Οράτιος - Ωδές 1-2

ΑΛΕΞ. ΑΘ. ΜΠΑΛΤΑΣ

ΟΡΑΤΙΟΤ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΑ Ι ΚΑΙ Π

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΗΜ. . ΠΑΠΑΔΗΜΑ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΔΗΜ. Ν. ΠΑΠΑΔΗΜΑ

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗ Γ. ΓΕΩΡΓΟΒΑΣΙΛΗ

BIPΓlΛIOY «ΑΙΝΕΙΑΣ»

ΝΕΑ ΕΚΔΟΣΗ, ριζικά αναθεωρημένη και

πολλαπλά βελτιωμένη ΣΤΗ ΔΗΜΟΤΙΚΗ

ΓΛΩΣΣΑ ΜΕ ΜΟΝΟΤΟΝΙΚΟ ΣγΣΤΗΜΑ.

Κυκλοφορούν τα βιβλία r (με εκτενή εισαγωγή) , ", IV, V1 και VIIl. Κάθε βιβλίο περιέχει: Ι. Το στερότυπο κείμενο,

κριτικά αποκαταστημένο, 2. Λυτό κείμενο, 3. Πεζή μετάφραση με παραπομπές σε ερμηνευτικές σημειώσεις, 4. Ποικίλα σχόλια κατά στίχο .

Το έργο αυτό, που κάλυψε ένα μεγάλο

κενό της ελληνικής βιβλιογραφίας, με

την παρούσα μορφή του αποβαίνει τώ

ρα η μοναδική ερμηνευτική έκδοση της

«Αινειάδας» σε νεοελληνική γλώσσα ..

Γ ΑΪΟΥ ΙΟΥ ΛΙΟΥ ΚΑΙΣΑΡΟΣ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ

ΠΕΡΙ ΤΟΥ

Γ Αλλ ΤΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

(ΟΕ ΒΕΙΙΟ GALLICO) Κείμενο - Μετάφραση .-..:.

Ερμηνευτικά σχόλια

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Α. ΚΑΛΟΓΕΡΑ καθηγητή - φιλόλογου

Η μετάφραση , ακριβής και κατά συ

ντακτική σειρά, έχει τοποθετηθεί αντί

στοιχα απέναντι του λατινικού κειμέ

νου. Τα ερμηνευτικά σχόλια εύχρηστα

και πρόσφορα στο μελετητή, βρίσκο

νται στο τέλος του καθενός από τα ο

κτώ βιβλία του ιστορικού έργου "'[ου

Καίσαρα. Το βιβλίο που περιλαμβάνει

και Εισαγωγή στο βίο και το έργο του

Καίσαρα είναι χρήσιμο και απαραίτητο

βοήθημα για τους φοιτητές των φιλο

σοφικών σχολών.

.....

ΟΡΑΤΙΟΥ ΩΔΕΣ

ΒΙΒΛΙΑ Ι και ΙΙ

Demetrio Ν. Papadima amicitiae causa

© 1987 ΔΗΜ. ΠΑΠΑΔΗΜΑΣ Στοιχειοθεσία: ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑ Σταδίου 48 Εκτύπωση: Μαρία Σπύρου, Βερατίου 58, Ν. Λιόσια Επιμέλεια εξωφύλλου: Γιάννης Λεκκός

ΑΛΕΞ. ΑΘ. ΜΠΑΛΤΑ

ΟΡΑΤΙΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΑ Ι και ΙΙ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΚΕΙΜΕΝΟ - ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ - ΣΧΟΛΙΑ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ: ΔΗΜ. Ν. ΠΑΠΑΔΗΜΑΣ

ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ8-ΑΘΗΝΑ

1987

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ σελ .

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

J. Βίος του Ορατίου .......... . . . . . .. .. .. . ..... . . . ........ ΙΧ 11. Τα έργα του Ορατίου ..... . ........... . ... . ...... . ... . ΧΙΙ

ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ

Ωδή Ι Προς τον Μαικήνα . . ... . .. . ... . ... . .. . . . . .. ...... . . 2-4 Ωδή ΙΙ Προς τον Αύγουστο . . . . ......... . ... . .. . ... . . . . . ... 4-9 Ωδή πι Προς το πλοίο ....... . ................... . ..... Ι 0- Ι 3 Ωδή 1111 Προς τον Σήστιο ....... ... ...... . .............. 14-15 Ωδή ν Προς την Πύρρα ...... . .. . ..... . .... .. .... . ..... 16-17 Ωδή νι Προς τον Αγρίππα .... . . .... . ... . . ... . . .. ..... . . 16-20 Ωδή νπ Προς τον Μυνάτιον Πλάγκο .... . .. . ... . ... . ...... 20-23 Ωδή νπι Προς τη Λυδία .. . . .. . . .. ................... . .. 22-25 Ωδή νιπι Προς τον Θαλίαρχο .................. . ..... . . . 24-27 Ωδή Χ Προς τον Ερμή . . .. . . . . . . . ...... . . .. . .. ......... 26-28 Ωδή ΧΙ Προς τη Λευκονόη ................ . .. . .. . .. . ... . 28-31 Ωδή ΧIl Προς τον Αύγουστο . .. . . .. .. .. ... .. .. . .. . ...... 30-35 Ωδή ΧIlΙ Προς τη Λυδία . .. . . .. . . . .. .. . . ...... . .... . .... 34-37 Ωδή χιν Προς τη Δημοκρατία ....... . .. . . . .. ... . .. . . .... 36-39 Ωδή χν Προφητεία του Νηρέα .................. . .... . ... 38-43 Ωδή χνι Παλινωδία ........... . .. .. ...... . .... . ....... 44-47 Ωδή χνιι Προς την Τυνδαρίδα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 46-49 Ωδή χνιιι Προς τον Ουάρο ........ . ........ . ... . . . ..... 50-53 Ωδή χνιιπ Γλυκέρα .... . .......... . ................... 52-55 Ωδή ΧΧ Προς τον Μαικήνα ...... . .. . . . ................. 54-55 Ωδή ΧΧΙ Άρτεμη και Απόλλωνας ..... . ....... .. ......... 56-57 Ωδή ΧΧΠ Προς τον Αρίστιο Φύσκο . . . . ............ . . . ... 56-59 Ωδή ΧΧΠΙ Προς τη Χλόη . . . . . . . .. . .. . . . . . . . . .. .. . . .. ... 58-6 Ι Ωδή ΧΧΙΙΙΙ Προς το Βιργίλιο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 60-63 Ωδή χχν Προς τη Λυδία ........ . .. . ..... . ... . ... .. .... 62-65

νιιι ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Ωδή χχνl Αίλιος Λαμίας ... .. .......................... 64-65 Ωδή χχνιι Προς τους εταίρους ............... . . . ....... . 66-67 Ωδή χχνιιι Αρχύτας ...... . ......................... . . 68-71 Ωδή χχνιιιι Προς τον Ίκκιο ........................... 70-73 Ωδή ΧΧΧ Προς την Αφροδίτη .... . .. ........... ... .... .. 72-73 Ωδή XXXL Προς τον Απόλλωνα ............... ο •••••••••• 74-75 Ωδή ΧΧΧΙΙ Προς τη λύρα .............................. 76-77 Ωδή ΧΧΧΙΙΙ Προς τον Άλβιο Τίβουλο ............. . ...... 76-79 Ωδή ΧΧΧΙΠΙ Επιστροφή στη λατρεία των θεών ............. 78-81 Ωδή χχχν Προς την Τύχη .... ............ ............. 80-85 Ωδή χχχνl Προς τον Πλώτιο Νουμίδα ................... 84-87 Ωδή χχχνιι Προς τους εταίρους ....................... " 86-91 Ωδή χχχνιιι Προς το δούλο του ........................ 90-91

ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΎΤΕΡΟ

Ι Προς τον Ασίνιο Πολλίωνα . ..... .. . .. ...... .. .. .. .... . 92-95 11 Προς τον Σαλλούστιο Κρίσπο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 94-99 ΠΙ Προς τον Δέλλιο .................................. 98-101 1111 Προς τον Ξανθία .. ..... .. .. . ........... .... ...... 100-103 ν Προς φίλο ....................................... 102-105 νι Προς τον Σεπτίμιο .............................. . . 106-109 νπ Προς τον Πομπήιο Ουάρο ............ ..... .... . ... 108-113 νιιι Προς τη Βαρίνη ................................. 112-115 νιιιι Προς τον ΟυάλΥΙΟ .............................. 116-119 Χ Προς ΤΟΥ Λιιcίνιo .................................. 118-121 ΧΙ Προς τον Κόιντο lρπίνο .......................... ο. 120-123 ΧΠ Προς τον Μαικήνα ..... .. ...... . .... .... ...... ... 1227127 XlII Κατά του δένδρου ..... ...... .................... 126-132 ΧΙΙΙΙ Προς τον Πόστουμο ............................. 132-135 χν Κατά της πολυτελείας του αιώνα του ... . ....... .. .... 134-139 χνι Προς τον Γρόσφο ..................... .•... ..... 138-141 χνιι Προς τον Μαικήνα . . .. .. ................ .. ...... 142-145 χνιιι Κατά της απληστίας των πλουσίων ................ 144-149 χνιιιι Προς τον Βάκχο .............................. 148-153 ΧΧ Προς τον Μαικήνα .... .. .... ............ ..... . . .. 152-157

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ....................................... 159

ΕΙΣΑΓΩΓΉ

Ι Βίος του Ορατίου

Ο Κόιντος Οράτιος Φλάκκος (Quintus Horatius Flaccus) γεννήθηκε στη Βενουσία της Απουλίας στην Κάτω Ιταλία το

65 π.Χ (689 από κτίσεως Ρώμης). Ο πατέρας του ήταν απελεύθερος (ljbertjnus, δούλος απελευθερωμένος), φτωχός, που ζούσε καλλιεργώντας ένα μικρό αγρόκτημα στη Βενουσία. Για τη

μητέρα του τίποτε δεν είναι γνωστό. Πολλοί εικάζουν ότι πέθανε,

όταν ο Οράτιος ήταν πολύ μικρός και γι ' αυτό πουθενά στα ποιήματά του δεν κάνει μνεία γι ' αυτήν, ενώ για τον πατέρα του ομιλεί με μεγάλο σεβασμό και ευγνωμοσύνη σε πείσμα

εκείνων, οι οποίοι τον έσκωψαν για την ταπεινή καταγωγή του.

Μέχρι το 120 έτος της ηλικίας του ο Οράτιος έζησε στη , γενέτειρά του Βενουσ{α, όπου διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα.

Το 53 π.Χ μαζί με τον πατέρα του πήγε στη Ρώμη για ανώτερη

μόρφωση. Εκεί φοίτησε στις σχολές των Γραμματικών, στις

οποίες διδάσκονταν Έλληνες και Αατίνοι συγγραφείς και από

τους ποιητές προπάντων ο Όμηρος και ο Αίβιος Ανδρόνικος.

Από τους διδασκάλους του μνημονεύει μόνο τον Πόπλιο Πού

κιλλο Ορβίλιο, διάσημο γραμματικό της εποχής εκείνης στη

Ρώμη. Ο πατέρας του για χάρη του γιου' του μετοίκησε στη

Ρώμη, όπου έγινε εισπράκτορας των χρημάτων από τις δημο

πρασίες (coactor auctjonum) και αφ~σιώθηκε στην πνευματική και ηθική μόρφωση του γιου του.

Το 45 π.Χ, ακολουθώντας το παράδειγμα των πλουσίων νέων της Ρώμης, ήρθε στην Αθήνα που ήταν κατά τους χρόνους

χ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

εκείνους η πνευματική εστία του τότε πολιτισμένου κόσμου,

για να παρακολουθήσει μαθήματα ρητορικής και φιλοσοφίας,

της οποίας περίφημοι διδάσκαλοι ήταν ο Πλατωνικός Θεό

μνηστος και ο Περιπατητικός Κράτιππος.

Τις φιλοσοφικές του σπουδές στην Αθήνα διέκοψαν σοβαρά

πολιτικά γεγονότα στη Ρώμη. Μετά τη δολοφονία του ΚαΙσαρα

(Μάρτιος του 44 π.Χ) ξέσπασε νέος εμφύλιος πόλεμος μεταξύ

των δολοφόνων Μ. Βρούτου, Κασσίου και Δεκ. Βρούτου αφενός,

και της ΤριανδρΙας Οκταβιανού, Μ. Αντων{ου και λεπίδου α

φετέρου. Ο Βρούτος και ο Κάσσιος κατέλαβαν τη Μακεδονία,

την Ελλάδα και την Ασία και άρχισαν τη στρατολογία νέων

στις χfhρες αυτές. Το Σεπτέμβριο του ίδιου έτους ο Βρούτος ήρθε στην Αθήνα, όπου πέτυχε να πάρει με το μέρος του όλους

τους Ρωμαίους σπουδαστές, οι οπο{οι εVΘoυσιάσθηκαν για τη

δολοφονία του τυράννου, όπως αποκαλούσαν τον Καίσαρα, και

προθυμότατα τάχθηκαν υπό τις σημαίες του υπέρ της ελευθερίας

και της δημοκρατίας. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Οράτιος, τον

οποίον ο Βρούτος διόρισε χιλίαρχο (tribunus m jJjtum). Έτσι

διέκοψε τις φιλοσοφικές σπουδές του, εγκατέλειψε την Αθήνα

και αναχώρησε με τον Βρούτο στη Μακεδονία, όπου το Νοέμβριο

του 42 π.Χ συγκροτήθηκε η παρά τους Φιλίππους μάχη. Κατά

τη μάχη εκείνη ηττήθηκαν οι υπό τον Βρούτο και τον Κάσσιο

δημοκρατικοί και τράπηκαν σε φυγή. Ο Οράτιος μόλις κατόρθωσε

να σωθε{ εγκαταλείποντας την ασπ{δα του στο πεδίο της μάχης,

όπως ο ίδιος λέει (Ωδή ΙΙ, 7,9-19). Μετά την ήττα στους Φιλίππους ο Οράτιος έχει βρεθεΕ σε

δεινή θέση από πολιτική και οικονομική άποψη. Ως φlλoς και

οπαδός των δημοκρατικών του Βρούτου έχει προ γραφεί και η

μικρή πατρική περιουσία του στη Βενουσία έχει δημευθεί από

τον Οκταβιανό και έχει διανεμηθεί στους απομάχους στρατιώτες (vereranos) της τριανδρΙας (Οκταβιανού, Α ντωνΙου, λεπ{δου).

' Υ στερα από τη γενική αμVΗστεία που δόθηκε από τον Οκταβιανό

σε όλους τους δημοκρατικούς, ο Οράτιος επανήλθε στη Ρώμη

το 41 π.Χ, όπου επιδίωξε και πέτυχε να διορισθεί οικονομικός

υπάλληλος (ταμειακός γραμματέας) για να εξοικονομεί τα ανα

γκαία για τη ζωή. Τότε άρχισε να γράφει ποιήματα, όπως ο

ΕΙΣΑΓΩΓΗ χΙ

ίδιος λέει: «Η τολμηρή πενία με ανάγκασε να γράφω στίχους,

αφού είχα χάσει και το πατρικ6 μου σπίτι και το αγρ6κτημά

μου» (Επιστ. Π, 2,50). Με τα πρώτα αυτά ποιήματά του, τα οποία ήταν σάτιρες

και επωδοί, έγινε γνωστ6ς στους ποιητές Βιργίλιο και Βάριο

και στον πιστ6 φίλο και σύμβουλο του Αυγούστου και γενναίο

προστάτη των γραμμάτων Μαικήνα κατά το έτος 39 π.Χ Ο Μαικήνας έξι χρ6νια αργ6τερα θα του δωρ{σεl απ6 εκτίμηση

ένα μεγάλο αγρ6κτημα στη χώρα των Σαβίνων, ΒΑ της Ρώμης,

παρά τον ποταμ6 Τιβερη και την αρχαία π6λη ΤΙβουρα. Εκεί,

στη Σαβινική έπαυλη, διέμενε το μεγαλύτερο μέρος του έτους

αποφεύγοντας, 6πως ο ίδιος έλεγε, τον καπν6, το θ6ρυβο και τα

πλούτη της Ρώμης (ωδή ΠΙ, 29,9). Πολλές φορές πήγαινε και στα Τιβουρα, 6που υπήρχε η έπαυλη του Μαικήνα, και σπανl6-

τερα στη Ρώμη πρόσκεκλημένος του Μαικήνα και του Αυγούστου. Ο Μαικήνας τον γνώρισε και στον Αύγουστο, ο οποίος,

θέλοντας να δείl;ει την εκτίμησή του, του πρ6σφερε τη θέση

του αυτοκρατορικού γραμματέα. Ο Οράτιος 6μως δεν τη δέχθηκε,

αρκέσθηκε να ζει στη Σαβινική έπαυλη, 6που απερίσπαστος

απ6 τη βιοτική μέριμνα επιδ6θηκε στις φιλολογικές μελέτες

και την ποίηση . . Με τη φιλία του προς τον Μαικήνα και την ποιητική του

ικαν6τητα εύκολα εισήλθε στους ανώτερους κύκλους της ρω

μαϊκής κοινωv{ας και απέκτησε φίλους διαπρεπείς στην πολιτική

και στα γράμματα. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται ο Αγρίππας,

ο πιστ6ς στρατηγ6ς του Αυγούστου και ύστερα γαμβρ6ς του, ο

Μεσσάλας, συμφοιτητής του στην Αθήνα και ύστερα ένας απ6

τους δειν6τερους ρήτορες, ο Ασίνιος Πολλίων, πολιτικ6ς, ρή

τορας, ιστοριογράφος και τραγικ6ς ποιητής, ο Τίβουλλος, ε

λεγειακ6ς ποιητής, ο Ουάλγιος, γραμματικ6ς και ποιητής, ο

Κοϊντίλιος Ούαρος, ο Πλώτιος και ο Αρ{στιος Φύσκος και

άλλοι. Την εκτίμησή του προς αυτούς και τη φιλία του εκδηλώνει

με τις ωδές τις οποίες τους απευθύνει.

Ο Οράτιος πέθανε στις 27 Νοεμβρίου του έτους 8 Π.Χ (746 απ6 κτίσεως Ρώμης) λίγο μετά το θάνατο του φίλου του Μαικήνα

σε ηλικία 57 ετών. Κατά διαταγήν του Αυγούστου θάφτηκε

ΧΙΙ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

στον Hσιcυλ{νo λόφο, παρά τον τάφον του φ{λου ιcαι προστάτου

του Mαιιcήνα, ο οπο{ος πεθαίνοντας είχε ειπε{ στον Αιίγουστο,

«Horatii F1acJJ, υΙ mei memor estω>.

1I Τα έργα του ΟΡατίου

Ο Οράτιος έγραψε λυριιcά ιcαι σατιριιcά ποιήματα. Όλα

τα έργα που έγραψε ιcαι εξέδωιcε έχουν περισωθεί.

Α' .ι\ΥΡΙΚΑ

1) Οι Ωδές (CarmhJa) σε τέσσερα βιβλ{α, από τα οπο{α τα τρία πρώτα ειcδόθηιcαν το 23 π.Χ ιcαι το τέταρτο το 13 π.Χ Οι Ωδές είναι συνoλιιcά 103, από τις οπο{ες το Ι βιβλίο περιλαμβάνει 38, το Π 20, το ΠΙ 30 ιcαι το ΙΥ 15.

Το περιεχόμενο των Ωδών είναι πoιιc{λo: η φιλ{α (1,1. 1,3. 1,24. Π, 7. Π, 14. IV,ll. IV,12), ο έρωτας (1,13. 1,16. 1,17. 1,19. Π, 8. ΠΙ, 9. ΠΙ, 19. ΠΙ,27), η ανιδιοτέλεια (1,9. 1,31. Π, 3. Π,Ι1, ΠΙ,2), το ιcρασί (1,9. 1,20. 1,37. 1,38. Π, 7. ΙΠ,8. ΙΠ,Ι4. ΠΙ, 17. ΠΙ,19. ΠΙ, 28. ΙΥ,17), τα θέλγητρα της φιίσεως (1,4. Π,6. ΙΠ,13.

ΙΠ,29. IV,12), τα ήθη των προγόνων (ΠΙ, 1. ΙΠ,2. ΠΙ, 3. ΠΙ,4. ΙΠ,5. ΠΙ,6); ιίμνοι στους θεοιίς (1,10. 1,21. 1,31. ΙΠ,25), εγιcώμια στους μεγάλους άνδρες της εποχής του (1,1. 1,6. ΠΙ,3. ΙΠ,5.

ΙΠ,6. ΙΠ,25. IV,2. IV,5) αποτελοιίν προπάντων τα θέματα των ωδciν του. Πολλές ωδές του, ιδιαίτερα του πρώτου ιcαι δειίτερου βιβλίου, έχουν για θέμα τους, ιcύριo ή ιcατά παρέιcβαση, το

θάνατο (1,4.1,28. Π,3. Π, 13. Π, 14. Π, 16. Π, 17. Π, 18. Π, 19. Π,20. ΠΙ, 30. IV,8 ιc.α.).

, Εχουν αιcόμη για θέμα τους, ιcιίριo ή ιcατά παρέιcβαση,

διάφορα γεγονότα, σημαντιιcά ή ασήμαντα περιστατιιcά τουβ{ου

του, την ήσυχη ιcαι μετρημένη ζωή, τη θρησιcε{α των πατέρων, ή εξυμνοιίν τον Αιίγουστο, το Mαιιcήνα, το Βιργ{λιο ιcαι άλλους

επιφανείς άνδρες ή φ{λους του προς τους οποίους απευθιίνει τις

ωδές του.

Ο Οράτιος στις Ωδές του ιcαι ιcατά το περιεχόμενο ιcαι

ιcατά τη μορφή ιcαι γενιιcά ιcατά την oιιcoνoμία ιcαι τη διάταξη

των ωδών μιμείται τους Έλληνες λυριιcoιίς ιcαι ιδίως τους Αιο-

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΧΙΙΙ

λιιcoύς πoιητcέ$ AλιcαΙo και Σαπφώ, τον Α να ιcρέo ντα, τον Αρ

χlλoχo ιcαι τον Aλιcμάνα. Το ότι έχει ως πρότυπά του τους

Έλληνες λυριιcoύς ποιητές ιcαι προπάντων τους Aιoλιιcoύς το

ομολογεΙ ιcαι ο Ιδιος: <φnnceps Aeolium cannen ad ItaJos deduxisse modos» (Ωδή 3,30: πρώτος εγώ έφερα το Aιoλιιcό άσμα σε ΙταΛ:ιιcoύς ρυθμούς). Αλλά ιcαι τους άλλους προτρέπει να έχουν ως

πρότυπά τους την αρχα{α ελληνιιcή λυριιcή πο{ηση, όπως λέει

στην Επιστολή προς Πε{σωνας « ... vos exempJaria Graeca noctμrna versate manu, versate diurna» (Σεις τα ελληνιιcά παραδεΓγματα (συγΎράμματα) νύχτα ιcαι ημέρα να μελετάτε). Όσα

όμως παρέλαβε από ΤΟ!Jς Έλληνες τα αφομο{ωσε δημιoυργιιcά

ιcαι τα προσάρμοσε στο χαραΙCΤΗρα ιcαι τη γλώσσα των Ρωμα{ων, ώστε τα ποιήματά του όχι μόνο στους ΡωμαΙους να ε{ναι αρεστά,

αλλά ιcαι να φα{νονται ως έργα πρωτότυπα ιcαι πραγματιιcά

Pωμαϊιcά. Οι Ωδές είναι το έργο που φανερώνει περισσότερο

από τα άλλα την ιcαλαισθησία ιcαι τη χάρη της τέχνης του ιcαι

έιcαμε αθάνατο το όνομα του ποιητή. Ο {διος, πολύ δΙιcαια, το

χαραιcτηρ{ζει: «monumentum aere perennius ... " (Ωδή ΙΙΙ,30). 2. Επωδοί (Epodj) ή Ίαμβοι (Iambi), J 7 σιcωπτιιcά ποιήματα

σε ένα βιβλlo, ε{ναι από τα πρώτα έργα του Οράτιου ιcαι αποτε

λούν τη μετάβαση από τις Σάτιρες στις Ωδές. Ο ποιητής τους

ονόμαζε Ιάμβους, διότι το μέτρο τους ε{ναι ιαμβιιcό, οι μεταγε

νέστεροι τους έδωσαν το όνομα ΕπωδοΙ Στα ποιήματα αυτά,

ιcατά μΙμησή του Έλληνα ποιητή Aρχlλoχoυ, σιcώπτει διάφορα

πρόσωπα ιcαι προπάντων γυνα{ιcες, ειcφράζει την αγανάιcτησή

του για το ιcατάντημα της Pωμαϊιcής Πολιτείας εξαιτΙας των

εμφυλίων πολέμων; ή εγιcωμιάζει τον αΎρoτιιcό β{ο. Οι Επωδο{

μοιάζουν προς τις Ωδές ιcατά τη λυριιcή μορφή ιcαι προς τις

Σάτιρες ιcατά το σατιριιcό περιεχόμενο. ΕΙναι, θα λέ-Υαμε, λυριιcές

σάτιρες.

3. Ο ΕκaτονταέτηΡος ύμνος (carmen saecuJare). Ο ύμνος αυτός ε{ναι ιcυpΙως προσευχή στον Απόλλωνα ιcαι την Άρτεμη

ιcαι τους άλλους θεούς. Ο Οράτιος συνέθεσε το πο{ημα με εντολή

του Αυγούστου για να ψαλεΙ από χορ6 ευγενών νέων ιcαι παρθένων

ιcατά τη μεγάλη εορτή των Σαιιcoυλαρ(ων (Judi SaecuJares) του έτους J 7 π.χ. (737 από ιcτ{σεως Ρώμης). Η εορτή των Σαιιcoυ-

χΙv ΕΙΣΑΓΩΓΗ

λαρίων τελούνταν κάθε εκατό χρόνια σε ανάμνηση της κτίσεως

της πόλης της Ρώμης.

Β' ΣΑΤΙΡΙΚΑ

1. Σάτιρες (satirae ή Sermones). Είναι το πρώτο ποιητικό έργο του Ορατίου, σε δύο βιβλία, από τα οποία το πρώτο εκδόθηκε

το 35 π.Χ και περιλαμβάνει δέκα σάτιρες και το δεύτερο το 30 π.Χ, οκτώ. Ο ποιητής τις ονομάζει Sermones (Διαλόγους), διότι έχουν μορφή διαλογική. Με λεπτή ειρωνεία και μεγάλη παρα

τηρητικότητα σκώπτει και καυτηριάζει τις ηθικές ελλείψεις

της κοινωνίας, χωρίς να αναφέρεται σε ορισμένα πρόσωπα,

κατά απομίμηση της μέσης κωμωδίας των αρχαίων Ελλήνων.

2. Οι Επιστολές (Episto1ae) είναι το τελειότερο έργο του Ορατίου, σε δύο βιβλία, από τα οποΙα το πρώτο που περιέχει

είκοσι επιστολές δημοσιεύθηκε το 20 π.Χ, το δεύτερο δύο και δημοσιεύθηκε το 14 π.Χ

Τα θέματα των Επιστολών είναι κοινωνικά και γραμματειακά,

στα οποία αναπτύσσει ο ποιητής γενικές γνώμες και θεωρίες

είτε φιλοσοφικές είτε φιλολογικές και αισθητικές, καταστάλαγμα

της ώριμης ηλικίας και της εμπειρίας του. Μοιάζουν κάπως

προς τις Σάτιρες, απευθύνονται όμως προς ορισμένα πρόσωπα

κατα απομίμηση της αρχαίας Α ττικής κωμωδίας.

Το μέτρο των Επιστολών είναι, όπως και των Σατιρών το δακτυλικό εξάμετρο.

3. Η Επιστολή προς iιείσωνας (Episto1a ad Pisones) ή Ποιητική Τέχνη (Ars poetica), όπως λέγεται, είναι η τρίτη επιστολή του δεύτερου βιβλίου, γραμματειακού· περιεχομένου όπως και

οι λοιπές, που αποχωρίσθηκε, αργότερα, από τις άλλες επιστολές

ως ανεξάρτητο έργο του Ορατίου. Ο ποιητής απευθύνεταΙ,προς

τους γιους του Λ.ευκίου ΚαλπουρνΙου Πείσωνα και εκθέτει τις

~κέψεις και τις ιδέες του για την ποίηση γένικά και για τη δραματική τέχνη ειδικότερα. Δεν πρόκειται για έργο συστημα

τικής διδασκαλίας της ποιητικής τέχνης, όπως περίπου η Ποι

ητική του Αριστοτέλη. Ο Οράτιος σκοπό είχε ιcυρίως να επικρίνει

τις ιδέες και τις θεωρίες που είχαν κατά τους χρόνους του

αδόκιμοι ποιητές. Όπως στις Σάτιρες επικρίνει κοινωνικές

ΕΙΣΑΓΩΓΗ χv

/(α/(ίες, έτσι /(αι στη λεγόμενη Ποιητι/(ή Τέχνη επι/(ρίνει /(α/(ίες

γραμματεια/(ές. Δεν είναι ούτε συμβουλευτι/(ή η Επιστολή προς

Πείσωνας, αλλά γράφοντας προς αυτούς λαμβάνει αφορμή να

αναπτύξει τις αισθητι/(ές αντιλήψεις του, τις οποίες θεωρούσε

ορθές, /(αι να επι/(ρίνει τις αντίθετες, /(υρίως ως προς τη δρα

ματι/(ή τέχνη. Και η Επιστολή προς Πείσωνας έχει γραφεί σε

δα/(τυλι/(6 εξάμετρο.

Σ ΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ

· αι = αιώνας α.ιc. P. = από ιcτίσεως Ρώμης απόσπ. = απόσπασμα Βλ. ή Βλπ. = Βλέπε εξ . ή . κ.εξ. = και εξής επ. = επόμενα ιc. α . = και αλλού κ. τ.Λ.. = και τα λοιπά λχ. = λόγου χάρη Μετάφρ. = Μετάφραση ο. π. = όπου παραπάνω

προηγ. = προηγούμενα σελ = σελίδα σημ. = σημείωση Αισχ. Πρρμ. = Αισχύλου Προμηθέας Ευρ. Βάκχ. = Ευριπίδη Bάιcχες Θεογον. = Θεογονία Ησιόδου Ομ. Ιλ = Ομήρου Ιλιάδα Ομ. Β = Ομήρου Ιλ. Β. Ομ. Οδ. = Ομήρου Οδύσσεια Σοφ. Οιδ. Τ. = Σοφοκλή Οιδίποδας Τύραννος Τραχ. = Τραχίνιες Σοφοκλή

Ι . ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΙΤ ΑΛΙΑΣ

ME/t

7oy/t/tHtNlENNE

ο

• ., •• cuιt ,.

• c:.

~ 9

+

ΩΔΕΣ Β/Βι1/Α Α' και Β'

CARMINVl\1 LIBER PRIMVS.

Ι.

Maecena8 atavis ed'i'te regibus, ο et praesidium et dulce decu8 meum: sunt quos cuniculo pulverem Olymplcum collegisse iuvat metaque fervrdis

evitita rotis palmaque nobllis. tenarum dominos evehit ad deos hunc, βί mobilium turba Quiritium certat tergemInis · tollere honoribus,

illum, βί pioprio condTdit horreo quidquid de Libycis vemtur areis. gaudentem .ratrios findere sarclllo agros Attalicis condicionibus

numquam demoveas, ut trabe Cypria Myrtoum pavidus nauta secet mare. luctantem Icariis fluctibus Mncum mercator metuens otium et oppldi

v laudat rura Βυί; mox reficit rates quassas indoc'i1is pauperiem pati. est qui nec · ve~ris pocU1a· Masslci nec partem solldo demere de die

. spernit, nunc virTdi membrιi. sub arbuto stratus, nunc ad aquae lene caput sacrae. multos ·castra iuvant et lituo tubae . permixtu8 sonitus bellaque matribus

10

15

,ο

detestata. ma-net sub Iove frig~do 25

venator ten~rae coniugis inmemor, seu ΥίΒθ. est catulis cerva fidelibus seu rupit ter~tes Marsus aper plagas.

me doctarum hed~rae · praemia frontium dis miscent sup~rjs, me geJ.i'dum nemus ΖΟ Ν ympharumque leves cum Satyris chori secernunt populo, βί neque tibias

ΟΡΑΤΙΟΥ ΩΔΕΣ. ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΊα

Ωδή Ιη

Προς το Μαικήνα

Μαικήνα, απόγονε βασιλικών προγόνων Ι , στήριγμα μου2 και λα

μπρό στολίδι μου ' υπάρχουν μερικοί που τους ευχαριστεί να μαζεύουν

επάνω τους μέσα στο στάδιο σκόνη Ολυμπιακή3 και (τους ενθουσιάζει)

να παρακάμπτουν (να ξεφεύγουν) με πυρακτωμένους τους τροχούς του άρματός τους τη στροφή (τη νύσσα) κατά τις αρματοδρομίες4, και ο

ένδοξος φοίνικας τους ανυψώνει ως τους θεούς, τους δεσπότες της γης

(οικουμένης) . Τούτον τον ευχαριστείS αν το πλήθος των ευμετάβολων

Κυριτών συναγωνίζεται να τον υψώσει (αναδείξει, να τον εκλέξει) στα τρία μεγάλιi αξιώματα6 • εκείνον (άλλον τον ευχαριστεί) αν στη σιτα

ποθήκη του αποθηκεύει ο,τιδήποτε σαρώνει από τα λυβικά αλώνια?

(όσα σιτηρά μαζεύει στα αλώνια της Λιβύης). Όποιον χαίρεται (ευ

χαριστιέται) να σκάβει με τη σκαπάνη τους πατρικούς αγρούς (τα

χωράφια που κληρονόμησε από τον πατέρα του), αυτόν ούτε με Αττα

λικούς όρους8 (συμφωνίες, προτάσεις) δεν θα τον μετακινήσεις (ποτέ

δεν θα τον πείσεις) για να διασχίσει με Κυπριακό πλοίο το Μυρτώο

πέλαγος σαν δειλός (φοβισμένος) ναύτης. Ο έμπορος, επειδή φοβάται

τον Λίβα που παλεύει με τα Ικάρια κύματα (που σηκώνει, υψώνει τα

κύματα στο Ικάριο πέλαγος), επαινεί την ησυχία και τους αγρούς της

πόλης του (της πατρίδας του)' ύστερα (όμως) από λίγο επισκευάζει τα

χαλασμένα (τα σπασμένα από τις τρικυμίες) πλοία ασυνήθιστος να

υποφέρει τη φτώχεια (γιατί δεν έχει μάθει να ζει τη φτωχή ζωή των

αγροτών). Είναι (άλλος) ο οποίος ούτε τα ποτήρια με παλιό Μασσικό

κρασί9 περιφρονεί, ούτε το να αφαιρεί ένα μέρος από την όλη ημέρα

(να παίρνει ένα μικρό μέρος της εργάσιμης ημέρας) άλλοτε ξαπλωμένος κάτω από πράσινη κουμαριά και άλλοτε κοντά σε δροσερή ιερή πηγή

(σε δροσερό κεφαλάρι) . Πολλούς τους ευχαριστεί το στρατόπεδο και

ο ήχος της σάλπιγγας (των πεζών) ανάμικτος με .τον ήχο του κέρατος

(των ιππέων) και οι πόλεμοι οι μισητοί στις μητέρες (οι καταραμένοι

από τις μητέρες) . Ο κυνηγός λησμονώντας την τρυφερή γυναίκα του

(την αγαπημένη του σύζυγο) μένει έξω (διανυκτερεύει) ' στο παγερό ύπαιθρο είτε είδαν τα πιστά του σκυΛιά κάποιο ελάφι, είτε κάποιος

Μαρσικός κάπροςΙΟ έσπασε τα καλοπλεγμένα δίχτυα.

Εμένα (όμως) οι κισσοί, τα βραβεία (έπαθλα) των σοφών (ποιητικών)

4 ΟΡΑΤιΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ

Euterpe coh'i'bet nec Polyhymnia Lesboum refu~t tendere barb'i'ton. quo~si ωθ lyrιcis vatibtts jnseres ι sublimi feriam sidera vertlce.

35

ΠΕΡΙΛΗ'Ι'Η: Οι άνθρωποι στη ζωή τους έχουν διαφoρετιιcές επιθυμίες,

κ:λίσεις ιcαι διαφέροντα που δύσιcoλα τα απαρνιούνται, γιάτ{ σ' αυτά

βρ[σιcoυν την ιιcανoπo{ηση, τη χαρά ιcαι την ευτυχία' εμένα 6μως με

ευχαριστεί η πο[ηση, αυτή με ιcάνει ευτυχισμένο ιcαι τα πoιήματ~ μου θα

με ιcι:iνoυν αθάνατο.

ΣXOΛlλ: Ι. Ο Γάιος Κίλνιος Μαικήνας καταγόταν απρ τους Κιλνίους, αρχηγούς

των Ετρούσκων. • 2. Η δύναμη του Μαικήνα είναι προστασία του ποιητή και η δόξα του

κόσμημά του.

3. Οι αρματοδρόμοι στο στάδιο της Ολυμπίας προσπαθώντας να παρα"άμψουν τη στήλη "χωρίς να τους προσπεράσει άλλος σ"ονίζονταν από τα

σύννεφα της σ"όνης που σή"ωναν τα άλογα "αι οι τρο"χοί των αρμάτων.

4. Οι τρο"χοί των αρμάτων από τη γρήγορη περιστροφική "ίνηση "αι την τριβή στο έδαφος θερμαίνονταν, πυρα"τωνόταν το μέταλλο των τρο"χών.

5. Είναι αυτός ο φιλόδοξος.

ΙΙ. 1am satis terris nlVlS atque dirae grandinis misit Pater et rubente dextera sacras iaculatns arcis

terruit Vrbe111 ,

terruit gentis, grave ηθ rediret saeculum Pyrrhae nova monstra questae, οmηθ cum ProteuB p'ecus egit altos

visere 'montis,

piscium et summa genus haesit ulmo, nota quae sedes fuerat columbis, 10

et superiecto pavidae natarunt aequore damrnae.

vidimus flavom Tiberim retortis

ΟΡΑΤΙΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ 5

μετώπων με σμίγουν με τους επουράνιους θεούς εμένα το κρύο (δροσερό)

άλσος και οι ανάλαφροι 'Χοροί των Νυμφών μαζί με τους Σατύρους με

απο'Χωρίζουν (με ξε'Χωρίζουν) από το λαό, αν μήτε η Ευτέρπη εμποδίζει τους αυλούς, μήτε η Πολύμνια αποφεύγει να παίζει (να τεντώνει τις

'Χορδές) τη Λεσβιακή λύρα. Γι ' αυτό αν με κατατάξεις στους λυρικούς ποιητές θα πλήξω τα άστρα με μετέωρη κεφαλήΙΙ (το κεφάλι μου θα

ακουμπήσει στα άστρα, δηλαδή η δόξα μου θα φθάσει ως τον ουρανό, θα είναι αιώνια η ποιητική μου δόξα).

6. Τα τρία διαδοχικά ανώτατα αξιώματα στη Ρωμαϊκή Πολιτεία ήταν, του

αγορανόμου, του πραίτωρα και του υπάτου.

7. Λιβύη λεγόταν συνήθως όλη η Αφρική , η οποία ήταν πάντοτε σιτοφόρα

χώρα.

8. Υπαινιγμός στον παροιμιώδη πλούτο του βασιλιά της Περγάμου, ο οποίος πεθαίνοντας κληροδότησε το βασίλειό του στους Ρωμαίους. Οι βασιλιάδες

, Ατταλο! έδιναν άφθονα χρήματα για αγορά βιβλίων, εικόνων και άλλων

έργων τέχνης για διακόσμηση των ανακτόρων.

9. Περίφημο κρασί από αμπέλια της Καμπανίας (καμπανίτης οίνος, σα

μπάνια). Το Μασσικό είναι όρος (βουνό) της Καμπανίας.

10. Αγριόχοιρος (αγριογούρουνο) των Μάρσων, έθνους της αρχαίας Ιταλίας.

Ι Ι . Θα αποκτήσω αθάνατη δόξα,

Ωδή 2η

Προς τον ΑύΎουστο

Αρκετό 'Χιόνι και φο βερό (καταστρεπτικό) 'Χαλάζι έστειλε (έ ρριξε) στη γη ο Δίας Ι , και με τον κεραυνό που εξακ όντισε (εξαπέλυσε) με το ολόφλογο δεξί του χέ ρι2 κατεπάνω στις ιε ρές ακροπόλεις) φό βισε την

πόλη (τη Ρώμη), τρόμαξε τα έθνη4 τόσο, ώστε να φοβηθούν μήπως

έρθει πάλι ο βαρύς αιώνας της ΠύρραςS, που παραπονιόταν για τα

παράξενα φαινόμενα, όταν ο Πρωτέας6 οδήγησε όλο το ποίμνιο (τα

θαλάσσια θηρία) να επισκεφθούν τα ψηλά βουνά. Και το γεγονός των

ψαριών κάθισε (στάθηκε) πάνω στην κορυφή της φτελιάς, που ήταν έδρα (κατοικία) γνωστή (συνηθισμένη) στα περιστέρια, και τα δειλά ζαρκάδια κολυμπούσαν στα πλημμυρισμένα νερά. Είδαμε τον ξανθό Τίβερη, που από την Ετρουσκική ακτή στράφηκαν (γύ ρισαν) ορμητικά

προς τα πίσω τα νερά του , να έρ'Χεται να κατακρημνίσει τα μνημεία

6 ΟΡΑΤΙΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ

litore Etrusco violenter undis ire deiectum monumenta regis

templaque Vestae,

Iliae dum Βθ (nimium) querenti ia.ctat ultorem, vagus et linίιtΙ'a labitur ripa Iove ηοη probante u-

Iorius amnis.

audiet civis acuisse ferrum, quo graves Persae melius perirent, audiet pugnas τίΙίο parentum

rara iuventus.

