ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΝ 20ο αι.

Α. ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1914-1922

1. Ο διωγμός του 1914 (ο πρώτος διωγμός)Η ελληνική παράδοση στη Μ.Ασία Η παρουσία των Ελλήνων στη Μ.Ασία = μακραίωνη

(αρχαιότητα). 18ος+19ος αι= αύξηση του πληθυσμού, οικονομική και

πνευματική ανάπτυξη.Ανάπτυξη του τουρκικού εθνικισμού Μετά το σταδιακό διαμελισμό της Οθ.

Αυτοκρατορίας= εθνική αφύπνιση των Τούρκων. Εχθρική αντιμετώπιση μειονοτήτων, κυρίως Ελλήνων

+ Αρμενίων Ένταση από εκκρεμότητα κατοχύρωσης νησιών Αν.

Αιγαίου.

Είχαν στα χέρια τους το εμπόριο και την οικονομία

Μεταναστεύσεις Μουσουλμάνων και αντίκτυπος στον ελληνισμό

1914: Μουσουλμάνοι από

Α΄ΠΠ: Τουρκία Vs Ελλήνων που ζουν στην επικράτειά της

Σερβία

Βουλγαρία

Ελλάδα

Εγκατάσταση στη Μ. Ασίαμε υποκίνησηΤουρκίας

Εκδιώχθηκαν Έλληνες Αν.Θράκης + Δυτ. Μ. Ασίας

Λεηλασίες και δολοφονίες

Η αντίδραση του Πατριαρχείου Κήρυξε την ορθόδοξη εκκλησία σε διωγμό. Ανέστειλε τη λειτουργία σχολείων και

εκκλησιών.

Αντίδραση του ελληνικού κράτους Διπλωματικές ενέργειες για

διαπραγματεύσεις. Πρότεινε εθελούσια ανταλλαγή Ελλήνων

Τουρκίας και Μουσουλμάνων Ελλάδας. Ίδρυση Μικτής Επιτροπής (Ιούνιος 1914) για

την ανταλλαγήΑναβολή λόγω εισόδου Τουρκίας στον ΑΠΠ

Μορφές καταπίεσης εις βάρος των Ελλήνων2. Επιβαρύνσεις και επιτάξεις ειδών3. Εμπόδια στις εμπορικές δραστηριότητες.4. Μετατόπιση στα βάθη της Ασίας.5. Επάνδρωση των Ταγμάτων Εργασίας.6. Εξαγορά θητείας για τους άντρες 20-45 ετών

= θεωρούνταν λιποτάκτες όσοι δεν πλήρωναν.

Ο προδιαγεγραμμένος αφανισμός του μικρασιατικού ελληνισμού εφαρμόστηκε με στρατηγική από τους Νεότουρκους. Στις 21 Ιουλίου του 1914 κήρυξαν γενική επιστράτευση όλων των εθνοτήτων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και από 19 έως 45 χρονών κλήθηκαν όλοι στα όπλα. Όσοι δεν παρουσιάζονταν μέσα σε έντεκα μέρες κρίνονται λιποτάκτες και καταδικάζονταν σε θάνατο. Τη μεγάλη πανωλεθρία που έπαθαν στον πόλεμο με τη Ρωσία, κοντά στο Σαρίκαμις του Καρς, την απέδωσαν στους Χριστιανούς στρατιώτες. Με αυτό το πρόσχημα αφόπλισαν τους Έλληνες στρατιώτες και τους κατέτασσαν σε βοηθητικές υπηρεσίες κυρίως στα τάγματα εργασίας (αμελέ ταμπουρού) να σπάνε πέτρες και να ανοίγουν δρόμους με σκοπό την φυσική τους εξόντωση. Πολλοί από αυτούς δεν μπόρεσαν να αντέξουν τις θανάσιμες κακουχίες, την εξοντωτική δουλειά και την κακή διατροφή οπότε τους ανάγκαζαν καθημερινά να δραπετεύουν και να λιποτακτούν. Μέσα από τα βουνά, τα δάση και τα μονοπάτια οι περισσότεροι γύριζαν κρυφά στα χωριά τους.

Το προσφυγικό ρεύμα στην Ελλάδα Οι Έλληνες εγκατέλειψαν τη Μ. Ασία κατά

χιλιάδες. Στα σπίτια που εγκατέλειπαν οι τουρκικές

αρχές εγκαθιστούσαν Μουσουλμάνους μετανάστες.

