Επετειακό αφιέρωμα για τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τον...

Ε νώ είμαστε έτοιμοι να γιορτά-σουμε την επέτειο της απελευ-θέρωσης της Θεσσαλονίκης και

τα 100 χρόνια του ελεύθερου βίου τηςΒόρειας Ελλάδας ίσως να χρειάζεταινα θυμηθούμε πως αυτός ο δρόμοςκαι η πορεία για την απελευθέρωσηδεν ήταν μια αβλαβής διέλευση Και

δεν αναφερόμαστε μόνο στους νεκρούςτων πεδίων των μαχών στη στεριά καιστις ναυμαχίες κατά τη διάρκεια τωνβαλκανικών πολέμων Προφανώς όμωςαυτούς πρώτους πρώτους θα πρέπεινα θυμηθούμε και να τιμήσουμε καισε καμιά περίπτωση δεν θα πρέπει νατους προσπεράσουμε όσο κι αν θα φέ-

ρουν κάποια θλίψη στη γιορτή μας Έτσι όσο κι αν δεν πιστεύουμε πως ηιστορία του κόσμου γράφεται μόνο μεαίμα αλλά με ποικίλου είδους δημι-ουργικές γενναιόδωρες πράξεις καιενέργειες σίγουρα όμως όταν θυσιά-ζονται ζωές -και μάλιστα για τη δικήμας ελευθερία- θα πρέπει το δίχως άλ-

λο να εκφράζουμε τη διαρκή ευγνω-μοσύνη μας Άλλωστε οι γιορτές αυτές θα πρέπεινα είναι πρώτα απ όλα αναφορές καισχέσεις μνήμης και μετά οτιδήποτεάλλο αφού προφανώς σ αυτές τις με-τέωρες στιγμές που βρίσκεται η χώραη μνήμη είναι η μόνη δυνατότητα δη-μιουργίας και ιδιαίτερα ποικιλότροπηςαντίστασηςΣ αυτό λοιπόν το προσκλητήριο τηςεορταστικής αν θέλετε μνήμης δενθα πρέπει να παραλείψουμε να ανα-καλέσουμε ανάμεσά μας και αυτούςπου στερήθηκαν την ελευθερία τουςδηλαδή το πιο πολύτιμο αγαθό στουςσκληρούς αιώνες της πολλαπλής σκλα-βιάς και έζησαν ραγιάδες τους ποτα-μούς δακρύων και αιμάτων που χύθη-καν καθ όλη τη διάρκεια της τουρκο-κρατίας και τους ποικίλου είδους εξισ-λαμισμούς βίαιους και μη που απέκο-ψαν τους ρωμιούς προγόνους μας απότην ελληνική παράδοση και συνέχειαΑνάμεσα σ αυτούς θα πρέπει να θυ-μηθούμε και τα παιδιά του παιδομα-ζώματος πους τους μετάλλάξαν σεγενίτσαρους δηλαδή σε εχθρούς τουγένους τους Τα χρόνια όμως αυτά δεν έζησαν μό-νο ραγιάδες αλλά κι αυτοί που όπωςθα έλεγε ο Θουκυδίδης εφάνησαν πα-ρά δύναμιν τολμηταί και παρά γνώμηνκινδυνευταί δηλαδή (σε ελεύθερηαπόδοση) άνθρωποι που τόλμησαν σταδύσκολα αυτά χρόνια να ξεσηκωθούνκαι να επαναστατήσουν ριψοκινδυ-νεύοντας ακόμη και ενάντια στη στοι-χειώδη φρόνηση που τους έλεγε νακάτσουν στα αυγά τους Αντίστοιχηδράση με τους επαναστάτες αυτούςείχαν και οι αρματολοί οι κλέφτες οιμακεδονομάχοι Να θυμηθούμε όμως και τους νεομάρ-τυρες του γένους που αγωνίστηκανκαι μαρτύρησαν για την ελευθερία τηςπροσωπικής αλλά και της κοινοτικής-συλλογικής συνείδησης και έκφρα-σης Πλάι σ αυτούς και τους δασκάλουςπου μόρφωναν τα Ελληνόπουλα γιανα μεταφέρουν την κρυμμένη ακοίμη-τη φλόγα του πνευματικού κόσμου τηςρωμιοσύνης Και να που έρχονται αβία-στα στη μνήμη και ανάμεσά μας δύομορφές που λάμπρυναν τον ελληνι-σμό της τουρκοκρατίας και τους χρω-στάμε πολλά τον ποιητή λόγιο επα-ναστάτη Ρήγα τον Βελενστινλή καιτον φωτιστή και σχολάρχη του γένουςΆγιο Κοσμά τον Αιτωλό που σφράγι-σαν το έργο τους με θυσία Και για όσους αναρωτηθούν αν τα λό-για αυτά ταιριάζουν καλύτερα σε κά-ποιο αφιέρωμα για την 25η Μαρτίουθα λέγαμε πως προφανώς η δική μας26η Οκτωβρίου του 1912 έφερε το τέ-λος της τουρκοκρατίας στα μέρη μας

αφιέρωμα 14102012

1912-2012 ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ Α ΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ

Επιμέλεια αφιερώματος κείμενα Στέλιος Κούκος skoukosmakthesgr bull Συνέντευξη Δημήτριος Γεδεών bull Άρθρα Στράτος Δορδανάς Φάνης Μαλκίδης

laquoH μάχη του Σαρανταπόρου και η καταπληκτική ανδρεία των ευζώνων μας (10 Οκτωβρίου 1912)raquo λεπτομέρεια από λιθογραφία τουΣωτήρη Χρηστίδη

Οι συγκρούσεις σε στεριά και θάλασσα

1912-2012 Εκατό χρόνια από τον Α Βαλκανικό Πόλεμο

24|02 αφιέρωμα ΚΥΡΙΑΚΗ 14102012 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

HΗ συνομιλία μας με τον οξυδερκή με-λετητή και αναλυτή της στρατιωτικήςιστορίας υποστράτηγο εα ΔημήτριοΓεδεών άρχισε από τις προσπάθειεςτου ελληνικού κράτους για τη συγκρό-τηση του στρατού μετά τον ελληνο-τουρκικό πόλεμο του 1897

Σε σχέση με το 1897 και τον άτυχο γιατη χώρα μας ελληνοτουρκικό πόλεμομπορούμε να πούμε πως το 1912 είχα-με έναν νέο στρατό Ποιες προσπά-θειες έγιναν για τον εκσυγχρονισμότουΣτο διάστημα από το 1897 μέχρι το 1912έγινε πραγματική κοσμογονία σε ότιαφορά την προς πόλεμο προπαρασκευήτης χώρας Αμέσως μετά το 1897 κα-ταβλήθηκε προσπάθεια για την ανύ-ψωση του ηθικού του στρατεύματοςπου είχε επηρεαστεί βαθύτατα από τηνταπεινωτική ήττα στον ελληνοτουρκι-κό πόλεμο του 1897 Παράλληλα κατα-βλήθηκαν προσπάθειες για την ανα-διοργάνωση και τον εξοπλισμό του στρα-τού Συγκεκριμένα λήφθηκαν τα πα-ρακάτω μέτραbull Το 1900 καθιερώθηκε η Γενική Διοί-

κηση Στρατού με επικεφαλής τον διά-δοχο Κωνσταντίνο ο οποίος ασκού-σε και τα καθήκοντα του Γενικού Επι-θεωρητή Στρατού

bull Το 1904 ψηφίστηκε ο νόμος Περί Ορ-γανισμού Στρατού βάσει του οποίουο στρατός αποτελέστηκε από τρειςμεραρχίες

bull Το 1907 με σειρά νομοθετικών μέ-τρων ενισχύθηκε ο στρατός σε μέσαυποδομής οπλισμό και υλικά ενώ πα-ράλληλα απαγορεύτηκε η απόσπασηστρατιωτικών σε αλλότρια καθή-κοντα (χωροφυλακή τελωνεία κτλ)

bull Το 1908 καθιερώθηκε η χακί στολήεκστρατείας

Μετά την επανάσταση του 1909 η ορ-γάνωση του στρατού τέθηκε σε νέαβάσηbull Καταργήθηκε η Γενική Διοίκηση Στρα-

τού και οι μεγάλες μονάδες και οι στρα-τιωτικές υπηρεσίες υπάχθηκαν στουπουργείο Στρατιωτικών

bull Αποφασίστηκε τρίμηνη εκγύμνασηόλων των αγύμναστων οπλιτών καιαντικαταστάθηκαν τα παλιά πυρο-βόλα Κρουπ με πεδινά Σνάιντερ - Κα-νέ και ορειβατικά Σνάιντερ - Δαγ-κλή Δόθηκε ιδιαίτερη βαρύτητα στονανεφοδιασμό του στρατού και ορι-στικοποιήθηκαν τα σχέδια επιστρα-τεύσεως

bull Το 1911 καθορίστηκε ότι σε περίπτω-ση πολέμου ο Γενικός Επιθεωρητήςαναλάμβανε τα καθήκοντα του αρ-χιστρατήγου

bull Το 1912 ψηφίστηκε νέος οργανισμόςστρατού και καθιερώθηκε το τριαδι-κό σύστημα Οι μεραρχίες έγιναν τέσ-σερις και η κάθε μία είχε τρία Συν-τάγματα Πεζικού και ένα ΣύνταγμαΠεδινού Πυροβολικού Υπήρχαν επί-σης έξι Ανεξάρτητα Τάγματα Ευζώ-νων δύο Μοίρες Ορειβατικού Πυρο-βολικού μία Μοίρα Βαρέος Πυροβο-λικού τρία Συντάγματα Ιππικού απότα οποία τα δύο συγκροτούσαν Τα-ξιαρχία Ιππικού και δύο ΣυντάγματαΜηχανικού

bull Δόθηκε μεγάλη έμφαση στην εκπαί-δευση η οποία οργανώθηκε σε νέαβάση με στόχο να εξοικειωθεί ο στρα-τιώτης στις μεθόδους του σύγχρο-νου πολέμου και οι ηγήτορες στη δι-οίκηση των τμημάτων τους κάτω απόπολεμικές συνθήκες Κάθε χρόνο τοκαλοκαίρι διεξάγονταν μεγάλες ασκή-σεις εκτός από τα καλοκαίρια του1910 και 1911 οπότε δεν έγιναν μεγά-λες ασκήσεις αλλά εκπαίδευση τωναγύμναστων ώστε να αυξηθεί η εφε-δρεία

bull Για τους εξοπλισμούς διατέθηκαν με-γάλα ποσά και αγοράστηκαν όπλακαι υλικά αρκετά για να καλύψουντις ανάγκες 200000 ανδρών Το τυ-φέκιο Μάνλινχερ έγινε το βασικό όπλοτου πεζικού

bull Για την ασφάλεια της μεθορίου κα-τασκευάστηκαν στη Θεσσαλία τέσ-σερα οχυρά

Και όσον αφορά τη συγκρότηση τουστρατού για τις πολεμικές επιχειρή-σειςΗ επιστράτευση που έγινε απέδωσε

