ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΟΥ | μάθημα 18ο

61

Μάθημα 18ο – Lectio duodevicesima «Ο Ηρακλής στην Ιταλία»

① Μετάφραση κειμένου

Κείμενο στα λατινικά Μετάφραση στην ελληνική

Dicitur Hercules, Λέγεται ότι ο Ηρακλής

adduxisse οδήγησε boves Geryonis τα βόδια του Γηρυόνη

ex Hispania από την Ισπανία in eum locum σ’ αυτό το τόπο (μέρος),

ubi postea Romulus όπου αργότερα ο Ρωμύλος condidit έκτισε

urbem Romam. τη πόλη Ρώμη. Fertur Hercules Λέγεται ότι ο Ηρακλής refecisse boves ξεκούρασε τα βόδια

prope Tiberim fluvium κοντά στο Τίβερη ποταμό et ipse dormivisse ibi και ότι ο ίδιος κοιμήθηκε εκεί

fessus de via. κουρασμένος από το δρόμο. Tum Cacus pastor, Τότε ο Κάκος ο βοσκός,

fretus viribus, έχοντας πεποίθηση στις δυνάμεις του traxit quosdam boves τράβηξε μερικά βόδια

caudis aversos από τις ουρές, στραμμένα ανάποδα in speluncam. σε σπηλιά. Ubi Hercules, Όταν ο Ηρακλής,

excitatus e somno, έχοντας σηκωθεί από τον ύπνο, aspexit grecem είδε το κοπάδι

et sensit και κατάλαβε abesse partem, ότι έλειπε ένα μέρος,

pergit κατευθύνθηκε ad proximam speluncam ; στην πολύ κοντινή σπηλιά.

sed postquam Αλλά όταν vidit vestigia boum είδε τις πατημασιές των βοδιών

foras versa, στραμμένες ανάποδα confusus βρέθηκε σε αμηχανία

coepit amovere και άρχισε να απομακρύνει gregem το κοπάδι

ex infesto loco. από τον εχθρικό τόπο. Sed mugitus bovum Όμως το μουγκρητό των βοδιών auditus ex spelunca που ακούστηκε από την σπηλιά convertit Herculem. γύρισε τον Ηρακλή προς τα πίσω.

Tum Cacus, Τότε ο Κάκος, conatus αφού προσπάθησε

prohibere eum vi , να τον εμποδίσει με την βία, interficitur φονεύεται

clava Herculis. από τον Ηρακλή με ρόπαλο.

ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΟΥ | μάθημα 18ο

62

② Γραμματική κειμένου

1) ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

☞ α) τα ουσιαστικά bos – bovis και Hercules – Herculis :

πτώση

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθ-μός

NOM. bos boves GEN. bovis bovum/boum DAT. bovi bobus/bubus ACC. bovem boves VOC. bos boves ABL. bove bobus/bubus

πτώση

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθ-μός

NOM. Hercules - GEN. Herculis/- i - DAT. Herculi - ACC. Herculem/- en - VOC. Hercule /Hercle - ABL. Hercule -

2) ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

☞ Η αόριστη αντωνυμία quidam /quaedam /quoddam

Η αντωνυμία αυτή χρησιμοποιείται σε καταφατικές προτάσεις είτε ως επίθετο είτε ως ουσιαστικό, όταν αναφερόμαστε σε κάτι γενικά και δεν επιθυμούμε να το προσδιορίσουμε ειδικότερα.

Ενικός αριθμός - Singularis πτώση αρσενικό θηλυκό ουδέτερο

NOM. quidam quaedam quoddam GEN. cuiusdam cuiusdam cuiusddam DAT. cuidam cuidam cuidam ACC. quendam quandam quoddam VOC. - - - ABL. quodam quadam quodam

Πληθυντικός αριθμός - Pluralis πτώση αρσενικό θηλυκό ουδέτερο

NOM. quidam quaedam quaedam GEN. quorundam quarundam quorundam DAT. quibusdam quibusdam quibusdam ACC. quosdam quasdam quosdam VOC. - - - ABL. quibusdam quibusdam quibusdam

Παρατήρηση στην αντωνυμία quidam/quaedam/quoddam Η αόριστη αντωνυμία κλίνεται όπως ακριβώς και η αναφορική αντωνυμία qui/quae/quod με την προσθήκη του επιθήματος dam με τη μόνη διαφορά ότι το τελικό – m της αντωνυμίας (όπου υπάρχει) μετατρέπεται σε – n.

ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΟΥ | μάθημα 18ο

63

3) ΡΗΜΑΤΑ

☞ α) απαρέμφατο παρακειμένου ενεργητικής φωνής :

το απαρέμφατο παρακειμένου της ενεργητικής φωνής σχηματίζεται από το θέμα του παρακειμένου και την κατάληξη – isse.

θέμα παρακειμένου + κατάληξη – isse = απαρέμφατο ενεργητικού παρακειμένου

Το απαρέμφατο του παρακειμένου (είτε στην ενεργητική είτε στη παθητική φωνή) είναι πάντα ειδικό και φανερώνει το προτερόχρονο σε σχέση με το ρήμα εξάρτησης.