15

10

queJn vocet divom populus ruentis 15

imperi rebus? prece qua fatigent virgines sanctae minus audientem

carmina Vestam?

cui dabit ριιΤΙίΒ scelus e:ι:piandi Iuppiter? tandem venias precarnur 30

nube candentis umeros amictus augur Apolloj

sive tu mavis, Erycina l'idens, quam Iocus circum volat et Cupidoj ΒίΤΒ neglectum genus et nepotes 116

respicis, auctor

heu ηίωίΒ longo satiate ludo, quem iuvat clamor galeaeque leves a.cer t!t Marsi peditis cruentum

voltus in hostemj 40

sive rnutata iuvenem figura ales ίη teπίs imitaris alrnae filius Maiae, patiens vocari

Caesaris ultor:

serus ίη caelum redeas diuque laetus intersis populo Quirini neve te ηΟΒΙτίΒ vitiis iniquom

ocior aura

tollatj hic magnos ροΙίαΒ triumphos,

45

hic arnes dici pater atque princeps 50

neu ΒίηΜ Medos equitare inultos te duce, Caesar.


του βασιλιά7 και το ναό της Εστίας ενώ καυχιέται στην Ίλια που

γοερά θρηνεί8, πως αυτός θα είναι εκδικητή ς, παρεKτρέπετα~ (ξεχε ιλίζει) και γλυστράει προς την αριστερή όχθη, χωρίς τη θέληση του Δία, ο

γυναικόδουλος ποταμόξ.

Η ολιγάριθμηΙΟ από τα σφάλματα των γονέων νεολαία θα ακούσει

ότι οι πολίτες ακόνισαν τα ξίφη (τα σιδερένια όπλα) με τα οποία θα

ήταν δυνατό να καταστραφούν οι φοβεροί Πέρσεςll, θα ακούσει μάχες.

Ποιον από τους θεούς να επικαλεσθεί ο λαός για να σώσει το κράτος

που καταρρέει; Με ποια δέηση να εξευμενίσουν οι ιερές Παρθένες l2

την Εστία, που δεν εισαιcoύει τις παραKλητιιcές ωδές τους (τις δεήσεις

τους);

Σε ποιον θα αναθέσει (θα δώσει) ο Δίας το έργο του εξαγνισμού

του εγκλήματος 13; Τέλος, παρακαλούμε εσένα μάντη Απόλλωναl4, να έρθεις φορώντας νεφέλη στους λαμπερούς ώμους σου' είτε συ προτιμάς,

γελαστή Αφροδίτη 15, που πάνω σου φτερουγίζουν ο Κώμος και ο Πόθοςl6. είτε συ, γενάρχη l7, επιβλέπεις το παραμελημένο γένος και

τους απογόνου ς, παραχορτασμένος, αλλίμονο, από το μακρόχρονο

πόλεμο, που (σε) τέρπει (σου αρέσει) η κραυγή και οι λαμπρές περικεφαλαίες και η άγρια όψη του Μάρσουl8 πεζού κατά του αιμοβόρου

εχθρού' είτε συ, φτερωτέ γιε της σεβαστής Μαίας l9, με αλλαγμένη

μορφή μιμείσαι (υποδύεσαι) στη γη νεανία και ανέχεσαι (επίτρέπεις)

να σε αποκαλούν (να σε. λένε) εκδικητή του Καίσαρα' είθε αργά να

επανέλθεις στον ουρανό και για πολλά χρόνια να μείνεις εύθυμος

(χαρούμενος) κοντά στο λαό του Κυρίνου, και να μη σε αναρπάσει η

αύρα20 οργισμένο από τα σφάλματά μας γρηγορότερα (από όσο θέλουμε

εμείς) .

Εδώ καλύτερα να αγαπήσεις τους μεγάλους θριάμβους, εδώ να

ονομάζεσαι Πατέρας και πρωτος21, ιcαι να μη επιτρέψεις (να αφή σεις) να ιππεύουν ατιμώρητοι οι Μήδοι22, όσο συ, Καίσαρα, είσαι ηγεμόνας.

ΠΕΡΙΛΗ'Ι'Η: Ο ποιητής αναφέρει το φοβερό χειμώνα και τις καταστροφές

που έγιναν στη Ρώμη μετά το φόνο του Ιουλίου Καίσαρα και αποδίδοντας

όλα αυτά στην οργή των θεών, επικαλείται τη βοήθεια των θεών Aπόλλωvσ,

Αφροδίτης, 'Αρη και Ερμή, κάτω από τον οποΙο υποκρύπτεται ο Aύroυστoς,

για να απαλλάξουν την πόλη από το ανοσιούργημα του φόνου του Καίσαρα και από τους εμφύλιους σπαραrμούς που εξαιτίας τους νέος κατακλυσμός

απειλεΙται από το ΔΙα και τον τιβερη ποτάμό.

ΣΧΟΛΙλ: Ι . Ο Δίας, λεγόταν «πατήρ ανδρών τε θεών τε» (Όμηρος) και από


τους Ρωμαίους «divum pater atque hominum rex ~~ = θεών πατήρ και ανθρώπων βασιλεύς .

2. Με το ολόφλογο (κατακόκκινο - rubente) δεξί του χέρι, από τη λάμψη

του κεραυνού που εξαπέλυε ο Δίας.

3. Τις κορυφές της επτάλοφης Ρώμης.

4. Τα έθνη που ήταν υποταγμένα στους Ρωμαίους και είχαν ακούσει τις καταστροφές που είχαν γίνει στη Ρώμη .

5. Η Πύρρα ήταν κόρη του Επιμηθέα και της Πανδώρας σύζυγος του Δευκαλίωνα, στην εποχή του οποίου έγινε ο κατακλυσμός .

6. Θαλάσσιος θεός που διέμενε στη θαλάσσια περιοχή της Αιγύπτου ,

όπου είχε και το κοπάδι του από φώκιες . Είχε τη δύναμη της μαντικής, παρι

στανόταν με τη μορφή γέροντα και σε περίπτωση ανάγκης μεταβαλλόταν σε

διάφορες μορφές .

7. Τα μνημεία του βασιλιά Νουμά . Τα μνημεία αυτά είναι ο βασίλειος

οίκος και ο ναός της Εστίας στους πρόποδες του Παλατίνου λόφου πλησίον

του Τίβερη. Monumenta λέγονταν όλα τα δημόσια οικοδομήματα .

8. Για το φόνο του Καίσαρα και τους εμφύλιους σπαραγμούς . Η . Ιλια ή Ρέα Σιλβία ήταν η μητέρα του Ρωμύλου και του Ρώμου και πρόγονος του

Ιουλίου Καίσαρα. Σύμφωνα με μερικούς ποιητές ρίχθηκε από τον Αμούλιο

στον ποταμό Τίβερη και από αυτό το γεγονός πλάσθηκε ο μύθος ότι έγινε

σύζυγος του Τίβερη . Κατ ' άλλους κάηκε ζωντανή και θάφτηκε κοντά στις

όχθες του ποταμού Ανίωνα και όταν ο ποταμός πλημμύρισε τα οστά της

μεταφέρθηκαν στον Τίβερη . Και αυτό έδωσε αφορμή στη γένεση του μύθου

ότι ήταν σύζυγος του Τίβερη , ο οποίος και την έκαμε αθάνατη . Όπως ο ι

Έλληνες, έτσι και οι Λατίνοι πίστευαν ότι σε όλα τα στοιχεία της φύσης

υποκρύπτονταν θεότητες .

9. Μετέβαλε ρουν και γλύστρησε προς την αριστερή όχθη , όπου υπήρχε

η Ρώμη , την οποία επιθυμεί να καταστρέψει με την πλημμύρα του, χωρίς τη

θέληση του Δία , γιατί ο Δίας θεωρούνταν φύλακας και προστάτης της Ρώμης.

Γυναικόδουλος λέγεται ο ποταμός Τίβερης, γιατί βρίσκεται υπό την εξουσία

της γυναίκας του .

. 10. Οι νέοι είναι ολιγάριθμοι, εξαιτίας των πολέμων 'στους οποίους είχαν

σκοτωθεί οι πατέρες που αν ζούσαν θα αποκτούσαν τέκνα.

[ι. Οι Πάρθοι, οι οποίοι κατείχαν τότε το βασίλειο του Κύρου.

[2. Οι Εστιάδες παρθένες λέγονται ιερές, επειδή έπρεπε να μείνουν σε

όλη τους τη ζωή αγνές στην υπηρεσία της θεάς Εστίας. Η θεά Εστία ήταν και

αυτή οργισμένη για το φόνο του Καίσαρα.

13. partes = munus = έργο , καθήκον - sce[us = το άγος, το φόνο δηλαδή του

ΟΡΑTlΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΊΟ 9

Καίσαρα και τους εξαιτίας αυτού του φόνου εμφύλιους πολέμους expiandi = να καθαρίσει το άγος, όχι τόσο με την τιμωρία των ενόχων, όσο με καθαρμούς

και την αποκατάσταση της ειρήνης.

14. Οι ώμοι του θεού Απόλλωνα στίλβουν (λάμπουν) , διότι ο ποιητής

θέλει εδώ να δηλώσει ξεχωριστά την ωραιότητα του θεού, αναφέροντας ένα

μέρος μόνο του σώματος, στο οποίο φαίνεται προπάντων η ωραιότητα, ενώ ο

Απόλλωνας ήταν όλος γενικά ωραίος . Με τ η νεφέλη που περιέ βαλλε το σώμα

του γινόταν αφανής στους ανθρώπους . «νεφέλ1) είλυμένος ωμουςι> (Ομ. Ιλ . Ε,

186). 15. Η Αφροδίτη λέγεται εδώ Ερυκίνη από το όρος Ερύκη της Σικελίας,

όπου υπήρχε περίφημος ναός της θεάς τον οποίον είχε κτίσει εκεί ο Αινείας.

Ο ποιητής επικαλείται την Αφροδίτη ως γεννήτρια του Αινεία και της Ιουλίας

γενιάς (στην οποία ανήκαν ο rούλιος Καίσαρας και ο Αύγουστος) που καταγόταν

από τον Ίουλο το γιο του Αινεία.

16. Ο Κώμος είναι η προσωποποίηση των χαριεντισμών, όπως και ο Πόθος , ο Έρωτας, ο . Ιμερος και οι Χάριτες, που αποτελούν την ακολουθία της Αφροδίτης. Όλα αυτά είναι προσωποποιήσεις των διαφόρων ερωτικών

συναισθημάτων της ψυχής .

17. Ο ποιητής επικαλείται τον' Αρη, τον πατέρα του Ρωμύλου και ο . Αρης ως γενάρχης των Ρωμαίων όφειλε γρηγορότερα να κορεσθεί από το αίμα των πολιτών.

18. Οι Μάρσοι ήταν φιλοπόλεμο έθνος της Ιταλίας και οι γενναιότεροι στο Ρωμαϊκό στρατό .

Ι 9. Τελευταίο επικαλείτα ι τον Ερμή, ο οποίος πή ρε τη μορφή του νεανία Αυγούστου. Όταν σκοτώθηκε ο Καίσαρας ήταν δεκαοκτώ ετών και θε ωρούνταν

από τους κόλακές του ως Ερμής, ότι είχε δηλαδή όλες τις αρετές του θεού . Ο

Αύγουστος (ο Οκταβιανός) ήθελε να αποκαλείται τιμωρός (εκδικητής) του

Καίσαρα .

20. Ας μη σε μεταφέ ρει στον ουρανό, για να μείνεις κοντά μας όσο γίνεται περισσότερο .

2 Ι. Τρεις θριάμβους κατά το έτος 725 «από κτίσεως Ρώμης» κα τά τον έκτο ρωμαϊκό μήνα (που ονομάσθηκε έπειτα Αύγουστος) για τις νίκες του στην

Ασία, την Αίγυπτο και στο ' Ακτιο. Το 27 Π.Χ. η Σύγκλητος του απένειμε τον τίτλο του Αυγούστου (= Σεβαστού, ιερού). Pater patriae ονομάσθηκε το 752 α .

κ . Ρ . και princeps (= πρώτος) το 725 α.Κ . Ρ .

22. Μήδους 'εδώ λέγει τους Πάρθους , οι οποίοι τότε κατείχαν τη χώρα

των Μήδων.


111. . SiO te diva potens Cypri, ~Bίc fratres Helenae, luoida sidera,

ventorumque re.,gat pater obstrictis aliis praeter Iapyga,

navis, quae tibi creditum debes Vergilium; finibus Atticis

reddas incoluwem precor et seloyes o.nimae dimidium meae.

illi robur et aes triplex . οίτοο. pectus erat, qui fragilem truci 10

oonmisit pelago ratem primus: nec timuit praecipitem Africum

decertantem Αq~ίϊοnίbus ηec tristis Hyadas nec rabiem Noti,

quo ηοη arbiter Hadriae 1δ ωβίοτ, tollere seu ponere volt freta;

quem mortis timuit gradum qui siccis oculis . monstra natantia,

qui vidit mare turgidum. et infamis scopulos Acroceraunia? ιο

nequiquam deus absoidit prudens oceano dissociabili

terras, Βί tamen ίηρίβθ ηοη tangenda rates transiliunt vadαo

audax omnia perpeti gens humana ruit per vetitum nefas:

o.udax Iapeti genus ignem fraude mala gentibu8 intulit;

post ignem aetheria domo subductum macies et nova febrium

Ιθπίβ incubuit cohorB semotique ρτίηβ tarda neoessitas

Leti corripuit gradum; expertus vacuom Daedalus aera

pennis ηοη homini datis;

25

ιο

ΟΡΑΤΙΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ IJ

Ωδή 3η

Προς το πλοίο με το οποίο ταξίδευε ο Βιργίλιος για την Αθήνα.

Είθε η θεά η δέσποινα της Κύπρου', είθε τα αδέλφια της Ελένης2 ,

τα φωτεινά άστρα και ο πατέρας των ανέμων) να σε κυβερνάει (κατευ

θύνει) περιορίζοντας τους άλλους (ανέμους) εκτός από τον lάπυγα4,

πλοίο, που (μου) οφείλεις το Βιργίλιο που σου εμπιστεύθηκα5 . να

(τον) παραδώσεις σώο, παρακαλώ, στις ακτές της Αττικής, και να

διαφυλάξεις «το ήμισυ» της ψυχής μου6.

Δρύινο ξύλο και τριπλό χαλκό (τρίδιπλο χάλκινο θώρακα) είχε γύρω στο στήθος του7 εκείνος, που πρώτος εμπιστεύθηκε την εύθραυστη

σχεδία στο άγριο πέλαγος και δε φοβήθηκε τον ορμητικό Λίβα που

μάχεται προς τους Βοριάδες, ούτε τις σκυθρωπές (βροχερές) γάδες8,

ούτε τη μανία του Νότου από τον οποίο δεν υπάρχει μεγαλύτερος

κυρίαρχος στην Αδριατική θάλασσα, είτε θέλει να υψώνει είτε να

καταπαύει τα κύματά της.

Ποιο βήμα θανάτου φοβήθηκε εκείνος που με στεγνά (αδάκρυτα)

μάτια9 είδε θαλάσσια τέρατα να κολυμπούν, που είδε τη θάλασσα

φουσκωμένη (φουρτουνιασμένη) και τους κακόφημους σκοπέλους, τα

Ακροκεραύνια 10; Μάταια ο σοφός θεός διεχώρισε την ξηρά με τον χωριστικό Ωκεανό,

αφού εντούτοις ασεβείς σχεδίες" διασχίζουν (διαπλέουν) τις θάλασσες

(τα πελάγη) που δεν επιτρέπεται να αγγίξουν. Τολμηρό το ανθρώπινο

γένος στο να δοκιμάζει (να υπομένει) τα πάντα, ασυγκράτητα (ορμητικά)

φέρεται ιtρoς το απαγορευμένο (αλλοίμονο!)12.

Τολμηρός ο γόνος του Ιαπετού l ) έφερε με ολέθρια απάτη (με

κακή απάτη) τη φωτιά στους ανθρώπους (στα έθνη). Μετά την υφαρπαγή

(κλοπή) της φωτιάς από τον αιθέριο οίκο, φθίση (μαρασμός) και νέα

πληθώρα πυρετών ενέσκηψε (έπεσε) στη γη. Και η μοίρα του απομα

κρυσμένου πριν θανάτου, που ήταν αργοκίνητη, επιτάχυνε τώρα το

βήμα τηςl4.

Ο Δαίδαλος δοκίμασε τον κενόν αέρα με φτερά που δε δόθηκαν

στον άνθρωπο l5 . Ο Ηράκλειος μόχθος (άθλος) διέσχισε τον Αχέροντα l6 .

Δεν είναι (υπάρχει) τίποτε δύσκολο στους θνητούς. Εξαιτίας της μωρίας

μαςl7 και αυτόν τον ουρανό ζητούμε, και δεν αφήνουμε τον Δία, με την

ασέβειά μας (εξαιτίας του εγκλήματός μας) να καταπαύσει τους οργίλους

κερανούς του l8


pernIpit Acheronta Herculeus labor -

ηϊΙ monalibus ardui est : caelum ipsum petimus stultitia neque

per nostrum patimur Bcelus iracunda Iovem ponere fulmina.

•

ΠΕΡ/ΛΗΨΗ: Ο ποιητής εύχεται στο BεργlλlO που αποπλέεl στην Ελλάδα

καλό ταξίδι και καλή απόβαση στην Αττική. Λαμβάνοντας αφορμή από

τον κίνδυνον που διατρέχει ο φίλος του κατά το ταξίδι, θαυμάζει το αν

θρώπινο γένος, διότι περιφρονώντας τους κινδύνους με την τόλμη του και

την αφοβία του επιχειρεί να υποτάξει τα πάντα υπό την εξουσία του.

ΣΧΟΛΙλ: Ι . Η Αφροδίτη, της οποίας υπήρχε περίφημος ναός στην Πάφο της

Κύπρου. Κατά τους Έλληνες «Κύπρου μεδέουσα». Ως προστάτιδα των ναυτιιcών

ονομαζόταν, Θαλασσία, Ποντία, Πελαγία, Εύπλοια. Σε άλλες ωδές του Ορατίου

η Αφροδίτη λέγεται Venus marίna (Βιβλ. Γ , 26,5 ιcαι Δ', 11, Ι).

2. Οι Διόσιcoυρoι , Κάστορας ιcαι Πoλυδεύιcης , αδελφοί της Ελένης, που

λατρεύονταν ως θαλάσσιες θεότητες. Με τη μορφή των δύο αστέρων του

αστερισμού των Διδύμων ήταν ευνoϊιcoί στους πλέοντες , επειδή ιcατά τις

μαιcρές σιcoτεινές νύχτες λάμπουν με ισχυρό φως.

3. Ο Αίολος, τον οποίον ο Βιργίλιος απoιcαλεί rex (Αιν. Α , 52), ο Όμηρος

«ταμίην ανέμων» (Ομ. ιc , 21). Ο Αίολος, θεός ιcαι πατέρας των ανέμων, εξαπολύει

τους ανέμους που θέλει ιcαι περιορίζει (ιcλείνει) αντίθετα μέσα στα άντρα τους '

όσους δεν θέλει να φυσούν.

4. Ο ΒΔ. άνεμος , ο Ζέφυρος , λέγεται Ιάπυγας, διότι πνέει από την Ιαπυγία

(Απουλία) της Ιταλίας ήταν ευνoϊιcός για ειcείνoυς που έπλεαν από την Ιταλία

προς την Ελλάδα .

5. Μεταφορά από τις ιδιωτιιcές συναλλαγές, ιcατά τις οποίες ο δανειζόμενος

ή εκείνος στον οποίο παραδόθηιcε ιcάτι για να το φυλάξει οφείλει να επιστρέψει

'στο αιcέραιo ιcαι στο συμφωνημένο τόπο ιcαι χρόνο τα δανειιcά ή αυτά που

δόθηιcαν για φύλαξη , αν θέλει να θεωρείται τίμιος ιςαι ιcαλής πίστης άνθρωπος.

Το πλοίο που φέρει τον Βεργίλιο ως παραKαταθήιcη οφείλει να τον παραδώσει

στον παραλήπτη (στην Aττιιcή γη) .

6. Ο ποιητής εννοεί το φίλο του Βεργίλιο, διότι ιcατά τον παλαιόν ορισμό

«φιλία εστί μία ψυχή εν δυοίν σώμασιν» .

7. Η δρυς ιcαι ο χαλιcός γύρω στο στήθος είναι πoιητιιcή παράσταση του αδάμαστου θάρρους , με το οποίο σαν αδιάτρητο θώραιcα (χαλιcός) ιcαι ασπίδα

(δρυς) οπλίσθηκε η ψυχή του πρώτου θαλασσοπόρου. (Πρβλ. τα Oμηριιcά


«σιδήρεος θυμός», «σιδήρεον ήτορ») . Επίσης «πολλά τα δεινά κουδέν ανθρώπου

δεινότερον πέλει ... )) (Σοφοκλ. Αντιγόνη, Α' στάσιμο) .

8. Σύμπλεγμα επτά αστέρων επί της κεφαλής του αστερισμού του Ταύρου .

Η εμφάνισή τους (επιτολή) θεωρούνταν ότι έφερνε βροχές και καταιγίδες, γι ' ' αυτό και το επίθετο tήstes, διότι με τη συγκέντρωση των νεφών ο ουρανός

είναι σαν να σκυθρωπάζει.

9. Για να δηλωθεί η αταραξία του τολμηρού θαλασσοπόρου προ των κινδύνων. «ξηροίς ακλαύτοις όμμασυ) (Αισχύλος, Επτά επί Θήβας) .

10. Εξαιτίας των πολλών ναυαγίων που συμβαίνουν στη θαλάσσια εκείνη περιοχή κοντά στο ακρωτήριο της οροσειράς Ακροκεραύνια της Ηπείρου.

Ονομάσθηκαν Ακροκεραύνια (η οροσειρά και το ακρωτήριο) από τους κεραυνούς

που έπεφταν συνήθως στις υψηλές κορυφές τους.

11 . Η θαλασσοπλοία θεωρήθηκε ως παράβαση της θείας βούλησης και οι τολμηροί θαλασσοπόροι τιμωρούνταν ως ασεβείς. Γι • αυτό οι σχεδίες καλούνται impiae και τα πελάγη ποη tangenta.

12. Με τους στίχους αυτούς ο ποιητής δηλώνει ότι οι άνθρωποι με τη θέλησή τους ορμούν και παραβιάζουν την απαγορευμένη από το θεό ζώνη, αν

και γνωρίζουν πολύ καλά ότι τούτο είναι κακό και αθέμιτο . Με το nefas (αλλοίμονο) ο ποιητής εκφράζει την οδύνη του για τα αμαρτήματα του ανθρώπου.

13. Ο Προμηθέας, ο οποίος έκλεψε με ολέθριο δόλο από τον Ουρανό το πυρ και το μετέφερε μέσα σε κοίλο νάρθηκα (καλαμοειδές φυτό) στους αν

θρώπους.

14. Αρρώστειες άγνωστες ως τότε έπεσαν στη γη και οι άνθρωποι που άλλοτε στο μακρινό παρελθόν ήταν μακρόβιοι έγιναν τώρα ταχυθάνατοι.

15. Αν η κλοπή του Προμηθέα επέφερε τέτοιες συμφορές, όμως το ανθρώπινο γένος δεν σωφρονίσθηκε, αλλά εξαιcoλouθεί τις απόκοτες και παράλογες πράξεις

του. Και ο Δαίδαλος που τόλμησε με τεχνητές πτέρυγες να υπερβεί την ανθρώπινη

φύση και να κατακτήσει τον αέρα τιμωρήθηκε και αυτός, όπως προηγουμένως

ο Προμηθέας.

16. Perrupit Acheronta Herculeus labor: με τον ήχο των κατάλληλων λέξεων (παρήχηση του r) παριστάνει το θόρυβο και τη βία με την οποία ορμάει μέσα στον' Αδη ο Ηρακλής, για να αρπάσει τον Κέρβερο' τότε ελευθέ

ρωσε και το Θησέα.

17. Είναι μωρία, διότι ζητείται πράγμα αδύνατο . Παροιμιώδης η φράση

που λέγεται για αδύνατη πράξη «ο χάλκεος ούρανός ουποτ' άμβατός αύτφ))

(Πίνδαρος).

18. Το επίθε-w iracunda έχει τεθεί κατά σχήμα υπαλλαγής στους κεραυνούς του Δία, αντί να αποδοθεί στον ίδιο το θεό. (τους κεραυνούς της οργής του,

τον οργισμένο Δία να σταματήσει τους κεραυνούς του).


IlII.

Solvitur acris hiems Jζrata vice veris et Favoni trahuntque siccas machinae carinas

ac neque iam stabulis gaudet pecus aut arator igni nec prata canis albicant pruinis.

ίβm Cytherea choros ducit ν enus imminente lun3 • iunctaeque Nymphis Gratiae decentes

alterno terram quatiunt pede, dum gravis Cyclopum V olcanus ardens visit of.ficinas.

nunc decet aut viridi nitidum caput impedire myrto aut flore, terrae quem ferunt solutae, 10

nunc et ίη umbrosis Fauno decet immolal'C lncis. βθΌ poscat agna sive malit haedo.

pallida Mors aequo pulsat pede pauperum tabern:ι.a regumque turris. ο beate Sesti,

vitae summa brevis spem ηΟΒ vetat incohare longam; 1. iam te premet ηοχ fabulaeque Manes

et domus θχίΙίΒ Plutoniaj quo simul mearis, llec regna Υίηί sortiel'e talis

nec tenerum Lycidan mirabere, quo calet iuventus nunc οιηηίΒ et mox virgines tepebunt. ιο

ΠΕΡΙΛΗ'Ι'Η: Ο Οράτιος περιγράφει την Άνοιξη /(αι προτρέπει τον ύπατο

Σήστιο να απολαύει τα θέλγητρα της φύσης /(αι να χα{ρεται τη ζωή χωρίς

να νοιάζεται για το μέλλον, γιατί η ζωή είναι σύντομη /(αι ο θάνατος

/(οιν6ς σε 6λους τους ανθρώπους.

ΣXOΛlλ: 1. Μοχλοί με τους οποίους, την άνοιξη, έσυραν τα πλοία από την ξηρά στη θάλασσα.

ΟΡΑTlΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ

Ωδή 4η

Προς τον Σήστιο

15

Ο βαρύς χειμώνας τελειώνει με την ευχάριστη εναλλαγή της

, Ανοιξης και του Ζέφυρου, και οι μηχανέςl σύρουν (τραβούν, έλκουν στη θάλασσα) τα στεγνά πλοία. Και τώρα πια ούτε τα ζώα ευχαριστού

νται στους σταύλους ούτε ο γεωργός (κοντά) στη φωτιά, ούτε τα λιβάδια

ασπρίζουν από τα λευκά χιόνια. Τώρα η Κυθήρεια Αφροδίτη σέρνει

τους χρόνους κάτω από το φως της σελήνης που κρέμεται ψηλά στον

ουρανό, και οι πανέμορφες χάριτες συντροφιά με τις Νύμφες χορεύουν

(χτυπούν τη γη πότε με το ένα και πότε με το άλλο πόδι), ενώ ο

φλογερός Ήφαιστος ανάβει τα μεγάλα εργαστήρια των, Κυκλώπων2 •

Τώρα πρέπε'ι να στεφανώσουμε το ωραίο κεφάλι ή με χλωρή

μυρτιά ή με άνθη που βγάζουν τα χωράφια χωρίς χιόνια πια. Τώρα

πρέπει να θυσιάσουμε στο Φαύν03 μέσα στα σκιερά δάση είτε αρνιά

ζητάει είτε ερίφια προτιμάει . Ο ωχρός θάνατος με όμοιο βήμα κρούει

(χτυπάει) τις καλύβες των φτωχών και τους πύργους των βασιλέων.

Ευτυχισμένε Σήστιε4, η σύντομη ζωή μας μας απαγορεύει (δε μας

επιτρέπει) να έχουμε μακριά ελπίδα. Σε λίγο θα σε σκεπάσει η νύχτα

και οι ψυχές για τις οποίες γίνονται οι μύθοι (οι μυθολογούμενες

σκιές των ψυχών) και ο κενός (μάταιος) οίκος του Πλούτωνα, όπου

μόλις εισέλθεις (φτάσεις), δε θα κληρωθείς (την εξουσία του κρασιού

με αστραγάλου ς) με αστραγάλους (κότσια) συμποσίαρχος5, ούτε θα

θαυμάσεις τον τρυφερό Λυκίδη που γι ' αυτόν όλη η νεολαία φλέγεται τώρα και ύστερα από λίγο θα φλέγονται και οι παρθένες (τα κορίτσια) .

2. Αυτοί κατασκεύαζαν στην Αίτνα της Σικελίας τους κεραυνούς του Δία.

3. Εγχώριος θεός όμοιος προς τον θεό Πάνα. 4. Φίλος του Οράτιου, ύπατος το έτος 23 π.χ, στον οποίο αφιερώνει ο

ποιητής και την ωδή αυτή.

5. Κατά τα συμπόσια έρριχναν τους αστραγάλους (τα κότσια) για το ποιος θα γινόταν συμποσίαρχος.

16 ΟΡΑΤΙΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΊΟ .

ν.

QUiS mώta gracilis te puer ίn rosa perfusus liquidis urget odoribus

grato, Pyrrha, sub antro? cui f:l.avam religas comam

ΒίωρΙθΧ munditiis? heu quotiens fidem δ mutatosque deos f:l.ebit et aspera

nigris aequora ventis emirabitur insolens

q~ nunc te fruitur credulus aurea, qw semper vacuam, semper amabilem 10

sperat, nescius aurae faHacis. miseri, quibus

intemptata nites. ωθ tabula sacer votiva paries indicat uvida

suspendisse potenti 15

vestimenta maris deo.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο ποιητής απευθύvεται προς τηv Πύρρα, η οποία με τηv

απιστία και τηv αστάθειά της πολλούς vέους άπειρους εξαπατά.

ΣΧΟΛΙΛ: Ι. Πάνω σε τριανταφυλλένιο στρώμα.

2. Κάτω από θελκτική ερωτική στέγη , τερπνό ερωτικό καταφύγιο.

νΙ.

Scriberis ν ario fortis et hostium victor Μαθοnίί carminis alite, qUllm rem cumque ferox navibus aut equls

miles te duce gesserit.

nos, Agrippa, neque haec dicere nec gravem 5

ΡθΙίΜθ stomachum cedere nescii nec cursus duplicis per mare νΙίΧθί

ΟΡΑΤΙΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ

Ωδή 5η

Προς την Πύρρα

17

Ποιος τρυφερός (λεπτός) νεανίας λουσμένος με αρώματα (με ευ

ωδιές) σε αγκαλιάζει, Πύρρα, πάνω σε πολλά ρόδα (άφθονα τριαντά

φυλλα)! κάτω από τερπνό (θελκτικό, ευχάριστο) άντρο2;

Για ποιον αναδένεις τα ξανθά σου μαλλιά, απλή στην κομψότητά

(σου); Αλίμονο, πόσες φορές θα κλάψει για την πίστη και για τους

θεούς που έχουν αλλάξει διάθεση3, και, ασυνήθιστος όντας, κατάπληκτος

θα παρατηρεί τη θάλασσα τρικυμισμένη από τους σκοτεινούς ανέμους4,

εκείνος που ευκολόπιστος χαίρεται τώρα εσένα τη χρυσή (την ξανθιά, την όμορφη), εκείνος που σε θεωρεί (ελπίζει) πάντοτε ελεύθερη, πάντοτε

αξιέραστη, ανίδεος από την απατηλή αύρα!S.

Δυστυχισμένοι εκείνοι που τους λάμπεις αδοκίμαστη (χωρίς να

σε δοκιμάσουν, χωρίς να σε πλησιάσουν) .

Ο ιερ~ς τοίχος δείχνει ότι εγώ έχω αναρτήσει (αφιερώσει) στο

θεό, τον κυρίαρχο της θάλασσας, μαζί με την ιερή εικόνα και τα

βρεγμένα ενδύματά μου.

3. Οι θεοί είναι ενάντιοι στον έρωτά του .

4. Τη θύελλα που θα σηκώσεις με τις έριδές σου στον έρωτα. 5. Την αστάθειά σου, που σε ωθεί να αλλάζεις εύκολα εραστές. 6. Που τους φαίνεσαι ωραία, όμορφη .

7. sacer paries, εννοείται templi. Οι ναυαγοί που διασώζονταν συνήθιζαν να αφιερώνουν στο ναό του Ποσειδώνα μια εικόνα που παρίστανε το' ναυάγιό τους μαζί με τα ρούχα που φορούσαν την ώρα του ναυαγίου τους.

Ωδή 6η

Προς τον ΑΎρίππα

Θα υμνηθείς από τον Ουάριο!, τον κύκνο του Μαιονίου άσματος2,

ως ανδρείος και νικητής των εθχρών, για οιοδήποτε κατόρθωμα έχει

κατορθώσει ο γενναίος στρατιώτης με το ναυτικό και το ιππικό (στη

θάλασσα και στην ξηρά) κάτω από την ηγεσία σου.

Εμείς, Αγρίππα3 , δεν επιχειρούμεούτε αυτά να υμνήσουμε, ούτε

την ολέθρια οργή του γιου του Πηλέα4 που δεν ήξερε να υποχωρεί (να

κάμπτεται), ούτε τις περιπλανήσεις του πολυμήχανου ΟδυσσέαS στη


nec I!aevam ΡθΙορίβ domum

conamur, tenues grandia, dum pudor inbellisque lyrae Musa potens vetat 10

laudes egregii Caesaris et tuas culpa deterere ingeni.

quis Martem tunica tectum adamaL'tina digne Scl'ipserit aut pulvere Troico nigrum Μθτίοηθη aut ope Palladis. 1~

Tydiden BUper\B parem? ηΟΒ convivia, ηοβ ΡΤΟθΙίιι virginum sectis ίη iuvenes unguibus acrium cantamuB, vacui βίΥθ quid urimur, ηοη praeter Bolitum leves. so

ΠΕΡΙΛΗ.,Η: Ο ποιητής δηλώνει αδυναμία να υμνήσει τα καταρθώματα

του Αγρίππα, δι6τι η μούσα του είναι απ6λεμη και θέματα της ποίησής

του είναι τα συμπ6σια και οι αναίμακτες ερωτικές μάχες των παρθένων

και των νέων, Συμπ6σια και έρωτες είναι τα θέματα της λυρικής ποίησής

του. Πο{ηση κατάλληλη να έξυμνήσει τα κατορθώματα του Αγρ{ππα ε{ναl

η Επική και το χάρισμα αυτ6 το έχουν οι επικοί ποιητές, 6πως ο Όμηρος

και ο Ουάριος.

ΣΧΟΛΙΛ: Ι . Επικός και τραγικός ποιητής . Ήταν φίλος του Βεργιλίου και του

Ορατίου. Ως επικός ποιητής έγινε γνωστός από το ποίημά του «de morte Gaesaήs». Έγραψε και τραγωδία «Thyestes», η οποία θεωρούνταν εφάμιλλη των ελληνικών τραγωδιών.

2. Με το Μαιόνιο άσμα νοούνται τα Ομηρικά έπη και γενικότερα η επική ποίηση . Ο . Ομηρος ονομάζεται Μαιόνιος , διότι η Σμύρνη , πιθανή πατρίδα

του, ανήκε στη Μαιονία (Λυδία). Το Maeoniί carminis είναι γενική της ιδιότητας,

ώστε ales Maeonii carminis = ποιητής που έχει οίστρο Ομηρικό. 3. Ο Μάρκος Ουϊψάνιος Αγρίπππας ήταν ικανός στρατηγός και πολιτικός

φίλος του Αυγούστου. Τόσο τον αγαπούσε και τον θαύμαζε ο αυτοκράτορας

ώστε τον έκαμε και γαμπρό του όταν πέθανε ο σύζυγος της θυγατέρας του

Ιουλίας. Διακρίθηκε ως σύμβουλος του νεαρού και άπειρου ακόμα Οκταβιανού

στις μάχες στους Φιλίππους και στην Περουσία. Όταν ο Οράτιος είχε συνθέσει

την ωδή αυτή (μετά το 29 π.Χ.) ο Αγρίππας είχε γίνει ένδοξος από τη νίκη του κατά' του "Σέξτου Πομπηίου (36 πΧ.) και τη νίκη κατά του Αντωνίου στο • Ακτιο (31 π.χ.).

ΟΡΑΤιΟΥ ΩΔΕΣ Β1ΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ 19

θάλασσα, ούτε τον τραγικό οίκο του Πέλοπα6, γιατί είμαστε ταπεινοί

(μικροί) για υψηλά (μεγάλα)1, εφόσον η αιδώς και η Μούσα8 που

κρατεί την απόλεμη λύρα απαγορεύει να αμβλύνω (να μειώσω) τους

άθλους (τα κλέα) ,του υπέροχου (επιφανούς) Καίσαρα (Αύγουστο υ)

και τα δ~Kά σου κλέα (ένδοξα κατορθώματα) εξαιτίας της δικής μου αφυίας.

Ποιος θα μπορούσε να υμνήσει επάξια τον χαλκοχίτωνα 'Αρη, ή το μαύρο από τον Τρωικό κονιορτό Μηριόνη9, ή το γιο του Τυδέα (το

Διομήδη) τον ισόθεο , με τη βοήθεια (της δύναμης) της ΠαλλάδαςlΟ;

Εμείς ψάλλουμε τα συμπόσια, εμείς τις (ερωτικές μάχες των παρ

θένων που ορμούν στους νέους, με κομμένα όμως νύχια ll , είτε δεν

είμαστε ερωτευμένοι είτε είμαστε κάπως ερωτοχτυπημένοι (είτε φλε

γόμαστε λίγο από έρωτα, είμαστε «τσιμπημ~νoι») εύθυμοι (ελαφροί,

άστατοι) κατά τη συνήθειά μας.

4. Με το gravem Pelidae stomachum ο Οράτιος υποδηλώνει την Ιλιάδα = μήνιν Πηληιάδεω ουλομένην . Ο γιος του Πηλέα, ο Αχιλλέας που θυμωμένος

με τον Αγαμέμνονα αποχώρησε από τις μάχες γύρω από το Ίλιο.

5. M~ το Nec cursus duplicis per mare Ulixei, υποδηλώνει ο ποιητής την Οδύσσεια = • Ανδρα ... πολύτροπον δς μάλα πολλά πλάγχθη .

6. Ο οίκος των Πελοπιδών (Πέλοπας, Ατρέας, Θυέστης, Αγαμέμνονας

κλπ.) με τις συμφορές και τα κακουργήματά του ενέπνευσε τους τραγικούς

ποιητές στις γνωστές τραγωδίες τους. Ο ποιητής εδώ υπαινίσσεται την τραγωδία

του Ουαρίου <ΠhΥestes)).

7. που υπερβαίνουν τις δυνάμεις μας, τα θέματα της επικής ποίησης είναι

μεγάλα και υψηλά και μεις είμαστε μικροί και ταπεινοί για να μπορούμε να τα

ψάλλουμε .

8. Ο Οράτιος εμπνέεται από τη Μούσα της λυρικής ποίησης (Ευτέρπη) ,

που κρατεί την απόλεμη λύρα και είναι Μούσα της ειρηνικής ποίησης, το

περιεχόμενο της οποίας είναι συμπόσια και έρωτες, ειρηνικές απασχολήσεις

των ανθρώπων.

9. Ο Μηριόνης που ήταν ηνίοχος του Ιδομενέα, λέγεται από τον Όμηρο

<cθοώ ατάλαντος Άρη = όμοιος προς το γρήγορο Άρη. 10. Ο γιος του Τυδέα Διομήδης με τη βοήθεια της Αθηνάς , πλήγωσε στη

μάχη (Ιλιάδα Ε) τον ' Αρη και την Αφροδίτη, οι οποίοι είχαν ταχθεί με το

μέρος των Τρώων. Ο 'Ομηρος τον αποκαλεί «βοήν ό.γα~όζ)) και «δαίμονι

[σΟζ)) (βροντόφωνος και ισόθεος). Προς όλους αυτούς τους γενναίους ο Οράτιος

θεωρεί όμοιον τον Αγρίππα και έτσι τον εξυμνεί με χαρακτηριστικές λέξεις

και παραβολές .


11. Ειρωνικά λέγει «με κομμένα νύχιω) , ώστε δηλαδή η μάχη να είναι

αναίμακτη . Οι μάχες που αφηγούνται οι επικοί ποιητές γίνονται με ξίφη και

δόρατα και γι ' αυτό είναι αιματηρές , ενώ οι μάχες (ερωτικά παιγνίδια, καυγα

δάκια) των κοριτσιών που περιγράφουν οι λυρικοί ποιητές στα ελαφρά και

ΥΠ.

Laudabunt βΙίί claram Rhodon aut Mytilenen aut Epheson bimarisve Corinthi

moenia vel Baccho Thebas vel Apolline Delphos insignis aut Thessala Tempej

sunt quibus unum opus est intactae Palladis urbent δ carmine perpetuo celebrare et _

undique decerptam fronti praeponere olivamj plurimus ίn Iunonis honorem

aptum dicet equis Argos ditisque Mycenas : me nec tam patiens Lacedaemon 10

nec tam Larisae percussit campus opimae quam domus Albuneae resonantis

et praeceps Αηίο ac Tiburni lucus et uda mobilibus pomaria rivis.

albus ηΙ obscuro deterget nubila caelo Η saepe Ν otus neque parturit imbris

perpetuos, sic tu ββρίθηΒ finire memento tristitiam vitaeque labores

molli, Plance, mero, seu te fulgentia signiII castra tenent seu densa tenebit !ο

Tiburis umbra tui. TeuceI Salamina patremque cum fugeret, tamen uda Lyaeo

tempot'a populea fertur ΥίηχίΒβθ corona sic tristis adfatus amicos:

'quo nΟΒ cumque feret melior fortuna parente, 16

ibimus - ο socii comitesque, nil desperandum Teucro duce et auspice: Teucri

certuB enim promisit Apollo

ΟΡΑΤιΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ 21

εύθυμα ποιήματά τους είναι αναίμακτες. Αυτές τις μάχες ψάλλει ο Οράτιος

στα λυρικά του ποιήματα. Η Μούσα που τον εμπνέει είναι η Ευτέρπη (λυρικός

ποιητής) .

