ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ ΤΟΥ

18ου-20ου ΑΙΩΝΑ

Εργασια ιστοριας

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ

ΤΕΧΝΙΚΩΝ

Η ιστορία των τεχνικών διαγράφει τη δική της πορεία παράλληλα με την ιστορία των μεγάλων γεγονότων, της κίνησης των ιδεών, της οικονομίας, του εμπορίου, της τέχνης. Αν οι δρόμοι διάδοσης των νεωτερισμών στην ελληνική κοινωνία είναι ως ένα βαθμό κοινοί, ωστόσο διαφέρουν οι ρυθμοί των τεχνολογικών εξελίξεων και μετασχηματισμών.

Και αυτό γιατί οι τεχνικές δυνατότητες βελτιώνονται αργά, οι καινοτομίες και οι πειραματισμοί είναι σε αυτή την εποχή ελάχιστοι και αφορούν μόνο κάποιες εξειδικευμένες δραστηριότητες, οι εγκαταστάσεις είναι στοιχειώδεις και ο μηχανολογικός εξοπλισμός ανύπαρκτος.

Στα προϊόντα αυτά στηρίζεται μια βιοτεχνία που αξιοποίησε

προς όφελός της την οικονομική συγκυρία και τις ιδιομορφίες

του οθωμανικού κόσμου. Ήταν, άλλωστε ο μοχλός που

απέδωσε μία νέα φυσιογνωμία στους πληθυσμούς και τους

οικισμούς της υπαίθρου, διαμορφώνοντας θύλακες οικονομικής

ευμάρειας και πολιτιστικής άνθισης που θα συμβάλλουν στην

προετοιμασία της Επανάστασης.

Θα μπορούσαμε εδώ να θυμηθούμε ολόκληρους οικισμούς ή

ομάδες χωριών που ειδικεύονται σε συγκεκριμένες τεχνικές: τα

χωριά του Πηλίου, τα Ζαγοροχώρια, την ορεινή Γορτυνία, κ.ά.

Οι εγγενείς όμως ιδιαιτερότητες και τα παραδοσιακά

χαρακτηριστικά αυτής της βιοτεχνικής δραστηριότητας την

καθιστούσαν ιδιαίτερα ευαίσθητη απέναντι στις προκλήσεις και

τους ανταγωνισμούς της αρχόμενης βιομηχανική εποχής.

Παραμένει εξάλλου γεγονός ότι η εμπορεύσιμη παραγωγή

προέρχεται από τη μεταποίηση των βασικών αγροτικώπροϊόντων,το

μαλλί,το βαμβάκι το μετάξι,το λάδι και το κρασί.

ΑΜΟΙΒΕΣ ΕΡΓΑΤΩΝ-ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΑ

ΤΟΥ 1880-1917

Στα 1880, ο μηνιαίος μισθός ενός υπηρέτη ήταν

μία χρυσή λίρα. Το ίδιο ποσό επιδικάζει και η

ελληνική Δημογεροντία της πόλης όταν καθορίζει

ύψος διατροφής σε περιπτώσεις διαζυγίου ή

διαστάσεως σε μικροαστικές οικογένειες. Στα

1907-1912 το ίδιο ποσό της μίας λίρας

Ευθυγραμμιστής κορίνων

μπόουλινγκ

Τα περίφημα «pinsetters» ήταν νεαρά αγόρια που ευθυγράμμιζαν τις πεσμένες κορίνες στους διαδρόμους του μπόουλινγκ στις αρχές του 20ού αιώνα. Τα παιδιά εργάζονταν μέχρι τα μεσάνυχτα ή και αργότερα και η θέση ήταν μάλιστα αξιοζήλευτη σε όρους παιδικής εργασίας, όταν οι εναλλακτικές δηλαδή ήταν εφημεριδοπώλης και λούστρος.