Οι μάχες του ελληνικού στρατού για την απελευθέρωση της ΘεσσαΜε ακρίβεια κινηματογραφικής ταινίας τεκμηρίωσης ουποστράτηγος εα Δημήτριος Γεδεών τέωςκαθηγητής και υποδιευθυντής της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού του Γενικού Επιτελείου Στρατού μας παρουσιάζει στη παραχώρησε τη νικηφόρα πορεία του ελληνικού στρατού από τη Μελούνα (τα τότε σύνορα) στα πρόθυρα της

laquoΕισέλασις εις την Τουρκίαν παρά τοιςστενοίς της Μελούνηςraquo Από την έκδοσηlaquoΒαλκανικοί Πόλεμοι 1912 - 1913 Το φω-τογραφικό λεύκωμα των Ρωμαΐδη - Zeitzraquoτων εκδόσεων laquoΚέδροςraquo

Ο Χάρτης των Βαλκανικών πολέμων 1912 - 1913

πολύ περισσότερους άνδρες από τοαναμενόμενο και ο Ελληνικός Στρα-τός μπόρεσε να συγκροτήσει τις απα-ραίτητες δυνάμεις για κάθε θέατροεπιχειρήσεων Συγκεκριμένα για τιςεπιχειρήσεις σε Θεσσαλία - Μακεδο-νία οργανώθηκε ο Στρατός Θεσσα-λίας αποτελούμενος από επτά μεραρ-χίες πεζικού τις I II III IV V VI και VIIμία ταξιαρχία ιππικού με δύο συντάγ-ματα ιππικού και τέσσερα συντάγματαευζώνων Τα τέσσερα συντάγματα ευ-ζώνων ανά δύο αποτέλεσαν το Από-σπασμα Γεννάδη (το 1ο και το 4ο υπότον συνταγματάρχη Στέφανο Γεννά-δη) και το Απόσπασμα Κωνσταντινο-πούλου (το 2ο και το 6ο υπό τον αντι-συνταγματάρχη Κωνσταντίνο Κων-σταντινόπουλο) Συνολικά ο ΣτρατόςΘεσσαλίας διέθετε 100000 άνδρες70 πολυβόλα 96 πεδινά 24 ορειβατι-κά και 54 τοπομαχικά πυροβόλα

Ο αντίπαλος οθωμανικός στρατός στηΘεσσαλία και στη Μακεδονία σε τι κα-τάσταση βρισκότανΟι Τούρκοι έναντι του Ελληνικού Στρα-τού Θεσσαλίας διέθεταν το 8ο Έκτα-κτο Σώμα Στρατού ή Στρατιά Αλιάκ-μονα με διοικητή τον στρατηγό Χα-σάν Ταξίν Πασά ο οποίος ήταν και αρ-χιστράτηγος των τουρκικών δυνάμε-ων κατά των Ελλήνων Το σώμα διέ-θετε τρεις μεραρχίες και ένα απόσπα-σμα από τέσσερα τάγματα μία ίλη ιπ-πικού και μία ορειβατική πυροβολαρ-χία Πρώτη γραμμή αμύνης ήταν η πε-ριοχή Γρεβενά - Δεσκάτη - Ελασσόνακαι ήταν επανδρωμένη με 12 τάγματαπεζικού μία ίλη ιππικού και τέσσεριςπυροβολαρχίες Δεύτερη γραμμή αμύ-νης ήταν η περιοχή Σέρβια - Κοζάνηκαι ήταν επανδρωμένη με 12 τάγματαπεζικού δύο ίλες ιππικού και τρεις πυ-ροβολαρχίες Οι δυνάμεις αυτές μπο-ρούσαν να ενισχυθούν από το Μονα-στήρι και τη Θεσσαλονίκη και κατά συ-νέπεια ο Τουρκικός Στρατός έναντιτου Στρατού Θεσσαλίας μπορούσε νασυγκεντρώσει μια δύναμη 35000 αν-δρών περίπου Γενικά οι Τούρκοι ήτανσχεδόν ισοδύναμοι με τους Έλληνεςσε ιππικό υπερτερούσαν ελαφρά σεπυροβολικό αλλά υστερούσαν σημαν-τικά σε πεζικό έχοντας 43 τάγματα έναν-τι 63 ελληνικών


αφιέρωμα 03|25ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ 14102012

Η τοποθεσία Σαρανταπόρου απείχεαπό τα τότε σύνορα περί τα 40 χι-λιόμετρα και επιλέχθηκε από τουςΤούρκους επειδή ήταν φύσει οχυράτοποθεσία με εξαιρετικά πεδία βο-λής Οι Τούρκοι είχαν οχυρωθεί στηντοποθεσία Σαρανταπόρου η οποίαέκλεινε την οδό από Θεσσαλία μέ-σω Σερβίων στην Κοζάνη και στηντοποθεσία Λαζαράδες - Βογγόπε-τρα η οποία κάλυπτε την οδό απόΔεσκάτη - Σέρβια Την τοποθεσίαΣαρανταπόρου επάνδρωναν δύο με-ραρχίες με συνολική δύναμη 14 τάγ-ματα πεζικού και 22 πυροβόλα Τηντοποθεσία Λαζαράδων επάνδρωναντέσσερα τάγματα πεζικού και έναςλόχος πολυβόλων Ο Στρατός Θεσσαλίας με αναπτε-ρωμένο το ηθικό από τις αρχικές επι-τυχίες ετοιμαζόταν να εκπορθήσειτην τοποθεσία η οποία κατά τον γερ-μανό οργανωτή του οθωμανικού στρα-τού φον ντερ Γκολτς θα αποτελού-σε τον τάφο του Ελληνικού Στρα-τού Το σχέδιο που εφαρμόστηκε προ-έβλεπε επίθεση κατά μέτωπο με τρειςμεραρχίες και παράλληλα υπερκέ-ραση της τοποθεσίας από τα πλευ-ρά - από δεξιά και από αριστερά Ιδι-αίτερο ενδιαφέρον έχει η εντολή πουδόθηκε στην IV Μεραρχία (διοικη-τής ο υποστράτηγος ΚωνσταντίνοςΜοσχόπουλος) Η μεραρχία θα προ-χωρούσε στο αριστερό της παράτα-ξης προς το χωριό Μεταξάς Αν διε-ξαγόταν αγώνας στο Σαραντάποροθα στρεφόταν προς τα εκεί διαφο-ρετικά αν ο εχθρός παρουσίαζε ση-μάδια κάμψης θα κατευθυνόταν προςΣέρβια για να αποκόψει την υποχώ-ρηση των ΤούρκωνΜία ακόμα μεραρχία η V και ένα άλ-λο τμήμα (Απόσπασμα Γεννάδη καιΤαξιαρχία Ιππικού) θα έκαναν ευρύ-τερη υπερκέραση από το χωριό Κρα-νιά προς Κοζάνη

Έναρξη των συγκρούσεωνΗ επίθεση κατά της τοποθεσίας Σα-ρανταπόρου -η πρώτη μεγάλη επι-χείρηση του πολέμου στην οποία οΣτρατός Θεσσαλίας θα έδινε εξε-τάσεις- άρχισε το πρωί της 9ης Οκτω-βρίου Ο καιρός ήταν βροχερός καιμε ομίχλη Οι τρεις μεραρχίες τουκέντρου βλήθηκαν από πυρά πυρο-βολικού γύρω στις 930-1000 αλλάπαρά τις απώλειες συνέχισαν την κί-νηση ωστόσο με βραδύτητα επειδήτο έδαφος ήταν αρκετά δύσκολοΜέχρι τις 1300 δεν είχαν εμπλακείσε σοβαρό αγώνα και βρίσκοντανακόμα μακριά από την κύρια αμυντι-κή τοποθεσία Το βράδυ οι μεραρ-χίες είχαν φτάσει σε απόσταση από600 έως 1000 μέτρα από τις θέσειςτων Τούρκων βρέθηκαν κάτω απόφονικά πυρά των αμυνόμενων καισταμάτησαν εκεί όπου και διανυ-κτέρευσαν Οι Τούρκοι παρενοχλού-σαν τα ελληνικά τμήματα με πυρά

τη νύχτα της 9ης προς 10η Οκτωβρί-ου γεγονός που προκάλεσε σύγχυ-ση Το γεγονός αυτό μαζί με τις με-γάλες απώλειες και την κόπωση εί-χε αρχίσει να επιδρά στο ηθικό τωναντρών Από τις μεραρχίες των πλευρών η IVΜεραρχία παρά τις διαταγές που εί-χε αποφάσισε να ενεργήσει μόνογια να υπερκεράσει την τοποθεσίαΣαρανταπόρου Για το σκοπό αυτόκινήθηκε με ισχυρή εμπροσθοφυλα-κή και ανέτρεψε τουρκικές δυνάμειςδιαδοχικά στις θέσεις Κεφαλολίβα-δο και Πολύρραχο φθάνοντας πά-νω από την οδό προς Σέρβια στα νώ-τα της τοποθεσίας ΣαρανταπόρουΗ V Μεραρχία και το απόσπασμα Γεν-νάδη συγκρούστηκαν με τους Τούρ-κους στην ισχυρή τοποθεσία Λαζα-ράδων - Βογγόπετρας όπου και στα-μάτησαν όταν νύχτωσε και έμεινανστις θέσεις τους υπό καταρρακτώδηβροχή

