[0]

Ανδρέας Απ. Αθανασιάδης

Η ελληνοτουρκική οικονοµική συµφωνία(1930),

η θέση του ΚΚΕ και

η αλλαγή πολίτικης στάση των προσφύγων

κατά 1930-1936

Ποντοκώµη, 2010

[1]

[2]

Περιεχόµενα

Η ελληνοτουρκική Οικονοµική Συµφωνία(1930),η στάση των προσφύγων, η θέση του

ΚΚΕ ...................................................................................................................... 4

Οι εκλογές µετά το 1930 έως 1936........................................................................... 40

[3]

[4]

Η ελληνοτουρκική Οικονοµική Συµφωνία(1930),η στάση των

προσφύγων, η θέση του ΚΚΕ

Ένα χρόνο µετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης1, υπήρχαν σοβαρά προβλήµατα στην υλοποίησή της. Η Ελλάδα έπρεπε να αποδώσει στην Τουρκία τα κτήµατα των µουσουλµάνων που δεν υπόκεινταν στους όρους της ανταλλαγής, αλλά αυτό δεν ήταν εφικτό καθότι τα κτήµατα αυτά είχαν δοθεί σε πρόσφυγες. Από την άλλη η Τουρκία ήταν υποχρεωµένη να επιτρέψει τους κωνσταντινοπολίτες να επαναπατριστούν µα ερµηνεύοντας στενά τον όρο «Εταµπλί» της Συµβάσεως δεν επέτρεπε σε φυγάδες κωνσταντινοπολίτες να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Ο Βενιζέλος , ήδη από το 1924, πίστευε στην ανάγκη ελληνοτουρκικής Συνθήκης Συµµαχίας. Αυτή τελικά θα επιτευχθεί µε το «Σύµφωνο Φιλίας, Ουδετερότητας, ∆ιαλλαγής και ∆ιαιτησίας», που υπογράφτηκε στην Άγκυρα στις 30 Οκτωβρίου 1930. Οι διαπραγµατεύσεις ξεκίνησαν την άνοιξη του 1928 και η πρώτη συµφωνία , το «Οικονοµικό Σύµφωνο», επήλθε στις 10 Ιουνίου 1930. Το κείµενο της συµφωνίας θα δηµοσιευτεί ολόκληρο στον ελληνικό τύπο στις 13 Ιουνίου 20102. Στις διαπραγµατεύσεις 1928-1930 οι Τούρκοι πρόβαλαν όλο και µεγαλύτερες απαιτήσεις. Υπήρξε µια αργοπορία στην υπογραφή του «Οικονοµικού Συµφώνου» και της «Συνθήκης Φιλίας», που οφείλονταν:

1. Στην ανώµαλη εσωτερική κατάσταση που επικρατούσε στις δύο χώρες

2. Στην αντίδραση των προσφύγων 3. Στις δελεαστικές προτάσεις που γίνονταν στο Βενιζέλο από

µέρους των αντικεµαλικών κινηµατιών, οι οποίοι πρότειναν

1 Της Συνθήκης της Λωζάνης προηγήθηκε κατά έξι µήνες (30/1/1923) ή Σύµβαση Ανταλλαγής γιατί θεωρήθηκε επείγουσα η αποκατάσταση των προσφύγων. Ο µηχανισµός όµως άρχισε να λειτουργεί κανονικά µετά από 9 µήνες µε αποτέλεσµα η 11µελής Μικτή Επιτροπή, που επέβλεπε την ανταλλαγή, να στείλει –µέχρι το καλοκαίρι του 1925 που τελείωσε το έργο της -µόνο 192.325 Έλληνες στην Ελλάδα. Οι περισσότεροι Έλληνες ανταλλάξιµοι είχαν ήδη φύγει. (∆ΙΒΑΝΗ ΛΕΝΑ, ΕΛΛΑ∆Α ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ. ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ∆ΙΕΘΝΟΥΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ, ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ, 8η, ΑΘΗΝΑ, 2008, σελ. 194) 2 ΠΕΤΡΟΣ ΚΑΡΑΒΕΛΛΑΣ, Ο ΑΠΟΗΧΟΣ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ∆ΙΑΣΚΕΨΕΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΥ ΣΥΜΦΩΝΟΥΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΥΠΟ ( 1930 – 1934 ), ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ, ΑΠΘ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 2008, σελ. 16

[5]

κυρίως την εκ νέου εγκατάσταση των προσφύγων στη Μικρά Ασία3.

Ο Πολίτης εισηγήθηκε στο Βενιζέλο για το θέµα των ανταλλάξιµων περιουσιών πως «οι πρόσφυγες ουδέν θα λάβουσι πέραν όσων το κράτος είναι εις θέσιν να δώση ή έδωκεν εις αυτούς, συνεπώς η διατήρησις του κεφαλαίου τούτου εκκρεµούς ουδένα εξυπηρετεί σκοπόν. ∆έον κατά ταύτα να αποσβεσθώσιν αµοιβαίως τα δια ακίνητα και κινητά εκατέρωθεν κονδύλια»4. Οι πρόσφυγες αντιλαµβάνονταν πλέον ότι θα αποτελούσαν οι ίδιοι το τίµηµα για την ελληνοτουρκική προσέγγιση. ∆εν θα ξανάβλεπαν τις πατρίδες τους και δεν θα έπαιρναν τίποτε ως αντάλλαγµα για τις περιουσίες τους που είχαν εγκαταλείψει5. Ο Βενιζέλος διαισθανόταν µία πίεση από τον προσφυγικό χώρο, στον οποίον απευθυνόµενος τόνιζε ότι καµιά κυβέρνηση δε θα µπορούσε να τους δώσει περισσότερα από όσα εκείνος τους έδινε. Ο προσφυγικός κόσµος θα δείξει την εµπιστοσύνη του στο Βενιζέλο και στις γερουσιαστικές εκλογές της 21/4/1929 οι συνδυασµοί των Φιλελεύθερων θα κερδίσουν µε ποσοστό 54,85%, ήτοι 72 από τις 92 έδρες6. Η αντίδραση των προσφύγων θα οργανωθεί από τον Φεβρουάριο του 1930. Στις 22 Φεβρουαρίου ο «Ριζοσπάστης» ανακοινώνει συγκέντρωση προσφύγων, µετά από κάλεσµα της ΠΟΑ∆Α ενάντια στην Ελληνοτουρκική Συµφωνία καθότι «δι αυτής τα συµφέροντα των προσφύγων καταπατούνται τελείως»7. Στις 23 Φεβρουαρίου 1930 οι τρεις µεγάλες προσφυγικές οργανώσεις, η ΠΟΑ∆Α, η Παµβουρλιώτικη ένωση και η Ένωση Ελλήνων Υπηκόων, προχώρησαν στη σύγκληση γενικής προσφυγικής συγκέντρωση στην Αθήνα, στο θέατρο

3 ΤΟΥΝΤΑ-ΦΕΡΓΑ∆Η ΑΡΕΤΗ, ΘΕΜΑΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ∆ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ (1912-1934), ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, Χ.Χ.Ε., σελ. 245-246 4 ΓΙΩΛΤΖΟΓΛΟΥ ΣΤΑΥΡΟΣ, ΟΙ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ (1922-1930), ∆Ι∆ΑΚΤΟΡΙΚΗ ∆ΙΑΤΡΙΒΗ, ΑΠΘ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 2006., σελ. 647 5 ΓΙΩΛΤΖΟΓΛΟΥ ΣΤΑΥΡΟΣ, ό.π., σελ. 648 6 ΓΙΩΛΤΖΟΓΛΟΥ ΣΤΑΥΡΟΣ, ό.π., σελ. 648 7 ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΕΝ ΕΞΕΓΕΡΣΕΙ (εφ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 22/2/1930, σελ. 4) Αύριον οι πρόσφυγες, προσκλήσει της ΠΟΑ∆Α, συνέρχονται εις συγκέντρωσιν προκειµένου να διαµαρτυρηθούν κατά της Κυβερνήσεως δια την µέλλουσαν να υπογραφήν Ελληνοτουρκικήν σύµβασιν εν σχέσει προς τας περιουσίας των ανταλλαξίµων. ∆ι αυτής τα συµφέροντα των προσφύγων καταπατούνται τελείως. Αι προσφυγικαί οργανώσεις εξέδωσαν σχετικήν προκήρυξιν.

[6]

«Ολύµπια». Από τους πρόσφυγες βουλευτές παραβρέθηκαν ο Μιχαήλ Τσιγδέµογλου , ο Στυλιανός Χούρσογλου, ο ∆ηµήτριος Μαρσέλλος και ο Συµεών Συµεώνογλου. Το ψήφισµα που εκδόθηκε από τη συνέλευση δόθηκε στον Τύπο, στην κυβέρνηση, στον Πρόεδρο της ∆ηµοκρατίας και στους αρχηγούς των κοµµάτων8. Ο Βενιζέλος θα δεχτεί να συναντηθεί µε δεκαπενταµελή επιτροπή της συγκέντρωση, αλλά δε θα προκύψει τίποτε σηµαντικό από αυτή τη συνάντηση9. Το ΚΚΕ µέσω του «Ριζοσπάστη» ενηµερώνει τους αναγνώστες του για την εξέλιξη των ελληνοτουρκικών συνοµιλιών µε άρθρα του όπως στις 7/3/193010, 16/3/193011, 12/3/193012, 17/3/193013, 25/3/193014, 26/3/193015 και 14/4/1930 16 κ.ά.

8 ΓΙΩΤΑ ΜΑΡΙΑ, Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΤΟΥ 1922 ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ (1922-1940), ∆Ι∆ΑΚΤΟΡΙΚΗ ∆ΙΑΤΡΙΒΗ, ΑΠΘ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 2005, σελ. 170 9 ΓΙΩΤΑ ΜΑΡΙΑ, ό.π., σελ. 171 10 ΤΑ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΑ (εφ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 7/3/1930, σελ. 4) Τηλεγράφηµα εκ Κων/πόλεως αναφέρει ότι ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Τεβφήκ Ρουσδή βέης, θ’ αναχωρήσει το Σάββατον εις Άγκυραν δια την υπογραφήν Ελληνοτουρκικής οικονοµικής συµβάσεως. Τον Τούρκον υπουργόν θα συνοδεύσουν εις Άγκυραν τα τρία ουδέτερα µέλη της Μικτής Επιτροπής και ο Τούρκος αντιπρόσωπος παρ’ αυτή, ίνα παραστούν κατά την υπογραφήν. Η υπογραφή θα πραγµατοποιηθή την προσεχή Κυριακήν ή την ∆ευτέραν. Κατά την «Ακ[…]» ο Τεβφήκ Ρουσδή βέης θα επανέλθη µετά την υπογραφήν εις Κωνσταντινούπολιν δια να συνεχίση την περιπέτειάν του. 11 ΤΑ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΑ (εφ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 16/3/1930, σελ. 3) Νεώτεραι πληροφορίαι προς το υπουργείον Εξωτερικών περί απαντήσεως των ουδετέρων µελών της Μικτής Επιτροπής επί του ζητήµατος της υπ’ αυτών αναλήψεως της δια διαιτησίας εκκαθαρίσεως των εκατέρωθεν ανταλλαξίµων περιουσιών, αναφέρουν τα εξής: Οι ουδέτεροι φρονούν ότι δεν δίνανται ν’ αναλάβουν την διαιτησίαν υπό την επιφύλαξιν των ενδιαφεροµένων Κυβερνήσεων, όπως δεχθούν ή επικυρώσουν την εκδοθησοµένην απόφασίν των- επιφύλαξιν δια την οποίαν επιµένει η Τουρκία- άνευ προηγουµένης τροποποιήσεως της περί ανταλλαγής συµφωνίας της Λωζάννης. Και τούτο διότι η συµφωνία αύτη αναθέσασα εις την Μικτήν Επιτροπήν εν ολοµελεία την ρύθµισιν όλων των ζητηµάτων, των προκυψάντων εκ της ανταλλαγής, προβλέπει επίσης ότι οι σχετικαί αποφάσεις αυτής θα είνε υποχρεωτικαί δι αµφότερα τα ενδιαφερόµενα µέρη. Κατά σχετικάς πληροφορίας, η Τουρκική Κυβέρνησις µελετά την δήλωσιν των ουδετέρων χωρίς ακόµη να καταλήξη εις ωρισµένα συµπεράσµατα. Υπήρχον δε και εκ Κωνσταντινουπόλεως πληροφορίαι, οµιλούσαι µετ’ αισιοδοξίας δια την εξεύρεσιν λύσεως του προκύψαντος ζητήµατος. 12 Η ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗ (εφ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 12/3/1930, σελ. 4)

[7]

Τελικά ο Βενιζέλος θα προχωρήσει την ιδέα του συµψηφισµού, την οποία αποδέχτηκαν και τα ουδέτερα µέλη της Μικτής Επιτροπής και στις 10 Ιουνίου 1930 θα υπογραφεί το «Οικονοµικό Σύµφωνο» και στα τέλη Ιουνίου το «οικονοµικό Σύµφωνο» θα έρθει στη Βουλή για επικύρωση.

Πληροφορίαι εκ Κωνσταντινουπόλεως προς το υπουργείον Εξωτερικών αναφέρουν ότι αι διεξαγόµεναι εν Αγκύρα συνοµιλίαι µεταξύ του Έλληνος πρεσβευτού Πολυχρονιάδου, του Τούρκου υπουργού των Εξωτερικών Τεβφήκ Ρουσδή και των ουδετέρων µελών της Μικτής Επιτροπής, αφορούν εις την οριστικήν διατύπωσιν του ειδικού άρθρου της συµφωνίας, του προβλέποντος την ανάθεσιν εις τους τελευταίους της διαιτησίας δια την εκκαθάρισιν των εκατέρωθεν ανταλλάξιµων περιουσιών. Αι συνοµιλίαι αύται θα συµπληρωθούν το ταχύτερον ώστε να προβλέπεται βασίµως ότι η υπογραφή της συµφωνίας θα πραγµατοποιηθή µέχρι του τέλους της της εβδοµάδος ταύτης. 13 ΤΑ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΑ (εφ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 17/3/1930, σελ. 3) Και χθες εις το υπουργείον των Εξωτερικών δεν είχε ληφθή πληροφορία εξ Αγκύρας περί των απόψεων εις τας οποίας κατέληξεν η Τουρκική Κυβέρνησις µετά την άρνησιν των ουδετέρων, όπως αναλάβουν την διαιτησίαν δια την εκκαθάρισιν των εκατέρωθεν περιουσιών. Φαίνεται βέβαιον, ότι η Τουρκική Κυβέρνησις εξακολουθεί µελετώσα εισέτι την δηµιουργηµένην µετά την ως άνω απάντησιν των ουδετέρων κατάστασιν. 14 ΤΑ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΑ (εφ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 25/3/1930, σελ. 3) Ελήφθη χθες µακρόν τηλεγράφηµα εξ Αγκύρας του πρεσβευτού κ. Πολυχρονιάδου, µεταδίδοντος τα ανακοινωθέντα προς αυτόν πορίσµατα της Τουρκικής Κυβερνήσεως εκ της µελέτης του σχεδίου της Ελληνοτουρκικής συµφωνίας. Όπως ετηλεγραφήθη ήδη µέσω Κωνσταντινουπόλεως, το Υπουργικόν Συµβούλιον εν Αγκύρα, ασχοληθέν εις δύο µακράς συνεδριάσεις αυτού µε την µελέτην του σχεδίου, κατέληξεν εις την απόφασιν να προτείνη φραστικάς τινάς τροποποιήσεις επί ωρισµένων άρθρων της συµφωνίας. 15 ΤΑ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΑ (εφ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 26/3/1930, σελ.4) Κατά χθεσινάς πληροφορίας, η ελληνική απάντησις εις τας τελευταίως διαβιβασθείσας βυπό του Πολυχρονιάδη τουρκικάς απόψεις, δεν θα διαβιβασθή προ της παρελεύσεως πέντε-εξ ηµερών. Κατά το διάστηµα τούτο ο Πρωθυπουργός εν συνεργασία µετά του Μιχαλακοπούλου θα µελετήση το όλον ζήτηµα. 16 ΤΑ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΑ (εφ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 14/4/1930, σελ.4) Η αναβληθείσα προχθές συνεργασία τουκ. Βενιζέλου και του κ. Μιχαλακοπούλου επί των ελληνοτουρκικών θα γίνη σήµερον. Κατά την συνεργασίαν ταύτην , ο Μιχαλακόπουλος θα καταστήση ενήµερον τον Πρωθυπουργόντων εκτεθεισών υπό των µελών της µεγάλης επιτροπής των Εξωτερικών υποθέσεων κατά την προχθεσινήν αυτής συνεδρίαση γνωµών. Εν συνεχεία θα ληφθούν κατά την συνεργασίαν ταύτην αποφάσεις δια την δοθησοµένην προς την τουρκικήν κυβέρνησιν απάντησιν επί των υπ’ αυτής ζητηθεισών τροποποιήσεων εις το σχέδιον της συµφωνίας, το καταρτισθέν υπό των εµπειρογνωµόνων, καθώς και επί των διατυπωθεισών υπ’ αυτής αναλύσεων δια το ζήτηµα της εκκαθαρίσεως των ανταλλαξίµων περιουσιών.

[8]

Ο «Ριζοσπάστης» σε πρωτοσέλιδο άρθρο του στις 14/6/1930 χαρακτηρίζει την Ελληνοτουρκική Συµφωνία ως «υποχώρηση της ελληνικής µπουρζουαζίας απέναντι της τουρκικής». Τονίζει ότι η «περιουσία της Μικρασίας είνε πολύ µεγαλύτερη από την περιουσία που έµεινε στην Ελλάδα» και ότι αυτοί που θα την πληρώσουν θάναι οι «φτωχές προσφυγικές µάζες που ξεσπιτώθηκαν απ’ εκεί µε µια υπογραφή του Βενιζέλου». ∆ιευκρινίζει ότι «η Ελλάδα του Βενιζέλου» είναι «πρωτοπόρο πιόνι του ιµπεριαλισµού στο αντισοβιετικό µέτωπο». Προτρέπει τις εργαζόµενες µάζες της Ελλάδας «να πολεµήσουν την ελληνοτουρκική συµφωνία» πρωτίστως ως «προετοιµασία του νέου πολέµου», ενάντια «στον προετοιµαζόµενο καινούργιο ιµπεριαλιστικό πόλεµο» και «στην κυβέρνηση του ∆ιχτάτορα Βενιζέλου που τον προετοιµάζει»17.

17 Η ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ (εφ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 14/6/1930, σελ.1) Η υπογραφή της ελληνοτουρκικής συµφωνίας χαιρετίζεται από την ελληνική κυβέρνηση και τον ελληνικό Τύπο ως ένα τεράστιο βήµα προς την ειρήνη της Ανατολής. Με τέτοιο ακριβώς πνεύµα κρίνεται η υπογραφή της συµφωνίας και από τον ευρωπαϊκό ιµπεριαλιστικό Τύπο ολόκληρο. Οι διαπραγµατεύσεις µεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας για τη λύση κυρίως των οικονοµικών ζητηµάτων των προσφύγων συνεχίζονται επί εφτά ολόκληρα χρόνια από της εποµένης της συνθήκης της Λωζάννης σύµφωνα µε την οποία ξεριζώθηκε από τη Μικρά Ασία ενάµισι εκατοµµύριο και «αντηλλάγησαν». Τώρα οι διαπραγµατεύσεις αυτές καταλήγουν σε µια οικονοµική συµφωνία αυτήν που πανηγυρίζουν κυβέρνηση και Τύπος, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Είναι γεγονός ότι η ελληνική µπουρζουαζία «υποχώρησε» απέναντι της τουρκικής. Κατά τη συµφωνία η περιουσία που εγκαταλήφθη από τους Έλληνες της Μικρασίας στην Τουρκία συµψηφίζεται µε την περιουσία που άφησαν οι Τούρκοι στην Ελλάδα απ’ όπου ξεριζώθηκαν ένα ωραίο πρωί. Η περιουσία της Μικρασίας είνε πολύ µεγαλύτερη από την περιουσία που έµεινε στην Ελλάδα, ο Βενιζέλος όµως δέχεται να συµψηφιστούν µεταξύ τους και αναλαµβάνει µάλιστα την άµεση πληρωµή στην Τουρκική κυβέρνηση 425.000 λιρών (167 εκατοµµύρια δραχµών) επί πλέον. Η «υποχώρηση» αυτή γίνεται εις βάρος των πλατιών εργαζόµενων µαζών των προσφύγων οι οποίοι δε θα πάρουν τίποτε µα θα πληρώσουν τα ληστρικά δάνεια της ΕΑΠ και του Κράτους µε τον ίδρω και το αίµα τους αυτοί, τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους. Τη «θυσία» της ελληνικής µπουρζουαζίας θα την πληρώσουν οι φτωχές προσφυγικές µάζες που ξεσπιτώθηκαν απ’ εκεί µε µια υπογραφή του Βενιζέλου. Η ελληνοτουρκική συµφωνία γίνεται µε την «υποχώρηση» αυτή της ελληνικής κυβέρνησης –εις βάρος και µε το αίµα των φτωχών προσφυγικών µαζών- γιατί ο αγγλογαλλικός ιµπεριαλισµός έχει ανάγκη να προσεταιρισθή οπωσδήποτε την Τουρκία, να «αποσπάση τα βλέµµατά της από την Ανατολή και το Βορρά και να τα στρέψη προς δυσµάς». Ο αγγλογαλικός ιµπεριαλισµός, ύστερα µάλιστα από την τελευταία είσοδο των δύο σοβιετικών πολεµικών στον Εύξεινο Πόντο και τον χαιρετισµό της εισόδου αυτού από την Τουρκία επισήµως κινητοποιήθηκε ενεργητικώτερα για την προσέλκυσή της στο ενιαίο ιµπεριαλιστικό µπλοκ. Η Ελλάδα του Βενιζέλου, πρωτοπόρο πιόνι του ιµπεριαλισµού στο αντισοβιετικό µέτωπο, προβαίνει αποφασιστικά στην εγκατάλειψη των απαιτήσεων από την Τουρκία, βιάζεται να

[9]

Την ίδια µέρα, στην εφηµερίδα «Ελεύθερο Βήµα» , δηµοσιεύεται διαµαρτυρία της «Παµβουρλιωτικής Ένωσης» όπου τονίζονταν: «[…]η υπογραφή των ελληνοτουρκικών συµφωνιών και ο τρόπος καθ’ ον ρυθµίζεται το ζήτηµα των ανταλλαξίµων περιουσιών προσβάλλει κεκτηµένα δικαιώµατα των δικαιούχων προσφύγων »18. Στις 15/6/1930 ο «Ριζοσπάστης» προτρέπει τους φτωχούς πρόσφυγες να παλέψουν «µαζύ µε τους ντόπιους καταπιεζόµενους κάτω από τη σηµαία του Κοµµουνιστικού Κόµµατος» ενάντια στην ελλητουρκική συµφωνία που σηµαίνει «προπαρασκευή του νέου πολέµου» και «επιτάχυνση της ετοιµασίας της αντισοβιετικής ιµπεριαλιστικής εκστρατείας». Τους προτρέπει να ξεφύγουν από τους «προσφυγοκάπηλους», «τζορµπατζήδες», οι οποίοι «αγωνίζουνται ακόµα για την εξασφάλιση των ατέλιωτων λοβιτούρων τους που σχετίζουνται µε τις προσφυγικές αποζηµιώσεις». Για το ΚΚΕ , οι πρόσφυγες δεν πρέπει να ταυτιστούν µε τους «προσφυγοκάπηλους» και «δεν πρέπει ν’ απαιτούν καµµιά αποζηµίωση ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΕΣ ΜΑΖΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ» γιατί κι αυτές «δεν ζούνε καλύτερα από τις εργαζόµενες µάζες της Ελλάδος». Πρέπει λοιπόν , οι φτωχές προσφυγικές µάζες , «να απαιτήσουν από την ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ αποζηµίωση πλήρη, εις το ακέραιο, για όλη την περιουσία που άφισαν στην Τουρκία και ακύρωση όλων των χρεών

ταχτοποιήσει εκκρεµή ζητήµατα µαζί της για να είνε έτοιµη στον αυριανό αντισοβιετικό πόλεµο και να µπορέσει ο ιµπεριαλισµός να τραβήξη την Τουρκία από το σοβιετικό προσανατολισµό της, στο ενεργό αντισοβιετικό µπλοκ ή τουλάχιστο σε µια ευνοϊκή ουδετερότητα απέναντι της ετοιµαζόµενης αντισοβιετικής πολεµικής επέµβασης. Να ποια «ειρηνική» σηµασία έχει η υπογραφή της ελληνοτουρκικής συµφωνίας. Προσπάθεια ενεργού προσεταιρισµού της Τουρκίας στο αντισοβιετικό µπλοκ, προετοιµασία δραστήρια της νέας ιµπεριαλιστικής αντεπαναστατικής επέµβασης κατά των Σοβιέτ, επιτάχυνση του ξεσπάσµατος νέου πολέµου. Οι εργάτες της Ελλάδος, οι φτωχοί χωριάτες, φαντάροι και ναύτες, οι φτωχοί βιοπαλαιστές ντόπιοι και πρόσφυγες πρέπει να δούνε καθαρά που οδηγούνται από τον Βενιζέλο-Πόλεµο, ποια είναι η σηµασία της ελληνοτουρκικής συµφωνίας γι αυτούς. Νέες Ουκρανίες, φονικώτερες και κατά στρεπτικώτερες γι αυτούς. Οι εργαζόµενες µάζες της Ελλάδας πρέπει να πολεµήσουν την ελληνοτουρκική συµφωνία ως προετοιµασία του νέου πολέµου πρωτίστως και κυρίως κατά των Σοβιέτ (και όχι για τις εγκαταλειπόµενες περιουσίες στην Τουρκία, τις οποίες πρέπει να πληρώση στους φτωχούς πρόσφυγες το ελληνικό κράτος χωρίς να τις πάρει από τις τουρκικές εργαζόµενες µάζες) πρέπει κάτω από τη σηµαία του Κοµµουνιστικού Κόµµατος να αγωνιστούν από σήµερα για την υπεράσπιση της Σοβιετικής Ένωσης, ενάντια στον προετοιµαζόµενο καινούργιο ιµπεριαλιστικό πόλεµο, ενάντια στην κυβέρνηση του ∆ιχτάτορα Βενιζέλου που τον προετοιµάζει. 18 ΠΕΤΡΟΣ ΚΑΡΑΒΕΛΛΑΣ, ό.π., σελ. 18

[10]

τους προς την ΕΑΠ, το Κράτος , τις Τράπεζες κλπ». Πρέπει τέλος , οι φτωχοί πρόσφυγες, να οργανώσουν συλλαλητήρια και διαδηλώσεις «κάτω από την καθοδήγηση των κοµµουνιστών και όχι των τσορµπατζήδων τους»19.

