ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤO Η ΣΧΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

§ 1 Η σύμβαση εξαρτημένης εργασίας ................................................................. 1 Ι. Έννοια........................................................................................................ 3 ΙΙ. Οι θεωρίες για την εξάρτηση – Το κριτήριο της προσωπικής εξάρτησης . 4 ΙΙΙ. Ο χαρακτηρισμός της σύμβασης από τα μέρη ........................................... 9 ΙV. Η νομολογία............................................................................................... 10 V. Κριτική ...................................................................................................... 12 VΙ. O μισθωτός ως «τύπος» ............................................................................. 15 VΙΙ. Ο επιχειρηματικός κίνδυνος ...................................................................... 19 VIII. Τεκμήρια εξαρτημένης εργασίας ............................................................. 21

§ 2 Διάκριση της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας από συγγενείς συμβάσεις . 28 Ι. Σύμβαση ανεξάρτητων υπηρεσιών ............................................................ 28 ΙΙ. Σύμβαση έργου .......................................................................................... 28 ΙΙΙ. Σύμβαση προσωπικής εταιρίας .................................................................. 32

§ 3 Kατηγορίες εργαζομένων................................................................................. 35 Ι. Γενικά για τη διάκριση των εργαζομένων σε κατηγορίες .......................... 35 ΙΙ. Υπάλληλοι και εργάτες .............................................................................. 38

1. Η σημασία της διάκρισης....................................................................... 39 2. Τα κριτήρια διάκρισης ........................................................................... 41

α) Το ουσιαστικό κριτήριο................................................................... 41 β) Το τυπικό κριτήριο .......................................................................... 43

ΙΙΙ. Διευθύνοντες υπάλληλοι............................................................................ 44 1. Οι διευθύνοντες υπάλληλοι ως ιδιαίτερη κατηγορία............................. 45 2. Έννοια ................................................................................................... 46 3. Συνέπειες............................................................................................... 48

§ 4 Ιδιαίτερα είδη της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας .................................... 52 Ι. Ατυπικές συμβάσεις εργασίας ....................................................................... 52 ΙΙ. Σύμβαση προσωρινής απασχόλησης ............................................................ 54

1. Γενικά .................................................................................................... 54

Περιεχόμενα XVI

2. Το νομικό καθεστώς .............................................................................. 56 A. Οδηγία 2008/104............................................................................. 56 Β. Ν. 2956/2001................................................................................... 57

α) Οι Εταιρίες Προσωρινής Απασχόλησης .................................... 58 β) Έννοια προσωρινής απασχόλησης ............................................ 58

αα) Η έννομη σχέση μεταξύ ΕΠΑ και έμμεσου εργοδότη ....... 59 ββ) Η έννομη σχέση μεταξύ ΕΠΑ και εργαζομένου...................... 61 γγ) Η έννομη σχέση μεταξύ έμμεσου εργοδότη και εργαζο-

μένου .................................................................................. 64 γ) Η διάρκεια της σύμβασης του εργαζομένου με την ΕΠΑ και η

διάρκεια της απασχόλησής του στον έμμεσο εργοδότη ............ 66 ΙΙΙ. Τηλεργασία ................................................................................................ 69

1. Η τηλεργασία ως νέα μορφή οργάνωσης της εργασίας......................... 69 2. Έννοια ................................................................................................... 71 3. Μορφές εμφάνισης................................................................................ 72 4. Το εργασιακό καθεστώς του «τηλεργαζομένου» .................................. 72 5. Η ευρωπαϊκή συλλογική συμφωνία – πλαίσιο για την τηλεργασία ...... 75

ΙV. Σύμβαση ομαδικής εργασίας ..................................................................... 77

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΩΝ ΟΡΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

§ 5 Σύνταγμα και εργατικό δίκαιο ........................................................................ 86 Ι. Η σημασία του Συντάγματος για το εργατικό δίκαιο................................. 86

1. Η οικονομικοπολιτική ουδετερότητα του Συντάγματος........................ 86 2. Η επαγγελματική ελευθερία .................................................................. 87 3. Το δικαίωμα της εργασίας..................................................................... 90 4. Η συνδικαλιστική ελευθερία ................................................................. 93

α) Η συλλογική αυτονομία ειδικότερα ................................................ 95 β) Συλλογική αυτονομία και κρατική ρύθμιση των όρων εργασίας .......... 96 γ) Το δικαίωμα της απεργίας..................................................................... 98

ΙΙ. Η επίδραση των συνταγματικών δικαιωμάτων στις ατομικές εργασιακές σχέσεις ....................................................................................................... 99 1. Οι λειτουργίες των ατομικών δικαιωμάτων ........................................... 99

α) H αμυντική λειτουργία των ατομικών δικαιωμάτων - Τα ατομικά δικαιώματα ως αμυντικά δικαιώματα του ατόμου απέναντι στην κρατική εξουσία .............................................................................. 100

β) Τα ατομικά δικαιώματα ως θεμελιώδεις αρχές της έννομης τάξης . 101 αα) Η θεωρία της άμεσης τριτενέργειας ........................................ 104 ββ) Η θεωρία της έμμεσης τριτενέργειας....................................... 107

Περιεχόμενα XVII

2. Η υποχρέωση κρατικής προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων ........ 108 3. Η επίδραση των ατομικών δικαιωμάτων στο δίκαιο των συμβάσεων .. 114

§ 6 H πρακτική της εκμετάλλευσης...................................................................... 118 Ι. Έννοια........................................................................................................ 119 ΙΙ. Προϋποθέσεις ............................................................................................ 120

α) Μακροχρόνια ........................................................................................ 120 β) Γενική και απρόσωπη ............................................................................ 121 γ) Σταθερή και ομοιόμορφη....................................................................... 122 δ) Ανεπιφύλακτη........................................................................................ 122

ΙΙΙ. Νομική φύση ............................................................................................. 123 1. Η κανονιστική θεωρία - Η πρακτική ως έθιμο της επιχείρησης ............ 124 2. Η συμβατική θεωρία - Η πρακτική ως βάση σιωπηρής συμφωνίας ......... 125 3. Η θεωρία της εμπιστοσύνης - venire contra factum proprium nulli

conceditur.............................................................................................. 127 4. Αξιολόγηση των θεωριών ..................................................................... 128

ΙV. Πεδίο εφαρμογής ....................................................................................... 131 V. Μεταβολή και κατάργηση της πρακτικής.................................................. 132

§ 7 Η αρχή της ίσης μεταχείρισης ....................................................................... 136 Ι. Έννοια, περιεχόμενο και λειτουργία.......................................................... 136 ΙΙ. Γενική αρχή της ίσης μεταχείρισης και ειδικές απαγορεύσεις διακρίσεων 137 ΙΙΙ. Νομική θεμελίωση ..................................................................................... 138 ΙV. Προϋποθέσεις εφαρμογής .......................................................................... 141

1. Ύπαρξη ενεργού σχέσης εργασίας ........................................................ 141 2. Παροχή εκούσια.................................................................................... 142 3. Παροχή νόμιμη ..................................................................................... 142 4. Ουσιωδώς όμοιες καταστάσεις ............................................................. 143 5. Αρχή της ίσης μεταχείρισης και συμβατική ελευθερία ......................... 147 6. Έλλειψη ειδικού και σοβαρού λόγου για διαφοροποιήσεις .................. 155