Σύμπτυξη του τουρκικού στρατούΤη νύχτα της 9ης Οκτωβρίου οι Τούρ-κοι έχοντας αντιληφθεί τον κίνδυνοπου δημιούργησε η ενέργεια της IVΕλληνικής Μεραρχίας και προ του κιν-δύνου να αποκοπεί η οδός υποχώ-ρησής τους διέταξαν τη σύμπτυξητων τμημάτων που αμύνονταν στηνπεριοχή Η σύμπτυξη άρχισε τα με-σάνυχτα αλλά έγινε με πολύ βραδύρυθμό λόγω των κακών καιρικών συν-θηκών Όμως επειδή η επαφή με τα

ελληνικά τμήματα δεν ήταν στενή οιΤούρκοι συμπτύχθηκαν χωρίς αυτόνα γίνει αντιληπτό Έτσι το πρωί της10ης Οκτωβρίου όταν οι ελληνικέςμεραρχίες στην τοποθεσία Σαραν-ταπόρου συνέχισαν την επίθεση τηβρήκαν άδεια από εχθρό Έτσι ο δρό-μος προς την Κοζάνη είχε ανοίξει

Απελευθέρωση Κοζάνης -ΑπώλειεςΗ Κοζάνη -που καταλήφθηκε στις 11Οκτωβρίου- ήταν ο πρώτος στρατη-γικός αντικειμενικός σκοπός ήτανκόμβος συγκοινωνιών και από αυ-τήν ανοιγόταν ο δρόμος προς Δυτι-κή Μακεδονία - Ήπειρο Μοναστήρικαι ΘεσσαλονίκηΟι απώλειες του Στρατού Θεσσα-λίας ήταν βαριές 18 αξιωματικοί και164 οπλίτες νεκροί 30 αξιωματικοίκαι 965 οπλίτες τραυματίες Στουςνεκρούς αξιωματικούς περιλαμβα-νόταν και ο πρώτος διοικητής συν-τάγματος αντισυνταγματάρχης Κυ-ριάκος Μαυρομιχάλης που σκοτώ-θηκε στη μάχη των Λαζαράδων Θαακολουθούσαν και άλλοι διοικητέςσυνταγμάτων μέχρι το τέλος των Βαλ-κανικών Πολέμων Μεγάλες ήταν επί-σης και οι απώλειες των Τούρκωνοι οποίοι εγκατέλειψαν στο πεδίοτης μάχης 22 πυροβόλα με τα βλη-τοφόρα τους Ο Στρατός Θεσσαλίαςείχε περάσει με επιτυχία την πρώτημεγάλη δοκιμασία του και το ηθικότων ανδρών του είχε ενισχυθεί ση-μαντικά

λονίκης

της Στρατιωτικής Ιστορίας συνέντευξη που μας

Θεσσαλονίκης

laquoΕκ του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1912 Η μεγάλη μάχη του Σαρανταπόρου της10 Οκτωβρίουraquo λιθογραφία των εκδόσεων laquoΔράκος Παπαδημητρίουraquo

Η μάχη του Σαρανταπόρου

συνέχειαστην επόμενη σελίδα



Γενικά η Οθωμανική αυτοκρατορία αν-τιμετώπιζε πρόβλημα στα ευρωπαϊκάεδάφη της Ο πληθυσμός της που ανερ-χόταν σε 26 εκατομμύρια αποτελού-σε σημαντική πηγή ανθρώπινου δυνα-μικού για το στρατό της Όμως το 75 του πληθυσμού ζούσεστην ασιατική Τουρκία και οι ενισχύ-σεις από εκεί προς το ευρωπαϊκό τμή-μα απαιτούσαν κυριαρχία στη θάλασ-σα Και εδώ φαίνεται η τεράστια συμ-βολή του Ελληνικού Στόλου ο οποίοςκυριάρχησε στο Αιγαίο και απέτρεψετην από θαλάσσης μεταφορά ενισχύ-σεων Όπως συνέβη σε κάθε πολυε-θνική αυτοκρατορία ο Τουρκικός Στρα-τός περιλάμβανε στοιχεία από όλεςτις εθνότητες η διαγωγή των οποίωνθα κυμαινόταν ανάλογα με την εξέλι-ξη των επιχειρήσεων Ο στρατός τηςΟθωμανικής αυτοκρατορίας είχε υπο-στεί σημαντικές βελτιώσεις χάρη στηνπαρουσία επί πολλά χρόνια του πρώ-σου στρατηγού φον ντερ Γκολτς οιδε επιτυχίες του κατά τον πόλεμο του1897 οφείλουν πολλά στον γερμανόοργανωτή του

Η διέλευση του ελληνικού στρατού

από την Ελασσόνα -την πρώτη περιο-χή που απελευθέρωσε ο ελληνικός στρα-τός- δεν αντιστοιχεί με κάποια μεγά-λη μάχη Προφανώς οι οθωμανοί επι-τελάρχες διάλεξαν μια πιο πρόσφορηγια αυτούς περιοχή για να οργανώ-σουν την αμυντική τους γραμμή Τι γνω-ρίζουμε όμως για αυτή την πρώτη νί-κη των ελληνικών δυνάμεων Ήταναβλαβής η είσοδός τους στο υπό οθω-μανική κατοχή έδαφος Τι αντιμετώ-πισε ο στρατός μας σ αυτή την πρώ-τη φάσηΠριν τη μάχη του Σαρανταπόρου τηνπρώτη μεγάλη μάχη του Α Βαλκανι-κού Πολέμου ο Στρατός Θεσσαλίαςέδωσε τρεις μικρές μάχες τη μάχη τωνσυνόρων τη μάχη της Δεσκάτης καιτη μάχη της ΕλασσόναςΗ έναρξη της προελάσεως του Στρα-τού Θεσσαλίας άρχισε το πρωί της 5ηςΟκτωβρίου 1912 και συνάντησε μικρήαντίσταση από τα τουρκικά φυλάκιαπροκαλύψεως η οποία αντιμετωπίστη-κε με επιτυχία με μικρές απώλειες απόμέρους των ΕλλήνωνΗ μάχη της Ελασσόνας διεξήχθη την6η Οκτωβρίου Οι Τούρκοι αντέταξαντρία τάγματα πεζικού τρεις ίλες ιππι-

κού και δύο πυροβολαρχίες Από ελ-ληνικής πλευράς στη μάχη πήραν μέ-ρος δυνάμεις της Ι και της ΙΙ Μεραρ-χίας μόνο Μέχρι το απόγευμα οι Τούρ-κοι είχαν χάσει τη μάχη αλλά αποσύρ-θηκαν σχεδόν ανενόχλητοι Η μάχητης Δεσκάτης διεξήχθη την ίδια ημέ-ρα από το Απόσπασμα Ευζώνων Γεν-νάδη Και εδώ η μάχη ήταν σύντομηοι Τούρκοι διέφυγαν προς Λαζαρά-δες και τα ελληνικά τμήματα μπήκανστη Δεσκάτη όπου έγιναν δεκτά μεενθουσιασμό Οι απώλειες των δύοημερών ανήλθαν σε περίπου 100 νε-κρούς και τραυματίες αξιωματικούςκαι οπλίτεςΤο μεγαλύτερο μειονέκτημα του Στρα-τού Θεσσαλίας ήταν η έλλειψη πληρο-φοριών για τις κινήσεις του εχθρούΤο κατ εξοχήν όπλο που μπορούσε νακάνει αναγνωρίσεις ήταν η ΤαξιαρχίαΙππικού αλλά η δράση της σε όλη τηδιάρκεια των πρώτων ημερών του πο-λέμου δεν ήταν η καλύτερη δυνατή Ηαεροπορική αναγνώριση ήταν ακόμαστα σπάργανα και τα αεροπλάνα ήτανδέσμια των καιρικών συνθηκών Έτσιμετά την απελευθέρωση της Ελασσό-νας και της Δεσκάτης εκτιμήθηκε ως

επόμενη πιθανή γραμμή αντίστασηςτων Τούρκων η τοποθεσία Σαραντα-πόρου

Η τελευταία μάχη για την απελευθέ-ρωση της Θεσσαλονίκης προφανώςδεν έγινε Παρ όλα αυτά ήταν σημαν-τικές οι κινήσεις του ελληνικού στρα-τού οι οποίες ανάγκασαν τον Ταξίνπασά να παραδώσει την πόλη Το ίδιοσημαντικές ήταν και οι ενέργειες τουμηχανικού σώματος για την κατασκευήγεφυρών για την προέλαση του στρα-τού προς τη Θεσσαλονίκη Πώς θα πε-ριγράφατε τις τελευταίες αυτές ενέρ-γειες για την απελευθέρωση της πό-λης Υπάρχει ένα αξίωμα στην πολεμική τέ-χνη που με απλά ελληνικά λέει Εμ-πόδιο που δεν καλύπτεται με πυρά δενείναι εμπόδιο Έτσι οι Τούρκοι δημι-ούργησαν το εμπόδιο καταστρέφον-τας τις γέφυρες του Αξιού αλλά δεναμύνθηκαν στην απέναντι όχθη γεγο-νός που σήμαινε ότι η επισκευή τωνγεφυρών ή η γεφύρωση του ποταμούμε άλλο τρόπο θα γινόταν ανενόχλη-τα Οι Τούρκοι είχαν καταστρέψει τε-λείως τη σιδηροδρομική γέφυρα Πο-

Μετά τη μάχη του Σαρανταπόρου οι πλη-ροφορίες έδειχναν ότι ο όγκος των τουρ-κικών δυνάμεων είχε τραπεί προς Βορ-ρά Για το λόγο αυτό ο αρχιστράτηγοςαποφάσισε να κινηθεί πρώτα προς Μο-ναστήρι και μετά προς Βέροια - Θεσ-σαλονίκη Όμως ύστερα από τις κινή-σεις των Βουλγάρων για τους οποίουςη Θεσσαλονίκη αποτελούσε το μεγάλοέπαθλο ο Στρατός Θεσσαλίας στρά-φηκε προς ανατολάς και προέλασε προςΘεσσαλονίκη αφήνοντας μόνο μία με-ραρχία να καλύπτει το πλευρό του απόΒορρά Η κίνηση αυτή ήταν παρακινδυ-νευμένη αλλά η Θεσσαλονίκη ήταν πρω-ταρχικός αντικειμενικός σκοπός Τη νύ-χτα της 23ης προς 24η Οκτωβρίου η με-ραρχία που ενεργούσε προς Βορρά αιφ-νιδιάστηκε από ένα μικρό απόσπασμαΤούρκων και διαλύθηκε δημιουργών-τας άκρως επικίνδυνη κατάσταση στανώτα των τμημάτων που ενεργούσανπρος Θεσσαλονίκη Ευτυχώς η ενέρ-γεια τοπικών δυνάμεων αποκατέστησετην τάξηΟ Στρατός Θεσσαλίας κατά την κίνησήτου προς Θεσσαλονίκη έδωσε τη μάχητων Γιαννιτσών Η μάχη αυτή ουσιαστι-κά ήταν μια μάχη εκ συναντήσεως όπουτα ελληνικά τμήματα αιφνιδιάστηκαν απότην παρουσία των Τούρκων στην τοπο-θεσία Γιαννιτσών Λογικά η καλύτερητοποθεσία αμύνης για την κάλυψη τηςΘεσσαλονίκης ήταν ο Αξιός ποταμόςαλλά ο Ταξίν Πασάς προτίμησε την το-ποθεσία Γιαννιτσών είτε επειδή επρό-κειτο για ιερή πόλη των μουσουλμάνων