19 ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΕΣ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ εφ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 15/6/190 σελ.. 1 Οι «προσφυγοκάπηλοι»όλοι αυτοί οι τζορµπατζήδες, «ιθύνοντες», «ηγέτες» και «εκπρόσωποι» των προσφυγικών τάξεων», αυτοί που έκαναν επάγγελµά τους την «υποστήριξη των προσφυγικών συµφερόντων», αυτοί που συνεχίζουν σήµερα µε τις ίδιες και µε άλλες µορφές την εκµετάλλευση των φτωχών προσφυγικών µαζών της Μικρασίας και του Πόντου, όλοι αυτοί οι τυχοδιώκτες ή «αξιότιµοι κύριοι» εκµεταλλευτές των προσφυγικών µαζών, ετέθησαν σε κίνηση από προχτές, βρίσκουνται σε «εκτάκτως µεγάλο» αναβρασµό! Ετοιµάζουν «αγώνα» κατά της λύσης που έδωσε ο Βενιζέλος στο οικονοµικό προσφυγικό ζήτηµα, κινητοποιούνται θαρραλέως υπέρ των σφαγιασθέντων υπό του Βενιζέλου συµφερόντων των προσφύγων! Κατά την ελληνοτουρκική συµφωνία που υπεγράφη τη βδοµάδα αυτή η ελληνική κυβέρνηση συµψηφίζει ό,τι είχε να λάβει από την τουρκική µε κείνο που είχε να δώσει. Οι περιουσίες των Ελλήνων προσφύγων κρίνονται ίσες µε τις περιουσίες που άφισαν οι Τούρκοι πρόσφυγες στην Ελλάδα φεύγοντας, και ακυρώνεται κάθε αµοιβαία απαίτηση από την ελληνική ή τουρκική κυβέρνηση. Σύµφωνα µε τους λογαριασµούς των «ηγετών» των προσφύγων η περιουσία που εγκαταλείφθη στην Τουρκία φτάνει τα 60 και τα 90 ακόµα δισεκατοµµύρια δραχµές και υπερτερεί την περιουσία των Τούρκων κατά 40-45 ολόκληρα δισεκατοµµύρια δραχµές. Ασφαλώς οι αριθµοί αυτοί είνε επηρεασµένοι από την ανάγνωση των «χιλίων και µιάς νύχτας» στην οποία θα εντρυφούσαν οι κύριοι αυτοί ιθύνοντες κάποτε, το γεγονός όµως είνε ότι η περιουσία που άφισαν οι Έλληνες στη Μικρασία ήταν µεγαλύτερη από την τουρκική. Επί τη βάσει της περιουσίας αυτής παρεχωρήθηκαν τα ληστρικά δάνεια της ΕΑΠ του κράτους και το «τριµερές». Ο Βενιζέλος λογαριάζει το χρέος των προσφύγων σε 21 εκατοµµύρια λίρες (7[.]80 εκατοµµύρια δραχµές) και το υπόλοιπο που έχουν να πληρώσουν µετά την αφαίρεση όσων έχουν να παίρνουν: 8 εκατοµµύρια λίρες (3[..] εκατοµµύρια δραχµές), τα οποία θα πληρώσουν σε 15 χρόνια από 1900 δραχµές το χρόνο κάθε προσφυγική οικογένεια. Οι φτωχοί πρόσφυγες ξεριζώθηκαν από τον τόπο τους, κουβαλήθηκαν σαν χτήνη στοιβαγµένα µέσα σε βρώµικα βαπόρια γυµνοί, πεινασµένοι και άρρωστοι στην Ελλάδα, πετάχτηκαν στις προκυµαίες και στα κατσάβραχα της «µητρός Ελλάδος», πέθαναν κατά δεκάδες χιλιάδες µέσα στις σκηνές που τους «εγκατέστησαν» τους πρώτους χειµώνες, βρίσκονται ακόµα φθισικοί, άρρωστοι, ελεεινοί, χειρότεροι και από ζώα, πουληµένοι για ένα µεροκάµατο 12 και 20 δραχµών στον Κιρκίνη και στον Καρέλα, εγκατεστηµένοι στους προσφυγικούς συνοικισµούς ή στους κάµπους της Μακεδονίας και Θράκης. ∆ίχως ζώα, δίχως εργαλεία, δίχως σπίτι-και έρχεται τώρα ο Βενιζέλος να απαιτήσει 27.500 δραχµές από κάθε οικογένεια προσφυγική για την τιµή και την ευτυχία που έχουν να υποφέρουν και να βασανίζουνται κάτω από τον γαλανό ελληνικό ουρανό! Οι «προσφυγοκάπηλοι» κινητοποιούνται διεκδικώντας από τους Τούρκους τις αποζηµιώσεις. Οι φτωχοί πρόσφυγες δεν πρέπει ν’ απαιτούν καµµιά αποζηµίωση ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΕΣ ΜΑΖΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ. Αυτές δεν ζούνε καλύτερα από τις εργαζόµενες µάζες της Ελλάδος. Οι φτωχές προσφυγικές µάζες πρέπει να απαιτήσουν από την ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ αποζηµίωση πλήρη, εις το ακέραιο, για όλη την περιουσία που άφησαν στην Τουρκία και ακύρωση όλων των χρεών τους προς την ΕΑΠ, το Κράτος , τις Τράπεζες κλπ .

[11]

Σε επόµενο άρθρο του «Ριζοσπάστη», στις 18/6/1930, το ΚΚΕ επισηµαίνει στις εργαζόµενες προσφυγικές µάζες: «ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ ∆ΕΝ ΠΑΙΡΝΕΤΕ! ΠΟΛΕΜΟ ΣΑΣ ΕΤΟΙΜΑΖΟΥΝΕ!». Ζητά από πρόσφυγες, εργάτες , αγρότες και βιοπαλαιστές να απαντήσουν στην κυβέρνηση της ανεργίας και της πείνας µε συγκεντρώσεις, διαδηλώσεις και µαζικές κινητοποιήσεις, όπου θα απαιτηθούν: «ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΑΚΕΡΑΙΟ. ΑΚΥΡΩΣΗ ΚΑΘΕ ΧΡΕΟΥΣ ΣΑΣ ΣΤΗΝ ΕΑΠ, ΣΤΟ ΚΡΑΤΟΣ, ΣΤΙΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΤΟΚΟΓΛΥΦΟΥΣ. ΑΠΑΛΛΑΓΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΦΟΡΟΥΣ. ΑΠΑΛΛΑΓΗ ΑΠΟ ΚΑΘΕ ΝΟΙΚΙ». Αναφέρεται τέλος δεικτικά στο ρόλο του Παπαναστασίου, του Τσαλδάρη, του Κονδύλη , Καφαντάρη και των τσορµπατζήδων βουλευτών και γερουσιαστών , που τους χαρακτηρίζει ως «τα κοπέλια αυτά του ∆ηµίου Βενιζέλου»20.

Οι τζορµπατζήδες εκµεταλλευτές τους προσπαθούν να ενισχύσουν την ελληνική κυβέρνηση στη διεκδίκηση από την Τουρκία των «προσφυγικών δικαίων» αγωνίζουνται για τα συµφέροντα «ολόκληρης της Ελλάδας» η οποία «άλλως θα υποστεί το βάρος της προσφυγικής αποκαταστάσεως» και θα δυσκολέψει ακόµα πιο πολύ την οικονοµική τους κρίση, αγωνίζουνται ακόµα για την εξασφάλιση των ατέλιωτων λοβιτούρων τους που σχετίζουνται µε τις προσφυγικές αποζηµιώσεις. Οι φτωχοί πρόσφυγες όµως δεν έχουν κανένα συµφέρο να πάνε µαζύ µε τους προσφυγοπατέρες. Το εναντίο, η θέση τους είνε εναντίον των εκµεταλλευτών αυτών του ιδρώτα τους και της σηµερινής τους τύχης, είνε µαζύ µε τους ντόπιους εργάτες , φτωχούς χωριάτες και βιοπαλαιστές ενάντια στην κυβέρνηση του Βενιζέλου, ενάντια στους εκµεταλλευτές τους Έλληνες, ξένους, πρόσφυγες, τζορµπατζήδες. Οι φτωχοί πρόσφυγες πρέπει να κινητοποιηθούν. Μαζύ µε τους ντόπιους καταπιεζόµενους κάτω από τη σηµαία του Κοµµουνιστικού Κόµµατος, ας παλαίψουν ενάντια στην ελληνοτουρκική συµφωνία που σηµαίνει προπαρασκευή του νέου πολέµου, επιτάχυνση της ετοιµασίας της αντισοβιετικής ιµπεριαλιστικής εκστρατείας για την πλήρη αποζηµίωσή τους από το κράτος, για ακύρωση όλων των χρεών τους στην ΕΑΠ, Κράτος, τράπεζες κλπ για δωρεάν εγκατάσταση, για οικονοµικές ενισχύσεις άνευ επιστροφής, για κατάργηση των φόρων που πληρώνουν, ενάντια στην κυβέρνηση της πείνας, της τροµοκρατίας και του νέου µακελιού. Οι φτωχοί πρόσφυγες ας προετοιµάσουν την παράλληλη µε την γενική πολιτική απεργία και τις ένοπλους καθόδους των φτωχών χωρικών, αποφασιστική πάλη τους, µε διαδηλώσεις, συλλαλητήρια, µε µαχητικές µαζικές κινητοποιήσεις τους, κάτω από την καθοδήγηση των κοµµουνιστών και όχι των τσορµπατζήδων τους. 20 ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΚΟΜΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ ΣΤΙΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΕΣ ΜΑΖΕΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ (εφ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 18/6/1930, σελ.1) ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΕΡΓΑΤΕΣ, ΑΓΡΟΤΕΣ,ΒΙΟΠΑΛΑΙΣΤΕΣ! Ο Βενιζέλος σας ξεσπίτωσε µε τον πόλεµο, αυτός υπόγραψε το ανθρωποπάζαρο της ανταλλαγής και σας κορόϊδευε µέχρι τώρα πως θα πληρώση η Τουρκία και θα πάρετε

[12]

αποζηµιώσεις. Σαν να είνε οι Τούρκοι εργάτες και αγρότες υπεύθυνοι να σας αποζηµιώσουν κι όχι οι Έλληνες κεφαλαιοκράτες, που κέρδισαν εκατοµµύρια από τον πόλεµο. Τώρα τον έβαλαν οι Αγγλογάλλοι να κάνη την ελληνοτουρκική συνθήκη για να πάρουν µαζί τους την Κεµαλική Τουρκία και να προετοιµάσουν καλύτερα τον πόλεµο κατά της Σοβιετικής Ρωσσίας, από τον οποίο έχουν να κερδίσουν και οι Έλληνες κεφαλαιοκράτες. Για τον πόλεµο αυτόν γίνηκε ο συµψηφισµός και τώρα ο λαοπλάνος σας λέει: «∆ΕΝ ΕΧΕΙ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ». Ο λαοπλάνος αυτός ετοιµάζει ΝΕΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ, ΝΕΑ ΜΑΚΕΛΙΑ µε το χαµόγελο στα χείλη και την ειρήνη στο στόµα. Σάµπως για καλό σας σας τσουβάλιασε στην Μακεδονία αφού ξερίσωσε τις ντόπιες λαϊκές µάζες της Μακεδονίας και της Θράκης. ΣΑΣ ΕΒΑΛΕ ΑΚΡΙΒΩΣ ΣΤΗ ΦΩΤΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ, ΣΑΣ ΕΧΕΙ ΚΡΕΑΣ ΓΙΑ ΤΑ ΚΑΝΟΝΙΑ. Και δεν είναι µόνο ο Βενιζέλος «πατέρας των προσφύγων» µα όλοι οι αρχηγοί των κοµµάτων της κεφαλαιοκρατίας. Είνε σύµφωνοι σαυτή τη δουλειά. Και ο Τσαλδάρης, και ο Καφαντάρης και ο Παπαναστασίου και ο αντεροβγάλτης φασίστας Κονδύλης. ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ ∆ΕΝ ΠΑΙΡΝΕΤΕ! ΠΟΛΕΜΟ ΣΑΣ ΕΤΟΙΜΑΖΟΥΝΕ! Σύµφωνοι είναι και οι πρόσφυγες βουλευτές. Κόρακας κοράκου µάτι δεν βγάζει. ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ, ΕΡΓΑΤΕΣ, ΑΓΡΟΤΕΣ, ΒΙΟΠΑΛΑΙΣΤΕΣ. Απαντείστε στην κυβέρνηση του Βενιζέλου Πολέµου, στην κυβέρνηση της ανεργίας και της πείνας: Με συγκεντρώσεις, διαδηλώσεις, µε µαζικές κινητοποιήσεις απαιτήστε από το διχτάτορα δήµιο Βενιζέλο: ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΑΚΕΡΑΙΟ. ΑΚΥΡΩΣΗ ΚΑΘΕ ΧΡΕΟΥΣ ΣΑΣ ΣΤΗΝ ΕΑΠ, ΣΤΟ ΚΡΑΤΟΣ, ΣΤΙΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΤΟΚΟΓΛΥΦΟΥΣ. ΑΠΑΛΛΑΓΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΦΟΡΟΥΣ. ΑΠΑΛΛΑΓΗ ΑΠΟ ΚΑΘΕ ΝΟΙΚΙ. Χέρι µε χέρι µε τους εργάτες και τους αγρότες της Ελλάδας, µε τις υπόδουλες εθνικές λαϊκές µάζες της Μακεδονίας και της Θράκης, όλοι µαζί στην πάλη κατά της Κυβέρνησης του Βενιζέλου. Το σύνθηµά µας της γενικής κινητοποίησης και αντεπίθεσης είναι: ΓΕΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΕΡΓΙΑ ΚΑΙ ΕΝΟΠΛΕΣ-∆ΙΑΛΗΛΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΜΑΖΩΝ. Αντεπίθεση στην επίθεση της Κυβέρνησης και του κράτους των καπιταλιστών. ΠΑΛΗ ΜΕΧΡΙ Της ΕΝΟΠΛΗΣ ΕΞΕΓΕΡΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΑΤΑΧΤΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ. Υπεράσπιση της Σοσιαλιστικής µας Πατρίδος. ΚΑΤΩ Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ. ΖΗΤΩ Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΑΣ ΚΑΙ ΑΓΡΟΤΙΑΣ. ΖΗΤΩ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΚΟΜΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΟΣ. ΚΑΤΩ ΑΠ’ ΤΟ ΜΑΧΑΙΡΙ ΤΟΥ ΚΕΜΑΛ ΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ ΟΛΑ ΤΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΤΩΝ ΛΗΣΤΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΤΩΝ ΜΑΣ ΣΥΜΦΩΝΑ: «ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ∆ΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΑΡΟΥΝ ΤΙΠΟΤΕ ΑΠΟ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ!» «ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΟΜΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΛΗΡΩΣΟΥΝ ΧΡΕΗ 3.000.000.000 ∆ΡΑΧΜΕΣ!» ΟΛΟΙ ΤΟΥΣ ΣΥΜΦΩΝΟΙ ΝΑ ΠΝΙΞΟΥΝ ΤΗ ΦΤΩΣΗ ΠΡΟΣΦΥΓΙΑ ΣΤΗΝ ΠΕΙΝΑ ΚΑΙ ΤΗ ∆ΥΣΤΥΧΙΑ ΜΕ ΜΙΑ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΣΒΥΝΟΥΝ ΤΙΣ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ Για να προσεταιριστούν οι Ντέτερτιγκ και οι Μόργκαν την Τουρκία στο αντεπαναστατικό, αντισοβιετικό ιµπεριαλιστικό µέτωπο, για να βαδίσουν πιο γρήγορα και πιο σίγουρα οι Κανελλόπουλοι και οι Χατζηκυριάκοι στο νέο ιµπεριαλιστικό µακελιό υπογράφτηκε η ελληνοτουρκική συµφωνία. Άρθρο της συµφωνίας πρώτο και µόνο: ο συµψηφισµός των περιουσιών των Ελλήνων και Τούρκων προσφύγων. Οι Έλληνες πρόσφυγες όµως χρωστάν 3.000.000.000 δραχµές και χρειάζονται πολλά τόσα για να αποκατασταθούν πραγµατικά. Για τα χρέη τους και για τις αποζηµιώσεις που έχουν οι φτωχοί πρόσφυγες να παίρνουν , να τι αποφασίζουν οι άνθρωποι του Κανελλόπουλου Εθνοτράπεζας: Ούτε µια δεκάρα να µην

[13]

πάρουν οι φτωχοί πρόσφυγες και να πληρώσουν όλα τους τα χρέη στην ΕΑΠ, Κράτος κλπ! Τις αποζηµιώσεις τους τις σβύνουν µε µια τζίφρα , όπως µε µια τζίφρα τους ξερίζωσαν από τη Μικρασία και τον Πόντο και τους κουβάλησαν και τους πέταξαν στην Ελλάδα. Ο Βενιζέλος! Ο «πατέρας» αυτός των προσφύγων, ο κροκόδειλος αυτός που κλαίει όταν µιλά για τους πρόσφυγες να τι αποφασίζει: « Τονίζω ότι έχω απόφασιν να επιµείνω εις την κύρωσιν της συµφωνίας υπό των νοµοθετικών σωµάτων. Εκείνο το οποίο ζωηρώς µε ενδιαφέρει και θα επιθύµουν αµέσως να διευκρινίσω είνε εάν πολιτικόν τι κόµµα υιοθετή την άποψιν ότι η δοθείσα λύσις δηµιουργεί δια το ελληνικόν δηµόσιον την υποχρέωσιν αποζηµιώσεως των ανταλλαξίµων προσφύγων µετά τον γενόµενον συµψηφισµόν. ∆ιότι η κυβέρνησις πιστεύει , αντιθέτως, ότι ουδεµία τοιαύτη υποχρέωσις προκύπτει και ότι ουδέν απολύτως δικαίωµα γεννάται υπέρ των προσφύγων. Η δοθείσα λύσις θέτει οριστικόν τέρµα εις το ζήτηµα της περαιτέρω αποζηµιώσεως των ανταλλαξίµων προσφύγων». (Ελ. Βενιζέλος στον προχθεσινόν του λόγον για την ελληνοτουρκική) Η γνώµη του ψευτοαριστερού, ψευτοσοσιαλιστή, ψευτοαγροτικού, ψευτοεργατικού κ. Αλέκου Παπαναστασίου: « Ποια είνε η θέσις εκείνων οι οποίοι δυνάµει της συνθήκης της ανταλλαγής αντηλλάγησαν ως και εκείνων οι οποίοι δια της νέας συµφωνίας υφίστανται ζηµίας. Περί τούτων, µολονότι δεν υπάρχει νοµική υποχρέωσις δια το Κράτος πρέπει να ληφθή µέριµνα προς βελτίωσιν της οικονοµικής καταστάσεως των προσφύγων χωρίς όµως ανάληψιν νέων βαρών από το Κράτος». (Αλ. Παπαναστασίου στη σύσκεψη των «αρχηγών») Ο Τσαλδάρης, ο αρχηγός του κόµµατος που «αντιπολιτεύεται» το Βενιζέλο στο καθεστωτικό, και συµφωνά µαζί του και του δίνει το χέρι όταν αυτός σφίγγει το λαιµό της φτωχής προσφυγιάς. « Όσον αφορά το δηµιουργούµενον εσωτερικόν ζήτηµα µε τους πρόσφυγας εκ της αποδοχής της συµφωνίας, έχω την γνώµην ότι δια της συµφωνίας οι πρόσφυγες χάνουν τα δικαιώµατα αποζηµιώσεως και βεβαίως τα χάνουν, τούτο αποτελεί νοµικήν συνέπειαν της υπογραφής της συµφωνίας µεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας. Ως συνέπεια δε της απωλείας των δικαιωµάτων των έρχεταο το ότι δεν δύνανται να στηριχθούν νοµικαί διεκδικήσεις από µέρους των προσφύγων. Αλλά τούτο, είνε ζήτηµα εσωτερικής πολιτικής εκάστου κόµµατος, η διαχείρισης της οποίας πρέπει να είνε τοιαύτη, ώστε να µη αποβαίνη επί βλάβη των γενικών συµφερόντων της χώρας». (Π. Τσαλδάρης στην ίδια σύσκεψη) Ο συνεργάτης των «αγροτιστών», ο αγροτοφασίστας που ξαίρει να σκοτώνη τις εργατοαγροτικές µάζες στην Καρδίτσα και στη Χαλκιδική λέει: «Λόγω αναρµοδιότητός µου δεν δύναµαι να αποφανθώ επί του νοµικού µέρους της λύσεως του ζητήµατος, αν δικαιούνται ή όχι οι πρόσφυγες αποζηµιώσεις, φρονώ όµως ότι η οικονοµική κατάστασις του Κράτους καθιστά αδύνατον κάθε αποζηµίωσιν. Καθ’ όσον δ’ αφορά την δηµοκοπικήν εκµετάλλευσιν του ζητήµατος, θα ήτο εγκληµατικόν να δίδωνται υποσχέσεις εκ των προτέρων απραγµατοποίηται». (Γ. Κονδύλης) Ο Καφαντάρης, ο ιδιαίτερος αυτός χωροφύλακας (πρώτος µέσα στους πρώτους) της Εθνοτράπεζας στην οποία πουλήθηκαν οι φτωχοί πρόσφυγες λέει: «Θα καταψηφίσω τας συµφωνίας εν τη Βουλή. Η καταψήφισις όµως αύτη ουδόλως θα ενέχη την έννοιαν ότι αναγνωρίζω υφιστάµενον εσωτερικόν ζήτηµα, δηλαδή νοµικήν υποχρέωσιν του Κράτους προς αποζηµίωσιν των ανταλλαξίµων προσφύγων». (Γ. Καφαντάρης) Οι εκµεταλλευτές της φτωχής προσφυγιάς, οι τζορµπατζήδες βουλευτές και γερουσιαστές, τα κοπέλια αυτά του ∆ηµίου Βενιζέλου, σύµφωνοι κι αυτοί µε όλους τους άλλους: «Τα εκ της λύσεως ταύτης βάρη οφείλουν να καταµετρηθούν εκ λόγων εθνικής αλληλεγγύης και εν πνεύµατι ισότητας και δικαιοσύνης µεταξύ του ελληνικού κοινωνικού συνόλου». (Οµάδα προσφύγων βουλευτών και γερουσιαστών στην προχθεσινή τους ιδιαίτερη σύσκεψη)

[14]

Και την επόµενη µέρα-19/6/190- το ΚΚΕ, µέσω του «Ριζοσπάστη21» ζητάει να πληρώσουν τις αποζηµιώσεις των φτωχών προσφύγων «οι κεφαλαιοκράτες ντόπιοι και πρόσφυγες, που κέρδισαν από τους πολέµους». Επαναλαµβάνει τις προτροπές για κοινή κάθοδο γηγενών και προσφύγων κάτω από σηµαία του Κοµµουνιστικού Κόµµατος, για µαχητικές διαδηλώσεις «κατά του διχτάτορα» Βενιζέλου και του πολέµου που ετοιµάζει και τονίζει για πολλοστή φορά το πλαίσιο αιτηµάτων για:

1. Αποζηµιώσεις στο ακέραιο από το Κράτος «µε βαρειά φορολογία του κεφαλαίου»,

2. Ακύρωση κάθε χρέους απέναντι στην ΕΑΠ, στο Κράτος, στις Τράπεζες, στους τοκογλύφους,

3. Απαλλαγή από κάθε φόρο και νοίκι. Η «αποζηµίωση στο ακέραιο από το Κράτος» που ζητά το ΚΚΕ θα οδηγήσει τον Βενιζέλο στο να προβεί στην παρακάτω δήλωση στη Βουλή: «Θα µου επιτρέψετε εποµένως, απευθυνόµενος προς τον προσφυγικόν κόσµον να του είπω σήµερον, να αποτρέψη τα ώτα του, από εκείνους οι οποίοι του κηρύσσουν το σύνθηµα της ολοκληρώσεως της αποζηµιώσεως. Αντί του απραγµατοποιήτου του συνθήµατος εγώ του δίδω ένα άλλο σύνθηµα, το σύνθηµα της ολοκληρώσεως της αποκαταστάσεως. Θα τολµήσω µάλιστα, να κάµω έκκλησιν προς εκείνους, οι οποίοι µεταχειρίζονται το σύνθηµα της ολοκληρώσεως της αποζηµιώσεως, να τους ζητήσω να το εγκαταλείψουν , διότι ενώ γνωρίζουν καλώς, ότι δεν δύναται να φέρη εις ουδέν πρακτικόν αποτέλεσµα, δύναται εν τούτοις να δηµιουργήση τας µεγαλυτέρας συµφοράς δια την χώραν και κυρίως να ανοίξη χάσµα µεταξύ του πληθυσµού». 22

Όλα τα κόµµατα των ληστών εκµεταλλευτών µας σύµφωνα, να γονατίσουν την φτωχή προσφυγιά κάτω από τη λαιµητόµο του χρέους των 3.000.000.000 δραχ. Μόνο ένα κόµµα, το Κοµµουνιστικό Κόµµα της Ελλάδας, καλεί τους φτωχούς πρόσφυγες στην πάλη ενάντια στους δηµίους εκµεταλλευτές τους για: Αποζηµίωσή τους στο ακέραιο. Ακύρωση κάθε χρέους τους στην ΕΑΠ, στο Κράτος, στις Τράπεζες και τους τοκογλύφους. Απαλλαγή από τους φόρους. Απαλλαγή από κάθε νοίκι. Ενάντια στην Κυβέρνηση της πείνας, των πολέµων και της τροµοκρατίας. Για την υπεράσπιση της Σοβιετικής Ένωσης. 21 εφ. «Ριζοσπάστης», 19/6/1930, σελ. 1 22 παρατίθεται σε εφ. «Ριζοσπάστης», 19/6/1930, σελ. 1

[15]

Το επιχείρηµα του Βενιζέλου περί «Ολοκλήρωσης της Αποκατάστασης» οδηγεί το ΚΚΕ σε άµεση απάντηση στην πρώτη σελίδα του «Ριζοσπάστη» της 20/6/1930. Σε άρθρο µε τίτλο «Η ‘ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ’ ΤΗΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ» το ΚΚΕ απαντά: « Ο κροκόδειλος που ξαίρει να κλαίη όταν µιλάει για τα «δυστυχισµένα παιδιά» του τους πρόσφυγες, αυτός που παζάρεψε µε τον Ισµάτ πασά δύο εκατοµµύρια ανθρώπους σα νάταν πρόβατα, αυτός που οχτώ χρόνια τώρα τους σάπισε µέσα στους βάλτους της Μακεδονίας και της Θράκης όπου τους «εγκατέστησε», αυτός που τους κορόϊδευε άτιµα µε τις αποζηµιώσεις που θα έπαιρναν κάποτε, έρχεται σήµερα να τους πη αναίσχυντα, κυνικά, διχτατορικά, βενιζελικά: Αποζηµίωση δεν έχει! Ο δολοφόνος ήθελε να ξεζουµίση τις εργαζόµενες µάζες της Τουρκίας και να πληρώση τις αποζηµιώσεις όλων των τσορµπατζήδων προσφυγοπατεράδων. Και τώρα διακηρύττει στη φτωχή προσφυγιά: ∆εν έχει αποζηµιώσεις! Ετοιµασθήτε να πάτε να σφαχτήτε στα νέα σφαγεία που προετοιµάζω για τα συµφέροντα του Κανελλόπουλου και του Χατζηκυριάκου. Το ευαγγέλιο των αποζηµιώσεων το έκαψε προχτές µπροστά στα µάτια της φτωχής προσφυγιάς µε τη µπενζίνα του Ντέτερντιγκ, αυτού που οργανώνει το νέο ιµπεριαλιστικό πόλεµο κατά των Σοβιέτ για να αρπάξη τα πετρέλαια του Μπακού και του Γκρόζνι. Τώρα όµως πήρε στα άχραντα στα θεία του χέρια το ευαγγέλιο και το σηκώνει ψηλά πάνω από τα κεφάλια της φτωχής προσφυγιάς και την εξορκίζει σ’ αυτό να «πορευθή εν ειρήνη και οµονοία» στον τάφο. Το νέο ευαγγέλιο του «Μεσσία», δήµιου των εργαζοµένων, του σατανά µε το µαύρο δίκωχο σκούφο είνε η ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ! Τι ήταν αυτή η αποκατάσταση που θα «ολοκληρωθή» από το σατανά; Το πέταµά τους µέσα στους κάµπους της Μακεδονίας και της Θράκης κάτω από τις τρύπιες στρατιωτικές σκηνές, χειµώνα, όταν φυσάει και θερίζει ο βαρδάρης. Είνε το πέταµά τους µέσα στους συνοικισµούς µε τα ποµπώδη ή τα ταπεινά ονόµατα, στο «Πολύγωνο» ή στην «Καλλιθέα», στην «Καλογρεία» ή την «Καισαριανή» εκεί όπου οι στέγες των παράγκων είνε αεροπλάνα που ταξιδεύουν στους ουρανούς όταν φυσάει αγέρας, εκεί που η µαύρη προσφυγιά, µια θλιβερά µακρυά ουρά, νυχτοξηµερώνεται απάνω σε δύο ντενεκέδες πετρελαίου για να πάρη λίγο νεράκι, εκεί που χτικιάζουν τα κοριτσόπουλα των 12 χρόνων προτού ακόµα προφτάσουν να ζήσουν. Η αποκατάσταση είνε 8.000.000 εγγλέζικες