Ωδη 7η

Προς το Μυνάτιον Πλάγκο

, Αλλοι θα εγκωμιάσουν (θα υμνήσουν) την ένδοξη Ρόδο, ή τη Μυτιλήνη , ή την Έφεσο, είτε τα τεί-χη της αμφιθάλάσσιας Κορίνθου,

είτε τη Θήβα την περίφημη (την ξακουστή) από το Βάκ-χο, είτε τους

Δελφούς τους ξακουστούς από τον Απόλλωνα, ή τα Θεσσαλικά Τέμπη. Υπάρ-χουν μερικοί, οι οποίοι ένα έργο έ-χουν, να υμνούν με μακρό

ποίημα (με συνε-χή ωδή)1 την πόλη της αγνής Παλλάδας και να βάζουν

στο μέτωπό τους ελιά (κλάδο ελιάς) που έ-χουν δρέψει (συλλέξει) από

παντού2•

Πάρα πολλοί υα ψάλλουν (θα υμνήσουν) προς τιμήν της Ήρας

το αλογοτρόφο (ιππόβοτον) Άργος και τις πλούσιες Μυκήνες. Εμένα

όμως δεν με εξέπληξε (μου κίνησε το θαυμασμό) τόσο ούτε η καρτερική

Λακεδαίμων3 , ούτε η πεδιάδα (ο κάμπος) της εύφορης Θεσσαλίας

τόσο, όσο ο OίΙCOς (το άντρο) της Αλβουναίας Σίβυλλας4 που προφητεύει,

και ο oρμητιιcός Α νίωνας ποταμός και το άλσος του Τιβούρου5 ιcαι οι

δροσεροί από τα ευιcίνητα ρυάκια κήποι του (τα περιβόλια με μηλιές

που αρδεύονται από ΙCαλλίΡΡOα ρυάιcια). , Οπως πολλές φορές ο λευιcός Νότος ιcαθαρίζει (διώ-χνει) τα σύννεφα

από το σιcoτεινό ουρανό ιcαι δεν γεννάει (παράγει) συνε-χείς (ασταμά

τητες) βρΟ'χές, έτσι ιcαι συ , Πλάγκε6, σοφός ιcαθώς είσαι, να θυμάσαι

να ξε-χνάς (να διώ-χνεις) τη στενο-χώρια ιcαι τους πόνους της ζωής με

γλυιcόπιoτo κρασί, είτε βρίσκεσαι στο στρατόπεδο που λάμπει από

τις αστραφτερές σημαίες7 , είτε η πυκνή σιcιά του Τιβούρου σου σε

κρατεί.

Ο Τεύκρος, ενώ έφευγε από τη Σαλαμίνα διωγμένος από τον πατέρα

του8, λέγεται ότι στεφάνωσε με λεύκινο (από λεύκη) στεφάνι9 το

βρεγμένο με ιcρασί ιcεφάλι 10 ιcαι προς τους περίλυπους φίλους του μιλώντας είπε: «φίλοι ιcαι σύντροφοι, θα πάμε οπουδήποτε μας φέρει


ambiguam tellure nova Salamina futuram. ο fortes peioraque ρβββί 80

mecum saepe Υπί, nunc vino pellite curas; c1'as ingens iterabimus aequor.'

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: :4λλοι ποιητές εΥκωμιάζουν άλλες πόλεις, εμένα όμως με

ευχαριστούν τα ΤΕβουΡα, όπου και συ, ΠλάΥκε, μπορείς να έρχεσαι Υια να

ξεχνάς με το Υκυκόπιοτο κρασί τις στενοχώριες και τις φροντίδες της

ζωής, όπως και ο ΣαλαμίΥιος Τεύκρος,

ΣΧΟΛΙΑ: ι . Ποίημα που αρχίζει από την ίδρυση της πόλης.

2. Δηλαδή συλλέγουν από παντού ύλη ποιητική για να συνθέσουν ποιήματα με τα οποία υμνούν την πόλη της Αθηνάς.

3. Πρώτη αρετή των Λακεδαιμονίων ήταν η καρτερία. 4. Νύμφη και προφήτιδα κοντά στα Τίβουρα του Λατίου, την οποία οι

Λατίνοι τιμούσαν ως Σίβυλλα, πριν από την εμφάνιση της Κυμαίας Σίβυλλας .

5. Η πόλη Τίβουρα βρισκόταν κοντά στη Ρώμη .

6. Ο Πλάγκος ήταν λόγιος της εποχής εκείνης, ο οποίος έγραψε αξιόλογες επιστολές προς τον Κικέρωνα. Πολιτικός φίλος του Αντωνίου κατέλαβε με τη

σειρά όλα τα αξιώματα, έπειτα προσεχώρησε στον Οκτάβιο και υπέστη πολλές

περιπέτειες και θλίψεις . Ο Οράτιος τον καλεί να έρχεται και να διαμένει στα

Τίβουρα και εκεί στο ειδυλλιακό περιβάλλον να καταπνίγει στο κρασί τις

VIlI. Lydia, dic per omnis

hoc deos vere, Sybarin cur properes amando perdere, cur apricum

oderit caΡΙΡum patiens pulveris atque solis,

cur neque militaris inter aequalis equitet, Gallica nec lupatis

temperet ora frenis? cur timet flavom Tiberim ta.ngere? cur oJ.1.~m

sanguine viperino cautius vitat neque 1βω livida gestat armis 10

bracchia saepe disco,


η τύχη καλύτερη από του πατέρα' δεν πρέπει καθόλου να απελπίζεσθε, όταν έχετε οδηγό και προστάτη τον Τεύκρο' γιατί ο Απόλλωνας ο

αλάνθαστος μάντεψε (υποσχέθηκε) ότι άλλη (δεύτερη, διπλή) Σαλαμίνα θα υπάρξει (θα ιδρυθεί) σε νέα χώρα ι ,. Γενναίοι άνδρες, που υποφέρατε

μαζί μου πολλές φορές χειρότερα, διώξτε τώρα τις φροντίδες (τις έγνιες) με το κρασί' αύριο πάλι θα πλεύσουμε στην απέραντη θάλασσα».

στενοχώριες της ζωής.

7. Οι σημαίες λαμποκοπούν και αστράφτουν από τα αργυρά ελάσματα που έφεραν επάνω τους .

8. Τον Τελαμώνα. Ο ΤεύκροςΈπειδή δεν εκδικήθηκε τον θάνατο του

αδελφού του Αίαντα, εκδιώχθηκε από τον οργισμένο πατέρα του και κατέφυγε

στην Κύπρο όπου ίδρυσε άλλη Σαλαμίνα, τη δεύτερη ' η πρώτη είναι η γνωστή

στην Ελλάδα.

9. στεφάνι από κλαδιά λεύκης (το γνωστό δέντρο).

10. Το υγρό, το βρεγμένο με κρασί κεφάλι. Λυαίος, είναι επίθετο του θεού

Διονύσου με το οποίο τον επικαλούνταν οι A~αKρεόντειoι και οι Λατίνοι

ποιητές, διότι έλυε τα δεσμά των φροντίδων με το κρασί και έτσι οι άνθρωποι

λησμονούσαν τις στενοχώριες της ζωής (ζαλισμένοι από το κρασί, μεθυσμένοι).

11. ambiguam' αμφίβολη Σαλαμίνα' όταν δηλαδή θα γίνεται λόγος για

Σαλαμίνα θα είναι αμφίβολο αν πρόκειται για τη νήσο Σαλαμίνα ή για την

πόλη της Κύπρου.

Ωδή' Sη

Προς τη Λυδία

Λέγε, Λυδία, σε παρακαλώ, για το όνομα όλων των θεών , γιατί

βιάζεσαι (θέλεις) να καταστρέψεις με τον έρωτά σου τον Σύβαρη ; '

γιατί έχει μισήσει το ηλιόλουστο πεδίο του ' Αρη2, αυτός που υπομένει

(υποφέρει) τη σκόνη και τον ήλιο;

Γιατί δεν ιππεύει ανάμεσα στους συνομήλικους του στρατιωτικούς

ούτε χαλιναγωγεί (διευθύνει, συγκρατεί) τα σώματα των Γαλατικών

ίππων3 με χαλινάρια σκληρά; Γιατί φοβάται να πλησιάσει τον ξανθό Τίβερη4; γιατί αποφεύγει το λάδιS με μεγαλύτερη (περισσότερη) προ

φύλαξη από το αίμα της έχιδνας6 και δεν έχει πλέον βραχίονες κίτρινους7 από τα όπλα, ονομαστός πολλές φορές στο δίσκο, πολλές φορές στο

ακόντιο που το έριξε πέρα από το όριο;

24 ΟΡΑΤΙΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΊΟ

saepe trans finem iaculo ηο bilis expedito?

quid latet, ut marinae filium dicunt ·Thetidis sub lacrimosa Troiae

funera, ηθ virilis 15

cultus ίη caedem et Lycias proriperet catervas?

ΠΕΡ/ΛΗΨΗ: Ο ποιητής μέμφεται τον νέο Συβαρίτη που περιπλέχθηκε

στον έρωτα της Λυδίας και παραμέλησε 6λα τα έργα (στρατιωτικά, πολεμικά

κλπ.) που ταιριάζουν στους νέους της ηλικ{ας του.

ΣΧΟΛ/Λ: Ι . Πλαστό όνομα φιλήδονου νέου, όπως ήταν οι Συβαρίτες, κάτοικοι

της πόλης Σύβαρης στην Κάτω Ιταλία (Μεγάλη Ελλάδα) , οι οποίοι ήταν

γνωστοί στην αρχαιότητα για τον φιλήδονο , μαλθακό και τρυφηλό βίο τους.

2. Ο Campus martius ή και απλώς Campus ονομαζόταν το πεδίον του . Αρη στη Ρώμη , όπου γίνονταν αγώνες και αθλητικά γυμνάσματα, καθώς και

εκκλησίες του δήμου .

3. Οι Γαλλικοί ίπποι ήταν θυμοειδείς και για τη χαλιναγώγησή τους χρειάζονταν χαλινάρια σκληρά σαν τα δόντια του λύκου (Frenis lupatίs).

4. Ένα από τα γυμνάσματα των νέων ήταν και η κολύμβηση στα νερά του

VIIII. Vides ut alta stet ηίΥθ candidum Soracte nec iam Bustineant onus

silvae laborantes geluque flumina constiterint aciϊto?

dissolve frigus ligna super foco large reponens atque benignius

deprome qnadrimum Sabina, ο Thaliarche, merum diota.

permitte divis cetera, qui simul stravere ventos aequore fervido 10

deproeliantis, nec cupressi nec veteres agitantur .orni.

quid sit futurum cras, fuge quaerere et

ΟΡΑΤιΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΊΟ 25

Γιατί "ρύβεται ("οντά σου), όπως λένε (ότι "ρύφθηκε) ο γιος της θαλασσινής θεάς Θέτιδας8 από τον πολυδά"ρυτο όλεθρο (πόλεμο) της

Τροίας, για να μη τον αναρπάσει (τον παρασύρει) στη σφαγή "αι στα

στίφη της Λυ"ίας9 η ανδρι"ή στολή;

ποταμού Τίβερη.

5. Την παλαίστρα, όπου οι νέοι γυμναζόμενοι αλείφονταν με λάδι. 6. Ο Συβαρίτης νέος αποφεύγει το λάδι της παλαίστρας περισσότερο και

από το δηλητηριώδες αίμα της έχιδνας (υπερβολή) .

7. Τα χέρια του, οι βραχίονές του, δεν είναι μωλωπισμένοι από τη χρήση των όπλων (την οπλασκία) .

8. Ο Αχιλλέας, είχε ντυθεί από τη μητέρα του Θέτιδα με γυναικεία ενδύματα και είχε κρυφθεί κοντά στο Λυκομήδη, βασιλιά της Σκύρου , για να μη λάβει

μέρος στην εκστρατεία των Αχαιών εναντίον της Τροίας . Ο Οδυσσέας όμως

πήγε στη Σκύρο και εμφανίσθηκε εκεί ως έμπορος και παρουσίασε διάφορα

εμπορεύματα καθώς και όπλα για πώληση στους νέους και τις νέες του νησιού.

Ο Αχιλλέας έτσι αποκαλύφθηκε, γιατί τον σαγήνεψαν τα εκτιθέμενα όπλα τα

οποία προτίμησε να αγοράσει.

9. Οι Λύκιοι ήταν σύμμαχοι των Τρώων με αρχηγούς του Σαρπηδόνα και τον Γλαύκο.

Ωδή 9η

Προς το Θαλίαρχο

Βλέπεις πώς στέ"εται (υψώνεται) το Σόρα"το l λευ"ό από το παχύ

(πολύ) χιόνι , "αι τα ταλαιπωρημένα δάση2 δεν υποβαστάζουν (δεν

αντέχουν) πλέον το βάρος (το φορτίο του χιονιού) "αι τα ποτάμια έχουν σταματήσει από το δριμύ παγετό) .

Διάλυσε (διώξε) το ψύχος ρίχνοντας άφθονα ξύλα πάνω στη φωτιά

"αι άντλησε (βγάλε, πάρε) , θαλίαρχε4, άφθονο τετράχρονο "ρασί από

το Σαβινι"ό σταμνί (λαγήνιγ.

Τα άλλα (τα υπόλοιπα) άφησέ τα στους θεούς, που μόλις "αταπαύουν

τους ανέμους που συμπλέ"ονται (μάχονται) στην τρι"υμισμένη θάλασσα,

ούτε τα "υπαρίσσια ούτε οι γηραιές (παλαιές) μελιές (φλαμουριές)

σείονται ("ινούνται).

Τι μέλλει να γίνει αύριο να αποφεύγεις να ζητείς "αι οιανδήποτε

ημέρα σου δώσει η τύχη "έρδος να τη θεωρείς6, "αι να μην περιφρονείς ,


quem For8 dierum cumque dabit, lucro adpone nec dulcis amores 15

speme puer neque . tu choreas,

donec virenti canities abest morosa. nunc et campus et areae

lenesque sub noctem susurri conpo~ita repetantur hora, ,ο

nunc et latentis proditor intumo gratus puellae risus ab a.ngulo

pignusque dereptum la.certis aut digito male pertina.ci.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο ποιητής παρακινεί το φίλο του Θαλίαρχο να περνάει

ευχάριστα το χειμώνα του κοντά στο τζάκι με άφθονο κρασί. αδιαφορώντας

για το αύριο και εφόσον είναι νέος να χαίρεται τους έρωτες. τους χορούς

και τις διασκεδάσεις.

ΣΧΟΛΙΛ: Ι . Όρος της Τυρρηνίας, κοντά στο οποίο υπήρχε ναός του Απόλλωνα.

2. Τα δέντρα του δάσους φορτωμένα από το χιόνι λυγίζουν και σπάζουν από το βάρος του.

3. Τα ποτάμια παγώνουν σε εποχή παγετού και σταματάει η ροή τους.

4. Πλαστό κύριο όνομα από το θαλία [θάλλω = αφθονία, ευθυμία, και

στον πληθυντικό συμπόσια, ευτυχίες] και άρχω = συμποσίαρχος.

Χ.

Mercuri fa.cunde nepos Atlantis, qui fero8 cultus hominum recentum voce forma.sti catus et decorae

more palaestrae,

te canam, magni Iovis et deorum nuntium cu"aeque lyrae parentem, cn.llidum, quidquid placuit, iocoso

condere furto.

te, bove8 οlίm nisi reddidisses per dolum amotas, puerum minaci 10


νέε, τους γλυκούς έρωτες μήτε, και τους -χορούς , όσο ακόμη είσαι

ακμαίος (θαλερός) και δεν σε έ-χουν βρει τα δύστροπα (δύσκολα) γη

ρατιά7 •

Τώρα και το πεδίο του ' Αρη και οι αυλές8 και οι μαλακοί ψίθυροι

μέσα στη νύ-χτα, σε ώρα συμφωνημένη, ας ανακαλούνται (ας ξαναζητιούνται)9.

Τώρα είναι ευ-χάριστο το προδοτικό γέλιο της κόρης από την

εσώτερη γωνιά του σπιτιού της που είναι κρυμμένη , και το ενέ-χυροΙΟ

που έ-χει αποσπασθεί από τα -χέρια της ή από το δά-χτυλο που λίγο

αντιστέκεται .

5. diota, ae = διώτης (δοχείο με δύο ώτα, με δύο αυτιά) . Αμφορέας, αγγείο

που κατασκεύαζαν οι Σαβίνοι.

6. Κάθε ημέρα που έρχεται να την προσθέτεις στις άλλες σαν κέρδος, να

τη θεωρείς κέρδος.

7. Τώρα που είσαι νέος στφl ηλικία, προτού έρθουν τα δύσκολα και

στενόχωρα χρόνια των γηρατιών.

8. Οι αυλές και γενικά οι ανοιχτοί χώροι, όπου συγκεντρώνονταν οι νέοι,

σε αντίθεση προς το πεδίο του 'Αρη όπου γυμνάζονταν στα πολεμικά .

9. Οι ερωτικές συναντήσεις των νέων κατά τη διάρκεια της νύχτας, μέσα

στο σκοτάδι .

10. Το βραχιόλι ή το δαχτυλίδι.

Ωδή lΟη

Προς τον Ερμή

Ερμή , λόγιε απόγονε του' Ατλαντα Ι , που με σύνεση διαμόρφωσες

με το λόγο2 και τη συνήθεια της ωραίας παλαίστρας τα άγρια ήθη3

των πρώτων (πρωτόγονων) ανθρώπων, εσένα θα ψάλω (θα υμνήσω)

τον αγγελιοφόρο του μεγάλου Δία και των θεων, και εφευρέτη της

κυρτής λύρας" τον πανούργο (τον επιτήδειο, τον έμπειρο) να κρύβεις, με αστεία (παιγνιώδη) κλοπήs, ο,τιδήποτε σου αρέσει.

Ενώ, κάποτε που ήσουν ακόμα παιδί, σε φοβέριζε με απειλητική

φωνή αν δεν του έδινες πίσω τις αγελάδες που του εί-χες πάρει με δόλο

(κλέψει)6, έ-χοντας -χάσει και τη φαρέτρα του ο Απόλλωνας, γέλασε!

Αλλά και ο πλούσιος Πρίαμος, έ-χοντας εσένα οδηγό, άφησε


voce dum terret, viduos pharetra risit Apollo.

quin et Atridas duce te superbos llio dives Priamus relicto Thessalosque ignis et iniqua Troiae 15

castra fefellit.

tu ρίββ laetis animas reponis sedibus virgaque levent coerces aurea turbam, superis (leorum

gratus et ίωίβ. :0

ΠΕΡ/ΛΗΨΗ: Η ωδή αυτή είναι ύμνος στον Ερμή. Ο ποιητής εκθέτει τις

κυριότερες ιδιότητες του Ερμή: λόγιος, αγώνιος, μουσικός, κλΊφτης, ψυχοπομπός, αγγελιοφόρος των θεών.

ΣΧΟΛΙλ: Ι. Απόγονος του ' Ατλαντα ήταν ο Ερμής, ως γιος της Μαίας, που

ήταν κόρη του' Ατλαντα .

2. Με το λόγο δίδαξε τους ανθρώπους να εκθέτουν με σαφήνεια τις σκέψεις τους. Προσφωνείται λόγιος ο Ερμής, διότι θεωρείται προστάτης των γραμμάτων.

3. Feros cultus = feros mores = τα άγρια θηρία' η μόρφωση αναφέρεται

στον εξωτερικό τρόπο της ζωής των ανθρώπων.

4. Ο Ερμής κατά τη μυθολογία βρήκε έξω από το σπήλαιο της Πύλου, όπου είχε κρύψει τα κλεμμένα βόδια του Απόλλωνα, όστρακο χελώνας, από το

οποίον κατασκεύασε λύρα. Έτσι ο Ερμής , εφευρέτης της λύρας, υμνείται εδώ

ως μουσικός .

5. Με κλοπή δηλαδή που γίνεται για αστείο, ώστε να γελούν και εκείνοι

οι οποίοι χάνουν το πράγμα που τους κλέπτουν. Γι' αυτό ο Ερμής λέγεται και

δόλιος και κλώψ (= κλέπτης). Κατά τους ηρωικοι\ς χρόνους η κλοπή και η

επιορκία θεωρούνταν ως ευφυία και επιτηδειότητα . Ο Αυτόλυκος στην Ιλιάδα

(Τ 395) «άνθρώπους έκέκαστο (= υπερέβαλλε) κλεπτοσύνΌ θ' δρκφ τε' θεός δε

ΧΙ.

Τυ ne' quaesterl8, scire nefa8, quem mihi, quem tibi finem di dederint, Leuconoe, nec Babylonios


πίσω του το Ίλιο (έφυγε από το Ίλιο) και χωρίς να γίνει αντιληπτός από τους υπερήφανους Ατρείδες και τους Θεσσαλούς φρουρούς μπήκε

στο εχθρικό της Τροίας στρατόπεδ07 • Συ οδηγείς τις ευσεβείς ψυχές8 σε θαλερούς τόπους και με τη

χρυσή σου ράβδο συναθροίζεις το κούφο (άδειο, άσαρκο) πλήθος9, όντας αρεστός (ευχάριστος) στους ουράνιους και στους χθόνιους (τους

κάτω) θεούς.

οΙ αύτός fδωκεν 'Ερμείας».

6. Ο Απόλλωνας, επειδή κατετόξευσε τους Κύκλωπες, διώχθηκε από τον ουρανό και τιμωρήθηκε να γίνει υπηρέτης του βασιλιά των Φερών Αδμήτου

και να βόσκει τα ποίμνια του βασιλιά. Λέγεται, λοιπόν, ότι ο Ερμής, ενώ ήταν

ακόμη μικρό παιδί, έκλεψε και οδήγησε σε ένα σπήλαιο της Πύλου πενήντα

βόδια του Απόλλωνα. Όταν ο Απόλλωνας με τη μαντική του ανακάλυψε ότι ο

κλέπτης ήταν ο Ερμής, τον απειλούσε με βαρειές ποινές, αν δεν του επέστρεφε

τα κλεμμένα βόδια . Ξαφνικά όμως αντιλήφθηκε ότι του έλειπε η φαρέτρα με

τα βέλη της, και τότε γέλασε ο Απόλλωνας.

7. Ο Πρίαμος με οδηγό τον Ερμή πέρασε αθέατος μέσα από τις νυκτερινές προφυλακές του στρατοπέδου των Μυρμιδόνων του Αχιλλέα και των Αχαιών,

μεταφέροντας πλούσια δώρα για να εξαγοράσει από τον Αχιλλέα το νεκρό γιο

του Πρίαμο (Ομ . Ιλιάδα Ω 308 - 470). 8. Οδηγεί τις ευσεβείς ψυχές σε τόπους όπου υπάρχει αιώνια χαρά και

ανάπαυση.

9. Τη χρυσή ράβδο δώρησε στον Ερμή ο Απόλλωνας, όταν εκείνος του πρόσφερε τη λύρα. Η ράβδος αυτή έχει μαγικές ιδιότητες και με αυτή, πίστευαν,

ότι ο Ερμής έθελγε τα όμματα των ανθρώπων. Είναι κούφο το πλήθος των

ψυχών (<<είδωλα καμόντων», και «αμεμηνά κάρηνα» στον Όμηρο), διότι δεν

έχουν σώμα, βάρος και ζωική δύναμη (άσαρκα κουφάρια). Όπως ο ποιμένας

συγκεντρώνει με τη ράβδο του το ποίμνιο, έτσι και ο ψυχοπομπός Ερμής

συναθροίζει τις ψυχές και τις οδηγεί στον . Αδη .

Ωδή ΙΙη .

Προς τη Λευκονόη

Μη ζητήσεις, Λευκονόη, δεν είναι θεμιτό να μάθεις, (είναι ανόσιο

να ξέρεις), ποιο τέλος έχουν δώσει (έχουν ορίσει) οι θεοί σε μένα ,


temptaris numeros. ut melius, quidquid erit, l\ati. seu pluris hiemes seu tribuit Iuppiter ultimam,

quae nunc oppositis debilitat pumicibus ωΜθ Tyrrhenum: aapias, vina liques et spatio brevi spem longam reseces. dum loquimur, fugeήt invida aetas: carpe diem quam nIinimum credΙUa postero.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο ποιητής προτρέπει τη Λευ/ων6η να απολαύει τα αγαθά

του παρ6ντος παρά να έχει ελπ{δες για το άδηλο μέλλον.

ΣΧΟΛΙλ: 1. Οι Χαλδαίοι αστρολόγοι στην αρχαία Βαβυλώνα έκαναν πολλούς υπολογισμούς παρατηρώντας τις διάφορες θέσεις των άστρων στον ουρανό,

και με αυτούς τους μαντικούς υπολογισμούς όριζαν τις μεταβολές της ζωής

των ανθρώπων που τους συμβουλεύονταν.

2. Άφησε την αθυμία όπως ταιριάζει στους σώφρονες ανθρώπους και

ΧΙΙ.

Quem virum aut heroa lyra vel acrl tibia sumis celebrare, Clio? quem deum? cuius recinet iocosa

nomen imago

aut in umbrosis Heliconis oris aut super Pindo gelidove in Haemo? unde vocalem temere insecutae

Orphea silvae,

arte materna rapidos morantem fluminum lapsus celeresque ventos, 10

blandum et auritas fidibus canoris ducere quercus.

quid prius dicam solYtis parentis laudibus, qιιί res hominum ac deorum, qui mare ac terras variisque mundum 15

tempel'at horiB?


ποιο σε σένα, και μη δοκιμάζεις (εξετάζεις) τους Βαβυλώνιους αριθμούςl .

Πόσο καλύτερο (προτιμότερο) είναι να υπομένει κανείς ο,τιδήποτε του συμβεί! Είτε ο Δίας έδωσε (μοίρασε, όρισε) περισσότερους χειμώνες,

είτε έδωσε τελευταίο τούτο το χειμώνα, που τώρα συντρίβει (παραλύει) την Τυρρηνική θάλασσα πάνω στους ενάντιους σκοπέλους (ενάντια στους σκοπέλους). Να είσαι σώφρονας αφήνοντας την αθυμία2, να

διυλίσεις τα κρασιά σου, και, επειδή το διάστημα της ζωής είναι μικρό (η ζωή είναι λίγη) , να κόψεις (να αποβάλεις) τη μακρά ελπίδα.

Ενώ μιλούμε, ο φθονερός χρόνος έχει φύγει3• Απόλαυσε την ημέρα (το σήμερα), όσο γίνεται λιγότερο εύπιστη στην επόμενη ημέρα (με

όσο μπορείς λιγότερη εμπιστοσύνη στην ημέρα που θα διαδεχθεί το σήμερα).

πίνε το κρασί σου διασκεδάζοντας , γιατί η ζωή είναι σύντομη .

3. Ο χρόνος περνάει τόσο γρήγορα, όσο είναι η στιγμή που μιλούμε .

Απόλαυσε , λοιπόν, το σήμερα και μη σκέπτεσαι το αύριο .

Ωδή Ι2η

Προς τον Αύγουστο

Ποιον άνδρα ή ήρωα θα αναλ,άβεις, Κλειώ l , να υμνήσεις με τη

λύρα ή με τον οξύφωνο αυλό; Ποιο θεό; τίνος το όνομα θα αντηχήσει

παιγνιώδης (χαριτωμένη) ηχώ2 ή στους σκιερούς τόπους του Ελικώνα

ή πάνω στον Πίνδο ή στον ψυχρό Αίμο; από όπου τα δάση ακολούθησαν αυτόματα τον καλλίφωνο Ορφέα, που με τη μητρική του τέχνη3 συ

γκρατεί (εμποδίζει) την ορμητική φορά (τον ορμητικό ρουν, τα ορμητικά

ρεύματα) των ποταμών και τους σφοδρούς ανέμους , τον γλυκύφωνο ,

ώστε και τις βελανιδιές (δρυς) να θέλει (να παρασύρει) με τις μελωδίες της λύρας του.

Τι να ψάλλω πριν από τα συνηθισμένα εγκώμια του πατέρα Δία, ο

οποίος ρυθμίζει τα πράγματα των θεών και των ανθρώπων, τη θάλασσα

και τη γη , και τον κόσμο με τις διάφορες ώρες (εποχές) του έτους ; από

αυτόν τίποτε δε γεννιέται (γίνεται) ανώτερό του , ούτε κάτι όμοιο ή

δεύτερο ακμάζει (υπάρχει)4 . Η Παλλάδα όμως, η τολμηρή, στις μάχες ,

κατέλαβε τιμές πολύ κοντά σε εκείνον. Ούτε εσένα θα αποσιωπήσω ,

Διόνυσε και Παρθένα ( Άρτεμη), που κυνηγάς τα άγρια θηρία , ούτε


unde nil maius generatur ίρβο nec viget quidqnam ΒίωίΙε aut secundum. proximos illi tamen occupavit

Pallas honores 110

proeliis audax. .n~q~e te . silebo, Liber et saevis llllmlCa vlrgo beluis, nec te, metuende certa

Phoebe sagitta.

dicam et Alciden puerosque Ledae, Ιδ hunc equis, illum superare pugnis nobilemj quorum simul all.!a nautis

8tella refulsit,

defluit Ββ:χίΒ agitatus umor, coucidunt venti fugiuntque nubel! ao εΙ mina:x, tquia sic . voluere, ponto

unda recumbit.

Romulum post h08 prius an quietum ΡοωρίΙί regnum memorem, an superbos Tarquini fascis, dubito, an Catonis 85

nobile letum:

R.egulum et Scauros animaeque magnae prodigum Paulum superante Poeno gratus insigni referam camena

Fabriciumque. '.10

bunc et incomptis Curium capillis utilem beJlo tulit et Camillum saeva paupertas et avitus apto

cum lare fundus.

crescit occulto velut arbor βθΥΟ fama Marcellisj micat inter omnil! Iulium I!idus velut inter ignis

luna minores.

gentis humanae pater atque custos, οΤΙε Satumo, tibi cura magni Caesaris fatis data: tu secundo

Caesare regnes.

ίΙΙε seu Parthos Latio imminentis egerit iusto domitos triumpho

45

ΟΡΑΤΙΟΥ ΩΔΕΣ BffiAIO ΠΡΩΤΟ 33

εσένα, Φοίβε, που προξενείς το φόβο με το εύστοχο βέλος .

Θα ψάλω και τον Αλκείδη5 και τους γιους της Λήδας6, τον ένα

περίφημο για τις νίκες του στους ιππικούς αγώνες, και τον άλλο

ονομαστό στις πυγμαχίες μόλις το λαμπρό αστέρι τους λάμψει στους

ναύτες, τα φουσκωμένα κύματα της θάλασσας κατακρημνίζονται από

τους βράχους, οι άνεμοι παύουν (σταματούν) και τα σύννεφα φεύγουν

(σκορπίζονται) , και το απειλητικό κύμα, γιατί έτσι θέλησαν (οι Διό

σκουροι), καταπραϋνεται στη θάλασσα7 •

Διστάζω να αναφέρω (να μνημονεύσω) μετά από αυτούς πρώτα το

Ρωμύλο ή την ειρηνική βασιλεία του Νουμά Πομπιλίου ήτις υπερήφανες

ραβδουχίες8 του Ταρκυνίου ή τον ένδοξο θάνατο του Kάτωνα~. Ευγνωμονώντας θα αναφέρω με έξοχη ωδή τον Ρήγουλο lΟ και

τους Σκαύρους" , και τον Παύλο l 2 (Αιμίλιο) που δε λογάριασε τη

γενναία ψυχή (του) όταν νικούσαν οι Καρχηδόνιοι, και τον Φαβρίκιο . 1 3

Τούτον και τον Κούριο με την άτακτη (ατημέλητη) κόμη και τον

Κάμιλλο l4 ανέδειξε ένδοξο στον πόλεμο (ωφέλιμο, ευεργετικό) η σκληρή πενία και το προγονικό κτήμα με το σπίτι που του αρμόζει. 15

Αυξάνει με την πάροδο του κρυμμένου χρόνου, όπως (αυξάνει) το δένδρο , η φήμη του Μάρκελλου l 6, λάμπει το Ιούλιο άστρο l7 ανάμεσα

σε όλα τα άστρα, όπως η σελήνη λάμπει ανάμεσα στα μικρότερα

άστρα.

Πατέρα και φύλακα του ανθρώπινου γένους , από τον Κρόνο κα

ταγόμενε, σε σένα δόθηκε από τη μοίρα η φροντίδα του μεγάλου

Καίσαρα' είθε συ να βασιλεύεις και δεύτερος ο Καίσαρας,

Εκείνος είτε τους Πάρθους που απείλησαν το Λάτιο, ηττημένους

τους έφερε με αντάξιο θρίαμβο, είτε τους υποταγμένους Σήρους και

Ινδούς της ανατολικής χώρας, κατώτερος από σένα ας κυβερνά με

δικαιοσύνη την απέραντη οικουμένη ' συ με το βαρύ άρμα θα πλήττεις τον Όλυμπο, συ θα ρίχνεις (θα στέλνεις, θα εξαπολύεις) κατά των μη

ιερών δασών κεραυνούς εχθρικούς l8,

ΠEPIΛHΨH: Ο Οράτιος υμνώντας τους θεούς, τους ήρωες και τους ενδόξους

άνδρες της Ρώμης καταλήγει στο εγκώμιο του Αυγούστου, κυρίαρχου

6λης της οικουμiνης δεύτερου με:rά το ΛΙα.

ΣXOΛlΛ: Ι. Κλειώ , είναι η Μούσα της Ιστορίας.

2. Η ηχώ είναι ειιcόνα της φωνής (imago socosa = η παίζουσα ειιcόνα της φωνής).


sive subiectos Orientis orae 6&

Seras et Indos,

te minor laetum reget aequos orbem: tu gravi curru quaties Olympum, tu parum C&stis inimica mittes

fu1mina lucis. 60

3. Ο Ορφέας έλαβε το δώρο του να άδει (να τραγουδάει) από τη μητέρα του, τη Μούσα Καλλιόπη .

4. Ως προς την τιμή και τη δύναμη όλοι οι άλλοι θεοί είναι κατώτεροι από το Δία.

5. Αλκείδης επονομαζόταν ο Ηρακλής από τον πάππο του Αλκαίο, ο

οποίος ήταν γιος του Περσέα και της Ανδρομέδας και πατέρας του Αμφιτρύωνα.

Μητέρα του Ηρακλή ήταν η Αλκμήνη. . 6. Οι γιοι της Λήδας ήταν ο Κάστορας και ο Πολυδεύκης, ο πρώτος

δεινός ιπποδαμαστής και ο δεύτερος πυγμάχος. Είναι οι γνωστοί Διόσκουροι

(κούροι, γιοι δίδυμοι του Δία και της Λήδας), οι οποίοι ανυψώθηκαν στον

ουρ.ανό και έγιναν αστέρες . Ο αστερισμός τους λέγεται Δίδυμοι. Κατά την

ανατολή του αστερισμού των Διοσκούρων καταστέλλονται οι τρικυμίες, γι '

αυτό και προστάτες των ναυτιλλομένων θεωρούνται.

8. Οι ραβδούχοι ήταν σημείο της δεσποτείας και καθιερώθηκαν από τον Ταρκύνιο Πρίσκο.

9. Ο Κάτωνας, φιλελεύθερος και ενάρετος προτίμησε να αυΤOKτoν~~έι παρά να παραδοθεί στον Καίσαρα κατ1 τους πολέμους με τον Πομπήιο.

10. Ο Μάρκος Ατίλιος Ρήγουλος, ο Ρωμαίος στρατηγός διακρίθηκε κατά

τον Καρχηδονιακό πόλεμο το 256 Π.Χ. όταν οι Ρωμαίοι νικήθηκαν προ της

Καρχηδόνας και ο ίδιος αιχμαλωτίσθηκε. Το 250 Π.Χ . οι Καρχηδόνιοι τον

έστειλαν στη Ρώμη για να διαπραγματευθεί περί ειρήνης. Εκείνος όμως απέτρεψε

τους Ρωμαίους από τη συνομολόγηση ειρήνης και επέστρεψε στην Καρχηδόνα,

XIll. Cum tu, Lydia, Telephi

cervicem roseam, cerea Telephi

ΟΡΑΤΙΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΊΟ 35

όπως είΊε υποσΊεθεί, όπου θανατώθηκε ύστερα από βασανιστήρια.

11. Ο Σκαύροι, πατέρας και γιος, διακρίθηκαν στον πόλεμο κατά των

Κίμβρων.

12. Αιμίλιος Παύλος, ρωμαίος ύπατος, επονομαζόμενος Μακεδονικός, ο

οποίος νίκησε τον βασιλιά της Μακεδονίας Περσέα στη μάΊη της Πύδνας το

168 Π.Χ. και κατέστρεψε 70 πόλεις στην Ήπειρο συναποκομίζοντας στη

Ρώμη αμύθητους θησαυρούς.

13. Ο Γάιος Φαβρίκιος, ρωμαίρς στρατηγός, διάσημος για την αφιλοκέρδειά

του, νικητής του Πύρρου, του βασιλιά της Ηπείρου το 278 Π. Χ.

14. Ο Μάρκος Φούριος Κάμιλλος, Ρωμαίος στρατηγός, νίκησε τους Γαλάτες,

όταν υπό τον αΡΊηγό τους Βρέννο είΊαν κυριεύσει τη Ρώμη, και τους ανάγκασε

να την εγκαταλείψουν.

15. ΌΊΙ η ένδεια, αλλά η μετριότητα της κληρονομιάς (του κτήματος) ,

και το ταιριαστό σπίτι . lar, laris (αρσ.) = Λάρης (εφέστιος θεός) συνήθως στον πληθυντ. lares, - um ή - ium = οι Λάρητες μεταφ . = εστία, οίκος , οικία .

16. Όπως αναπτύσσεται από Ίρόνο σε Ίρόνο σιγά σιγά και λίγο λίγο το δέντρο και όταν ύστερα μεγαλώσει το θαυμάζει κανείς, έτσι και η φήμη των

Μαρκέλλων λίγο λίγο αυξάνει από τον πρώτο Μάρκελλο το 215 Π.Χ. μέΊΡΙ

τον τελευταίο βλαστό τους ανεψιό και .)ιάδΟΊΟ του Αυγούστου το 23 Π .Χ . Ο

πρώτος Μάρκελλος ήταν ο Μάρκος Κλαύδιος, ο οποίος το 215 Π.Χ . κυρίευσε

τις Συρακούσες, τις οποίες προσπαθούσε να σώσει ο Αρ-χψήδης με τα μαθηματικά

- μηΊανικά μέσα του . ΕκλέΊθηκε πέντε φορές ύπατος και το 208 Π .Χ. ίδρυσε

στη Ρώμη ναό στη θεά Αρετή .

17. Ο Ιούλιος Καίσαρας λίγο μετά το θάνατό του εμφανίσθηκε κομήτης

επί επτά νύΊτες, ο οποίος θεωρήθηκε ως η ψυΊή του Καίσαρα. ο' Αύγουστος

διέταξε να τεθεί αστέρας επί όλων των αγαλμάτων του Καίσαρα και ο ίδιος

έθεσε αστέρα επί της περικεφαλαίας του, την οποία φορούσε και κατά τη

ναυμαΊία στο Άκτιο (Βιργ . Αιν. Η' 681). 18. Όταν αστράφτει και βροντά (ο Δίας).

Ωδή 13η


Όταν συ, Λυδία' , επαινεί ς το ρόδινο λαιμό του Τήλεφου2 (και)

τους κέρινους βραχίονες (τα κερένια μπράτσα) του Τήλεφου', αλλίμονο!

36 OPAnoy ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ

laudas bracchia, vae, meum fervens difficili bile tumet lecur.

tunc nec ωθηΒ mihi nec color certa sede manent, umor et ίη genas

furtim labitur arguens, quam lentis penitus macerer ignibus.

uror, seu tibi cιιndidoB turparunt umeros inmodicae mero

rixa.e ΒίΥθ puer furens inpressit memorem dente labris notam.

non, Βί ωθ satis audias, speres perpetuom dulcia barbare

laedentem oscula, quae Venus quinta parte sui nect~ris imbuit.

felices ter et amplius quos inrupta tenet copula nec malis

divolsu8 querimonii8 suprema citius solvet amor die.

10

10

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο Οράτιος εγκαταλειμμένος απ6 την ερωμένη του ΛυδΙα

ψέγει, απ6 ζηλοτυπία, το νέο εραστή της Τήλεφο και την προτρέπει να μη

του έχει εμπιστοσύνη θεωρώντας ευτυχισμένους 6σους διατηρούν ΤΟ,ν

έρωτά τους ως το θάνατ6 τους.

ΣΧΟΛΙΛ: Ι . Ρωμαία εταίρα, φίλη του Ορατίου.

2. Τήλεφος, νέος εραστής της Λυδίας. 3. Το «ήπαρ» θεωρούνταν έδρα των παθών της ψυχής. 4. Χάνει το μυαλό του και το χρώμα του προσώπου του από τη στενοχώρια

του και τη ζηλοτυπία του.

XIV. Ο ΜΥίΒ, referent ίη mare te ηΟΥί fluCtU8. ο quid agis? fortiter occupa

portum. ηοηηθ vides, ut

ΟΡΑTlΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΊΟ 37

βράζει και πρήζεται (φουσκώνει) το συκώτι μου3 από την ασυγκράτητη

οργή μου (από την ακατανίκητη στενοχώρια μου).

Τότε ούτε το μυαλό μου ούτε το χρώμα μου (το χρώμα του προσώπου

μου) μένουν στην ορισμένη θέση τους4, και δάκρυα κυλούν (γλυστράνε)

κρυφά στα βλέφαρα (μάγουλα) που δείχνουν (μαρτυρούν) πόσο λυώνω

μέσα μου από τη σιγανή φωτιά (του έρωτα) .

Φλέγομαι (καίγομαι) είτε οι ακόλαστες εξαιτίας του κρασιού (ε

ρωτικές) συμπλοκές ασχήμιναν τους ώμους σου τους λευκούςs, είτε ο

μανιακός (από έρωτα) νεανίας έχει εντυπώσει στα χείλη (σου) με τα

δόντια αναμνηστικό σημάδι .