Απαρέμφατα ενεργητικού παρακειμένου όλων των συζυγιών ρημάτων 1η συζυγία 2η συζυγία 3η συζυγία 4η συζυγία amav – isse delev – isse leg – isse audiv – isse

☞ β) το ρήμα coepi :

το ρήμα αυτό είναι ελλειπτικό, δηλαδή δεν σχηματίζει όλους τους χρόνους του. Έτσι σχηματίζει μόνο τους χρόνους που παράγονται από το θέμα του παρακειμένου, δηλαδή παρακείμενο, υπερσυντέλικο και συντελεσμένο μέλλοντα. Οι υπόλοιποι χρόνοι του ρήματος αντικαθίστανται από τους αντίστοιχους τύπους του ρήματος incipio [ incipio – incepi – inceptum – incipere (3)].

ενεστώτας παρατατικός μέλλοντας παρακείμενος υπερσυντέλικος σ. μέλλοντας

incipio incipiebam incipiam coepi coeperam coepero incipis incipiebas incipies coepisti coeperas coeperis incipit incipiebat incipiet coepit coeperat coeperit

incipimus incipiebamus incipiemus coepimus coeperamus coeperimus incipitis incipiebatis incipietis coepistis coeperatis coeperitis

incipiunt incipiebant incipient coeperunt coeperant coeperint

απαρέμφατο μετοχή μέλλοντας παρακείμενος μέλλοντας παθ. παρ/μενος

coeptutum/-am/-um coepturos /-as/- a esse

coeptum/-am/-um coeptos/-as/-a esse

coepturus/-a/-um coeptus/-a/-um

Σημείωση : Η μετοχή του παθητικού παρακειμένου χρησιμοποιείται μαζί με τύπους του ρήματος sum (αντί του coepi) όταν αντικείμενο του ρήματος είναι απαρέμφατο παθητικής φωνής.

③ Συντακτικό κειμένου

ΤΑΥΤΟΠΡΟΣΩΠΙΑ ΜΕ ΕΙΔΙΚΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ Όταν έχουμε ειδικό απαρέμφατο τότε το υποκείμενό του τίθεται σε πτώση αιτιατική ακόμη και όταν έχουμε το φαινόμενο της ταυτοπροσωπίας. Στην περίπτωση όμως κατά την οποία το απαρέμφατο εξαρτάται από ρήμα προσωπικό της παθητικής φωνής, τότε το υποκείμενο τοποθετείται σε πτώση ονομαστική.

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ

Geryonis : Το ουσιαστικό κλίνεται σύμφωνα με την γ’ κλίση. Μπορεί όμως και να κλιθεί και σαν ουσιαστικό της α’ κλίσης (Geryones/- ae).

fretus : το επίθετο δεν σχηματίζει παραθετικά, γιατί δηλώνει μια απόλυτη έννοια. viribus : προσοχή στη κλίση του ουσιαστικού.

aversos: προσοχή! είναι αιτιατική πληθυντικού του αρσενικού γένους της μετοχής aversus/aversa/aversum του παθητικού παρακειμένου του ρήματος avertor/aversus sum/averti (3).

ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΟΥ | μάθημα 18ο

64

excitatus : ονοματική ενικού του αρσενικού γένους της μετοχής παθητικού παρακειμένου του ρήματος excitor/excitatus sum/excitare (3).

partem : στον ενικό μεταφράζεται ως «το τμήμα, η μερίδα», ενώ στον πληθυντικό μεταφράζεται ως «η πολιτική παράταξη».

pergit : προσοχή στους αρχικούς χρόνους του ρήματος. versa : αιτιατική πληθυντικού, ουδέτερου γένους της μετοχής του παθητικού παρακειμένου του ρήματος

vertor/versus sum/verti (3). confusus: ονομαστική ενικού, αρσενικού γένους της μετοχής παθητικού παρακειμένου του ρήματος

confundor/confusus sum/confundi (3).

auditus: ονομαστική ενικού, αρσενικού γένους της μετοχής παθητικού παρακειμένου του ρήματος audior/auditus sum/audiri (4).

conatus: ονομαστική ενικού, αρσενικού γένους της μετοχής παθητικού παρακειμένου του ρήματος conor/conatus sum/conari (1) – αποθετικό.

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ

ubi…condidit : δ/α αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο “in eum locum”. Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα ubi και εκφέρεται με οριστική γιατί δείχνει κάτι το πραγματικό.

prope Tiberim : εμπρόθετος προσδιορισμός του πλησίον.

fluvium : παράθεση στο Tiberim. fessus: αιτιολογική μετοχή συνημμένη στο ipse και φανερώνει το προτερόχρονο (ή επιρρηματικό

κατηγορούμενο αν θεωρήσουμε το fessus επίθετο.

de via : εμπρόθετος προσδιορισμός του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου. caudis : αφαιρετική του μέσου.

fretus : παράθεση στο Cacus ή επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου. viribus : αφαιρετική του μέσου.

aversos : επιθετική μετοχή. ubi…aspexit : δ/α χρονική πρόταση. Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο ubi, εκφέρεται με οριστική

παρακειμένου και φανερώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν. excitatus : χρονική μετοχή συνημμένη στο Hercules (προτερόχρονο).

confusus : αιτιολογική μετοχή συνημμένη στο Hercules (προτερόχρονο). versa : επιθετική μετοχή σε θέση κατηγορηματικού προσδιορισμού.

conatus : χρονικοαιτιολογική μετοχή συνημμένη στο Cacus (προτερόχρονο).

© Θάνος Σταυρόπουλος – φιλόλογος, MSc. thanosstavropoulos@yahoo.gr