[16]

λίρες (3.000.000.000 δραχµές) που αν πληρώσουν στην ΕΑΠ αφού τους αφαιρεθούν όλα όσα είχαν να πάρουν, η αποκατάσταση είνε η προσωποκράτηση που διατάσσει το κράτος για όσους δεν πληρώνουν τους φόρους του «σπιτιού» τους, αποκατάσταση είνε να ζητάνε οι ληστρικές εταιρίες από το κράτος 2500-4500 δραχµές προκαταβολή για να αφίσουν το φτωχό πρόσφυγα να µπη στα «σπίτια» που έχτισαν («Χαριλάου» Θεσσαλονίκη), αποκατάσταση είνε να ζητάν νοίκια µια λίρα εγγλέζικη χτυπητή το µήνα για µια χαµοκέλλα αλλοιώτικα να φέρνουν το χωροφύλακα του Βενιζέλου να σε πετάη στο δρόµο (Ξάνθη κλπ) αποκατάσταση είνε να σε στείλη ο ∆ήµιος στα σύνορα της Βουλγαρίας και της Σερβίας «ακρίται», ζωντανό συρµατόπλεγµα για να βαστάς τον «εχθρό» µακρυά, αποκατάσταση είνε να γεµίσης τα νεκροταφεία µε 300 χιλιάδες κορµιά από τις 15000 που ήρθαν στην Ελλάδα. Αυτή την αποκατάσταση θα «ολοκληρώση» ο ∆ήµιος. Τέτοια αποκατάσταση είνε µόνο δυνατή µέσα στο καπιταλιστικό καθεστώς. Οι εργαζόµενες µάζες της προσφυγιάς ας µη δεχτούν το θάνατό τους, την «ολοκλήρωση» της δυστυχίας τους µε σταυρωµένα χέρια. Ας σηκωθούν, ας παλαίψουν ενάντια στο ∆ήµιο κάτω απ’ τη σηµαία του Κοµµουνιστικού Κόµµατος. Με συγκεντρώσεις, µε διαδηλώσεις, µε συλλαλητήρια, µε ενόπλους καθόδους από τα χωριά στις πόλεις ας παλέψουν για αποζηµιώσεις στο ακέραιο από το κράτος, για απαλλαγή από κάθε φόρο, για απαλλαγή από κάθε νοίκι. Ας µην παρασέρνονται από τους τζορµπατζήδες που από τώρα είνε σύµφωνοι µε το Βενιζέλο, που φωνάζουν για να αποσπάσουν αυτοί ένα κόκαλο από το ∆ήµιο, ας ακολουθήσουν τους κοµµουνιστές ας κατέβουν στην πάλη εκλέγοντας επιτροπές αγώνος από επαναστάτες φτωχούς πρόσφυγες στους συνοικισµούς και στα χωριά, σε ενιαίο µέτωπο µε τη φτωχή αγροτιά και εργατιά που βαδίζει στη γενική πολιτική απεργία και στις ενόπλους καθόδους µέσα από τις καθηµερινές µαχητικές κινητοποιήσεις τους». Οι προσφυγικές οργανώσεις, µετά την υπογραφή του Συµφώνου, αντιδρούν µε προκηρύξεις διαµαρτυρίας και συγκεντρώσεις διαµαρτυρίας σε όλες τις πόλεις όπου υπήρχαν πρόσφυγες. Οι συγκεντρώσεις όµως κατ’ εντολή Βενιζέλου απαγορεύονται. Από το υπουργείο Εσωτερικών ανακοινώνεται: «Ο κ Σιδέρης ανεκοίνωσε και σήµερον ότι απαγορεύεται πάσα συγκέντρωσις προσφύγων εις ανοιχτόν χώρον. Ειδικώς ο κ. υπουργός των Εσωτερικών ετόνισεν ότι

[17]

επ’ ουδενί λόγω θα επιτραπή η οργανούµενη δια σήµερον προσφυγική συγκέντρωσις προ της Βουλής, προς τον σκοπόν αυτόν δε συνεργάσθη µετά του προέδρου της Βουλής κ. τσιριµώκου προς σκοπόν της ενισχύσεως της φρουράς της Βουλής, εκάλεσε δε και τοβ υποδιευθυντήν της Αστυνοµίας κ. Παπαδηµητρίου προς τον οποίον έδωκε σχετικάς διαταγάς».23 Υπάρχει η άποψη ότι αφού στη βουλή υπάρχουν δεκάδες προσφύγων βουλευτών, που εκφράζουν.. τη γνώµη των εκλογέων τους , δεν υπάρχει λόγος διαδηλώσεων αυτών. Γράφει το «Ελεύθερο Βήµα» : «Αι κυοφορούµεναι οχλαγωγικαί σκηναί γύρω από την προσφυγικήν δυσφορίαν πρέπει να µαταιωθούν χωρίς επιφυλάξεις. Υπάρχουν αρκεταί δεκάδες προσφύγων βουλευτών, αρµοδιωτάτων και επαρκεστάτων όπως ερµηνεύσουν την κοινήν γνώµην των εκλογέων των. Οι δρόµοι δεν έχουν να κάµουν τίποτε εν προκειµένω. Όταν ιδίως είνε γνωστόν ότι ουδέποτε επικρατεί εις αυτούς η ορθοφροσύνη της µεγάλης µάζης. Κατά κανόνα αλωνίζουν οι ολίγοι φωνασκοί, οι οποίοι δεν εκπροσωπούν τίποτε, και οι οποίοι έχουν συνήθως καταπληκτικήν ιδιοφυίαν εις το να συµπλέκονται µε την αστυφυλακήν. ∆εν υπάρχει κανένας λόγος να έχωµεν σκηνάς των δρόµων. Πάσα υπαιθρία συγκέντρωσις πρέπει να απαγορευθή αυστηρώς»24. Στις 22/6/1930 θα οργανωθεί µεγάλη συγκέντρωση διαµαρτυρίας στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη και στο Βόλο. Στην Αθήνα θα µιλήσουν ο πρώην Υπουργός Μιχαήλ Κύρκος και ο βουλευτής Μιχαήλ Τσιγδέµογλου κ.α. Η συγκέντρωση κατέληξε σε ψήφισµα διαµαρτυρίας που επιδόθηκε στον Πρόεδρο της ∆ηµοκρατίας, στους προέδρους των νοµοθετικών σωµάτων και στον πρόεδρο του Συµβουλίου Επικρατείας. Το ψήφισµα αξιούσε:

1. Την καταψήφιση των Συµφωνιών από τους πρόσφυγες βουλευτές και γερουσιαστές και

2. Την αποσκίρτησή τους από το κόµµατων Φιλελευθέρων , διαφορετικά οι θα έπαυαν οι πρόσφυγες να τους θεωρούν αντιπροσώπους τους25. Το ΚΚΕ, από της 21/6/1930, αναφερόµενο στο συλλαλητήριο που οργανώνεται από την ΠΟΑ∆Α θα το χαρακτηρίσει ειρωνικά 23 εφ. «Ριζοσπάστης», 19/6/1930, σελ.1 24 παρατίθεται σε: εφ. «Ριζοσπάστης», 19/6/1930, σελ.1 25 ΓΙΩΤΑ ΜΑΡΙΑ, ό.π., σελ. 175

[18]

«συλλαλητήριο της κοσµιότητος» και θα το αποδώσει στην ταραχή των «τζορµπατζήδων», που φοβούνται την «κίνηση των φτωχών προσφύγων που άρχισε και δεν κρύβεται πια». Αφού δηλώσει-το ΚΚΕ- για µια άλλη φορά αντίθετο στην κύρωση της «Οικονοµικής Συµφωνίας», την οποία θεωρεί «προπαρασκευή ταχύτερη του αντισοβιετικού πολέµου», επισηµαίνει πως το αίτηµα της ΠΟΑ∆Α για αποζηµίωση από την Τουρκία είναι «ξεκλήρισµα των εργαζοµένων µαζών της Τουρκίας» και ότι η θέση του Βενιζέλου για ολοκλήρωση της αποκατάστασης αποτελεί την «ολοκλήρωση της δυστυχίας και της µεσαιωνικής υποδούλωσης των φτωχών προσφύγων στους Αγγλοαµερικάνους». Προτρέπει τους φτωχούς πρόσφυγες να κατέβουν σε αγώνα, που θα είναι «αγώνας αλύγιστος και αποφασιστικός ενάντια στην κυβέρνηση του ∆ήµιου, για τις αποζηµιώσεις εις το ακέραιο από το Κράτος µε φορολογία των πλουτοκρατών που κέρδισαν εκατοµµύρια µέσα στον πόλεµο, για απαλλαγή τους από όλα τα χρέη τους στην ΕΑΠ, Κράτος, Τράπεζες και τοκογλύφους, για απαλλαγή τους από κάθε φόρο, για απαλλαγή τους από κάθε νοίκι». Τους προτρέπει επίσης να συµµετέχουν στο συλλαλητήριο της ΠΟΑ∆Α, υπό τη σηµαία του ΚΚΕ, για να το µετατρέψουν σε «συλλαλητήριο µαζικό ενάντια στην κυβέρνηση του ∆ιχτάτορα, τσακίζοντας τους κλέφτες και εκµεταλλευτές της Ποάδας»26.

26 ΤΟ ΑΥΡΙΑΝΟ «ΣΥΛΛΑΛΗΤΗΡΙΟ» Εφ. «Ριζοσπάστης», 21/6/1930, σελ. 1 Η Ποάδα καλεί «συλλαλητήρια» µέσα σε κλειστό θέατρο µέσα στην Αθήνα και εκδίδει ανακοινωθέντα για την τάξη και την κοσµιότητα που πρέπει να τηρηθή εντός της αιθούσης «χάριν της επιτυχίας του παµπροσφυγικού αγώνος». Προ παντός τάξις και κοσµιότητα εντός και εκτός της αιθούσης, έτσι θα εξασφαλισθή η επιτυχία του αγώνος υπέρ των σφαγιασθέντων παµπροσφυγικών συµφερόντων! Προ παντός πειθαρχία «απόλυτος πειθαρχία», όπως τονίζει το ανακοινωθέν στους τζορµπατζήδες , τους εξ επαγγέλµατος προσφυσωτήρες, τους [….] των ανθρώπων του Βενιζέλου και του Καφαντάρη. Οι φτωχοί πρόσφυγες τώρα που έφτασε το µαχαίρι στο κόκκαλο σηκώνονται. ∆ε θ’ αφήσουν το Βενιζέλο να τους βουλιάξη µε µια υπογραφή του µέσα στη θάλασσα του χρέους , µέσα στη δυστυχία, την πείνα, την πορνεία, την καταστροφή. ∆είχνουν ότι θα παλαίψουν για τα συµφέροντά τους και οι άνθρωποι του καθεστώτος κινητοποιούνται. Επιστρατεύουν τις καµπάνες των συνοικισµών που θα βαράνε «επί εξ ώρας» πένθιµα και τη δύναµη της αστυνοµίας ολόκληρη για τους «ταραξίες» που θα εµφανιστούν «τυχόν» µέσα στο «συλλαλητήριο» για να ταράξουν την «κοσµιότητά» του και να διασπάσουν την «πειθαρχία» της µάζας στην κλίκα των τζορµπατζήδων της Ποάδας. Οι τζορµπατζήδες κινούνται γιατί φοβούνται την κίνηση των φτωχών προσφύγων που άρχισε και δεν κρύβεται πια. Οι τζορµπατζήδες κινούνται «εναντίον» του Βενιζέλου κατά παραγγελία

[19]

Ανάλογες απόψεις επαναλαµβάνονται και στο φύλλο της επόµενης µέρας-«Ριζοσπάστης»,22/6/1930 -, όπου για µια ακόµη φορά το ΚΚΕ θεωρεί ότι «οι µάζες των προσφύγων πρέπει να τραβήξουν µπρος!». Μα «όχι από το δρόµο που οδηγεί ο άνθρωπος του Καφαντάρη και της Εθνοτράπεζας, ο Κύρκος. Όχι στην στρούγκα των προσφυγοπατεράδων, όχι πίσω από τους κλέφτες αυτούς των οµολογιών της φτωχής προσφυγιάς, όχι µαζύ µε τους υπηρέτες του καθεστώτος της πείνας και της καταπίεσης», αλλά «κάτω από τη σηµαία του Κοµµουνιστικού Κόµµατος µαζύ µε τους εργάτες και τη φτωχή αγροτιά της Ελλάδας ολόκληρης για ενιαίο αγώνα κατά των ληστών καπιταλιστών και της κυβέρνησής τους», για να γίνει το «συλλαλητήριο της φτωχής, της πεινασµένης προσφυγιάς, µαχητική

του. Η πτωχή προσφυγιά δεν πρέπει να «πέση στα νύχια των ταραξιών». Να γιατί κινητοποιούνται οι κλέφτες της Ποάδας. Τι θα υποστηρίξη η Ποάδα στο «συλλαλητήριο της κοσµιότητας»; Ο κ. Κύρκος, ο αρχιδηµαγωγός αυτός προσφυγοπατέρας µετεκλήθη τηλεγραφικώς ναρθή να µιλήση στο «συλλαλητήριο». Ο υπαρχηγός αυτός του Καφαντάρη που εδήλωσε προχθές στη βουλή ότι ούτε λόγος µπορεί να γίνεται για αποζηµιώσεις, δηµοσίευσε ήδη µε δυο άλλους επιτελείς που µακρόν ανακοινωθέν για το ζήτηµα των αποζηµιώσεων και διακηρύττει ότι «εάν εξυπηρετείται υπέρτερός τις υπέρ της χώρας σκοπός, αυτός , ο Κύρκος, θα εξήντλει όλας αυτού τας ασθενείς δυνάµεις δια να πείση τον βαθέως πληττόµενον προσφυγικόν κόσµον να προσφέρη και την θυσίαν ταύτην!» Και ο «υπέρτερος σκοπός» είνε η υπογραφή της πολιτικής συµφωνίας µε την Τουρκίαν που να την σέρνει στο αντεπαναστατικό, αντισοβιετικό µέτωπο. Η απαίτηση της Ποάδας να αποζηµιωθούν οι πρόσφυγες από την Τουρκία είνε απαίτηση Ελλήνων καπιταλιστών εκµεταλλευτών, και οι κύριοι αυτοί όλα τα «ατού» τους απάνω στην τέτοια αποζηµίωση τα στηρίζουν. Υπογραφή της πολιτικής συµφωνίας (προπαρασκευή ταχύτερη του αντισοβιετικού πολέµου), αποζηµίωση εκ µέρους της Τουρκίας (ξεκλήρισµα των εργαζοµένων µαζών της Τουρκίας) και ολοκλήρωση της αποκατάστασης (ολοκλήρωση της δυστυχίας και της µεσαιωνικής υποδούλωσης των φτωχών προσφύγων στους Αγγλοαµερικάνους)- να τα τρία συνθήµατα των τζορµπατζήδων της Ποάδας. Τα «συλλαλητήριά» τους δεν είνε παρά για το κόκκαλο που ζητάν να τους πετάξει ο Βενιζέλος. Οι φτωχές µάζες πρέπει να κατέβουν στην πάλη. Όχι µόνο σ’ ένα συλλαλητήριο και τέτοιο «συλλαλητήριο» όπως της Ποάδας. Αγώνας αλύγιστος και αποφασιστικός ενάντια στην κυβέρνηση του ∆ήµιου, για τις αποζηµιώσεις εις το ακέραιο από το Κράτος µε φορολογία των πλουτοκρατών που κέρδισαν εκατοµµύρια µέσα στον πόλεµο, για απαλλαγή τους από όλα τα χρέη τους στην ΕΑΠ, Κράτος, Τράπεζες και τοκογλύφους, για απαλλαγή τους από κάθε φόρο, για απαλλαγή τους από κάθε νοίκι. Όλοι οι συνοικισµοί της φτώχιας και της µιζέριας ας ξεχυθούν αύριο στο «συλλαλητήριο της κοσµιότητας» της Ποάδας και ας το κάνουν συλλαλητήριο µαζικό ενάντια στην κυβέρνηση του ∆ιχτάτορα, τσακίζοντας τους κλέφτες και εκµεταλλευτές της Ποάδας. Ας κατέβουν στην πάλη κάτω από τη σηµαία του Κοµµουνιστικού Κόµµατος και ας συνεχίσουν για τις διεκδικήσεις τους µαζύ µε την εργατιά και τη φτωχή αγροτιά της Ελλάδος που αγωνίζουνται για την απόκρουση της επίθεσης του ∆ιχτάτορα κάτω από το σύνθηµα της γενικής πολιτικής απεργίας και των ενόπλων καθόδων στις πόλεις.

[20]

πάλη του δρόµου ενάντια στη κυβέρνηση του µατωµένου πρωθυπουργού»27.

27 ΦΤΩΧΗ ΠΡΟΣΦΥΓΙΑ ΣΤΟ ΠΟ∆ΑΡΙ! (εφ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 22/6/1930, σελ.1) Ο πρωθυπουργός της «πυγµής», ο πρωθυπουργός της πείνας και του αίµατος, αυτός που βεβαιώνει κυνικά την ελληνική και την ξένη ιµπεριαλιστική µπουρζουαζία πως µπορεί να κοιµάται ήσυχη γιατί ξαίρει να προετοιµάζει το νέο πόλεµο ‘όπως προετοίµασε τρεις ίσαµε τώρα άλλους µέσα σε δέκα χρόνια, υπόγραψε την περασµένη βδοµάδα την ελληνοτουρκική συµφωνία, το αµφίβολο αυτό δόλωµα που θα τραβήξη την κεµαλική Τουρκία στα νερά του Ντέτερντινκ και του Μόργκαν. Τώρα που η αγροτοφασιστική Ρουµανία ρίχνεται µε τον τυχοδιώκτη Κάρολο επί κεφαλής, στην πυρετώδη προπαρασκευή του νέου αντισοβιετικού πολέµου, τώρα που η φασιστική Γιουγκοσλαβία, φωνόγραφος της «φωνής του κυρίου της» του γαλλικού ιµπεριαλισµού, καλεί εγερτήριο στους «σλαυϊκούς λαούς της Ευρώπης» µε τα πανηγυρικά «σοκόλ», τώρα που ο σερ Χένρυ Ντέτερντιγκ που αγωνιά για ν’ αρπάξη τα πετρέλαια της Ρωσσίας , προσφωνεί τους Ρώσσους εµιγκρέδες αντεπαναστάτες απροκάλυπτα: « Η πατρίς σας υποφέρει από πολύ καιρό µα η ευτυχισµένη ώρα της απελευθέρωσης πλησιάζει, θα σπάσει πιο γρήγορα παρά ότι τολµάτε να το φαντάζεσθε, ΕΓΩ ΛΟΓΑΡΙΑΖΩ την απελευθέρωση της Ρωσσίας ΜΕΣΑ ΣΕ ΜΕΡΙΚΟΥΣ ΜΗΝΕΣ», τώρα ο ασύγκριτος οργανωτής των πολεµικών µακελιών, ο παµπόνηρος γέρος που κλαίει όταν βλέπει σφάζεται στο Μαραθώνα στα θεµέλια κάποιου έργου ένα κοτόπουλο, υπογράφει την ελληνοτουρκική και δέεται στον Κεµάλ, τον εκλιπαρεί πεσµένος στα γόνατα για λογαριασµό του Ντέτερντιγκ να ακολουθήση το έργο του «πολιτισµού» κατά της «βαρβαρότητας» να δεχθή την υπέροχη τιµή να αναγνωρισθή το πρώτο πιόνι του ιµπεριαλισµού στο αντισοβιετικό, αντιεπαναστατικό µέτωπο. Και οι πρόσφυγες; Α! Οι φτωχοί πρόσφυγες!... Γι αυτούς έχυσε κάποτε µπροστά σ’ ολόκληρη τη βουλή ένα δάκρυ ο µεγάλος ηθοποιός, αυτό τάχα δεν αρκεί στα ταπεινά αυτά όντα που σαπίζουν ελεύθερα στη γη της µητέρας Ελλάδος; Οι αποζηµιώσεις που ήθελε να εισπράξη ο ∆ιχτάτορας ξεκληρίζοντας τις τουρκικές εργαζόµενες µάζες και να µπουκώση τους κλέφτες τζορµπατζήδες των προσφύγων, αυτές που έγιναν θρύλος για την προσφυγιά, που τις έκανε άγιο φυλαχτό κρεµασµένο στο λαιµό της η φτωχή προσφυγίνα και το ορφανεµένο κοριτσόπουλο, αυτές τώρα γίνονται µαύρο σκοινί που τις κρεµάει στο πατάρι των µεγάρων της ΕΑΠ και της Εθνοτράπεζας. Όλοι οι «αρχηγοί», όλοι οι άνθρωποι των Κανελλόπουλων και των Έρµαν Σπήρερ, ο Καφαντάρης, ο Τσαλδάρης, ο Παπαναστάσης, ο Κονδύλης, όλοι αυτοί οι δήµιοι των εργατών και των φτωχών αγροτών, ΟΛΟΙ τώρα σύµφωνοι: Η προσφυγιά δεν πρέπει να πάρη δραχµή! Η προσφυγή πρέπει να πληρώση µέχρι δεκάρα τα χρέη της! Η προσφυγιά πρέπει να ετοιµαστή να πάη µε την εργατιά και αγροτιά της Ελλάδδας στο καινούργιο σφαγείο! Όλοι τους σύµφωνοι, όπως πάντα να κλέβουν το ψωµί του πεινασµένου, όταν τον πνίγουν µέσα στους φόρους, όταν τον τουφεκίζουν γιατί ζητάει το δίκηο του, όταν τον πετσοκόβουν για το «µεγαλείο της πατρίδας», για το µεγαλείο της κάσας του Κανελλόπουλου! Όλοι τους σύµφωνοι! Κι ο Κύρκος, αυτός που σήµερα στη συγκέντρωση του «Τριανού» θα κεραυνοβολήσει µε κακόοσµο αέρα τον «σφαγιαστή των παµπροσφυγικών συµφερόντων» κι αυτός πρώτος και καλύτερος, υπερασπιστής της συµφωνίας αρκεί να εξασφαλισθή κάπως σίγουρα µ’ αυτή το τράβηγµα της Τουρκίας στα νερά του Ντέτερντιγκ. «Υπό τοιούτους όρους» πρωτοστατεί στο σφαγιασµό της φτωχής προσφυγιάς. Ο Κύρκος-πρώτος και καλύτερος υπαρχηγός του Καφαντάρη, αυτού που υπερψήφισε το σβύσιµο των αποζηµιώσεων Κ Κύρκος –αυτός που ασφαλώς προτού ναρθή στη συγκέντρωση πέρασε από του «αρχηγού» και τάπανε ακόµα µια φορά µαζύ πώς θα ξεγελάσουν καλύτερα εσάς, φτωχή προσφυγιά.

[21]

Επίσης σε άρθρο του «Ριζοσπάστη» της ίδιας ηµέρας θα «αποκαλυφθεί» περαιτέρω ο Κύρκος , «οπαδός του Καφαντάρη», αυτός που «θα δηµοκοπήση σήµερα»28!