Αν με άκουγες καλύτερα (περισσότερο) δε θα έλπιζες (δε θα πε

ρίμενες) σταθερόν (αιώνιον), εκείνον που προσβάλλει (υβρίζει) με

βάρβαρο τρόπο τα γλυκά φιλήματα (φιλιά), τα οποία η Αφροδίτη έχει

καταβρέξει (ποτίσει) με το πέμπτο μέρος του νέκταρός της6.

Ευτυχισμένοι τρεις φορές και ακόμη περισσότερο, εκείνοι που

άρρηκτος δεσμός τους συνδέει (συνέχει) και δεν τους χωρίζει πριν

από την έσχατη ημέρα (πριν από το θάνατο) , έρωτας διαλυμένος από

ολέθριες φιλονικίες 7.

5. Κατά τα συμπόσια ξεσπούσαν ερωτικοί καυγάδες, με αποτέλεσμα συμπλοκές μεταξύ των συμποσιαστών και ξυλοδαρμούς .

. 6. Η Αφροδίτη θεά του έρωτα έχει ποτίσει με το απόσταγμα του ερωτικού νέκταρος τα φιλήματα, τους ερωτικούς ασπασμούς. Το πέμπτο μέρος, η πέμπτη

ουσία (quinta essenta) είναι ο αιθέρας που προστέθηκε από τον Αριστοτέλη στα τέσσερα άλλα στοιχεία των προηγουμένων φιλοσόφων, τη γη , το ύδωρ, το

πυρ και τον αέρα . Μεταφορικώς σημαίνει την κυριότερη ουσία , τον πυρήνα ,

το άνθος, το απόσταγμα ενός πράγματος.

7. Καλοτυχίζει εκείνους που παραμένουν «διαβίοUl) ερωτευμένοι χωρίς φιλονικίες που διαλύουν τον έρωτα .

Ωδή 14η

Προς τη Δημοκρατία

Πλοίο l , νέα κύματα θα σε επαναφέρουν (νέοι κλύδωνες θα σε ξαναρίξουν) στη θάλασσα. Τι κάνεις ; Με όλη σου τη δύναμη πρόφθασε να μπεις σε λιμάνι (βιάσου να πιάσεις σε λιμάνι). Δεν βλέπεις πως η


nudum remigio latus

et malus celeri sa.ucius Λfl'ico antemnaeque gemant ac sine funibus

Υίχ duraI'e carinae possint imperiosius

aequor? non tibi sunt integra lintea, non di, quos iterum pressa voces malo. 10

quamvis Pontic8. pinus, silv8.e filia nobilis,

ia.ctes et genus et noιsιen inutile: . ηίΙ pictis timidus navlta puppibus

fidit. tu, nisi ventis 15

debes ludibrium, ca.ve.

nuper sollicituΊn quae mihi taedium, nunc desiderium curaque non ΙθΥίβ,

interfusa nitentis vites aequora Cycl~das.

ΠΕΡΙΛΗ'Ι'Η: Ο ποιητής παραβάλλει την π6λη που κλονίζεται απ6 εσω

τερικές ταραχές προς πλοΙο που κλυδωνΕζεται απ6 τρικυμΙα, Με την αλ

ληγορία αυτή προτρέπει τη Δημοκρατία vα μη εκτεθεί πάλι στους κινδύνους των εμφυλΙων πολέμων. Την αλληγορlα αυτή έγραψε ο ποιητής πιθανόν

λlγο πριν απ6 τη ναυμαχία στο Άκτιο (31 π.Χ).

ΣΧΟΛΙλ: Ι. Το πλοίο (η ναυς) είναι η Δημοκρατία, που κλονίζεται από εσω

τερικές ταραχές, πολιτ·ικές αναστατώσεις.

2. Η πίτυς (η πεύκη, το πεύκο) των δασών του Πόντου έδινε ξυλεία

xv. Pastor' cum traheret per freta navibu8 Idaeis Hel~nen per6'dus hosprtam, ingrito celeres obruit otio

ventos ut caneret fera


πλευρά (σου) (είναι) γυμνή από κουπιά (είναι χωρίς κωπηλάτες) και ο

ιστός (το κατάρτι σου) είναι σπασμένος από τον ορμητικό λίβα και οι

αντένες σου στενάζουν (τρίζουν) και η καρίνα χωρίς σχοινιά (καραβό

σχοινα) μόλις μπορεί να αντέξει (να υπομείνει, να αντιμετωπίσει) την ορμητική θάλασσα (τα τυραννικά κύματα); Δεν έχεις ακέραια τα ιστία

(ακέραια τα πανιά) ούτε τους θεούς (τη βοήθεια των θεών) για να τους

επικαλεσθείς (να ζητήσεις) καταπονημένο πάλι από το κακό (αν σε

βρουν πάλι τρικυμίες, θύελλες). . Αν και Ποντική Πεύκη2, κόρη ονομαστού δάσους , επιδεικνύεις

και το γένος και το ανωφελές όνομά σου (καυχάσαι και για το γένος

και για το όνομα το ανώφελο) ο φοβισμένος ναύτης δεν πιστεύει (δεν

έχει εμπιστοσύνη) στη στολισμένη (ζωγραφισμένη, καλλωπισμένη)

πρύμνη (σου). Συ, αν δεν οφείλεις (να γίνεις) παιχνίδι στους ανέμους,

πρόσεχε. (Πρόσεχε μη γίνεις παίγνιο των ανέμων) .

Συ, που πριν από λίγ03 (ήσουν) σε μένα πολυμέριμνο βάρος (αγωνία

και δυσβάσταχτη στενοχώρια), τώρα πόθος και μεγάλη φροντίδα (βαρειά,

όχι ελαφρή έγνοια) είθε να αποφύγεις τις θάλασσες που περιρρέουν

(περιβρέχουν) τις λαμπρές Κυκλάδες4.

εξαιρετική, κατάλληλη για ναυπήγηση πλοίων, γι ' αυτό και τα δάση αυτά

ήταν ξακουστά, ονομαστά.

3. Μετά τη μάχη στους Φιλίππους το 43 π.Χ. , όπου ο Βρούτος και ο

Κάσσιος νικήθηκαν από τον Οκταβιανό και τον Αντώνιο. Η μάχη αυτή υπήρξε

ο τάφος της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας και στερέωσε τη μοναρχία και την αυτο

κρατορία στη Ρώμη.

4. Οι Κυκλάδες νήσοι έλαμπαν από τα μάρμαρα και το άπλετο φως του ηλίου. Ήταν επικίνδυνες στους ναυτιλόμενους εξαιτίας των τρικυμιών που

είναι συχνές στο Αιγαίο.

Ωδή lSΗ

Προφητεία του Νηρέα

Όταν ο άπιστος βοσκός Ι έσυρε με lδαία πλοία2 πάνω στα πέλαγα (στις θάλασσες) την Ελένη που τον φιλοξένησε, ο Νηρέας3 έβαλε

τους αεικίνητους άνέμους σε άχαρη αργία4, για να ψάλει (να ειπεί) τους απαίσιους χρησμούς. «Σε κακόν οιωνό φέρεις (οδηγείς) τη χώρα


Nereus fata. <mala (lucis ΒΥΙ domum quam multo repetet Graecia milite coniurata tuas rumpere nuptias

et regnum ΡτίΒωί vetus.

heu heu, quant,us equis, quantus adest Υιηβ SUdOl", quanta moves funera. Dardanae 10

genti. ίΒω galeam Pallas et aegϊda currusque et rabiem Ρβrat.

nequiquam Vene'ris praesidio ferox pectes caesariem grataque feminis inbelli cith~ra cal'mina dividesj

nequiquam thal~mo gravis

hastas et cal~j spicula CnoSll vitabis strepitumque et celerem sequi Aiacem: tamen, heu serus, adulteros

cultus pulvere collines.

ηοη Lae'rti!(den1\Jexitinm tuae gentis, ηοη Pyllum Nestt'ra respicis? urgent inpavidi te Salamin'i'us

Teucer, te sthenelus, -sciens

pugnae ΒίΥθ opus est imperitare equis, ηοη auriga piger. MθTί~ηθη quoque nosces. ecce furit, te reperire atrox,

ΤΥdίdes melior patre:

quem tu, cervos uti vallis in altera visum parte lαραω graminis inml!'mor, 8ubliΪni fugies mollis anhelitu,

ηοη hoc pollicitus tuae.

iracunda diem proferet ΙΙίο matronisque Phrygum classis AchillM j post certas hiemes uret Acha'i'cuB

ignis Ilili:cas dOl110S.'

ι~

10

36

ΠΕΡΙΛΗ'Ι'Η: Ο θαλάσσιος θε6ς Νηρέας προλέγει στον Πάρη που απήγαγε

την Ελένη, τον π6λεμο κατά της ΤροΕας και τα εξαιτίας του πολέμου κακά

στην Tpola.

ΣΧΟΛΙΛ: Ι . Βοσκός (ποιμένας) είναι ο Πάρης, ο οποίος ανατράφηκε στο όρος


(σου), την οποία η Ελλάδα θα προσβάλει με πολύ στρατό, ορκισμένη5

να διαλύσει τους γάμους σου και να καταστρέψει το αρχαίο βασίλειο

του Πριάμου.

Αλίμονο! Πόσος ιδρώτας, υπάρχει στους ίππους, πόσος στους

άνδρες! Πόσον όλεθρο προετοιμάζεις στο γένος του Δαρδάνου6• Ήδη

η Παλλάδα ετοιμάζει την ασπίδα και την αιγίδα και το άρμα και την

, πολεμική (της) μανία.

Υπερήφανος για την προστασία της Αφροδίτης1, μάταια θα κτενίζεις

την κόμη και θα τονίζεις (θα συντονίζεις) με την απόλεμη κιθάρα

τραγούδια που αρέσουν στις γυναίκες. Μάταια (κλεισμένος) στο θάλαμο8

θα αποφεύγεις τα βαρειά δόρατα και τα βέλη από καλάμια της Κ νωσσού9,

και το θόρυβο και τον ορμητικό στην καταδίωξη Αίαντα. Όμως,

αλίμονο, αργά, θα αλείψεις με σκόνη (χώμα) τη μοιχική (μοιχαλίδα)

κόμη σου.

Δε βλέπεις το γιο του Λαέρτη, τον όλεθρο του γένους σου, δε

βλέπεις τον Πύλιο Νέστορα; Απτόητοι σε καταδιώκουν ο Σαλαμίνιος

Τεύκρος και ο ΣθένελοςΙΟ ο εμπειροπόλεμος και όχι αδέξιος αρματη

λάτης αν είναι ανάγκη (αν χρειασθεί), να διευθύνει άλογα. Θα γνωρίσεις

ακόμη το ΜηριόνηΙΙ. Ιδού ο άγριος (σκληρός) γιος του Τυδέα Ι 2 , αν

δρειότερος από τον πατέρα του, μαίνεται να σε βρει' αυτόν συ ο

δειλός θα ξεφύγεις με κομμένη την ανάσα (ασθμαίνοντας, λαχανιάζο

ντας) , όπως το ελάφι λησμονώντας τη χλόη (φεύγει) στο άλλο μέρος

της κοιλάδας όταν εμφανισθεί λύκος Ι) , χωρίς να έχεις υποσχεθεί αυτό Ι4

(τη φυγή σου) στη δική σου (Ελένη) .

Ο οργισμένος στόλος του Αχιλλέα Ι5 θα παρατείνει την ημέρα (τη

ζωή) για το Ίλιο (την Τροία) και τις μητέρας των ΦρυγώΥο ύστερα

όμως από ορισμένους χειμώνες, το Αχαϊκό πυρ θα κάψει τους οίκους

του Ιλίου .

Ίδη μεταξύ των ποιμένων και έβοσκε εκεί για λίγο χρόνο τα ποίμνια του

πατέρα του .

2. traheret· με το ρήμα αυτό ο ποιητής δηλώνει ότι με τις κολακείες και τα θέλγητρα δέσμευσε και έσυρε μαζί του την Ελένη ο Πάρης περιπλανώμενος

στις θάλασσες και συνοδευόμενος από πολλά πλοία. Τα πλοία λέγει Ιδαία ως

κατασκευασμένα από ξυλεία κομμένη από το όρος Ίδη . Βλ. Ομ. Ιλ . Γ , 443 «ότε σε πρώτον Λακεδαίμονος εξ ερατεινής, έπλεον αρπάξας εν ποντοπόροισι

νέεσινt> .

3. Θαλάσσιος θεός, γιος του Πόντου και της Γης και σύζυγος της Δωρίδας

της θυγατέρας του Ωκεανού με την οποία απέκτησε πενήντα θυγατέρες, τις


λεγόμενες Νηρηίδες. Κατοικεί τα βάθη του Αιγαίου Πελάγους και έχει, όπως

και ο θαλάσσιος θεός Πρωτέας, τη δύναμη να μαντεύει.

4. Οι άνεμοι βρίσκονται πάντοτε σε κίνηση γι' αυτό και το επίθετο ce1eres. Ο Νηρέας τους κατέπαυσε για να ακούσουν, ως μάρτυρες, την προφητεία του για τον Πάρη και την καταστροφή της Τροίας εξαιτίας της αρπαγής της

Ελένης.

5. Περί του κοινού όρκου των Ελλήνων για την Ελένη βλ. Ευριπ. Ιφιγ. εν

Αυλ. 50 Κ.ε. 6. Στους Τρώες . Δαρδανία λέγεται από τους ποιητές η Τροία.

7. Η Αφροδίτη ευνοούσε τον Πάρη, διότι, κατά τη μυθολογία, όταν κάποτε αυτός φύλαγε στο όρος Ίδη τα ποίμνια του πατέρα του, πήγαν οι τρεις θεές

Ήρα, Αθηνά και Αφροδίτη, για να κρίνει ποια από αυτές ήταν η ωραιότατη

από όλες. Ο Πάρης έκρινε την Αφροδίτη και εκείνη του υποσχέθηκε ως

αμοιβή , την πιο ωραία γυναίκα του κόσμου. Η . Ηρα όμως και η Αθηνά τον μίσησαν, τον ίδιο, την οικογένειά του και το έθνος των Τρώων, και γι ' αυτό στον Τρωικό πόλεμο βοηθούσαν τους Έλληνες . Κατ' άλλον μύθο στους γάμους του Πηλέα.και της Θέτιδας εί'Χαν προσκληθεί όλοι οι θεοί εκτός 'από

την Έριδα. Εκείνη 'Χολώθηκε και έρριψε το γνωστό χρυσό μήλο με την

επιγραφή «η καλή λαβέτω~). Τότε ξέσπασε φιλονικεία μεταξύ της Ήρας, της

Αθηνάς και της Αφροδίτης και ο Δίας όρισε κριτή τον Πάρη, ο οποίος έδωσε

το βραβείο στην Αφροδίτη που του εί'Χε υποσχεθεί την ωραιότερη γυναίκα

του κόσμου . Ο Οράτιος εδώ ίσως είχε υπόψη του όσα λέει ο Έκτορας στον ,

Πάρη στην Ιλιάδα, Γ, 54 «Ούκ δν τά 'Χραίσμη κίθαρις, τοι τε δώρ' 'Αφροδίτης - ij τε κόμη, τό τ' ε[δος, δτ' έν κονί1]ση μιγείης».

8. Μιλάει περιφρονητικά για τον Πάρη, ως άνθρωπο μαλθακό που κρύβεται σε θάλαμο κλεισμένος με μοι'Χαλίδα γυναίκα. Η Αφροδίτη κατά τον Όμηρο

Ιλ. Γ, 381 τον Πάρη «έκάλυψε δ' δρ' ήέρι πολλίΊ, κάδ' δ' ε[σ' έν θαλάμφ εύώδεϊ κηώεντι».

9. Τα καλάμια από τους καλαμιώνες της Κνωσσού ήταν στερεά και γι '

. αυτό φημίζονταν τα τόξα που κατασκευάζονταν από αυτά και οι Κρήτες τοξότες.

10. Σθένελος, γιος του Καπανέα και της Ευάδνής, ένας από τους Επιγόνους,


οι οποίοι κυρίευσαν τη Θήβα' έλαβε μέρος στον Τρωικό πόλεμο, ως ένας από

τους Αργείους ηγεμόνες, και υπήρξε πιστός φίλος και ηνίοχος του Διομήδη '

διακρίθηκε στις μάχες, εισήλθε και στο Δούρειο ίππο και επέστρεψε νικητής

με πολλά λάφυρα στο ' Αργος.

11. Μηριόνης, Ομηρικός ήρωας από την Κρήτη, φίλος και συνοδός του Ιδομενέα στην Τροία, όπου σκότωσε πολλούς.

12. Ο Διομήδης, γιος του Τυδέα βασιλιά της Αιτωλίας , και της Διιπύλης ,

κόρης του βασιλιά του ' Αργους Αδράστου, του οποίου και διαδέχθηκε στο

θρόνο ο Τυδέας. Η ραψωδία της Ιλιάδας Ε επιγράφεται «Διομήδους αριστεία».

Διακρίθηκε σε πολλές μάχες στην Τροία, όπου έλαβε μέρος ως αρχηγός

των πολεμιστών του' Αργους, της Τίρυνθας, της Ερμιόνης, της Ασίνης, Τροι

ζήνας, Επιδαύρου και Αίγινας με 24 πλοία. Ο ' Εκτορας (Ιλ. Ζ, 97) τον αποκαλεί «άγριον αΙχμητήν, κρατερόν μήστωρα φόβοιο)).

13. Η έννοια: όπως το ελάφι αφήνει τη βοσκή και φεύγει γρήγορα, μόλις ιδεί λύκο και στο αντίθετο ακόμη μέρος της κοιλάδας όπου βόσκει, έτσι και

συ μαλθακός (δειλός) όντας θα φύγεις και θα κρυφθείς άμα ιδείς το Διομήδη .

14. Πολύ διαφορετικά πράγματα είχες υποσχεθεί στη φίλη σου, την Ελένη. Στην Ιλ. Γ, 430 Κ . ε. η Ελένη λέγει στον Πάρη: «Αλήθεια, πριν καυχιόσουν

πως ξεπερνάς τον αγαπημένο του' Αρη, το Μενέλαο και στη δύναμη και στα

χέρια και στο κοντάρι' πήγαινε τώρα και προκάλεσε τον αγαπημένο του ' Αρη

Μενέλαο άλλη μια φορά να πολεμήσετε ο ένας αντίκρυ στον άλλοι).

16. Εδώ ο ποιητής θα είχε υπόψη του το γνωστό εκείνο χωρίο της Ιλιάδας Ζ 488 επ. «"Εσσεται ήμαρ δτ ' άν πότ ' όλώλη "Ιλιος Ιρή - καί Πρίαμος καί

λαός έϋμελίω Πριάμοιο)). · . 15. Οργισμένος στόλος, αντί οργισμένος Αχιλλέας αποδίδει την ιδιότητα

του κυρίου ονόματος στα πράγματά του. Είναι οργισμένοι οι ακόλουθοι του

Αχιλλέα, γιατί συμμερίζονται την οργή (μήνιν) του αρχηγού τους από τη

.στέρηση της Βρησηίδας η οργή (η μήνις) του Αχιλλέα έγινε αιτία να αναβληθεί

για κάμποσον καιρό η άλωση της Τροίας, η ορισμένη ήδη από τα θέσφατα.

16. Ύστερα από ορισμένους χειμώνες, δηλαδή ορισμένα χρόνια από την

αρπαγή της Ελένης, και όχι από την οργή του Αχιλλέα.


ΧΥΤ.

Ο matre pulcra filia ρηΙεΙ'ίοι, quem ειίωίηΟΒίβ cumque voles modum

pones iambis, ΒίΥθ fiamma siVfj ωΒτί libet ΗβαιίΒηο.

ηοη Dindymene, ηοη a~ytis quatit 5 mentem sacerdotum incola Pythius, ηοη Liber aeque, ηοη acuta

Βί geminant Corybantes aera,

tristes ut irae, quas neque NoXcus deteuet θηΒίΒ nec ωβΤθ naufragum 10

nec ΒβθΥΟΒ ignis nec tremendo Iuppiter ίΡΒθ ruens tumultu.

fertur Promethens addere ρήηείρί limo coactus partic~am undique

desectam et ίηΒίίηί ΙθοηίΒ 15

vim stomacho adposuisse nostro.

irae Thyesten exitio gravi stravere et altis urbibus ultimae

stetere causae, cur perirent fundrtus inprimeretque muris

. hostι1e aratrum exercitus insolens. conpesce mentem: me quoque pectoris

temptavit ίη dulci iuventa fervor et ίη celeres iambos

misit furentem. nunc ego mitibus mutare quaero tristia, dum mihi

fias recantatis amica opprobriis animumque reddas.

Ιδ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο π~)lητής μεταμελημένος ζητεί να συμφιλιωθεί με κάποια

φίλη του, που την είχε προσβάλει με υβριστικούς ιάμβους.

OPAnOY ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΊΟ

Ωδή 16η

Παλινωδία!

45

Κόρη ωραιότερη από την ωραία μητέρα σου, οποιοδήποτε τέλος θελήσεις θα θέσεις (θα δώσεις) στους υβριστικούς (μου) ιάμβους2 είτε

σου αρέσει με τη φλόγα είτε με την Αδριατική θάλασσα (είτε καίγοντάς

τους στη φωτιά είτε ρίχνοντάς τους στην Αδριατική θάλασσα) .

Ούτε η Δυνδιμήνη3 (Κυβέλη) ούτε ο Πύθιος κάτοικος4 στα άδυτα

σείει (ταράζει) το νου των ιερέων , ούτε ο Διόνυσος επίσης, ούτε οι

Κορύβαντες5 επαναλαμβάνουν (συνδυάζουν) τα ηχηρά χάλκινα κύμβαλα,

έτσι, όπως οι ολέθριες οργές, τις οποίες ούτε το Νωρικό ξίφος6 φοβίζει,

ούτε η θάλασσα που Kατασ:rρέφει τα πλοία, ούτε η φοβερή φωτιά,

ούτε ο ίδιος ο Δίας που κατεβαίνει ορμητικά με τρομερόν κρότο (στη

γη).

Λέγεται ότι ο Προμηθέας7 αναγκάσθηκε να προσθέσει στον αρχικό

πηλό ένα μικρό μέρος (μερίδιο) που απόσπασε από παντού και έβαλε

μέσα στην καρδιά μας (στον στόμαχόν μας) την ορμή του άγριου

'λιονταριού . Οι οργές έριξαν το Θυέστη8 σε βαρειά συμφορά (φοβερή

καταστροφή) και στάθηκαν για τις μεγάλες πόλεις οι αρχικές αιτίες

για να χαθούν από τα θεμέλια (εκ θεμελίων) και ο υπερήφανος (εχθρικός)

στρατός να θέσει επάνω στα τείχη το εχθρικό άροτρ09.

Συγκράτησε το θυμό σου' η φλόγα της καρδιάς με φλόγισε στη

γλυκειά νεότητα (στα γλυκά χρόνια της νιότης μου και με παρέσυρε (με έσπρωξε) σε γρήγορους ιάμβους (γοργόρυθμους ιαμβικούς στίχους).

Τώρα εγώ ζητώ να αλλάξω τα λυπηρά (θλιβερά) με τα ευχάριστα

ανακαλώντας τους ψόγους (παλινωδώντας), αρκεί να γίνεις φίλη μου

και να μου δώσεις πίσω την καρδιά σου .

ΣΧΟΛΙΑ: Ι. Η ωδή επιγράφεται και Παλινωδία (κατ' άλλους προς φίλην),

επειδή είναι αντίθετη σε προηγούμενο υβριστικό ποίημα που είχε γράψει για

τη φίλη του ο ποιητής. Μετανιωμένος τώρα επιδιώκει με την ωδή αυτή να

ανακτήσει την καρδιά της φίλης του, ομολογώντας τον είχε παρασύρει η

οργή που φέρει ο άνθρωπος μέσα του «εκ φύσεως». Φαίνεται ότι ο Οράτιος

στην ωδή αυτή μιμείται τον Έλληνα λυρικό ποιητή Στησίχορο, ο οποίος

έγραψε ποίημα «Παλινωδίω). Υπήρχε παράδοση ότι σε κάποιο ποίημά του

είχε κακολογήσει την Ελένη και γι ' αυτό τυφλώθηκε ' έπειτα όμως συνέθεσε

άλλο ποίημα την «Παλινωδία» στο οποίο έλεγε ότι δεν είναι αλήθεια πως η

Ελένη έφυγε με τον Πάρη στην Τροία, και αμέσως ξαναβρήκε το φως του .

46 ΟΡΑΤΙΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΙίΡΩΤΟ

2. Προσβλητικά, υβριστικά ποιήματα. Την παρακαλεί να τα κάψει στη φωτιά ή να τα πετάξει στη θάλασσα .

3. Η θεά Κυβέλη, ονομάζεται Δινδυμήνη από το όρος Δίνδυμο της Φρυγίας, όπου λατρευόταν εξαιρετικά.

4. Πύθιος είναι ο Απόλλωνας, κάτοικος του αδύτου των Δελφών, ο οποίος με τη θεϊκή πνοή του ενέπνεε τους ιερείς και τους καθιστούσε μανιακούς.

5. Κορύβαντες ήταν δαίμονες που υπηρετούσαν την Κυβέλη στη Φρυγία και τη συνόδευαν στα όρη κροτώντας Ίάλκινα κύμβαλα και άλλα θορυβώδη

μουσικά όργανα, με τους ήΊους των οποίων ξεσήκωναν τους οπαδούς της

Κυβέλης «ώσπερ ο{ Κορυβαντιωντες ούκ fμφρονες δντες όΡΊοϋνται, ούτω

καί ο{ μελοποιοί» (Πλάτωνα Ίωνας).

6. Νωρική είναι Ίώρα νότια της Γερμανίας γνωστή στην αΡΊαιότητα για τον εξαίρετο σίδηρό της.

7. Αφού ο Προμηθέας εξάντλησε για να σΊηματίσει τα άλλα ζώα όλα τα σΤΟΙΊεία που περιείΊαν διάφορες διαθέσεις της ψυΊής με τις οποίες συνένωνε

την αΡΊική ύλη της δημιουργίας, και δεν είΊε απομείνει κάτι για τον άνθρωπο,

XVII.

Velox amoenum saepe Lucret'ήem mutat Lycaeo Faunus et igneam

defendit aestatem capellis usque meis pluviosque ventos.

inpune tutum per nemus arbutos ι quaerunt latentis et thyma deviae

olentis uσores mariti nec viridis metuont colubras

nec Martiilis haediliae lupos, utcumque dulci, Tynd~ri, fistula 10

valles et V sticae cubantis . levia personuere saxa.

di me tuentur, dis pietas mea et musa cordi est. hinc tibi copia


τότε αναγκ:άσθηκ:ε να πάρει ένα μικ:ρό μέρος από κ:αθένα από τα άλλα ζώα, το

οποίο το έβαλε στον άνθρωπο. Έτσι στον άνθρωπο έβαλε την οργή που την

πήρε από το λιοντάρι κ:αι γι • αυτό οι άνθρωποι έ"χουμε οργή λιονταριού ' (από

το λαγό πήρε κ:αι έβαλε συνάνθρωπο τη δειλία κ:αι από την αλεπού την πα

νουργία). (Βλεπ. Πάτωνα Πρωταγόρα Κεφ. 11). 8. Ο Θυέστης για να εκ:δικ:ηθεί τον αδελφό του Ατρέα τον έφερε στην

ανάγκ:η να σκ:οτώσει το γιο του Πλεισθένη. Ο Ατρέας θέλοντας να τον αντεκ:

δικ:ηθεί υποκ:ρίθηκ:ε πως αδιαφορεί, έπειτα όμως έσφαξε τους δυο γιους του

Θυέστη τον Τάνταλο κ:αι Πλεισθένη κ:αι παρέθεσε το κ:ρέας τους σε δείπνο

προς το Θυέστη' όταν το κ:ατάλαβε ο Θυέστης άρ"χισε να θρηνεί κ:αι να αποβάλει

το στυγερό δείπνο .

9. Όπως μετά την άλωση της Καρ"χηδόνας από τους Ρωμαίους το 146 Π.Χ . υπό τον Σκ:ιπίωνα το νεότερο η πόλη ανασκ:άφηκ:ε κ:αι πυρπολήθηκ:ε .

Λέγεται ότι κ:αι άροτρο διέσχισε τη γη της κ:αι ανέσκ:αψε τα τείχη της. Το

άροτρο ήταν αρχαιότατο σύμβουλο της τελείας κ:αταστροφής κ:αι στους ανα

τολικ:ούς λαούς. «Σιών ως αγρός αροτριαθήσεται» (ιερεμ . 26, 8.

Ωδή 17η

Προς την Τυνδαρίδα

Γοργοκίνητος (αεικίνητος) ο ΦαύνΟ$1 πηγαίνει πολλές φορές από

το Λύκαιο2 στο τερπνό Λουκρητίλιο3 και πάντοτε απομακρύνει (διώχνει

μακριά) από τις αίγες μου (από το κοπάδι των γιδιών μου) το καυστικό

θέρος (το θερμό καλοκαίρι) και τους βροχερούς ανέμους. , Αφοβα (χωρίς φόβο), μέσα στο ακίνδυνο (ασφαλές) δάσος ξε

κομμένες (απομακρυσμένες) οι αίγες, σύζυγοι του βαρύοσμου (δύσοσμου)

συζύγου (τράγου), αναζητούν τις κρυμμένες κουμαριές και τα θυμάρια,

και δε φοβούνται τα πράσινα φίδια ούτε τους λύκους του 'Αρη στην Αιδιλεία4, εφόσον, ΤυνδαρίδαS, οι κοιλάδες και οι λείοι (γυμνοί, φα

λακροί) βράχοι της κατηφορικής Ουστίκας6 (στις πλαγιές της Ουστίκας) αντηχούν από τη γλυκειά φλογέρα.

Οι θεοί με προφυλάγουν (προστατεύουν), η ευσέβειά μου και η Μούσα (μου) είναι αγαπητές στους θεούς (αρέσουν στους θεούς). Εδώ

θα ρέει για σένα ασταμάτητα από το γενναιόδωρο κέρας7 (το ευεργετικό κέρας) η πλούσια αφθονία των αγαθών της γης.


manabit ad plenum benigno 11

ruris honorum opulenta COrnu.

hic in reducta val1e Canic~lae vitabis aestus et fide Τθίιι.

dices laborantis in uno Penel(o$pen vitreamque Circen; ιο

hic innocentis pocula Lesbii duces sub umbl'a nec Semele~u8

cum' Marte confundet' ThyoneuB proelia nec metues protervom

suspecta Cyrum, ηθ male dispari 1i incontinentis iniciat manus

et Bcindat haerentem coronam crinibus inmeritamque vestem.

ΠEPlΛHΨH: Ο Οράτιος προσκαλεί τη φΕλη του TvvooplM στην ειδυλλιακή έπαυλή του για να απολαύσει μαζί του τις τέρψεις της εξοχής και τις

ομορφιές της φύσης.

ΣXOΛlλ: Ι, Φαύνος, θεός των Ρωμαίων, προστάτης των ποιμνίων και δαίμονας

των δασών' ενωρίς ταυτίσθηκε προς τον Πάνα, τον τραγοπόδη θεό των Ελλήνων

που ζούσε στα όρη της Αρκαδίας.

2. Το Λύκαιο είναι όρος της Αρκαδίας που εκτείνεται από την αριστερή όχθη του Αλφειού ποταμού μι!'Ίρι σχεδόν τα παράλια του Κυπαρισσιακού

κόλπου. Εκεί υπήρχε ναός του Λυκαίου Δία και τελούνταν τα Λύκαια, εορτή

προς τιμήν του θεού.

3. Λουκρητίλιο ' όρος της αρχαίας Ρώμης στα όρια της Σαβίνης και του

Λατίου ΒΔ της Ρώμης. Στους πρόποδές του ήταν κτισμένη η έπαυλη του

Ορατίου.

4. Αιδίλεια' όρος ή άλσος κοντά στο Λουκρητίλιο της Σαβίνης .

5. Τυνδαρίδα, είναι η φίλη του ποιητή, από την οποία και η επιγραφή της ωδής .

6. Ουστίκα' μικρό όρος πλησίον της Σαβίνης.

7. Το κέρας της Αμαλθείας είναι το σύμβολο της αφθονίας (cornu copiae), το κέρας της αίγας που έθρεψε τον Δία. Η Αμάλθεια ήταν νύμφη, στην οποία

η Ρέα εμπιστεύθηκε τη φύλαξη και ανατροφή του θείου βρέφους. Η Νύμφη

έθρεψε το βρέφος με γάλα αίγας και με μέλι προσφέροντάς τα με κέρας , από το

οποίο προήλθε το περιλάλητο κέρας της Αμαλθείας, ως σύμβουλο ευφορίας

ΟΡΑΤΙΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒλlΟ ΠΡΩΤΟ 49

Εδώ σε απομονωμένη κοιλάδα θα αποφεύγεις τα καύματα (τις

ζέστες) του Σείριου8 και με την Τήια9 λύρα θα ψάλεις την Πηνελόπη

και τη λαμπρή Κίρκη, που για τον ίδιο (άντρα) πονούν (υποφέρουν)IΟ.

Εδώ, κάτω από τη σκιά, θα παίρνεις (θα σηκώνεις) ποτήρια με

άβλαβο (γνήσιο) Λεσβιακό κρασίΙΙ ' ούτε ο Σεμέλειος Θωνέας l2 θα

μάχεται προς τον ' Αρη (θα συνάπτει μάχη με τον ' Αρη), ούτε θα φοβάσαι τον ακόλαστο (ασελγή) Κύροl3, που τον υποπτεύεσαι μήπως

απλώσει πάνω σε σένα, που διαφέρεις πολύ από αυτόν l4 (πάνω σε σένα

την αδύναμη, την ανόμοια), τα ακόλαστα χέρια του l5 και σχίσει το

στέμμα (στεφάνι) που στεφανώνει τα μαλλιά σου (την κόμη σου, το

κεφάλι σου) και την αθώα (αναίτια) εσθήτα σου.

και αφθονίας αγαθών. Πολλοί και ποικίλοι είναι οι μύθοι οι σχετικοί με το

κέρας της Αμαλθείας. Μια παραλλαγή λέγει ότι ο Αχελώος έλαβε το κέρας

από την Αμάλθεια, ο Ηρακλής όμως το αφαίρεσε από τον Αχελώο και το

έδωσε στην Τύχη.

8. Ο Σείριος είναι αστέρας πρώτου μεγέθους, ο λαμπρότερος από τους αστέρες του στερεώματος.

9. Τήια λύρα' Τήιος λέγεται ο καταγόμενος από την αρχαία πόλη Τέω της Ερυθραίας στη Μ. Ασία. Η Τέως είναι η πατρίδα του ποιητή Ανακρέοντα. Η

φράση Τήια λύρα δηλώνει λυρικό ποίημα του Ανακρέοντα, ανακρεόντειο

ποίημα.

10. Η Πηνελόπη, πιστή και αφοσιωμένη σύζυγος, περιμένει το γυρισμό του συζύγου της Οδυσσέα. Η Κίρκη, μυθολογική γυναικεία μορφή με μαγικές,

ικανότητες, γνωστή κυρίως από την Οδύσσεια του Ομήρου, σαγήνευσε τον

Οδυσσέα που έφθασε στο νησί της και τον κράτησε κοντά της ένα ολόκληρο

έτος.

11. Η Λέσβος, ευφορότατο νησί, παρήγε και στους αρχαίους χρόνους εξαίρετο κρασί, όπως και ελαιόλαδο..

12. Θυωνεύς ή Θυωναίος, επώνυμο του Διονύσου από τη μητέρα του Θυώνη, η οποία ταυτιζόταν με τη Σεμέλη. Θυωνέας, λοιπόν, είναι ο Διόνυσος,

ο B~Kχoς. Εδώ ο ποιητής παραβάλλει την οινοποσία προς μάχη του Βάκχου

και του ' Αρη .

13. Όνομα εραστή, συνήθως απελεύθερου ή δούλου. 14. Που διαφέρεις πολύ από αυτόν κατά τη δύναμη, που δεν είσαι όμοια,

ίση με αυτόν.

15. Από την οινοποσία δεν ελέγχει τις πράξεις του και δεν ξέρει τι κάνει' είναι ύποπτος για ασελγείς-και ακόλαστες χειρονομίες, να σου πετάξει το

στέμμα που στεφανώνει τα μαλλιά σου και να σου ξεσχίσει το φόρεμά σου.


xvm. Nullam, Vare, lacra vite prius severis arborem circa mite lolum Tib~ris et moenia CatΪli j Βίοοίβ omnia nam dura deus proposuit neque inordaces aliter diffugiunt sollicitudines.

quis post vina gravem militiam aut ΡΒυΡθιίθω crepat? δ quis ηοη t~ potius, Bacche pater, teque, decens Venus? ac ηθ quis ' modici ... transiliat munera Lib~ri, Centaurea monet cum Lap~this ιίΧΔ super mero

debellat&, monet SithonYis ηοη levis Euhius, cum fas atque nefas exiguo fine libidinum 10

discernunt avidi.. ηοη ego te, candide Bassareu, ίητίΙαιη quatiam nec τBriΪβ obsita frondibus

sub divom rapiam. ΒΒθΤΒ tene cum Berecyntlo cornu tymp~na, quae subsequitur caecus Amor SUl

et tollens vacuom plus nimio ωοτίΒ verticem 16 arcanique Fides prodiga, perlucidior vitro.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο Ποιητής υμνώντας την άμπελο συνιστά στο φίλο του

Ούαρο την καλλιέργειά της, αναφέροντας τα αποτελέσματα απ6 τη μέτρια

ή απ6 την υπέρμετρη χρήση του οίνου.

ΣΧΟΛΙλ: l. Κοϊντίλιος Ούαρος, ποιητής, φίλος του Ορατίου και του Βιργιλίου.

2. Κτίστης των Τιβούρων. 3. Παρά μόνο με το κρασί (την οινοποσία).

4. Liber, eή = ο Διόνυσος, ο Βάκχος. Λέγεται έτσι, Ελευθέριος, από τους

Λατίνους, όπως αντίστοιχα από τους Έλληνες λυρικούς Ποιητές, ιδίως από

τους Αναιφεόντιους, γιατί ελευθερώνει, λύει, απαλλάσσει τους ανθρώπους

από τις φροντίδες και τις στενοχώριες της ζωής με το κρασί (την όινοποσία).

5. Μεταξύ Κενταύρων και Λαπιθών έγινε μάχη κατά τους γάμους του βασιλιά Πειρίθου.

6. Λαός της Θράκης, ο οποίος στα συμπόσια κατέληγε σε σφαγές. (Σιθωνία, η μεσαία από τις τρεις χερσονήσους της Χαλκιδικής).

7. Εύιος επίκληση του θεού Διονύσου από τα βακχικά επιφωνήματα εύοί - έάν, εύα - ευιε, συχνότατη στους ποιητές. Πολλές φορές εμφανίζεται και

αυτοτελώς ως θεός Εύιος και ως επώνυμο του Διονύσου, παρά το κύριο όνομά

του, και ιδίως παρά το άλλο όνομά του Βάκχος .

ΟΡΑΤΙΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛlO ΠΡΩΤΟ

Ωδή 18η

Προς τον Ουάρο

51

Ούαρε' , κανένα άλλο δέντρο, πριν από το ιερό κλήμα να μη

φυτέψεις στην εύφορη γη των Τιβούρων και γύρω από τα τείχη του

Κατίλλου2 • Γιατί ο θεός όλα τα δύσκολα τα έθεσε μπροστά (τα έδωσε)

στους νηφάλιους (ανθρώπους) και δεν αποφεύγονται αλλιώς3 (δεν

διασκεδάζονται διαφορετικά, με άλλον τρόπο) οι λύπες (οι στενοχώριες)

που δαγκώνουν την καρδιά.

Ποιος μετά το κρασί κάνει λόγο (μιλάει εδώ κι εκεί) για τη

βαρειά στρατιωτική ζωή (υπηρεσία) ή για την πενία (τη φτώχεια);

ποιος τότε δε μιλάει για σένα περισσότερο, πατέρα Βάκχε, και για

σένα, ωραία Αφροδίτη;

Αλλά για να μην κάνει κανείς κατάχρηση των δώρων του μέτριου

Διονύσου4, (μας το) υπενθυμίζει η φιλονικία εξαιτίας του κρασιού που

τελείωσε σε πόλεμο (μάχη) των Κενταύρων5 προς τους Λαπίθες, υπεν

θυμίζει ο άγριος (σκληρός) προς τους Σιθωνίους6 Εύιος (Βάκχος)?,

όταν αυτοί ακόρεστοι (άπληστοι) χωρίζουν, (διακρίνουν) το όσιο και

το ανόσιο με το μικρό (στενό) όριο των επιθυμιών των (παθών)8 .

Εδώ δε θα σε κινήσω χωρίς τη θέλησή σου, άδολε Βασσαρέα9

(Βάκχε), ούτε θα φέρω στο φως (υπό τον ουρανό, στο ύπαιθρο) τα

καλυμμένα με ποικίλα φυλλώματα (μυστήριά σου, σύμβολά σου)'Ο.

Κράτα τα άγρια τύμπανα" μαζί και το Βερεκύνθιο κέρας l2, τα οποία ακολουθεί13 η φιλαυτία και η Αλαζονεία που σηκώνει πολύ

ψηλά τη ματαιόδοξη κεφαλή. Και η Πίστη (η εμπιστοσύνη) που απο

καλύπτει-τα απόρρητα, διαφανέστερη και από το γυαλί.

8. Οι επιθυμίες θέτουν στενό όριο μεταξύ δικαίου και αδίκου και πολλές φορές και το συγχέουν.

9. Ο Διόνυσος ντυμένος με δέρμα αλεπούς, το οποίο λεγόταν Βασσαρίδα,

λέγεται εδώ Bassareus = Βασσαρεύς. Βασσαρίδες λέγονταν στην αρχαιότητα Βάκχες της Θράκης και της Λυδίας που φορούσαν «ποδήρη εσθήτα» μακρύ

φόρεμα, τη βασσάρα. Η λέξη βασσάρα είναι λυδική και σημαίνει αλώπηξ

(αλεπού). Πιθανώς η εσθήτα · ονομάσθηκε βασσάρα, διότι γύρω από αυτήν

έζωναν αλωπεκή (δέρμα αλεπούς), όπως φαίνεται σε διάφορες παραστάσεις

του Διονύσου και των Βακχών επί αρχαίων αγγείων.