ΟΙ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΕΣ ΤΩΝ ΣΥΝΤΕΧΝΙΩΝ

Στα 1804 χρονολογείται ένα διασκεδαστικό κείμενο που δημοσίευε μεταφρασμένο ο Ι.Βασδραβέλλης και που αφορά την υποχρέωση ένδεκα συντεχνιών να σβήνουν πυρκαγιές. Τρεις "νεανίες" από κάθε συντεχνία θα έπρεπε να σπεύσουν, με δύο κουβάδες ο καθένας,"μεταφέροντες ύδωρ από τα γύροθεν του τόπου της πυρκαγιάς κρήνης". Παράλληλα, οι υδρονόμοι θα έστρεφαν τη ροή του νερού "προς το μέρος εκείνο".-Που σημαίνει ότι μπορούσαν να κατευθύνουν τη ροή του νερού κατά βούληση. Φαίνεται έτσι ότι οι συντεχνίες που αναφέρονται είχαν την έδρα τους σε διάφορα σημεία της πόλης.

<<Ωτακουστής>> εχθρικών αεροπλάνων

Πριν από την εποχή των

ραντάρ που τα άλλαξαν

όλα, τα στρατεύματα

χρησιμοποιούσαν

πρώιμες ακουστικές

συσκευές για να

εντοπίζουν τους ήχους

των κινητήρων των

αντίπαλων μαχητικών.

Ανθρώπινο ξυπνητήρι

Το πρόβλημα με το πρωινό ξύπνημα είναι φαίνεται διαχρονικό και το ανθρώπινο δαιμόνιο σκαρφίστηκε τον ευφάνταστο αυτό τρόπο για να σηκώνεται έγκαιρα για τη δουλειά του: τα ανθρώπινα ξυπνητήρια! Οι εργαζόμενοι στον κλάδο χρησιμοποιούσαν βέργες, ξύλα, ακόμα και πετραδάκια, για να χτυπούν τις πόρτες και τα παράθυρα του υπναρά. Τόσο ενοχλητικοί δηλαδή όσο και τα σύγχρονα ηλεκτρονικά μαραφέτια...

Κόφτης πάγου

Πριν γενικευτούν οι σύγχρονες τεχνικές ψύξης, τα ψυγεία πάγου ήταν μονόδρομος για τη διατήρηση των τροφών. Κάποιος έπρεπε να κόψει τον πάγο λοιπόν που παρέδιδαν καθημερινά αντίστοιχες υπηρεσίες και εδώ μπαίνει ο κόφτης πάγου, ο άνθρωπος που όργωνε παγωμένες λίμνες και βουνά κόβοντας μεγάλα παγωμένα κομμάτια με πριόνια. Ήταν ένα επικίνδυνο επάγγελμα μέσα σε ακραίες καιρικές συνθήκες.

Μπόγιας αρουραίων

Άλλο ένα περίφημο

ευρωπαϊκό επάγγελμα, είχε

καθήκοντα να μειώνει τους

πληθυσμούς των τρωκτικών

στις πόλεις. Διέτρεχαν φυσικά

ασύλληπτους κινδύνους

μολύνσεων και δαγκωμάτων,

βοήθησαν όμως καθοριστικά

στον περιορισμό της

εξάπλωσης μολυσματικών

νόσων στον ευρωπαϊκό

πληθυσμό.

Γαλατάς

Ο γαλατάς ήταν ο πρώτος πλανόδιος μικροπωλητής της ημέρας. Φόρτωνε τα γκιούμια με το φρέσκο γάλα στο γαϊδουράκι του και ξεκινούσε πρωί-πρωί απ' το χωριό του για την πόλη. Έπρεπε να προφτάσει να εξυπηρετήσει όλους τους πελάτες. Την ίδια πάντα ώρα, πιστό στο ραντεβού, έδενε σε κάποιο δέντρο το ζώο του και ξεκινούσε το μοίρασμα. Είχε συνήθως μόνιμους πελάτες, αν όμως τύχαινε και του περίσσευε γάλα, τότε έπαιρνε τους δρόμους φωνάζοντας: "Ο γαλατάς! Φρέσκο, ολόπαχο γάλα!" Οι πλανόδιοι γαλατάδες κατέβαιναν από τα γύρω χωριά στην Αθήνα τις πρωινές ώρες ή ακόμη και τις απογευματινές, ανάλογα με την ώρα που έκαναν το άρμεγμα. Οι περισσότεροι φορούσαν τοπικές ενδυμασίες. Γύριζαν από σπίτι σε σπίτι πουλώντας το φρέσκο, ολόπαχο γάλα που το μετρούσαν ¼ είτε ½ οκά ή 1 οκά, τα λεγόμενα δράμια.