α) Υπάλληλοι - εργάτες ....................................................................... 160 β) Πλήρως και μερικώς απασχολούμενοι ............................................ 162 γ) Απασχολούμενοι με σχέση δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου .......... 167 δ) Χρόνος πρόσληψης.......................................................................... 168

7. Απασχόληση στον ίδιο εργοδότη .......................................................... 168 V. Πεδίο εφαρμογής ....................................................................................... 170 VI. Αρχή της ίσης μεταχείρισης και πρακτική της εκμετάλλευσης (επιχειρη-

σιακή συνήθεια)......................................................................................... 171 VII. Συνέπειες από την παράβαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης................ 174 VIII. Αρχή της ίσης μεταχείρισης και συλλογικές κανονιστικές ρυθμίσεις.......... 175 ΙΧ. Δικονομικά ζητήματα ................................................................................ 179

Περιεχόμενα XVIII

1. Στοιχεία αγωγής..................................................................................... 179 2. Βάρος απόδειξης .................................................................................... 180

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΕΙΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΩΝ

§ 8 Απαγορεύσεις διακρίσεων ............................................................................... 181 Ι. Η απαγόρευση διακρίσεων στην απασχόληση και στην εργασία γενικά –

Νομοθετικό πλαίσιο................................................................................... 181 ΙΙ. Είδη απαγορεύσεων διακρίσεων................................................................ 184 III. Απαγόρευση διακρίσεων και αρχή της ίσης μεταχείρισης......................... 185 IV. Πεδίο εφαρμογής ....................................................................................... 188 V. Μορφές διακρίσεων – Άμεσες και έμμεσες διακρίσεις ............................. 189

1. Άμεσες διακρίσεις.................................................................................. 189 2. Διάκριση λόγω εγκυμοσύνης ................................................................. 191 3. Έμμεσες διακρίσεις................................................................................ 195 4. Η παρενόχληση ως διάκριση ................................................................. 201

VIII. Ίση αμοιβή για ίσης αξίας εργασία .......................................................... 202 1. Διατάξεις του κοινοτικού και εθνικού δικαίου που κατοχυρώνουν την

αρχή της ίσης αμοιβής για όμοια ή ίσης αξίας εργασία ........................ 203 2. Έννοια αμοιβής...................................................................................... 205 3. Έννοια όμοιας εργασίας ή εργασίας ίσης αξίας ..................................... 206

VΙI. Λόγοι που δικαιολογούν μια διαφορετική μεταχείριση ............................. 209 Α. Διαφορετική μεταχείριση λόγω επαγγελματικών απαιτήσεων ............. 210 Β. Διαφορετική μεταχείριση λόγω ηλικίας προς εξυπηρέτηση σκοπών

της πολιτικής της απασχόλησης, της αγοράς εργασίας και της επαγγελματικής κατάρτισης .................................................................. 215

Γ. Διαφορετική μεταχείριση λόγω θρησκευτικών ή άλλων πεποιθήσεων. 220 VIII.Θετικά μέτρα............................................................................................. 221 ΙX. Έννομες συνέπειες ..................................................................................... 225 Χ. Βάρος απόδειξης........................................................................................ 229

ΚΕΦΑΛΑΙΟ TETAΡΤΟ Η ΣΥΝΑΨΗ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ –Η ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ

§ 9 H σύναψη της σύμβασης εργασίας ................................................................. 235 Ι. Οι διαπραγματεύσεις για τη σύναψη της σύμβασης εργασίας ................... 235

1. Υποχρεώσεις των μερών κατά τις διαπραγματεύσεις για σύναψη σύμβασης εργασίας ............................................................................... 235

2. Συνέπειες από την παράβαση προσυμβατικών υποχρεώσεων .............. 239 ΙΙ. Προϋποθέσεις έγκυρης σύναψης ............................................................... 241

1. Δικαιοπρακτική ικανότητα .................................................................... 241

Περιεχόμενα XIX

2. Τύπος ..................................................................................................... 242 3. Ειδικοί όροι............................................................................................ 244 4. Αναγγελία πρόσληψης ........................................................................... 245

ΙΙΙ. Ειδικοί τρόποι κατάρτισης της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας ............. 246 1. Σύμβαση εργασίας με διαγωνισμό ......................................................... 246 2. Σύμβαση εργασίας με δοκιμή ................................................................ 249

ΙV. Περιορισμοί της συμβατικής ελευθερίας κατά την κατάρτιση της σύμ-βασης εξαρτημένης εργασίας..................................................................... 252 1. Ελευθερία σύναψης και καθορισμού του περιεχομένου της σύμβασης 252 2. Περιορισμοί της ελευθερίας σύναψης και επιλογής του αντισυμβαλ-

λομένου ................................................................................................. 253 3. Η επιλογή του προσώπου του αντισυμβαλλομένου .............................. 254

α) Η ελευθερία επιλογής ...................................................................... 254 β) Το δικαίωμα πληροφόρησης του εργοδότη και τα όριά του............ 256 γ) Το «δικαίωμα στο ψέμα»................................................................. 263

4. Aπαγορεύσεις σύναψης ......................................................................... 264 5. Αναγκαστικές συμβάσεις εργασίας ....................................................... 265

α) Προστασία ειδικών κατηγοριών εργαζομένων βάσει του ν. 2643/1998 ....................................................................................... 266

β) Φορτοεκφορτωτικές εργασίες.......................................................... 271 6. Υποχρέωση επαναπρόσληψης εργαζομένων σε επιχειρήσεις επο-

χιακής λειτουργίας ................................................................................ 273 α) Ξενοδοχειακές επιχειρήσεις εποχιακής λειτουργίας ................................. 273 β) Τουριστικά και επισιτιστικά καταστήματα εποχιακής λειτουργίας 277 γ) Επιχειρήσεις Τουριστικών Λεωφορείων ......................................... 278

§ 10 H ελαττωματική σύμβαση εργασίας............................................................. 279 Ι. Άκυρη και ακυρώσιμη σύμβαση εργασίας ................................................ 280 ΙΙ. Μερική και ολική ακυρότητα .................................................................... 283 ΙΙΙ. Αξιώσεις του εργαζομένου από την παροχή εργασίας στο πλαίσιο

άκυρης σύμβασης ...................................................................................... 284 1. Περιορισμός των συνεπειών της ακυρότητας – Ακυρότητα ex nunc.... 284 2. Αξίωση αδικαιολόγητου πλουτισμού.................................................... 290

α) Περιεχόμενο της αξίωσης αδικαιολόγητου πλουτισμού ................. 290 β) Νομική μεταχείριση της αξίωσης αδικαιολόγητου πλουτισμού........ 293

3. Μισθολογικές παροχές χορηγούμενες ανεξάρτητα από το κύρος της σύμβασης. ............................................................................................. 294

IV. Η λύση της άκυρης σύμβασης εργασίας .................................................... 294 V. Καταχρηστική επίκληση της ακυρότητας .................................................. 298 VΙ. Επικύρωση άκυρης σύμβασης εργασίας .................................................... 301

Περιεχόμενα XX

VII. Δικονομικά ζητήματα ................................................................................ 302

§ 11 Η διάρκεια της σύμβασης εργασίας.............................................................. 305 Ι. Γενικές παρατηρήσεις................................................................................ 305 ΙΙ. Σύμβαση ορισμένου χρόνου ...................................................................... 307

1. Ορισμένη διάρκεια ημερολογιακά καθορισμένη ................................... 309 2. Ορισμένη διάρκεια συναγόμενη από το είδος και το σκοπό της