είτε γιατί δεν ήθελε να οργανώσει τηνάμυνά του πολύ κοντά στη Θεσσαλονί-κη Έτσι ο Στρατός Θεσσαλίας αιφνιδιά-στηκε όταν συνάντησε σθεναρή αντί-σταση στην περιοχή εκείνη Όπως ήταν το έδαφος εκείνη την εποχήο πεδινός χώρος διακοπτόταν από τη λί-μνη των Γιαννιτσών Έτσι ο Στρατός Θεσ-σαλίας αποφάσισε να προελάσει προςΘεσσαλονίκη με τέσσερις μεραρχίες βό-ρεια της λίμνης ενώ έστειλε νότια τηςλίμνης μία μεραρχία το Απόσπασμα Ευ-ζώνων Κωνσταντινοπούλου και την Τα-ξιαρχία ΙππικούΗ τοποθεσία την οποία επέλεξαν οι Τούρ-κοι βρισκόταν μεταξύ του όρους Πάικοκαι της λίμνης των Γιαννιτσών Ήταν οι-κονομική δηλαδή μπορούσε να επαν-δρωθεί με λίγες δυνάμεις είχε εξαιρετι-κή παρατήρηση και πεδία βολής είχε ικα-νοποιητικό βάθος δεν παρακαμπτότανεύκολα και έφραζε την κύρια οδό προςΘεσσαλονίκη Το μόνο μειονέκτημα πουείχε ήταν η ύπαρξη ενός μεγάλου κωλύ-ματος στα νώτα της του Αξιού ποταμού

Η εξέλιξη της σύγκρουσης Έτσι όταν άρχισαν την προέλασή τουςοι ελληνικές μεραρχίες το πρωί της 19ηςΟκτωβρίου δέχτηκαν πυρά από όλη τηνέκταση της τοποθεσίας και ενεπλάκη-σαν σε μάχη με τουρκικά τμήματα ΤοΓενικό Στρατηγείο ενημερώθηκε για τηνκατάσταση της ημέρας εκείνης γύρω στομεσημέρι και διέταξε τη συνέχιση τηςεπίθεσης η οποία διακόπηκε μόνο το βρά-δυ της 19ης προς 20ή Οκτωβρίου που

Η μάχη των Γιαννιτσών

laquoΕκ του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1912 Η μεγάλη μάχη των Γιαννιτσών την 20 Οκτωβρί παδημητρίουraquo



λυκάστρου Η προσπάθειά τους να κα-ταστρέψουν τη σιδηροδρομική γέφυ-ρα Χαλκηδόνας δεν είχε επιτυχία καιη γέφυρα είχε πάθει μικρές ζημιές Εί-χε καταστραφεί επίσης η ξύλινη πεζο-γέφυρα ανατολικά της ΧαλκηδόναςΣτην περιοχή δυτικά από τον Αξιό καιμέχρι Βέρμιο και Πιέρια όρη δεν υπήρ-χε κατάλληλη ξυλεία ενώ το υλικό γε-φυροσκευής κινούνταν με πολύ βρα-δύ ρυθμό και βρισκόταν ακόμα στηνπεριοχή Σαρανταπόρου Έτσι το Μη-χανικό ανέλαβε το δυσχερές έργο ναεπισκευάσει τις γέφυρες και να γεφυ-ρώσει τον Αξιό με όποια υλικά θα εύ-ρισκε επί τόπου Το όλο έργο δυσχέ-ραινε ο ίδιος ο ποταμός ο οποίος είχεφουσκώσει από τις συνεχόμενες βρο-χές Έπειτα από μεγάλες προσπάθειεςαπό την 21η Οκτωβρίου κατορθώθηκεη γεφύρωση του Αξιού και η διάβασητου Στρατού Θεσσαλίας την 24η Οκτω-βρίου

Τι εμπόδισε λοιπόν την τελική ελληνι-κή επίθεσηΤην 25η Οκτωβρίου και ενώ ο Στρα-τός Θεσσαλίας ετοιμαζόταν για τηντελική επίθεση με στόχο να καταλάβει

τη Θεσσαλονίκη και να προλάβει τουςΒούλγαρους ύστερα από πίεση τωνπροξένων των Μεγάλων Δυνάμεων οΧασάν Ταξίν Πασάς διαπραγματεύτη-κε την παράδοση της πόλης Οι όροιπου πρότεινε απορρίφθηκαν από τοναρχιστράτηγο ο οποίος υπαγόρευσετους δικούς του όρους Ο Χασάν Τα-ξίν συμφώνησε ζητώντας όμως να κρα-τήσουν οι Τούρκοι 5000 όπλα για ναγυμνάζουν νεοσύλλεκτους Ο όρος δενέγινε δεκτός και οι Τούρκοι ζήτησανδιορία δύο ωρών για να απαντήσουνΌταν πέρασε ο χρόνος αυτός το Γε-νικό Στρατηγείο διέταξε την κίνησητων ελληνικών δυνάμεων προς την πό-λη Όταν η κύκλωση της πόλης έγινεασφυκτική ο Χασάν Ταξίν Πασάς βλέ-ποντας το μάταιο των προσπαθειώντου αποφάσισε να δεχτεί τους όρουςτου έλληνα αρχιστράτηγου Στις 2300της 26ης Οκτωβρίου 1912 υπογράφτη-κε το πρωτόκολλο παράδοσης της Θεσ-σαλονίκης και του Τουρκικού Στρα-τού

Και όσον αφορά την εμπλοκή των Βουλ-γάρωνΤην ίδια στιγμή η Βουλγαρική Μεραρ-

χία του Ρίλα που ήδη είχε καταλάβειτις Σέρρες βρισκόταν στην περιοχήτου χωριού Άσσηρος Εκεί πληροφο-ρήθηκε ότι είχε φτάσει αργά για ναολοκληρώσει την αποστολή της Παρόλα αυτά οι Βούλγαροι προέβησαν σεορισμένες σπασμωδικές ενέργειες καιακόμα προσπάθησαν να πείσουν τονΧασάν Ταξίν Πασά να παραδώσει καισε αυτούς την πόλη για να πάρουν τηλακωνική απάντησή του Είχα μία μό-νο Θεσσαλονίκη και αυτή την παρέ-δωσαΣτη συνέχεια οι Βούλγαροι πλησία-σαν τον γιο του Χασάν Ταξίν Πασάκαι του έταξαν ένα ιλιγγιώδες ποσόχρυσών λιρών σε γαλλική τράπεζα ανπρόσθετε στο πρωτόκολλο παράδο-σης ότι οι Βούλγαροι μπήκαν μαζί μετους Έλληνες στη Θεσσαλονίκη Η απάν-τηση του Τούρκου ήταν Η τιμή μουδεν εξαγοράζεται Παρ όλα αυτάόταν τμήματα του Βουλγαρικού Στρα-τού μπήκαν στη Θεσσαλονίκη ύστερααπό σχετική συμφωνία ο στρατηγόςΤοντόροφ έσπευσε να τηλεγραφήσειστον βασιλέα Φερδινάνδο ότι απόσήμερα η Θεσσαλονίκη βρίσκεται υπότο σκήπτρο Σας Ο βασιλιάς της Βουλ-

γαρίας έσπευσε επίσης να γράψει στονδιάδοχό του Πόσο σε ζηλεύω γιεμου για την είσοδό σου στην ιστορι-κή πόλη του Αγίου Παύλου

Θα μπορούσε κάποιος να προσάψειστον Ταξίν πασά πως η παράδοση τηςΘεσσαλονίκης έγινε εσπευμένα Οι Τούρκοι δεν υπερασπίστηκαν όπωςθα περίμενε κανείς τη ΘεσσαλονίκηΠαρά το γεγονός ότι ήταν αποκλει-σμένοι από τη θάλασσα είχαν ακόμασημαντικές δυνάμεις όταν υπέγραφαντο πρωτόκολλο παράδοσης της πόληςΘα μπορούσαν να κερδίσουν πολύτι-μο χρόνο αν καταλάμβαναν τη γραμ-μή του Αξιού ποταμού και να αμυνθούνστην ανατολική όχθη του έχοντας μπρο-στά τους ένα σημαντικό υδάτινο κώ-λυμα Επίσης θα μπορούσαν να κερδί-σουν χρόνο παρατείνοντας τις δια-πραγματεύσεις αν εκμεταλλεύονταντη διαμάχη Ελλήνων και Βουλγάρωνγια την πόλη Όμως οι επιτυχίες τωνσυμμάχων σε όλα τα μέτωπα και η βύ-θιση του θωρηκτού Φετίχ Μπουλέναπό τον Βότση μέσα στο λιμάνι τηςΘεσσαλονίκης είχαν επιδράσει στο ηθι-κό τους

πέρασε κάτω από συνεχή βροχή Η επί-θεση συνεχίστηκε την 20ή Οκτωβρίουκαι μέχρι το μεσημέρι οι Τούρκοι είχανανατραπεί και υποχωρήσει άτακτα Όμωςκαι πάλι δεν έγινε συστηματική κατα-δίωξη λόγω της βροχής του ελώδουςεδάφους και της έλλειψης συντονισμούΗ αντίσταση των Τούρκων υπήρξε σκλη-

ρή όπως φαίνεται από τις απώλειες τωντεσσάρων μεραρχιών 10 αξιωματικοίκαι 178 οπλίτες νεκροί 29 αξιωματικοίκαι 756 οπλίτες τραυματίες Στις 20 Οκτωβρίου τα τμήματα που κι-νούνταν νότια της λίμνης έδωσαν με επι-τυχία τη μάχη του ποταμού Λουδία αλ-λά και σ αυτή την περίπτωση δεν κατα-