Οι διώξεις και οι εκτοπίσεις συνεχίστηκαν ως το 1918 (τέλος ΑΠΠ) και σε περιοχές όπως ο Μαρμαράς, ο Πόντος κ.α

2. Άλλα προσφυγικά ρεύματα

Πρόσφυγες από την Ανατολική Μακεδονία=1916

Επανεγκατάσταση= Υπηρεσία Ανοικοδομήσεως Ανατολικής Μακεδονίας (1918).

Συνθήκη Νεϊγί (1919): Ελλάδα έπαιρνε Ανατ. Θράκη + «Σύμφωνο περί αμοιβαίας μετανάστευσης μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας.

Έξοδος Βουλγαρίας στον ΑΠΠ με τη Γερμανία

Έλληνες εγκαταλείπουν την περιοχή

Το φθινόπωρο του 1915 η Βουλγαρία εισέρχεται στον ΑΠΠ στο πλευρό της Γερμανίας. Το Σεπτέμβριο του 1916 οι βουλγαρικές δυνάμεις μπαίνουν στην Καβάλα. Έκτοτε οι Βούλγαροι πραγματοποίησαν εκτεταμένες διώξεις εις βάρος των Ελλήνων.

Έλληνες της Ρωσίας 1912-1921: πολλοί Έλληνες πρόσφυγες

Πρόσφυγες από άλλα μέρη: Β. Ήπειρος (1914) Ρουμανία(1919) ΝΔ Μ.Ασία (1919) Αϊδίνιο+ εσωτερικό Μ.Ασίας (1919) Δωδεκάνησα(1912)

Ρωσική Επανάσταση 1917

Κατάληψη ρωσικών επαρχιών από Τούρκους

Συνολικός αριθμός προσφύγων ως το 1920= 800.000

Πόλεις εγκατάστασης: Αθήνα Πειραιάς, Θεσσαλονίκη Βόλος, Πάτρα, Καλαμάτα Περιοχές εγκατάστασης: Μακεδονία, Νησιά

Αιγαίου, Κρήτη, Αργωσαρωνικός

3. Η περίθαλψη

Κατά τον Α΄ΠΠ: Ιδιωτική πρωτοβουλία Επιτροπές από Υπουρ. Εσωτερικών Έσοδα: Δωρεές

ΕράνουςΚρατική επιχορήγηση= μικρή

Θεσσαλονίκη: 1914= ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ =φορέας με σκοπό την περίθαλψη +εγκατάσταση προσφύγων σε Κεντρική /Ανατολική Μακεδονία.

Πρόσφερε:

1917 = ΑΝΩΤΑΤΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΕΩΣ = από κυβέρνηση Βενιζέλου με σκοπό την περίθαλψη των προσφύγων

Συσσίτια

Προσωρινή στέγαση

Περίθαλψη

1917 (Ιούλιος) = ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΘΑΛΨΕΩΣ = Επίσημος κρατικός φορέας για την περίθαλψη των προσφύγων.

Πρώτη φορά περίθαλψη σε: 1) οικογένειες εφέδρων 2) οικογένειες θυμάτων πολέμου.

1917-1921 = πιο συστηματική φροντίδα προσφύγων, παρά τα αρνητικά οικονομικά δεδομένα του κράτους.

Η μέριμνα περιλάμβανε: 1) Χρήματα (επιδόματα μαθητών, ιερέων, δασκάλων)

2) Συσσίτιο: Κράτος + ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΟ ΙΔΥΜΑ

3)Ιατρική περίθαλψη (γιατροί, φαρμακοποιοί και μαίες ειδικά για πρόσφυγες)

4) Φάρμακα + νοσηλεία (ειδικά διαμορφωμένα νοσοκομεία)

5) Στέγαση (προσωρινά καταλύματα ή επιταγμένα κτίρια)

6) Ρουχισμός 7) Βοήθεια στην εύρεση

εργασίας 8) Δωρεάν μετακίνηση για

εύρεση εργασίας ή εγκατάστασης.

4. Η παλιννόστηση

Η επιστροφή των προσφύγων στη Μ. Ασία Μετά τη λήξη του Α΄ΠΠ. 1918(Οκτώβριος) Κωνσταντινούπολη=

ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ = οργάνωση επαναπατρισμού προσφύγων με βοήθεια Πατριαρχείου και ελληνικής Κυβέρνησης.