εργασίας ................................................................................................ 309 3. Σύμβαση με διαλυτική αίρεση .............................................................. 314

ΙΙΙ. Σύμβαση αορίστου χρόνου ........................................................................ 315 ΙV. Σύμβαση εργασίας που η διάρκειά της ορίζεται για ολόκληρη τη ζωή ενός

προσώπου ή υπερβαίνει την πενταετία................................................................... 315 V. Απαγόρευση διακρίσεων ........................................................................... 316 VI. Περιορισμοί στην ελευθερία σύναψης συμβάσεων ορισμένου χρόνου ..... 319

1. Δικαιολογητικός λόγος των περιορισμών στην ελευθερία σύναψης συμβάσεων ορισμένου χρόνου.............................................................. 320

2. Νομοθετικές βάσεις των περιορισμών .................................................. 323 α) Άρθρο 8 παρ.3 ν. 2112/1920 ........................................................... 323 β) ΑΚ 281 ............................................................................................ 325 γ) Π.Δ. 81/2003.................................................................................... 327

3. Κρίσιμο χρονικό σημείο για τη συνδρομή αντικειμενικού λόγου......... 331 4. Αντικειμενικοί λόγοι που δικαιολογούν την ορισμένη διάρκεια........... 332

α) Παροδικές ανάγκες της επιχείρησης σε εργατικό δυναμικό ............ 333 αα) Πρόγνωση................................................................................ 333 ββ) Αιτιώδης συνάφεια .................................................................. 334

β) Εποχιακή απασχόληση .................................................................... 335 γ) Αναπλήρωση εργαζομένου ............................................................. 335 δ) Η αβεβαιότητα ως προς τις μελλοντικές ανάγκες της επιχείρησης

σε εργατικό δυναμικό...................................................................... 338 ε) Δοκιμή του εργαζομένου ................................................................ 340 στ) Λόγοι κείμενοι στο πρόσωπο του εργαζομένου............................. 342

αα) Η επιθυμία του εργαζομένου ................................................... 342 ββ) Συμπλήρωση του προβλεπόμενου για την συνταξιοδότηση

του εργαζομένου ορίου ηλικίας................................................. 343 γγ) Συμβάσεις ορισμένου χρόνου με αλλοδαπούς ............................. 343

ζ) Ορισμένη διάρκεια επιβαλλόμενη από νόμο ή κανονισμό που έχει ισχύ νόμου....................................................................................... 344

VΙΙ. Tήρηση έγγραφου τύπου για την ανανέωση της σύμβασης εργασίας ορισμένου χρόνου ...................................................................................... 345

VΙΙΙ. Συνέπειες ακυρότητας του όρου για την ορισμένη διάρκεια.................... 346

Περιεχόμενα XXI

ΙΧ Διαδοχικές συμβάσεις εργασίας ορισμένου χρόνου στο δημόσιο τομέα ... 347

KΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ

ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

§ 12 Περιορισμοί στην ελευθερία διαμόρφωσης του περιεχομένου της σύμ-βασης εξαρτημένης εργασίας. ........................................................................ 353 Ι. Περιορισμοί της συμβατικής ελευθερίας ................................................... 353

1. Περιορισμοί μέσω διατάξεων αναγκαστικού δικαίου ........................... 353 2. Περιορισμοί μέσω συλλογικών κανονιστικών ρυθμίσεων ............................. 354 3. Περιορισμοί μέσω γενικών ρητρών ...................................................... 354

ΙΙ. Ο δικαστικός έλεγχος του περιεχομένου της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας στο πλαίσιο μιας περαιτέρω extra legem νομολογιακής διά-πλασης του δικαίου.................................................................................... 358

ΙII. Η νομοθετική βάση και τα κριτήρια του δικαστικού ελέγχου των όρων της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας ........................................................ 361

IV. Ρήτρες που περιορίζουν την επαγγελματική ελευθερία του μισθωτού ...... 365 1. Ρήτρες απαγόρευσης ανταγωνισμού για το μετά τη λύση της σύμ-

βασης διάστημα .................................................................................... 366 2. Ρήτρες που απαγορεύουν την παράλληλη απασχόληση κατά τη διάρ-

κεια της εργασιακής σχέσης.................................................................. 372 3. Ρήτρες καταβολής των εξόδων που δαπάνησε ο εργοδότης για την

εκπαίδευση του μισθωτού ..................................................................... 373 V. Ρήτρες που παρέχουν στον εργοδότη δικαίωμα μονομερούς τροπο-

ποίησης των όρων της σύμβασης............................................................... 375 VI. Ορισμένη διάρκεια μεμονωμένων όρων εργασίας...................................... 379

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤO ΟΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥ

§ 13 Η υποχρέωση παροχής εργασίας και το διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότη...................................................................................................... 383

Ι. Υποχρέωση παροχής εργασίας .................................................................. 383 1. Η παροχή εργασίας και η ετοιμότητα για εργασία................................. 383 2. Υποχρέωση αυτοπρόσωπης εκπλήρωσης .............................................. 388 3. Το αμεταβίβαστο της αξίωσης του εργοδότη ........................................ 389

ΙΙ. Έννοια, λειτουργία και θεμελίωση του διευθυντικού δικαιώματος ........... 392 ΙΙΙ. Τα όρια του διευθυντικού δικαιώματος ..................................................... 395

1. Nόμος, συλλογική σύμβαση εργασίας, κανονισμός εργασίας ............... 395 2. Ατομική σύμβαση εργασίας................................................................... 395

Περιεχόμενα XXII

3. Απαγόρευση καταχρηστικής άσκησης................................................... 396 4. Υποχρέωση άσκησης του διευθυντικού δικαιώματος............................ 399 5. Aρχή της ίσης μεταχείρισης................................................................... 399 6. Συγκεκριμενοποίηση της εργασιακής σχέσης........................................ 400

IV. Συνέπειες από την άσκηση του διευθυντικού δικαιώματος καθ’ υπέρ-βαση των ορίων του ................................................................................... 400

V. Είδος εργασίας ........................................................................................... 403 1. Παρεμφερείς και πρόσθετες εργασίες.................................................... 406 2. Μεταβολή στο είδος της απασχόλησης ................................................. 411 3. Συγκεκριμενοποίηση της εργασιακής σχέσης........................................ 415

VI. Τόπος εργασίας.......................................................................................... 418 1. Απασχόληση εκτός έδρας ...................................................................... 419 2. Μεταβολή του τόπου εργασίας .............................................................. 422

α) Μετάθεση ........................................................................................ 422 β) Μεταφορά της εκμετάλλευσης σε άλλο τόπο .................................. 427

VII. Χρόνος εργασίας ....................................................................................... 427 1. Έννοια.................................................................................................... 427 2. Προσδιορισμός της διάρκειας του χρόνου εργασίας.............................. 428 3. Η μερική απασχόληση ........................................................................... 430

α) Έννοια, περιεχόμενο – Προϋποθέσεις κύρους................................. 430 β) Συνέπειες από τη μη τήρηση του έγγραφου τύπου και τη μη

γνωστοποίηση του εγγράφου της συμφωνίας στη δημόσια αρχή. ...... 434 γ) Η αμοιβή της μερικής απασχόλησης ............................................... 436 δ) Παροχή εργασίας πέραν της συμφωνημένης ................................... 437 ε) Απαγόρευση διακρίσεων ................................................................. 438 στ) Λοιπές προστατευτικές ρυθμίσεις.................................................. 439