δίωξαν όπως έπρεπε τους Τούρκους οιοποίοι υποχώρησαν προς τον Αξιό πο-ταμό Όπως εξελίχθηκε η κατάσταση στησυνέχεια η μάχη των Γιαννιτσών ήταν ητελευταία μεγάλη μάχη πριν την απελευ-θέρωση της Θεσσαλονίκης και η οποίαουσιαστικά άνοιξε τον δρόμο προς τηΝύμφη του Θερμαϊκού

ίουraquo λιθογραφία των εκδόσεων laquoΔράκος Πα-

Η μάχη των Γιαννιτσών σε σχεδιάγραμμα της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού του Γενικού Επιτελείου Στρατού

Oμέχρι πρότινος σχετικά άγνωστος κρη-τικός πολιτικός εισέβαλε κυριολεκτικάστον κοινωνικοπολιτικό βίο της Ελλά-δας με πρωταρχικό σκοπό να θωρακί-σει εσωτερικά τη χώρα πριν την ανα-δείξει σε αποφασιστικό παράγοντα γιατην επίλυση του Ανατολικού Ζητήμα-τος άξια σεβασμού και εμπιστοσύνηςτων άλλων βαλκανικών και δυτικών δυ-νάμεων Δεν ήταν καθόλου εύκολο τοέργο που είχε να επιτελέσει με την ανά-ληψη της πρωθυπουργίας τον Οκτώβριοτου 1910 καθώς οι εθνικές ταπεινώσειςεξαιτίας του ελληνοτουρκικού πολέμου(1897) και της θερινής κρίσης του Κρη-τικού Ζητήματος (1909) έτειναν να με-τατρέψουν την Ελλάδα σε παρία τηςδιεθνούς κοινότητας και ουραγό τωνεπικείμενων κοσμογονικών αλλαγώνστα Βαλκάνια Αναμφίβολα με όπλα τησύνεση τις γνώσεις και ικανότητες τηνπολιτική διορατικότητα τη φιλοδοξίακαι τον καιροσκοπισμό την ψυχραιμίακαι την αποφασιστικότητα χρησιμοποί-ησε τον κατευνασμό αλλά και τον δι-πλωματικό δυναμισμό για να προστα-τεύσει καλύτερα τα εθνικά συμφέρον-τα και να προωθήσει τα αλυτρωτικά ορά-ματα όταν οι συνθήκες θα είχαν ωριμά-σει για κάτι τέτοιο Φέροντας την πολύτιμη παρακαταθήκητων καινοτόμων πρωτοβουλιών του Χα-ρίλαου Τρικούπη επιχείρησε από τηνπρώτη στιγμή να εξασφαλίσει τους απα-ραίτητους οικονομικούς πόρους για τηναναδιοργάνωση των ενόπλων δυνάμε-ων και την όσο το δυνατόν καλύτερηπολεμική προπαρασκευή που θα επα-νέφερε το χαμένο κύρος στη χώρα καιθα την αποκαθιστούσε στη διεθνή πολι-τική σκηνή αίροντας τον πολυετή απο-μονωτισμό της Διαβλέποντας πως λίανσυντόμως υφίστατο ισχυρό το ενδεχό-μενο η Ελλάδα να κληθεί στα όπλα ωςσύμμαχος των άλλων βαλκανικών λαώνσε έναν πόλεμο με την Οθωμανική αυ-τοκρατορία έλαβε μια σειρά τολμηρώναποφάσεων για να προσδώσει στο πεζι-κό και το ναυτικό την απαραίτητη δύνα-μη πυρός τα υλικά δηλαδή μέσα που χρει-άζονταν για τη διεξαγωγή του πολέμουΤαυτόχρονα περιόρισε τους αξιωματι-κούς και εν γένει τον στρατό στα αυ-στηρά στρατιωτικά τους καθήκοντα για

να διακόψει την ανάμιξή τους με την πο-λιτική που είχε έως τότε οδηγήσει σεεθνικές περιπέτειες ταπεινωτικής από-ληξης Τη διετία πριν από τους Βαλκανι-κούς Πολέμους ο Βενιζέλος συντόνισεέναν στρατιωτικό σχεδιασμό με τη βοή-θεια της γαλλικής και της αγγλικής στρα-τιωτικής αποστολής που είχαν αναλά-βει την αναδιοργάνωση του στρατούκαι του ναυτικού αντίστοιχα Οι διαθέσι-μοι πόροι που εξασφαλίστηκαν με τη σύ-ναψη ως επί το πλείστον δανείων διατέ-θηκαν για την αγορά πολεμικού υλικούκαι την ενδυνάμωση του ναυτικού μετην παραγγελία νέων πλοίων Αυτό σεκαμία περίπτωση δεν σήμαινε πως οι μέ-χρι πρότινος ελληνικές κυβερνήσεις δενείχαν εκπονήσει αντίστοιχα προγράμ-ματα παραγγελιών πολεμικού υλικού καινέων ναυτικών μονάδων ο έντονος αν-ταγωνισμός μεταξύ των ξένων πολεμι-κών βιομηχανιών μαρτυρούσε πως η ελ-ληνική αγορά για τους εξοπλισμούς είχεκαταστεί μία από τις πλέον προσοδοφό-ρες καθώς στο πεδίο αυτό διακυβεύον-ταν μεγάλα οικονομικά συμφέροντα μεσαφείς πολιτικές προεκτάσεις Απλώςμε μεθοδικά βήματα ο Βενιζέλος κατά-φερε σε σύντομο χρονικό διάστημα νααυξήσει τις μονάδες του επιστρατευμέ-νου στρατού και μέσα από μια σειρά συ-ναφθεισών συμβάσεων να μετατρέψειτο ελληνικό πυροβολικό και ναυτικό σεαιχμές του πολεμικού δόρατος Αν το πυροβολικό έμελλε να υποστηρί-ξει αποφασιστικά τη νικηφόρα προέλα-ση του στρατού ξηράς αιφνιδιάζονταςμε τις επιδόσεις του συμμάχους και αν-τιπάλους το ναυτικό εξασφάλισε τηνυπεροπλία στο Αιγαίο και τον έλεγχοτων θαλάσσιων επικοινωνιών Μάλιστααυτό το τελευταίο δεδομένο διαδραμά-τισε αποφασιστικό ρόλο στην αποδοχήτης ελληνικής πρότασης για συμμετοχήστον βαλκανικό συνασπισμό -έστω καιτην τελευταία στιγμή- με τη βουλγαρι-κή πλευρά να διαβλέπει ορθά τις ανε-κτίμητες υπηρεσίες που θα μπορούσενα προσφέρει η Ελλάδα στη θάλασσαεξουδετερώνοντας το οθωμανικό ναυ-τικό

Ναυτικοί εξοπλισμοί Ελλάδας -ΤουρκίαςΗ ελληνική δύναμη στη θάλασσα ήταντο διαβατήριο όχι μόνο για τη συμμετο-χή στον Α Βαλκανικό Πόλεμο αλλά καιγια την εκπλήρωση μέρους των αλυ-τρωτικών ονείρων που περιελάμβαναντην απελευθέρωση των νησιών του Αι-γαίου Η κούρσα των ναυτικών εξοπλι-σμών στην οποία Αθήνα και Πύλη επι-δόθηκαν πριν από τη σύγκρουση κατέ-

ληξε με την επικράτηση της πρώτης καιτην εκπλήρωση του παλαιού οθωμανι-κού γνωμικού Ο Αλλάχ έδωσε στουςπιστούς τη γη και στους απίστους τη θά-λασσα Το 1911 ήταν χρονιά καμπής για την ελ-ληνική προσπάθεια αφού μετά από επί-μονες αναζητήσεις καθελκύστηκε σταναυπηγεία Orlando στο Λιβόρνο τηςΙταλίας το θωρηκτό εύδρομο Γ Αβέ-ρωφ και προστέθηκε στη δύναμη τουναυτικού αποτελώντας έκτοτε τη ναυαρ-χίδα του Το κόστος αγοράς του ανήλ-θε στις 950000 λίρες περίπου εκ τωνοποίων οι 300000 καταβλήθηκαν απότο κληροδότημα του πλούσιου ομογε-νή Αβέρωφ Αν και δεν ανήκε στα θω-ρηκτά τύπου Δρεδνώτ διέθετε αυξη-μένη ταχύτητα και ήταν καινούργιο γε-γονός που αντιστάθμιζε την παλαιότη-τα στον εξοπλισμό του σε σχέση με τοννέο τύπο θωρηκτού Το Γ Αβέρωφήταν ότι καλύτερο μπορούσε να αγο-ράσει μια χώρα που δεν διέθετε απε-ριόριστους πόρους και ήρθε να ανανε-ώσει την ήδη γερασμένη ελληνική συλ-λογή των τριών θωρηκτών Ύδρα Σπέ-τσαι και Ψαρά που αποτελούσαν κλη-ρονομιά της τρικουπικής περιόδου Εί-χε ήδη εκραγεί ο πόλεμος όταν κατέ-πλευσαν στην Ελλάδα τα δύο γερμανι-κά αντιτορπιλικά Νέα Γενεά και Κε-ραυνός και τα αγγλικά Πάνθηρ Αε-τός Λέων Ιέραξ για να προστε-θούν στα υπάρχοντα παλαιά του ίδιουτύπου Ο στόλος διέθετε επίσης τορπι-λοβόλα καθώς και το καινούργιο υπο-βρύχιο ΔελφίνιΣτον αντίποδα ο οθωμανικός στόλοςπροχώρησε την ίδια περίοδο στην εσπευ-σμένη αγορά δύο παλαιών θωρηκτώναπό τη γερμανική αγορά για να αντι-σταθμίσει τη διαφαινόμενη υπεροχή τηςΕλλάδας μετά την αγορά του ΑβέρωφΕπίσης η προσθήκη τεσσάρων αντιτορ-πιλικών από την ίδια αγορά μείωσε σχε-τικά τον μέσο όρο παλαιότητας του κα-ταφανώς πεπαλαιωμένου στόλου χω-ρίς ωστόσο να μεταβάλει άρδην τις ναυ-τικές ισορροπίες μεταξύ των δύο πλευ-ρών Η έλλειψη έμπειρων πληρωμάτωνη παλαιότητα των πλοίων και των οπλι-κών τους συστημάτων η κακή συντή-ρησή τους και ο καταστροφικός ιταλο-τουρκικός πόλεμος συνυπολογίζοντανστα σοβαρά μειονεκτήματα του στό-λου γέρνοντας ελαφρά αλλά αποφασι-στικά την πλάστιγγα προς την ελληνικήπλευρά Όταν ναυάγησε οριστικά εξαι-τίας του πολέμου ένα φιλόδοξο πρό-γραμμα της Πύλης για τη ναυπήγησηστην πραγματικότητα ενός νέου στό-λου τίποτε πλέον δεν μπορούσε να αλ-

