ΠΕΡΙΛΗΨΗ KEΑΛΑΙΟΥ 11-ΤΟΜΟΣ Β΄ (lsquoΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΤΕΧΝΗrsquo)

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Παλαιοχριστιανική περίοδος (1ος-4ος αι) οίκος

Πρωτοβυζαντινή περίοδος (4ος-9ος αι) 4ος-6ος αι βασιλική (παλαιός ναός Αγ Πέτρου Ρώmicroη)

6ος-9ος αι βασιλική microε τρούλο (Αγ Σοφία Κωνπολη)

Μεσοβυζαντινή περίοδος (9ος-12ος αι) (α) σταυροειδής ναός microε τρούλο

είτε ελεύθερος σταυροειδής (Παναγία Σκριπού Βοιωτία)

είτε εγγεγραmicromicroένος σταυροειδής (Καθολικό Λαύρας Άγ

Όρος Καπνικαρέα Παναγία Χαλκέων Θεσνίκη) Ο

τρούλος στηρίζεται σε 4 σηmicroεία (4 λοφία=4 πεσσοί x 1 λοφίο

ανά πεσσό ανάmicroεσα στα 4 τόξα)

(β) Κατά τον 11ο αι επί Μακεδόνων εmicroφανίστηκε και άλλος

τύπος ναού ο οκταγωνικός (σταυροειδής ή microη) ναός microε

τρούλο (∆αφνί Καθολικό Οσίου Λουκά Φωκίδας Νέα Μονή

Χίου) όπου ο τρούλος στηρίζεται σε οκτώ σηmicroεία (8 λοφία = 4

γωνιαίες κόγχεςηmicroιχώνια x 2 λοφία ανά κόγχη)

Υστεροβυζαντινή περίοδος (1204-1453) Idem + επιστροφή βασιλικής + έmicroφαση στο διάκοσmicroο

(εσωτερικό και εξωτερικό)

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

Παλαιοχριστιανική περίοδος (1ος-4ος αι) Αρχικά σύmicroβολα και αλληγορίες από φυτικό και ζωικό

κόσmicroο Κατόπιν αφηγηmicroατικές σκηνές από Παλαιά και

Καινή ∆ιαθήκη

Πρωτοβυζαντινή περίοδος (4ος-9ος αι) Μέχρι Εικονοmicroαχία Ψηφιδωτά τοιχογραφίες φορητές

εικόνες microικρογραφίεςmicroινιατούρες

Ψηφιδωτά για πολυτελείς εκκλησίες (Τοίχοι amp οροφές

σmicroάλτα υαλόmicroαζα φύλλα χρυσού ή αργύρου ∆άπεδα

microάρmicroαρο πετραδάκια) Τοιχογραφίες η φθηνότερη λύση

για υπόλοιπες εκκλησίες Νωπογραφία (frescoνωπό

κονίαmicroα) + Τοιχογραφία εν ξηρώ (microε κόλλα αυγό)

Φορητές εικόνες από παράδοση Φαγιούmicro (Αρσινόης)

εγκαυστική τεχνική ή τέmicroπερα

Εικονοmicroαχία (726-843) Ανεικονική ζωγραφική σταυρός

(στο ιερό) microοτίβα από φυτικό και ζωικό κόσmicroο Τελικά

νίκησε η ldquoθεολογία της εικόναςrdquo (εικόνες=βιβλία

αγραmicromicroάτων ndashΙ ∆αmicroασκηνός)

Μεσοβυζαντινή περίοδος (9ος-12ος αι) Άνθηση ζωγραφικής ωριmicroότητα lsquoΜακεδονική

Αναγέννησηrsquo ∆ογmicroατικός amp λειτουργικός εικονογραφικός

κύκλος 11ος αι απόγειο βυζαντινού ψηφιδωτού (∆αφνί Όσιος Λουκάς Φωκίδας Νέα Μονή Χίου Αγία Σοφία

Θεσνίκης) ψηφιδωτά microε καλλιγραφική προσέγγιση

κοmicroψότητα κίνηση κυmicroατισmicroό ενδυmicroάτων (στρόβιλοι από

οmicroόκεντρες πτυχώσεις σε στήθος γλουτούς)

12ος αι αυξανόmicroενη ορmicroητικότητα στην κίνηση

αρχιτεκτονήmicroατα βάθους

Υστεροβυζαντινή περίοδος (1204-1453) ldquoΠαλαιολόγεια Αναγέννησηrdquo Τοιχογραφίες που microιmicroούνται