4. Μεταβολή του χρόνου εργασίας ............................................................ 441 VIII. Διεύρυνση του διευθυντικού δικαιώματος με συμβατικές ρήτρες ........... 443 ΙΧ. Απαλλαγή από την υποχρέωση παροχής εργασίας .................................... 449

§ 14 Οι παρεπόμενες υποχρεώσεις του εργαζομένου ........................................... 451 Ι. Έννοια........................................................................................................ 451 ΙΙ. Νομική θεμελίωση ..................................................................................... 452 ΙΙΙ. Διακρίσεις .................................................................................................. 453 ΙV. Η υποχρέωση πίστης του εργαζομένου...................................................... 456 V. Η υποχρέωση υπακοής .............................................................................. 462 VΙ. Οι επιμέρους υποχρεώσεις......................................................................... 463

1. Υποχρέωση παράλειψης πράξεων ανταγωνισμού................................. 464 2. Υποχρέωση παράλειψης παράλληλης απασχόλησης ............................ 465 3. Υποχρέωση εχεμύθειας ......................................................................... 466

Περιεχόμενα XXIII

4. Υποχρέωση πληροφόρησης .................................................................. 468 5. Υποβολή σε ιατρικές εξετάσεις ............................................................. 469 6. Περιορισμοί στην ελευθερία γνώμης .................................................... 470 7. Υποχρέωση παράλειψης συμπεριφοράς που συνιστά απαγορευμένη

διάκριση ή παρενόχληση....................................................................... 473 8. Η εκτός υπηρεσίας συμπεριφορά .......................................................... 474

VΙΙ. Συνέπειες της παράβασης παρεπόμενων υποχρεώσεων ............................ 475

§ 15 H μη εκπλήρωση της παροχής εργασίας, η πλημμελής εκπλήρωση και η ευθύνη του εργαζομένου ................................................................................. 477 Ι. Η ανώμαλη εξέλιξη της σύμβασης εργασίας ............................................. 477 ΙΙ. Η μη παροχή εργασίας ............................................................................... 479

1. Ανυπαίτια αδυναμία παροχής ................................................................ 480 2. Υπαίτια αδυναμία παροχής .................................................................... 481 3. Αδυναμία παροχής από υπαιτιότητα του εργοδότη ............................... 482

ΙΙΙ. Η πλημμελής εκπλήρωση .......................................................................... 483 ΙV. Ποινικές ρήτρες ......................................................................................... 486 V. Η ευθύνη του εργαζομένου........................................................................ 489

1. Η αρχή της πλήρους ευθύνης για κάθε πταίσμα ................................... 489 2. Λόγοι που επιβάλλουν τον περιορισμό της ευθύνης του εργαζομενου

για ζημίες που προκαλεί κατά την εκτέλεση της εργασίας του ............. 490 3. Προϋποθέσεις για τον περιορισμό της ευθύνης του εργαζομένου ........ 492 4. Θεμελίωση του περιορισμού της ευθύνης του εργαζομένου................. 495 5. H ευθύνη έναντι τρίτων......................................................................... 498

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕBΔΟΜΟ ΟΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΔΟΤΗ

§ 16 H υποχρέωση παροχής μισθού ...................................................................... 497 Ι. Έννοια........................................................................................................ 499 ΙΙ. Το περιεχόμενο του μισθού ....................................................................... 502

1. Χρηματικός μισθός ................................................................................ 502 2. Μισθός σε είδος ..................................................................................... 503

ΙΙΙ. Ο καθορισμός του μισθού.......................................................................... 504 1. Νομικές βάσεις ...................................................................................... 504

α) Ατομική σύμβαση εργασίας ............................................................ 504 β) Συλλογική σύμβαση εργασίας ......................................................... 505 γ) Πρακτική της εκμετάλλευσης .......................................................... 509 δ) Νόμος .............................................................................................. 509

2. Το ύψος του μισθού ............................................................................... 509

Περιεχόμενα XXIV

α) Όρια της συμβατικής ελευθερίας ως προς τον καθορισμό του μισθού ............................................................................................. 510

β) Αμοιβή πρόσθετης κατά χρόνο ή κατ’ είδος εργασίας .......................... 511 γ) Συνηθισμένος μισθός ...................................................................... 511

ΙV. Στοιχεία προσδιοριστικά του ύψους του μισθού........................................ 512 1. Χρονικός μισθός ................................................................................... 512 2. Μισθός με βάση την απόδοση της εργασίας ......................................... 513

V.Ιδιαίτερες μορφές αμοιβής ............................................................................ 516 1. Προμήθεια............................................................................................. 516 2. Συμμετοχή στα κέρδη της επιχείρησης ................................................. 516 3. Παροχές από προγράμματα ομαδικής ασφάλισης του προσωπικού ..... 518 4. Οικειοθελείς παροχές ............................................................................ 519 5. Φιλοδωρήματα ...................................................................................... 526

VI. Η σύνθεση του μισθού ............................................................................... 526 1. Βασικός μισθός και επιδόματα.............................................................. 526 2. Επιδόματα υπηρεσίας ή προϋπηρεσίας ................................................. 532 3. Επιδόματα εορτών................................................................................. 533 4. Οικογενειακά επιδόματα ....................................................................... 536

VII. Σχέση νόμιμου και συμβατικού μισθού..................................................... 538 1. Η αρχή της ευνοϊκότερης ρύθμισης ...................................................... 539 2. Σύγκριση νόμιμου και συμβατικού μισθού ........................................... 541

VIII. Διακρίσεις του μισθού.............................................................................. 546 1. Τακτικές και έκτακτες αποδοχές. .......................................................... 546 2. Τακτικές και καταβαλλόμενες αποδοχές............................................... 548

IX. Μείωση μισθού .......................................................................................... 548 1. Δικαίωμα ανάκλησης ............................................................................ 549 2. Τροποποιητική καταγγελία ................................................................... 552

X. Η καταβολή του μισθού και οι συνέπειες της μη καταβολής ............................... 553 1. Χρόνος, τόπος και τρόπος πληρωμής.................................................... 553

α) Χρόνος πληρωμής ........................................................................... 553 β) Τόπος πληρωμής ............................................................................. 553 γ) Τρόπος πληρωμής ........................................................................... 555

2. Συνέπειες μη καταβολής ....................................................................... 556 XI. Παραγραφή και αποδυνάμωση μισθολογικών αξιώσεων .......................... 559

1. Παραγραφή ........................................................................................... 559 2. Αποδυνάμωση ....................................................................................... 560

XII. Η προστασία του μισθού ........................................................................... 566 1. Προστασία έναντι του εργοδότη ............................................................ 567

Περιεχόμενα XXV

α) Απαγόρευση συμψηφισμού, κατάσχεσης και εκχώρησης του μισθού ............................................................................................. 567

β) Απαγόρευση παραίτησης από το μισθό .......................................... 568 γ) Απαγόρευση κρατήσεων ................................................................. 569

2. Προστασία έναντι των δανειστών του εργοδότη................................... 569 3. Προστασία έναντι των δανειστών του μισθωτού .................................. 571

§ 17 Μισθός χωρίς παροχή εργασίας .................................................................... 572 I. Γενικά ........................................................................................................ 572 ΙI. Υπερημερία εργοδότη ως προς την αποδοχή της εργασίας .............................. 573