Αρχικά επέστεψαν οι πρόσφυγες Δυτικής Μ. Ασίας (βοήθεια Υπουρ. Περιθάλψεως).

Οι περισσότεροι με απόβαση ελληνικού στρατού στη Σμύρνη (Μάιος 1919).

Τέλος 1920: επιστροφή πλειονότητας σε Αν. Θράκη και Μ.Ασία.

Τα προβλήματα μετά την παλιννόστηση Σπίτια και εκκλησίες κατεστραμμένα. Εγκατάσταση μουσουλμάνων στα σπίτια

τους. ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΗΣΕΩΣ ΚΑΙ

ΠΕΡΙΘΑΛΨΕΩΣ = υπηρεσία στο πλαίσιο της Ύπατης Αρμοστείας της Σμύρνης που βοηθούσε όσους επέστεφαν να αποκαταστήσουν σπίτια και ασχολίες.

Κατάρρευση μετώπου = 1922 = οριστική εγκατάλειψη εστιών.

Ύπατη Αρμοστεία Σμύρνης

Η πολιτική διοίκηση της Σμύρνης και της ευρύτερης περιοχής η οποία είχε παραχωρηθεί στην Ελλάδα με τη Συνθήκη των Σεβρών το 1920. Αρμοστής ήταν ο Αγήνωρ Στεργιάδης.

Αρμοστεία= διοίκηση επαρχίας ή αποικίας εκτός των συνόρων του επίσημου κράτους.

Η Ελληνική Διοίκηση της Σμύρνης έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στη δημόσια υγεία καθώς και στην περίθαλψη των προσφύγων. Στη φωτογραφία το προσωπικό του Ερυθρού Σταυρού στο Ελληνικό Νοσοκομείο. Χουρχούλη, Τ., Σμύρνη: Η πόλη της Σμύρνης πριν από την καταστροφή, εκδόσεις Ν. Σύνορα- Α.Α. Λιβάνη, Αθήνα 1991, σελ. 118. © Εκδόσεις Ν. Σύνορα-Α.Α. Λιβάνη

Ο ύπατος αρμοστής Σμύρνης Αριστείδης Στεργιάδης με την ηγεσία του ελληνικού στρατού. Διακρίνονται ο Λ. Παρασκευόπουλος, ο Ν. Τρικούπης, ο Θ. Πάγκαλος και ο Π. Μαυρομιχάλης. Αθήνα, Φωτογραφικό Αρχείο Πολεμικού Μουσείου αρ. εισ. 5115. © Πολεμικό Μουσείο, Αθήνα.

Γενικότερα, την περίοδο του Α΄ΠΠ ο Ελληνισμός υφίσταται διώξεις σε όλη την ευρύτερη περιοχή της Αν. Μεσογείου.

Μέχρι το 1920 βρίσκονται στην Ελλάδα περίπου 800.000 πρόσφυγες.

Στην αρχή η περίθαλψη των προσφύγων ήταν κυρίως έργο εθελοντών.

Παρά τις αντιξοότητες (πόλεμος, οικονομική στενότητα) το ελληνικό κράτος μερίμνησε για τους πρόσφυγες, ιδίως την περίοδο 1917-1920.

Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες ξεκινούν από τα τέλη του 1918 να επιστρέφουν στις εστίες τους.

Συναντούν προβλήματα εγκατάστασης. Τους βοηθούν το Πατριαρχείο, το ελληνικό

κράτος και η Ύπατη Αρμοστεία της Σμύρνης.

Τον Αύγουστο του1922 παίρνουν και πάλι το δρόμο της προσφυγιάς.

ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ

Ο τουρκικός εθνικισμός στις αρχές του 20ου.αι. στράφηκε κατά των μειονοτήτων της Οθ. Αυτοκρατορίας και κυρίως των Ελλήνων και των Αρμενίων.

Στις αρχές του 1914 οι Έλληνες της Οθ. Αυτοκρατορίας αρχίζουν να υφίστανται διώξεις.

Έντονη υπήρξε η αντίδραση του Πατριαρχείου και της Ελληνικής κυβέρνησης σ΄αυτές τις διώξεις.

Οι διώξεις συνεχίστηκαν ως το τέλος του Α΄ΠΠ.