Νερουλάς

Στην παλιά Αθήνα που δεν υπήρχαν

βρύσες μέσα στα σπίτια, ο νερουλάς

αναλάμβανε την τροφοδότησή τους

με νερό. Υπήρχε συνήθως ένας

νερουλάς σε κάθε γειτονιά και είχε

σταθερή πελατεία . Έκανε πολλά

κοπιαστικά δρομολόγια και

αμειβότανε περίπου 1 δεκάρα τον

τενεκέ. Το επάγγελμα του νερουλά

διατηρήθηκε μέχρι το 1930, οπότε

ιδρύθηκε η ΟΥΛΕΝ.Ο πιο διάσημος

νερουλάς της πατρίδας μας ήταν ο

ολυμπιονίκης Σπύρος Λούης. Μετά

τη μεγάλη του επιτυχία στους

ολυμπιακούς αγώνες ο βασιλιάς

Γεώργιος τον ρώτησε τι θα

επιθυμούσε ως δώρο κι αυτός ζήτησε

ένα γαϊδουράκι, για να τον βοηθάει να

μεταφέρει το νερό.

Παγοπώλης

Ο παγοπώλης μοίραζε τον πάγο στα σπίτια. Ανάλογα με τις ανάγκες του σπιτιού, οι νοικοκυρές έπαιρναν 1/4 την ημέρα, μισή κολώνα ή ολόκληρη αν είχαν κάποια γιορτή. Έτσι γέμιζαν καζάνια ή μπανιέρες με πάγο για να παγώσουν τις μπύρες, το κρασί κ.ά. Ο παγοπώλης έσπρωχνε το μικρό καροτσάκι ή το τραβούσε ή το έσερνε κάποιο υπομονετικό γαϊδουράκι. Σταματούσε κάτω από το σπίτι, έσπαζε με το πριόνι τον πάγο, τον έπαιρνε με την τσιμπίδα και τον άφηνε στην πόρτα του σπιτιού. Αφού τον έφερνε τον πάγο ο παγοπώλης, από κει και πέρα τον έπαιρνε η νοικοκυρά μ’ ένα βρεγμένο πανί και τον τοποθετούσε στο πάνω μέρος του ξύλινου ψυγείου.

Άρπαγας πτωμάτων

Το μακάβριο επάγγελμα του 19ου αιώνα είχε μια απλή μεν, δύσκολη δε, αποστολή: να αφαιρεί σορούς ανθρώπων από τα μνήματα και να τα μεταφέρουν στις ιατρικές σχολές των πανεπιστημίων για το μάθημα της ανατομίας. Κι αυτό γιατί η ανεύρεση πτώματος με νόμιμα μέσα ήταν και σπάνιο αλλά και δύσκολο γραφειοκρατικά, έπρεπε λοιπόν να βρεθεί μια λύση για να μορφωθούν οι μελλοντικοί γιατροί. Δεν είναι να απορείς λοιπόν που τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα κατέφευγαν σε τέτοιους τρόπους για να βρουν τα πολύτιμα πτώματα και είναι σίγουρο ότι οι «body snatchers» έπαιξαν τον δικό τους ρόλο στην εξέλιξη της ιατρικής.

Διασκεδαστής βιομηχανικών εργατών

Μιλάμε ουσιαστικά για εκφωνητές, ανθρώπους με ωραία χροιά και καλή άρθρωση δηλαδή, με αποστολή να διαβάζουν μυθιστορήματα κυρίως σε βιομηχανικούς εργάτες για να ψυχαγωγούνται την ώρα εργασίας τους. Οι εκφωνητές αυτοί πληρώνονταν συνήθως ρεφενέ από τους ίδιους τους εργάτες, ενώ δεν ήταν σπάνιο να κάνουν τη διαφορά στον τομέα τους, διαβάζοντας «αριστερά» αναγνώσματα και συνδικαλιστές εκδόσεις. Η ιστορία τους μάλιστα είναι συνυφασμένη με τις βιοτεχνίες παραγωγής πούρων.