1. Προϋποθέσεις υπερημερίας εργοδότη................................................... 574 α) Έγκυρη σύμβαση εργασίας ............................................................. 574 β) Προσφορά από τον εργαζόμενο της εργασίας................................. 575 γ) Δυνατότητα εκπλήρωσης της παροχής ........................................... 576 δ) Μη αποδοχή της εργασίας από τον εργοδότη ................................. 577

2. Παύση της υπερημερίας ........................................................................ 578 α. Με την αποδοχή της εργασίας ......................................................... 578 β. Με δήλωση του εργοδότη ότι αποσχέχεται τις υπηρεσίες του

εργαζομένου.................................................................................... 578 γ. Με τη λύση της σύμβασης εργασίας ................................................ 581 δ. Με την περιέλευση του εργαζομένου σε αδυναμία προσφοράς....... 581

3. Συνέπειες της υπερημερίας ................................................................... 581 α) Μισθοί υπερημερίας........................................................................ 581 β) Αφαίρεση ωφέλειας ........................................................................ 582 γ) Καταχρηστική άσκηση της αξίωσης για μισθούς υπερημερίας ...... 486

ΙΙI. Αδυναμία αποδοχής της εργασίας για λόγους που αφορούν τον εργο-δότη............................................................................................................ 588 1. Ο κίνδυνος λειτουργίας της εκμετάλλευσης ......................................... 589 2. Διάκριση του κινδύνου λειτουργίας της εκμετάλλευσης από τον οικο-

νομικό κίνδυνο ...................................................................................... 589 3. Η ρύθμιση της ΑΚ 656 ......................................................................... 600 4. Η θεωρία των σφαιρών ......................................................................... 594 5. Η κατανομή του μισθολογικού κινδύνου με βάση γενικούς κανόνες

του αστικού δικαίου .............................................................................. 597 6. Αδυναμία αποδοχής που οφείλεται σε ανώτερη βία ............................. 599 7. Ο μισθολογικός κίνδυνος σε περίπτωση απεργίας ................................ 602

ΙV. Αδυναμία παροχής της εργασίας εξαιτίας κωλύματος από σπουδαίο λόγο ........................................................................................................... 604 1. Η ρύθμιση των άρθρων 657 και 658 ΑΚ .............................................. 604 2. Προϋποθέσεις εφαρμογής ..................................................................... 606

Περιεχόμενα XXVI

α) Κώλυμα του εργαζομένου προς παροχή εργασίας οφειλόμενο σε σπουδαίο λόγο................................................................................. 606

β) Έλλειψη υπαιτιότητας του εργαζομένου ......................................... 608 γ) Παροχή εργασίας πλέον του δεκαημέρου ....................................... 609

3. Συνέπειες............................................................................................... 609

§ 19 Οι παρεπόμενες υποχρεώσεις του εργοδότη................................................. 611 Ι. Γενικά ........................................................................................................ 611 ΙΙ. Νομική θεμελίωση ..................................................................................... 611 ΙΙΙ. Διακρίσεις .................................................................................................. 614 IV. Συνέπειες παράβασης ................................................................................ 615 V. Οι επιμέρους υποχρεώσεις......................................................................... 616

1. Υποχρέωση προστασίας της ζωής και υγείας του εργαζομένου. .......... 616 α) Διατάξεις ιδιωτικού και δημοσίου δικαίου ..................................... 616 β) Εργατικά ατυχήματα – Απαλλαγή του εργοδότη από την ευθύνη

προς αποζημίωση των εργαζομένων που υπάγονται στην ασφά-λιση του ΙΚΑ................................................................................... 621 αα) Η ευθύνη κατά το ν. 551/1915................................................. 624

(1) Έννοια εργατικού ατυχήματος.......................................... 624 (2) Συνέπειες .......................................................................... 626

ββ) Η ευθύνη κατά τη νομοθεσία του ΙΚΑ .................................... 628 γγ) Αξίωση χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης ή

ψυχικής οδύνης ......................................................................... 630 δδ) Υποχρέωση αναγγελίας του εργατικού ατυχήματος ................ 636 εε) Δικονομικά ζητήματα............................................................... 636

2. Υποχρέωση προστασίας της προσωπικότητας του εργαζομένου. ...... 638 3. Η προστασία προσωπικών δεδομένων του εργαζομένου ειδικό-

τερα ................................................................................................. 643 4. Υποχρέωση προστασίας των περιουσιακών αγαθών του εργαζο-

μένου ............................................................................................... 642 5. Υποχρέωση πληροφόρησης ............................................................ 652 6. Υποχρέωση χορήγησης άδειας αναψυχής ....................................... 653 7. Υποχρέωση ίσης μεταχείρισης των εργαζομένων........................... 653 8. Υποχρέωση απασχόλησης του εργαζομένου .................................. 654

§ 19 Η προαγωγή του εργαζομένου ....................................................................... 658 Ι. Έννοια........................................................................................................ 659 ΙΙ. Διακρίσεις .................................................................................................. 659 ΙΙΙ. Θεμελίωση του δικαιώματος προαγωγής................................................... 659 ΙV. Ο δικαστικός έλεγχος της παράλειψης προαγωγής.................................... 660

Περιεχόμενα XXVII

1. Τα συμβούλια προαγωγών ως εργοδοτικά όργανα ............................... 660 2. Η νομοθετική βάση του δικαστικού ελέγχου. ....................................... 661

α) Κανονισμοί συμβατικής ισχύος ...................................................... 661 β) Κανονισμοί νομοθετικής ισχύος ..................................................... 663

3. Η έκταση του δικαστικού ελέγχου ........................................................ 664 V. Η κατά πλάσμα προαγωγή ......................................................................... 665 VI. Παραγραφή των αξιώσεων του παραλειφθέντος υπαλλήλου .................... 668 VII. Άμυνα του εργοδότη ................................................................................. 669 VIII. Δικονομικά ζητήματα .............................................................................. 671

KEΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ ΧΡΟΝΙΚΑ ΟΡΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ – ΑΔΕΙΑ ΑΝΑΨΥΧΗΣ

§ 20 Τα χρονικά όρια εργασίας ............................................................................. 673 Ι. Γενικά ........................................................................................................ 673 ΙΙ. Κοινοτικο δίκαιο........................................................................................ 674 ΙΙΙ. Νόμιμο ωράριο .......................................................................................... 677

1. Ο γενικός κανόνας ................................................................................ 678 2. Ειδικές ρυθμίσεις .................................................................................. 679 3. Παρεκκλίσεις ........................................................................................ 681 4. Εργαζόμενοι που δεν υπόκεινται στις διατάξεις περί χρονικών ορίων

εργασίας ................................................................................................ 681 ΙV. Ωράριο καθοριζόμενο με εθνικές γενικές συλλογικές συμβάσεις εργα-

σίας ............................................................................................................ 682 V. Ωράριο καθοριζόμενο από τους λοιπούς παράγοντες διαμόρφωσης των

όρων εργασίας ........................................................................................... 684 VI. Υπερβάσεις ωραρίου ................................................................................. 684

1. Υπερεργασία ......................................................................................... 684 α) Η θεσμοθετημένη υπερεργασία....................................................... 685 β) Η απλή υπερεργασία ....................................................................... 688

2. Υπερωρία .............................................................................................. 687 α) Υπέρβαση του νόμιμου ωραρίου .................................................... 690 β) Απασχόληση κατά τις Κυριακές και λοιπές αργίες ......................... 691 γ) Συμφωνίες ως προς την παροχή υπερωριακής εργασίας ................. 693 δ) Νόμιμη υπερωριακή απασχόληση................................................... 694 ε) Παράνομη υπερωριακή απασχόληση .............................................. 696