λάξει τους συσχετισμούς των δυνάμε-ων στο Αιγαίο

Οι επιχειρήσεις στη θάλασσαΗ απρόσκοπτη ελληνική προπαρασκευήσε υλικά μέσα και έμψυχο δυναμικό κο-ρυφώθηκε με την επιτυχή -όπως απο-δείχτηκε- επιλογή της πολιτικής ηγε-σίας να διορίσει αρχηγό του στόλου τονΠαύλο Κουντουριώτη μέχρι πρότινοςπλοίαρχο του Αβέρωφ Μία από τιςπρώτες αποφάσεις του ναυάρχου ήταννα μεταφέρει πλέον τη βάση επιχειρή-σεων του ναυτικού από την Εύβοια στοβόρειο Αιγαίο κοντά στην καρδιά τουζωτικού χώρου του εχθρικού ναυτικούΗ απόφαση αυτή ήταν καθοριστικής ση-μασίας γιατί βελτίωσε σημαντικά τηνεπιχειρησιακή ικανότητα του στόλουκατά την εκπλήρωση των πολλαπλώνκαθηκόντων του (αποκλεισμός των εχ-θρικών παραλίων προστασία των ελλη-νικών θαλάσσιων μεταφορών παρεμ-πόδιση εξόδου του τουρκικού ναυτικούαπό τα Στενά στο Αιγαίο για τη διεξα-γωγή επιχειρήσεων και τη μεταφοράστρατευμάτων και εφοδίων στα πολε-μικά μέτωπα των Βαλκανίων) Η ολο-κλήρωση κατάληψης της Λήμνου στις 8Οκτωβρίου επέτρεψε τη μετατροπή τουΜούδρου σε βάση του στόλου μια στρα-τηγική επιλογή αποφασιστικής σημα-σίας όπως αναφέρθηκε για την εξέλι-ξη του ναυτικού πολέμουΑπό τη στιγμή εκείνη και απόντος τουτουρκικού στόλου εξαιτίας της ισχυρήςπίεσης που δεχόταν η Κωνσταντινού-πολη από τη βουλγαρική προέλαση (στομέτωπο της Θράκης) οι αστάθμητοι πα-ράγοντες ήταν οι μόνοι αντίπαλοι τουναυτικού Στο δεύτερο δεκαήμερο τουΟκτωβρίου παράλληλα με την αναγγε-λία των επιτυχιών του στρατού στη Μα-κεδονία το ένα μετά το άλλο τα νησιάτου βορείου Αιγαίου περνούσαν σε ελ-ληνικά χέρια αρχής γενομένης από ταμικρότερα σε μέγεθος Στις 18 του μήναείχε ολοκληρωθεί η κατάληψη της Θά-σου του Άγιου Ευστράτιου και της Ίμ-βρου ενώ την επομένη το σύνολο τουστόλου κατευθύνθηκε προς τη Σαμο-θράκη και αποβίβασε στρατεύματα κα-ταλαμβάνοντας χωρίς αντίσταση το νη-σί Στις 20 Οκτωβρίου το σύνολο τωνεφημερίδων δημοσίευε την έκθεση Κουν-τουριώτη με λεπτομέρειες για την κα-τάληψη της Θάσου της Ίμβρου και τηςΣαμοθράκης σύμφωνα με το υπ αριθ-μόν 7 δελτίο ναυτικών επιχειρήσεων

Μαρτυρία για κατάληψηΣαμοθράκηςΠολύτιμη πηγή από τις λίγες διαθέσι-



Ο ελληνικός στόλος και η κατάλη Γρaφει ο ΣτρΑτΟΣ Ν ΔΟρΔΑΝΑΣ

Όταν μετά την εκδήλωση του Κινήματος στο Γουδί τον Αύγουστο του 1909 ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος εκπρόσωπό του σε μια προσπάθεια να άρει το πολιτικό αδιέξοδο χωρίς να το επιδιώκει εγκαινίαζεμία από

μες για το χρονικό κατάληψης της Σα-μοθράκης συνιστά η έκθεση του ση-μαιοφόρου Κωνσταντίνου Παναγιώ-του στον οποίο παραδόθηκαν χωρίςαντίσταση οι ολιγάριθμοι τούρκοι στρα-τιώτες αφού έλαβαν εγγυήσεις για τηζωή τους Σε έκθεσή του προς τον Κουν-τουριώτη με ημερομηνία 19 Οκτωβρί-ου ανέφερε Εις εκτέλεσιν της υπ αριθμ34 και από 17 τρέχοντος εγγράφου δια-ταγής υμών λαμβάνω την τιμήν να σαςαναφέρω ότι άμα τη αποβιβάσει μουεν τη Νήσω Σαμοθράκη προέβην αμέ-σως εις την κατάσχεσιν του εν τη πα-ραλία Λιμεναρχείου υψώσας επ αυ-τού με τας κεκανονισμένας τιμάς τηνελληνικήν Σημαίαν Αφού δε εγκατέ-στησα φρουράν εξ ενός διόπου και 8ναυτών προέβην εις την κατάσχεσινπαρακείμενης αποθήκης εν η υπήρχεποσότης κριθής σίτου και άλλων καρ-πών [] Είτα δε παραλαβών το υπό-

λοιπον του αγήματος μετέβην και κα-τέλαβον την κυρίως πόλιν της Σαμο-θράκης κατοικουμένην εκ τεσσάρωνχιλιάδων περίπου κατοίκων απάντωνΕλλήνων πλην δύο οικογενειών οθω-μανών Εν ταύτη εύρον στρατιωτικήνδύναμιν εξ ενός δεκανέως και εξ στρα-τιωτών του τουρκικού στρατού οίτι-νες επί τη προσκλήσει μου παρεδόθη-σαν μετά των όπλων των φυσιγγίωνκαι λοιπών εξαρτημάτων των Μετέ-βην είτα εις την εκκλησίαν όπου ετε-λέσθη δοξολογία παρά των κατοίκωνκαι εκοινοποίησα την υμετέραν προ-κήρυξιν συστήσας αυτοίς τάξιν και ησυ-χίαν [] Εν τέλει δε παρακαλώ όπωςευαρεστούμενοί μοι αποστείλητε ενσχέδιον δημοψηφίσματος ίνα κυρω-θεί παρά των κατοίκων επιθυμούντωντούτο προς δε και οδηγίας προς ποί-ους να υποβληθείΤις επόμενες ημέρες ολοκληρώθηκαν οι

επιχειρήσεις κατάληψης των Ψαρών τηςΤενέδου και της Ικαρίας εξέλιξη που επέ-τρεψε τη συγκέντρωση των δυνάμεωνεναντίον των μεγαλύτερων νησιών Μεεξαίρεση την αυτόνομη Σάμο όπου στιςαρχές Νοεμβρίου σχηματίστηκε προσω-ρινή κυβέρνηση υπό τον Θεμιστοκλή Σο-φούλη στη Λέσβο και στη Χίο η αποβί-βαση δυνάμεων συνοδεύτηκε από συγ-κρούσεις και εκατέρωθεν απώλειες πουστην περίπτωση της Χίου δεν ήταν αμε-λητέες Τα τρία μεγάλα νησιά πέρασανστον ελληνικό έλεγχο έως τα μέσα Δε-κεμβρίου ενώ λίγο νωρίτερα σημειώθη-καν οι πρώτες απόπειρες του οθωμανι-κού στόλου να διασπάσει τον κλοιό καινα εξέλθει στο Αιγαίο Οι ναυμαχίες τηςΈλλης και της Λήμνου ιδίως η δεύτε-ρη αποτέλεσαν στην πράξη το κύκνειοάσμα της οθωμανικής παρουσίας στοΑιγαίο με την εδραίωση της ελληνικήςναυτικής κυριαρχίας και την απελευθέ-ρωση των νησιών εξαιρουμένων τωνΔωδεκανήσων

Το εκκρεμές ζήτημα των νησιών Όπως αποδείχτηκε στη συνέχεια το στρα-τιωτικό σκέλος αποτελούσε μέρος μόνομιας συνολικότερης εθνικής προσπάθει-ας που απαιτούσε την ενεργοποίησητης διπλωματίας για να κατοχυρώσει καιεπισήμως όσα το ναυτικό είχε έως τότεεπιτύχει Με άλλα λόγια στη διεθνή δι-πλωματική σκακιέρα δεν ήταν ούτε αυ-τονόητο αλλά ούτε και αναμενόμενο πωςο νικητής θα ανταμειβόταν στην έκτασηπου επιθυμούσε για τις επιτυχίες του στονπόλεμο σε βάρος του ηττημένου Έτσιτο ζήτημα των νησιών του Αιγαίου εξε-λίχθηκε σε ακανθώδες και δυσεπίλυτοθέμα γιατί ενετάχθη στη διελκυστίνδατων συμφερόντων των Μεγάλων Δυνά-μεων και των ανταγωνιστικών τους βλέ-ψεων στην ευρύτερη περιοχή Η ενισχυ-μένη με την Κρήτη και τα νησιά Ελλάδακαι η αποδυναμωμένη Οθωμανική αυτο-κρατορία ήταν δυνάμει σύμμαχοι και ταυ-τόχρονα αντίπαλοι για την Αντάντ καιτην Τριπλή Συμμαχία και επομένως τανησιά μπορούσαν να αποτελέσουν μελ-λοντικά δέλεαρ για την πρόσδεσή τουςσε έναν από τους δύο μεγάλους συνα-σπισμούς δυνάμεων Στο πλαίσιο αυτόστη συνδιάσκεψη ειρήνης στο Λονδίνοκαι στην παράλληλη πρεσβευτική διά-σκεψη η Γαλλία βρέθηκε να υποστηρί-ζει τις ελληνικές διεκδικήσεις επί τωννησιών και η Γερμανία τις οθωμανικέςθέσεις Θα πρέπει επίσης εδώ να προ-στεθεί και ένας τρίτος διεκδικητής πουπαρά τη συντριπτική ήττα του στα πεδίατων μαχών συνέχισε να προβάλλει στοδιπλωματικό πεδίο το αίτημα της παρα-χώρησης κάποιων από τα νησιά του βο-ρειοανατολικού Αιγαίου Η ηττημένη κα-τά τον Β Βαλκανικό Πόλεμο Βουλγαρίαείχε εναποθέσει όλες τις ελπίδες τηςστον γερμανό αυτοκράτορα ζητώνταςτη Θάσο ως εδαφικό παρακολούθηματης Καβάλας και τη Σαμοθράκη ως προ-σωπικό δώρο Τελικά με την καταλυτικήυποστήριξη του κάιζερ οι βουλγαρικέςεπιθυμίες δεν ικανοποιήθηκαν