Οι φτωχοί πρόσφυγες, αργάτες, βιοπαλαιστές, χωρικοί, δε δέχουνται την τιµή που τους κάνει ο Βενιζέλος. Αρνούνται τη δόξα να πεθάνουν για να κάνουν ίσως το µατωµένο πρωθυπουργό να χύση ακόµη ένα θερµό δάκρυ. Όχι! Τους φτάνουν οι τρυφερότητες του σατανά, τους φτάνουν οι εναγκαλισµοί της τίγρης αυτής. Κατεβαίνουν και πρέπει να κατέβουν σε αγώνα. Γι αυτό ο πρωθυπουργός του Ιτζεδίν και του αίµατος κινητοποιεί χωροφυλακή, αστυνοµία, στρατό, εκδίδει διαγγέλµατα, απαγορεύει τις συγκεντρώσεις σ’ ανοιχτό χώρο και διακηρύττει ότι θα πατάξη. Αυτό κάνει πάντα όταν οι οι πεινασµένοι ξεσηκώνονται. Το µατωµένο του χέρι έτσι σκότωσε το Μιχαήλο και το Συρίγο. Μα οι µάζες των προσφύγων πρέπει να τραβήξουν µπρος! Κάτω από τη σηµαία του Κοµµουνισµού ενάντια στην κυβέρνηση του ∆ήµιου, για τις διεκδικήσεις τους, γοα αποζηµιώσεις στο ακέραιο όχι από την Τουρκία µα από την ΕΛΛΑ∆Α ΤΩΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΩΝ, των Εµπειρίκων και των Κανελλόπουλων που έκαναν εκατοµµύρια και δισεκατοµµύρια σφάζοντας τις µάζες της Ελλάδας και της προσφυγιάς. Πρέπει να βαδίσουν µπρος. Με αγώνα, µε συλλαλητήρια στους δρόµους, µε πλατιές µαχητικές συνεχείς κινητοποιήσεις ας διεκδικήσουν αποζηµιώσεις, απαλλαγή από κάθε χρέος, φόρο και νοίκι. Όχι από το δρόµο που οδηγεί ο άνθρωπος του Καφαντάρη και της Εθνοτράπεζας, ο Κύρκος. Όχι στην στρούγκα των προσφυγοπατεράδων, όχι πίσω από τους κλέφτες αυτούς των οµολογιών της φτωχής προσφυγιάς, όχι µαζύ µε τους υπηρέτες του καθεστώτος της πείνας και της καταπίεσης. Κάτω από τη σηµαία του Κοµµουνιστικού Κόµµατος µαζύ µε τους εργάτες και τη φτωχή αγροτιά της Ελλάδας ολόκληρης για ενιααίο αγώνα κατά των ληστών καπιταλιστών και της κυβέρνησής τους. Μαζύ µε τους καταπιεζόµενους που βαδίζουν στη γενική πολιτική απεργία και τις ενόπλους καθόδους! Το «συλλαλητήριο της κοσµιότητας και της νοµοτάγειας» , το συλλαλητήριο της πόρνης Κίρκης του Καφαντάρη πρέπει να γίνη συλλαλητήριο της φτωχής, της πεινασµένης προσφυγιάς, µαχητική πάλη του δρόµου ενάντια στη κυβέρνηση του µατωµένου πρωθυπουργού. 28 ΝΑ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΕ Ο ΚΥΡΚΟΣ (εφ. «Ριζοσπάστης», 22/6/1930, σελ.1) Να αυτός που θα δηµοκοπήση σήµερα! -∆έχεται να πεθάνετε σα σκυλλιά αν υπογραφή σύγχρονα µε την Τουρκία η συµφωνία του πολέµου κατά της ΕΣΣ∆. -Εξακολουθεί να είνε οπαδός του Καφαντάρη που παραδέχτηκε πως δεν πρέπει να πάρετε αποζηµίωση. «Πάντα δε ταύτα (ο σφαγιασµός των προσφυγικών συµφερόντων), προς τίνα λόγον; Μήπως δι αυτών υπηρετείται υπέρτερος τις υπέρ της χώρας σκοπός; Εάν τούτο συνέβαινε ηµείς τουλάχιστον θα εξηντλούµεν όλας ηµών τας ασθενείς δυνάµεις, δια να πείσωµεν τον βαθέως πληττόµενον προσφυγικόν κόσµον να προσφέρει και την θυσίαν ταύτην υπέρ του γενικώτερου δια το έθνος αγαθού. Αλλά τοιούτος σκοπός δεν υπηρετείται διότι όταν οι διαφωνούντες προς την κυβερνητικήν πολιτικήν πολιτικοί αρχηγοί εζήτησαν από την Κυβέρνησιν ως όρον της υπογραφής της οικονοµικής συµφωνίας, να τάξη τουλάχιστον την σύγχρονον υπογραφήν όλων των συµφωνιών αι οποίαι θα οδήγουν εις πλήρη µετά της Τουρκίας εκρεµοτήτων εκκαθάρισιν, η κυβέρνησις εν τούτοις δεν ηδυνήθη ουδέ τούτο καν να επιτύχη παρά της Τουρκίας» Κύρκος

[22]

Στη Θεσσαλονίκη το συλλαλητήριο των προσφύγων κατά της Κυβέρνησης θα µαταιωθεί λόγω «αδιάκοπης και ραγδαίας βροχής»29. Στην Αθήνα οι αστυνοµικές δυνάµεις θα διαλύσουν τη διαδήλωση, θα προκληθούν συµπλοκές30 και θα τραυµατισθούν διαδηλωτές31. Αναλυτικά για τα γεγονότα γράφει ο «Ριζοσπάστης»: «Η ΧΘΕΣΙΝΗ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ, ΟΙ ΠΡΟ∆ΟΣΙΕΣ ΤΩΝ ΤΖΟΡΜΠΑΤΖΗ∆ΩΝ ΟΙ ΧΑΦΙΕ∆ΕΣ ΕΠΕΤΕΘΗΣΑΝ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥΣ.- ΕΠΗΚΟΛΟΥΘΗΣΑΝ ΣΥΜΠΛΟΚΕΣ εφ. «Ριζοσπάστης», 23/6/1930, σελ.1 Από ηµέρες τώρα οι φτωχοί πρόσφυγες βρίσκονται σε εξέγερση εξ αιτίας της αποφάσεως της Κυβέρνησης του δήµιου ύστερα από την συµφωνία που έκανε µε την Τουρκία, να µην αποζηµιώση τους πρόσφυγες που ξεσπιτώθηκαν και ρίχτηκαν στην αθλιότητα και την πείνα κοντά δέκα χρόνια τώρα. Η αστυνοµία κατ’ εντολήν της Κυβέρνησης , επειδή προβλεπότανε-ήταν βέβαιο- ξέσπασµα της αγανάχτησης των φτωχών προσφυγικών µαζών, πήρε κάθε µέτρο για να τους τροµοκρατήση και να τσακίση έτσι τον αγώνα τους, να µαταιώση διαδήλωση της θέλησής τους να διεκδικήσουν τα ζητήµατά τους. Έτσι εχτός των άλλων από προχτές

Αµπατζόπουλος Τζοβαρόπουλος (Ανακοινωθέν της 15 Ιουνίου 1930). ∆ηµοσιεύτηκε στο «ΦΩΣ» της Θεσσαλονίκης. 29 Ανταπόκριση από Θεσσαλονίκη (22/6/1930) σε : εφ. «Ριζοσπάστης», 23/6/1930, σελ.4 30 Ο «Ριζοσπάστης», στις 24/6/1930, σελ.4, γράφει: «Προκειµένου χθες να συζητηθή εις την Βουλήν η κύρωσις της Ελληνοτουρκικής συµφωνίας ελήφθησαν όλως εξαιρετικά µέτρα δια την µαταίωσιν οιασδήποτε συγκεντρώσεως των προσφύγων και αποδοκιµασίας της Κυβερνήσεως. Ούτω κατόπιν διαταγής του υπουργού των Εσωτερικών ο περίβολος της Βουλής από των πρώτων µεσηµεριανών ωρών χθες είχε κατακλισθεί κυριολεκτικώς από αστυνοµικά όργανα, τα οποία απαγορεύουν κάθε µικροσυγκέντρωσιν οµάδων τόσον εκεί όσον και εις τας γύρω παρόδους. Επίσης ελήφθησαν εξαιρετικά µέτρα ασφαλείας δια τον Βενιζέλον, τόσον κατά την µετάβασίν του όσον και κατά την αποαχώρησίν του εκ της Βουλής. Εν τούτοις παρά τα ληφθέντα τροµοκρατικά µέτρα, ολίγον µετά την έναρξιν της Βουλής, ήρχισαν συγκεντρούµεναι προ αυτής οµάδες προσφύγων. Το τµήµα ενόπλων χωροφυλάκων και οι αστυφύλακες διέλυσαν επανειληµµένως οµάδας προσφύγων επιτεθέντες κατ’ αυτών µε τους υποκόπανους και τα κλοµπ. Η σύµβασις θα ψηφισθή σήµερον και υπό των εχόντων αντίρρησιν Βενιζελικών διότι ο Βενιζέλος ηπείλησε χθες ότι όποιος εκ του κόµµατός του καταψηφίση θ’ αποπεµφθή»! 31 ΓΙΩΤΑ ΜΑΡΙΑ, ό.π., σελ. 175

[23]

βράδυ δια των τµηµάτων της και δια των πρακτόρων της που βρίσκονται στους συνοικισµούς τοιχοκόλλησε ειδοποιήσεις κατά τις οποίες «άδικα» θα έχαναν οι πρόσφυγες τον κόπο τους εάν ανεβαίναν στην Αθήνα για συγκέντρωση γιατί «απαγορεύτηκε». Από τάλλο µέρος οι τζορµπατζήδες προσφυγοκάπηλοι που διοικούν την «πολιτική οργάνωση προσφύγων» και την ΠΟΑ∆Α εξέδωσαν προκηρύξεις µε τις οποίες καλούσαν για χτες σε συγκέντρωση τους πρόσφυγες στην Αθήνα. Η θέση αυτή που πήραν οι προσφυγοκάπηλοι είχε κι έχει για σκοπό δύο πράγµατα. Πρώτα να µπουν επί κεφαλής των προσφύγων, να µην αποξενωθούν από τις προσφυγικές µάζες, οι οποίες εκδηλώνουν την απόφασή τους να παλαίψουν για τα συµφέροντά τους και δεύτερο να εκφυλίσουν σιγά-σιγά την εξέγερσή τους. Αποδείξεις γι αυτό υπάρχουν πολλές. Αρκεί µόνο ν’ αναφερθή πως µε όλα τα µέσα κατέβαλαν προσπάθειες να ξεγελάσουν, να πείσουν τις µάζες να µην προβούν σε «ταραχάς», να αγωνισθούν «δια τα δίκαια ζητήµατά των ηρέµως» και να διατρανώσουν τον «πόνον των εν απολύτω τάξει». Οι προκηρύξεις τους όλο αυτό ετόνιζαν. Έτσι για χτες στις δέκα και µισή προ του µεσηµεριού είχαν καλέσει συγκέντρωση στην Αθήνα στο θέατρο «Τριανόν». Η συγκέντρωση έγινε. Παρευρέθηκαν περί τις τρεις µε τρεισήµισι χιλιάδες πρόσφυγες. Το θέατρο γέµισε ασφυκτικά και εκατοντάδες πολλές βρισκόντουσαν έξω. Οι αρχές πήραν έκτακτα µέτρα. Χωροφύλακες, αστυφύλακες και ιππικό βρισκόντουσαν σε διάφορα σηµεία επίκαιρα, ενώ άλλα τέτοια τµήµατα ήταν έξω του «τριανόν». Τα τροµοκρατικά αυτά µέτρα δεν στάθηκαν ικανά να τσακίσουν την αγανάκτηση των προσφύγων, οι οποίοι προσήλθαν µαζικά. Αφού αυτοδιωρίστηκε προεδρείον από διαφόρους τζορµπατζήδες πήρε το λόγο ο Μ. Κύρκος, ο γνωστός υπουργός άλλοτες του Βενιζέλου και τώρα του Καφαντάρη, ο οποίος επί αρκετή ώρα δηµοκόπησε, επετέθηκε ενάντια στο Βενιζέλο, τόνισε την «αφοσίωσή» του στην πατρίδα, εδήλωσεν ότι «οι πρόσφυγες δεν κινούνται από υλιστικάς αντιλήψεις, αλλά επιζητούν το δίκαιόν των». Στο διάστηµα αυτό οι πρόσφυγες φώναζαν: Κάτω ο διχτάτορας Βενιζέλος, θα τον κρεµάσουµε στο Γουδί, από αύριο να φύγει, θέλουµε νέες εκλογές. Πολλοί επίσης φώναζαν στο διάστηµα της οµιλίας του Κύρκου: Κάτω οι τζορµπατζήδες.

[24]

Ύστερα µίλησε άλλος τζορµπατζής, ο βουλευτής Τσιγδέµογλου ο οποίος ανέλυσε την ελληνοτουρκική συµφωνία και τόνισε πως η κυβέρνηση του Βενιζέλου δεν φρόντισε να ΕΞΟΠΛΙΣΘΗ ΝΑΥΤΙΚΩΣ όσο έπρεπε για να αντιµετωπίση τον «πατροπαράδοτον εχθρόν». Αναφερόµενος κατόπιν στις γερουσιαστικές εκλογές είπε πως οι πρόσφυγες έπρεπε τότες να απόσχουν για να «δείξουν την δύναµίν των». Πολλοί συγκεντρωµένοι, συνειδητοί φτωχοί ορόσφυγες στο σηµείο αυτό τον διέκοψαν. -Όχι αποχή. Μαύρισµα όλων των κατεργαρέων, των εκµεταλλευτών. Σ’ ένα σηµείο ανέφερε το ζήτηµα των προσφύγων το οποίο, όπως είπε , το κράτος δεν ερύθµισε καλώς πολλοί πρόσφυγες φώναξαν: -Κάτω η ΕΑΠ. -Να µην πληρώσουµε τίποτα. -Κάτω ο φεουδάρχης. Κατόπι µίλησε άλλος εκµεταλλευτής των προσφύγων ο Αθηνογένης, ο οποίος ετόνισε πως για την «επίλυση» των προσφυγικών ζητηµάτων πρέπει να απευθυνθούν στην ΚΤΕ. Καταλήγοντας εξέφρασε κι αυτός µε τη σειρά του την «θλίψη» του δια την απώλειαν της υπεροπλίας της Ελλάδας έναντι της Τουρκίας και έκανε έκκληση στους πρόσφυγες να «µην λησµονούν τους τάφους των πατέρων των». Και οι τρεις οµιλητές µε ύπουλο τρόπο όχι ανοιχτά, προσπάθησαν να µπάσουν στους πρόσφυγες το εθνικιστικό πνεύµα και να τους εξεγείρουν ενάντια στους «πατροπαράδοτους εχθρούς», τους Τούρκους. Ένας εργάτης πρόσφυγας που από ώρα είχε ζητήσει να µιλήση και οι τζορµπατζήδες δεν του επέτρεψαν, αφού και για δεύτερη φορά του το αρνήθηκαν, ανέβηκε στο προεδρείο µε σκοπό να ξεσκεπάση το ρόλο των τζορµπατζήδων και να τονίση το καθήκον των προσφύγων. Το προεδρείον τότες µε καµµιά εκατοστή µαγκουροφόρους που είχαν τριγύρω τους τον άρπαξαν και τον έδιωξαν, παρά τις διαµαρτυρίες πολλών από τους συγκεντρωµένους, οι οποίοι ζητούσαν να µιλήση. Άλλοι πάλι φώναζαν: Είµαστε εργάτες πρόσφυγες , δεν µπορείτε να µας πνίξετε τη φωνή µας. Στο αναµεταξύ, γρήγορα-γρήγορα οι τζορµπατζήδες διάβασαν ένα ψήφισµα «διεκδικήσεων». Έπνιξαν τις διαµαρτυρίες δια του Κύρκου, ο οποίος δευτερολόγησε τονίζοντας πως πρέπει να διαλυθούν

[25]

«ησύχως». Από τους τζορµπατζήδες επίσης προτάθηκε όπως το ψήφισµα επιδοθή δι επιτροπής στη κυβέρνηση. Οι πρόσφυγες στο σηµείο αυτό αγανακτισµένοι αντετάχθηκαν και αξίωσαν να παν εν διαδηλώσει να το επιδώσουν. Όλοι σχεδόν φώναζαν: -Όλοι µαζί να πάµε στο «Πτί Παλαί» -Στους δρόµους. Οι τζορµπατζήδες όµως µε τους πράχτοράς τους προσπαθούν να «κατευνάσουν» τα πνεύµατα, µα δεν το πετυχαίνουν. Οι πρόσφυγες εγκαταλείπουν το θέατρο, ενώ το προεδρείο µένει µέσα σκοπίµως, και εξέρχονται. Οι χαφιέδες όµως απαγορεύουν την έξοδο. Κι αυτό γιατί πάνε να διευθύνουν πρώτα τους έξω ευρισκόµενους για να µην συγκεντρωθούν όλοι µαζύ ώστε ο όγκος, η δύναµη θα ήταν πιο µεγάλη και συνεπώς δύσκολα θα πετύχαιναν να τους διαλύσουν. Οι συγκεντρωµένοι όµως επιµένουν, σπάζονται µερικά τζάµια κι επι τέλους σπάνε τη ζώνη κι αρχίζουν να βγαίνουν. Τότες οι αστυφύλακες επιτίθενται µε λύσσα ενάντιά τους και χτυπούν στα κεφάλια. Οι πρόσφυγες αµύνονται, επιτίθενται ύστερα κι αυτοί και ακολουθούν συµπλοκές. Πολλοί από τους πρόσφυγες στις επιθέσεις τους χρησιµοποίησαν και πέτρες. Έναν σύντροφο πρόσφυγα που φώναξε την ώρα της συµπλοκής στους συγκεντρωµένους να πάνε εν διαδηλώσει στο «Πτί Παλαί» τον έπιασαν για να τον οδηγήσουν στο τµήµα. Οι πρόσφυγες που το αντελήφθησαν αυτό, φωνάζοντας ΕΠΑΝΩ ΤΟΥΣ έτρεξαν σε βοήθειά του και τον απελευθέρωσαν. Αργότερα όµως τον ξανάπιασαν οι καννίβαλοι και τον τσάκισαν στο ξύλο. Τον άρπαξαν κατόπιν από τα µαλλιά και τον πήγαν στο τµήµα. Επίσης έναν άλλο πρόσφυγα αφού τον έδειραν γερά τον πέταξαν σένα αυτοκίνητο σα σκυλί και τον πήγαν επίσης στο τµήµα. Κατά τις πληροφορίες µας συνέλαβαν και τρίτον. Τα ονόµατά τους δεν εξακριβώσαµε. Εκρατήθησαν ως τόσο στο τµήµα χτες βράδυ. Πρέπει να σηµειωθή ακόµα πως την ώρα της συµπλοκής µερικοί πρόσφυγες φώναζαν πως µε ένοπλα συλλαλητήρια όλων των φτωχών προσφύγων στους συνοικισµούς θα επιβάλουν τις απόψεις τους, θα αναγκάσουν την κυβέρνηση του δολοφόνου Βενιζέλου να υποκύψη. Κι ένα άλλο χαρακτηριστικό. Την ώρα που είχαν πιάσει ένα νέο σύντροφο πρόσφυγα που µένει στα Ταµπούρια φώναζαν χαφιέδες και

[26]

τζορµπατζήδες µαζύ. Κλέφτης! Κλέφτης! Κι αυτό για να εξεγείρουν ενάντιά του τους πρόσφυγες. Όχι µόνο όµως δεν έγινε αυτό µα αντίθετα τον υπεράσπισαν και τον γλύτωσαν την πρώτη φορά από τους χαφιέδες. Πρέπει να λεχθή πως τον σύντροφο αυτόν θέλησαν να τον πιάσουν και το πέτυχαν πιο αργότερα γιατί εξηγούσε στους πρόσφυγες πως το καθήκον τους είνε να παλαίψουν ενάντια στους τζορµπατζήδες και το κράτος για να πετύχουν τα ζητήµατά τους. Έτσι οι τζορµπατζήδες κατόρθωσαν για ακόµα µια φορά τα συµφέροντα των προσφύγων και να τους πνίξουν τη φωνή. Σήµερα πρόκειται να συζητηθή σε δεύτερη ανάγνωση στη Βουλή η συµφωνία µε την Τουρκία». Κατά τη συζήτηση επικύρωσης32 του «Οικονοµικού Συµφώνου» από τη Βουλή, υπήρξε έντονη η αίσθηση ότι διαπράττονταν αδικία εις 32 Η ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΣΤΗ ΒΟΥΛΗ «ΣΑΣ ΥΠΟΣΧΟΜΑΙ …ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ ∆Ε ΘΑ ∆ΩΣΩ»! ΒΑΝ∆ΑΛΙΣΜΟΙ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ (εφ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 24/6/1930, σελ.4) Η ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΤΗ ΒΟΥΛΗ Η συνεδρίασις της Βουλής ήρχισε την 5ην µµ. Μετά την ανακοίµωσιν διαφόρων αναφορών εψηφίσθησαν νοµοσχέδια: «Περί αυξήσεως του εισαγωγικού δασµού της κριθής και της βρώµης» , περί τροποποιήσεως των νόµων 3398 και 43827 και περί κυρώσεως της µετά της εταιρίας «Ίκαρος» συναφθείσης συµβάσεως περί παραχρήσεως εις συτήν του προνοµίου της αποκλειστικής εκµεταλλεύσεως εναερίων µεταφορών. Συζητουµένον κατόπιν […] κατ’ άρθρον και σύνολον συζήτησιν του σχεδίου νόµου «περί κυρώσεως της µεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας συµφωνίας» λαµβάνει τον λόγον ο βουλευτής Λ. Μακκάς, όστις εισηγούµενος την κύρωσιν της ελληνοτουρκικής συµφωνίας εξυµνεί τον πάτρονά του Βενιζέλον δια την επελθούσαν συµφωνίαν εις βάρος των χιλιάδων προσφύγων και αποκαλεί ταύτην «επιτυχίαν της ελληνικής κυβερνήσεως». Κτόπιν αναλύων τα διάφορα σηµεία της συµφωνίας ο εισηγητής δικαιολογεί της υποχωρήσεις της ελληνικής κυβερνήσεως και ανακαλύπτει ότι πλείστα άρθρα της συµφωνίας «προστατεύουν» και «ευνοούν» τους Έλληνας εν Τουρκία υπηκόους και τους αναχωρήσαντας µε διαβατήρια της Τουρκικής κυβερνήσεως. Ακολούθως εισερχόµενος εις το ζήτηµα της αποζηµιώσεως των ανταλλαξίµων λέγει τα εξής: «Το µεγαλύτερον όµως πρόβληµα ήτο το πρόβληµα των ανταλλαξίµων όπερ πρέπει και εν τη αιθούση ταύτη µα εξετασθή µε ψυχραιµίαν και δια το οποίον πιστεύει ότι δια την εν αυτώ πολιτείαν της θα τύχη η κυβέρνησις της επιδοκιµασίας της Βουλής». «ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ ∆ΕΝ ∆Ι∆Ω» Είτα ο εισηγητής εξηγεί ότι το κράνος δεν θ’ αποζηµιώσει τους πρόσφυγας και λέγει κυνικότατα τα εξής: «Καθήκον της ελληνικής κυβερνήσεως είναι να είπη προς τους έλληνας ανταλαξίµους. «Ως διαχειριστής αλλοτρίων έκαµα ό,τι ηµπορούσα, και επέτυχα υπέρ υµών την µουσουλµανικήν περιουσίαν, αλλά και… εν ονόµατι της ιδεώδους εθνικής αλληλεγγύης έκαµα ήδη περισσότερα δαπανήσασα υπέρ υµών από την αξίαν της εγκαταλειφθείσης περιουσίας! ∆ια να σας

[27]

βάρος των προσφύγων. Με παρεµβάσεις τους πρόσφυγες βουλευτές υποστήριζαν την ανάγκη αποζηµίωσης των προσφύγων από το Ελληνικό Κράτος , αυτό όµως ο Βενιζέλος το είχε ήδη απορρίψει και πριν από τις γερουσιαστικές εκλογές του Απριλίου του 192933. Οι πρόσφυγες βουλευτές και γερουσιαστές θα συνέλθουν σε σύσκεψη για να καθορίσουν τη στάση τους34. Προτάθηκε η καταψήφιση του

ικανοποιήσω (!) όµως περαιτέρω πρέπει να οδηγήσω το Κράτος άρα και υµάς πρώτους εις ασφαλή εξωτερική αυτοκτονίαν και εσωτερικήν χρεωκοπίαν. Τούτο δε θα το κάµω. Σας υπόσχοµαι να µη σταµατήσω την κοινωνικήν υπέρ υµών µέριµναν, αποζηµιώσεις δεν θα σας δώσω θα δώσω στέγην εις τους αστέγους και εργασίαν εις τους ανέργους και εν γένει η κοινωνική σας ανάγκη θα έχη ως όρια θεραπείας και ικανοποιήσεως ,όνον την οικονοµικήν µας αντοχήν». ΚΑΙ ΕΙΡΩΝΙΕΣ Και ήδη, συνεχίζει, εις τους ενδιαφερόµενους εναπόκειται να απαντήσω «η ανάγκη και θεοί πείθονται ή αποθανούτω η ψυχή των µετά των αλλοφίλων» ΣΥΝΘΗΚΗ ΦΙΛΙΑΣ- ΣΥΜΜΑΧΙΑ Γνωρίζετε, συνεχίζει, τας σταθεράς ελπίδας τας οποίας έχει η κυβέρνησις περί της προσεχεστάτης συνάφεως και άλλων συµβάσεων και συνθηκών µε την Τουρκίαν, αίτινες έχουν στενωτάτην συσχέτησιν µε την παρούσαν. « Ως προκύπτει εκ των δηλώσεων των εδώ και των εν Αγκύρα αι γενικαί γραµµαί των συµφωνιών αυτών έχουν χαραχθή. Αι δυνατόν να ανοιχθούν τινε πλείσται όσαι δυνατότητες νοµίµου συνεργασίας µε τους Τούρκους την οποίαν έχουν την ανάγκην οι Τούρκοι όπως και ηµείς. Και προς τούτο χρειάζεται η δεξιά διαχείρησις του ζητήµατος και φαντάζοµαι ότι όλοι θα ευλογήσωµεν την τύχην µας διότι την διαχείρησιν θα αντιδιαπραγµατευθή ο µεγαλύτερος διπλωµάτης του κόσµου». Καταλήγων ζητεί την υπερψήφισην της συµφωνίας. Ο βουλευτής Ι. Λεωνίδας καταθέτει δήλωσιν της Προοδευτικής Ενώσεως δι ης επιδωκιµάζει πλήρως την υπογραφείσαν συµφωνίαν. ΜΟΛΙΣ ΧΘΕΣ!... Γ. ΚΑΦΑΝΤΑΡΗΣ. Λέγει ότι … µόλις σήµερα έλαβεν γνώσιν (!) των σχετικών της συµβάσεως και ορθόν θα ήτο να οµιλήσουν σήµερον οι όντες προετοιµασµένοι να συνεχισθή δε η συζήτησις και σήµερον. Α. ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ. Είχε λεχθή ότι θα οµιλήση ο Τσιγδίµογλου και οι αρχηγοί των κοµµάτων. ΠΡΟΕ∆ΡΟΣ. Εκάλεσα των εγγεγραµένον να οµιλήση κ. Τσιγδίµογλου και οιοσδήποτε άλλος θέλει και ας οµιλήση αύριον ο κ. Καφαντάρης. Π. ΤΣΑΛ∆ΑΡΗΣ. Κύριε Πρόεδρε, δεν είναι δυνατόν συµβάσεις τοιαύτης σηµασίας δια τα γενικώτερα της χώρας συµφέροντα να συζητούνται υπό όρους ους σεις νοµίζετε. Με’ ώρα 8 ½ µµ λύεται η συνεδρίασις δια σήµερον ώραν 4 µµ 33 ΓΙΩΛΤΖΟΓΛΟΥ ΣΤΑΥΡΟΣ, ό.π., σελ. 649 34 (εφ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 24/6/1930) ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΥΜΦΩΝΟΙ Συνήλθον χθες την 10 πµ οι πρόσφυγες βουλευταί και γερουσιασταί εις σύσκεψιν παραταθείσαν µέχρι και πέραν της 2ας απογευµατικής. Κατ’ αυτήν παρέστησαν περί τους 36 βουλευταί και γερουσιασταί επί του συνόλου των 60. Η πλειοψηφία αυτών (περί τους 20) εκηρύχθη υπέρ της επιψηφίσεως της ελληνοτουρκικής συµφωνίας.

[28]

Συµφώνου, εκτός κι αν παράλληλα µε τη συζήτηση για την επικύρωσή του η κυβέρνηση κατέθετε και µια σειρά µέτρων για τη λύση ζωτικών προσφυγικών ζητηµάτων35. Στη συζήτηση διαφάνηκαν τρεις τάσεις:

1. Οι αδιάλλακτοι, που οργάνωσαν και το προσφυγικό συλλαλητήριο και υποστήριζαν την υποχρέωση του Ελληνικού Κράτους να καταβάλει στους πρόσφυγες πλήρη αποζηµίωση

2. Οι διαλλακτικοί, που υποστήριζαν περίπου την άποψη του Βενιζέλου για την ολοκλήρωση της προσφυγικής εγκατάστασης και

3. Εκείνοι που υποστήριζαν την ανάγκη να κατοχυρωθεί η επιφύλαξη των δικαιωµάτων που είχαν οι πρόσφυγες36.