Παγωτατζής

Οι παγωτατζήδες βράζανε το γάλα και προσθέτανε ζάχαρη, αυγά, κακάο ή βανίλια, ανάλογα με τη γεύση που θέλανε να φτιάξουν. Όταν έβραζε το μείγμα, το κατέβαζαν από τη φωτιά και το τοποθετούσαν σε ένα μεταλλικό κάδο, ο οποίος βρισκόταν μέσα σε ένα ξύλινο βαρέλι. Στο κενό που υπήρχε ανάμεσα στο ξύλινο βαρέλι και στον κάδο, έβαζαν πάγο και συνέχιζαν να ανακατεύουν το μείγμα μέχρι να πήξει. Φορτώνανε το βαρέλι στο καρότσι, και με μια ειδική μεταλλική κουτάλα και τα χωνάκια ξεκινούσαν τη δουλειά τους.

Λατερνατζής

Ο λατερνατζής είναι ένας επαγγελματίας με διπλή ιδιότητα. Είναι ο κατασκευαστής της λατέρνας σε πρώτο στάδιο και σε δεύτερο ο τραγουδοθέτης. Η λατέρνα είναι ένα αυτόματο μουσικό όργανο που αν και ογκώδες δεν χρησιμοποιείται μόνο σε κλειστούς χώρους αλλά συχνά μεταφέρεται σε ανοιχτούς χώρους, πλατείες και γειτονιές. Είναι ένα όργανο που δημιούργησε πολλά συναισθήματα στους Έλληνες και βοήθησε πολύ στην εξάπλωση και διάδοση ήχων που είναι αγαπητοί ακόμα και σήμερα. Οι λατέρνες είναι ή φορητές ή πάνω σε καρότσι. Η εξωτερική τους διακόσμηση είναι γούστο του ιδιοκτήτη.

Σαλεπιτζής

Ο Σαλεπιτζής ήταν ένας άνθρωπος που κρατούσε στο ένα χέρι ένα μεγάλο σαμοβάρι και στο άλλο ένα καλαθάκι, με τα πλαστικά, τώρα πια, ποτηράκια και τη ζάχαρη. Είχε βράσει από το σπίτι του το νερό με το σαλέπι. Στη βάση του σαμοβάρι είχε αναμμένα κάρβουνα, για να διατηρεί ζεστό το νερό. Δίπλα από το σαμοβάρι, είχε το ειδικό τραπεζάκι, για να στηρίζει την ζάχαρη, την κανέλλα και το δοχείο με το νερό, για να ξαναφτιάξει, αν του χρειαζόταν. Το σαλέπι είναι σκόνη από αποξηραμένους βολβούς διάφορων ορχεοειδών. Η σκόνη βράζεται με ζάχαρη ή μέλι και αρωματίζεται με πιπερόριζα.

Δραγάτης

Η λέξη δραγάτης σημαίνει αγροφύλακα, τον φύλακα των αγρών. Η αγροφυλακή υπήρξε θεσμός ο οποίος σκοπό είχε τη διαφύλαξη των αγροτικών κτημάτων, σε ορισμένη αγροτική έκταση. Η αγροφυλακή ως υπηρεσία του κράτους οργανώθηκε με διάταγμα την 31 Δεκεμβρίου του έτους 1836. Σήμερα δε λειτουργεί, καταργήθηκε και μαζί μ' αυτούς εγκαταλείφθηκαν και οι αγροί, τα αμπέλια, τα περιβόλια .Ο αγροφύλακας ήταν το «μάτι της υπαίθρου» και ήλεγχε τα σημεία της δικαιοδοσίας του μέρα και νύχτα, από αγροζημιές, λαθραίους εισβολείς, παραβιάσεις απαγορευμένων καλλιεργειών. Έφτιαχνε το παρατηρητήριό του σε σημείο να έχει απόλυτο ορίζοντα και έλεγχο της περιοχής του.