ψηφιδωτά Ατοmicroικότητα περισσότερη χάρη κοmicroψότητα

κίνηση εκφραστικότητα ρεαλισmicroός --λεπτοmicroέρειες απόδοση

όγκου στις microορφές (έντονη φωτοσκίαση) αρχιτεκτονήmicroατα

βάθους (αλλά microε ποικίλες προοπτικές) microε απλωmicroένα υφάσmicroατα

σαν θεατρικά σκηνικά καταρράκτες πτυχώσεων γλυκιά

έκφραση microορφών χωρίς αυστηρότητα πλούσια χρώmicroατα

(Μονή της ΧώραςΚαχριέ Τζαmicroί Κωνπολη 1315-21

Μυστράς) = Μακεδονική Σχολή (κύριος εκπρόσωπος

Μανουήλ Πανσέληνος) που εκφράζει ανώτερα κοινωνικά

στρώmicroατα 14ος αι Πρόκειται για microια πιο ελεύθερη

ζωγραφική σε αντίθεση microε την Κρητική Σχολή (κύριος

εκπρόσωπος Θεοφάνης ο Έλληνας από την Κρήτη microοναχός

στο Novgorod και Μόσχα τέλη 14ουαρχές 15ου αι) που

εκφράζει αυστηρότερα το ορθόδοξο πνεύmicroα

ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ

Σταθερότητα θεmicroάτων

Ιεράρχηση θεmicroάτων στο εσωτερικό του ναού

Απόδοση microορφών microε βάση αυστηρά πρότυπα πρωτοβυζαντινής τέχνης

Απόδοση αγίων microετωπικά microε microάτια στραmicromicroένα προς παρατηρητή

Συmicromicroετρία

Ιερατικότητα κινήσεων

∆ισδιάστατη (όχι τρισδιάστατη) απεικόνιση microορφών

Απουσία προοπτικής κλίmicroακας αρmicroονίας αναλογιών (microέχρι σηmicroείου δυσmicroορφίας και παραmicroόρφωσης

ωραιότητας) ανατοmicroικών λεπτοmicroερειών φυσιοκρατίαςνατουραλισmicroού

Σχηmicroατικότητα αφαίρεση

Προτίmicroηση σε συγκεκριmicroένα χρώmicroατα (πρώτης σειράς λευκό πορφυρό χρυσό δεύτερης σειράς κυανό πράσινο)

Προτίmicroηση στον πλούσιο διάκοσmicroο ltαρχαία ρωmicroαϊκή παράδοση

Στόχος να εκφράσει την πνευmicroατικότητα (εσωτερικό κόσmicroο ψυχή) την υπερβατικότητα την ουσία

του θείου την ορθή πίστη την αλήθεια της θείας αποκάλυψης την εκκλησία κλπ Ειδωmicroένη από αυτή

την άποψη η βυζαντινή ζωγραφική πέτυχε θαυmicroαστά αποτελέσmicroατα (Cyril Mango)

ΓΛΥΠΤΙΚΗ

-- Αγάλmicroατα Χριστού () και αγάλmicroατα αυτοκρατόρων ως την Εικονοmicroαχία (726-843)

-- Μετά την Εικονοmicroαχία χρησιmicroοποιούνται στους ναούς microόνον αρχιτεκτονικά γλυπτά (θωράκια

κιονόκρανα)

-- Επιτύmicroβιες στήλες (ως τον 7ο αι)

-- Σαρκοφάγοι

Α ΚΟΥΚΟΥΖΕΛΗ

ζωγραφική σε αντίθεση microε την Κρητική Σχολή (κύριος

εκπρόσωπος Θεοφάνης ο Έλληνας από την Κρήτη microοναχός

στο Novgorod και Μόσχα τέλη 14ουαρχές 15ου αι) που

εκφράζει αυστηρότερα το ορθόδοξο πνεύmicroα

ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ

Σταθερότητα θεmicroάτων

Ιεράρχηση θεmicroάτων στο εσωτερικό του ναού

Απόδοση microορφών microε βάση αυστηρά πρότυπα πρωτοβυζαντινής τέχνης

Απόδοση αγίων microετωπικά microε microάτια στραmicromicroένα προς παρατηρητή

Συmicromicroετρία

Ιερατικότητα κινήσεων

∆ισδιάστατη (όχι τρισδιάστατη) απεικόνιση microορφών

Απουσία προοπτικής κλίmicroακας αρmicroονίας αναλογιών (microέχρι σηmicroείου δυσmicroορφίας και παραmicroόρφωσης

ωραιότητας) ανατοmicroικών λεπτοmicroερειών φυσιοκρατίαςνατουραλισmicroού

Σχηmicroατικότητα αφαίρεση

Προτίmicroηση σε συγκεκριmicroένα χρώmicroατα (πρώτης σειράς λευκό πορφυρό χρυσό δεύτερης σειράς κυανό πράσινο)

Προτίmicroηση στον πλούσιο διάκοσmicroο ltαρχαία ρωmicroαϊκή παράδοση

Στόχος να εκφράσει την πνευmicroατικότητα (εσωτερικό κόσmicroο ψυχή) την υπερβατικότητα την ουσία

του θείου την ορθή πίστη την αλήθεια της θείας αποκάλυψης την εκκλησία κλπ Ειδωmicroένη από αυτή

την άποψη η βυζαντινή ζωγραφική πέτυχε θαυmicroαστά αποτελέσmicroατα (Cyril Mango)

ΓΛΥΠΤΙΚΗ

-- Αγάλmicroατα Χριστού () και αγάλmicroατα αυτοκρατόρων ως την Εικονοmicroαχία (726-843)

-- Μετά την Εικονοmicroαχία χρησιmicroοποιούνται στους ναούς microόνον αρχιτεκτονικά γλυπτά (θωράκια

κιονόκρανα)

-- Επιτύmicroβιες στήλες (ως τον 7ο αι)

-- Σαρκοφάγοι

Α ΚΟΥΚΟΥΖΕΛΗ