10. Δηλ. ούτε τους θύρσους (= διονυσιακό σύμβουλο που αποτελείται από ράβδο περιτυλιγμένη με φύλλα κισσού ή αμπέλου, την οποία κρατούσαν κατά


τις πομπές των διονυσιακών εορτών οι εορταστές του Διονύσου) κατά τις

οργιαστικές τελετές θα κινήσω, ούτε θα βγάλω τους κισσούς και τις κληματίδες

που περιβάλλουν τα μυστήριά σου.

11 . Μη θέλεις με το θόρυβο των τυμπάνων να εξεγείρεις την ψυχή μας ,

για να μη μεθυσμένοι και μαινόμενοι περιπέσουμε στη φιλαυτία και την ασύνετη

αποκάλυψη των απορρήτων, που είναι τα αποτελέσματα της μέθης.

XVIIΠ.

Mater ΒΒθΥΒ Cupidinum . 'rheba.naeque iubet ωθ Sem~lae puer

et lasciva Licentia finitis animum reddere amoribus.

urit me Glycera.e nitor splendentis Parl'o marm~re purius,

urit grata protervitas et voltus nimium lubl'icus adspici.

in ωθ tota ruens Venus . Cyprum deseruit nec patitur Scythas 10

aut versis animosum equis Parthum dicere nec quae nihil attinent.

hic vivom mihi caespitem, hic verbenas, pueri, ponite turaque

bimi cum patera meri: 15

mactata ·veniet lenior hostia.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο Οράτιος ενώ είχε εyιcαταλε{ψει τους έρωτές του ιωριεύεται

πάλι απ6 τον έρωτα της 6μορφης Γλυκέρας και προσφέρει θυσία στην

Αφροδ{τη, τη θεά του Έρωτα.

ΣΧΟΛΙΑ: Ι. Μητέρα των ερωτικών επιθυμιών και πόθων είναι η θεά του

Έρωτα Αφροδίτη .

2. Ο Βάκχος, ο θεός Διόνυσος. 3. Η ακολασία που συνοδεύει την ερωτική ελευθεριότητα .

4. Το μάρμαρο της νήσου Πάρου ήταν περιζήτητο για τη στιλπνόνητά του .


12. Βερέκυνθος όρος της Φρυγίας όπου τελούνταν τα όργια της Κυβέλης και του Βάκχου . Εκεί υπήρχε και λαός Βερεκύνθιοι, οι οποίοι λάτρευαν τη

Bερειcυνθία Μητέρα των θεών, την Κυβέλη με οργιαστικές τελετές και θορύβους.

. 13. Απο:rελέσματα της μέθης είναι η μάταιη μεγαλαυχία και η ασύνετη αποκάλυψη των απορρήτων. «χαλκός μέν εΙδους κάτοπτρον, οΙνο, δέ νοϋ».

Ωδή 19η

Γλυκέρα

Η σκληρή μητέρα των ερωτικών εmθυμιών Ι και ο γιος της Θηβαίας

Σεμέλης2 και η ακόλαστη ελευθεριότητα) με παρακινούν να ξαναδώσω

την καρδιά μου σε περασμένους (παλιούς) έρωτες. Με φλέγε ι (με

κατακαίει). Το κάλλος (η ομορφιά) της Γλυκέρας που λάμπει λαμπρότερα

(καθαρότερα) από το Πάριο μάρμαρο" με φλέγει η θελκτική της αναίδεια

(το χαριτωμένο θράσος τηςγ και το πρόσωπό της (η όψη της) πάρα

πολύ επικίνδυνο6 να το βλέπει κανείς (να το θωρεί).

Η Αφροδίτη άφησε (εγκατέλειψε) την Κύπρο7και ορμώντας όλη

επάνω μου δεν ανέχεται (δεν αφήνει, δεν επιτρέπει) να ψάλω τους

Σκύθες και τους μεγαλόφρονες (αλαζονικούς) για τα γοργοκίνητα άλογά

τους Πάρθους8, ούτε όσα καθόλου δεν ωφελούν (στον έρωτα).

Εδώ, παιδιά, στρώστε μου την τρυφερή χλόη , εδώ τα θαλερά

κλαδιά και τα θυμιάματα μαζί και τον κρατήρα (τη φιάλη) γεμάτον

δίχρονο κρασί' με τη θυσία του ιερού σφάγιου θα έρθει ευμενέστερη

(η Αφροδίτη)9.

5. Η ερωτική της προκλητικότητα. 6. Το πρόσωπό της ήταν τόσο θελκτικό, ώστε δεν μπορούσε κανείς να

περάσει χωρίς κίνδυνο να γλυστρήσει θωρώντας την και να πέσει στην ερωτική

της φλόγα. (Iubricus, a, um = ολισθηρός, επικίνδυνος).

7. Η Αφροδίτη λατρευόταν στην Κύπρο (Κύπρις Αφροδίτη), όπου στην Πάφο υπήρχε περικαλλής ναός και μαντείο. Με υπερβολή ο ποιητής λέει

άφησε η θεά την Κύπρο και τον κυρίευσε ολοκληρωτικά, ώστε δεν μπορεί να

ψάλει τίποτε άλλο παρά μόνο τον Έρωτα.

8. Οι Πάρθοι στις μάχες προσποιούνταν ότι οmσθοχωρούσαν και τρέπονταν σε φυγή, ύστερα όμως ξαφνικά έστρεφαν τα όπλα κατά των εχθρών που τους


καταδίωκαψ από εδώ και η φράση «τα πάρθια βέλψ (δόλια βέλη).

9. Ο ποιητής καλεί τους υπηρέτες να φέρουν και να στρώσουν χλόη και φρεσκοκομμένα κλαδιά και φύλλα δάφνης και ελιάς , να προσκομίσουν τα

χχ.

Vile potabis modicia , Sabϊnum canth'ιtris, Graeca quod ego ipse testa conditum levi, datus in theitro

cum tibi plausus,

clare Maecenas eques, αΙ paterni Ηαωίηίι> ripae simul et iocosa redderet laudes tibi Υ atiCini

montis imago.

' Caecttbum et prelo domitam Caleno tu bibes uvam: mea nec Falemae temperant vites neque Formiani

pocula colles.

)

l'

ΠΕΡ/ΛΗ.,Η: Ο Οράτιος προσκαλεl τον Μαικήγα σε συμπ6σιο και του

λέει ποιο κρασl θα πιει.

ΣXOΛlλ: Ι . cantharus, ί = κάνθαρος (είδος μεγάλου ποτη ρίου). 2. ελαφρό Σαβινικό κρασί ' το κρασί της Σαβινίας θεωρούνταν κρασί

ελαφρό και γι . αυτό μπορούσε να πιει κανείς χωρίς να φοβάται μήπως μεθύσει.

3. Πήλινο σταμνί κατασκευασμένο σε ελληνικό εργαστήριο αγγειοπλαστικής το σκαμνί αυτό το είχε γεμίσει με κρασί και του είχε κλείσει το

στόμιο με πηλό ή γυψο (είχε χρίσει το στόμιο με λάσπη) και έτσι σφραγισμένο

το κρασί είχε «γίνει» είχε «ψηθεί», και αν είχαν περάσει και λίγα χρόνια από

τη σφράγισή του το κρασί ήταν παλιό και εύγεστο.

4. Ο Τίβερης ποταμός που πηγάζει από την Ετρουρία. Τα χειροκροτήματα και οι επιδοκιμασίες αντηχούσαν στις όχθες του Τίβερη και του Βατικανού


θυμιάματα (λιβανωτούς) και τον κρατήρα με παλιό δίχρονο "ρασί, για να

προσφέρει θυσία στην Αφροδίτη, η οποία τώρα θα είναι επιεικέστερη και

ευμενέστερη μαζί του .

Ωδή 201) Προς το Μαικήνα

Με μέτρια ποτήρια Ι θα πιεις Σαβινικό κρασί2 που εγώ ο ίδιος έβαλα μέσα σε ελληνικό πήλινο αγγείο3 (σταμνί) και το σφράγισα

από πάνω (το έχρισα με πηλό), αφού επιδοκιμάσθηκες στο θέατρο

(αφού σου έγινε, σου δόθηκε επιδοκιμασία, χειροκροτήθηκες στο

θέατρο), αγαπητέ ιππότη Μαικήνα, ώστε να ανταποδίδουν (να αναπαριστούν, να αναπαράγουν) τους επαίνους συγχρόνως οι όχθες του

πατρώου ποταμού4 και η παιγνιώδης ηχώ του Βατικανού όρους.

Θα πιεις εσύ κρασί από το ΚαίκουβοS και σταφύλι στυμένο σε

Καληνό πιεστήριο6 (πατημένο σε πατητήρι Καληνό)' τα δικά μου

ποτήρια δεν τα κερνούν ούτε τα αμπέλια του Φαλέρνου7, ούτε οι

Φορμιανοί λόφοι8 (τα ποτήρια τα δικά μου δεν αναμιγνύουν κρασί

από τα αμπέλια του Φαλέρνου ούτε από τα αμπέλια των Φορμιών)9.

όρους.

5. Καίκουβο ήταν το όνομα του κρασιού από τα αμπέλια της περιοχής Καίκουβο του Λατίου.

6. Κρασί από σταφύλια πατημένα στα πατητήρια (ληνούς) της Καλησίας, περιοχής της Καμπανίας, περίφημης για τους αμπελώνες της και τα κρασιά

της .

7. Φάλερνο, πόλη της Καμπανίας. 8. Οι Φορμιές ήταν πόλη του Λατίου που είχε μεγάλη παραγωγή εξαίρετου

κρασιού.

9. Το νόημα: Εγώ στα ποτήρια μου δεν ανακατεύω κρασιά από το Φαλέρνο

ούτε από τις Φορμιές, δεν κερνώ κρασί ανάμικτο, γεμίζω τα ποτήρια μου με

γνήσιο κρασί και από αυτό σε κερνώ να πιεις, αγαπητέ μου Μαικήνα.


ΧΧΙ.

Diinam tenerae dicite virgl'nes, . intonsum pueri dicite Cynth'i'um

LatOnamque sUp'rθmo dilectam penitu8 Iovi.

ΥΟβ laetam fiuviis et nem~rum coma V V "'α quaecumque aut gelido prOmlnet Algl ο

nigris aut Erymanthi silvis aut virtdis Cragij

ΥΟβ Tempe tot~dem tollite laudibL\S nataIemque, mares, Delon Apolllni8 10

insignemque p~ar~tra fraternaque umerom lyra.

haec bellum lacrimosum, hic mis~ram famem pestemque a popU1o et princlpe Caes'ire ιη

Persas atque Britannos 1&

- -:estra motus aget prece.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο ποιητής προτρέπει τους νέους και τις νέες της Ρώμης να

υμνήσουν την Άρτεμη και τον Απόλλωνα και τη μητέρα τους Λητώ και

να τους παρακαλέσουν να απαλλάξουν την πόλη και τον Κι:ι,lσαρα ~πό !SΙ

δεινά της πε{νας (λιμός) και της νόσου (λοιμός) που ε{χαν ενσκήψει σττ}"

Ρώμη κατά τα έτη 23 και 22 π.χ..

ΣΧΟΛΙλ: Ι . Ο Απόλλωνας λέγεται Κύνθιος από το όρος Κύνθος της Δήλου,

όπου γεννήθηκε .

2. Τους ύμνους του Απόλλωνα και της , Αρτεμης έψαλλαν δύο χοροί, ο

ένας από νέους και ο άλλος από νέες, εναλλάξ, ο χορός των νέων τον ύμνο του

Απόλλωνα, ο χορός των παρθένων τον ύμνο της , Αρτεμης.

3. Το 'Αλγιδο όρος, πλησίον της Ρώμης, επί του οποίου υπήρχε ναός της

ΧΧΠ.

Integer vito.e scelerisque purus ηοη eget Ma~is iacu1is neque arcu


Ωδή 2Ιη

'Αρτεμη και Απόλλωνας

57

Την 'Αρτεμη, νεαρές (τρυφερές) παρθένες, υμνείτε, τον ακούρευτο

(μακρυμάλλη) Κύνθιο l δοξάστε, νέοι2, και την πολυαγαπημένη του ύψιστου Δία Λητώ.

Σεις (παρθένες υμνείστε) την' Αρτεμη που χαίρεται με τα ποτάμια και τα φυλλώματα των δασών, οποιοδήποτε (φύλλωμα, δένδρο), φυτρώνει

(βλαστάνει) είτε πάνω στο παγερό Άλγιδο3 είτε στα σκοτεινά δάση (βαθύσκια δάση) του Ερυμάνθου4 είτε στον καταπράσινο ΚράγοS.

Σεις (νέοι, αγόρια) με άλλους τόσους επαίνους εξάρατε (εyιcωμιάστε,

υμνείστε) τα Τέμπη και τη Δήλο, τη γενέτειρα του Απόλλωνα, και τον περίφημο από τη φαρέτρα και την αδελφική λύραδ ώμο του.

Αυτός, συγκινημένος από τη δέησή σας, θα μεταφέρει τον πολυ

δάκρυτο πόλεμο, τη φοβερή πείνα και το λοψό (την αρρώστεια)1 από το λαό "αι από τον άρχοντα (ηγεμόνα), Καίσαρα στους Πέρσες και τους Βρεττανούς.

θεάς 'Αρτεμης.

4. Ερύμανθος, όρος της Πελοποννήσου, στα όρια Αρκαδίας και Αχαίας, στα πυκνά και βαθύσκια δάση του κυνηγούσε η θεά 'Αρτεμη.

5. Ο Κράγος, όρος της Λυκίας στη Μ. Ασία.

6. Ο ποιητής εδώ εξαίρει τον στολισμένο με τη φαρέτρα και τη λύρα αριστερό ώμο του Απόλλωνα. Η λύρα λέγεται εδώ αδελφική είτε διότι είναι

δώρο του αδελφού του Ερμή , είτε διότι την αφαίρεσε από τον αδελφό του ο

Απόλλωνας.

7. Πείνα (λιμός) και νόσος (λοιμός) είχε ενσκήψει στη Ρώμη "ατά τα έτη 23 - 22 π.χ. Ο «αλεξίκα"ος» θεός Απόλλωνας συγκινημtνoς από τις παρα"λήσεις των νέων θα σώσει τον Καίσαρα και το λαό από τα δεινά αυτά μεταφέροντάς

t

τα μακριά, στην Ανατολή στη χώρα των Περσών (Πάρθων) "αι στη Δύση στη

χώρα των Βρεττανών. Οι Πέρσες (= Πάρθοι) και οι Βρεττανοί είχαν στασιάσει τότε "άι εναντίον αυτών ετοιμαζόταν να εκστρατεύσει ο Οκταβιανός Αύγουστος.

Ωδή 22η

Προς τον Αρίστιο φουσκο

Ο ακέραιος στη ζωή (του) και καθαρός από έγκλημα (αδίκημα),

Φoύσιcε l , δεν έχει ανάγκη από Μαυριτανι"ά2 ακόντια, ούτε από τόξο,


nec venenatis. gravida sagittis, Fusce, pharetra,

. ι

ΒίΥθ per ~yrtis iter IIoθstqosas ΒίΥθ tacturns ,per 'inhΟSΡ,ίtaleηι Caucasum vel quae loca fabulosus

h.mbit Hy'daspes.

namque ωθ BίI~β lupus' in S~bϊna, dum meam canto Lalagen et ultra terminum cuήs vagor expeditis,

fugit inermem j

quale portentum neque militaris DaunJa8 la.tis alit a.esculetis nec Iubae tellus generat, leonllm

arida nutrix.

pone mθ pigris ubi nulla. campis arbol' aestiva. recrea.tur a.ura., quod latus mundi nebulae ma.lusque

Iuppiter urgetj

pone sub curru nimium propinqui ΒοlίΙ! ίη terra domibus negata: dulce ridentem Lalagen ama.bo,

dulce loquentem.

δ

10

Ιδ

!ο

- Ι'

ΠΕΡ/ΛΗΨΗ: Ο ποιητής σ ' αυτή την ωδή λέει ότι ο ακέραιος και αΎνός

άνθρωπος, οπουδήποτε κι αν βρεθεΕ στη ζωή του, δεν διατρέχει κανέναν

κΕνδυνο.

ΣXOΛlΛ: Ι. Ποιητής, ρήτορας ιcαι γραμματιιcός, στενός φίλος του Οράτιου.

ΧΧΙΙΙ.

νίαιβ hinnuleo ωθ ΒιωίΗΒ, Chloe, quaerenti pavida.m montibus βΥίίΒ

ma.trem non Βίηθ ΥΒΠΟ


ούτε από φαρέτρα γεμάτη με φαρμακερά βέλη, είτε πρόκειται να πορευθεί

μέσα από τις θερμές Σύρτεις3, είτε μέσα από τον αφιλόξενο Καύκασο,

είτε μέσα από τους τόπους που περιβρέχει ο μυθικός Υδάσπης4.

Γιατί και μένα ο λύκος στο Σαβινικό δάσος με αποφεύγει, αν και

είμαι άοπλος, όταν τραγουδώ τη ΛαλάγηS και αμέριμνος (απαλλαγμένος

από φροντίδες) περιπλανιέμαι έξω από τα όρια (του δάσους). Τέτοιο τέρας ούτε η πολεμική (στρατιωτική) Δαυνιάδα6 τρέφει στα απέραντα δάση, ούτε η ξερή (αυχμηρή) χώρα του του Ιούβα7, η τροφός των λιονταριών, γεννάει.

Βάλε με (τοποθέτησέ με) στις άγονες πεδιάδες, όπου κανένα δέντρο

δεν αναζωογονείται από την καλοκαιρινή αύρα και όπου την πλευρά

αυτή του κόσμου τα σύννεφα και ο κακός Δίας (ο συννεφιασμένος

Ουρανός) πιέζουν (σκεπάζουν). Βάλε με κάτω από το άρμα του ήλιου

το πιο κοντινό, σε χώρα ακατοίκητη 8, εγώ (πάντοτε) θα αγαπώ τη

Λαλάγη τη φιλομειδή (που γελάει γλυκά) και γλυκομίλητη (που μιλάει

γλυκά).

2. από τη Μαυριτανία, επαρχία της Αφρικής, πατρίδα των Μαύρωψ οι Μαυριτανοί διακρίνονταν για την πολεμική τους ανδρεία.

3. Οι αμμώδεις παραλίες της Β. Αφρικής που λέγονται Σύρτεις, κατά μήκος των ακτών της Τυνησίας, και της Λιβύης.

4. Ποταμός της Ινδίας, στα νερά του οποίου πίστευαν ότι έρρεαν χρυσός και πολύτιμοι λίθοι.

5. συνηθισμένο όνομα απελεύθερων ·γυναικών. 6. χώρα της Απουλίας .

7. η Μαυριτανία και η Νομαδική όπου ο Ιούβας σκοτώθηκε πολεμώντας μαζί με τον Πομπηίο εναντίον του Καίσαρα.

8. εννοεί τη «διακεκαυμένψ> ζώνη της γης στους στίχους 17 - 20 περιγράφεται η «κατεψυγμένη» ζώνη.

Ωδή 23η

Προς τη Χλόη

Χλόη, με αποφεύγεις, όμοια με ελαφάκι που αναζητάει (ψάχνει να βρει) τη μητέρ~ του πάνω στα δύσβατα βουνά, όχι χωρίς μάταιο φόβο των ανέμων ιcαι του δάσους .


aural"llm θΙ siluae metu.

nam seu mobilibus vepri: inhoJTJlit ad ventum {οlίίΒ seu virides rubum

dimovere lacertae, . et cOl·de et ~enibus tremit.

atqui ηοη egote tigris ut aspera GaetUlusve leo frangere persequor: 10

tandelD desine matrem tempestiva scqni viro.

ΠΕΡΙΛΗΙΡΗ: Ο ποιητής παρακαλεί τη Χλόη να μη τον αποφεύγει ακο

λουθώντας την περίφοβη μητέρα της, αφού είναι ήδη σε ώρα γάμου.

ΧΧΙΙΠ.

QUiS desidp.rio βίΙ pudor aut mOdU9 tam cari capitis? praecipe lugubris c;.ιntus, Melpom'/(ne, cui liql1idaιm pater

vocem cum cithara dedit.

el"go Quintilium perpetuos sopor urget? cni Pudor et !ustitiae soror incol"1'upta Fides nudaque ν eritas

quando ullum inveniet parem?

multis ίllθ honis fl.ebiIis occidit, ηιιΙΙί flehilior quam tibi, Vergili. 10

tu, frustra pius, heu ηΟΏ ita creditum poscis Quintili um deos.

quid? βί Threicio blandius Orpheo auditam moderere arboribus fidem, num vatIIte redeat sangUΊs imagini, 15

quam vi..ι·ga semel hOrJ:rda

ηΟΏ lenίs precibus fata recludere nigro conr ulerit Mercurius gregi? durum: sed levius fit patientia

quidquid conigere est nefas. .0

-.1·

ΟΡΑΠΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ 61

Διότι είτε ο ερχομός της ' Ανοιξης (η πρώτη πνοή της' Ανοιξης) φρίττει πάνω στα ευκίνητα φύλλα', είτε οι πράσινες σαύρες διέσχισαν

τη βάτο (τα βάτα, τον βατώνα) τ·ου τρέμουν η καρδιά και τα γόνατα. Αλλά εδώ δεν εnιδιώκω (δεν σε ακολουθώ) να σε κατασπαράξω

σαν άγρια τίγρη, είτε σαν Γαιτουλικό2 λιοντάρι· πάψε, επιτέλους , να

ακολουθείς τη μητέρα σου, ενώ είσαι ώριμη για άνδρα (ενώ είσαι σε

ώρα γάμου).

ΣΧΟΛΙΛ: ι . Η πνοή της' Ανοιξης, το ανοιξιάτικο αεράκι κάνει τα φύλλα των

δένδρων να φρίττουν, να σειούνται, να θροίζουν.

2. Από τη Γαιτουλία, που ήταν χώρα της Aφρι!Cής στα νότια της Νουμηδίας

και της Μαυριτανίας, όπου κατοικούσαν οι Γαίτουλοι, λαός πολεμικός, τους

οποίους οι Ρωμαίοι προσλάμβαναν ως μισθοφόρους στο στρατό τους.

Ωδή 24η

Προς το Βεργίλιο

Ποιο όριο ή ποιο μέτρο μπορεί να υπάρξει στο πένθος για τόσο

αγαπημένο πρόσωπο'; Έμπνευσέ με πένθιμα άσματα, Μελπομένη,

που ο πατέρας (των θεών)2 σου έδωσε φωνή μελωδική μαζί με την

κιθάρα (την τέχνη της κιθάρας) .

Λοιπόν αληθινά ύπνος αιώνιος καλύπτει τον Κοϊντίλιο!3 Όμοιό

του πότε θα βρει άλλον ή Αιδώς και η αδιάφθορη Πίστη, η αδελφή της Δικαιοσύνης, ιcαι η γυμνή Αλήθεια;4 Εκείνος πέθανε πολύκλαυστος

από πολλούς αγαθούς, από κανένα όμως περισσότερο όσο από σένα, Βεργίλιε . .

Συ, μάταια ζητάς, αν και είσαι ευσεβής, από τους θεούς τον Κοϊ

ντίλιο, που δεν σου εμπιστεύθηκαν έτσι (με αυτόν τον όρογ.

Τι; αν έκρουες τη λύρα που την άκουσαν τα δέντρα, γλυκύτερα

(μελωδικότερα) από τον Θρακικόν Ορφέα6, άραγε θα επανερχόταν το

αίμα στο κενό είδωλο, το οποίο με τη φοβερή (φρικτή) ράβδο του ο

Ερμής ο αδυσώπητος στο να ανοίγει με παρακλήσεις τις πύλες του

' Αδη, συνώθησε (έσπρωξε) μια για πάντα στη σκοτεινή αγέλη ;7

Σκληρό! αλλά ο,τιδήποτε είναι αθέμιτο (είναι απαγορευμένο από

τους θείους νόμους) να διορθώσουμε, γίνεται ελαφρότερο με την υπο

μονή8.


ΠΕΡΙΛΗ'l'Η: Ο Οράτιος με την ωδή αυτήν προσπαθεί να παρηγορήσει το

φlλo του Βεργ{λιο για το θάνατό του κοινού φ{λου τους Κοϊντιλlου και

εγκωμιάζει τις αρετiς του.

ΣΧΟΛΙΛ: Ι. Οι Λατίνοι, όπως οι αρχαίοι Έλληνες ποιητές χρησιμοποιούν . τις λέξεις κεφαλή (Όμηρος) και κάρα (τραγικοί) για να δηλώσουν το πρόσωπο

(Ισμήνης κάρα).

2. Οι Μούσες ήταν θυγατέρες του Δία και της Μνημοσύνης. Η Μελπομένη

είναι η Μούσα της τραγωδίας και αυτήν εmκαλείται ο ποιητής να τον εμπνεύσει

στην πένθιμη ωδή του για το θάνατο του φίλου του Κοϊντιλίου .

3. Ο Κοϊντίλιος Ούαρος, φίλος αγαπημένος του Ορατίου και του Βεργιλίου,

καταγόταν από την Κρεμώνα, πόλη γειτονική στη Μάντουα, την πατρίδα του

Βεργιλίου. Πέθανε το 24 π.Χ.

4. Η Αιδώς, η Πίστη και η Αλήθεια ήταν οι τρεις μεγάλες αρετές , οι

οποίες κοσμούσαν τον Κοϊντίλιο . Με την προσωποποιία των αρετών ο λόγος

χχν.

Parcius iuncta& quatiunt fenestras iactibus crebris iuvenes protervi nec tibi somnos adimunt amatque

ianua limen,

quae prius multum facilis movebat cardines. audis minus et minus lam: <me tuo 10ηga.ιι pereunte noctes,

Lydia, dormis?'

invicem moechos anus &rrogantis flebis in &010 ΙθΥίΒ angiportu 10

Thracio bacchante magis 8ub inter-lunia vento,

cum tibi flagrans amor et libido, quae solet matres furiare equorum, ΒβθΥίθΙ circa iecur ulcerosum 11

_ i

ΟΡΑΤΙΟΥ ΩΔΕΣ BmhΙO ΠΡΩΤΟ 63

γίνεται σεμνότερος και υψηλότερος.

5. Δεν σου τον εμπιστεύθηκαν οι θεοί με τον όρο να τον απαιτήσεις όταν εκείνοι τον παραλάβουν, με τη συμφωνία δηλαδή να σου τον επιστρέψουν μετά θάνατον.

6. Κατά τον γνωστό μύθο του Ορφέα η μουσική του κατέθελ γε την ακοή των ανθρώπων, εξημέρωνε τα θηρία και σαγήνευε τις πέτρες και τα δέντρα και τα άλλα άψυχα.

7. Ο Ψυχοπομπός θεός Ερμής κρατώντας τη φρικτή ράβδο του συνάγει τις ψυχές των νεκρών, τα κενά είδωλα, «είδωλα καμόντων» κατά τον Όμηρο,

σε μια σκοτεινή αγέλη μέσα στο σκοτεινό ' Αδη και δεν κάμπτεται από τις

ικεσίες των ανθρώπων να επιτρέψει την επάνοδο από τον ' Αδη παραβιάζοντας

τους νόμους των θεσφάτων (τους θείους νόμους).

8. Σκληρό, η μη επαναφορά των νεκρών στη ζωή . Η υπομονή όμως και ο

χρόνος θεραπεύουν τον πόνο και τη θλίψη. Πρβλ. και το του Αρχιλόχου «θεοί

άνηκέστοισι κακοίσιν έπί κρατερήν τλημοσύνην Ιθεσαν φάρμακον».

Ωδή 25η


Οι ακόλαστοι νέοι σπανιό'cερα χτυπούν τα κλειστά παράθυρά

σου) με συνεχή (αδιάκοπα) χτυπήματα2 ούτε σου αφαιρούν (διακόπτουν)

τον ύπνο, και η θύρα, που πριν πολύ εύκολα άνοιγε, μένει (τώρα) κλειστή3. .

Ακούς τώρα πια ολοένα και λιγότερο «κοιμάσαι, Λυδία, ενώ εγώ,

ο δικός σου, χάνομαι μέσα στις ατελείωτες νύχτες;»

Περιφρονημένη γρια θα κλαις τώρα με τη σειρά σου4 τους αλα

ζονικούς μοιχούς (εραστές) στο έρημο στενό δρομάιcιS, ενώ ο θρακικός

άνεμος (βοράς) με περισσότερη μανία φυσάει κατά τα μεσοσέληνα,

όταν ο φλογερός έρωτας και η επιθυμία που κάνει συνήθως μανιακές

τις μητέρες των ίππων, θα μαίνεται στο άρρωστο από τον έρωτα συκώτι σου6, όχι χωρίς μεμψιμοιρία (μεμψιμοιρώντας) γιατί η εύθυμη νεολαία

χαίρεται (ευχαριστιέται) περισσότερο με τον πράσινο κισσό και τη

μαύρη μυρτιά, τα ξερά φύλλα αφιερώνει στον Έβρο, το σύντροφο

του χειμώνα7•

64 ΟΡΑΠΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ

ηοη sine questu,

Iaeta qnod pubes hedera virenti gaudeat pulla magis atque myrto, aridas frondes hiemis sodali

dedicet Euro.

ΣXOΛlλ: Ι. τα συνεζευγμένα με το μάνδαλο παράθι)ρα, κλεισμένα με το μάνταλο.

2. χ:τυπούν τα παράθυρα τα κλειστά μ~ λίθους, με χαλίκια για να δηλώσουν την έλευσή τους.

XXV!. Musis amicus tristitiam et metus tradam protervis in mare Cretlcum

portare τθηΙίβ, quis sub Arcto ΤθΧ gelidιι.e metuattll' orae,

quid Tiridaten terreat, unice securus. ο quae fontibus integris

gaudes, apricos necte fl.ores, necte meo Lamiae coronam,

ΡίρΙθί dulcis. ηίΙ βίηθ te mei prosUDt honores: hune fi.dibus ηοτίβ,

hunc Lesbio sacrare plectro teque tuasque decet sorores.

.. '

10

ΠΕΡΙΛΗΙΡΗ: Ο ποιητής επιιcaλεΙται τη Μούσα για να εγιcωμιάσει επάξια

το φΙλο του Αίλιο λαμΙα.

ΣΧΟΛ1λ: Ι. Το Κρητικό πέλαγος ήταν γνωστό στους Ρωμαίους για τους

σφοδρούς ανέμους και τις τρικυμίες του.

2. Η κρύα και παγετώδης χώρα του Βορρά είναι η Σκυθία.

3. Ο Τιριδάτης ήταν βασιλιάς της Αρμενίας ο οποίος είχε καταλάβει και τη χώρα των Πάρθων. Οι Πάρθοι όμως με τη βοήθεια των Σκυθών τον εξεδίωξαν

από τη χώρα τους .

4. Όνομα των Μουσών από την πόλη Πίμπλεια ή Πίμπλα της Πιερίας στους ΒΑ πρόποδες του Ολύμπου, κοντά στην πόλη Δίο, όπου λατρεύονταν οι


3. Η θύρα που πριν εύιcoλα ιcινoύσε τις ιcλειδαριές της μένει τώρα ιcλειστή, που εύιcoλα ιcαι συχνά άνοιγε τώρα αγαπά το ιcατώφλι της, μένει τώρα ιcλειστή.

4. Με τη σειρά σου. Καθώς οι νέοι, όταν ήσουν νέα, έιcλαιγαν για τη διιcή σου αλαζονεία, έτσι ιcαι συ γρια πλέον θα ιcλαις για τη διιcή τους αλαζονεία.

5. Ο στενός δρoμίσιcoς όπου βρισιcόταν το σπίτι της Λυδίας.

6. Το ήπαρ (συΙCώτι) θεωρούνταν η έδρα των επιθυμιών. 7. Η νεολαία προτιμάει τις τρυφερές παρθένους, τις οποίες ο ποιητής

παραβάλλει προς θαλερό ιcισσό ιcαι μυρτιά παρά τις γριές, τις οποίες παραβάλλει

προς ξερά φύλλα.

Ωδή 26η

Αίλ'ιος Λαμίας

Φίλος των Μουσών θα παραδώσω στους ορμητικούς !1νέμους τη

μελαπολία και τους φόβους να τους μεταφέρουν στο Κρητικό πέλαγος',

αδιαφορώντας εντελώς (χωρίς καθόλου να με νοιάζει, να με μέλει)

ποιος βασιλιάς κρύας χώρας στο Βορρά2 φοβάται, τι τρομάζει τον Τιριδάτη3.

Γλυκειά Πίμπλεια4, που χαίρεσαι στις καθάριες (δροσερές, κρυ

στάλλινες) πηγές, πλέξε ηλιόλουστα λουλούδιαS, πλέξε στεφάνι για τον Λαμία6 τον δικό μου (το φίλο μου Λαμία).

Χωρίς εσένα οι δικές μου τιμές δεν ωφελούν σε τίποτε (είναι

ανώφελες). Εσύ και οι αδελφές σου1 πρέπει να τον απαθανατίσετε (σε

σένα και τις αδελφές σου ταιριάζει να τον αποθανατίσετε) με νέες χορδές (με καινούργιες μελωδίες), με Λεσβιακά πλήκτρα8 (Λεσβιακή

λύρα, λυρική ποίηση).

Πιερίδες Μούσες, οι οποίες γι' αυτό επονομάζονταν Πιμπληίδες Μούσες.

5. Λουλούδια δηλαδή ίο 10cΊS apricis natos = που φύονται σε ευήλιο τόπο ιcαι επομένως ευώδη.

6. Ο Αίλιος Λαμίας, ευγενής Ρωμαίος, φίλος του ποιητή .

7. Οι αδελφές της Μούσας που επιιcαλείται ο ποιητής, οι Πιμπληίδες Μούσες.

8. Με ιcαινoύργιες μελωδίες, με ποιήματα Λεσβιαιcά, όμοια δηλαδή προς τα ποιήμα.τα των Λεσβίων λυριιcών ποιητών, Aλιcαίoυ ιcαι Σαπφώς. Ο Οράτιος

έχει ως πρότυπά του τους αρχαίους Έλληνες λυριιcoύς ποιητές.


XXVII. Natis ίη αβαω laetitiae scyphis pugnare Thracum est: tollite barbarum

morem verecundumque Bacchum sauguineis prohibete τί:χίΒ.

vino et lucernis Medus acin'iίces immane quantum discrepat: inpium

lenite clamorem sodales et cubito remanete presso.

voltis ΒθΥθτί me quoque sumere partem Falerni? dicat Opuntia"

frater Megillae, quo teatus volnere, qua pereat sagitta.

cessat voluntas? non ΒΙίβ bibam mercede. quae te cumque domat Venus,

ποη erubescendis adurit ignibus ingenuoque sempel'

amore peccas, quidquid habes, age, depone tutis auribus. a miser,

quanta laboras in Charybdi, digne puer meliore fla.mma.

quae saga, qώs te solvere Thessalis magus venenis, quis poterit deus?

yiΣ inligatum te ΙΤίίοτωί Pegasus e:xpediet Chimaera

10

15

10

~ ""

ΠEPIΛH,I,H: Ο ποιητής προτρέπει τους φlλoυς του να διατηρούν στα

συμπ6σια την ιλαρότητα, να μη μεθούν και να μη εκτρέπονται σε συμπλοκές

και αιματηρές φιλονικ{ες.

ΣΧΟΛΙλ: Ι. Scyphus = το σκύφος, ποτήρι με δύο λαβές και με γλυπτές παραστάσεις. Ήταν το ποτήρι του Ηρακλή, όπως ο Κάνθαρος ήταν το ποτήρι του

Διονύσου. Τα ποτήρια γεμάτα κρασί προκαλούν την ευθυμία στα συμπόσια.

2. Ο ακινάκης ήταν ξίφος των Περσών, οι οποίοι, όπως και οι Πάρθοι,

προσέρχονταν στα συμπόσια ζωσμένοι με το ξίφος αυτό.

3. Η παρουσία ξιφοφόρων στα συμπόσια που διαρκούσαν όλη τη νύχτα κάτω από το φως των λύχνων, ήταν κάτι αταίριαστο με την όλη φαιδρή και

εύθυμη ατμόσφαιρα του συμποσίου.

4. Στα συμπόσια οι συμποσιαστές ήταν ξαπλωμένοι σε «ανάκλιντρα»

ΟΡΑΏΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ

Ωδή 27η

Προς τους εταίρους

67

Είναι των Θρακών (συνήθεια, συνηθίζουν οι Θράκες) να μάχονται

με τα ποτήρια Ι , τα προορισμένα να προκαλούν την ευθυμία. Αφήστε το βάρβαρο έθιμο και απομακρύνετε τον μέτριο Βάκχο από τις αιματηρές

φιλονικίες.

Πόσο αποτρόπαια ο Μηδικός ακινάκης2 διαφωνεί με τον οίνο

και τους λύχνους!3 (Πόσο αντίθετα είναι το Μηδικό ξίφος και τα ολονύχτια συμπόσια!). Χαμηλώστε την ασεβή κραυγή, φίλοι και μείνετε

με ακουμπισμένο τον αγκώνα4 (στο τραπέζι). Θέλετε να πιω κι εγώ μαζί σας από το σκληρό ΦαλερνικόS κρασί;

ο αδελφός της Οπουντίας Μεγίλλης6 ας πει με ποιου είδους τραύμα, με ποιο βέλος θα πέθαινε ευτυχισμένος!

Καταπαύει η επιθυμία; Δε θα πιω με άλλη αμοιβή. Οποιοσδήποτε έρωτας κι αν σε δαμάσει (σε νικήσει) δεν σε κατακαίει με αισχρές

φλογερές ορμές και δεν αμαρτάνεις πάντοτε στον έντιμο έρωτα7•

Έλα, ό,τι έχεις (να πεις), κατάθεσέ το (εμπιστεύσου το) σε έμπιστα

αυτιά. Αχ! άθλιο παιδί, άξιο καλύτερης φλόγας (καλύτερου έρωτα)

πόσα βάσανα υπόφερες για τ'η Χάρύβδη!8 Ποια μάγισσα (φαρμακεύτρια), ποιος μάγος με Θεσσαλικά φίλτρα

(φάρμακα)9, ποιος θεός θα μπορέσει να σε απαλλάξει (θα σε γλυτώσει). Ο Πήγασος μόλις θα σε αποσπάσει δεμένο στην τρίμορφη Χίμαιρα!ΙΟ.

(καναπέδες, ντιβάνια) ακουμπώντας στον αριστερό αγκώνα.

5. Φάλερνο, πόλη της Καμπανίας, γνωστής για τα περίφημα κρασιά της. 6. Όνομα πλαστό. 7. Στον έρωτα προς τις ελευθερες γυναίκες και ό"χι προς τις δουλες ή τις

απελευθερες γυναίκες.

8. Που ερωτευθηκες εταίρα άπληστη και αρπακτική σαν τη Χάρυβδη .

9. Η Θεσσαλία ήταν πασίγνωστη για τα βότανα και τις φαρμακευτριές της.

10. Ο Πήγασος ήταν το φτερωτό άλογο του Βελλερεφόντη . Επιβαίνοντας

στο φτερωτό αυτό άλογο ο Βελλερεφόντης επιτέθηκε κατά της Χίμαιρας και

τη σκότωσε. Η Χίμαιρα ήταν τρίμορφο τέρας που το μπροστινό μέρος του

σώματός της ήταν λιονταριου, το μέσο αγριόγιδας και το πίσω μέρος δράκοντα,

απέπνεε φωτιά (τρίμορφον και πυρίπνουν τέρας) και προξενουσε κακό στους

ανθρώπους. Μόνο ο Πήγασος με αναβάτη ιππέα το Βελλερεφόντη θα μπορέσει

να τον γλυτώσει από τη φοβερή αυτή Χίμαιρα!


XXVIII. Te ωΒιίιι et terrae numeroque carentis harenae

mensorem cohibent, Archyta, pulveris exigui prope latum parva Matinum

munera nec quidquam tibi pl'odest

aerias temptasse domos animoque rotundum percurrisse polum morituro.

occidit et ΡθΙορίβ genltor, convlva deorum, Tithonusque remot\1S in . auras .

et Iovis arcanis ΜίηΟβ admissus habentque Tartara Panthorden iterum Orco

demissum, quamvis clipeo Troiana refixo tempora testatus nihil ultra

nervos atque cutem morti concesserat atrae, iudice te ηοη sordidus auctor

naturae verique. sed omnis una manet ηοχ et calcanda semel νίβ leti.

dant alios Furiae torvo spectacula. )[arti, exitio est avidum mare nautis;

δ

10

15

mixta senum ac iuvenum densentur funera, nullunl saeva eaput Proserprna fugit: . ,ο

me quoque devexi rapidus comes Orionis ΠlyrrciII Ν otus obruit undis.

at tu, nauta , vagae ηθ parce malignus harenae ossibus et capiti inhumato

particulam dare: sic quodcumque minabitur Enrus 2~ fiuctibus Hesperiis Venusinae

plectantur βίΙνβθ te sospite multaque merces unde potest tibi defiuat aequo

ab Iove Ν eptunoque sacri custode Tarenti. neglegis inmetitis nocituram 30

postmodo te natis fraudem conmittere? fol's et debita ίυΙβ vicesque superbae

te maneant ipsum: precibus. Ώοη linquar inultis teque piacula nulla resolvent.

quamquam festinas , ηοη est ωοΙβ longa; licebit 3&

illiecto ter pulvere curras.

ΟΡΑΤΙΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ πΡΩτο

Ωδή 28η

Αρχύτας

69

Εσένα, Αρ'Χύτα Ι, το μετρητή της θάλασσας και της στεριάς και

της αμέτρητης (αναρίθμητης) άμμου, μικρό δώρο (μικρός τάφος) από

λίγο 'Χώμα σε περικλείει (σε σκεπάζει) κοντά στην ακτή του Ματίνου2,

και δεν ωφελούν σε τίποτα το να εξετάζεις (να ψηλαφείς) τα εναέρια

δώματα και να διατρέ'Χεις με το μελλοθάνατο πνεύμα τον κυκλοτερή

ουρανό.