3. Αμοιβή νόμιμης και παράνομης υπερωριακής απασχόλησης ............... 697 α) Αμοιβή νόμιμης υπερωριακής απασχόλησης .................................. 697 β) Αμοιβή παράνομης υπερωριακής απασχόλησης ............................. 698 γ) Εξεύρεση ωρομισθίου ..................................................................... 700

Περιεχόμενα XXVIII

δ) Έννοια καταβαλλόμενου ωρομισθίου ............................................. 701 ε) Το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο για εργασία κατά τις Κυριακές,

εορτές ή (και) κατά τη νύκτα .......................................................... 704 4. Παραίτηση από την αξίωση υπερωριακής αμοιβής .............................. 705 5. Συμφωνία κάλυψης των αξιώσεων από την παροχή υπερωριακής ερ-

γασίας από τις μεγαλύτερες των νομίμων καταβαλλόμενες απόδοχές.. 706 6. Παραγραφή ........................................................................................... 707 7. Δικονομικά ζητήματα ........................................................................... 707

VΙI. Η υπερωριακή απασχόληση στο σύστημα της πενθήμερης εργασίας – Απασχόληση κατά την 6η ημέρα ............................................................... 708 1. Το πενθήμερο εργασίας : Έννοια - Καθιέρωση .................................... 708 2. Αποδοχές-ωρομίσθιο ............................................................................ 710 3. Απασχόληση κατά την έκτη ημέρα υπό καθεστώς πενθήμερης εργα-

σίας ....................................................................................................... 711 VIΙI. Διευθέτηση χρόνου εργασίας ................................................................... 715

§ 21 Η άδεια αναψυχής .......................................................................................... 718 Ι. Έννοια, σκοπός και φύση της αξίωσης για άδεια αναψυχής...................... 718 ΙΙ. Το νομικό πλαίσιο ..................................................................................... 720

1. Κοινοτικό δίκαιο ................................................................................... 720 2. Εθνικό δίκαιο ........................................................................................ 721

ΙΙΙ. Προϋποθέσεις για τη γένεση της αξίωσης ................................................. 723 1. Ύπαρξη σχέσης εργασίας...................................................................... 723 2. Συμπλήρωση ορισμένου χρόνου υπηρεσίας.......................................... 723 3. Συνεχής απασχόληση ............................................................................ 726

ΙV. Περιεχόμενο της αξίωσης .......................................................................... 729 1. Η διάρκεια της άδειας αναψυχής .......................................................... 729 2. Χρηματικές παροχές που συνδέονται με την άδεια............................... 732

α) Αποδοχές άδειας ............................................................................. 732 β) Επίδομα άδειας................................................................................ 734

V. Η εκπλήρωση της υποχρέωσης .................................................................. 735 1. Ο χρόνος παροχής της άδειας ............................................................... 735 2. Ο τρόπος εκπλήρωσης της παροχής...................................................... 737 3. Συνέπειες της μη εκπλήρωσης .............................................................. 739

VI. Τύχη της άδειας σε περίπτωση λύσης της σύμβασης................................. 741

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ Η ΛΥΣΗ ΤΗΣ ΣΧΕΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

§ 22 Τρόποι λύσης της σύμβασης εργασίας ......................................................... 743 I. Λύση με συμφωνία των μερών ...................................................................... 744

Περιεχόμενα XXIX

II. Μονομερής λύση.......................................................................................... 744 ΙΙΙ. Λοιποί τρόποι.............................................................................................. 745

1. Θάνατος του εργαζομένου ..................................................................... 745 2. Θάνατος του εργοδότη........................................................................... 745 3. Σύγχυση ................................................................................................. 745

§ 23 Η καταγγελία .................................................................................................. 746 I. Έννοια και νομική φύση................................................................................ 746 ΙΙ. Νομική βάση ................................................................................................ 747 ΙΙΙ. Η δήλωση της καταγγελίας ......................................................................... 747

1. Τύπος και περιεχόμενο της δήλωσης ..................................................... 747 2. Αναφορά του λόγου καταγγελίας .......................................................... 749 3. Η «περιέλευση» της καταγγελίας στον αντισυμβαλλόμενο .................. 749

IV. Προϋποθέσεις κύρους της καταγγελίας ...................................................... 751 V. Αντιπροσώπευση στην καταγγελία .............................................................. 751 VI. Ανάκληση καταγγελίας............................................................................... 754 VII. Είδη καταγγελίας....................................................................................... 759

1. Τακτική και έκτακτη καταγγελία ........................................................... 756 2. Καταγγελία με προθεσμία ή χωρίς προθεσμία....................................... 758 3. Καταγγελία υπό αίρεση ......................................................................... 759 4. Μερική καταγγελία ................................................................................ 759

§ 24 Η γενική προστασία από την καταγγελία – Εισαγωγή ................................ 761

§ 25 Τυπικοί περιορισμοί της εργοδοτικής καταγγελίας .................................... 764 Ι. Ν. 2112/1920, 3198/1955 και β.δ. 16/18.7.1920 – Προϋποθέσεις εφαρμο-

γής.............................................................................................................. 765 1. Σύμβαση εξαρτημένης εργασίας αορίστου χρόνου................................ 765 2. Παροχή εξαρτημένης εργασίας κατά κύριο επάγγελμα ......................... 767 3. Συμπλήρωση ενός ελαχίστου χρόνου αναμονής .................................... 768

ΙΙ. Τυπικές προϋποθέσεις .................................................................................. 770 1. Έγγραφος τύπος .................................................................................... 770 2. Προθεσμίες προειδοποίησης ................................................................. 771 3. Αποζημίωση.......................................................................................... 774

α) Σκοπός και λειιτουργία ................................................................... 774 β) Νομική φύση και προϋποθέσεις χορήγησης.................................... 776 γ) Εξομοίωση μονομερούς βλαπτικής μεταβολής των όρων

εργασίας με καταγγελία .................................................................. 777 δ) Το ύψος της αποζημίωσης και ο τρόπος υπολογισμού της ............. 779

αα) Διάρκεια απασχόλησης στο συγκεκριμένο εργοδότη ............. 780 ββ) Τακτικές αποδοχές .................................................................. 782

Περιεχόμενα XXX

ε) Νομοθετικοί περιορισμοί ως προς το ύψος της αποζημίωσης ......... 786 στ) Aτομικές συμφωνίες ως προς την αποζημίωση και το ύψος της...... 787 ζ) Χρόνος, τόπος και τρόπος καταβολής της αποζημίωσης ................. 789 η) Συμψηφισμός, εκχώρηση και κατάσχεση της αξίωσης για την

απόζημίωση..................................................................................... 791 θ) Συνέπειες μη καταβολής της αποζημίωσης ..................................... 791 ι) Προθεσμία για την άσκηση της αξίωσης αποζημίωσης ................... 794

ΙΙΙ. Απαλλαγή του εργοδότη από την υποχρέωση καταβολής αποζημίωσης ......... 796 1. Καταγγελία ύστερα από υποβολή μήνυσης ή άσκηση ποινικής δίωξης

κατά του εργαζομένου .......................................................................... 796 α) Προϋποθέσεις απαλλαγής από την υποχρέωση καταβολής απο-