Η Συνθήκη της ΛοζάνηςΚαμία από τις διεθνείς πράξεις δεν έδω-

σε οριστική λύση στο ζήτημα των νη-σιών που ναι μεν κατέχονταν στρα-τιωτικά από την Ελλάδα αλλά η ορι-στική παραχώρησή τους από τις Μεγά-λες Δυνάμεις εξαρτιόταν από την απο-χώρηση των ελληνικών δυνάμεων απότη βόρεια Ήπειρο Εκτός αυτού η Πύληαρνιόταν να αποδεχθεί τις αποφάσειςτων Δυνάμεων για την οριστική παρα-χώρηση των νησιών στην Ελλάδα καιεπιδίωκε σταθερά την αναθεώρησή τουςΣταδιακά η διαμάχη μετατέθηκε απότην κεντρική διπλωματική σκηνή στηνπεριφέρεια και αποτέλεσε διμερές ζή-τημα που επιδιώχθηκε να επιλυθεί μεαπευθείας διαπραγματεύσεις μεταξύτων δύο ενδιαφερομένων μερών Ωστό-σο η κινητικότητα που παρατηρήθηκετο επόμενο διάστημα σε διμερές επί-πεδο κατέληξε σε αδιέξοδο αφενόςλόγω της τουρκικής αδιαλλαξίας καιαφετέρου γιατί η έκρηξη του Α Παγ-κοσμίου Πολέμου μετέβαλε άρδην ταδεδομένα Έντεκα περίπου χρόνια με-τά την κατάληψη των νησιών από τονελληνικό στόλο η Συνθήκη της Λοζά-νης σφράγισε επί αυτών την ελληνικήκυριαρχία αλλά και την αντίστοιχη τουρ-κική στη Μικρά ΑσίαΣτο μεσοδιάστημα η de facto εγκαθί-δρυση της ελληνικής διοίκησης επέ-τρεψε τη λήψη των πρώτων μέτρων γιατην οργάνωση των νέων επαρχιών τουκράτους Με εξαίρεση την Ίμβρο καιτην Τένεδο που επιδικάστηκαν στηνΤουρκία το υπόλοιπο νησιωτικό σύμ-πλεγμα του βορειοανατολικού Αιγαίουσυγκρότησε τρεις επιπλέον νομούς α)τον νομό Λέσβου με πρωτεύουσα τηΜυτιλήνη με τα νησιά Λέσβο ΛήμνοΆγιο Ευστράτιο Σαμοθράκη β) τον νο-μό Χίου με τα νησιά Χίο Μοσχονήσιακαι Ψαρά και γ) τον νομό Σάμου στονοποίο ανήκαν η Σάμος και η Ικαρία Οιπρόδρομες προσπάθειες του κέντρουνα εντάξει οργανικά τις Νέες Χώρεςστον εθνικό κορμό ανεστάλησαν πολύσύντομα μετά την έκρηξη του Μεγά-λου Πολέμου ο οποίος τις μετέτρεψεγια μία ακόμη φορά σε πεδίο ένοπληςαντιπαράθεσης και σε διακύβευμα Αυτή δεν ήταν η τελευταία φορά πουθα συνέβαινε κάτι τέτοιο παρά το γε-γονός πως η ελληνοτουρκική αντιπα-ράθεση ακολούθησε μετά το 1922 φθί-νουσα πορεία Πριν ακόμη επουλωθούνοι κοινωνικές και οικονομικές συνέπει-ες από τη μακρόχρονη πολεμική συμ-μετοχή και τη Μικρασιατική Καταστρο-φή τα νησιά του βορειοανατολικού Αι-γαίου επρόκειτο να διχοτομηθούν καινα ακολουθήσουν τη χώρα στον δια-μελισμό της από τους κατακτητές Όπωςτο 1912 οι κάτοικοί τους είδαν να απο-βιβάζονται οι ελληνικές δυνάμεις καινα τους απελευθερώνουν από τη μα-κραίωνη τουρκική δουλεία το 1941 έζη-σαν μια άλλη απόβαση αυτή τη φοράγερμανικών και βουλγαρικών στρατευ-μάτων που τους επανέφεραν εκ νέουσε καθεστώς σκλαβιάς



ψητου Β Αιγαίου

απευθύνθηκε στον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον όρισε τις πιο λαμπρές περιόδους της νεότερης ιστορίας μας

Ο Στράτος Ν Δορδανάς είναι λέκτοραςΙστορίας στο τμήμα Βαλκανικών Σπουδών(Φλώρινα) στο Πανεπιστήμιο Δυτ Μακεδονίας

Ο αρχηγός του ελληνικού στόλου Παύλος Κουντουριώτης σε λιθογραφία της εποχής



ηαπελευθέρωση των νησιών του Αιγαίουαπό τον ελληνικό στόλο προκάλεσε όπωςήταν αναμενόμενο ιδιαίτερο ενθουσια-σμό στον ελληνικό λαό και καταγράφη-κε πέραν των τυπικών με ειδικές ανα-φορές στον Τύπο της εποχής Ο Τύπος ήταν το μοναδικό μέσο ενημέ-ρωσης των πολιτών που μάθαιναν τανέα αρχικώς από στόμα σε στόμα καιστη συνέχεια με τους μεγάλους τίτλουςτων εφημερίδων Οι εφημερίδες της επο-χής αποτυπώνουν το κλίμα της περιό-δου η οποία διακρινόταν από ενθου-σιασμό πατριωτικό πνεύμα και διάθεσηαπελευθέρωσης από καθετί Άλλωστετο κίνημα στο Γουδί ήταν πρόσφατοόπως και η ταπεινωτική ήττα το 1897που οδήγησε συν τοις άλλοις και στηνοικονομική υποδούλωση Η κήρυξη του Αrsquo Βαλκανικού Πολέμουαποτυπώνεται χαρακτηριστικά στουςτίτλους των εφημερίδωνlaquoΗ μεγάλη στιγμή επήλθενraquo laquoΕυλογη-μένη ώρα Ο πόλεμος ήρχισεν Θριαμ-βευτική εισβολή του στρατού μας ειςτο τουρκικόν έδαφοςraquo laquoΤο πρώτον κα-τόρθωμα Μια πλημμύρα από χακίraquolaquoΟ ελληνικός στρατός εισέβαλεν ειςτην Μακεδονίαν Διάγγελμα του Βασι-λέως Η ιστορική συνεδρίασις της Βου-λήςraquo laquoΟ ελληνικός στρατός προελαύ-νει Απόπλους του στόλου διά τον μέ-γαν αγώναraquoΤης απελευθέρωσης των νησιών τουβορειοανατολικού Αιγαίου προηγούν-ται μεγάλοι τίτλοι laquoΈλληνες στρατιώταιΦανήτε αντάξιοι της Πίστεώς σας καιτης Πατρίδοςraquo (laquoΣκριπraquo) laquoΉ θα μεγα-λουργήσης Ελλάς ή θα πεθάνειςlaquo(laquoΑκρόποληraquo) Στη συνεδρίαση της Βου-λής της 5ης Οκτωβρίου 1912 ο πρωθυ-πουργός (και υπουργός Στρατιωτικών)Ελευθέριος Βενιζέλος διάβαζε το διάγ-γελμα του βασιλιά Γεωργίου Αrsquo προςτον λαό laquoΑι ιεραί υποχρεώσεις προςτην φιλτάτην Πατρίδα προς τους υπο-δούλους αδελφούς μας επιβάλλουσινεις το Κράτος όπως διά των όπλων θέ-ση τέρμα εις την δυστυχίαν την οποίανούτοι υφίστανται από τόσων αιώνων

Ο κατά ξηράν και θάλασσαν Στρατόςημών αποδύεται μετά πίστεως εις τοναγώνα όπως διά του τιμίου αίματος αυ-τού αποδώση την ελευθερίαν εις τουςτυραννουμένους (laquoΈθνοςraquo)Την ίδια ημέρα ο Βενιζέλος είχε πει απευ-θυνόμενος στον Παύλο Κουντουριώτηκαι στους 550 ναύτες του laquoΑβέρωφraquo

λίγο πριν τον απόπλου του στόλου laquoΗπατρίς αξιοί από υμάς όχι απλώς να απο-θάνητε υπέρ αυτής Αυτό θα ήταν το ολι-γώτερον Αξιοί να νικήσετεraquo

Απόπλους από το λιμάνι του ΜούδρουΣτις 18 Οκτωβρίου ο ελληνικός στό-λος αποπλέει από τον απελευθερωμέ-

νο Μούδρο της Λήμνου με το εξής σχη-ματισμό 1η Μοίρα laquoΑβέρωφraquo laquoΨαράraquo laquoΝαυ-κρατούσαraquo και laquoΛέωνraquo για την κατά-ληψη της Ίμβρου και της Σαμοθράκης 2η Μοίρα laquoΣπέτσαιraquo laquoΎδραraquo laquoΘύελ-λαraquo και laquoΛόγχηraquo για την κατάληψη τηςΘάσου 3η Μοίρα laquoΚανάρηςraquo με laquoΤΠ 14raquo γιατην κατάληψη του Άγιου ΕυστράτιουΣτο φύλλο της 20ής Οκτωβρίου οι εφη-μερίδες δημοσιεύουν τηλεγράφηματου υπουργείου Ναυτικών σχετικά μετην κατάληψη των νήσων Θάσου Ίμ-βρου Αγίου Ευστρατίου και Σαμοθρά-κης το οποίο υπογράφει ο αρχηγόςτου στόλου υποναύαρχος Παύλος Κουν-τουριώτης