Καστανάς Ο καστανάς ήταν εποχιακό

επάγγελμα. Ξεκινούσε τη δουλειά του στις αρχές του Φθινοπώρου και δούλευε μέχρι το τέλος του Χειμώνα. Είναι από τα λίγα παραδοσιακά επαγγέλματα που δεν τα εξαφάνισε ο χρόνος και η «εξέλιξη». Μόλις έπιαναν τα πρωτοβρόχια ο καστανάς ετοίμαζε τη φουφού, προμηθεύονταν τα κάστανα κι έπιανε τη γωνιά κάποιου πολυσύχναστου δρόμου. Τα κάστανα ήταν συνήθως βολιώτικα ή απ΄ το Χορτιάτη. Καθισμένος σ΄ ένα χαμηλό σκαμνάκι ο καστανάς περίμενε την πελατεία του σκαλίζοντας τη φωτιά. Μόλις άρχιζαν να σκάζουν τα κάστανα, έπιανε τη μασιά και τα γύριζε απ’ την άλλη μεριά.

Τσαγκάρης

Σήμερα όταν λέμε τσαγκάρης εννοούμε τον τεχνίτη που επιδιορθώνει τα χαλασμένα μας παπούτσια. Πολλοί τσαγκάρηδες γύριζαν τις γειτονιές και μάζευαν παπούτσια για επιδιόρθωση. Δηλαδή ήσαν μπαλωματήδες. Πριν χρόνια όμως, ο τσαγκάρης τα έφτιαχνε ο ίδιος απ’ την αρχή. Το τσαγκαράδικο, ο χώρος όπου ήταν στημένος ο πάγκος του με όλα τα σύνεργα, ήταν ανοιχτό απ’ το πρωί μέχρι αργά το βράδυ. Στον πάγκο βρίσκονταν, βελόνες, σακοράφες, σουβλιά, σφυράκια, λίμες, τανάλιες καλαπόδια, που έβαζε μέσα στο παπούτσι. Δεν υπήρχαν τότε κόλες και μηχανές. Εκεί, σκυμμένος πάνω από τον πάγκο του, δούλευε ώρες ατελείωτες φορώντας πάντα τη χαρακτηριστική δερμάτινη ποδιά του. Εκεί δεχόταν και τις παραγγελίες των πελατών του.

Φανοκόρος

Ο φανοκόρος ήταν ο άνθρωπος που άναβε τα φανάρια του δημοτικού φωτισμού. Από το τέλος του 18ου αιώνα με την διάδοση του φωταερίου και ειδικά στην Αθήνα από το 1857 με την ίδρυση του εργοστασίου φωταερίου σε συνεργασία με την Γαλλική Εταιρεία, έγινε επιτακτική η ανάγκη για το φωτισμό της πόλης. Κάθε βράδυ ο φανοκόρος φρόντιζε να ανάβουν οι δημοτικοί φανοστάτες των δρόμων. Δρόμοι, πλατείες, θέατρα θα παρέμεναν στο σκοτάδι χωρίς τη δική του φροντίδα.

βιβλιογραφια

Ευδοκία Ολυμπίτου, «Τεχνικές και επαγγέλματα. Μια εθνολογική προσέγγιση», Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000, τ. 1, Αθήνα 2003, σ. 305-316.

Αγγελομάτη-Τσουγκαράκη Ελένη, «Συμβολή στην ιστορία της οικονομικής, κοινωνικής και εκπαιδευτικής ζωής της Λάρισας κατά την Τουρκοκρατία», Μεσαιωνικά και Νέα Ελληνικά 3 (1990), 255-332.

Αγριαντώνη Χριστίνα, “Προσεγγίσεις στο βιομηχανικό τοπίο των Κυκλάδων”, Κυκλάδες. Ιστορία του τοπίου και τοπικές ιστορίες, Αθήνα, Κ.Ε.Ρ.Α./Ε.Ι.Ε., 1998, σ. 394-421.

τέλος

Καπούλας Αναστάσιος

Μπαντή-Φαρμάκη Γεωργία

Κομπόγιαννος Παναγιώτης

Κιόσια Αναστασία

Καρακασίδης Κωνσταντίνος

Kώτσος Κωνσταντίνος