ζημίωσης ......................................................................................... 797 β) Χρονικά όρια άσκησης του δικαιώματος ........................................ 799 γ) Αθώωση του εργαζομένου και συνέπειες αυτής στο κύρος της κα-

ταγγελίας ......................................................................................... 799 δ) Καταχρηστική άσκηση του δικαιώματος καταγγελίας .................... 803 ε) Προθεσμία προσβολής του κύρους της καταγγελίας και άσκησης

της αξίωσης για αποζημίωση .......................................................... 804 2. Καταγγελία λόγω ανώτερης βίας ........................................................... 805

α) Περιστατικά ανώτερης βίας............................................................. 806 β) Οριστική και ολική διακοπή της λειτουργίας της επιχείρησης ........ 807

3. Καταγγελία λόγω αντισυμβατικής συμπεριφοράς του εργαζομένου που στοχεύει στην πρόκληση της απόλυσής του .................................. 807

V. Κοινωνικοασφαλιστική κάλυψη του εργαζομένου .................................... 809 VI. Αναγγελία της καταγγελίας ........................................................................ 809

§ 26 Ουσιαστικοί περιορισμοί της καταγγελίας .................................................. 811 I. Περιορισμοί βάσει της ΑΚ 281 – Η καταχρηστική απόλυση ........................ 811

1. Η κακόβουλη καταγγελία ...................................................................... 812 2. Η αντικειμενικά αδικαιολόγητη καταγγελία .......................................... 813 3. Η απόλυση ως ultima ratio..................................................................... 816

ΙΙ. Νόμιμοι λόγοι απόλυσης .............................................................................. 819 1. Ατομικοί λόγοι....................................................................................... 820

α) Κλονισμός της εμπιστοσύνης ως λόγος καταγγελίας ...................... 824 β) Πιέσεις τρίτων προς τον εργοδότη ως λόγος καταγγελίας............... 827

2. Οικονομικοτεχνικοί λόγοι...................................................................... 829 α) Έννοια οικονομικοτεχνικών λόγων - Η καταγγελία ως συνέπεια

επιχειρηματικών αποφάσεων του εργοδότη .................................... 831 β) Ο δικαστικός έλεγχος των επιχειρηματικών αποφάσεων του

εργοδότη .......................................................................................... 833

Περιεχόμενα XXXI

γ) Ο δικαστικός έλεγχος της καταγγελίας ............................................ 835 αα) Δυνατότητα αποφυγής της απόλυσης με τη λήψη άλλων

ηπιότερων μέτρων – Η μετάθεση προηγείται της απόλυσης ....... 837 ββ) Δυνατότητα απασχόλησης σε άλλη θέση εργασίας με διαφο-

ρετικούς (δυσμενέστερους) όρους εργασίας – Η τροπο-ποιητική καταγγελία προηγείται της απόλυσης......................... 839

3. Η ορθή επιλογή του απολυτέου ............................................................. 843 α) Ο κύκλος των προσώπων, μεταξύ των οποίων θα χωρήσει η επι-

λογή του απολυτέου ........................................................................ 845 β) Τα κρίσιμα για την επιλογή κριτήρια και η βαρύτητά τους............. 847

IΙΙ. Oυσιαστικοί περιορισμοί βάσει ειδικών νομοθετικών ρυθμίσεων.............. 851 1. Νομοθετικές απαγορεύσεις της καταγγελίας ......................................... 851 2. Καταγγελία λόγω νόμιμης συνδικαλιστικής δράσης ............................. 852

ΙV. Περιορισμοί της εργοδοτικής καταγγελίας βάσει συλλογικών συμβάσεων εργασίας και κανονισμών εργασίας ........................................................... 887

§ 27 Συνέπειες άκυρης απόλυσης .......................................................................... 859 I. Σχετική ακυρότητα – Παραίτηση από το δικαίωμα προσβολής του κύρους

της απόλυσης ............................................................................................. 859 II. Προθεσμία προσβολής του κύρους της απόλυσης ....................................... 860 III. Μισθοί υπερημερίας ................................................................................... 862 IV. Αξίωση επαναπασχόλησης ......................................................................... 863 V. Aξίωση χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης ............................. 863

§ 28 Oμαδικές απολύσεις ....................................................................................... 865 Ι. Προστασία μέσω διαδικασίας........................................................................ 865

1. H κοινοτική ρύθμιση............................................................................. 866 2. Η εθνική ρύθμιση.................................................................................. 868

ΙΙ. Έννοια ομαδικών απολύσεων ...................................................................... 870 1. Κριτήρια προσδιορισμού ....................................................................... 870 2. Έννοια απόλυσης ................................................................................... 871 3. Επιχείρηση και εκμετάλλευση ............................................................... 873

ΙΙΙ. Πεδίο εφαρμογής ........................................................................................ 878 1. Επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις που απασχολούν πάνω από 20 άτομα 878 2. Εξαιρέσεις από το πεδίιο εφαρμογής ....................................................... 878

ΙV. Η διαδικασία των ομαδικών απολύσεων ................................................... 879 1. Υποχρέωση πληροφόρησης και διαβούλευσης με τους εκπροσώπους

των εργαζομένων .................................................................................. 879 2. Συμφωνία για τις απολύσεις .................................................................. 882 3. Διοικητική παρέμβαση........................................................................... 884

V. Συνέπειες από τη μη τήρηση των διατάξεων για τις ομαδικές απολύσεις . 887

Περιεχόμενα XXXII

VI. Eφαρμογή του ν. 1387/1983 σε περίπτωση οριστικής διακοπής της δρα-στηριότητας της επιχείρησης ή εκμετάλλευσης ........................................ 890

§ 29 Η ειδική προστασία από την απόλυση.......................................................... 897 Ι. Συνδικαλιστικά στελέχη ................................................................................ 897

1. Σκοπός της προστασίας ......................................................................... 898 2. Προστατευόμενα πρόσωπα .................................................................... 899

α) Μέλη διοίκησης συνδικαλιστικής οργάνωσης................................. 899 β) Ιδρυτικά μέλη .................................................................................. 900 γ) Λοιπά προστατευόμενα πρόσωπα.................................................... 901

3. Διάρκεια προστασίας ............................................................................. 902 4. Προϋποθέσεις προστασίας..................................................................... 903

α) Σύμβαση εργασίας........................................................................... 903 β) Συμπλήρωση δίμηνης υπηρεσίας..................................................... 904 γ) Καταγγελία σύμβασης εργασίας ...................................................... 905 δ) Δυνατότητα απασχόλησης του συνδικαλιστικού στελέχους ........... 905

αα) Η επιχείρηση ή εκμετάλλευση στην οποία απασχολείται το συνδικαλιστικό στέλεχος διακόπτουν οριστικά και πλήρως την λειτουργία τους ................................................................... 906

ββ)Όταν το συνδικαλιστικό στέλεχος περιέρχεται σε διαρκή αδυναμία (έστω και από ενέργειες τρίτου) να εκτελέσει την εργασία του στον τόπο εργασίας ................................................ 907

ε) Γνώση της συνδικαλιστικής ιδιότητας από τον εργοδότη ............. 907 5. Περιεχόμενο της ειδικής προστασίας .................................................... 908

α) Λόγοι καταγγελίας........................................................................... 908 β) Διαπίστωση του νόμιμου λόγου καταγγελίας από την Επιτροπή

Προστασίας των Συνδικαλιστικών Στελεχών ................................. 910 6. Σχέση της ειδικής προστασίας του ν.1264/1982 με τη γενική προστα-