Πέθανε και ο γεννήτορας (ο πατέρας) του Πέλοπα3, ο συμπότης

(ομοτράπεζος) των θεών, και ο Τιθωνός4 που ανυψώθηκε στις αύρες,

και ο Μίνωας που έγι.νε δεκτός στα απόρρητα του Δία κατέ'Χουν τα

Τάρταρα του ΠανθοίδηS που κατέβηκε και πάλι (για δεύτερη φορά)

στον' Αδη' αυτός αν και επιμαρτυρούσε με την ασπίδα που απέσπασε

τους Τρωικούς 'Χρόνους δεν εί'Χε τίποτε παρα'Χωρήσει στο μαύρο θάνατο

εκτός από τα νεύρα και το δέρμα, αυτός που κατά την κρίση σου (με

σένα κριτή, εκτιμητή) δεν ήταν ασήμαντος ερευνητής της φύσεως και

της αλήθειας.

Αλλά όλους μια νύ'Χτα περιμένει και η οδός του θανάτου μια

φορά πρέπει να πατηθεί (μια φορά πρέπει να την περπατήσουμε) .

' Αλλους οι Ερινύες τους προσφέρουν θεάματα στο βλοσυρόν

'Αρη, η ακόρεστη θάλασσα είναι ο όλεθρος των ναυτών' 'κηδείες

γερόντων και νέων συμπυκνώνονται ανάμικτες, η σκληρή Περσεφόνη

καμιά κεφαλή (καμιά ύπαρξη) δεν αφήνει να διαφύγει (δεν της διαφεύγει)6,

Κι εμένα επίσης ο Νότος, ο ορμητικός ακόλουθος του Ωρίωνα7

την επο'Χή της δύσης του (που γέρνει προς τη δύση του) με καταβύθισε

στα lλλυριακά κύματα8 •

Αλλά συ, ναύτη, μη φανείς φειδωλός να δώσεις στα οστά και την

άταφη κεφαλή μου μέρος από την άμμο που είναι σκορπισμένη (να

σκεπάσεις το άταφο σώμα μου με λίγη σκορπιcrμένη άμμο). Είθε, αν

εσύ είσαι σώος, να καταστραφούν τα δάση της Βενουσίας9 με οποιαδή

ποτε καταστροφή θα απειλήσει ο ΕύροςlΟ με τα Εσπέρια κύματα, και

είθε πολλή αμοιβή να ρεύσει επάνω σου (πολύς να είναι ο μισθός σου)

από τον δίκαιο Δία, από τον οποίο είναι δυνατόν (ο οποίος μπορεί να

δώσει αμοιβή), και από τον Ποσειδώνα το φρουρό (φύλακα) του ιερού

Τάραντα.

Παραμελείς (αποφεύγεις) να διαπράξεις απάτη (αμάρτημα) που

πρόκειται να βλάψει έπειτα (κάποτε) τους αθώους απογόνους; Ίσως


ΠΕΡΙΛΗ.,Η: Ο Οράτιος μετά τη μάχη στους Φιλίππους ναυάγησε ιcαι

μόλις ιcατόρθωσε να σωθεΙ Στην ωδή αυτή παρουσιάζει τον εαυτό του ως

πνιγμένο ιcαι νειcρό ιcαι παραιcαλε{ ένα ναύτη να μην αφήσει άtαφο το

σώμα του.

ΣXOΛL4: ι. Πυθαγόρειος φιλόσοφος, σύγχρονος του Πλάτωνα, υπήρξς άρχοντας

του Τάραντα επί πολλά έτη. Κατά τον Οράτιο πνίγηκε σε ναυάγιο πλησίον

των ακτών της Απουλίας. Έγινε περίφημος για τις μηχανικές του εφευρέσεις

(τροχαλία κ.ά.) .

2. Όρος και ακρωτήριο της Απουλίας.

3. Πατέρας του Πέλοπα ήταν ο Τάνταλος, ο οποίος παρέθεσε το γνωστό

δείπνο στους θεούς (ομοτράπεζος των θεών).

3. Ο Τιθωνός ήταν γιος του Λαομέδοντα. Αυτόν τον αγάπησε και τον

απήγαγε η Ηώς, η οποία ζήτησε από το Δία να τον κάμει αθάνατο . Λησμόνησε

όμως να ζητήσει και την αιώνια νότητά του. Γι ' αυτό όταν έφθασε σε βαθειά

γεράματα οι θεοί τον λυπήθηκαν και τον μεταμόρφωσαν σε τέττιγα (τζίτζικα) .

5. Δηλαδή τον Πυθαγόρα, ο οποίος έλεγε ότι ήταν κατά μεταμψύχωση ο Εύφορβος, ο γιος του Πάνθου, ο οποίος είχε παραβρεθεί στην πολιορκία της

Τροίας και, όταν σκοτώθηκε από το Μενέλαο, η ασπίδα του αφιερώθηκε στο

ναό της Ήρας στο' Αργος. Αυτήν την ασπίδα ως δική του την αφαίρεσε από

το ναό και την έδειχνε ως απόδειξη ότι υπήρξε και έλαβε μέρος στον Τρωικό

XXVllll. ΙΜί, beatis nunc ArabIlm invides gazis et acrem militiam paras

ηοη ante devictis Sabaeae regibus horribilique Medo

nectis catenas? quae tibi virginum ι sponso necato barbara serviet,

puer quis θΧ aula capillis ad cyathum statuetur unctis

doctus sagittas tendere Sericas arcu paterno? quis neget arduis 10

pronos relabi ΡΟΒΒθ τίΥΟΒ


και τα οφειλόμενα δίκαια και τα αντίποινα τα υβριστικά 11 να περιμένουν

και σένα τον ίδιο' δε θα μείνω εγκαταλειμμένος με ανεκδίκητες δεήσεις

και σένα κανένας εξιλασμός δε θα εξαγνίσει. Αν και σπεύδεις , η βραδύτητα δεν είναι μακρά' θα σου επιτραπεί (θα σου είναι δυνατόν, θα μπορέσεις) να τρέξεις (να φύγεις , να συνεχίσεις το ταξίδι σου, τον

πλουν) αφού ρίξεις πάνω μου τρεις φορές σκόνη l2 (αφού πρώτα πα-

• σπαλίσεις το νεκρό σώμα μου τρεις φορές με λίγη άμμο .

πόλεμο . Και τον Πυθαγόρα λοιπόντον κατέχει ο ' Αδης παρ ' όλες τις διαμαρ

τυρίες του ότι έπρεπε να εξέλθει για να μετεμψυχωθεί σε άλλο πρόσωπο.

6. Κανένα δε φοβάται ο θάνατος .

7. Ο Ωρίωνας όταν δύει κατά το Νοέμβριο ακολουθείται από θύελλες σφοδρές .

8. Του Αδριατικού πελάγους τα κύματα που εκσπούν στις ακτές της Ιλλυρίας. 9. Η Βενουσία ήταν πόλη της Απουλίας πατρίδα του Ορατίου.

10. Εύρος είναι ο Νοτιοανατολικός άνεμος που φουσκώνει τα κύματα της θάλασσας προς την Εσπερία, όπως λεγόταν η Ιταλία επειδή βρίσκεται προς τα

δυτικά (προς εσπέραν).

11. Όπως δηλ. συ υβριστικά απορρίπτεις τις δεήσεις μου , έτσι και σε

σένα υβριστική να είναι η θεία δίκη.

12. Δε θέλει να μείνει άταφο το νεκρό σώμα του, γι • αυτό παρακαλεί έστω και με λίγη άμμο να τον καλύψει. (Πρβλ. Σοφοκλ. Αντιγόνη).

Ωδή 29η

. Προς τον Ίκκιο

Φθονείς τώρα, Ίκκιε l , τους άφθονους θησαυρQύς των Αράβων και προετοιμάζεις δεινή εκστρατεία (φοβερό πόλεμο) κατά των ανυπό

τακτων ως τώρα (αήττητων πριν) βασιλέων της Σαβαίας2, και πλέκεις

αλυσίδες για τον τρομερό Μήδο.

Ποια από τις παρθένους των βαρβάρων, όταν σκοτωθεί ο μνηστήρας της θα σε υπηρετήσει; Ποιος αυλικός νέος με μυρωμένη κόμη που ξέρει καλά να ρίχνει Σηρικά βέλη3 με το πατρικό τόξο θα στέκεται δίπλα σου για να γεμίζει το ποτήρι σου και να σου το προσφέρει;4

Ποιος θα αρνηθεί ότι μπορεί (είναι δυνατό) τα ρυάκια που κατηφορίζουν από τα ψηλά βουνά να γυρίσουν προς τα πάνω, και ο Τίβερης να στραφεί προς τα πίσω,S

,/


montibus et Tiberim reverti,

cum tu coemptos undique nobilis libros ΡβηβθΙί Socraticam et domum

mutare loricis Hiberis, 15

pollicitus meliora, tendis?

ΠΕΡ/ΛΗΨΗ: Ο Οράτιος με κάποια φιλική ειρωνεία μέμφεται το φ{λο του

Ίκκιο, δι6τι εγκατέλειψε τη φιλοσοφία και στράφηκε στην πολεμική

τέχνη.

ΣXOΛL4: 1. Φίλος του Ορατίου ο οποίος σπούδαζε τη φιλοσαρία και ακολοΟΟησε τον Αίλιο Γάλλο στην εκστρατεία του κατά των Αράβων.

2. Οι Σαβαίοι ήταν λαός της Σαβαίας, χώρας της Αραβίας, πλουσιότατη ς σε χρυσό, άργυρο, πολύτιμους λίθους και αρώματα.

3. Οι Σήρες, λαός της Ανατολής, περίφημος για τα τόξα του και τα βέλη (Σηρικά βέλη) . .

4. Θα έχει ως υπηρεσία να στέκεται δίπλα σου για να σου γεμίζει το

ποτήρι με κρασί και να σου το 1φοσφέρει, δούλος αυτός σε σένα τον κύριό

του.

ΧΧΧ.

Ο Venus regina Cnidi Paphiqne, sperne dilectam Cypron et vocantis ture te multo Glycerae decoram

transfer ίη aedem.

fervidus tecum puer et solutis . . Gratiae Ζοηίβ properentque Nymphae et parum comis sine te Iuventas

Mercuriusque.

ΠΕΡ/ΛΗΨΗ: Ο ποιητής παρακαλεί την Αφροδlτη να έρθει με το γιο της,

τον Έρωτα, στο σπΙτι της φΙλης του Γλυκέρας.

ΣXOΛlΛ: l. Η Κνίδος ήταν πόλη στην Καρία της Μ. Ασίας που είχε στην

αρχαιότητα ναό της Αφροδίτης, στον οποίο υπήρχε το περίφημο άγαλμά της,


Όταν συ, ο οποίος είχες υποσχεθεί το καλύτερ06 , τείνεις (σκο

πεύεις) να αλλάξεις τα βιβλία του διάσημου Παναίτιου7 , τα οποία από παντού αγόρασες, και τη Σωκρατική φιλοσοφία8 με τους Ιβηρικούς . θώρακες (με τα Ιβηρικά όπλα) ;9

5. Τα ρυάκια που κατέρχονται από τα ψηλά κι απόκρημνα βουνά και ο

Τίβερης ποταμός να στραφούν προς τα πίσω, να αλλάξει το ρεύμα τους έτσι

ώστε να ρέουν πίσω προ); τις πηγές'τους (πρβλ. Ο Ιορδάνης εστράφη προς τα

οπίσω). Η φράση δηλώνει το παράδοξο και το απίθανο του πράγματος.

6. Ότι δηλαδή θα ακολΟ;Jθήσεις τη φιλοσοφία 7. Στωικός φιλόσοφος από τη Ρόδο' σπούδασε στην Αθήνα κοντά στο

Ζήνωνα και ίδρυσε σχολή στη Ρώμη περί το 150 π.Χ ., όπου προσάρμοσε τη

στωική ηθική , στο πρακτικό πνεύμα των Ρωμαίων. Συνέγραψε πολλά συγ

γράμματα περί καθηκόντων, περί μαντικής, περί αιρέσεων, περί ηρεμίας πνεύ

ματος κλπ. Τα βιβλία του π'ωλούνταν παντού και αγοράζονταν επίσης από πολλούς.

8. dom.us, us (ή domi) = δόμος, οίκος εδώ = σχολή , φιλοσοφική αίρεση .

9. Στην Ιβηρία (Ισπανία) γινόταν καλή επεξεργασία του σιδήρου και . κατασκευάζονταν εξαιρετικά όπλα.

Ωδή 3Οη

Προς την Αφροδίτη

Αφροδίτη , βασίλισσα της Κνίδου και της Πάφου Ι , άφησε την αγαπητή σου Κύπρο και έλα (μετάφερε τον εαυτό σου , μεταφέρσου)

στο ωραίο σπίτι της Γλυκέρας που σε προσκαλεί με πολλά θυμιάματα (λιβανωτούς) .

Μαζί σου ας σπεύσουν ο θερμός γιος σου και οι λυσίζωνες Χάριτες

και οι Νύμφες και η χωρίς εσένα λιγότερο χαριτωμένη (φιλόφρονη,

ευπροσήγορη) Ήβη, και ο Ερμής2.

έργο του Πραξιτέλη . Η Πάφος, πόλη της Κύπρου, είχε και αυτή ναό της

Αφροδίτης.

2. Ο Ερμής συνδυάζεται από τους αρχαίους με την Αφροδίτη , διότι στον

έρωτα και στο γάμο ο άνδρας και η γυναίκα έχουν ανάγκη από το λόγο και την

Πειθώ, και ο Ερμής ήταν θεός του λόγου, της ευγλωττίας και της Πειθώς.

/


ΧΧΧΙ

Quid dedicatum poscit Α pollinem vates? quid orat de patera novom

funden.s liq uorem? ηοη opimae Sardiniae segetes feracis,

ηοη aestuosae grata Calabriae δ armenta, ηοη aurum altt ebur Indicum,

ηοη rura, quae Liris quieta . mordet aqua taciturnus amnis.

premant Calenam falce quibus dedit fortuna vitem, dives ut aureis 10

mercator exsiccet culillis vina Syra reparata merce,

dis ca,rus ίΡΒίΒ, quippe ter et quatcr βηηο revisens aequor Atlanticum

ίηρπηθ. me pascunt 01ive.e, Ιδ ωθ cichorea levesque malvae.

frui paratis et valido mihi, Latoe, dones ac precor integra

cum mente nec turpem senectam degere nec cithara carentem. to

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο ποιητής ζητεί από τον Απόλλωνα, προστάτη των Μουσών

λlγα πράγματα, να έχει καλά γεράματα με σωματική και πνευματική υγεία

χωρίς να αφήσει τη λύρα του.

ΣΧΟΛΙΑ: Ι. Ο Αύγουστος μετέφερε από την Ελλάδα στη Ρώμη το άγαλμα του

Απόλλωνα, έργο του Σκόπα, το οποίο τοποθέτησε (καθιέρωσε) στο ναό του

Απόλλωνα που έκτισε επί του Παλατίνου λόφου σε ανάμνηση της ναυμαχίας

στο ' Ακτιο (31 π.Χ.) .

2. κάνοντας σπονδή με καινούριο κρασΙ 3. Η νήσος Σαρδηνία θεωρούνταν ως ένας από τους σιτοβολώνας της

Ρώμης.

, 4. Ποταμός μεταξύ Λατίου και Καμπανίας, ο οποίος διασχίζοντας με τα

ΟΡΑTlΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ 75

Ωδή 31η

Προς τον Απόλλωνα

Τι ζητεί ο ποιητής από τον καθιερωμένο Απόλλωνα;! τι τον πα

ρακαλεί χύνοντας από τη φιάλη νέο κρασί2; Δεν τον παρακαλεί να του

δώσει (δεν ζητεί) τις πλούσιες προσόδους της εύφορης Σαρδηνίας3,

ούτε τα ωραία κοπάδια των βοδιών της θερμής από τους καύσωνες

Καλαβρίας, ούτε το Ινδικό χρυσάφι και το ελεφαντόδοντο, ούτε τους

αγρούς που κατατρώγει με τα ήρεμα νερά του ο σιγηλός ποταμός

Λείρις4.

Ας κλαδεύουν, όσοι η τύχη τους έδωσε, με το δρεπάνι τα Καληνά

αμπελιαS , και ο πλούσιος έμπορος ας πίνει με χρυσά ποτήρια (ας

αδειάζει από χρυσά ποτήρια) τα κρασιά που αγόρασε με Συριακό

εμπόρευμα6, αγαπητός στους θεούς, αφού επισκέπτεται ακίνδυνα7 το

Ατλαντικό πέλαγος τρεις και τέσσερις φορές το χρόνο.

Οι ελιές με τρέφουν εμένα και τα ραδίκια και οι ελαφρές μολόχες8 .

Γιε της Λητώς, δόσε μου, σε παρακαλώ, με υγεία και με σωστά τα

λογικά να καρπώνομαι (να απολαύω, να χαίρομαι) τα αγαθά που έχω

αποκτήσει, και να μη ζήσω ντροπιασμένα γηρατειά (να μην περάσω

άθλια γεράματα) μήτε την κιθάρα μου να στερούμαι (μήτε να μου

λείψει η κιθάρα μου)9.

ήσυχα νερά του σιγά σιγά διαβιβρώσκει τους αγρούς ανάμεσα στους οποίους

διέρχεται και τους αρδεύει.

5. Η Κάλης ή Καλησία, αρχαία πόλης της ιταλικής Καμπανίας. Αναφέρεται

ιδίως ως περιοχή περίφημη για τους αμπελώνες της και τα παραγόμενα κρασιά

της.

6. Από τη Συρία μεταφέρονταν στη Ρώμη τα Ινδικά προϊόντα, αρώματα

και μύρα. Με αυτά οι έμποροι αντάλλασαν τα ελληνικά και Ιταλικά κρασιά .

(ανταλλαγή προϊόντων).

7. Οι θεοί τον αγαπούν αφού ακίνδυνα, με ασφάλεια, χωρίς ζημιές, χωρίς ποινές (τιμωρίες) διέσχιζε τη θάλασσα του Ατλαντικού .

8. ελιές και χόρτα αποτελούν τ.ο λιτό φαγητό του (λιτοδίαιτος) .

9. Παρακαλεί το θεό Απόλλωνα να του δώσει υγεία σωματική και πνευματική για να χαίρεται τα αγαθά του και να έχει καλά γηρατειά και να μη

αποχωρισθεί ποτέ τη λύρα του ως ποιητής .


ΧΧΧΙΙ.

Poscimur. Βί quid vacui sub umbra lusimus tecum, quod et hunc ίη a.nnum vivat et plures, age dic Latinum,

barb ίω , carmen,

Lesbio primum modulate civi, qui ferox bel10 tamen, inter arma Βίνθ ' iactatam religarat udo

litore navim,

Liberum et Musas Veneremque et illi semper haerentem puerum canebat 10

et Lycum lligris oculis nigroque crine decorum.

ο decUB Phoebi et dapjbus supremi grata testudo Iovis, ο laborum dulce lenimen tmihicumque salve 15

rite vocanti.

ΠΕΡ/ΛΗΨΗ: Ο Οράτιος παρουσι.άζει τον εαυτό του ως νέο λατίνο λυρικό

ποιητή και ζητεί από τη λύρα του να τον εμπνέει στα λυρικά του άσματα.

ΣΧΟΛΙΑ: Ι . Λύρα είναι η βάρβιτος, είδος πολύχορδου και βαρύφωνου οργάνου,

που έμοιαζε με την άρπα. Συνόδευε το μελικό άσμα (μέλος, ωδή) που ήταν

μονωδία που εξέφραζε τα συναισθήματα του ποιητή . Καλλιεργήθηκε η ωδή

κυρίως στη 'Λέσβο όπου διακρίνονταν τρεις τύποι μονωδιακών ασμάτων (ωδών):

ερωτικά, συμποτικά και στασιωτικά (πολιτικά ή πολεμικά άσματα) .

2. Συνήθως τα άσματα δεν αρέσουν για πολλά χρόνια .

ΧΧΧΙΠ.

Albi, ηθ doleas plus ηίmίo memor inmitis Glycerae neu. miserabilis decantes elegos, cur tibi iunior

laesa praeniteat fide.


Ωδή 32η

Προς τη λύρα

77

Προκαλούμαστε (να ψάλλουμε). Αν αμέριμνοι(ξένοιαστοι) παίξαμε με σένα, λύρα', κάτω από σκιά, κάποιο τραγούδι που να μπορεί να ζει

και τούτον το χρόνο και πολύ περισσότερα χρόνια ακόμη2, έλα, λέγε

(ψάλλε) τραγούδι (άσμα) Λατινικό3, συ, που για πρώτη φορά ρυθμίσθηκες από Λέσβιο πολίτη4. εκείνος θαρραλέος (τολμηρός, ατρόμητος) στον

πόλεμο, όμως είτε ανάμεσα στα όπλα, είτε είχε δέσει στην υγρή (θα

λασσόβρεχτη) ακτή το τσακισμένο πλοίο του, έψαλλε το Βάκχο (το

Διόνυσογ και τις Μούσες και την Αφροδίτη και το παιδί6 που πάντοτε την ακολουθεί και τον Λύκο τον ωραίο (το στολισμένο) με τα μαύρα

μαλλιά και τα μαύρα μάτια.

Στολίδι συ, του Φοίβου7 και ευχάριστη (αρεστή) στα συμπόσια

του υπέρτατου (του ύψιστου) Δία, γλυκειά παρηγοριά (ανακούφιση)

των πόνων, χαίρε σε κάθε 1tερίπτωση (πάντοτε), όταν κατά τα συνηθι

σμένα, σε επικαλούμαι.

3. Νέο είδος ποίησης σε αντίθεση προς το ελληνικό πρότυπο .

4. Λέσβιος πολίτης είναι ο λυρικός ποιητής Αλκαίος (τέλος 70υ αι. π . Χ.) ,

ο οποίος είτε στο στρατόπεδο είτε στο λιμάνι βρισκόταν τραγουδούσε ερωτικά

και συμποτικά άσματα.

5. Liber, eri' στους Λατίνους λέγεται ο θεός Διόνυσος, ο Βάκχος, γιατί ελευθερώνει, απαλλάσει, ως θεός του οίνου, με το κρασί τον άνθρωπο από τις

έγνοιες και τις στενοχώριες της ζωής. Οι αρχαίοι Έλληνες και προπάντων οι μελικοί ποιητές τον έλεγαν στα ποιήματά τους Λυαίο , γιατί έλυε τα δεσμά της

στενοχώριας των ανθρώπων με την οινοποσία .

6. Ο ' Ερωτας , γιος της Αφροδίτης.

7. Η λύρα είναι προσφιλές όργανο του Απόλλωνα, ως θεού της μουσικής.

Ωδή 33η

Προς τον ' Αλβιο Τίβουλλο

Μη λυπάσαι, Άλβιε l , πολύ , με το να θυμάσαι τη σκληρή Γλυκέρα2 , και μην ψάλλεις ελεεινούς ελέγους (μην τραγουδάς θρηνητικά τραγούδια), γιατί αφού πρόδωσε την εμπιστοσύνη σου λάμπει σε σένα νεότερη (σου φαίνεται, σου παρουσιάζεται πιο νέα τώρα).

78 ΟΡΑΤιΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΊΟ

insignem tenui fronte Lycorida 11

Cyri torret amor, Cyrus in asperam declinat Pholoen: sed priU8 Apu1is

iungentur capreae Ιορίβ

quam turpi Pholoe peccet adultero. sic visum Veneri, cui placet inpares 10

formo.s atque animos sub iuga aenea ΒΒθΥΟ mittere cum iOCO.

ipsum me melior cum peteret Venus, grata detinuit compede Myrtale libertina, fretis acrior Hadriae 15

curvantis Calabros ΒίηΟΒ.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο ποιητής παρηγορεί το φίλο του ποιητή 'Αλβιο Τίβουλλο,

που τον έχει εγκαταλείψει η άπιστη ερωμένη του Γλυκέρα για χάρη κάποιου

άλλου.

ΣΧΟΛΙλ: l. Ο ' Αλβιος Τίβουλλος, ελεγειακός ποιητής, ήταν σύγχρονος του

Βεργιλίου και του Ορατίου (54 - 19 π.Χ .). Είναι κατά του πολέμου και της

πλεονεξίας και θεωρεί μέγιστη ευτυχία να ζει την ήσυχη, ειρηνική αγροτική

ζωή, καλλιεργώντας τους αγρούς και τα δένδρα και έχοντας κοντά του τη φίλη

του.

2. Όνομα εταίρας. 3. όνομα επίσης εταίρας, περίφημης για το ωραίο μικρό πρόσωπο, τδ

οποίο οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι θεωρούσαν ως σημείο καλλονής.

ΧΧΧΠΠ.

Parcus deorum cultor et infrequens, insanientis dum sapientiae

consultus erro, nunc retrorsum vela dare atque iterare cursus

cogor relectos: namque Diespiter, igni corusco nubila dividens

plerumque, ' per purum tonantis egit equos volucremque currum,


Την περίφημη για το μικρό της πρόσωπο Λυκορίδα3 την κατακαίει

(ψήνει) ο έρωτας του Κύρου, ο Κύρος4 κλίνει προς τη σκληρή Φολόη'

αλλά οι αγριόγιδες (αίγαγροι) θα ζευγαρώσουν με τους λύκους της

Απουλίας παρά η Φολόη να αμαρτήσει5 (να απατήσει) με αισχρό

μοιχό .

Έτσι αποφάσισε η Αφροδίτη6 (έτσι θέλει), που της αρέσει να

βάζει κάτω από σκληρό (χάλκινο, σαν το χαλκό σκληρό) ζυγό , με

μανιακά (σκληρά) παιγνίδια, ανόμοιες μορφές και (αταίριαστες) ψυχές7.

Ενώ εμένα τον ίδιο καλύτερη (ωραιότερη) Αφροδίτη8 με ζητούσε

(με ήθελε), η απελεύθερη Μυρτάλη με έπιασε (με κράτησε) με γλυκά

δεσμά9 (με έπιασε με μαλακό δόκανο), σφοδρότερη από τα κύματα του

Αδρία ΙΟ που κυρτώνει (κοιλαίνει) τους κόλπους της Καλαβρίας.

4 . . όνομα εραστή. 5. Παραβιάζοντας την πίστη που έχει δώσει σε άλλον, να τον απατήσει .

Η Φολόη, λοιπόν, η σκληρή , μένει πιστή στο φίλο της .

6. Η θεά του έρωτα.

7. Από την ανομοιότητα των συζύγων γεννιέται η απιστία και η καταφυγή σε παράνομους έρωτες.

8. Εδώ Αφροδίτη σημαίνει ερωμένη.

9. Με την ερωτική της τέχνη του έστησε δόκανο (ποδοπέδη) και τον έβαλε στα ερωτικά της δεσμά η απελεύθερη Μυρτάλη.

10. Το Αδριατικό πέλαγος που με τα σφοδρά κύματά του πλήττει τις ακτές της Καλαβρίας. Τα κύματα σπάζουν στις ακτές και δημιουργούν τους κυρτούς

κόλπους της ΚαλαβρΙας .

Ωδή 34η .

Επιστροφή στη λατριία . των θεών

Ενώ φειδωλός και σπάνιος λάτρης των θεών περιπλανιόμουν με

λετώντας την άσοφη σοφία l , τώρα αναγκάζομαι να υψώσω (να απλώσω, να ανοίξω) τα πανιά προς τα πίσω και να επαναλάβω (να διαπλεύσω,

να περάσω) τους δρόμους που είχα εγκαταλείψει2•

Γιατί ο Δίας πατέρας , που διασχίζει συχνά τα σύννεφα με τις

αστραπές του , οδήγησε, μέσα από καθαρό (αίθριο) ουρανό3 τα βροντερά άλογα και το φτερωτσ άρμα, από το οποίο σείονται (συνταράσσονται, συγκλονίζονται) η ακλόνητη (ακίνητη) γη και τα ποτάμια που ξεχει-

80 ΟΡΑΤΙΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛιΟ ΠΡΩΤΟ

quo bruta tellU8 et vaga flumina, quo Styx et ίηΥίΒί hoπida Taenari 10

sedes Atlanteusque fiήiB concutitur. valet ima summis

mutare et insignem attenuat deus obscura promensi hinc apicem rapa:x

Fortuna cum stridore acuto 15

sustulit, hic posuisse gaudet.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο ποιητής τόσο τρόμαξε από ένα ιcεραυνό σε αίθριο (ξάστερο)

ουρανό, ώστε απέρρ"Ψε τη γνώμη του φιλοσόφου Eπιιcoύρoυ περ' των

θεών, την οποία ε{χε ασπασθεi, ιcαι επανέρχεται στην πίστη που είχε

απαρνηθεί στο παρελθόν.

ΣΧΟΛΙΑ: 1. Τη φιλοσοφία του Επικούρου χαρακτηρίζει άσοφη, ύστερα από μακρόχρονη ενασχόληση και μελέτη .

2. Αποφασίζει να εγκαταλείψει την επικούρεια φιλοσοφία και να επανέλθει στη λατρεία των θεών που είχε απαρνηθεί. Θέλει να περάσει

πάλι στους δρόμους που είχε αφήσει επιστρέφοντας πίσω στην πd.τροπαράδοτη λατρεία των θεών.

3. Οι αστραπές, οι βροντές και οι κεραυνοί σε καθαρό και ξάστερο ουρανό ήταν σημείο δυσμενέστατο.

4. Η Στύγα (Στύξ, -γός) υπερύψηλος και αr.:όκρημνος βράχος στι/ Αροάνια όρη, από τον οποίο πηγάζουν τα ύδατα της ομώνυμης πηγής. Τα

χχχν.

ο diva, gratum quae regis Antium, praesens vel ίωο tollere de g:ι'adu

mortale corpus vel superbos vertere funeribus triumphos:

te pauper ambit sollicita prece ruris colonus, te dominam aequoris

quicumque Bithyna lacessit Carpathium pelagus carinaj


λίζουν και η Στύγα4 και η φρικτή έδρα (φοβερός τόπος) του μισητού

Ταινάρου5 και το Ατλάντειο όριο (τα Ατλαντικά ορια)6.

. Ο θεός έχει τη δύναμη να μεταβάλλει τα κατώτατα σε ανώτατα, να μικρύνει τον μεγάλο (να κάμει ασήμαντο τον επιφανή) εξυψώνοντας τα ασήμαντα (εξάγοντας τα σκοτεινά στο φως)?' από εδώ η αρπακτική τύχη πετώντας με σφοδρό (διαπεραστικό) συριγμό (πάταγο των φτερών -της) αφαίρεσε (άρπαξε) το στέl.ψα (διάδημα) και χαίρεται (ευχαριστιέται)

που το τοποθέτησε (το έβαλε) εκεί8 •

νερά της πηγής αφανίζονται στην κοίτη ενός χειμάρου και, όπως πίστευαν

οι αρχαίοι, ανέβλυζαν κατόπιν στον ' Αδη. Στα ύδατα της Στυγός ορκίζονταν

οι θεοί.

5. Στο ακρωτήριο Ταίναρο υπήρχε κατά τους αρχαίους χρόνους περίφημο ιερό του Ποσειδώνα, όπου έβρισκαν άσυλο οι εγκληματίες . Εκεί

ήταν και άντρον (σπήλαιο), το οποίο θεωρούνταν ως η είσοδος της καθόδου

στον Άδη.

6. Μακριά οροσειρά στη Βόρεια Αφρική που εκτείνεται από τα παράλια του Ατλαντικού δια μέσου του Μαρόκου και του Αλγερίου ως την Τυνησία.

Οι αρχαίοι που δεν γνώριζαν όλη τη γη , νόμιζαν ότι τα σύνορα της γης

ήταν το όρος Άτλας.

7. Εξαίρει την παντοδυναμία των θεών.

8. Τονίζει το ευμετάβολο των ανθρωπίνων πραγμάτων. Η τύχη που

παριστάνεται με φτερά, πετώντας με πΛ;αταγισμούς αρπάζει το στέμμα (τη

δόξα, το μεγαλείο) από τον ένα και μι; χαρά το βάζει στο κεφάλι του

άλλου.

Ωδή 35η

Προς την ΤΙΙχη

Θεά, που κυβερνάς το τερπνό' Αντιο· και που μπορείς είτε να

ανυψώνεις από την κατώτατη βαθμίδα σώμα θνητό (τους θνητο\iς) είτε

να μεταβάλλεις υπερηφάνους θριάμβους σε κηδείες,2

εσένα επικαλείται με ανήσυχη προσευχή (εναγώνια δέηση ο φτωχός

κάτοικος των αγρών, εσένα τη δέσποινα της θάλασσας (την «Κυρά» των θαλασσών) επικαλείται όποιος διασχίζει το Καρπάθιο πέλαγος με

Βιθυνικό πλοίο3 •

Εσένα ο άγριος (τραχύς) Δακός4, εσένα οι Πλάνη τες Σκιίθες και


te Dacus asper, te profugi Sc),thae urbesque gentesque et Latium ferox 10

regumque matres barbarorum et purpurei metuont tyranni,

iniurioso nε pede proruas stantem columnam neu populus frcquens

'ad arma" cessantis 'ad arma' 15

concitet imperiumque frangatj

te semper anteit serva Necessitas, clavos trabalis et cuneos ωβηη

gestans aena nec severus unr.us abest liquidumqne plumbum; !ο

te Spes et albo rara Fides colit velata panno nec . comitem abnegat,

utcumque mutata potentis veste domos inimica linquis,

at volgus infidum et ωθΤθΙΤίχ retro ! 5

periura cedit, diffugiunt cadis '\

cum faece siccatis amici ι ferre iugum pariter dolosi:

serves iturum Caesarem ίη ultimos orbis Britannos et iuvenum recens 30

examen Εοίβ timendum . ~Ί

partibus Oceanoque rubro.

heu beu, cicatricum et sceleris pudet fratrumque. quid ηΟΒ dura refugimu8

aetas? quid intactum nefasti Sδ

liquimus? unde manum iuventus

metu deorum continuit? quibus pepercit Βτίθ? ο utinam nova

incude diffingas retnsum in Massagetas Arabasque ferrum. 40

ΠΕΡΙΛΗ'l'Η: Ο Οράτιος επικαλεΙται την τύχη, για να διαφυλάξει τον

Αύγουστο που πρόκειται να εκστρατεύσει κατά των Βρεττανών ιcαι των

Αράβων και έτσι να επιφέρει ιcαθαρισμό των εμφυλίων σπαραγμών.


οι πόλεις και τα έθνη και το πολεμικό Λάτιο και οι μητέρες των

βαρβάρων βασιλέων και οι πορφυροντυμένοι τύραννοι φοβούνται μήπως

ανατρέψεις την όρθια στήληSκαι μήπως ο πολύς λαός καλέσει (εξεγείρει)

στα όπλα τους φιλήσυχους (τους αργούς πολίτες) και συντρίψει το

κράτος τους (καταλύσει την αρχή τους) .

Πάντοτε μπροστά από σένα πηγαίνει η σκληρή Ανάγκη κρατώντας

στο χάλκινο χέρι της μεγάλα καρφιά6 και σφήνες και δε λείπει το

φοβερό άγκιστρο και ο ρευστός μόλυβδος.

Εσένα λατρεύει η Ελπίδα και η σπάνια Πίστη?, ντυμένη με λευκή

εσθήτα και δεν σε απαρνείται ως συνοδοιπόρο όποτε αλλάζοντας

εσθήτα (ένδυμα, φόρεμα) εγκαταλείπεις δυσμενής (εχθρική) τους ι

σχυρούς οίκους.

Αλλά το άπιστο πλήθος και η επίορκος εταίρα υποχωρεί (μας

εγκαταλείπουν)' οι δόλιοι φίλοι επίσης, όταν αδειάσουν οι κάδοι (τα

βαρέλια του κρασιού) «μέχρι τρυγός» (ως τη λάσπη, ως τον πάτο),

αποφεύγουν να φέρουν τον ζυγό (της πενίας)8.

Διαφύλαξε τον Καίσαρα που θα πορευθεί κατά των Βρεττανών των εσχάτων της οικουμένης (στα έσχατα κόσμου), και το νέο πλήθος

των νεαρών (στρατιωτών)9 το φοβερό στα Ανατολικά μέρη (στις χώρες

της Ανατολής) και στην Ερυθρά θάλασσα.

Αλίμονο! αισχύνομαι για τις πληγές και τα εγκλήματα ισ και τους

αδελφούς. Γενεά σκληρή, τι εμείς αποφύγαμε; τι ανόσιο αφήσαμε

άθικτο (ανέπαφο); Από τι η νεολαία κράτησε μακριά το χέρι' της από

φόβο προς τους θεούς ; Ποιους βωμούς σεβάσθηκε; Είθε (θεά) να με

ταβάλεις (να μεταπλάσεις) πάνω σε νέο αμόνι τον αποστομωμένο (αμ

βλυμένο)1Ι σίδηρο κατά των Μασσαγετών l2 και των Αράβων.

ΣΧΟΛΙΛ: J. Πρωτεύουσα των Ουόλσκων, στην οποία υπήρχαν δύο θεές Τύχες,

τις οποίες συμβουλεύονταν για τη μοίρα.

2. Τη μέγιστη χαρά αντικαθιστάς με τη μέγιστη λύπη .

3. Πλοία κατασκευασμένα από ξυλεία των δασών της Βιθυνίας, που ήταν κατάλληλη για τη ναυπήγηση πλοίων.

4. Λαός παρά τον Ίστρο ποταμό, ο οποίος έκανε συχνές επιδρομές στη

γειτονική Ρωμαϊκή χώρα.

5. Σύμβολο σταθερότητας και ευτυχίας. Φοβούνται οι τύραννοι το φιλήσυχο

λαό μήπως εξεγερθεί, επαναστατήσει και τους ανατρέψει από την εξουσία

καταλύοντας την αρχή τους.

6. Σύμβολο της Ανάγκης .

84 ΟΡΑΠΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ

7. Η Ελπίδα και η Πίστη συνοδεύουν την Τύχη πάντοτε.

8. Όταν κάποιος δυστυχεί, εγκαταλείπεται από τους άπιστους φίλους.

9. Νέο εκστρατευτικό σώμα από νεαρούς στρατιώτες υπό τον Αίλιο Γάλλο που είχε εκστρατεύσει με επιτυχία κατά της Αραβίας .

10. Τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά τους εμφυλίους πολέμους.

ΧΧΧΥΙ.

ΕΙ ture et fidibus iuvat placare et vituli sanguine debito

custodes Numidae deos, . qui nunc ΗΟΒροιίβ sospes ab ultima

caris multa sodalibus, nulli plura tamen dividit oscula

quam dulci Lamiae, memor actae ηοη alio rege puertiae

mutataeque simul togae. Cressa . ηο careat pulcra dies nota 10

neu promptae modus amphorae neu morem'· in Salium sit requies p'edum .,

ne11 . multi Damalis meri Ba88um Threicia viucat amystide

neu desint epUliB rosae 15

neu vivax apium neu breve lilium.

omnes in Damalin putris deponent OCulOB nec Damalis ηοτο

divelletur adultero lascivis hederis am bitiosior. 10

ΠΕΡΙΛΗΥ'Η: Ο ποιητής σε συμπόσιο εκφράζει τη χαρά του για την

επιστροφή του Πλωτίου Νουμlδα από την Ισπανία, όπου είχε εκστρατεύσει

μετά του Αυγούστου στον πόλεμο κατά των Kαvταβρήγων.


1 Ι. Τα όπλα ήταν στομωμένα και αμβλυμένα εξαιτίας των φονικών εμφυλίων πολέμων.

12. Σκυθικό έθνος ΒΑ της Κασπίας θάλασσας, νομαδικό, ποιμενικό, ιχθυοφάγο.

Ωδή 36η

~ρoς ,τον Πλώτιο Νουμίδα

Με λιβανωτό και με κιθάρα και με το αίμα του οφειλόμενου

μόσχου Ι ωφελεί να εξιλεώσουμε τους θεούς, τους φύλακες του Νουμίδα,

ο οποίος τώρα σώος (επέστρεψε) από την έσχατη (μακρινή) Εσπερία2

(και) μοιράζει πολλά φιλήματα στους αγαπητούς φίλους (προσφιλείς

εταίρους), σε κανένα όμως περισσότερα από όσα στον αγαπημένο

Λαμία, γιατί θυμάται τα χρόνια της παιδικής ηλικίας που πέρασαν

(έζησαν) μαζί με τον ίδιο οδηγό (δάσκαλο) και την τήβεννο) που μαζί

(πάλι) άλλαξαν .

Ας μη στερείται η ωραία ημέρα το σημείο από κρητίδα4 (ας μη

λείψει από την ωραία ημέρα το γύψινο σημάδι) κι ας μην υπάρχει

μέτρο στον αμφορέα που εξάγεται από την αποθήκη5, μήτε ανάπαυλα (σταμάτημα) των ποδιών (που κινούνται, χορεύουν) κατά τη συνήθεια

των Σαλίων6 , μήτε η Δάμαλις που πίνει πολύ άκρατο (καθαρό κρασί)

να νικήσει τον Βάσσο πίνοντας χωρίς ανάσα (απνευστί) κατά τη

Θρακική συνήθεια7, μήτε να λείπουν από τα συμπόσια τα ρόδα, μήτε

το δροσερό σέλινο, μήτε το βραχύβιο κρίνο.

'Ολοι ας προσηλώσουν (ας στρέψουν) στη Δάμαλι υγρά βλέμματα8

και η Δάμαλίς ας μην αποχωρίζεται (να μη απομακρύνεται, να μη φεύγει από κοντά του) τον νέο εραστή τηξ, περισφίγγοντάς τον πιο

πολύ (πιο σφιχτά) κι από τον ερωτότροπο κισσό ΙΟ •

ΣΧΟΛΙλ: Ι. Λιβανωτός, έγχορδη μουσική με άσματα και θυσία μόσχου ήταν

προσφορές στους θεούς, τους φρουρούς και σωτήρες του Νουμίδα.