Ο Βενιζέλος θα επιµείνει ότι σε περίπτωση που η αντιπολίτευση αναγνώριζε ότι οι πρόσφυγες δικαιούνταν αποζηµίωση ανάλογη µε τις περιουσίες που είχαν εγκαταλείψει θα παραιτούνταν η κυβέρνηση και θα προκήρυσσε εκλογές37. Ο βουλευτής Τσιγδέµογλου άσκησε πολεµική κατά του Βενιζέλου εντός και εκτός Βουλής και τον κατηγόρησε ότι απεµπόλησε εθνικά συµφέροντα και απείλησε µε αντίσταση και προσφυγή στην ΚτΕ. Ο Βενιζέλος τον χαρακτήρισε «προσφυγοκάπηλο», άλλοι δε βουλευτές µίλησαν για προσωπικά συµφέροντα και σκάνδαλα του βουλευτή38. Στις 25 Ιουνίου το ΚΚΕ (εφ. «Ριζοσπάστης», 25/6/1930) θα τονίσει ότι η «ελληνοτουρκική συµφωνία» είναι ένα µέρος του σχεδίου προετοιµασίας αντισοβιετικού µετώπου. ∆ηλώνει ότι «η φτωχή προσφυγιά δεν πρέπει να σταµατήσει τον αγώνα της» και ότι «δε θα πάρουν τίποτε οι πρόσφυγες και θα πληρώσουν τα χρέη τους από την ΕΑΠ, στις Τράπεζες και σε όλους τους άλλους ληστές δανειστές τους». Πρέπει λοιπόν η φτωχή προσφυγιά να αγωνιστεί «µαζύ µε τους εργάτες και τους φτωχούς αγρότες κάτω από τη σηµαία του Κοµµουνιστικού Κόµµατος, ενάντια στα κόµµατα της µπουρζουαζίας, ενάντια στο ετοιµαζόµενο βιαστικά «προσφυγικό» κόµµα που θα είνε κόµµα των τζορµπατζήδων προσφύγων. Σε ενιαίο µέτωπο πάλης µε

Οι λοιποί θα υπερψηφίσουν αλλά µε …τινας επιφυλάξεις. 35 ΓΙΩΤΑ ΜΑΡΙΑ, ό.π., σελ. 171 36 ΓΙΩΛΤΖΟΓΛΟΥ ΣΤΑΥΡΟΣ, ό.π., σελ. 649-650 37 ΓΙΩΤΑ ΜΑΡΙΑ, ό.π., σελ. 171 38 ΓΙΩΛΤΖΟΓΛΟΥ ΣΤΑΥΡΟΣ, ό.π., σελ. 650

[29]

τις εργαζόµενες µάζες της Ελλάδος και τις καταπιεζόµενες εθνότητες που ετοιµάζουν τη γενική αντεπίθεσή τους, τη γενική πολιτική απεργία και τις ενόπλους καθόδους»39!

39 Η ΠΡΟΣΦΥΓΙΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΡΑΒΗΞΗ ΜΠΡΟΣ! (εφ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 25/6/1930, σελ.1) Από την Φινλαντία ίσαµε την Τουρκία µια πυρετώδης προετοιµασία του αντισοβιετικού µετώπου. Ένας σιδερένιος κλοιός περικλείει τα Σοβιέτ, χαλκεύεται από το διεθνή ιµπεριαλισµό. Η ελληνοτουρκική συµφωνία είνε ένα µέρος του σχεδίου αυτού, µία από τις πλευρές του. Με τη Συµφωνία προετοιµάζεται ο πόλεµος. Μα µε την Συµφωνία συνδέουν οι Έλληνες καπιταλιστές και το ζήτηµα των προσφυγικών αποζηµιώσεων. ∆ε θα τους δώσουν τίποτε οι κλέφτες και δήµιοι που έσφαξαν και κατάκλεψαν τις µάζες της Ελλάδας και τους πρόσφυγες της Μικρασίας επί µια ολόκληρη γενιά. ∆ε θα πάρουν τίποτε οι πρόσφυγες και θα πληρώσουν τα χρέη τους από την ΕΑΠ, στις Τράπεζες και σε όλους τους άλλους ληστές δανειστές τους. Οι τζορµπατζήδες, οι προσφυγοπατέρες αυτοί που ήταν πάντα κοπέλια του Βενιζέλου, εκµεταλλευτές των φτωχών προσφύγων, και σήµερα υποστηρίζουν ουσιαστικά το έργο του Βενιζέλου. Ο Κύρκος δε ζήτησε αποζηµιώσεις, ζήτησε µονάχα να αναγνωρισθή από την κυβέρνηση η «θυσία των προσφύγων» και να παραιτηθή η κυβέρνηση και να γίνη αυτός υπουργός. Ο ίδιος ο αρχηγός του ο Καφαντάρης εδήλωσε ξεκάθαρα ότι ζήτηµα αποζηµίωσης των προσφύγων δεν υπάρχει και αυτό υποστηρίζει και ο υπαρχηγός του ο Κύρκος. Η ΠΟΑ∆Α, η Πολιτική οργάνωση των Προσφύγων και όλες οι άλλες οργανώσεις που έχουν στα χέρια τους οι προσφυγοπατέρες αυτό ακριβώς υποστηρίζουν που υποστηρίζει και ο Κύρκος και ο Καφαντάρης. Βλέπουν ότι η φτωχή προσφυγιά ξεσηκώνεται και αγωνίζονται να την ξεγελάσουν µε πύρινους ύπουλους λόγους και µε συλλαλητήρια «κοσµιότητας και νοµοτάγειας». Στην ουσία λένε ότι λέει και ο Βενιζέλος, αγωνίζονται για ό,τι αγωνίζεται και ο Βενιζέλος, ενάντια στα συµφέροντα των φτωχών προσφύγων. Η Ελληνοτουρκική ψηφίζεται στη Βουλή που την περιχαράκωσε ο Βενιζέλος µε λόχους ενόπλων χωροφυλάκων και στρατού της «πατρίδας», γιατί αυτός ο δήµιος των µαζών ξέρει καλά ποια σηµασία έχει η συµφωνία που υπογράφει για τις µάζες και πώς θα παλέψουν οι µάζες εναντίον της. Η φτωχή προσφυγιά δεν πρέπει να σταµατήσει τον αγώνα της. Πρέπει να εντείνη την πάλη της µαζύ µε την εργατιά και τη φτωχή αγροτιά της Ελλάδας κατά της ελληνοτουρκικής συµφωνίας που σηµαίνει προετοιµασία του πολέµου κατά της ΕΣΣ∆, για την αποζηµίωση στο ακέραιο από το κράτος µε φορολογία των καρχαριών που κέρδισαν εκατοµµύρια στον πόλεµο, για την απαλλαγή της από κάθε χρέος της, φόρο, νοίκι. Μαζύ µε τους εργάτες και τους φτωχούς αγρότες κάτω από τη σηµαία του Κοµµουνιστικού Κόµµατος, ενάντια στα κόµµατα της µπουρζουαζίας, ενάντια στο ετοιµαζόµενο βιαστικά «προσφυγικό» κόµµα που θα είνε κόµµα των τζορµπατζήδων προσφύγων. Σε ενιαίο µέτωπο πάλης µε τις εργαζόµενες µάζες της Ελλάδος και τις καταπιεζόµενες εθνότητες που ετοιµάζουν τη γενική αντεπίθεσή τους, τη γενική πολιτική απεργία και τις ενόπλους καθόδους! Ο αγώνας των φτωχών προσφύγων πρέπει να ενταθή. Ο κάθε προσφυγικός συνοικισµός, το κάθε φτωχό προσφυγικό χωριό πρέπει να οργανώση την πάλη του µε επιτροπές αγώνος από φτωχούς επαναστάτες πρόσφυγες επί κεφαλής. Από σήµερα χρειάζεται πιο εντατική, καθηµερινή πάλη της κατεστραµµένης φτωχής προσφυγιάς. Μαζύ µε τις πεινασµένες µάζες της Ελλάδος ας παλαίψουν ενάντια στην ετοιµαζόµενη από την Φινλαντία ίσαµε την Τουρκία

[30]

Ο Βενιζέλος επέµενε στη σταθερή του θέση για τη νοµική και ηθική υποχρέωση της Κυβέρνησης έναντι των προσφύγων και έµεινε ικανοποιηµένος από τη στήριξη των βουλευτών του και ιδίως εκείνων από τους πρόσφυγες που αντιστάθηκαν στις καταγγελίες του Τσιγδέµογλου40. Το «Οικονοµικό Σύµφωνο» κυρώθηκε από την ελληνική Εθνοσυνέλευση στα τέλη Ιουνίου 193041. Οι κυριότερες διατάξεις του «Οικονοµικού Συµφώνου» ήταν οι παρακάτω:

1. Καταργούνταν όλες οι αποδόσεις κτηµάτων, µε εξαίρεση την ακίνητη περιουσία των Ελλήνων που κατοικούσαν στην Κωνσταντινούπολη. Η ακίνητη περιουσία των Μουσουλµάνων που είχαν φύγει από την Ελλάδα και η ακίνητη περιουσία των Ελλήνων που είχαν φύγει από την Κωνσταντινούπολη παρέµενε στα δύο κράτη. Γινόταν αµοιβαία απόσβεση υποχρεώσεων, δηλαδή αποζηµιώσεις για ενοίκια, εισοδήµατα που εισπράχθηκαν από την πολύχρονη διαχείριση των ακινήτων των οµογενών που δεν ανταλλάσσονταν, επιτάξεις κλπ. Ρυθµιζόταν το ζήτηµα των «Εταµπλί».

2. Η Ελλάδα θα πλήρωνε ένα αρκετά σεβαστό ποσό για τους οµογενείς της Κωνσταντινούπολης, για τους Μουσουλµάνους της Θράκης και για την τουρκική κυβέρνηση.

3. Με το Οικονοµικό Σύµφωνο µετατρέπονταν στην ουσία οι όροι της Συµβάσεως της Λοζάνης για την ανταλλαγή των ελληνοτουρκικών πληθυσµών, οι σχετικοί µε την εκκαθάριση των περιουσιών που είχαν αφήσει οι πρόσφυγες στην Ελλάδα και στην Τουρκία».

4. Τέλος, βάσει των όρων της Οικονοµικής Συµφωνίας , τα συµβαλλόµενα κράτη από διαχειριστές της ξένης περιουσίας

ιµπεριαλιστική επέµβαση κατά των Σοβιέτ, για την υπεράσπισή τους, για τις άµεσες διεκδικήσεις τους, για την ανατροπή του καθεστώτος της πείνας και της καταπίεσης. 40 ΓΙΩΛΤΖΟΓΛΟΥ ΣΤΑΥΡΟΣ, ό.π., σελ. 650 41 Ενδελεχής κριτική για το «Οικονοµικό Σύµφωνο» σε : ΓΙΩΛΤΖΟΓΛΟΥ ΣΤΑΥΡΟΣ, ό.π., σελ. 653 έως 660 & Η συµφωνία της Άγκυρας κυρώθηκε στην Ελλάδα µε το νόµο 4793 της 3ης Ιουλίου 1930 (ΦΕΚ 226) « Περί κυρώσεως της εν Λωζάννη υπογραφείσης συµβάσεως περί ανταλλαγής Ελληνοτουρκικών πληθυσµών και της υπ’ αριθµό 9 ∆ηλώσεως». (ΝΑΣΤΟΥΛΑ ΕΥΑ, Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΠΕΡΙ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ (1923) ΚΑΙ ΟΙ ΝΟΜΙΚΕΣ ΤΗΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ , ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ, ΑΠΘ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 2009, σελ. 77)

[31]

που είχε παραµείνει στο έδαφός τους µετατρέπονταν σε κατόχους αυτής42.

Ο Βενιζέλος ήταν ο µόνος που θα µπορούσε να πάρει µια τέτοια απόφαση γιατί θεωρούσε ότι «είχε την αµέριστη συµπαράσταση του προσφυγικού κόσµου, ο οποίος στήριζε σ’ αυτόν τις προσδοκίες του για µια οριστική και ευνοϊκή λύση των προβληµάτων του». Έτσι ο Βενιζέλος υιοθέτησε τον ανεξαρτήτως ποσού συµψηφισµό των απαιτήσεων των δύο κρατών «έχοντας πλήρη επίγνωση των θυσιών στις οποίες υποβαλλόταν για την οριστική επίλυση της ελληνοτουρκικής αντιπαράθεσης»43. Τελικά ο Τσιγδέµογλου θα είναι και ο µοναδικός πρόσφυγας βουλευτής που θα καταψηφίσει το Σύµφωνο44. Αρνητική στάση θα κρατήσει και ο γερουσιαστής Πέλλας Νεόκοσµος Γρηγοριάδης, ο οποίος εξαιτίας της στάσης του αυτής θα διαγραφεί από το κόµµα των Φιλελευθέρων. Επίσης οι αρχηγοί των κοµµάτων της αντιπολίτευσης , εκτός του Παπαναστασίου, καταψήφισαν την επικύρωση και την χαρακτήρισαν ως τη χειρότερη των συµφωνιών που είχε υπογράψει η Ελλάδα µε την Τουρκία45. Την επικύρωση του «Οικονοµικού Συµφώνου» δεν ψήφισαν λοιπόν ο Καφαντάρης, ο Κονδύλης και ο Τσαλδάρης46. Ο «Ριζοσπάστης»-στις 27/6/1930- θεωρεί ότι παρόλο που οι παραπάνω δεν ψήφισαν την «Συµφωνία» ήταν «απόλυτα σύµφωνοι µε το Βενιζέλο», όντες σίγουροι ότι η αρνητική ψήφος τους δε θα επηρεάσει το αποτέλεσµα (191 υπέρ και 19 κατά), µετέχοντες µε 42 ΤΟΥΝΤΑ-ΦΕΡΓΑ∆Η ΑΡΕΤΗ, ό.π., σελ. 246-247 43 ΓΙΩΛΤΖΟΓΛΟΥ ΣΤΑΥΡΟΣ, ό.π., σελ. 647 44 «Οι βουλευτές που καταψήφισαν την ελληνοτουρκική συµφωνία ήταν οι Ζωγράφος, Τζιγδέµογλου,Παναγιωτόπουλος, Μαντάς, Ι. Ράλλης, Στράτος, Γιαννόπουλος, Καφαντάρης, Τσιτσάρας, Κονδύλης,Παπαφλέσσας, Τσαλδάρης, Ανδρεόπουλος, Σχινάς, Μάρκου, Μουντζουρίδης, Π. Ράλλης, Κυρώζης,Ασπιωτής. Όλοι τους ανήκαν και στα τρία κόµµατα της αντιπολίτευσης, το λαϊκό, προοδευτικό καιεθνικό δηµοκρατικό κόµµα. Ελεύθερον Βήµα, 25 Ιουνίου, 1930». (παρατίθεται σε: ΠΕΤΡΟΣ ΚΑΡΑΒΕΛΛΑΣ, ό.π., σελ. 18) 45 ΓΙΩΤΑ ΜΑΡΙΑ, ό.π., σελ. 172-173 46 Με την υπογραφή της «ελληνοτουρκικής σύµβασης φιλίας» έγινε η «οριστική εκκαθάριση των ζητηµάτων που είχαν προκύψει από την εφαρµογή της συµβάσεως ανταλλαγής των πληθυσµών». Η υπογραφή αυτής της σύµβασης , σήµαινε για τους πρόσφυγες τον οριστικό ενταφιασµό των ελπίδων για την επιστροφή στις πατρίδες τους. Την συµφωνία αυτή κατέκριναν ο Κονδύλης (το κόµµα του οποίου το 1928 είχε συνεργαστεί µε τους Φιλελεύθερους) και ο Καφαντάρης (∆Ω∆ΟΣ ∆ΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, στο συλλογικό: ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ∆ΗΜΟΥ ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ, Η ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. Η ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ (1920-1940)-ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΗΜΕΡΙ∆ΑΣ, ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 2010, σελ. 174)

[32]

τον Βενιζέλο στην «επιστράτευση των ιµπεριαλιστών κατά της Σοβιετικής Ένωσης». Το ΚΚΕ θα προτρέψει τις εργαζόµενες µάζες να «στρέψουν τα όπλα τους κατά των Ελλήνων εκµεταλλευτών», να «ανατρέψουν την κυβέρνηση της πείνας, της καταπίεσης, του αίµατος», και να «επιβάλουν µε την επαναστατική εξέγερσή τους τη δική τους εργατοαγροτική εξουσία»47.

47 Η ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΨΗΦΊΣΤΗΚΕ (εφ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 27/6//1930, σελ.1) Με 191 ψήφους υπέρ και 19 κατά, ψηφίστηκε από τη «Βουλή των Ελλήνων» η Ελληνοτουρκική συµφωνία. Ο Καφαντάρης, ο Κονδύλης και ο Τσαλδάρης (που είνε απόλυτα σύµφωνοι µε το Βενιζέλο να µην πάρουν ούτε µια δραχµή οι φτωχοί πρόσφυγες, να τους κοπή µια για πάντα ότι δεν έχουν κανένα «νοµικόν ή ηθικόν» δικαίωµα να απαιτήσουν από το κράτος καµµιά αποζηµίωση),δεν ψήφισαν την ελληνοτουρκική γιατί ο Βενιζέλος δεν εξασφάλισε σύγχρονα και την υπογραφή της πολιτικής συµφωνίας µε την Τουρκία, γιατί φοβούνται ότι η Τουρκία θα αναβάλει και θα αρνηθή ίσως να υπογράψη µια τέτοια πολιτική συµφωνία. Οι κκ «αρχηγοί» δεν βλέπουν εξασφαλισµένο τον προσεταιρισµό της Τουρκίας στο ιµπεριαλιστικό αντισοβιετικό µέτωπο, δεν βλέπουν ούτε τα τυπικά έστω εκείνα συµβόλαια, που θέτουν την Τουρκία στο πλευρό της Ελλάδας, της Ρουµανίας, της Βουλγαρίας και των άλλων φρουρών του «ευρωπαϊκού πολιτισµού» κατά της «ασιατικής µπολσεβικικής βαρβαρότητας». Ο Βενιζέλος στήριξε πολλά ατού στην µεγαλόψυχη, ιπποτική χειρονοµία τους (του συµψηφισµού) προς την Τουρκία µα οι 3 «αρχηγοί» αµφιβάλλουν. Όντας, ωστόσο, απόλυτα βέβαιοι οι κ.κ. αυτοί «αρχηγοί» ότι µε την αρνητική ψήφο τους δεν κινδυνεύει η κύρωση της συµφωνίας που εξασφαλίζεται µε την αγέλη των δύο εκατοντάδων βενιζελικών βουλευτών, κατεψήφισαν και απήλθαν περί την 2αν µεταµεσονύκτιαν στο σπίτι τους να κοιµηθούν ευχαριστηµένοι. Μια γενική επιστράτευση των ιµπεριαλιστών κατά της Σοβιετικής Ένωσης. Να τι ξεχωρίζει τον τελευταίο καιρό στα Βαλκάνια και σ’ όλα τα δυτικά µεθοριακά µε την ΕΣΣ∆ καπιταλιστικά κράτη. Στη Φινλαντία οργανώνεται τις µέρες αυτές φασιστικό πραξικόπηµα µε καθαρό εξωτερικό πολιτικό πρόγραµµα την επέµβαση κατά των Σοβιέτ. Στην Πολωνία οι προκλήσεις κατά της Σοβιετικής διπλωµατικής αντιπροσωπείας συνεχίζουν και πιο θρασείς, στη Ρουµανία εγκαθίσταται ο φασισµός από τον Κάρολο, φασισµός στρεφόµενος ενάντια στον εσωτερικό κι εξωτερικό εχθρό, στην Ελλάδα εξοµαλύνονται οι διαφορές µε την Τουρκία και γίνονται εντατικές προσπάθειες να τραβηχτή η Τουρκία σ’ ενεργό αντισοβιετική δράση µέσα στο ιµπεριαλιστικό µπλοκ. Η οργάνωση απ’ όλες τις πλευρές της νέας αντισοβιετικής επέµβασης είναι γεγονός απροκάλυπτο. Ο χρόνος επέµβασης αυτής γίνεται ολοένα και πιο κοντινός, ο Ντέτερντιγκ τον περιορίζει µέσα σε µερικούς µόνο µήνες. Μπροστά στην απειλή του αντισοβιετικού πολέµου που γίνεται κάθε µέρα πιο έκδηλη, οι εργαζόµενες µάζες της Ελλάδας πρέπει να κινητοποιηθούν µαζικά, µαχητικά, αποφασιστικά. ∆εν πρέπει να αφίσουν να συρθούν ξανά στις Ουκρανίες. Πρέπει να υπερασπίσουν την προλεταριακή τους πατρίδα, την Σοβ. Ένωση, ενάντια στην επέµβαση των ιµπεριαλιστών, πρέπει να στρέψουν τα όπλα τους κατά των Ελλήνων εκµεταλλευτών, πρέπει να ανατρέψουν την κυβέρνηση των καπιταλιστών, την κυβέρνηση της πείνας, της καταπίεσης, του αίµατος και να επιβάλουν µε την επαναστατική εξέγερσή τους τη δική τους εργατοαγροτική εξουσία. Πρέπει να αγωνιστούµε από σήµερα , αλύγιστα κατά της απειλούµενης νέας αντισοβιετικής επέµβασης, της επέµβασης αυτής που πλησιάζει κάθε µέρα. Πρέπει από τώρα να παλαίψουµε µαζικά, να κινητοποιηθούµε µαζικά για την υπεράσπιση της Σοβιετικής Ένωσης. Οι

[33]

Την ίδια µέρα , σε άλλο άρθρο της , η εφηµερίδα «Ριζοσπάστης» αναδεικνύει και το ζήτηµα των αποζηµιώσεων που έχουν χαθεί πια για τις φτωχές προσφυγικές µάζες και θα επιτεθεί για µια ακόµα φορά στο Βενιζέλο , του οποίου αµφισβητεί την ευαισθησία: «Ο µέγας ηθοποιός ωστόσο έκλαψε ακόµα µια φορά προχτές. Ήταν όταν οµιλούσε ο προσφυγοτζορµπατζής Ιασωνίδης για τα κόκκαλα των πατέρων και των προγόνων των προσφύγων». Θα τονίσει δε την κυνικότητα µε την οποία ο Βενιζέλος δήλωνε ότι δεν µπορεί να κάνει τίποτε παραπάνω για τους πρόσφυγες , ότι «πρέπει να το κόψουν πια για πάντα οι φτωχοί πρόσφυγες. Αποζηµιώσεις δεν θα πάρουν»! Στο ερώτηµα ποιοι θα έπρεπε να πληρώσουν τις αποζηµιώσεις των προσφύγων , ο «Ριζοσπάστης» απαντά πως: «πρέπει να τις πληρώσουν οι καρχαρίες εφοπλιστές βιοµήχανοι, τραπεζίτες και έµποροι που κέρδισαν εκατοµµύρια και δισεκατοµµύρια τότε που πετσοκόβουνταν στα σφαγεία οι χιλιάδες των µαζών, τότε που ξεριζώνουνταν από τους τόπους τους οι εκατοντάδες χιλιάδες της µαύρης προσφυγιάς. Τις αποζηµιώσεις αυτοί πρέπει να τις πληρώσουν και κανένας φτωχός εργαζόµενος «γηγενής»». Γιατί µαζί, γηγενείς και πρόσφυγες «πρέπει να παλέψουν κατά των καπιταλιστών ληστών και δηµίων του ιδρώτα και του αίµατος ΟΛΩΝ των καταπιεζοµένων, προσφύγων και γηγενών». Και ο «Ριζοσπάστης» καταλήγει:«Ενωµένοι εργάτες, φτωχοί βιοπαλαιστές-ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΚΑΙ ΓΗΓΕΝΕΙΣ- πρέπει να παλέψουν ενάντια στο Κεφάλαιο και την Κυβέρνησή του για τις άµεσες διεκδικήσεις τους για την ανατροπή του καθεστώτος της πείνας, της ανεργίας και των φόρων, της τροµοκρατίας και των πολέµων. Μαζύ µε τους εργάτες που ετοιµάζουν τη γενική πολιτική απεργία, µαζύ µε τους φτωχούς αγρότες που ετοιµάζουν τα ένοπλα συλλαλητήριά τους και τις καθόδους στις πόλεις ας παλέψει και η φτωχή προσφυγιά οργανώνοντας πιο εντατικά τώρα µετά την κύρωση της ελληνοτουρκικής τη µαζική, µαχητική καθηµερινή της πάλη»48.

συγκεντρώσεις µας για την εκλογή της εργατικής αντιπροσωπείας που θα επισκεφθή την ΕΣΣ∆ είνε µια µαζική, µαχητική κινητοποίησή µας για την υπεράσπιση των Σοβιέτ. Ας πάρουµε µέρος πλατιά στις συγκεντρώσεις αυτές. Ας διαδηλώσουµε σ’ αυτές την απόφασή µας να υπερασπίσουµε την προλεταριακή µας πατρίδα ενάντια στη νέα επέµβαση που χαλκεύει η ελληνοτουρκική συµφωνία µαζύ µε τις άλλες ιµπεριαλιστικές συµφωνίες. 48 ‘ΤΟ «ΑΓΕΦΥΡΩΤΟ ΧΑΣΜΑ’ (εφ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 27/6//1930, σελ.1)

[34]

Σε άρθρο του «Ριζοσπάστη» της επόµενης µέρας -28/6/1930- το ΚΚΕ στηλιτεύει τη στάση των «σοσιαλφασιστών γερουσιαστών» και των προσφύγων που ενώ δηλώνουν πως η κύρωση της Συµφωνίας αποτελεί «το επισφράγισµα µιας εθνικής συµφοράς και το επακολούθηµα της ήττης ενός πολέµου εις το οποίον ωδηγήθη η χώρα µας δια να χρησιµεύση ως όργανον της εξυπηρετήσεως των αλληλοσυγκρουόµενων οικονοµικών συµφερόντων των Ευρωπαίων

Η Συµφωνία που σηµαίνει πιο εντατική, πιο επιταχυµένη προπαρασκευή της νέας αντισοβιετικής ιµπεριαλιστικής εκστρατείας «λύει» και ένα άλλο ζήτηµα για τις εργαζόµενες µάζες της Ελλάδας γενικά και της φτωχής προσφυγιάς ιδιαίτερα το ζήτηµα των αποζηµιώσεων. Ο ∆ιχτάτορας το διακήρυξε ακόµα µια φορά κατά τη συζήτηση για την κύρωση της Συµφωνίας. «Έχω καθήκον, είπε να διαδηλώσω από του βήµατος τούτου ότι η θύρα της παροχής περαιτέρω αποζηµιώσεως εις τους λαβόντας ήδη τοιαύτας ή εις άλλους δικαιοµένους να λάβουν, πρέπει να θεωρηθή ως κλεισθείσα τελειωτικώς». Ο Βενιζέλος «διαδήλωσε» και όλοι οι «αρχηγοί» πήραν µέρος στην κυνική αυτή διαδήλωση. Ο µέγας ηθοποιός ωστόσο έκλαψε ακόµα µια φορά προχτές. Ήταν όταν οµιλούσε ο προσφυγοτζορµπατζής Ιασωνίδης για τα κόκκαλα των πατέρων και των προγόνων των προσφύγων. Η πικρία της ψυχής του Πρωθυπουργού, αυτού που ξάπλωσε στη Μικρασία 70.000 κορµιά φαντάρων στο µικρασιατικό πόλεµο, αυτού που πούλησε τα κόκκαλά τους σε µια ολλανδική Εταιρία για να τα κάνει κουµπιά πολυτελείας για τις τουαλέττες και τα κοστούµια της αριστοκρατίας, η πικρία της ψυχής του µατοβαµµένου αυτού τέρατος ξεχείλισε όταν µιλούσε ο βενιζελικός βουλευτής της στρούγκας πρόσφυγας Ιασωνίδης και έκλαψε… Υποφέρει µε τους κατεστραµµένους πρόσφυγες µα δεν µπορεί να κάνει τίποτε περισσότερο από ότι έκανε από τις «διαδηλώσεις του από του βήµατος τούτου» ότι πρέπει να το κόψουν πια για πάντα οι φτωχοί πρόσφυγες. Αποζηµιώσεις δεν θα πάρουν! Και δε θα πληρωθούν αποζηµιώσεις στη φτωχή προσφυγιά, είπε, γιατί δεν πρέπει να επέλθει «αγεφύρωτον χάσµα» µεταξύ των προσφύγων και των γηγενών! Σα να είπε κανένας στον αρχιτσαρλατάνο ότι τις αποζηµιώσεις της φτωχής προσφυγιάς πρέπει να τις πληρώσουν οι εργάτες, οι φτωχοί χωριάτες και οι φτωχοί βιοπαλαιστές της Ελλάδας: Τις αποζηµιώσεις πρέπει να τις πληρώσουν οι καρχαρίες εφοπλιστές βιοµήχανοι, τραπεζίτες και έµποροι που κέρδισαν εκατοµµύρια και δισεκατοµµύρια τότε που πετσοκόβουνταν στα σφαγεία οι χιλιάδες των µαζών, τότε που ξεριζώνουνταν από τους τόπους τους οι εκατοντάδες χιλιάδες της µαύρης προσφυγιάς. Τις αποζηµιώσεις αυτοί πρέπει να τις πληρώσουν και κανένας φτωχός εργαζόµενος «γηγενής». Μαζύ «γηγενείς» και πρόσφυγες πρέπει να παλέψουν κατά των καπιταλιστών ληστών και δηµίων του ιδρώτα και του αίµατος ΟΛΩΝ των καταπιεζοµένων, προσσφύγων και γηγενών. Το αγεφύρωτο χάσµα βρίσκεται ανάµεσα στη φούχτα των εκµεταλλευτών και τα εκατοµµύρια των καταπιεζοµένων. Ενωµένοι εργάτες, φτωχοί βιοπαλαιστές-ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΚΑΙ ΓΗΓΕΝΕΙΣ- πρέπει να παλέψουν ενάντια στο Κεφάλαιο και την Κυβέρνησή του για τις άµεσες διεκδικήσεις τους για την ανατροπή του καθεστώτος της πείνας, της ανεργίας και των φόρων, της τροµοκρατίας και των πολέµων. Μαζύ µε τους εργάτες που ετοιµάζουν τη γενική πολιτική απεργία, µαζύ µε τους φτωχούς αγρότες που ετοιµάζουν τα ένοπλα συλλαλητήριά τους και τις καθόδους στις πόλεις ας παλέψει και η φτωχή προσφυγιά οργανώνοντας πιο εντατικά τώρα µετά την κύρωση της ελληνοτουρκικής τη µαζική, µαχητική καθηµερινή της πάλη.