σία από την απόλυση ............................................................................ 912 7. Συνέπειες από τη μη τήρηση των διατάξεων για την απόλυση συνδι-

καλιστικών στελεχών ............................................................................ 913 8. Καταχρηστική επίκληση της ειδικής προστασίας .................................. 913

ΙΙ. Εργαζόμενες γυναίκες σε κατάσταση εγκυμοσύνης και λοχείας ................. 915 ΙΙΙ. Στρατευμένοι μισθωτοί ............................................................................... 919 IV. Άτομα με ειδικές ανάγκες ........................................................................... 921

§ 30 Καταγγελία σύμβασης εργασίας από τον εργαζόμενο ................................. 923 Ι. Η καταγγελία της σύμβασης εργασίας αορίστου χρόνου .............................. 923 ΙΙ. Η αποχή από την εργασία ως σιωπηρή καταγγελία...................................... 925

1. Αποχή λόγω ασθένειας .......................................................................... 926 2. Αποχή για άλλη, εκτός από την ασθένεια, αιτία .................................... 927

Περιεχόμενα XXXIII

ΙΙΙ. Αποχώρηση ή απόλυση λόγω συνταξιοδότησης......................................... 930 ΙV. Aποχώρηση με τη συγκατάθεση του εργοδότη (άρθρ. 8 εδ.α΄ ν.

3198/1955)................................................................................................. 933

§ 31 Η έκτακτη καταγγελία της σύμβασης εργασίας .......................................... 935 Ι. Δικαιολογητικός λόγος και λειτουργία της έκτακτης καταγγελίας................ 937 ΙΙ. Πεδίο εφαρμογής της ΑΚ 672...................................................................... 938 ΙΙΙ. Περιορισμός και διεύρυνση του δικαιώματος έκτακτης καταγγελίας......... 939

1. Αποκλεισμός ή περιορισμός του δικαιώματος έκτακτης καταγγελίας... 940 2. Διεύρυνση του δικαιώματος έκτακτης καταγγελίας .............................. 944

IV. Ο σπουδαίος λόγος ως προϋπόθεση του κύρους της έκτακτης καταγγελί-ας ............................................................................................................... 946 1. Βασικά εννοιολογικά στοιχεία............................................................... 946 2. Η συγκεκριμενοποίηση της έννοιας του σπουδαίου λόγου.................... 950

α) Στάθμιση συμφερόντων................................................................... 950 β) Αρχή της αναλογικότητας ......................................................... 951 γ) Αρχή της ίσης μεταχείρισης....................................................... 953

γ) Η στάθμιση σε περίπτωση συνδρομής περισσότερων λόγων κα-ταγγελίας ......................................................................................... 955 αα) Μεμονωμένη και συνολική εκτίμηση...................................... 955 ββ) Συνεκτίμηση λόγων που αποσβέσθηκαν ή ατόνησαν .............. 956

V. Σπουδαίοι λόγοι για την έκτακτη καταγγελία από την πλευρά του ερ-γοδότη ........................................................................................................ 956 1. Παράβαση συμβατικών υποχρεώσεων του εργαζομένου ...................... 957

α) Ουσιώδεις παραβάσεις .................................................................... 958 β) Σχέση πειθαρχικών ποινών και καταγγελίας ................................... 962

2. Οικονομικοτεχνικοί λόγοι ..................................................................... 964 VI. H άσκηση του δικαιώματος έκτακτης καταγγελίας .................................... 966

1. Δήλωση καταγγελίας ............................................................................. 966 2. Τήρηση προθεσμίας ............................................................................... 967 3. Αναφορά του σπουδαίου λόγου ............................................................. 967 4. Χρονικά όρια άσκησης του δικαιώματος............................................... 968

VII. Συνέπειες καταγγελίας .............................................................................. 971 1. Άκυρη καταγγελία ................................................................................. 971 2. Αξίωση αποζημίωσης κατά το άρθρο 673 ΑΚ. ..................................... 972 3. Αξίωση αποζημίωσης κατά το άρθρο 674 ΑΚ ...................................... 973

Περιεχόμενα XXXIV

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

ΤΗΣ ΘΕΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

§ 32 Μεταβίβαση επιχείρησης και συνέπειες για τις εργασιακές σχέσεις ......... 977 I. Οι ρυθμίσεις του κοινοτικού και του εθνικού δικαίου για την προστασία

των εργαζομένων σε περίπτωση μεταβίβασης επιχείρησης....................... 977 1. Η κοινοτική νομοθεσία ......................................................................... 977 2. Η εθνική νομοθεσία .............................................................................. 978

α) Ο νομολογιακά διαμορφωμένος κανόνας της αυτοδίκαιης μεταβί-βασης των εργασιακών σχέσεων με διατήρηση αμετάβλητων των όρων εργασίας................................................................................. 978

β) Π.Δ. 178/2002 ................................................................................. 980 ΙΙ. Μεταβίβαση επιχείρησης, εκμετάλλευσης ή τμημάτων τους ........................... 982

1. Διατήρηση της ταυτότητας της μεταβιβαζόμενης οικονομικής μονά-δας και υπό τον νέο φορέα της .............................................................. 984 α) Τα κρίσιμα κριτήρια........................................................................ 985 β) Μεταβίβαση περιουσιακών στοιχείων ............................................ 987 γ) Ανάληψη από το νέο φορέα ενός σημαντικού μέρους του προσω-

πικού ............................................................................................... 988 δ) Συνέχιση ίδιας ή παρόμοιας δραστηριότητας.................................. 990 ε) Διακοπή λειτουργίας της επιχείρησης ............................................. 991

2. Μεταβολή του φορέα της μονάδας ....................................................... 992 3. Οι βασικές θέσεις του ΔΕΚ................................................................... 993

ΙΙΙ. Συνέπειες μεταβίβασης επιχείρησης, εκμετάλλευσης ή τμημάτων τους.... 997 1. Μεταβίβαση εργασιακών σχέσεων ....................................................... 997

α) Υπεισέλευση του διαδόχου και νέου εργοδότη στα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις από τη σχέση εργασίας ................................... 997

β) Δικαίωμα εναντίωσης του εργαζομένου ......................................... 1003 2. Διατήρηση της ισχύος των όρων συλλογικών συμβάσεων εργασίας

και κανονισμών εργασίας...................................................................... 1006 3. Δικαιώματα εργαζομένου από συστήματα επαγγελματικής ή διεπαγ-

γελματικής ασφάλισης .......................................................................... 1008 4. Προστασία των εκπροσώπων των εργαζομένων ................................... 1009

IV. Απόλυση λόγω της μεταβίβασης ................................................................ 1010 1. Η απαγόρευση απόλυσης του άρθρου 5 § 1 του Π.Δ. 178/2002 –

Σκοπός της ρύθμισης. ........................................................................... 1011 2. Προϋποθέσεις εφαρμογής ..................................................................... 1112 3. Συνέπειες παράβασης της απαγόρευσης ............................................... 1015 4. Βάρος απόδειξης ................................................................................... 1015

Περιεχόμενα XXXV

V. Καταγγελία λόγω μεταβολής των όρων εργασίας ........................................ 1015 VI. Eυθύνη παλαιού και νέου εργοδότη.......................................................... 1016 VII. Παρέμβαση των εκπροσώπων των εργαζομένων στη διαδικασία της

μεταβίβασης επιχείρησης - Υποχρέωση πληροφόρησης και διαβού-λευσης........................................................................................................ 1017