2. Εσπερία λεγόταν από τους Έλληνες η Ιταλία, από τους Ιταλούς η

Ισπανία, η οποία ήταν και η εσχάτη εσπερία (δυτική) χώρα.

3. Οι Ρωμαίοι νέοι φορούσαν την περιπόρφυρη εσθήτα (togam praetextam) μέχρι 17 ετών . Όταν μετατάσσονταν στους άνδρες, φορούσαν πλέον την


ανδρική τήβεννο (togam vitίlem). Ο Νουμίδας και ο Λαμίας έζησαν μαζί τα χρόνια της παιδικής και εφηβικής ηλικίας και μαζί πέρασαν στην τάξη των

ανδρών.

4. Οι Θράκες διέκριναν τις ημέρες του βίου, τις καλές και τις κακές, με

μικρές ψηφίδες (μικρά κομματάκια) λευκές για τις καλές ημέρες και μαύρες

για τις κακές όλες τις ψηφίδες τις έριχναν μέσα σε μια υδρία και στο τέλος

του έτους τις μετρούσαν χωριστά' τις μαύρες ψηφίδες τις αφαιρούσαν από τη

ζωή γιατί αντιπροσώπευαν τις κακές (απαίσιες) ημέρες που είχαν ζήσει.

Η συνήθεια αυτή είχε μεταβιβασθεί και στους Ρωμαίους, γι • αυτό ο Οράτιος εύχεται εδώ να είναι όλες οι ημέρες του Νουμίδα λευκές (ευτυχισμένες). Οι

ψηφίδες εδώ είναι από Πέτρωμα Κρητικό (Cressa nota = σημάδι από κρήτίδα. Κρητίς, ίδος = πέτρωμα γεώδες μαλακό, χιονόλευκο) . Το όνομα προέρχεται

πιθανώς από τη νήσο Κρήτη, στην οποία το πέτρωμα αυτό βρίσκεται σε

μεγάλη έκταση . Πρόκειται για το γύψο. Υπάρχει και η λέξη Creta, ae = κρητίς, λευκή γη , γύψος . Cressa, ae = η Κρήσσα, η Κρητική , από την Κρήτη .

Επομένως, Cressa nota = σημείωση με κρητίδα, ψηφίδα από κρητίδα, γύψινο σημάδι).

5. Ας είναι μεγάλη αφθονία οίνου, ώστε ο οινοχόος να μη φειδωλεύεται.

XXXVIl Nunc est bibendum, nunc pede libero pulsanda tellu]j nunc Saliaribus

ornal'e pulvinar deorum tempus erat dapibus, sodales.

antehac ]lefas depromere Caec'iΊbum δ cellis _avitis, dum Capitolio

regina dementis ruinas ι fίmus et inίperio parabat

contaminato cum grege turpium morbo virorum quidlibet inp~tens 10

sperare fortunaque dulci . ebria. sed minb.it furorem


Το κρασί άφθονο να μεταφέρεται από την αποθήκη με τους αμφορείς, γεμάτα

τα δοχεία να βγαίνουν από την «κάβω>.

6. Να χορεύουν αδιάκοπα, χωρίς σταματημό, όπως οι Σάλιοι ιερείς του 'Αρη. Στη Ρώμη υπήρχαν δύο ιερατικά σωματεία, των Παλατίνων και των

Κυρηναλίων. Οι Παλατίνοι ήταν οι επισημότεροι και έργο τους είχαν να

φυλάττουν στο ναό του' Αρη, (επί του Παλατίνου) δώδεκα ιερές ασπίδες, και

τον πανηγυρικό εορτασμό του θεού, κατά το μήνα Μάρτιο. Τότε, επί δέκα

ημέρες, περιέρχονταν τις οδούς ψάλλοντας και χορεύοντας ένοπλοι και έπειτα

κάθονταν σε πολυτελέστατο δείπνο.

7. Οι Θράκες συνήθιζαν να πίνουν «αμυστί» (= απνευστί), χωρίς αναπνοή, δίχως ανάσα.

8. Μαραμένους, υγρούς τους οφθαλμούς, υγρά τα μάτια.

9. Το Νουμίδα. 10. Ο κισσός, το γνωστό αναρριχώμενο φυτό, που αναρριχάται και περι

σφίγγει κορμούς δένδρων, τοίχους, βράχους. Ήταν αφιερωμένος στο θεό

Διόνυσο, ο οποίος, κατά τον μύθο, τον μετέφερε από την Ασία στην Ευρώπη .

Κατά τις Διονυσιακές εορτές οι εορταστές στεφανώνονταν με κλάδους κισσού.

Εδώ προσωποποιείται ο κισσός ως ερωτότροπο πρόσωπο.

Ωδή 37η

Προς τους εταίρoυ~

Τώρα πρέπει να πιούμε, τώρα πρέπει να πατήσουμε τη γη με

ελεύθερο πόδι (να πατηθεί, να χτυπηθεί η γη, .με ελεύθερο πόδι να

χορέψουμε), τώρα, φίλοι, ήταν καιρός να στολίσουμε την τράπεζα

των θεών με Σαλιακά συμπόσια (με Σαλιακές ευωχίες)'.

Πριν ήταν ανόσιο (δεν επιτρεπόταν) να βγάλουμε από τις προγο

νικές απoθήιcες (από τα προγονικά κελλάρια) Καίκουβο (κρασί από

το Καίκουβο)2, εφόσον η βασίλισσα3 ετοίμαζε παράφρονες ιcαταστρoφές

κατά του Καπιτωλίου4 και όλεθρο κατά της αρχής (του κράτους) μαζί

με μια μιασμένη (βρώμικη) αγέλη ανθρώπων αισχρών από το πάθοςS,

η άπληστη στο να ελπίζει ο,τιδήποτε της αρέσει, και μεθυσμένη από

τη γλυκειά ευτυχία.

Αλλά ένα μονάχα πλοί06 που μόλις διασώθηκε από τη φωτιά της

ναυμαχίας ελάττωσε τη μανία της και τα ζαλισμένο από το Μαρεωτικό


vix una sospes ηΒΥίΒ ab ignibus mentemque lymphitam Mareotl'co

redegit in veros timores Caesar ab ιωίβ volantem

remis adurgens, accip'i'ter velut mollis columbas aut leporem citus

venator ίη campis nivilis Ββθωοηίββ, daret ut catenis

fat8.le monstrum. quae generosius perire quaerens nec muliebriter

expavit ensem nec latentis classe cita reparavit oras.

βοββ et iacentem visere regiam voltu sereno ι fortis et βΒριςΤΜ

tractare serpentes~ ut atrum corpore conbiberet veninum,

deliberata morte ferociorj Ββθτίβ Libl1rnis scilicet invidens

privata deduci superbo, ηοη humrIis mulier, triumpho.

15

.5

:0

.;

ΠΕΡΙΛΗΙΡΗ: Ο Οράπος προτρέπει τους φ{λους να διασκεδάσουν και να

Υιορτάσουν μετά την ήπα του Α ντωνίου και το θάνατο της Κλεοπάτρας.

ΣXOΛlλ: 1. Οι ευωχίες των Σαλίων ιερέων διακρίνονταν για τα άφθονα και πολυτελή φαγητά και ποτά. Τα συμπόσια αυτά γίνονταν κατά τις εορτές του

θεού . Αρη από τους Σάλιους, που ήταν οι ιερείς του θεού. Από εδώ εmκιχ1τησε

και η παροιμιώδης φράση Coenae saliares = πλούσια δείπνα, πλούσια τραπέζια.

Μετά από μια σημαντucή νίκη η Σύγκλητος διέτασσε να γίνεται δφόσια

ικεσία προς τους θεούς που διαρκούσε ορισμένες ημέρες . Πάνω σε ένα λαμπρό

ανάκλιντρο τοποθετούσαν το άγαλμα του θεού που ικέτευαν και δίπλα έστρωναν

τραπέζια με άφθονα και πολυτελή φαγητά για το λαό . Σε μια τέτοια ευωχία

καλεί ο ποιητής τους φίλους του για να γιορτάσουν τη νίκη του Αυγούστου

στη ναυμαχία κοντά στο' Ακτιο το 31 π.χ. Στην αρχή της επινίκιας αυτής

ωδής του ο Οράτιος μιμείται τον Αλκαίο, ο οποίος πανηγυρίζει για το θάνατο . του τυράννου της Λέσβου Μυρσίλου : «Νϋν χρή μεθύσθην καί τινα προς βίαν

πίνην, έπειδή κάτθανε Μυρσίλος».


κρασυ μυαλό της έβαλε σε αληθινοός (πραγματικοός φόβους) ο Καί

σαρας8, καταδιώκοντάς την με τα κουπιά (με πλοία) ενώ έφευγε γοργά

(ενώ πετοόσε) από την Ιταλία,'όπως γεράκι καταδιώκει τα δειλά περι

στέρια ή όπως γρήγορος κυνηγός κυνηγάει λαγό ~τoυς χιονισμένους κάμπους της Αιμονίας9, για να παραδώσει στις αλυσίδες το μοιραίο

τέραςΙΟ.

Αυτή όμως ζητώντας να πεθάνει με μεγαλότερη δόξα οότε ως

γυναίκα φοβήθηκε το ξίφος Ι Ι οότε με τον ταχόπλοο στόλο της αναζήτησε άγνωστες ακτές (τόπους; χώρες)Ι2.

Τόλμησε με ήρεμη όψη να ιδε! (να αντικρόσει) και τα βασιλικά

ανάκτορα να καταρρέουν (να σωριάζονται σε ερείπια) και με περισσό

τερο θάρρος να mάoEt στα χέρια της φοβερά φίδια13, για να απορροφήσει

με το σώμα της το μαόρο δηλητήριο, τολμηρότερη μετά την απόφαση

που πήρε να πεθάνει, γιατί δεν ήθελε (δε δεχόταν) δηλαδή η αγέρωχη

γυναίκα να οδηγηθεί (να μεταφερθεί) σαν ιδιώτηςΙ4 με τα μισητά Λιβυρνά

πλοίαΙS σε υπερήφανο θρίαμβο.

2. Το Καίκουβο ήταν περιοχή του Λατίου, γνωστή για τους αμπελώΥες της και τα εξαιρετικά κρασιά της.

3. Η Κλεοπάτρα, η βασίλισσα της Αιγύπτου, με την αφροσύνη της επιθύμησε

να γίνει βασίλισσα της Ρώμης. Στο σχέδιό της αυτό συνεργό της είχε τον

Αντώνιο, τον οποίο είχε υποδουλώσει με τα θέλγητρά της.

4. Το Καπιτώλιο οι Ρωμαίοι το θεωρούσαν ως το ιερότατο σύμβολο της διάρκειας του Ρωμαϊκού κράτους.

5. Άνθρωποι με αισχρές επιθυμίες, ευνούχοι και πόρνοι, που αποτελούσαν τους ναύτες και στρατιώτες της Κλεοπάτρας.

6. Κατά τη ναυμαχία στο ' Ακτιο (31 π. Χ.) από τα 300 πλοία του Αντωνίου,

διεσώθη ένα μόνον, στο οποίο επιβιβάσθηκε ο ίδιος και κατόρθωσε να σωθεί'

η. Κλεοπάτρα είχε φύγει στην αρχή της ναυμαχίας με όλο το στόλο της.

7. Μυρωδάτο και γλυκό κρασί από τους αμπελώνες κοντά στη Μαρεώτιδα λίμνη της Αιγύπτου .

8. Ο Καίσαρας Aύγoυ~τoς, ο Οκτάβιος καταδίωξε την Κλεοπάτρα, η οποία είχε προχωρήσει μέχρι το 'Ακτιο και από εκεί σκόπευε να πλεύσει

στην Ιταλία για να γίνει βασίλισσά της. Ο ποιητής εδώ, λέει, ότι ο Αύγουστος

την καταδίωξεν ενώ έφευγε από την Ιταλία, γιατί αποβλέπει στον κύριο σκοπό

της Κλεοπάτρας, την κατάληψη δηλαδή της Ιταλίας .

9. Αιμονία καλείται ποιητικώς η Θεσσαλία από τον Αίμονα, τον πατέρα

του Θεσσαλού.

10. Την Κλεοπάτρα την προορισμένη από τη μοίρα να καταστρέψει τη


Ρώμη, για να στολίσει με αυτήν το θρίαμβό του στη Ρώμη.

11 . Ο Αύγουστος έστειλε τον Προκλήιον για να συλλάβει την Κεοπάτρα.

Εκείνη μόλις τον είδε , όρμησε να σφαγεί με το ξίφος, αλλά εμποδίσθηκε από

αυτόν.

12. Κατά τον Πλούταρχο (Αντώνιος 69) η Κλεοπάτρα στην απελπισία της σκέφθηκε να καταφύγει στον Αραβικό κόλπο και να αναζητήσει σε άγνωστες

χώρες διαμονή .

13. Κατά την παράδοση η Κλεοπάτρα αυτοκτόνησε με δήγμα (δάγκωμα) δηλητηριώδους φιδιού.

14. Σαν ιδιώτης, στερημένη από το βασιλικό της αξίωμα.

xxxvm. Persicos odi, puer, arlparatus, displicent nexae philyra coronae, mitte sectari, rosa quo locorum

sera moretur.

simplici myrto nihil adlabores sedulus curo: neque te ministrum dedecet myrtus neque me 8ub arta

vite bibentem.

ΠEPIΛHΨH: Ο ποιητής ενώ πίνει κάτω απ6 κληματαριά λέγει στον υπηρέτη

του πως δεν του αρέσουν τα πολυτελή δείπνα, προτιμάει τα στεφάνια απ6


15. Τα ελαφρά πλοία με τα οποία ο Αύγουστος νίκησε το στόλο του Α ντωνίου στο ' Ακτιο, τα χρησιμοποιούσαν οι Λιβυρνοί, έθνος Ιλλυρικό , που

καταγίνονταν με την πειρατεία. Είναι μισητά τα πλοία αυτά, επειδή με αυτά θα

μεταφερόταν στη Ρώμη για να στολίσει τον θρίαμβο του Αυγούστου.

Εξαίροντας ο ποιητής το φρόνημα της Κλεοπάτρας, εξυψώνει έμμεσα τον

Οκταβιανό που νίκησε τέτοιον εχθρό . Ακόμη παριστάνει μεγαλύτερο τον

κίνδυνο που διέφυγαν οι Ρωμαίοι με την ήττα της Κλεοπάτρας και έτσι δι

καιολογείται η πρόσκληση των φίλων του ποιητή για κοινή ευωχία, η οποία

είναι και η κύρια ιδέα αυτής της ωδής.

Ωδή 38η

Προς το δούλο του

Μισώ, παιδί μου, την Περσική πολυτέλεια), δεν μου αρέσουν τα

στεφάνια, τα πλεγμένα από κλαδιά φιλύρας πάψε να ζητάς (να ψάχνεις)

σε ποιους τόπους διαμένει (διατηρείται) το όψιμο (χειμερινό) ρόδο2. Στην απλή μυρτιά μην κοmάσεις να προσθέσεις τίποτε, προσεκτικός

(πρόθυμος, επιμελής) στη φροντίδα σου: η μυρτιά δεν είναι ανάρμοστη

ούτε σε σένα που με υπηρετείς ούτε σε μένα που πίνω κάτω από ψηλή

κληματαριά .

μυρτιά παρά απ6 κλαδιά φιλύρας.

ΣΧΟΛΙλ: Ι. Ο ποιητής αναφέρεται στα πολυτελή δείπνα και τη χλιδή των

Περσών ηγεμόνων και σατραπών.

2. Τα χειμωνιάτικα ρόδα (τριαντάφυλλα) τα οποία οι Ρωμαίοι πλήρωναν ακριβά για να τα αποκτήσουν, επειδή ήταν σπάνια κατά την εποχή αυτή.

CARMINVM LIBER ALTER.

1.

Motum θ:Ι: Metello consule θIVΙθυω bellique causas et vitia et mod08

ludumque Fortunae gravisque prineipum amicitiu et arma

nondum expiatis uncta cruoribus, periculosae plenum opus aleae,

tractas et incedis per ignis suppositos cίηθιί doloso.

paulum βθΥθΤβθ musa tragoediae desit theatris: mοχ ubi publicu

res ordinaris, grande munus Cecropio }'epetes cothumo,

insigne m.acstis praesidium Τθίβ et consulenti, Ροlίο, curiae,

θυί lBυτuB aetemos honores Delmatico peperit triumpho.

iam ηυηc minaci murmure comuom perstringis auris, iam litui strepunt,

ίΒαι fu1gor armoτum fugacis terret equos equitumque voltus.

audire magnos ίΒαι videor duces, l10n indecoro pul ΥθΤθ sordidos

et cuncta terrarum subacta praeter atrocem animurn Catonis.

Iuno et deorum quisquis Βαιίcίοτ Afris inulta cesserat inpotens

tellure victorum nepotes rettulit inferias lugurthae.

quis ηοη Latino sanguine pinguior campu8 sepulcris inpia ΡΤΟθΙίllo

testatur au(litumque Medis Hesperiae soniturn ruinae?

qui gurges aut quae flumina lugubris ignara belli? quod mare Dauniae

11>

1~

. ;

ΟΡΑΤΙΟΥ ΩΔΕΣ • ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Ωδή Ιη. Προς τον Ασίνιο Πολλίωνα

Την πολιτική ταραχή (τον εμφύλιο πόλεμο) από την εποχή

του υπάτου Μετέλλου l (από την υπατεία του Μετέλλου) και τις αιτίες2

του πολέμου και τα εγκλήματα3 και τους τρόπους4 (κανόνες, νόμους)

διεξαγωγής του πολέμου και τα παίγνια της ΤύχηςS και τις ολlθριες

φιλίες των αρχηγώνδ και τα όπλα τα βαμμένα με αίμα που δεν έχει

ακόμη ϊcαθαρθεί πραγματεύεσαι, έργο γεμάτο μεγάλον κίνδυνο, και

προχωρείς μέσα από πυρά κρυμμένα κάτω από δολερή (Υτάχτη .

Η Μούσα της αυστηρής τραγωδίας ας απουσιάσει (ας λείψει) για

λίγο από τα θέατρα7 • Μόλις συνθέσεις τα πολιτικά πράγματα (τη

συγγραφή της ιστορίας), θα επαναλάβεις με τον Κεχρόπειο κόθορν08

το μεγάλο (υψηλό) έργο σου, Πολλίωνα, λαμπρό στήριγμα στους

περίλυπους υποδίκους (υπαίτιους) και τη βουλευόμενη σύγκλητο, στον

οποίο η δάφνη πρόσφερε με το Δαλματικό9 θρίαμβο τιμές αιώνιες.

Ήδη τώρα πλήττεις τα αυτιά μου με τον απειλητικό (οξύ, εκκωφαντικό) ήχο των κεράτων (της παρατάξεως του στρατού), ήδη αντηχούν

οι σάλπιγγες, ήδη η λάμψη των όπλων τρομάζει τους φεύγοντες ίππους

και των ιππέων την όψη (τα πρόσωπα).

Ήδη μου φαίνεται πως ακούω τους μεγάλους στρατηγούς σκονι

σμένους από σκόνη 10 όχι αισχρή και όλη την οικουμένη υποταγμένη

(στον Καίσαρα), εκτός από την άκαμπτη (αδάμαστη) ψυχή του Κάτωνα. ι ι

Η ' Ηρα και οποιοσδήποτε θεός πιο αγαπητός στους Αφρικανούς υποχώρησε από την ανεκδίκητη χώραl2 ανίσχυρος να αντισταθεί (στα

Ρωμαϊκά όπλα), τους απογόνου ς των νικητών προσέφερε θυσία στον

Ιουγούρθα l3 . Ποια πεδιάδα που έγινε λιπαρότερη από το Ρωμαϊκό (Λατινικό)

αίμα δε μαρτυρεί με τους τάφους (τους τύμβους) τους ανόσιους πολέμους

και τον ήχο (το θόρυβο) της πτώσης (της καταστροφής, του ολέθρου) της Εσπερίας (της Ιταλίας) που ακούσθηκε από τους Μήδους; Ποια

δίνη ή ποιος ποταμός αγνοούν τον πένθιμο πόλεμο; ποια θάλασσα της

Δαυνίας l4 δεν έβαψαν οι σφαγές; Ποια χώρα στερείται από το δικό

μας αίμα;

Αλλά, Μούσα ακόλαστη, μη πραγματεύεσαι πάλι θέματα του Κείου lS

ελέγου (θρηνητικά άσματα) αφήνοντας (αδιαφορώντας για) τα παίγνια

(τα παιγνιώδη ποιήματα)' ζήτησε μαζί μου κάτω από το Διωναίο l6

94 ΟΡΑΤιΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

non decoloravere caedes? 3Ii .

quae caret ora cruore nostro? .

sed ne relictis, Musa procax, iocis Ceatl retractes munera neniae,

ffitlCUm Dionaeo sub antro quaere modos leviore plectro.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο Οράτιος εγκωμιάζει τον Ασίνιον Πολλίωνα που έγραψε

ιστορία του εμφυλΕου πολέμου και τον προτρέπει να επαναλάβει τις ιστορικές

εργασίες του.

ΣΧΟΛΙΑ: Ι . Από το έτος 60 Π. Χ. που έγινε η πρώτη τριανδρία χρονολογείται

ο εμφύλιος πόλεμος μεταξύ του Καίσαρα και του Πομπήιου, ο οποίος άρχισε

ύστερα από 10 χρόνια. Ο Κόιντος Καικίλιος Μέτελλος διετέλεσε ύπατος το 60 Π.Χ .

2. Το θάνατο του Κράσσου, του τρίτου της τριανδρίας, και την αντιζηλία του Καίσαρα και του Πομπήιου. Η πρώτη τριανδρί<ι Καίσαρα, Πομπήιου και

Κράσσου συστάθηκε το 60 Π.Χ .

3. Τα εγκλήματα των αρχηγών. 4. Τη διεξαγωγή του πολέμου, τους νόμους , τους κανόνες της διεξαγωγής

του πολέμου.

5. Ως προς τον όλεθρο των αρχηγών κυρίως .

6. Πρόκειται για την περιώνυμη . τριανδρία Πομπήιου, Καίσαρα και ΚράσσΟΥ

το 60 π.Χ., η οποία ανανεώθηκε το 56 Π.Χ . (triumviri ή tres viri' = τριανδρία, συναρχία τριών ανδρών) .

7. Ας αφήσει τα δράματα για να ασχοληθεί με την πολιτική ιστορία. Ο Ασίνιος Πολλίωνας ήταν δραματικός ποιητής , που συνέγραψε και πολιτική

ιστορία. Ήταν, όπως και ο Μαικήνας, φίλος των γραμμάτων και προστάτης

του Ορατίου και Βεργιλίου' έγινε και ύπατος το 41 Π.Χ.

8. Δηλαδή με την τραγωδία, διότι κόθορνος ήταν υποδήματα (παπούτσια)

ειδικά κατασκευασμένα με υψηλό τακούνι και χοντρές σόλες, τα οποία φορούσαν

Π.

Nul1u8 arJ~ento color est avaris abdito ttIrris, inimice lamnae CnllJltl Sallusti, αίΒί tt!mperatυ

ΟΡΑΤΙΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ 95

άντρο ρυθμούς με ελαφρότερο πλήκτρο l7 (με ελαφρότερη λύρα).

οι υποκριτές (ηθοποιοί) . Χαρακτηριστικό τους ήταν ότι ήταν έτσι κατα

σκευασμένα, ώστε προσαρμόζονταν και στα δυο πόδια είτε στο δεξιό είτε στο

αριστερό. Η τραγωδία καλείται Κεκρόπεια , διότι γεννήθηκε στην Αττική , τη

χώρα του Κέκροπα.

9. Ο Ασίνιος Πολλίωνας νίκησε το 39 π.χ. τους Παρθηνούς, λαό Ιλυρρικό,

γείτονες της Δαλματίας.

10. Οι γενναίοι πολεμιστές μέσα στο θόρυβο της μάχης, στις εφόδους και

τις ορμητικές επελάσεις, πεζοί ή έφιπποι, γέμιζαν σκόνες στο πεδίο της μάχης

όπου συμπλέκονταν με τους εχθρούς σώμα προς σώμα.

] ]. Ο Κάτωνας προτίμησε να αυτοκτονήσει παρά να παραδοθεί στον Καίσαρα.

] 2. Οι θεοί που ευνοούσαν τους Νουμίδες στον πόλεμο κατά του Ιουγούρα απε'Χώρησαν 'Χωρίς να εκδικήσουν την ήττα τους .

]3. Εννοεί τους Πομπηιανούς που σκοτώθηκαν στη Θάψο υπό τον Σκιπίωνα Μέτελλο, απόγονο του Σκιπίωνα του Νουμιδικού, του νικητή του Ιουγούρθα.

Η Θάψος ήταν ο'Χυρωμένη πόλη στη βόρεια ακτή της Αφρικής, όπου το 46 π.Χ. ο Καίσαρας νίκησε τους οπαδούς του Πομπηίου.

14. Δαυνία ονομαζόταν περιο'Χή στη βόρεια Απουλία και οι κάτοικοί της Δαύνιοι από τον αρ'Χαίο βασιλιά των Ηπειρωτών Δαύνο , ο οποίος εισέβαλε

στην Ιταλία σε παλαιότατους χρόνους· οι Δαύνιοι εί'Χαν καταλάβει το μεγαλύτερο

μέρος της περιο'Χής, η οποία αργότερα ονομάσθηκε Απουλία. Οι γεωγράφοι

της Ρωμαϊκής αυτοκρατορική ς περιόδου αναφέρουν πόλεις των Δαυνίων την

Κλιτερνία, το Λαριόν, το Τεανόν, την Ουενουσία, το Κανούσιο .

15. Τις ελεγείες του Σιμωνίδη του Κείου, ο οποίος εκτός από 'Χορικά

ποιήματα και επιγράμματα έγραψε και ελεγείες.

16. Η Διώνη ήταν μητέρα της Αφροδίτης, η οποία γι ' αυτό λέγεται και

Διωναία. (Βλ. Ομ . Ε 370, 38]). ]7. Άσματα δηλαδή ερωτικά και όχι θρηνητικά .

Ωδή 1η. Προς το Σαλλούστιο Κρίσπο

Κανένα χρώμα Ι δεν έχει ο άργυρος κρυμμένος μέσα στην άπληστη 2

γη, Κρίσπε Σαλλούστιε3, εχθρέ του χρήματος,

αν δεν λάμπει με τη μετ ρημένη (σώφρονα) χρήση του. Στον ατέλειωτον

96 ΟΡΑ ΤΙΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

ιφΙeudι::at usu.

vivet tjxteuto Proculeius aevo, notus irι fratres animi patemi: illum aget penna metuente ΒοlΥί

Faαιa lIuperstes.

latius regnes avidum domando spiritum qnam Βί Libyam remotis tU

GadibuB iungas et uterque Poenus serviat uni.

crescit uidulgens sibi dirus hydrops nec sitim pellίt, ηίΒί causa morbi fugerit Υθηίβ et aquosus albo 15

corpQre languor.

redditum σΥτί solio Phraaten diBsidens plebi nunlero beatorum eximit Vitius populumque falsis

dedocet uti

vocibus, regnum et diadema tutum deferens ηηί propriamque laurum quisquis ingentis oculo inretorto

Bpectat acervos.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο ποιητής λέrει ότι αληθΙΥά ευτυχισμέΥΟΙ είΥαι όσοι με:Ο

,

σύΥεση χρησιμοποιούΥ ΤΟΥ πλούτο τους και δεΥ κατέχονται από το πάθος

της φιλαρrυρ{ας, το οποίο αΥτί Υα μειωθεί, αυξάΥει με τηΥ πρόσκτηση

ΥέωΥ χρημάτωΥ.

ΣΧΟΛΙΛ: ι. Δεν πρόκειται απλώς για το χρώμα του αργύρου, αλλά μεταφορικώς

για την αξία του πολύτιμου αυτού μετάλλου.

2. Κατά ποιητική αντίληψη πρέπει να εννοήσουμε εδώ τις φλέβες του αργύρου που υπάρχουν βαθειά μέσα στη γη και δύσκολα ανακαλύπτονται · γι ' αυτό σαν να τις κρύβει η γη, της αποδίδει ο ποιητής την ιδιότητα του άπληστου,

του φιλάργυρου .

3. Ο Γάιος Κρίσπος Σαλλούστιος, προς τον οποίον απευθύνεται ο ποιητής,

ανεψιός από αδελφή του ιστορικού Σαλλούστιου, είχε μεταλλωρυχείο , από το

οποίο εξήγε πολύτιμα μέταλλα.

4. Ο Προκλήιος Ουάρρων Μουρήνας ήταν γυναικάδελφος του Μαικήνα και ευνοούμενος του Αύγουστου . Αυτός έδειξε σπανιότατη στοργή προς τους

QPATIOY ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ 97

αιώνα θα ζει ο Π ροκλήιος4 ο γνωστός για τα πατρικά αισθήματα προς

τους αδελφούς του. Ε κείνον η Φήμη που αι ώνια ζει θα τον φέ ρνει στα

φτερά της που δεν υπάρχει φόβος να χαλαρωθούνS (που είναι πάντα

τεντωμένα, ανοικτά).

Πιο πλατιά θα βασιλέψεις6 αν δαμάσεις το άπληστο πνεύ μα (τις

ακόρεστες επιθυμίες) παρά αν συνδέ σεις (ζεύξεις) τη Λιβ ύη με τα

απόμακρα Γάδειρα και οι δυο Καρχηδόνιοι 7 υ ποταχθούν σε σένα μό νον.

Αυξάνει (μεγαλώνει) η σκληρή υδρωπικία8 ό ταν ο άρρωστος χαρίζ εται στον εαυτό του, ούτε διώχνει τη δίψα, αν δεν φύγει από τις φλέ βες του

η αιτία της αρρώστειας και η εξαιτίας του νερού ατονία (νωθρότητα) από το λευκό σώμα του (από το σώμα του που γίνεται λευκό) .

Η Αρετή9 διαφωνώντας προς το πλήθος (τους πολλούg, τον όχλο)

εξαιρεί (βγάζει έξω) από τον αριθμό των ευτυχισμένων ανθρώπων τον ΦραάτηΙΟ που ανέκτησε το θρόνο του Κύρου, και ξεμαθαίνει το λαό

να μεταχειρίζεται ψευδείς λέξεις (ψευδή ονόματα) προσφέροντας βα

σιλεία και διάδημα ασφαλές και δάφνη μόνιμη σε εκείνον μόνο που

με βλέμμα αδιάφορο βλέπει (αντικρύζει) τους μεγάλους θησαυρούς".

δύο άλλους αδελφούς του τον Σκιπίωνα και τον Μουρήνα διανέμοντας την

περιουσία του σ ' αυτούς , όταν εκείνοι έχασαν τη δική τους στους εμφυλίους

πολέμους .

5. Με τα φτερά της Φήμης, που δεν πρόκειται ποτέ στο μέλλον να διαλυθεί, θα ταξιδεύει το όνομά του στους αιώνες .

6. Εκείνος που δαμάζει τήν επιθυμία του για την απόκτηση χρημάτων και με σύνεση αποφεύγει να συσσωρεύει πλούτη , αυτός είναι άξιος μάλλον να

ονομάζεται βασιλιάς , και θα είναι πιο ευτυχισμένος έτσι, παρά αν ενώσει σε

ένα τα απέραντα κτήματά του στην Αφρική και την Ισπανία , για τα οποία

είναι ανάγκη να έχει πολλές φροντίδες και έγνοιες.

7. Οι Καρχηδόνιοι ήταν άποικοι των Φοινίκων, γι 'αυτό και αυτοί και οι

άποικοί τους καλούνται Φοίνικες (Poeni). Εδώ πρόκειται για τους Φοίνικες της Καρχηδόνας στην Αφρική και για τους απ,οίκους τους στην Ισπανία. Και

σι δυο χώρες που κατοικούνταν από Καρχηδόνιους, στην Αφρική και στην Ισπανία , ήταν πλουσιότατες, η μία στην Αφρική από το εμπόριο και από το

άφθονο σιτάρι, η άλλη στην Ισπανία από τα μεταλλεία της. Και οι δυο αυτές

χώρες εξαιτίας του πλούτου τους μπορούσαν να κορέσουν την επιθυμία και

του πιο άπληστου ανθρώπου' και γι ' αυτό τις φέρει εδώ ο ποιητής ως παράδειγμα.

8. Η προς τα χρήματα απληστία παρομοιάζεται εδώ προς τη φοβερή νόσο, την υδρωπικία που βασανίζει τον άρρωστο . Η νόσος επειδή γίνεται από

98 ΟΡΑ Τ10Υ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

την υπερβολική υδροποσία, αφού ο ασθενής επιχειρεί να σβήσει τη δίψα του

πίνοντας νερό πολύ. Κι όμως η επιθυμία της δίψας δεν σβήνει, αν δεν αφαιρεθεί

η αιτία της νόσου .

9. Η Αρετή' τέθηκε αφηρημένο αντί για συγκεκριμένο' η αρετή = ο ενάρετος άνθρωπος. Η έννοια είναι η εξής : ο ενάρετος άνθρωπος ποτέ δε θα συγκατα

ριθμήσει μεταξύ των ευτυχισμένων ανθρώπων τον απάνθρωπο τύραννο' απε

ναντίας διδάσκει τον αμαθή λαό, που θεωρεί ευτυχισμένους όσους ανέρχονται

σε υψηλές θέσεις και τα ύπατα αξιώματα της πολιτείας (όπως τον Φραάτη ,

διότι ανέκτησε τη βασιλεία χωρίς να λάβει υπόψη ότι ήταν σκληρός τύραννος)'

να μη μεταχειρίζεται τις ονομασίες αυτές, γιατί είναι ψευδείς και ασύμφωνες

προς την πραγματικότητα.

lll. Aequam memento rebus in arduis servare mentem, ηοη secus ίη bonis

ab insolenti temperatam laetitia, moriture Delli,

seu maestus omni tempore vixeris seu te ίη remoto gramine per dies

festos reclinatum bearis interiore not& Falerni.

quo pinus ingens albaque populus umbram hospitalem consoci&re amant

ramis? quid obliquo laborat lympha. fuga:x tτepidal'e ιίΥΟ?

huc vin& et unguenta et nimium brevis fiores amoenae ferre iube rosae,

•

Ι.

dum ΙθΒ et aetas et sororum 111

fila. trium patiuntur .atra.

cedes coemptis saltibus et domo villaque, fiavos quam Tiberis lavit,

cedes et exstructis in altum divi'tiis potietur heres.

divesne prisco natus ab Inacho nil interest Βη pauper et infim&

. ~ ...

ΟΡΑΤιΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ 99

10. Ο Φραάτης ο Δ' εξαιτίας της σκληρότητάς του είχε εκδιωχθεί από τους Πάρθους και είχε καταφύγει στους Σκύθες, με τη βοήθεια των οποίων

επανέκτησε το θρόνο του στην Παρθία εκδιώκοντας τον Τιριδάτη , το βασιλιά

της Αρμενίας που είχε καταλάβει το βασίλειο των Πάρθων. (βλ. Ι , 26). 11 . Χωρίς δηλαδή να θαμπωθεί ή να γοητευθεί από τη λάμψη του χρυσού.

Ο σοφός άνθρωπος που δεν κατέχεται από το πάθοs της φιλαργυρίας μπορεί

να αντιπαρέλθει μέγιστα πλούτη και αμύθητους θησαυρούς έτσι, ώστε ούτε το

βλέμμα του να στρέψει προς αυτά. Η δάφνη (Iaurus) ή ο δάφνινος στέφανος

δινόταν στους νικητές κατά των εχθρών- εδώ νικητής είναι εκείνος που κατα

βάλλει τις επιθυμίες του.

Ωδή 3η. Προς το Δέλλιο

Να θυμάσαι στις δύσκολες περιστάσεις (στις δυστυχίες) να

διατηρείς ψυχή ήρεμη (να έχεις ψυχική ηρεμία) που να μη ρυθμίζεται διαφορετικά στις καλές περιστάσεις (στις ευτυχισμένες ημέρες)

από υπερβολική χαρά, Δέλλιε' μελλοθάνατε, είτε έζησες θλιμμένος

όλα σου τα χρόνια είτε ευφραινόσουν με το εξαίρετο Φαλερνικό2

κρασί, το πιο παλιό (που έχεις στην αποθήκη σου), τις γιορτάσιμες

ημέρες ξαπλωμένος σε απόμερο χλοερό λιβάδι. Γιατί το πελώριο (το πανύψηλο πεύκο και η λεύκη (το λεύκο)

αγαπούν να μεταδίνουν (να χαρίζουν) με τα κλαδιά τους τη φιλόξενη

σκιά τους; γιατί το νερό που φεύγει (που τρέχει, ρέει) μοχθεί (αγωνίζεται)

να κυλάει μέσα σε πλάγιο ρυάκι (λοξό αυλάκι); Πρόσταξε να φέρουν εδώ κρασιά και αρώματα και βραχύβια άνθη από χαριτωμένα ρόδα, όσο τα πράγματα και η ηλικία και τα μαύρα νήματα των τριών αδελφών)

το επιτρέπουν.

Θα αποχωρήσεις (θα φύγεις) από τα δάση που αγόρασες, θα φύγεις

και από τον οίκο και την έπαυλη που λούζει ο ξανθός Τίβερης και ο

κληρονόμος θα χαρεί τα πλούτη που έχουν σωρευθεί σε ψηλό σωρό

(θα κληρονομήσει το σωρευμένο θησαυρό ο κληρονόμος) . Σε τίποτε δεν διαφέρει (είναι .αδιάφορο) αν (είσαι) πλούσιος που

κατάγεσαι από τον, παλαιό Ίναχ04 ή φτωχός και από ταπεινή γενιά

ζεις κάτω από τον ουρανό, (αφού είσαι) θύμα του αδυσώπητου (άσπλαχνου) Άδη .


de gente sub divo moreris: victima ηίΙ miserantis Orci.

omnes eodem cogimur, omnium versatur ΠΓηβ serius ocius

ΒΟΤΒ exitura et ηΟΒ ίη aeternum exilium inpositura cynlbae.

25

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο ποιητής συμβουλεύει ΤΟΥ Δέλλισ Υα είΥαι σταθερ6ς στις

περιστάσεις της ζωής του και Υα απολαύει τα αΥαθά του, αφού αυτ6

επιβάλλει και τi ιδέα του αΥαπ6φευκτου θαΥάτου.

ΣΧΟΛΙΑ: Ι . ' Ο Δέλλιος Μεσσάλας , Ρωμαίος ιστορικός , ο οποίος κατά τους

εμφυλίους πολέμους μεταπηδούσε από το ένα στρατόπεδο στο άλλο, από τον

Κάσσιο στον Αντώνιο και από αυτόν στον Καίσαρα . Ευνοούμενος του Α ντωνίου τον ακολούθησε στην εκστρατεία του κατά των Πάρθων (39 - 34 π . Χ .) και

έγραψε την ιστορία της, η οποία χρησίμευσε ως πηγή στο Στράβωνα και στον

Πλούταρχο .

2. Φάλερνο, πόλη της Καρπανίας , φημισμένης για τα αμπέλια και τα

κρασιά της . Το Φαλερνικό κρασί , όσο πιο παλιό, τόσο πιο εύγεστο ήταν. Τα

πιθάρια που γέμιζαν με κρασί τοποθετούνταν στις αποθήκες, τις κάβες . Σε

κάθε πιθάρι επάνω γράφονταν τα ονόματά των υπάτων (nota), επί της υπατείας

ΠIl.

Ν e sit ancillae tibi amor pndori, Xanthia Phoceu: prius insolentem serva Briseis niveo colore

. movit Achillem,

1110vit Aiacem 'Telamone natunl forma captivae domiollm Tecmessne, arsit Atrides medio ίο triumpho

virgine rapta,

barbara~ postquam ι:ecidere turmae Thessalo victore et ademptus Hector 10

tradidit fessis leviora tolli

ΟΡΑΤιΟΥ ΩΔΕΣ BIBΛJO ΔΕΥΤΕΡΟ 101

Όλοι συναζόμαστε (μαζευόμαστε) στο ίδιο μέρος , η τύχη όλων

μας (ο ιcλήρoς , η μοίρα) που μέλλεται να βγει αργά η γρήγορα (το

αργότερο ή το γρηγορότερο) ιcαι να μας ρίξει μέσα στη βάριcα (το

πλοιάριο του χάρου) για την αιώνια εξορία, πάλλεται μέσα στην ΙCλη

ρωτίδαS (υδρία, ιcάλπη).

των οποίων παράγονταν τα κρασιά . Από τη χρονική, λοιπόν, σειρά που τοπο

θετούνταν τα πιθάρια στο βάθος της αποθήκης, είναι προφανές ότι τα πιθάρια

που ήταν τοποθετημένα στο βάθος είχαν το παλιότερο κρασί.

3. Οι τρεις Μοίρες, Κλωθώ (που κλώθει το νήμα της ζωής) , Λάχεσις

(εκείνη που διανέμει τα αγαθά και τα κακά) και η . Ατροπος (εκείνη που κάνει αμετάβλητα όσα η Κλωθώ και η Λάχεσις ορίσουν και με ένα ψαλλίδι κόβει το

νήμα της ζωής του καθενός) .

4. Ο . Ιναχος , πρώτος βασιλιάς του . Αργους, εισήγαγε στη χώρα του τα πρώτα στοιχεία του πολιτισμού . Κατά τους χρόνους του αμφισβήτησαν την

προστασία του' Αργους η . Ηρα και ο Ποσειδώνας . Ο . Ιναχος τάχθηκε υπέρ της Ήρας και από τότε λατρευόταν ως θεά Πολιούχος του . Αργους. Οι απόγονοί του «Ιναχίδαι» ανήκουν όλοι στην ηρωική γενιά του . Αργους.

5. Οι Μοίρες κρατούν στα χέρια τους μια υδρία, μέσα στην οποία βρίσκονται οι κλήροι όλων των ανθρώπων, και την κινούν διαρκώς. Οι κλήροι αναπηδούν

μέσα στην υδρία (την κληρωτίδα) και ο κλήρος που από το κούνημα της

υδρίας πετάγεται έξω σημαίνει το τέλος καθενός.