[35]

καπιταλιστών», υπερψηφίζουν την «Συµφωνία» αποβλέποντες «εις την καθιέρωσιν µιας διαρκούς ειρήνης µεταξύ όλων των λαών»49. Σχετική αρθρογραφία θα υπάρξει στο «Ριζοσπάστη» τουλάχιστον έως και 11 Ιουλίου 193050. 49 Η ΓΕΡΟΥΣΙΑ ΕΠΕΚΥΡΩΣΕ ΧΘΕΣ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗ ΜΙΑ ∆ΗΛΩΣΗ ΤΩΝ ΣΟΣΙΑΛΦΑΣΙΣΤΩΝ ΓΕΡΟΥΣΙΑΣΤΩΝ «ΘΑ ΥΠΕΡΨΗΦΙΣΩΜΕΝ ΤΗΝ ΣΥΜΦΩΝΙΑΝ ΧΑΡΙΝ…ΤΗΣ ∆ΙΑΡΚΟΥΣ ΕΙΡΗΝΗΣ»! (εφ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 28/6//1930, σελ.4) Χθες την 5.30’ απογευµατινήν επαναλαµβάνεται η συνεδρίασις της Γερουσίας. […] Συζητουµένου είτα του νοµοσχεδίου επί της αρχής των άρθρων και του συνόλου «περί κυρώσεως της µεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας συµφωνίας του τρόπου εφαρµογής της εν Λωζάννη υπογραφείσης συµβάσεως περί ανταλλαγής ελληνοτουρκικών πληθυσµών», ο γερουσιαστής Ι. Μανέτας, λαµβάνων τον λόγον, εισηγείται δια µακρών την σύµβασιν και αναλύει παν ό,τι εν εκάστω άρθρω της συµβάσεως καθορίζεται. Εν συνεχεία κάµνει σύντοµον Ιστορικήν επισκόπησιν των διεξαχθεισών διαπραγµατεύσεων και συµφωνιών µεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, καταλήγων δε τονίζει ότι θα ψηφίση υπέρ της συµφωνίας. Κατόπιν οµιλούν πολλοί γερουσιασταί, µεταξύ των οποίων και πρόσφυγες, οι οποίοι δηλούν , ότι θα υπερψηφίσουν της ελληνοτουρκικής συµφωνίας. ΚΑΙ ΟΙ ΣΟΣΙΑΛΦΑΣΙΣΤΕΣ Ακολούθως δίδεται ο λόγος εις τον «εργατικόν» γερουσιαστήν ∆. Στρατήν, όστις εκ µέρους και των άλλων σοσιαλφασιστών «εργατικών» γερουσιαστών, καταθέτει την ακόλουθον χαρακτηριστικήν δήλωσιν: « Η υπό κύρωσιν της Γερουσίας Ελληνοτουρκική συµφωνία δεν αποτελεί παρά το επισφράγισµα µιας εθνικής συµφοράς και το επακολούθηµα της ήττης ενός πολέµου εις το οποίον ωδηγήθη η χώρα µας δια να χρησιµεύση ως όργανον της εξυπηρετήσεως των αλληλοσυγκρουόµενων οικονοµικών συµφερόντων των Ευρωπαίων καπιταλιστών. Της πολιτικής αυτής των υπευθύνων κυβερνητών της χώρας µας η τάξις ηµών ανεύθυνος τελείως, υπέστη και υφίσταται µετά των άλλων λαϊκών στρωµάτων τόσον των γηγενών όσον και των προσφύγων τας θυσίας και σκληράς συνεπείας ενός πολέµου καταστρεπτικού. Η υπό την κύρωσιν της Γερουσίας συµφωνία καίτοι δεν πρόκειται να θεραπεύση τας εκ του πολέµου συµφοράς ούτε και ν’ ανακουφίση τα θύµατα αυτού, δεν παύει όµως ν’ αποτελή µίαν πράξιν δια της οποίας τερµατίζεται µία ανώµαλος κατάστασις µεταξύ των δύο κρατών και δια τας οποίας εξασφαλίζεται η ειρήνευσις των δύο λαών. Υπό την έννοιαν ταύτην και σύµφωνα µε τας αρχάς και τας ιδεολογικάς µας πεποιθήσεις, αίτινες αποβλέπουν εις την καθιέρωσιν µιας διαρκούς ειρήνης µεταξύ όλων των λαών, θα υπερψηφίσωµεν την εν λόγω συµφωνίαν». Κατόπιν ωµίλησαν και άλλοι γερουσιασταί , ηγόρευσε επί µακρόν ο Βενιζέλος και η ελληνοτουρκική συµφωνία επικυρώθη δι’ αναστάσεως. 50 (εφ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 2/7/1930, σελ.4) Χθες την 5ην µ.µ. επανελήφθη η συνεδρίασις της Βουλής.[…] Η ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗ Ακολούθως η Βουλή, ερωτηθήσα υπό του Προέδρου, δέχεται δι’ αναστάσεως την κάτωθι πρότασιν εξουσιοδοτήσεως προς την Κυβέρνησιν: « Εξουσιοδοτείται η Κυβέρνησις όπως δυνάµει του άρθρου 97 του Συντάγµατος προβή δια Ν∆ εις την αναδιοργάνωσιν των κρατικών υπηρεσιών των σχέσιν εχουσών µε την εφαρµογήν της ελληνοτουρκικής συµβάσεως και γενικώς ρυθµίση πάντα τα εκ της εφαρµογής ταύτης

[36]

Με την συµφωνία αυτή ολοκληρώθηκε η ανταλλαγή των πληθυσµών και οι εγκαταλειµµένες περιουσίες περιήλθαν νόµιµα στην απόλυτη κυριότητα των δύο Κυβερνήσεων. Με αυτόν τον τρόπο, η κατά πολύ µεγαλύτερη χριστιανική περιουσία στην Τουρκία εξισώθηκε µε την αντίστοιχη µουσουλµανική στην Ελλάδα και η Τουρκία απαλλάχθηκε από την υποχρέωση να καταβάλει οποιαδήποτε αποζηµίωση. Το γεγονός αυτό προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων και είχε ως αποτέλεσµα την αποµάκρυνση προσφυγικών ψήφων από το Κόµµα των Φιλελευθέρων51. Ο συµψηφισµός των περιουσιών στέρησε τους Έλληνες πρόσφυγες από τις αποζηµιώσεις που πίστευαν ότι δικαιούνταν52. Όταν ορισµένοι αξίωσαν να αποζηµιωθούν από το ελληνικό κράτος ο Βενιζέλος απάντησε ότι οι πρόσφυγες ήταν ήδη ευεργετηµένοι αφού το κράτος είχε δαπανήσει γι αυτούς 30.290εκ. δρχ (80 εκ. χρυσές λίρες)53. Τελικά «ως ανταµοιβή για τον εξελληνισµό και την ανάπτυξη της Βόρειας Ελλάδας και έµµεσα, την µεταµόρφωση όλης της χώρας…οι πρόσφυγες δεν έλαβαν κάποια αποζηµίωση για τις περιουσίες που

µέλλοντα να προκύψουν ζητήµατα, δια της προσαρµογής της υφισταµένης νοµοθεσίας προς την δια της ρηθείσης συµφωνίας δηµιουργηθείσαν νοµικήν πραγµατικήν κατάστασιν». Η ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗ (εφ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 6/7/1930, σελ.3) ∆ηµοσιευθέντως του νόµου του κυρούντος της Ελληνοτουρκικήν συµφωνίαν, η ανταλλαγή των κυρώσεων θα προγραµµατισθή σήµερον εάν εν τω µεταξύ ο πρεσβευτής της Τουρκίας λάβη εξ Αγκύρας το κυρωµένον κείµενον. Η ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗ (εφ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 11/7/1930, σελ.2) Η ηµέρα της ανταλλαγής των κυρώσεων της ελληνοτουρκικής συµφωνίας δεν έχει ορισθή, καθόσον δεν ελήφθη εισέτι η ανακοίνωσις του Τούρκου πρεσβευτού Ένις Βεη, ότι έλαβεν εξ Αγκύρας το επικειρωµένον κείµενον της συµφωνίας. 51 ΝΑΣΤΟΥΛΑ ΕΥΑ, ό.π., σελ. 80-81 52 «[…] οι πρόσφυγες , που είχαν εγκαταλείψει δεκαπλάσιες περιουσίες από τους µουσουλµάνους , αποζηµιώθηκαν µόλις µε το δέκατο των µουσουλµανικών περιουσιών που διαχειρίστηκε το ελληνικό κράτος».(ΑΓΤΖΙ∆ΗΣ ΒΛΑΣΗΣ, ΠΑΡΕΥΞΕΙΝΙΟΣ ∆ΙΑΣΠΟΡΑ, ΑΦΟΙ ΚΥΡΙΑΚΙ∆Η , Β, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 2001, σελ. 33) 53 ΓΙΩΛΤΖΟΓΛΟΥ ΣΤΑΥΡΟΣ, ό.π., σελ. 659 & Ο Βενιζέλος , κατά την υπογραφή της συµβάσεως της Άγκυρας στις 10/6/1930 –γνωστής ως ελληνοτουρκικής φιλίας- αµφισβήτησε ότι η αξία των εγκαταλειφθεισών περιουσιών από τους Έλληνες στην Τουρκία ήταν µεγαλύτερη από την αξία των εγκαταλειφθεισών από τους Τούρκους. Επίσης αρνήθηκε να δεχθεί τη αξίωση που διατύπωσαν ορισµένοι προσφυγικοί κύκλοι, όπως το ελληνικό κράτος υποκατασταθεί σε όλες τις υποχρεώσεις τις οποίες είχε η Τουρκία εκ της συµβάσεως περί ανταλλαγής ως προς την ανταλλάξιµη περιουσία.(∆ΑΦΝΗΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ, Η ΕΛΛΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ∆ΥΟ ΠΟΛΕΜΩΝ 1923-1940, ΚΑΚΤΟΣ, Β, ΑΘΗΝΑ, 2009, σελ. 479)

[37]

αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν και πολλοί απ’ αυτούς αναγκάστηκαν να περάσουν το υπόλοιπο του βίου τους µέσα στην ανέχεια»54. Μετά την υπογραφή του «Οικονοµικού Συµφώνου» θα ακολουθήσει η υπογραφή του «Πρωτοκόλλου για τους Ναυτικούς Εξοπλισµούς», το «Σύµφωνο Εγκαταστάσεως», η «Σύµβαση Εµπορίου» και στις 30 Οκτωβρίου 1930 θα υπογραφεί στην άγκυρα το «Σύµφωνο Φιλίας, Ουδετερότητας, ∆ιαλλαγής και ∆ιαιτησίας». Το τελευταίο αυτό ήταν και το βασικό σύµφωνο πάνω στο οποίο στηρίχτηκε η ελληνοτουρκική φιλία. Περιλάµβανε 28 άρθρα µε πιο σπουδαίο το πρώτο, βάσει του οποίου οι δύο χώρες υποχρεούνταν να µην υπογράψουν κανένα άλλο σύµφωνο πολιτικής ή οικονοµικής µορφής, που θα στρεφόταν εναντίον του άλλου κράτους55. Ο Βενιζέλος θα µεταβεί ο ίδιος στην Τουρκία (ξεκίνησε µε το καταδροµικό «Έλλη» από το Πέραµα στις 25/10/1930 για την Κωνσταντινούπολη) και θα τύχει θερµότατης υποδοχής επί της ασιατικής ακτής του Βοσπόρου. Ο Βενιζέλος θα θεωρήσει πως : «Αι συµφωνίαι αύται είναι το µεγαλύτερον πολιτικόν έργον το οποίον θα αφήσω µετά τον θάνατόν µου». Επιστρέφοντας ο Βενιζέλος στην Αθήνα θα τύχει επίσης θερµότατης υποδοχής. Ο ίδιος σε τηλεγράφηµά του στον Πρόεδρο της ∆ηµοκρατίας θα αναφέρει: «(αι) συµφωνίαι αύται, και ιδίως το πνεύµα το οποίον µας ενέπνευσε και µε το οποίον υπεγράφησαν, εγγυώνται ότι ανοίγεται νέα σελίς ιστορίας δι΄ Εγγύς Ανατολήν και ότι κατ΄ αυτήν λαοί αυτής θα εύρουν οριστικήν γαλήνην ήτις θα τους επιτρέψη ασφαλίσωσιν οικονοµικώς ευηµερίαν». Οι συµφωνίες εκείνες εισήχθησαν προς κύρωση στη Βουλή στις 20 Νοεµβρίου 1930, και κυρώθηκαν ένα µήνα αργότερα56. Το ΚΚΕ-εφ. «Ριζοσπάστης», 2/11/1930, σελ. 1- θεωρεί το ταξίδι αυτό του Βενιζέλου ως «ένα ακόµα βήµα προς τον πόλεµο» και ότι ο Βενιζέλος δρα κατ’ εντολή των µεγάλων δυνάµεων προσπαθώντας «να

54 ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, στο συλλογικό: ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ, ΚΟΙΝΩΝΙΑ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ-ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ(επ. Θ. ΒΕΡΕΜΗΣ), ΓΝΩΣΗ, ΑΘΗΝΑ,1989, σελ. 469 55 ΤΟΥΝΤΑ-ΦΕΡΓΑ∆Η ΑΡΕΤΗ, ό.π., σελ. 246-249 56 ΦΩΤΕΙΝΗ ΤΟΜΑΗ, Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΑ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΥ ΣΤΗΝ ΑΓΚΥΡΑ ΤΟ 1930,ΕΠΙΣΤΕΓΑΣΜΑ ΜΙΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΩΝ ∆ΥΟ ΛΑΩΝ, εφ. «ΤΟ ΒΗΜΑ», Κυριακή, 9/5/2010, http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=2&artId=330475&dt=09/05/2010

[38]

τραβήξει και την Τουρκία στο αντισοβιετικό µπλοκ»57. Κατακρίνει δε την οµιλία του Βενιζέλου µετά την υπογραφή της «ελληνοτουρκικής συµφωνίας» επισηµαίνοντας πως «ο Βενιζέλος προσπαθεί να δικαιολογήσει τον αυριανό πόλεµο µιλώντας σήµερα όσο µπορεί περισσότερο για την ειρήνη». Το ΚΚΕ στο άρθρο αυτό εµµένει και στη θέση του για «την Ενιαία και ανεξάρτητη Μακεδονία»58 και

57 ΤΟ ΤΑΞΕΙ∆Ι ΤΟΥ ∆ΙΧΤΑΤΟΡΑ ΣΤΗΝ ΑΓΚΥΡΑ ΕΝΑ ΑΚΟΜΑ ΒΗΜΑ ΣΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ∆ΙΕΘΝΟΥΣ ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΑΚΗΣ ΠΑΤΡΙ∆ΟΣ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΑΥΞΗΣΗ ΤΩΝ ΕΞΟΠΛΙΣΜΩΝ (εφ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 26/10/1930, σελ.2) Χθες το πρωί ο αρχιδήµιος Βενιζέλος µε τον υποταχτικό του Μιχαλακόπουλο ανεχώρησαν για την Άγκυρα, πρωτεύουσα της Τουρκίας, πραγµατοποιούντες το από πολλού καιρού εξαγγελθέν ταξείδι τους. Γύρω από το ταξείδι αυτό του επικεφαλής της ελληνικής µπουρζουαζίας, ο αστικός τύπος δηµιούργησε µεγάλο θόρυβο. Τα αίτια βέβαια του θορύβου αυτού του πουληµένου τύπου και των αλλαλαγµών της µπουρζουαζίας δεν είνε αδικαιολόγητα. Το ταξείδι αυτό έχει πραγµατικά µεγάλη σηµασία, δεν είνε τυχαίο. Παρά τις σαπουνόφουσκες του διχτάτορα περί του «ειρηνικού» χαρακτήρα του ταξειδιού, παρά τα ουρλιάσµατα των µεγαφώνων του, το ταξείδι αυτό είνε ένα ακόµα βήµα προς τον πόλεµο. Ο Βενιζέλος στην προκειµένη περίπτωση κατ’ αντολήν των µεγάλων ιµπεριαλιστών προσπαθεί να τραβήξει και την Τουρκία στο αντισοβιετικό µπλοκ. Μεταξύ των άλλων που θα συζητηθούν στην Άγκυρα, πρωτεύουσα θέση θα κατέχει το ζήτηµα του διακανονισµού των πολεµικών ναυτικών εξοπλισµών. Ενώ όµς επ’ αυτού αναγγέλουν τα µέτρα που πρέπει να παρθούν για να τεθεί τέρµα στην άµιλλα των πολεµικών εξοπλισµών αντιθέτως θα κανονισθεί κάτι άλλοι ο τρόπος της στενότατης συνεργασίας για να αυξάνουν και τα δύο ιµπεριαλιστικά κράτη τους εξοπλισµούς τους. Να τι γράφει το χθεσινό «Έθνος»: «Γενικώς θα επιδιωχθή εν Αγκύρα η δηµιουργία µιας στενής επαφής και συνεννοήσεως µεταξύ των δύο κρατών εις τα ζητήµατα των κατά θάλασσαν εξοπλισµών». Η ελληνική µπουρζουαζία , η οποία στο πλευρό των άλλων ιµπεριαλιστών ετοιµάζεται πυρετωδώς για να µετάσχει στον πόλεµο κατά της Σοβιετικής Ένωσης, έχει δίκηο να χαίρεται και να φωνάζει, εφ’ όσον γίνεται ένα ακόµα βήµα προς το σηµείο αυτό µε το τράβηγµα και της Τουρκίας στο ενιαίο ιµπεριαλιστικό αντισοβιετικό µπλοκ. 58 Στο 3ο έκτακτο Συνέδριό του (26/11 έως 3/12/1924) το ΚΚΕ (ΣΕΚΕ έως τότε) θα υιοθετήσει τη θέση της 6ης & 7ης Συνδιάσκεψης της ΒΚΟ και του 5ου Συνεδρίου της Κοµιντέρν (Κοµµουνιστικής ∆ιεθνούς) για έναν αγώνα για «την ένωση των τριών τµηµάτων της Μακεδονίας και της Θράκης και για την ενιαία και ανεξάρτητη κρατική τους ύπαρξη».. Θα ακολουθήσουν σφοδρότατοι διωγµοί κατά του ΚΚΕ, φυλακίσεις στελεχών και µελών του µε την κατηγορία της «εσχάτης προδοσίας», ένταση διωγµών κατά την Παγκαλική ∆ικτατορία, κήρυξη εκτός νόµου του ΚΚΕ, δίκες µελών του ως «αυτονοµιστών» , γεγονότα που θα φέρουν το ΚΚΕ στο χείλος της αποδιοργάνωσης και της πολιτικής παράλυσης. Το 6ο Συνέδριο του ΚΚΕ, το ∆εκέµβριο του 1935, αφού διαπίστωνε «την αλλαγή της εθνολογικής σύνθεσης στο ελληνικό κοµµάτι της Μακεδονίας», ενέκρινε την απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ της 11ης Ιουνίου 1935, η οποία το παλιό σύνθηµα «ενιαία και ανεξάρτητη Μακεδονία και Θράκη» το αντικαθιστούσε µε το σύνθηµα «πλέρια ισοτιµία στις

[39]

αποκαλύπτει την άλλη του όψη του «Συµφώνου» , την αντισοβιετική: «το σύµφωνο θα χρησιµοποιηθεί κατά πρώτο λόγο εναντίον της Σοβιετικής Ρωσσίας». Το ΚΚΕ κλείνοντας θα υποστηρίξει πως είναι «υπέρ της προλεταριακής επανάστασης γιατί µόνο µ’ αυτήν οι εργαζόµενες µάζες θ’ αποχτήσουν ψωµί, λευτεριά, πραγµατική ειρήνη»59.

µειονότητες». «Στο κοµµάτι της Μακεδονίας, που κατέχει η Ελλάδα», επεξηγούσε η απόφαση «εγκαταστάθηκε ελληνικός προσφυγικός πληθυσµός. Ο πληθυσµός στο ελληνικό κοµµάτι της Μακεδονίας είναι σήµερα στην πλειοψηφία του ελληνικός. Και η λενινιστική-σταλινική αρχή της αυτοδιάθεσης απαιτεί στις σηµερινές συνθήκες την αλλαγή του παλιού συνθήµατος». (ΑΘΑΝΑΣΙΑ∆ΗΣ ΑΝ∆ΡΕΑΣ-ΜΙΧΑΗΛΙ∆ΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ, ΓΕΝΝΗΘΕΙΣ ΕΙΣ ΚΑΥΚΑΣΟΝ ΡΩΣΙΑΣ, ΙΝΦΟΓΝΩΜΩΝ,ΑΘΗΝΑ,2010, σελ. 70-73, όπου και παραποµπές στις πηγές) 59 ΕΙΜΑΣΤΕ ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ! (εφ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 5/11/1930, σελ.1) ∆ύο σηµεία αποτελέσανε το θέµα του προχθεσινού λόγου του Βενιζέλου. Η Ελληνοτουρκική και το Παγκαλικό κίνηµα. Και διεκήρυξε ότι µε τη σύναψη της πρώτης εξασφάλισε την εξωτερική ειρήνη. Με τη µαταίωση του δευτέρου την εσωτερική ειρήνη. Ειρήνη εσωτερική και εξωτερική. Είνε το σύνθηµα του Βενιζέλου. Είπαµε και άλλοτε. Φοβού το Βενιζέλο και δώρα φέροντα. Ο κατ’ εξοχήν κεφαλαιοκράτης πολιτικός του πολέµου µεταβάλλεται σε διαπρύσιο κήρυκα της ειρήνης. Έπαψε να είνε φιλοπόλεµος; Κάθε άλλο! Άλλαξε µόνο µέθοδες προπαρασκευής του πολέµου. Μετά τον πόλεµο οι µάζες δεν συγκινούνται µε πατριωτικά θούρια. Γι αυτό και ο Βενιζέλος προσπαθεί να δικαιολογήσει τον αυριανό πόλεµο µιλώντας σήµερα όσο µπορεί περισσότερο για την ειρήνη. Ποια είνε η εξωτερική ειρήνη που εξασφάλισε; Σύναψε µια ελληνοτουρκική στρατιωτική συµµαχία, η οποία «έρχεται να αφοπλίσει οιονδήποτε άλλο κράτος το οποίον αποδυόµενον εις πόλεµον θα εσκέπτετο να υπολογίση και επί της συνδροµής της Ελλάδος ή της Τουρκίας». Η συµφωνία λοιπόν αυτή έγινε µε την πρόβλεψη ενός πολέµου της Ελλάδος. Και στην προκειµένη περίπτωση ενός πολέµου µε την Γιουγκοσλαβία. Παρά την υπάρχουσα προηγούµενη συµφωνία µε τη Γιουγκοσλαβία, ο ανταγωνισµός µεταξύ αυτής και της Ελλάδος εντείνεται. Και διαψεύδονται από τα πράγµατα όλες οι φλυαρίες περί ειρήνης των λαών που ακούσαµε στη Βαλκανική Συνδιάσκεψη. Η Γιουγκοσλαβία εποφθαλµιά τη Θεσσαλονίκη. Ο Βενιζέλος εξασφαλίζει τα νώτα της Ελλάδος σε περίπτωση πολέµου εναντίον της; Όχι! Ποτέ δεν µπορεί να είνε δικαιολογηµένος ένας πόλεµος ενός «αµυνόµενου» ληστού, που προσπαθεί να κρατήσει τη λεία της ληστείας του. Ο Μακεδονικός λαός απετέλεσε πάντα το τόπι των ιµπεριαλιστών της Βαλκανικής και της Ευρώπης. Οι ιµπεριαλιστές των κατακοµµάτιασαν, τον υπέβαλαν σε φρικτά βασανιστήρια και εξανδραποδιστικές ανταλλαγές. Τώρα θέλουν να τον ξαναµοιράσουν. Ο δρόµος για να βγει ο Μακεδονικός λαός από το αδιέξοδο αυτό δεν είνε οι συµµαχίες και διάφοροι ιµπεριαλιστικοί συνδυασµοί. Είνε η πάλη για την Ενιαία και ανεξάρτητη Μακεδονία, για το δικαίωµα της ανεξαρτησίας µέχρις αποχωρισµού, που µόνο µέσα σε µια Βαλκανική Σοβιετική Οµοσπονδία θα αναγνωρισθεί. Αλλά το Ελληνοτουρκικό σύµφωνο έχει και µια άλλη όψη. Την αντισοβιετική. Όσο και αν ο αντισοβιετικός χαρακτήρας του συµφώνου δεν έρχεται στην επιφάνεια, στο τέλος τέλος το σύµφωνο θα χρησιµοποιηθεί κατά πρώτο λόγο εναντίον της Σοβιετικής Ρωσσίας. Η οργάνωση της Βαλκανικής αντισοβιετικής Συνδιάσκεψης δείχνει ότι οι προπαρασκευές του αντισοβιετικού πολέµου εντείνονται. Ένας πόλεµος Ελλάδος-Γιουγκοσλαβίας µπορεί και να

[40]