Υπουργείον Ναυτικών Αθήναι Την εσπέραν της 17ης διέταξα τον από-πλουν εκ Μούδρου των θωρηκτώνlaquoΎδραςraquo και laquoΣπετσώνraquo και των αντι-τορπιλλικών laquoΘυέλληςraquo και laquoΛόγχηςraquoυπό τον μοίραρχον πλοίαρχον Π Γκίνην Η μοίρα συνοδευομένη υπό του οπλι-ταγωγού laquoΠέλαγοςraquo φέροντος λόχονπεζικού υπό τον λοχαγόν Δ Κονταρά-τον κατέλαβε την 8ην πρωινήν ώραντης 18ης την νήσον Θάσσον και ηχμα-λώτισε τας αρχάς Συγχρόνως το ναρ-κοβόλον laquoΚανάρηςraquo μετά του τορπιλ-λοβόλου 14 κυβερνωμένου παρά τουυποπλοιάρχου Π Αργυροπούλου καιναυτικού αγήματος υπό τον ανθυπο-πλοίαρχον Τσατέρην κατέλαβον τηννήσον (Άγιον Ευστράτιον) Στράτην Την μεσημβρίαν της 18ης η ναυαρχίςlaquoΓ Αβέρωφraquo συνοδευομένη υπό τουθωρηκτού laquoΨαρράraquo και του αντιτορ-πιλλικού laquoΝαυκρατούσηςraquo κατέπλευ-σαν εις Ίμβρον και κατέλαβον την νή-σον διrsquo αγήματος υπό τον υποπλοίαρ-χον Π Χορν Σήμερον την πρωίαν άπας ο στόλος κα-τέπλευσεν εις Σαμοθράκην και αποβι-βάσας άγημα υπό του σημαιοφόρουΠαναγιώτου κατέλαβεν ταύτην Ο στόλος περιπολεί διαρκώς περί ταΔαρδανέλλια αναμένων ματαίως τηνέξοδον του εχθρού

Ο αρχηγός του στόλου υποναύαρχος Π ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ

H Σαμοθράκη το μοναδικό ελληνικό νη-σί των Θρακικών Σποράδων (μαζί με τηνΊμβρο και την Τένεδο) που παρέμεινεελληνικό μετά τη Συνθήκη της Λοζάνηςμετά από μακραίωνη κατοχή και αφούέζησε το ολοκαύτωμα του πληθυσμούτης την 1η Σεπτεμβρίου 1821 απελευθε-ρώνεται τον Οκτώβριο του 1912 από τονκυρίαρχο στο Αιγαίο ελληνικό στόλοΤο γεγονός αυτό όπως και η απελευθέ-ρωση των άλλων νησιών του βορειανα-τολικού Αιγαίου κρατά τη θέση που αρ-μόζει σε τέτοια γεγονότα πρωτοσέλιδακαι με ιδιαίτερες αναφορές Είναι η δι-καίωση της προσπάθειας του λαού καιτης ηγεσίας του πολιτικής και στρατιω-τικής να απελευθερώσουν το κέντροτου ελληνικού πολιτισμού το Αιγαίο

Το πρωτοσέλιδοτης αθηναϊκήςεφημερίδας laquoΕμ-πρόςraquo της 20ήςΟκτωβρίου 1912

Ο Θεοφάνης Μαλκίδης είναι δρ ΚοινωνικώνΕπιστημών

Απόπλους του στόλουδιά τον μέγαν αγώναΓρaφει ο ΘΕΟφΑΝηΣ ΜΑλκΙΔηΣ

Η απελευθέρωση των νησιών του Βορειοανατολικού Αιγαίου και ειδικότερα της Σαμοθράκης μέσα από τον Τύπο της εποχής

Χάρτης των νησιών Σαμοθράκης Ίμβρου Τενέδου



HΗ συνομιλία μας με τον οξυδερκή με-λετητή και αναλυτή της στρατιωτικήςιστορίας υποστράτηγο εα ΔημήτριοΓεδεών άρχισε από τις προσπάθειεςτου ελληνικού κράτους για τη συγκρό-τηση του στρατού μετά τον ελληνο-τουρκικό πόλεμο του 1897

Σε σχέση με το 1897 και τον άτυχο γιατη χώρα μας ελληνοτουρκικό πόλεμομπορούμε να πούμε πως το 1912 είχα-με έναν νέο στρατό Ποιες προσπά-θειες έγιναν για τον εκσυγχρονισμότουΣτο διάστημα από το 1897 μέχρι το 1912έγινε πραγματική κοσμογονία σε ότιαφορά την προς πόλεμο προπαρασκευήτης χώρας Αμέσως μετά το 1897 κα-ταβλήθηκε προσπάθεια για την ανύ-ψωση του ηθικού του στρατεύματοςπου είχε επηρεαστεί βαθύτατα από τηνταπεινωτική ήττα στον ελληνοτουρκι-κό πόλεμο του 1897 Παράλληλα κατα-βλήθηκαν προσπάθειες για την ανα-διοργάνωση και τον εξοπλισμό του στρα-τού Συγκεκριμένα λήφθηκαν τα πα-ρακάτω μέτραbull Το 1900 καθιερώθηκε η Γενική Διοί-

κηση Στρατού με επικεφαλής τον διά-δοχο Κωνσταντίνο ο οποίος ασκού-σε και τα καθήκοντα του Γενικού Επι-θεωρητή Στρατού

bull Το 1904 ψηφίστηκε ο νόμος Περί Ορ-γανισμού Στρατού βάσει του οποίουο στρατός αποτελέστηκε από τρειςμεραρχίες

bull Το 1907 με σειρά νομοθετικών μέ-τρων ενισχύθηκε ο στρατός σε μέσαυποδομής οπλισμό και υλικά ενώ πα-ράλληλα απαγορεύτηκε η απόσπασηστρατιωτικών σε αλλότρια καθή-κοντα (χωροφυλακή τελωνεία κτλ)

bull Το 1908 καθιερώθηκε η χακί στολήεκστρατείας

Μετά την επανάσταση του 1909 η ορ-γάνωση του στρατού τέθηκε σε νέαβάσηbull Καταργήθηκε η Γενική Διοίκηση Στρα-

τού και οι μεγάλες μονάδες και οι στρα-τιωτικές υπηρεσίες υπάχθηκαν στουπουργείο Στρατιωτικών

bull Αποφασίστηκε τρίμηνη εκγύμνασηόλων των αγύμναστων οπλιτών καιαντικαταστάθηκαν τα παλιά πυρο-βόλα Κρουπ με πεδινά Σνάιντερ - Κα-νέ και ορειβατικά Σνάιντερ - Δαγ-κλή Δόθηκε ιδιαίτερη βαρύτητα στονανεφοδιασμό του στρατού και ορι-στικοποιήθηκαν τα σχέδια επιστρα-τεύσεως

bull Το 1911 καθορίστηκε ότι σε περίπτω-ση πολέμου ο Γενικός Επιθεωρητήςαναλάμβανε τα καθήκοντα του αρ-χιστρατήγου

bull Το 1912 ψηφίστηκε νέος οργανισμόςστρατού και καθιερώθηκε το τριαδι-κό σύστημα Οι μεραρχίες έγιναν τέσ-σερις και η κάθε μία είχε τρία Συν-τάγματα Πεζικού και ένα ΣύνταγμαΠεδινού Πυροβολικού Υπήρχαν επί-σης έξι Ανεξάρτητα Τάγματα Ευζώ-νων δύο Μοίρες Ορειβατικού Πυρο-βολικού μία Μοίρα Βαρέος Πυροβο-λικού τρία Συντάγματα Ιππικού απότα οποία τα δύο συγκροτούσαν Τα-ξιαρχία Ιππικού και δύο ΣυντάγματαΜηχανικού

bull Δόθηκε μεγάλη έμφαση στην εκπαί-δευση η οποία οργανώθηκε σε νέαβάση με στόχο να εξοικειωθεί ο στρα-τιώτης στις μεθόδους του σύγχρο-νου πολέμου και οι ηγήτορες στη δι-οίκηση των τμημάτων τους κάτω απόπολεμικές συνθήκες Κάθε χρόνο τοκαλοκαίρι διεξάγονταν μεγάλες ασκή-σεις εκτός από τα καλοκαίρια του1910 και 1911 οπότε δεν έγιναν μεγά-λες ασκήσεις αλλά εκπαίδευση τωναγύμναστων ώστε να αυξηθεί η εφε-δρεία

bull Για τους εξοπλισμούς διατέθηκαν με-γάλα ποσά και αγοράστηκαν όπλακαι υλικά αρκετά για να καλύψουντις ανάγκες 200000 ανδρών Το τυ-φέκιο Μάνλινχερ έγινε το βασικό όπλοτου πεζικού

bull Για την ασφάλεια της μεθορίου κα-τασκευάστηκαν στη Θεσσαλία τέσ-σερα οχυρά

Και όσον αφορά τη συγκρότηση τουστρατού για τις πολεμικές επιχειρή-σειςΗ επιστράτευση που έγινε απέδωσε

Οι μάχες του ελληνικού στρατού για την απελευθέρωση της ΘεσσαΜε ακρίβεια κινηματογραφικής ταινίας τεκμηρίωσης ουποστράτηγος εα Δημήτριος Γεδεών τέωςκαθηγητής και υποδιευθυντής της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού του Γενικού Επιτελείου Στρατού μας παρουσιάζει στη παραχώρησε τη νικηφόρα πορεία του ελληνικού στρατού από τη Μελούνα (τα τότε σύνορα) στα πρόθυρα της

laquoΕισέλασις εις την Τουρκίαν παρά τοιςστενοίς της Μελούνηςraquo Από την έκδοσηlaquoΒαλκανικοί Πόλεμοι 1912 - 1913 Το φω-τογραφικό λεύκωμα των Ρωμαΐδη - Zeitzraquoτων εκδόσεων laquoΚέδροςraquo

Ο Χάρτης των Βαλκανικών πολέμων 1912 - 1913











λονίκης

















































































λονίκης







































































Επετειακό αφιέρωμα για τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τον...

Documents

Transcript of Επετειακό αφιέρωμα για τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τον...