Οι εκλογές µετά το 1930 έως 1936

Μετά το 1930-31 οι πρόσφυγες αρχίζουν και µετακινούνται πολιτικά. Ένα κοµµάτι των προσφύγων, των οποίων ακόµη και η ίδια η ελληνικότητα αµφισβητούνταν από τους γηγενείς, θα αποτελέσουν τα εύκολα θύµατα εθνικιστικών κραυγών της εποχής. Αποκορύφωµα της προσκόλλησης αυτών των προσφύγων σε φασιστικές οργανώσεις (όπως η τρία Έψιλον) αποτελεί η επίθεση στις 29 Ιουνίου 1931, περίπου 2.000 ατόµων, τα οποία ξεκίνησαν από προσφυγικές συνοικίες κατά του συνοικισµού πυρόπληκτων εβραίων, Κάµπελ , τον οποίο πυρπόλησαν, δολοφόνησαν δύο άτοµα και τραυµάτισαν

µην γίνει. Ένας πόλεµος όµως των καπιταλιστών κατά της Σοβιετικής Ρωσσίας πρέπει να θεωρείται βέβαιος. Οι καπιταλιστές θα καταθέσουν τα όπλα µεταξύ τους για να κάνουν τον αντισοβιετικό. Καµιά λοιπόν ειρήνη δεν εξασφάλισε ο Βενιζέλος. Εξασφάλισε µόνο την καλύτερη προπαρασκευή του πολέµου. Και η εσωτερική ειρήνη; Είναι η ειρήνη των νεκροταφείων! Εσωτερική ειρήνη για το Βενιζέλο είναι το σκότωµα των Συρίγων, των Μιχαήλων και των Παγούρηδων, η κατάπνιξη των απεργιών, των αγροτικών εξεγέρσεων, η εφαρµογή του Ιδιώνυµου εναντίον των εργαζοµένων µαζών που ζητάνε ψωµί. Όχι πάλη για το ψωµί! Αφήστε ήσυχους τους κεφαλαιούχους να σας εκµεταλλεύονται. Αφήστε τους «εν ειρήνη» να νέµονται τη λεία των κερδών τους! Αυτήν ακριβώς την εσωτερική ειρήνη επεδίωξε ο Βενιζέλος χτυπώντας και το φασιστικό κίνηµα. ∆εν διαφωνεί µε τους βασικούς σκοπούς του. ∆εν έχει αντίρρηση να εφαρµοσθεί η πιο ωµή, πιο ανοιχτή φασιστική διχτατορία για την κατάπνιξη του επαναστατικού κινήµατος. Εργάζεται για µια τέτοια διχτατορία και την προπαρασκευάζει. Ο κυριώτερος λόγος που αποκρούει στρατιωτικά πραξικοπήµατα είνε ο κίνδυνος του εµφυλίου πολέµου, του πολέµου µεταξύ µπουρζουαζίας και προλεταριάτου ακολουθούµενο κι’ από τις άλλες εργαζόµενες µάζες. Το «Ελ. Βήµα» σε χθεσινό του άρθρο επισείει τον κίνδυνο ότι από τέτοια κινήµατα µπορεί να προκύψει ως αποτέλεσµα ο κοινωνικός εµφύλιος πόλεµος. Ποιος , πώς καλύτερα θα καταπνίξει το επαναστατικό κίνηµα, να σε τι συνίστανται οι διαφωνίες των διαφόρων µερίδων της µπουρζουαζίας. Εκείνων που κυβερνούν . Και εκείνων που οργανώνουν κινήµατα. Ο Βενιζέλος κάνει έκκληση στους κτηµατίες να ορθοφρονήσουν. Να ιδούν τον κοινό κίνδυνο της µπουρζουαζίας που προέρχεται από επανάληψη των µαζικών εκδηλώσεων της 9ης Σεπτεµβρίου. Τέτοια γεγονότα απειλούν την ύπαρξη του καπιταλιστικού καθεστώτος. Ειρήνη εσωτερική! Φωνάζει ο Βενιζέλος. Ειρήνη για να γλεντούν ήσυχα οι κεφαλαιοκράτες! Ειρήνη για να πεθαίνουν ήσυχα από την πείνα οι εργαζόµενες µάζες! Το Κοµµουνιστικό Κόµµα είνε υπέρ του εµφυλίου πολέµου, υπέρ της προλεταριακής επανάστασης γιατί µόνο µ’ αυτήν οι εργαζόµενες µάζες θ’ αποχτήσουν ψωµί, λευτεριά, πραγµατική ειρήνη. Είνε ο δρόµος που έδειξαν οι εργάτες και χωρικοί της Ρωσσίας. Αυτό το δρόµο πρέπει ν’ ακολουθήσουν και οι Έλληνες εργάτες µε το επαναστατικό γκρέµισµα του Βενιζέλου και το χτύπηµα κάθε φασιστικού κινήµατος. Αυτό πρέπει να διακηρύξουν µε την πλατειά κινητοποίησή τους την ερχόµενη Παρασκευή, ηµέρα της 13ης επετείου της Οκτωβριανής Επανάστασης.

[41]

δεκάδες άλλα. Η αστυνοµία θα παραπέµψει σε δίκη ως ηθικούς και φυσικούς αυτουργούς 26 άτοµα, εκ των οποίων οι 23 ήταν Πόντιοι πρόσφυγες , κάτοικοι οι περισσότεροι της Καλαµαριάς και µερικοί της Τούµπας60. Ένα κοµµάτι των προσφύγων(µειούµενο πλέον) συνεχίζει να υποστηρίζει τους Φιλελεύθερους, ένα άλλο κοµµάτι τους θα κινηθεί προς το χώρο των Λαϊκών κι ένα , µικρότερο κοµµάτι, προς το ΚΚΕ, ένα κόµµα που έµπαινε «επικίνδυνα»61 πλέον στην πολιτική ζωή της χώρας. Το αστικό κράτος του µεσοπολέµου ήταν ιδιαίτερα σκληροτράχηλο απέναντι στο ΚΚΕ. Έβλεπε σε αυτό το µικρό κόµµα το νέο αντίπαλο, τον δυνάµει ανταγωνιστή του µέλλοντος. Και δεν είναι τυχαίο ότι το σύνθηµα για τη φυσική εξόντωση των κοµµουνιστών το είχε δώσει ο µεγαλύτερος ηγέτης του ελληνικού αστισµού, ο Βενιζέλος. Έτσι το διάστηµα 1929-1932 θα γίνουν 11.400 συλλήψεις και 2.130 καταδίκες µε βάση το ιδιώνυµο, ενώ από τις επιτροπές ασφαλείας θα εκτοπιστούν πάνω από 200 άτοµα. Στο ίδιο διάστηµα θα κακοποιηθούν 1.355 άτοµα, και 120 φαντάροι θα περάσουν τη στρατιωτική τους θητεία στον πειθαρχικό ουλαµό Καλπακίου62.Όταν η

60 ∆Ω∆ΟΣ ∆ΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, στο συλλογικό: ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ∆ΗΜΟΥ ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ, Η ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. Η ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ (1920-1940)-ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΗΜΕΡΙ∆ΑΣ, ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 2010, σελ. 173 61 Γρηγόριος ∆άφνης στο κλασικό έργο του «Η Ελλάς µεταξύ δύο πολέµων 1923-1940» τάσσεται υπέρ της απόφασης του Βενιζέλου : «δικαίως ηρνήθη να τους πληρώση αποζηµίωσιν». Θεωρεί όµως άδικο το ότι ο Βενιζέλος «δεν έστρεψεν ολόκληρον την προσοχήν του δια την αποκατάστασίν των», και τον κατηγορεί ότι ενώ «διεκήρυξεν ότι επεδίωκεν όπως επέλθη πλήρης η αφοµοίωσις των προσφύγων µε τους γηγενείς» τελικά ο τρόπος που πολιτεύθηκε ως πρωθυπουργός «απέδειξεν ότι επρονόει περισσότερον δια τους γηγενείς και ολιγώτερον δια τους πρόσφυγας». Αυτό οδήγησε στην αίσθηση εγκαταλείψεως από χιλιάδες πρόσφυγες , που έκτοτε στράφηκαν σε «άλλες» κατευθύνσεις. ∆ηλώνει λοιπόν ο ∆άφνης : «δεν θα αντιµετωπίζαµεν σήµερον το θέµα της µεταβολής των προσφυγικών συνοικισµών εις πυρήνας του Κοµµουνιστικού Κόµµατος».(∆ΑΦΝΗΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ, Η ΕΛΛΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ∆ΥΟ ΠΟΛΕΜΩΝ 1923-1940, ΚΑΚΤΟΣ, Β, ΑΘΗΝΑ, 2009, σελ. 510-511) 62 (από ΕΠΙΣΗΜΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ ΚΚΕ, τ. Γ΄, σελ. 640 , όπως παρατίθεται σε: ΕΛΕΦΑΝΤΗΣ ΑΓΓΕΛΟΣ, Η ΕΠΑΓΓΕΛΙΑ ΤΗΣ Α∆ΥΝΑΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ-ΚΚΕ ΚΑΙ ΑΣΤΙΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟ, ΘΕΜΕΛΙΟ, Β, ΑΘΗΝΑ, 1979, σελ. 255) & Μετά την ψήφιση του ιδιώνυµου αλλάζει και η πολιτική της ελληνικής κυβέρνησης κατά των Ποντίων που είχαν εγκλωβιστεί στη Σοβιετική Ένωση και συµπεριλαµβάνονταν στη συµφωνία Ανταλλαγής Πληθυσµών και Περιουσιών του 1923. Θέλοντας να σταµατήσει την αποστολή στην Ελλάδα µέσω των προσφύγων, εκπαιδευµένων στελεχών για την επάνδρωση του Κοµµουνιστικού κόµµατος αποφασίζει την απαγόρευση της χορήγησης αδειών καθόδου σε οµογενείς. Η άποψη του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών ήταν ότι: «η υπό του Υπουργείου τούτου ανέκαθεν χαραχθείσα τακτική επί του ζητήµατος της καθόδου των Ελλήνων της

[42]

µεγάλη οικονοµική κρίση αγγίξει και την Ελλάδα , µετά το 1931, το ΚΚΕ δεν θα έχει πια καµιά αµφιβολία ότι οι µάζες θα στραφούν προς τα αριστερά, ότι θα διαπιστώσουν τη δηµαγωγία των αστικών κοµµάτων (που «φασιστικοποιούνται») και ότι συνέπεια αναπόφευκτη θα είναι η φθορά του αστικού συστήµατος63. Πράγµατι, το ΚΚΕ θα σηµειώσει σηµαντική ανάπτυξη . Από 1800 µέλη που είχε το 1931 περνά στα 6000 µέλη το 1934 και λίγο πριν τη δικτατορία του Μεταξά σε 15-16.000 µέλη64. Ανατρέχοντας στην εκλογική δύναµη του ΚΚΕ, µπορούµε να πούµε πως για την πριν το 1926 περίοδο , τα εκλογικά στοιχεία είναι εντελώς ασαφή, δεδοµένου ότι δεν υπάρχουν αναλυτικές εκλογικές στατιστικές. Άλλωστε οι εκλογές διεξάγονταν µε το σύστηµα του σφαιριδίου που επέτρεπε τη διπλοψηφία. Για το 1920 ο Γιάννης Κορδάτος υπολογίζει τους ψήφους του ΣΕΚΕ σε 100.000 και για τις εκλογές του 1923 σε 18.000.Μετά το 1926 και ως το 1936 η εκλογική δύναµη του ΚΚΕ διαµορφώνεται ως εξής : Εκλογές 7 Νοεµβρίου 1926. Αναλογική , Ψήφοι: 41.982, 4,38%, 10 Βουλευτές Εκλογές 19 Αυγούστου 1928. Πλειοψηφικό , Ψήφοι: 14.325, 1,41%, - Βουλευτές Εκλογές 26 Σεπτεµβρίου 1932. Αναλογική , Ψήφοι: 58.223, 4,97%, 10 Βουλευτές Εκλογές 5 Μαρτίου 1933. Πλειοψηφικό , Ψήφοι: 52.958, 4,64%, - Βουλευτές Εκλογές 9 Ιουνίου 193565. Πλειοψηφικό , Ψήφοι: 98.699, 9,59%, - Βουλευτές Εκλογές 26 Ιανουαρίου1936 . Αναλογική , Ψήφοι: 73.411, 5,76%, 15 Βουλευτές 66

Ρωσίας, συνίστατο εις την καθιέρωσιν στενών περιορισµών και την επιβολήν αυστηροτάτου ελέγχου εις τας εκ Ρωσσίας προελεύσεις , µέτρων υπαγορευθέντων…και εκ λόγων δηµοσίας ασφαλείας, εφ’ όσον επανειληµµένως διεπιστώθη ότι οι επί µακρόν υπό τον µπολσεβικικόν ζυγόν ζήσαντες και εις Ελλάδαν κατερχόµενοι ρέπουσι µοιραίως προς τον κοµµουνισµόν»(ΑΓΤΖΙ∆ΗΣ ΒΛΑΣΗΣ, ΠΟΝΤΙΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΗ «ΜΗΤΕΡΑ ΠΑΤΡΙ∆Α», στο περιοδικό: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, ΤΕΥΧΟΣ 17, ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2010, ΕΘΝΟΣ, ΑΘΗΝΑ, 2010, σελ. 23) 63 ΕΛΕΦΑΝΤΗΣ ΑΓΓΕΛΟΣ, Η ΕΠΑΓΓΕΛΙΑ ΤΗΣ Α∆ΥΝΑΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ, ό.π., σελ. 246 64 ΕΛΕΦΑΝΤΗΣ ΑΓΓΕΛΟΣ, Η ΕΠΑΓΓΕΛΙΑ ΤΗΣ Α∆ΥΝΑΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ, ό.π., σελ. 123 65 Τα βενιζελικά κόµµατα απείχαν σε ένδειξη διαµαρτυρίας για την τροµοκρατία που είχε εξαπολύσει ο Κονδύλης µετά την καταστολή του κινήµατος του’35

[43]

Μετά το 1931 υπάρχει µια σηµαντική ανάπτυξη του ΚΚΕ στον προσφυγικό πληθυσµό, στα προσφυγικά προάστια της Αθήνας, στη Θεσσαλονίκη και τα προσφυγικά κέντρα της Θεσσαλίας, Μακεδονίας και Θράκης. Η πλειονότητα πλέον της ΚΕ του ΚΚΕ και σχεδόν το σύνολο του Πολιτικού Γραφείου είναι πρόσφυγες: µικρασιάτες, πόντιοι, βαλκάνιοι, έλληνες της Ρωσίας, γενικά Έλληνες των παροικιών67. Οι πρόσφυγες θα κατέλθουν στις εκλογές του 1932 δυσαρεστηµένοι από το ελληνοτουρκικό Σύµφωνο και από τη διάψευση των προσδοκιών τους για πλήρη ικανοποίηση όλων των προσφυγικών αιτηµάτων και για ολοκλήρωση της προσφυγικής αποκατάστασης. Έτσι θα αναζητήσουν άλλες πολιτικές διεξόδους. Το Λαϊκό κόµµα για πρώτη φορά από το 1922 θα επιδιώξει και θα πραγµατοποιήσει µια συγκέντρωση που θα απευθυνθεί αποκλειστικά στον προσφυγικό πληθυσµό68. Προσερχόµενος στις εκλογές του Σεπτεµβρίου του 1932, ο Βενιζέλος θα υπενθυµίσει στους πρόσφυγες το έργο της κυβέρνησής του υπέρ τους, θα τους επισηµάνει την επιτάχυνση της στέγασης των αστών προσφύγων, τη µείωση των χρεών προς την ΕΑΠ και τη µείωση των χρεών κατά 8.5 εκ. λίρες µετά τον συµψηφισµό. Στις εκλογές λοιπόν τις 25/9/1932 οι πρόσφυγες, είτε γιατί πείστηκαν ότι δεν υπήρχε άλλη λύση, είτε γιατί εκτίµησαν την προσπάθειά του για την εγκατάστασή τους, ψήφισαν για τελευταία φορά µαζικά και ενιαία δίνοντας στο Βενιζέλο τις 102 από τις 250 έδρες69. Προκειµένου ο Βενιζέλος να αποφύγει τη συντριβή στις επικείµενες εκλογές επανέφερε το αναλογικό σύστηµα. Στις εκλογές του 1932, στη Θεσσαλονίκη οι κερδισµένοι ήταν κυρίως το Ενιαίο Μέτωπο (ΚΚΕ) και το Εθνικό Ριζοσπαστικό Κόµµα του Κονδύλη, ενώ, παρά την πτώση των

66 «Η πολιτιστική πολυµέρεια εξαφανίζεται και η πολυµορφία του συνόλου του ελληνικού χώρου συντίθεται και εκπροσωπείται παράδοξα µέσα στην ελληνική κοµµουνιστική µικροκοινωνία. Η πολυµέρεια εξαφανίζεται και η πολυµορφία ισοπεδώνεται σχεδόν µε την κυριάρχηση µέσα στην ηγετική οµάδα ενός στοιχείου, του προσφυγικού.[…]Η αναντιστοιχία της ηγετικής οµάδας µε τον ελληνικό λαϊκό κόσµο, αναντιστοιχία που επιδεινώθηκε λόγω του ασύµµετρου βάρους προσφύγων στην σύνθεσή της, µεταφράστηκε σε µια δυσκαµψία κατανόησης του χώρου και καλλιέργησε την πολιτική αγλωσσία, έκφρασης και νοηµάτων».(ΕΛΕΦΑΝΤΗΣ ΑΓΓΕΛΟΣ, Η ΕΠΑΓΓΕΛΙΑ ΤΗΣ Α∆ΥΝΑΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ-,ό.π., σελ. 303-304, 130 & 132) 67 ΕΛΕΦΑΝΤΗΣ ΑΓΓΕΛΟΣ, Η ΕΠΑΓΓΕΛΙΑ ΤΗΣ Α∆ΥΝΑΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ-,ό.π., σελ. 129 68 ΓΙΩΤΑ ΜΑΡΙΑ, ό.π., σελ. 180 69 ΓΙΩΛΤΖΟΓΛΟΥ ΣΤΑΥΡΟΣ, ό.π., σελ. 651

[44]

Φιλελευθέρων, το Λαϊκό Κόµµα παρέµεινε στα επίπεδα του 1928. Είναι χαρακτηριστικό, ότι στις ενορίες του «γηγενούς» πληθυσµού, τη σηµαντική µείωση που υπέστησαν οι Φιλελεύθεροι το 1932 την καρπώθηκαν οι συνδυασµοί του Ενιαίου Μετώπου και του Εθνικού Ριζοσπαστικού Κόµµατος, χωρίς όµως να σηµειωθεί εντυπωσιακή αύξηση των ποσοστών τους. Αντιθέτως, στις προσφυγικές ενορίες, οι Φιλελεύθεροι έχασαν τη µισή τους εκλογική δύναµη, σε σύγκριση µε το 1928. Από αυτές τις τεράστιες απώλειες επωφελήθηκαν εξίσου οι συνδυασµοί του Ενιαίου Μετώπου και του Εθνικού Ριζοσπαστικού Κόµµατος. Είναι προφανές, όπως άλλωστε αποδεικνύουν τα εκλογικά αποτελέσµατα των υπολοίπων εκλογών της περιόδου αυτής, ότι η εγκατάλειψη του κόµµατος των Φιλελευθέρων από τους προσφυγικούς πληθυσµούς δεν ήταν ευκαιριακό φαινόµενο. Είναι δε βέβαιο ότι οι πρόσφυγες που συντάχθηκαν µε τον Κονδύλη, δεν επέστρεψαν στον βενιζελισµό στις επόµενες εκλογικές αναµετρήσεις του Μεσοπολέµου70. Στις εκλογές του 1933 ήδη έχει ξεπεραστεί ο φόβος των προσφύγων για το Λαϊκό Κόµµα. Ο ανεξάρτητος Τσιγδέµογλου θα προσχωρήσει στο Λαϊκό Κόµµα, µε τον Αντώνιο Αθηνογένη και το Νικόλαο Λεοντίδη στη Θεσσαλονίκη. Ο Αθηνογένης, Τσιγδέµογλου και ο Φίλων Κτενίδης θα είναι οι πρόσφυγες που θα ταχθούν υπέρ της επαναφοράς της µοναρχίας στο δηµοψήφισµα του 1935 και στις εκλογές του Ιανουαρίου του 1936 οι Κτενίδης και Τσιγδέµογλου θα είναι υποψήφιοι στην Αθήνα µε τους Λαϊκούς (δε θα εκλεγούν) και ο Αθηνογένης µε τη Γενική Λαϊκή Ριζοσπαστική Ένωση (δε θα εκλεγεί κι αυτός). Από τους Φιλελεύθερους πρόσφυγες εκλέχτηκαν στην Αθήνα ο Κωνσταντίνος Ζαρίφης και ο Εµµανουήλ Εµµανουηλίδης και στη Θεσσαλονίκη ο Λεωνίδας Ιασονίδης και ο Αναστάσιος Μισυρλόγλου. Οι πρόσφυγες ψήφισαν για µια άλλη φορά τους Φιλελεύθερους71. Εντυπωσιακή θα είναι και η επιτυχία του ΚΚΕ στις δηµοτικές εκλογές του 1934. Εκεί το ΚΚΕ θα κερδίσει 2 ∆ήµους, στην Καβάλα θα εκλεγεί ο Παρτσαλίδης και στις Σέρρες ο Μενύχτας, και 55 κοινότητες , πολλές από τις οποίες θάναι προσφυγικές. Επίσης σε 40 ακόµα περιπτώσεις

70 ∆Ω∆ΟΣ ∆ΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, στο συλλογικό: ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ∆ΗΜΟΥ ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ, Η ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. Η ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ (1920-1940)-ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΗΜΕΡΙ∆ΑΣ, ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 2010, σελ. 174 έως 177 71 ΓΙΩΤΑ ΜΑΡΙΑ, ό.π., σελ. 226,228,229,230

[45]

το ψηφοδέλτιο του ΚΚΕ θα έρθει σε δεύτερη θέση, θα αποτελεί την «αξιωµατική αντιπολίτευση»72. 72 ∆ηµοτικές εκλογές 11 Φεβρουαρίου 1934 και επαναληπτικές 12 Μαρτίου 1934 Ο ΧΑΡΤΗΣ ΤΩΝ ΚΟΚΚΙΝΩΝ ∆ΗΜΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ72 ∆ΗΜΟΙ:2 , ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ:57 εφ. «Ριζοσπάστης», 20 /3/1934, σελ. 1 ∆ήµοι πλειοψηφίας (ΕΜΕΑ) Εκλεγέντες ∆ήµαρχοι: Μήτσος Παρτσαλίδης, ∆ήµαρχος Καβάλας ∆ιονύσης Μενύχτας, ∆ήµαρχος Σερρών Το Ενιαίο Μέτωπο ήρθε δεύτερο στην Ξάνθη και εξέλεξε 8 δηµοτικούς συµβούλους. Στη ∆ράµα έβγαλε έναν κόκκινο πάρεδρο. Το ψηφοδέλτιο του ΕΜΕΑ (ΚΚΕ) πλειοψηφεί επίσης και στο ∆ήµο Καισαριανής. Κοινότητες κοµµουνιστικής πλειοψηφίας (ΕΜΕΑ) Περιφέρεια Λάρισας: Τύρναβος 10/15, Καζακλάρ 5/9, Τσαρίτσανη 5/9, Πάνολη 3/5, ∆ογάνη 3/5, Ρέτσανη 3/5, Καρίτσα 3/5, ∆ερελή. Περιφέρεια Σερρών: Ροδολείβος 8/12, Τσερέπλιανη 3/5, Αγγίστα 4/5, Νέος Σκοπός. Περιφέρεια Κιλκίς: Μπέροβα 6/10, Κρηντήν ή Σαριγκιόλ, Αµάραντο ή Σούρλοβο, Γερακαριό, Μεσιανό. Περιφέρεια Λαµίας: Λεύκες, Μοσχοχώρι, Βούζι, Αµάρµπεη. Περιφέρεια Βόλου: Άνω Βόλος 4/5, Άγιος Ονούφριος, Προµίρι, Νιάου 5/5, Κερασιά, Μετόχι, Συκή. Περιφέρεια Μυτιλήνης: Σκαµνιά 3/5, αγία Μαρίνα. Περιφέρεια Καρδίτσας: Σέκλιζα, Ζόγλο, Ασλανάρ. Περιφέρεια Κεφαλληνίας: Αγκώνα 3/5, Ρίφη 3/5, ∆ιβαράτα 3/5. Περιφέρεια Λευκάδας: Εγκλουβή 3/5 Περιφέρεια Ικαρίας: ∆άφνη 5/6 Περιφέρεια Κρήτης: Μάραθος Κοξαρέ Περιφέρεια Αγρινίου: Άγιος Κωνσταντίνος 4/6 Περιφέρεια Εύβοιας: Στροφιλιά Περιφέρεια Λακωνίας: Ρηχιά 4/5 Περιφέρεια Ξάνθης: Κιµµέρια Περιφέρεια Θάσου: Καζαβίτη, Καλλιράχη Περιφέρεια ∆ράµας: Χωριστή, Γιανεζίκ Περιφέρεια Θεσσαλονίκης: Μεθώνη Περιφέρεια Χαλκιδικής: Ν. Παναγιά 7/9 Περιφέρεια Κοζάνης: Ποντοκώµη, Ζούµπα Περιφέρεια Φλώρινας: Νέος Καύκασος Περιφέρεια Λαγκαδά: Χρυσαυγή 4/5 Περιφέρεια Βέρροιας: Νέα Κούκλινα, Καστανιά Περιφέρεια ∆ιδυµοτείχου: Θυρέα Κοινότητες µε κοµµουνιστική µειοψηφία Περιφέρεια Βόλου: Αλµυρός (4), Ευξεινούπολις, Αγία Παρασκευή, Πορταριά, Αργαλαστή, Μούρεσι Περιφέρεια Σερρών: Νιγρήτα, Τούµπα, Πρώτη, Κορµίστα, Αγία Τριάδα, Τερπνή, Χουµνικό Περιφέρεια Θεσσαλονίκης: Αµπελόκηποι, Συκιές, Γρεβενά Περιφέρεια Κιλκίς: Μαυρονέρι, Μεγάλη Βρύση, Μεταµόρφωση Περιφέρεια Λάρισας: Ελασσώνα, Τουρκοχώρι Περιοχή Βέρροιας: Τόπλια, Τζαρκόβιανη

[46]

Η αύξηση λοιπόν και η παγίωση της ανοδικής τάσης των ποσοστών του ΚΚΕ είναι πια δεδοµένη. Σύµφωνα µε τον Γκίκα Αναστάση (συνεργάτη στο Τµήµα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ) η αύξηση αυτή είναι ένα από τα ευεργετικά αποτελέσµατα73 της παρέµβασης74 της Κ∆ στο

Περιφέρεια Λακωνίας: Καρδαµύλη, Λιασίνοβα, Τρύπι, Μικροµάνη Περιφέρεια Μυτιλήνης: Αγιάσο, Μανταµάδο Περιφέρεια Ηλείας: Φλώκα Περιφέρεια Κεφαλληνίας: Λαζαράτα Περιφέρεια Λευκάδας: Σφακιώτες Περιφέρεια Μεσολογγίου: Παπαδάτες Περιφέρεια Ηπείρου: Πάργα, Κάτω Ρεβένια Περιφέρεια Κορινθίας: Τρίλοφο, Μακρίσι Περιφέρεια Ικαρίας: Φραντάτο 2/5, Ράχιες (2), Αγιονέρι 73 Τα ευεργετικά της [παρέµβασης της Κ∆ στο ΚΚΕ] […] 1) καταρχάς στην αριθµητική του δύναµη[...]Μέσα σε ένα διάστηµα έξι ετών (1930-1936), το ΚΚΕ είδε τις γραµµές του να πολλαπλασιάζονται πάνω από 11 φορές, από 1500 σε σχεδόν 17.500 µέλη. 2) έχουµε αύξηση του αριθµού των εργαζοµένων που κινητοποιούνται από τα ταξικά συνδικάτα, µε αποτέλεσµα την ανατροπή του συσχετισµού δυνάµεων στο συνδικαλιστικό κίνηµα. 3) Στις κοινοβουλευτικές εκλογές του Μάρτη του 1933 το ΚΚΕ αναδείχτηκε πρώτο κόµµα σε πέντε µεγάλα αστικά κέντρα µε σηµαντική συγκέντρωση εργαζοµένων (Λάρισα, Καρδίτσα, Βόλος, Ξάνθη και Καβάλα), και υπολογίσιµη δύναµη σε πολλές άλλες πόλεις και χωριά. 4) Με τις αποφάσεις του 5ου Συνεδρίου ΚΚΕ (Μάρτης 1934) υιοθετήθηκε η πολιτική του «Ενιαίου Αντιφασιστικού Μετώπου» και έγιναν αλλεπάλληλες προσπάθειες προσέγγισης και συντονισµού της δράσης σε αντιφασιστική κατεύθυνση µιας σειράς συνδικαλιστικών και πολιτικών δυνάµεων, όπως η ΓΣΕΕ, τα Ανεξάρτητα Συνδικάτα, το Αγροτικό Κόµµα και το Σοσιαλιστικό Κόµµα. Έτσι υπογράφηκε (5/10/1934)το «Σύµφωνο κοινής δράσης ενάντια στη στρατιωτικοφασιστική δικτατορία» 5) Στηριζόµενο στις σχετικές αποφάσεις του 7ου Συνεδρίου της Κ∆ (25/7-20/8/1935) , το ΚΚΕ προσανατολίστηκε στη δηµιουργία ενός «παλλαϊκού ενιαίου µετώπου» ενάντια στο φασισµό και τον πόλεµο. 6) Στο πλαίσιο του «Παλλαϊκού Μετώπου», η πρόσκληση για συνεργασία θα επεκταθεί σε "όλες τις οργανώσεις και κόµµατα που θα παλέψουν πραγµατικά για την εθνική ακεραιότητα και ανεξαρτησία". Έτσι, στις 19/2/1936 υπογράφτηκε το περίφηµο «Συµφωνητικό Σοφούλη-Σκλάβαινα» (Κόµµα Φιλελευθέρων-Παλλαϊκό Μέτωπο", το οποίο µεταξύ άλλων προέβλεπε: Την κατάργηση του Ιδιωνύµου και των Επιτροπών Ασφαλείας, την παροχή γενικής αµνηστίας στους πολιτικούς κρατούµενους, µια σειρά ευεργετικά µέτρα για τους εργάτες και τους αγρότες και, βεβαίως, την «καταπολέµηση των δικτατορικών φασιστικών τάσεων». (ΓΚΙΚΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ, ΡΗΞΗ ΚΑΙ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ. ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ-ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ (1918-1936), ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ, ΑΘΗΝΑ, 2010, σελ. 191-192) 74 Παρέµβαση Κ∆ µετά τις κρίσεις 1925-27 και 1928-1931. Το ΚΚΕ , την περίοδο 1925-1931 διήλθε δύο σοβαρές κρίσεις, µία στο διάστηµα 1925-27 και µία το 1928-1931. Στο επίκεντρο της πρώτης κρίσης βρέθηκαν κυρίως ζητήµατα που είχαν να κάνουν µε το χαρακτήρα του Κόµµατος., την ανάγκη αναδιοργάνωσής του σε άλλη βάση µε διαφορετικά κριτήρια (πχ «εκλεκτισµός» και «καθαρότητα» στην επιλογή νέων µελών κλπ). Οι

[47]

διαφωνούντες συσπειρώθηκαν γύρω από τον Π. Πουλιόπουλο και την οµάδα της αντιπολίτευσης (λικβινταριστές). (ΓΚΙΚΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ, ό.π., σελ. 195) Μετά το 1929 δηµιουργήθηκαν δύο ανταγωνιστικές τάσεις στο ΚΚΕ: Η µια µε τους Ευτυχιάδη, Χαϊτά, Κολοζώφ και η άλλη µε τα συνδικαλιστικά στελέχη Σιάντο, Θέο, Πυλιώτη, Παπαρρήγα, Ασίκη κλπ Η δεύτερη µετά την σύλληψη Χαϊτά, Ευτυχιάδη, τον Σεπτέµβριο του 1930, ανέλαβε και την διοίκηση του κόµµατος. Η οµάδα Χαϊτά-Ευτυχιάδη υποστήριζε «πρώτα οργάνωση και ύστερα επανάσταση». Στο συµπέρασµα αυτό κατέληγε γιατί διαπίστωνε ότι οι µάζες δεν ακολουθούσαν τα επαναστατικά συνθήµατα της «πολιτικής απεργίας», ότι η εξαθλίωση και η ανεργία δηµιουργούσαν ένα είδος αναστολής της επαναστατικής ορµής και αυτό ανεξάρτητα από τα κατά καιρούς λαϊκά ξεσκεπάσµατα. Έπρεπε λοιπόν οι µάζες να ισχυροποιήσουν την κοµµατική και συνδικαλιστική οργάνωσή τους, να αναπτύξουν τους συνδικαλιστικούς τους αγώνες µε συνέχεια και συνέπεια. Με αυτό τον τρόπο το κίνηµα θα κατέληγε στην υιοθέτηση και των προωθηµένων επαναστατικών συνθηµάτων της γενικής πολιτικής απεργίας το οποίο για την ώρα ήταν άκαιρο. Έρχονταν δια της τεθλασµένης σε αντίθεση µε τη γραµµή του «σοσιαλφασισµού». Η πρακτική απόδοση των αντιλήψεων αυτών θα ήταν η συµµαχία µε προοδευτικές δυνάµεις που επίσης ήθελαν να ανατρέψουν τις «µισοαποικιακές σχέσεις» στην Ελλάδα. Ούτως ή άλλως δεν έβλεπαν την ελληνική κοινωνία να έχει µπει στη δίνη της επαναστατικής θύελλας. Η συγγένεια µε τους «δεξιούς µπουχαρινικούς» ήταν ολοφάνερη. Η οµάδα των συνδικαλιστών Σιάντου-Θέου-Πυλιώτη-Παπαρρήγα κλπ (την οποία η Κ∆ χαρακτήρισε αναρχοσυνδικαλιστική) υπερθεµατίζοντας στα περί επαναστατικής κρίσης είχε σαν κύριο µέληµα την µετατροπή των αυθόρµητων κινητοποιήσεων (που πλήθαιναν εκείνο τον καιρό λόγω της οικονοµικής κρίσης) σε γενική πολιτική απεργία. Αλλά για να πραγµατοποιηθεί η γενική απεργία χρειαζόταν όχι µόνο η δραστηριοποίηση των κοµµουνιστών εργατών ούτε µόνο όσων επηρέαζε η ΕΓΣΕΕ. Χρειαζόταν πλατιά ενότητα όλων των εργαζοµένων. Η τάση αυτή, αποτελούµενη επί το πλείστον από εργατικά συνδικαλιστικά στελέχη, είχε µια ιδιαίτερη ευαισθησία στα προβλήµατα της εργατικής ενότητας, των συνδικαλιστικών διαδικασιών και της ενιαίας δράσης της εργατικής τάξης. ∆ιαισθανόταν ακόµη ότι τα προωθηµένα συνθήµατα , τα οποία άλλωστε πίστευε και µε βάση τα οποία επιχειρηµατολογούσε, θα ήταν δυνατό να γίνουν κτήµα των εργατών µόνο αν οι κοµµουνιστές είχαν φυσική παρουσία µέσα στα ίδια µε τους ρεφορµιστές συνδικαλιστικά όργανα. Εκεί θα µπορούσαν πχ καλύτερα να αποκαλύπτουν την εργατοπατερική δηµαγωγία των ρεφορµιστών και να κερδίσουν την πλειοψηφία των εργατών µε το µέρος τους. Για το σκοπό αυτό τα ξεχωριστά Κόκκινα Συνδικάτα δεν εξυπηρετούσαν : ήταν σαν να ζητούσαν από τους εργάτες πρώτα να γίνουν κοµµουνιστές και ύστερα απεργοί. Έτσι ενώ ο Σιάντος και Θέος είχαν πρωταγωνιστήσει στην ίδρυση της ΕΓΣΕΕ έρχονται τώρα οι ίδιοι να προτείνουν Ενωτικό Συνέδριο, την συγχώνευση όλων των συνοµοσπονδιών και την ίδρυση «Ενιαίας Γενικής Συνοµοσπονδίας Εργατών Ελλάδος». Το θέµα της εσωτερικής διαµάχης στο ΚΚΕ παραπέµφθηκε στη ∆ιεθνή. Η ∆ιεθνής δυσφήµισε την διαµάχη χαρακτηρίζοντάς την «φραξιονιστική πάλη χωρίς αρχές». (ΕΛΕΦΑΝΤΗΣ ΑΓΓΕΛΟΣ, Η ΕΠΑΓΓΕΛΙΑ ΤΗΣ Α∆ΥΝΑΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ-ΚΚΕ ΚΑΙ ΑΣΤΙΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟ, ΘΕΜΕΛΙΟ, Β, ΑΘΗΝΑ, 1979, σελ. 103) «Στην περίπτωση του ΚΚΕ η παρέµβαση της ∆ιεθνούς ζητήθηκε επισήµως από το Κόµµα, εξαιτίας των σοβαρών δυσκολιών που αντιµετώπιζε στη διευθέτηση της εσωκοµµατικής διαπάλης, η οποία βρισκόταν σε εξέλιξη από το 1928 και είχε φτάσει σε αδιέξοδο (την παρέµβαση της Κ∆ ζήτησαν και οι δυο αντιµαχόµενες πλευρές). […] Αρχικά η Κ∆ επενέβη καλώντας τις δύο πλευρές σε προσωρινή «ανακωχή», ώστε να εξεταστεί η ουσία των διαφωνιών. Παράλληλα ζήτησε να µην παρθούν οργανωτικά µέτρα κατά των όποιων διαφωνούντων. (Ριζοσπάστης 24/2/1931) παρότι η ΚΕ του Κόµµατος αποδέχτηκε την

[48]

ΚΚΕ (1931)75. Ο Γκίκας δεν παραγνωρίζει βέβαια την πολιτική µεταστροφή που παρατηρείται στους πρόσφυγες µετά την υπογραφή

πρόταση της Κ∆, η εσωκοµµατική διαπάλη σηµείωσε περαιτέρω όξυνση. Η «λύση» τελικά ήρθε µε την «Έκκληση της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κοµµουνιστικής ∆ιεθνούς προς όλα τα µέλη του ΚΚΕ»(Νοέµβρης 1931). Στο κείµενο γινόταν µια εκτίµηση-ανάλυση των αιτιών της κρίσης και των συνεπειών της. Παράλληλα θέτονταν και ορισµένοι βασικοί άξονες δράσης προκειµένου να ξεπεραστεί το αδιέξοδο και να µπορέσει το Κόµµα να ανταποκριθεί στα καθήκοντά του ενόψει των «επερχόµενων ταξικών µαχών». Η «Έκκληση της Κ∆» συνοδεύτηκε από την αντικατάσταση του ανώτατου καθοδηγητικού οργάνου του Κόµµατος (δηλ. της ΚΕ) συνολικά µε ένα νέο.[…]» (ΓΚΙΚΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ, ό.π., σελ. 189-190) Προκρίθηκε νέο Πολιτικό Γραφείο: Νίκος Ζαχαριάδης, Γιάννης Ιωαννίδης, Στυλιανός Σκλάβαινας, Γιάννης Μιχαηλίδης, Βασίλης Νεφελούδης, Γιώργος Κωνσταντινίδης (Ασηµίδης) και Λεωνίδας Στρίγγος . Από αυτούς µόνο ο Ιωαννίδης ήταν εκλεγµένο µέλος της ΚΕ στο 4ο Συνέδριο του Κόµµατος. Η παλιά διοίκηση του Κόµµατος , Κεντρική Επιτροπή και πολιτικό Γραφείο, παύτηκε και τα περισσότερα µέλη της κλήθηκαν στη Σοβιετική Ένωση. Η απόφαση της Κ∆ έβαλε τέρµα στη διαµάχη που επί δύο χρόνια ταλάνιζε το ΚΚΕ, ταυτόχρονα έβαλε τέρµα και στην προϊστορία του. Η Κ∆, παραµέρισε τα παλιότερα στελέχη, διόρισε µια νέα ηγετική οµάδα, νεαρότατη στα χρόνια, στηλίτευσε κάθε συζήτηση στο κόµµα για τη γραµµή, κατάργησε τη διαµάχη και τέλος, επέβαλε τη γραµµή του «σοσιαλφασισµού». Όποιος δεν πίστευε στη γραµµή «σοσιαλφασισµός» δεν ήταν κοµµουνιστής, δεν είχε θέση στο κόµµα. Η 13η Ολοµέλεια της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κ∆ που συνέρχεται το ∆εκέµβριο του 1933 εξακολουθεί να θεωρεί τους σοσιαλιστές ως την κοινωνική βάση του φασισµού και την αριστερή πτέρυγα της σοσιαλδηµοκρατίας τον πιο επικίνδυνο εχθρό. Αλλαγή στην πολιτική έναντι του «σοσιαλφασισµού» πραγµατοποιείται µόνο από τα µέσα του 1934. Ο ναζισµός έχει επικρατήσει στη Γερµανία και ο φασισµός έχει σταθεροποιήσει τη θέση του από καιρό στην Ιταλία. Πρώτο σηµάδι της διαλλακτικότητας των κοµµουνιστών απέναντι στους σοσιαλδηµοκράτες ήταν ένα άρθρο που δηµοσιεύτηκε στην «Πράβντα» και αναδηµοσιεύτηκε στις 31/5/1934 στην «Humanite», όργανο του Γαλλικού ΚΚ. Στο άρθρο αυτό αναγραφόταν, ότι δεν συντρέχει κανείς λόγος να µην γίνει µια προσπάθεια συµµαχίας µε τα οσιαλδηµοκρατικά κόµµατα. Από τη στιγµή αυτή και µετά, και µε δεδοµένο ότι οι σοσιαλιστές από καιρό επεδίωκαν την συµµαχία µε τους κοµµουνιστές, τα σύµφωνα κοινής δράσης, υπογράφονται παντού: στην Γαλλία τον Ιούλιο του 1934, στην Ιταλία τον Αύγουστο του 1934, στην Ισπανία τον Σεπτέµβριο και στην Ελλάδα τον Οκτώβριο του 1934(5/10/1934) µετά την ανοιχτή επιστολή της ΕΓΣΕΕ και του ΚΚΕ προς τα σοσιαλιστικά, τα αγροτικά κόµµατα και τις εργατικές οργανώσεις (εφ. "Ριζοσπάστης", 8 Σεπτεµβρίου 1934). Η 4η Ολοµέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ συνέρχεται το Σεπτέµβριο του 1935 µετά το 7ο Συνέδριο της Κ∆. Η Ολοµέλεια αυτή θα αναθεωρήσει ολοκληρωτικά την πολιτική συµµαχιών του ΚΚΕ : θα δεχτεί τις συµµαχίες όχι µόνο µε τα σοσιαλιστικά και αγροτικά κόµµατα αλλά και µε το σύνολο των κοµµάτων που θα θεωρήσει δηµοκρατικά-αντιµοναρχικά καθότι σύµφωνα µε το 7ο Συνέδριο της Κ∆ το Λαϊκό Μέτωπο µπορεί να οικοδοµηθεί πάνω σε ευρύτατη κοινωνική και πολιτική βάση και να περιλάβει όλες τις δυνάµεις που είναι αντίθετες στο φασισµό. (ΕΛΕΦΑΝΤΗΣ ΑΓΓΕΛΟΣ, Η ΕΠΑΓΓΕΛΙΑ ΤΗΣ Α∆ΥΝΑΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ-ΚΚΕ ΚΑΙ ΑΣΤΙΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟ, ΘΕΜΕΛΙΟ, Β, ΑΘΗΝΑ, 1979, σελ. 99-104, 221,227,230,239,386) 75 Ο Ελεφάντης διαφωνεί µε την παραπάνω θέση: «Η ηγεσία του ΚΚΕ τότε, και έκτοτε συνεχώς, θεώρησε αιτία της ανάπτυξής του αφενός τη «σωτήρια» επέµβαση της Κ∆, και αφετέρου το γεγονός ότι υιοθέτησε τη γραµµή των ‘πλατιών αντιφασιστικών συνεργασιών’».[…] «Η σκληρή γραµµή του «σοσιαλφασισµού και βενιζελοφασισµού» κάµπτεται, […]µόνο στα τέλη του 1934 και εγκαταλείπεται οριστικά µόνο στα τέλη του 1935.

[49]

της Ελληνοτουρκικής Συνθήκης του 1930: «Μόνο όταν µειώθηκαν σηµαντικά τα ποσοστά της εσωτερικής µετανάστευσης και µόνο όταν οι ελπίδες για επαναπατρισµό στις προγονικές τους εστίες κατέρρευσαν µε την υπογραφή της Ελληνοτουρκικής Συνθήκης του 1930, άρχισε πια να παρατηρείται ένα σηµαντικό ρεύµα ένταξης των προσφύγων στους εργατικούς και κοινωνικούς αγώνες της νέας τους πατρίδας»76. Για τον Ελεφάντη Άγγελο η αύξηση αυτή της δύναµης του ΚΚΕ δεν οφείλεται στην παρέµβαση της Κ∆. Αυτή βέβαια-σύµφωνα µε τον Ελεφάντη- κατέστειλε τις εσωκοµµατικές διαµάχες και έκανε τις οργανώσεις πιο αποτελεσµατικές. Κλειδί –για τον Ελεφάντη- αποτελεί και η αποσύνδεση της βενιζελικής παράταξης και η πολιτική κρίση των ετών 1932-1936. Η απήχηση δε του ΚΚΕ θα είναι µεγαλύτερη σε περιοχές που έχουν εποικιστεί από πρόσφυγες αγροτικής προέλευσης77. Βέβαια οι πρόσφυγες αυτοί, από τα πρώτα χρόνια της εγκατάστασής τους στην Ελλάδα, θα είναι βενιζελικοί στη µεγάλη πλειοψηφία τους

Αλλά το κόµµα , ήδη στις εκλογικές αναµετρήσεις του 1932, του 1933 και τις δηµοτικές του 1934, γνωρίζει σηµαντική ανάπτυξη […]». (ΕΛΕΦΑΝΤΗΣ ΑΓΓΕΛΟΣ, Η ΕΠΑΓΓΕΛΙΑ ΤΗΣ Α∆ΥΝΑΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ-,ό.π., σελ. 306) 76 ΓΚΙΚΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ, ό.π., σελ. 375 & Χαρακτηριστικός είναι ο πίνακας Μαυρογένη-Παπαγγελόπουλου(1999), που παρατίθεται σε: ΓΚΙΚΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ, ό.π., σελ. 371, και αφορά εκλογικά αποτελέσµατα σε τέσσερις προσφυγικούς συνοικισµούς (1926-1936). Βύρωνας Καισαριανή Νέα

Ιωνία Νέα Κοκκινιά

Πρωτεύουσα Σύνολο Επικράτειας

1926 Βενιζελικοί 93,0 95,2 93,7 94,8 53,8 46,6

1926 Αντιβ/κοί 2,6 1,5 1,8 1,7 41,8 41,7

1926 ΚΚΕ 1,6 1,5 1,9 1,5 3,8 4,4

1928 Βενιζελικοί 97,4 98,5 98,1 98,0 63,7 63,5

1928 Αντιβ/κοί 2,0 1,2 1,2 1,1 33,3 33,0

1928 ΚΚΕ 0,7 0,3 0,5 0,7 2,2 2,4

1932 Βενιζελικοί 83,9 88,0 86,3 86,7 54,5 52,7

1932 Αντιβ/κοί 8,8 5,4 6,8 4,7 38,2 35,4

1932 ΚΚΕ 6,1 5,5 6,1 6,8 6,5 5,0

1933 Βενιζελικοί 73,2 79,0 76,0 74,4 46,1 45,1

1933 Αντιβ/κοί 15,8 8,5 11,3 14,3 44,3 45,9

1933 ΚΚΕ 10,5 12,0 12,4 11,2 9 6,1

1936 Βενιζελικοί 76,9 83,0 83,6 79,5 48,4 44,3

1936 Αντιβ/κοί 14,1 8,5 9,7 8,3 40,9 47,8

1936 ΚΚΕ 7,9 7,6 6,2 10,7 7,5 5,9

77 ΕΛΕΦΑΝΤΗΣ ΑΓΓΕΛΟΣ, Η ΕΠΑΓΓΕΛΙΑ ΤΗΣ Α∆ΥΝΑΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ, ό.π., σελ. 306-307

[50]

καθότι «η µοναρχία πιστώθηκε εξολοκλήρου την ευθύνη για τη Μικρασιατική Καταστροφή στη συνείδηση του προσφυγικού κόσµου, ενώ από την άλλη, η βενιζελική παράταξη ταυτίστηκε µε τη σωτηρία του»78. (Να λάβουµε δε υπόψη ότι το σοσιαλιστικό κίνηµα , µε εξαίρεση την Κωνσταντινούπολη, δεν είχε καθόλου αναπτυχθεί στην οθωµανική Μικρασία)79. Η άφιξη των προσφύγων στην Ελλάδα έθεσε κατ’ αρχάς σε αµφισβήτηση ό,τι είχε καταφέρει µέχρι τότε το ελληνικό εργατικό κίνηµα. Επιδείνωσε τις συνθήκες εργασίας της ντόπιας εργατικής τάξης. Η προσφορά φθηνής εργασίας συµπίεσε τα ηµεροµίσθια και ο συνδικαλισµός δέχτηκε ισχυρό πλήγµα αποσυσπείρωσης. Απειλούνταν γενικευµένη απορρύθµιση των εργασιακών σχέσεων που είχαν πετύχει µέχρι τα σωµατεία των γηγενών. Οι πρόσφυγες αποτελούσαν φθηνό εργατικό δυναµικό το οποίο συχνά χρησιµοποιούνταν από τους εργοδότες ως απεργοσπαστικός µηχανισµός80. Στις γραµµές των προσφύγων παρατηρήθηκε ένα κλίµα «µοιρολατρίας, απάθειας και ηττοπάθειας» λόγω της «οικονοµικής εξαθλίωσης, σε συνδυασµό µε την απότοµη αλλαγή στην κοινωνική και επαγγελµατική τους κατάσταση», γι αυτό και –τα πρώτα χρόνια εγκατάστασής τους- αντέδρασαν «αρνητικά σε µια ενδεχόµενη ριζοσπαστικοποίηση και µετατροπή τους σε διεκδικητική κοινωνική δύναµη»81. Οι ανάγκες των προσφύγων και ο καθηµερινός αγώνας τους για επιβίωση έγιναν αντικείµενο εκµετάλλευσης από την αστική τάξη82. Ωστόσο οι βασικές επιδιώξεις του εργατικού κινήµατος δεν άλλαξαν εξαιτίας της παρουσίας των προσφύγων, ούτε υπήρξε πτώση της µαχητικότητας των εργατών στις απεργίες τους. Αντίθετα, σε αυτή την περίοδο, φαίνεται ότι οι εργατικές

78 ΓΚΙΚΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ, ό.π., σελ. 378 79 ΕΛΕΦΑΝΤΗΣ ΑΓΓΕΛΟΣ, Η ΕΠΑΓΓΕΛΙΑ ΤΗΣ Α∆ΥΝΑΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ, ό.π., σελ. 307 80 ΦΟΥΝΤΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΣΤΑΣ, στο συλλογικό: ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ∆ΗΜΟΥ ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ, Η ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. Η ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ (1920-1940)-ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΗΜΕΡΙ∆ΑΣ, ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 2010, σελ.141-142 81 ΓΚΙΚΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ, ό.π., σελ. 374 82 ΓΚΙΚΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ, ό.π., σελ. 62 & « Οι εργοδότες χρησιµοποίησαν το πλεονάζον προσφυγικό εργατικό δυναµικό προκειµένου να ξεφορτωθούν –ή τουλάχιστον να εξουδετερώσουν- ένα περισσότερο έµπειρο και µαχητικό προλεταριάτο, όπως αυτό είχε διαµορφωθεί µέσα από τους εργατικούς αγώνες της προηγούµενης περιόδου». (ΓΚΙΚΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ, ό.π., σελ. 323)

[51]

απεργίες ήταν µαχητικότερες και καλύτερα οργανωµένες από αυτές πριν το 192283. Οι πρόσφυγες δε θα αποτελέσουν το αντιδραστικό υπόβαθρο του αστισµού στην Ελλάδα. Απλά θα εµπιστευτούν «απεριόριστα» το βενιζελισµό, µέσα στο οποίο διέβλεπαν ότι θα µπορούσαν να πετύχουν να όνειρά τους για πλέρια αποκατάστασή τους84. Όταν όµως το «θαύµα της αποκαταστάσεως» των προσφύγων θα αποδειχτεί απλώς µια κερδοφόρα επιχείρηση για τις τράπεζες, η ροπή προς το βενιζελισµό θα αποκοπεί. Έτσι, οι πρόσφυγες , από τα µέσα και κυρίως στο τέλος της βενιζελικής περιόδου 1928-1932 θα προσανατολιστούν προς άλλες κατευθύνσεις. Ένα τµήµα τους αποδεσµευόµενο θα κατευθυνθεί προς το Λαϊκό Κόµµα και ένα µικρότερο θα δει µε συµπάθεια το ΚΚΕ. Η ανάπτυξη λοιπόν του ΚΚΕ την περίοδο 1932-1936 σχετίζεται µε τη µεταστροφή αυτή του προσφυγικού στοιχείου που απλά θα είναι σύγχρονη και µε την επέµβαση της Κ∆85.

83ΦΟΥΝΤΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΣΤΑΣ, ό.π., σελ. 137-138 84 Βέβαια υπήρχε και µια οµάδα προσφύγων, οι Καυκάσιοι (οι πόντιοι πρόσφυγες από το Καρς Καυκάσου Ρωσίας), οι οποίοι έχοντας ένα πολιτιστικό και πολιτικό υπόβαθρο διαµορφούµενο κατά τη διάρκεια των επαναστατικών χρόνων της Ρωσίας θα ενσωµατώσουν ήδη τις προοδευτικές ιδέες της εποχής πριν µετεγκατασταθούν στην Ελλάδα. Εδώ, µε την άφιξή τους, θα πλουτίσουν την αριστερά και αυτό θα γίνει εµφανές ήδη από τα πρώτα τους συνέδρια (1921 και µετά) και τουλάχιστον έως το 1949 η ταυτότητα Καυκάσιος θα είναι συνυφασµένη µε την αριστερά. (βλέπε περισσότερα σε : ΑΘΑΝΑΣΙΑ∆ΗΣ ΑΝ∆ΡΕΑΣ-ΜΙΧΑΗΛΙ∆ΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ, ΓΕΝΝΗΘΕΙΣ ΕΙΣ ΚΑΥΚΑΣΟΝ ΡΩΣΙΑΣ, ΙΝΦΟΓΝΩΜΩΝ, ΑΘΗΝΑ, 2010) 85 ΕΛΕΦΑΝΤΗΣ ΑΓΓΕΛΟΣ, Η ΕΠΑΓΓΕΛΙΑ ΤΗΣ Α∆ΥΝΑΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ, ό.π., σελ. 307