Ωδή 4η. Προς τον Ξανθία

Ο έρωτάς σου προς τη δούλα σου ας μη σου είναι Υτροπή (ας

μη σου φέρνει ντροπή, ας μη σε ιcάνει να ντρέπεσαι), Ξανθία

ΦωΙCΙKέΙ! Τα παλαιά χρόνια (παλαιότερα) η σκλάβα Βρισηίδα2 σαγή

νευσε (έθελξε , γοήτευσε) με το χιονάτο χρώμα της τον περήφανο

Αχιλλέα.

Η μορφή της αιχμάλωτης Tέιcμησσας) συγιcίνησε (ΙCαταγOήτευσε)

τον κύριό της, τον Αίαντα, το γιο του Τελαμώνα. Μέσα στο θρίαμβό

του KάηΙCε από έρωτα για την κόρη4 που άρπαξε (αιχμαλώτισε) του

Ατρέα ο γιος (ο Αγαμέμνονας), όταν τα βαρβαρικά πλήθη (στίφη, οι

βαρβαριιcές ίλες) νΙΙCήθηΙCαν (έπεσαν, εξoντώθηιcαν) από το ΘεσσαλόS

νιιcητή (τον Αχιλλέα) ιcαι σιcoτωμένoς (νεΙCρός) ο Έκτορας παρέδωσε

102 ΟΡΑΤιΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟΔΕΥΤΕΡΟ

Pergama Grais.

neSCίa8 an te generum beati Phyllidis flavae decorent parentes: regium ι:erte genus, et penatis

maeret ίniqU08.

crede αοη illam tibi de scelesta plebe dilectam neque sic fidelem, sic lucro &versam potuisse nasci

matre pudenda.

bracchia et voltum teretesque SUI'as integer laudo: fuge suspicari cuius octavom trepidavit aetas

claudere lustrum.

15

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο Οράτιος ειρωνεύεται τον ΞαVΘία που έχει ερωτευθεί την

ωραι6τατη, αλλά πανούργα και ιδιοτελή δούλα του, λέγοντας 6τι δεν

πρέπει να εvτρέπεται για τον έρωτά του αυτ6ν αφού και πολλοί μεγάλοι

άνδρες έπαθαν το ίδιο.

ΣΧΟΛΙλ: Ι . Πρόκειται για κάποιο φίλο του ποιητή για τον οποίο δεν υπάρχει

άλλη πληροφορία.

2. Η Βρισηίδα ήταν κόρη του Βρισέα βασιλιά της Λυρνησσού, πόλης τη~.

νότιας Τρωάδας. Ο Αχιλλέας την πήρε σκλάβα του, όταν ιcυρίευσε τη Λυρνησσό

και σκότωσε τον Μύνητα, τον άντρα της (Ιλ. Β 690 κ . ε . ) και τα τρία αδέλφια

της (ιλ . Τ 293). Αυτήν αξίωσε να πάρει από τον Αχιλλέα ο Αγαμέμνονας, όταν αναγκάσθηκε από το χρησμό του Κάλχα να επιστρέψει τη Χρυσηίδα στον

πατέρα της . .ο Αχιλλέας την έδωσε, αλλά θυμωμένος αποσύρθηκε από τον πόλεμο μέχρι το θάνατο του Πατρόκλου, όταν ο Αγαμέμνονας για να μαλάξει

. την καρδιά του χολωμένου ήρωα, του την έδωσε πίσω .

V. Ν ondum 8ubact& ferre iugum valet cervice, nondum munia conparis

&equare nec t&uri ruentis


στους καταπονημένους6 Έλληνες τα Πέργαμα7 ευκολότερα να κυ

ριευθούν (κατέστησε πιο ευάλωτη στους καταπονημένους Έλληνες

την Τροία). Αγνοείς αν (δεν ξέρεις αν) οι ευτυχείς γονείς της ξανθής Φυλλίδας8 σε τιμήσουν για γαμπρό τους το βασιλικό βεβαίως γένος θρηνεί και τους αδίκους εφεστίους θεούς. Πίστευε πως αυτή που έχει

αγαπηθεί από σένα δεν είναι από τον ανόσιο όχλο, ούτε πως ήταν

δυνατό να γεννηθεί τόσο πιστή, τόσο αφιλοκερδής από μητέρα επονείδιστη (από αισχρή μητέρα) .

Τους βραχίονες (τα μπράτσα) και την όψη (το πρόσωπο) και τις κομψές (τορνευτές) κνήμες9, αγνός όντας, επαινώ: απόφευγε να υπο

πτεύεσαι εμένα, που η ηλικία μου έσπευσε (βιάστηκε) να κλείσει την

όγδοη πενταετία μου.

3. Η Τέκμησσα ήταν θυγατέρα του βασιλιά Τελεύταντα, που βασίλευε σε

μια μικρή χώρα της Φρυγίας αυτή καταγοήτευσε τον Αίαντα τον Τελαμώνιο

που την άρπαξε και απέκτησε μαζί της ένα γιο, τον Ευρυσάκη .

4. Είναι η βασιλοπούλα Κασσάνδρα, η ωραιότερη από τις θυγατέρες του Πριάμου και της Εκάβης, προικισμένη με το χάρισμα της μαντείας . Μετά την

άλωση της Τροίας την απέσπασε από το βωμό της Αθηνάς ο A~αντας του

Οϊλέα. Κατά τη διανομή, όμως της λείας την πήρε ο Αγαμέμνονας και την

έφερε στις Μυκήνες, όπου είχε τραγικό τέλος. Τη σκότωσε, όπως και τον

Αγαμέμνονα, η Κλυταιμνήστρα.

5. Θεσσαλός νικητής είναι ο Αχιλλέας, που ήταν βασιλιάς των Μυρμιδόνων, Αχαϊκού έθνους στη Θεσσαλική Φθία.

6. Οι Έλληνες ήταν καταπονημένοι από το δεκαετή πόλεμο στην Τροία.

Μετά το θάνατο του Έκτορα ευκολότερα μπόρεσαν να εκπορθήσουν το Ίλιο.

7. Πέργαμα και Πέργαμος είναι η ακρόπολη της Τροίας . «τάπί Tρoί~

Πέργαμα αΙρήσομαι ίών» (Σo~. Φιλοκτ. 353). 8. Είναι το όνομα της δούλας ερωμένης του.

9. της ερωμένης σου . .

Ωδή 5η. Προς φίλο

Δεν μπορεί ακόμη σκύβοντάς το κεφάλι να υποφέρει (να βα

στάζει) το ζυγό, oύtε είναι ακόμη σε θέση να εκτελεί τα καθήκοντα

της συζύγου (να ανταποκρίνεται στα καθήκοντα της συζύγου) ούτε

104 ΟΡΑ Τ10Υ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

ln venerem tolerare pondus.

circa virentis est animus tuae canΊpos iuvenca.e nunc fluviis gravem

solantis aestum, nunc ίη udo ludere cum vitulis salicto

praegestientis. tolle cupidinem inmitis uvae: iam tibi lividos 10

distinguet al1tumnus racemos purpureo varius colore.

iam te sequetur (currit enim fero:x: aetas et il1i quod tibi dempserit

adponet annus), iam proterva 1&

fronte petet Lalage maritum

dilecta, quantum ηοη Pholoe fuga:x:, ηοη Chloris albo sic umero nitens

ut pura nocturno renidet luna mari CnidiuBve Gyges, to

quem Βί puellarum insereres choro, ωίΤθ I!agacis falleret hospites

discrimen obscurum solutis crinibus ambiguoque voltu.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο Οράτιος παρακαλε{ ΤΟΥ άγΥωστο φίλο του Υα σεβασθεί

τη Λαλάγη, που είΥαι μικρή ακόμη και δεΥ μπορεί Υα αΥταποκριθεί σΤΟΥ

έρωτά του.

ΣΧΟΛΙΑ: ]. Ταύρος εδώ είναι ο άγνωστος φίλος του ποιητή, ο οποίος είχε παράφορα ερωτευθεί τη μικρή ακόμη Λαλάγη, τη δαμαλίτσα, που δεν είναι

ακόμη σε ώρα γάμου , ώστε να ανταποκρίνεται στα καθήκοντα της συζύγου.

2. Φανερή είναι η μίμηση του Έλληνα λυρικού ποιητή Ανακρέοντα, ο

οποίος σε ένα ποίημά του αλληγορικό τραγουδάει με τόνο πειραχτικό : «Φο

ραδίτσα Θρακοπούλα , τι λοξοκοιτάζοντάς με - Σκληρά φεύγεις και νομίζεις,

πως είμαι άπραγος καθόλου; -Μάθε πως μπορώ με τέχνη να σου βάλω χαλινάρι

- και τα γκέμια σου κρατώντας προς το τέρμα να σε φέρνω . - Τώρα βόσκεις στα λιβάδια κι αλαφροπηδώντας παίζεις (Απόσπ. 88, Μεταφρ . Ηλ. 80υτιερίδη,

σελ. ]65).


να υφίσταται (να ανέχεται) το βάρος (τον όγκο) του ταύρου Ι σαν

ορμάει για έρωτα .

Ο νους της δαμαλίτσας σου είναι στα χλοερά λιβάδια2 (στους πράσινους κάμπους) όπου άλλοτε δροσίζεται (ανακουφίζεται) από τον

φοβερό καύσωνα (την πολλή ζέστη) στα ποτάμια , κι άλλοτε τρέχει με

πόθο να παίξει με τα μοσχάρια στο δροσερό ιτεώνα (κάτω από τις δροσερές ιτιές) .

Διώξε την επιθυμία του άγουρου σταφυλιού' ήδη το ποικιλόχρωμο φθινόπωρ03 θα στολίσει με κόκκινο χρώμα τα άγουρα σταφύλια. Σε

λίγο θα σε ακολουθήσει' γιατί η αγέρωχη ηλικία4 τρέχει (περνάει)

και θα προσθέσει σ' εκείνη χρόνια που θα έχει αφαιρέσει (κόψει)5

από σένα ' Σε λίγο η Λαλάγη θα ζητεί με λάγνο πρόσωπο σύζυγο

(άντρα) , η Λαλάγη η αγαπητή όσο ούτε η άστατη Φολόη6 ούτε η

Χλωρίδα? που λάμπει με το λευκό της ώμο έτσι, όπως αντιλάμπει το

ξάστερο φεγγάρι στη νυκτερινή θάλασσα, ή ο Κνίδιος8 Γύγης αυτόν αν τον βάλεις μέσα σε χορό κοριτσιών, η δυσδιάκριτη διαφορά από τα λυμένα μαλλιά και το αμφίβολο πρόσωπ09 θα απατούσε (θα ξεγελούσε)

πολύ τους οξυδερκείς (παρατηρητικούς: προσεκτικούς) ξένους.

3. Όπως το φθινόπωρο κάνει ώριμους τους ποικιλόχρωμους καρπούς, έτσι καιΌ χρόνος θα κάνει ώριμη την αγαπημένη σου και τότε είναι πο\ ι θα σΓ.

ακολουθήσει , τότε πια θα ανταποκριθεί στον έρωτά σου .

4. Η αγέρωχη, η αδάμαστη ηλικία κατά την οποία οι κόρες αποφεύγουν τους άνδρες περνάει, διαβαίνει γρήγορα.

5. Τα χρόνια της νιότης, χρόνια ευτυχίας, προστίθενται στη ζωή μας, ενώ

τα χρόνια τα μετά την ακμή είναι σα να κόβονται από τη ζωή μας. Τα χρόνια

της ζωής μας μετά τα 4!) ή 50 μας φαίνονται ότι μας αφαιρούνται , μας κόβονται,

ενώ αντίθετα στους νέους αυτά τα χρόνια προστίθενται, γιατί είναι χρόνια

αναμελιάς και ευτυχίας.

6. Ώριμη κόρη (ενώ η Λαλάγη δεν είναι ακόμη) , η οποία με τη γνωστή

αστάθειά της απέφευγε τον εραστή της.

7. Όνομα άλλης κόρης, γνωστής για την ομορφιά της και τους έρωτές της.

8. Καταγόμενος από την Κνίδο, πόλη της Καρίας .

9. Ο αγένειος νέος με λυμένα τα μαλλιά του δύσκολα διακρίνεται μέσα στο χορό των κοριτσιών, αν είναι αγόρι ή κορίτσι ' και τον πιο παρατηρητικό

θεατή εύκολα θα μπορόύσε να τον ξεγελάσει .

106 ΟΡΑ ΤΙΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΥΙ. Septimi , Gadis aditure mecum et Cantabrum indoctum iuga ferre nostra et barbaras Syrtis, ubi Maura semper

aestuat unda:

Tibur Λrgeo positum colono sit meae sedes utinam senectae, sit modu8 lasso maris et viarum

militiaeque.

unde Βί Parcae prohibent iniquae, dulce pellitis ovibus Galaesi flumen et regnata petam Laeoni

rura Phalantho.

ille terrarum mihi praeter omnis 8Π!ζUlυB ridet, ubi ποπ Hymetto mella decedunt viridique certat

baca Venafro,

ver ubi longum tepidasque praebet Iuppiter brumas et amicus Aulon fertili Baccho minimum Falernis

invidet υΥίβί

ille te mecum locu8 et beatae postulant arces: ibi tu calentem debita sparges lacrima favillam

vatis anlici.

10

111

.i

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο ποιητής λέει στο φίλο του Σεπτίμισ ότι επιθυμεί να ζήσει

τα τελευταία χρόνια της ζωής του στα Τίβουρα ή στον Τάραντα, πόλεις

που εγκωμιάζει ως τόπους ευχάριστης διαμονής. Εκεί προσκαλεί το φίλο

του να τον θρηνήσει όταν πεθάνει.

ΣΧΟΛΙλ: Ι . Ρωμαίος ιππέας, φίλος και συστρατιώτης του Ορατίου.

2. Αρχαία πόλη της Ισπανίας στην ακτή του Ατλαντικού ωκεανού . Κατά

την παράδοση την έκτισαν Φοίνικες ναυτικοί περί τα Ι ισο Π.Χ. Υπήρχε μεγάλη

εμπορική πόλη και απέκτησε δύναμη και πλούτο. Το 206 Π.Χ. υποτάχθηκε

στους Ρωμαίους, αλλά διατήρησε την ακμή της . Αργότερα ονομάσθηκε Κάδιξ

και το όνομα αυτό διατηρεί ως σήμερα . Κατά τους χρόνους της αποικιακή ς

κινήσεως των Ισπανών, είχε το μονοπώλιο του εμπορίου με την Αμερική . Και

ΟΡΑTlΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΙΟ7

Ωδή 6η. Προς το Σεπτίμιο

Σεπτίμιε l , (συ) που πρόκειται να έρθεις μαζί μου σtα Γάδειρα2

και στους Κανταβρούς3 που δεν ανέχονται να υποφέρουν το ζυγό μας

και στις βαρβαρικές Σύρτεις4, όπου πάντοτε παφλάζουν τα κύματα της Μαυριχανίας. S

Είθε τα Τίβουρα6 που ίδρυσε (έκτισε) Αργείος άποικος, να είναι

η έδρα των γηρατειών μου (τόπος διαμονής μου στα γηρατειά μου) ,

είθε να είναι το τέρμα για μένα που είμαι καταπονημένος (ταλαιπω

ρημένος) από τη θάλασσα, τις πορείες και τις εκστρατείες!

Από εκεί, αν εμποδίζουν οι δυσμενείς Μοίρες, θα ζητήσω τον

ποταμό Γαλέζ07 που είναι αγαπητός στα δερματοφόρα πρόβατα, και

τις χώρες όπου . βασίλευε ο Λακεδαιμόνιος Φάλανθος. 8

Εκείνη η γωνιά της γης9 περισσότερο από όλες (τις άλλες) μου

χαμογελάει, όπου το μέλι δεν υποχωρεί στον γμηττό,ισ και η ελιά

συναγωνίζεται το χλοερό Βέναφρο," όπου ο Δίας δίνει μεγάλη' Ανοιξη και χλιαρούς χειμώνες, και ο Αυλώναςl2, ο αγαπητός στον εύφορο

Βάκχο, πολύ λίγο φθονεί τα Φαλερνικά σταφύλια.

Εκείνος ο τόπος και οι τερπνοί λόφοι σε ζητούν μαζί με μένα'

Εκεί εσύ θα ραντίσεις με τα οφειλόμενα δάκρυα τη ζεστή τέφρα (σποδό)

του φίλου ποιητή.

σήμερα είναι το σημαντικότερο εμπορικό λιμάνι της Ισπανίας στον Ατλαντικό.

Έχει 100.000 κατοίκους). - Εδώ στο ποίημα δηλώνει τη δυΤΙK~ εσχατιά του Ρωμαϊκού κράτους .

3. Πολεμικός λαός της Ισπανίας που κατοικούσε κοντά στο Βισκαϊκό κόλπο . Οι Κανταβροί συχνά επαναστατούσαν κατά της Ρωμαϊκής εξουσίας .

Τελικά τους κατέλαβε εντελώς ο στρατηγός Βιψάνιος Αγρίπππας , ο οποίος

υπέταξε όλη την Ισπανία το 19 Π.Χ .

4. Η μικρή και η μεγάλη Σύρτις στη Βόρεια παραλία της Αφρικής, μεταξύ

Λιβύης και Τυνησίας (Βλ. Βιβλ. Α ' , ωδή 22). 5. Αρχαία ονομασία της περιοχής της ΒΔ Αφρικής, όπου σήμερα το

Μαρόκο και η Αλγερία. Ονομάσθηκε Μαυριτανία από τα νομαδικά και πολεμικά

φύλα των Μαύρων που ζούσαν στην περιοχή αυτή. Τόση φιλία είχε ο φίλος

του προς αυτόν, ώστε και στα απώτατα μέρη του κόσμου μπορούσε να τον

ακολουθήσει.

6. Τα Τίβουρα (Tibur) είναι η σημερινή πόλη Τίβολι (Τίνοlί) πλησίον της Ρώμης επί λόφου. Ιδρύθηκε από Αργείους αποίκους . Ήταν προσφιλής τόπος

θερινής διαμονής πλουσίων Ρωμαίων, που είχαν κτίσει εκεί ωραίες επαύλεις.


Σώζονται ερείπια ναών της Εστίας και της Σίβυλλας, τάφοι πλουσίων αρχαίων

οικογενειών , ερείπια της έπαυλης του Μαικήνα Κ.α . Στη θέση της έπαυλης

του Ορατίου υπάρχει σήμερα η μονή του Αγίου Αντωνίου . Χιλιάδες τουριστών

επισκέπτονται το σημερινό Τίβολι , για τη γραφική θέση της και τα σωζόμενα

~~. -7. Ποταμός της Καλαβρίας που εκβάλλει στον κόλπο του Τάραντα. Στην

περιοχή που διαρρέει ο ποταμός έβοσκαν τα πρόβατα των Ταραντίνων . Τα

έρια (μαλλιά) των προβάτων αυτών ήταν πολυτιμότατα και γι ' αυτό τα πρόβατα

αυτά καλύπτονταν με διφθέρες (δέρματα), για να μη καταστρέφονται τα μαλλιά

τους από τον αέρα, τα αγκάθια και τις σκόνες .

8. Ο Φάλανθος ο Λακεδαιμόνιος ήταν οικιστής του Τάραντα. Ο Φάλανθος έφυγε από τη Σπάρτη μαζί με άλλους Λακεδαιμονίους ως Παρθενίας, γεννημένος

δηλαδή από Παρθένο και δούλο κατά το Μεσσηνιακό πόλεμο . Οι παρθενίες

αυτοί εκδιώχθηκαν από τους Λακεδαιμονίους, διότι είχαν γεννηθεί από Σπαρ-

νπ.

Ο saepe mecum tempus ίη ultimum deducte Bruto · militiae duce,

quis te redonavit Quiritem dis patriis Italoque caelo,

ΡοωΡθί, meorum prime sodalium? cum quo morantem saepe diem mero

fregi, coronatuB nitentiB malobathro ΒΥτίο capillos,

tecum PhilipPoB et celerem fuganl sensi relicta ηοη bene parmula, cum fl'acta virtus, et minaces

turpe solum tetigere mentoj

sed ωθ per hostis Mercurius celer <lenso paventem BUBtulit aere,

te rursUB ίη bellum resorbens unda fretis tulit aestuosis.

ergo obligatam redde ΙΟΥί dapem longaque fessum militia latus

depone sub lauru mea nec pal'ce cadis tibi destinatis.

10

1~

20

•


τιάτισσες παρθένους και δούλους. Ο Φάλανθος επικεφαλής αυτών ίδρυσε τον

Τάραντα, όπου οι Ταραντίνοι τον τιμούσαν ως ήρωα οικιστή .

9. Ο Τάραντας και η γραφική περιοχή του .

10. Πρόκειται για το γνωστό βουνό της Αττικής, του οποίου το μέλι

φημιζόταν ως το άριστο.

ΙΙ . Το Βέναφρο ήταν αρχαία πόλη της Ιταλίας στην περιοχή της Καμπανίας.

Στήν ίδια θέση σήμερα είναι η μικρή πόλη Βέναφρο. Σώζονται ίχνη αμφιθεάτρου

και πολυγωνικού τείχους. Στην περιοχή του Βέναφρου καλλιεργούνταν ελιές ,

από τις οποίες εξαγόταν εξαίρετο ελαιόλαδο.

12. Όνομα προσηγορικό που δηλώνει στενόμακρη κοιλάδα. Εδώ πρόκειται

για κοιλάδα της Καλαβρίας κοντά στον Τάραντα, γνωστή στην εποχή του

Ορατίου για το εξαίρετο κρασί της, εφάμιλλο προς το Φάλερνικό κρασί. (Βλ.

Βιβλ. Α' , ωδή 20).

Ωδή 7η. Προς τον Πομπήιο Ουάρο

Πομπήιε, πρώτε απ' τους συντρόφους μου Ι (παλιέ μου φίλε),

που πολλές φορές οδηγήθηκες μαζί μου στην κρίσιμη ώρα (στον

έσχατο κίνδυνο) με τον Βρούτο αρχηγό της εκστρατείας2 , ποιος σε

αποκατέστηκε Κυρίτη (πολίτη Ρωμαίο)3 στους πατρώους θεούς και

τον Ιταλικό ουρανό; Μαζί σου πολλές φορές φορώντας στεφάνι στα μαλλιά που γυάλιζαν από Συριακό μαλόβαθρο4 (μύρο) μίκραινα την

ατελείωτη ημέρα, με το καθαρό (γνήσιο) κρασί (πίνοντας γλυκόπιοτο κρασί)5 ,

Μαζί σου γνώρισα (δοκίμασα) τους Φιλίππους και την άτακτη

(γρήγορη) φυγή ρίχνοντας ανέντιμα την ασπίδα6 (πετώντας χωρίς

ντροπή την ασπίδα), τότε που η ανδρεία λύγισε (συντρίφθηκε) και οι

απειλητικοί στρατιώτες άγγιξαν με τα γένεια τους το μιαρό (το αιμα

τοποτισμένο, ματωμένο) χώμα7 •

Εμένα όμως τρομαγμένο (καταφοβισμένο) με άρπαξε μέσα από

τους εχθρούς (από τις τάξεις των εχθρών) ο γοργοπόδης Ερμής μέσα

σε πυκνό αέρα8 (νέφος, ομίχλη)' εσένα σε παρέσυρε το κύμα της

τρικυμισμένης θάλασσας και σε έφερε πίσω (πάλι) στον πόλεμο9 .

Πρόσφερε, λοιπόν, στο Δία την ευωχία (τη θυσία) που έχεις υποσχεθείΙΟ

(το τάμα που έχεις τάξει) και ξάπλωσε κάτω από τη δάφνη μου ΙΙ το

110 ΟΡΑΤιΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟΔΕΥΤΕΡΟ

oblivioso levia Massico ciboria exple, funde capacibus

unguenta de conchis. quis udo deproperare apio coronas

cnratve myrto? quem Venus arbitrum ~δ dicet bibendi? ηοη ego sanius

bacchabor Edonis: recepto dulce mihi furere est amico.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο Οράτιος εκφράζει τη μεγάλη χαρά του για τη διάσωση

και την επάνοδο στη Ρώμη του φ{λου του Πομπη{ου Ουάρου ύστερα απ6

μακρ6χρονη εξορία και αμiτρητους κινδύνους.

ΣΧΟΛΙΑ: Ι. Ξεχωριστός σύντροφος και παλιός φίλος ο Πομπήιος Ουάρος.

Πολλές φορές οι δύο φίλοι δοκίμασαν μεγάλους κινδύνους σε διάφορες μάχες

πριν από τη μάχη στους Φιλίππους .

2. Τον έσχατο κίνδυνο δοκίμασαν κατά τη μάχη στους Φιλίππους το 42 Π.Χ. όταν είχαν ταχθεί υπό τον Βρούτον εναντίον του Οκταβιανού. Μετά τη

μάχη ο Πομπήιος Ουάρος δε θέλησε να επωφεληθεί από την αμνηστεία που

έδωσε ο Αύγουστος, όπως έκαμε ο Οράτιος, αλλά εξακολούθησε τον πόλεμο

κατά του Αυγούστου υπό την αρχηγία του Σέξτου Πομπηίου.

Μετά το θάνατο του Σέξτου Πομπήιου ακολούθησε τη μερίδα του Αντωνίου . . Οταν πέθανε ο Α ντώνιος του δόθηκε από τον Αύγουστο αμνηστεία και επανήλθ~ στη Ρώμη . Το ανέλπιστο αυτό γεγονός της επιστροφής του Πομπήιου έδωσε

αφορμή στον Οράτιο να συνθέσει αυτή την ωδή.

3. Με έκπληξη ρωτάει ο ποιητής χωρίς να αναμένει να ακούσει ποιο συγκεκριμένο πρόσωπο μεσολάβησε για να επανέλθει ο φίλος του στη Ρώμη

ως πολίτης Ρωμαίος. Με το Quiritem δηλώνεται ότι ο Πομπήιος επανήλθε με αποκτημένα τα πολιτικά δικαιώματα, διότι οι φυγάδες επανερχόμενοι στην

πατρίδα έχαναν τα πολιτικά τους δικαιώματα και κατατάσσονταν στους peregrinos (ξένους) .

4. Το μαλόβαθρο ήταν άρωμα από ομώνυμο δένδρο που ευδοκιμούσε στην Ινδία. Εδώ λέγεται Συριακό (Syrium), διότι όλα τα προϊόντα της Ινδίας και της Αραβίας οι Ρωμαίοι έμποροι τα αγόραζαν από την Αντιόχεια της Συρίας, που

ήταν εμπορικό κέντρο της Ανατολής. Από το μύρο αυτό τα μαλλιά γίνονταν

στιλπνά, γυαλιστερά, λαμπερά . Πρβλ. Ευρ . Κύκλωψ 501 «μυρόχριστος λιπαρόν βόστρυχον)) .

5. Η ημέρα περνάει γρήγορα, φαίνεται μικρότερη με τις διασκεδάσεις και

ΟΡΑΤΙΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΙΙΙ

ταλαιπωρημένο από τη μακροχρόνια εκστρατεία σώμα σου (το κατα

πονημένο πλευρό σου) και μη λυπάσαι τους κάδους (του κρασιού) που

προορίζονται για σένα l2 • Γέμισε τα στιλπνά (γυαλιστερά) ποτήρια με

Μασσικό κρασί l3 που φέρνει τη λησμονιά (που μας κάνει να λησμο

νούμε), χύσε μύρα (αρώματα) από τα ευρύχωρα μυροδοχεία l4 •

Ποιος θα φροντίσει να πλέξει γρήγορα στεφάνια από δροσερά

(δροσοστάλαχτα) σέλινα ή από μυρτιά;15 ποιον θα αναδείξει (θα ανα

κηρύξει) η Αφροδίτη 16 συμποσίαρχο; Εγώ δεν θα βακχεύσω με λιγότερο (μικρότερο) από τους Ηδωνούς l7 ενθουσιασμό' μου είναι ευχάριστο

τώρα που υποδέχομαι το φίλο μου (τώρα που βρέθηκε ο φίλος μου) να

κάνω σαν τρελλός (να είμαι τρελλός) από τη χαρά μου l8 •

τα συμπόσια. Αντίθετα φαίνεται ατελείωτη με τη μονοτονία της καθημερινότητας.

6. Ο Οράτιος μιμείται τους Έλληνες λυρικούς ποιητές: Αρχίλοχος (απ .

6) « ' Ασπίδι μέν Σαίων τις άγάλλεται, ην παρά θάμνφ εντος άμώμητον κάλλιπον

ούκ έθέλων' αύτός δ' έξέφυγον, θανάτου τέλος άσπίς έκείνη έρρέτω ' έξαυτις

κτήσομαι ού κακίω» . Και ο Ανακρέων (απ. 28, 29), «άσπίδα ρίψας ποταμού καλλιρρόου παρ ' όχθας, έγώ άπ ' αύτις φύγον ωστε κόκκυξ» . Και ο Αλκαίος

έγινε ρίψασπις σε κάποια μάχη στο Σίγειο μεταξύ Μυτιληναίων και Αθηναίων

(απ. 32) «καρυξ άγγειλον μέν έμοίς έτάροισιν έν οίκφ ' Σως 'Αλκαίος· AP1J , εντεα δ ' ούκ άνένεικεν, li δή κτέρας ές Γλαυκώπφ {ρον όνεκρέμασαν • Αττικοι» .

7. Το νόημα είναι : «τι μπορούσα να κάμω αφού αυτά οι εμπειροπόλεμοι

και ανδρείοι λύγισαν (τσακίστηκαν) και οι πριν απειλητικοί στρατιώτες έπεσαν

νεκροί κατά γηρ> . Άγγιξαν μετα γένεια τους το μιαρό χώμα, δηλαδή έπεσαν

κατά γης απίστομα . Πρβλ. Ομήρου Ιλ. Β 418 «Πρηνέες έν κονίησιν όδάξ λαζοίατο γαίαv». Minaces Πρβλ. το ομηρικό άπειλητηρες. Ονομάζει απειλητικούς

τους δημοκρατικούς συστρατιώτες του, επειδή ήταν πολύ βέβαιοι για τη νίκη

τους.

8. Η έννοια είναι η εξής: Ενώ ο ποιητής κατά τη φυγή κινδύνευε να

περικυκλωθεί από τους εχθρούς άνοιξε δρόμο μέσα από τις τάξεις των πολεμίων

και σώθηκε . Και οφείλει τη σωτηρία του στο λόγιο Ερμή, τον προστάτη των

ποιητών που τον άρπαξε από το μέσο των εχθρών «έν πυκν'Ώ νεφέλ1J ». Πρβλ .

Ομ. Ιλ. Γ 380 Κ. ε . «τόν δ ' έξήρπαξ Αφροδίτη ρεία μάλ ' ως τε θεός, έκάλυψε δ '

άρ ' ήέρι πολλ'Ώ» (Η Αφροδίτη τον Πάρη) και Ομ . Ιλ . Ε 314κ. έ. «αμφί δ' έόν

φίλον υίόν έχεύατο πήχεε λευκώ, πρόσθε δέ οί πέπλοιο φαεινού πτύγμ ' έκάλυψεν»

(Η Αφροδίτη το γιο της Αινεία).

9. Η εικόνα έχει ληφθεί από το ναυαγό, ο οποίος ενώ βρίσκεται σε τέτοιο σημείο ώστε να εγγίζει την ακτή , ξαφνικά τον αρπάζει ένα πελώριο κύμα και


τον ρίχνει πάλι στην τρικυμισμένη θάλασσα. Εδώ ο ποιητής υπαινίσσεται το

Σικελικό πέλαγος, όπου ο φίλος του Ούαρος παρασύρθηκε σε νέες πολεμικές

περιπέτειες υπό την άρχηγία του Σέξτου Πομπηίου . Μετά την ήττα στους

Φιλίππους ο Πομπήιος Ούαρος δεν ησύχασε, όπως ο Οράτιος, αλλά τάχθηκε

υπό τον Σέξτο Πομπήιο, ο οποίος εξακολούθησε τον πόλεμο στη Σικελία και

αλλού μέχρι το 35 π.χ. 10. Επειδή σώθηκες από μεγάλους κινδύνους οφείλεις να ευχαριστήσεις

πρώτα τους θεούς , και έπειτα να απολαύσεις μαζί μου τη χαρά της ζωής και

της φιλίας . - obligatam dapem: το obligari λέγεται για τον άνθρωπο που έχει δεσμευθεί με ,κάποια ευχή, υπόσχεση, που έχει κάνει κάποιο «τάμα» στους

θεούς, να προσφέρει θυσία σε κάποιο θεό για τη σωτηρία·του . Μετά τη θυσία

ακολουθούσε τραπέζι, όπου έτρωγαν και έπιναν; όπως συνήθιζαν και οι Έλληνες. 11 . Κάτω από τη σκιά της δάφνης μου . Η δάφνη ήταν δέντρο στην έπαυλη

του Οράτιου, όπου προσκαλεί τον φίλο του . Επειδή όμως η δάφνη ανήκε και

στους ποιητές και στους πολεμιστές, ίσως εδώ ο ποιητής υπονοεί το εξής:

βρήκες, Πομπήιε, τη δάφνη στο πεδίο της μάχης , έλα τώρα να απολαύσεις τη

δάφνη στην ειρηνική έπαυλη του ποιητή , δηλαδή έχω και εγώ τις δάφνες μου

ως ποιητής, διαφορετικές όμως από τις δικές σου εκείνες τις πολεμικές .

12. Cadus, ί = κάδος (δοχείο κρασιού) . «Ήρίστησα μέν ίτρίου λεπτου

μικρόν άποκλάς , οίνου δ ' έξέπιον κάδου» «Γιομάτισα μ' ένα μικρό κομμάτι

από παστέλι κι έπια κρασί, ένα κάδΟ) (Ανακρέων, απόσπ. 69, Μετάφρ . Ηλ.

Βουτιερίδη) . . / 13. Από το όρος Μασσικό της Καμπανίας όπου παραγόταν περίφημό

κρασί (σήμερα Καμπανίτης οίνος) , όπως περίφημο ήταν και το κρασί Καληνό

(από την πόλη Κάλης, επίσης της Καμπανίας, Φαλερνό (από την πόλη Φάλερνο)

κ.λ.π . Βλ. ωδή Ι, Ι και 20. Το κρασί φέρνει τη λησμονιά. Ο Αλκαίος λέει το κρασί ο{νον λαθικάδεα. «ο{νον γάρ Σεμέλας καί Διός υίός λαθικάδεα -άνθρώ

ποισι ν εδωκ· · εγχεε κέρναις ενα καί δύο - πλέαις κακ κεφάλας, ά δ' έτέρα τήν

VIII. Vlla 8i iuris tibi peieJ'ati poena, Bal"ine, nocuisset umquam, dente 8i nigro fieres vel υηο

turpior ungui ι

ΟΡΑΤιΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΙΙ3

έτέραν κύλιξ ώθήτω» . (Γιατί το κρασί έχει δώσει στους ανθρώπους ο γιος του

Δία και της Σεμέλης για να ξεχνούν τις πίκρες . Κέρνα και ποτήρια γέμιζε όσα

κεφάλια, αφού το ανακατέψεις ένα νερό και δυο κρασί· κι ας κατεβαίνουν οι

ποτηριές η μια επάνω στην άλλη . Ηλία Π. Βουτιερίδη · Αρχαίοι Έλληνες

Λυρικοί, Αθήνα 1931 , σελ . 140. Και σήμερα «πίνουμε για να πάνε κάτω οι πίκρες και τα φαρμάκια» . ciborum· είδος ποτηριού με πλατύ στόμιο και στενό πυθμένα που χωρούσε πολύ κρασί.

14. conchae; μικρά κογχυλιοειδή δοχεία, ειδικά για αρώματα, μυροδοχεία .

15. Στεφάνια από σέλινο ή από μυρτιά φορούσαν στο κεφάλι όσοι έπαιρναν μέρος στα συμπόσια. Πρβλ . Αλκαίος, Απόσπ. 92, Ηλία Π . Βουτιερίδη: Αρχαίοι

Έλληνες Λυρικοί, Αθήνα 1931 «Μα ας βάνει κάποιος γύρω στους λαιμούς μας στεφάνια από γλυκάνισο πλεγμένα , κι ας χύνει και στο στήθος μας επάνω

το γλυκό μύρο)). Με στεφάνια από σέλινο στεφανώνονταν οι νικητές στους

αγώνες, στα Ίσθμια και στα Νέμεα .. 16. Αφροδίτη δεν είναι εδώ η θεά· Yenus = iactus Veneris = ο βόλος της

Αφροδίτης . Έτσι λεγόταν στο παιχνίδι των αστραγάλων η άριστη ρίψη κατά

την οποία οι τέσσερις αστράγαλοι που ρί-χνονταν έδειχναν στην επιφάνειά

τους τέσσερες διάφορους αριθμούς (Ι , 2, 4 και 6, διότι ο 3 και ο 5 έλειπαν)· η χειρότερη ρίψη , κατά την οποία οι επιφάνειες των αστραγάλων έδειχναν τον

ίδιο αριθμό , τον Ι, ονομαζόταν βόλος του κυνός (iactus caninus). Η άριστη βολή (ρίψη) λεγόταν Αφροδίτη και εκείνος που την επιτύχαινε αναγορευόταν

συμποσίαρχος .

17. Οι Ηδωνοί ήταν λαός της Θράκης διαβόητος για τα Βακχικά όργια· γι ' αυτό και πολύ εύστοχα ο ποιητής χρησιμοποίησε και το ρήμα bacchari. Αλλά και όλοι γενικά οι Θράκες φημίζονταν για την άμετρη οινοποσία τους

και τα Βακχικά τους όργια .

18. «Θα τρελαθεί από τη χαρά τοω), διότι θεωρούσε το φίλο του χαμένο και για τον ανέλπιστο γυρισμό του γράφει και την ωδή αυτή .

Ωδή 8η. Προς τη Βαρίνη

Βαρίνη , αν θα σ' έβλαπτε ποτέ καμιά ποινή για επιορκία Ι (αν

είχες τιμωρηθεί με καμιά ποινή για όσους όρκους έχεις παραβεί, έχεις καταπατήσει), αν γινόσουν ασχημότερη από ένα μαύρο δόντι ή από

ένα μαύρο νύχι, θα σε πίστευα2 •

114 ΟΡΑΤΙΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

crederem: sed tu simul obligasti ι perfidum votis caput, enitescis pulcrior multo iuvenumque prodis

publica cura.

expedit matris cineres opertos fallere et toto taciturna llOCtiS Η· signa cum caelo gelidaque divos

morte cal·entis.

ridet hoc, inquam, Venus ίΡΒΒ, rident simplices Nymphae, ferus et Cupido semper ardentis acueas sagittas 15

cote cruenta.

adde quod pubes tibi crescit omnis, servitus crescit πονΒ nec priores ίηρίβθ tectum dominae relinquont,

saepe minati. 20

te suis matres metuont iuvencis, te senes ΡΒτεί miseraeque nuper virgines nuptae, tua ne retardet

Βυτβ maritos.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο Οράτιος μέμφεται την άπιστη Βαρίνη, που δεν πρέπει

πλέον κανείς να την πιστεύει, επειδή εύκολα παραβαίνει τους 6ρκους ττjς~ και έτσι Υ{νεται επικίνδυνη Υια 6λους τους νέους και τις νέες.

ΣΧΟΛΙλ: Ι. Φαίνεται ότι η Βαρίνη είχε πιο πριν δηλώσει στον Οράτιο πίστη

με όρκο που όμως τον καταπάτησε.

2. Πίστευαν ότι οι επίορκοι τιμωρούνταν με κάποια σωματική βλάβη. Αν δηλαδή το σώμα σου έφερε κάποια βλάβη ώστε να ήσουν σημαδεμένη και

άσχημη , θα πίστευα στον όρκο σου, γιατί τότε δε θα τολμούσες να παραβείς

πάλι τον όρκο σου, ύστερα από μια τέτοια τιμωρία.

3. Εννοεί τα κακά, τα οποία εύχονται όσοι ορκίζονται να τους βρουν, αν

ΟΡΑΠΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ 115

Αλλά συ μόλις έδεσες με όρκο την άπιστη κεφαλή σου3 (δεσμεύ

τηκες με όρκο, ορκίστηκες, έβαλες όρκο το άπιστο κεφάλι σου), λάμπεις

(λαμποκοπάς) ευθύς πολύ mo όμορφη και γίνεσαι στόχος κοινός (έγνοια και καημός, πόθος κρυφός) των νέων (των παληκαριών)4.

Σε συμφέρει (ωφελεί)5 να εξαπατάς της μητέρας σου την τέφρα

την κρυμμένη και της νύχτας τα σιωπηλά άστρα με όλο τον ουρανό

μαζί και τους θεούς που δεν τους βρίσκει (δεν τους προσμένει) ο

παγερός θάνατος .

Η ίδια η Αφροδίτη, λέω, γελάει6 γι • αυτό, γελούν οι αθώες Νύμφες και ο σκληρός ο Έρωτας που ακονίζει, πάντοτε τα φλογερά του βέλη

(τις φλογερές σαίττες του) σε ματοβαμμένο ακόνι7 •

Πρόσθεσε ακόμη ότι όλη η νεολαία αυξάνει για σένα (για χάρη

σου), νέο πλήθος δούλων (σκλάβων) σου, ούτε οι παλιοί εραστές

αφήνουν (εγκαταλείπουν, φεύγουν, ξεκολλούν) από το σπίτι της επίορκης

ερωμένης, αν και πολλές φορές έχουν απειλήσει (πως δε θα πλησιάσουν

ξανά) .

Οι μητέρες σε φοβούνται για τους γιους τους και οι γέροι οι

φειδωλοί (συντηρητικοί, οι «σφιχτοί») και οι δύστυχες παρθένες που

πρόσφατα έχουν παντρευθεί (τα δύστυχα νιόπαντρα κορίτσια) μήπως

η αύρα η δική σου (η πνοή σου) κρατεί τους άντρες τους κοντά σου8 •

παραβούν τον όρκο τους.

4. Όλοι οι νέοι ρίχνουν πάνω σου λάγνα βλέμματα , όλοι αισθάνονται

πόθο κρυφό για σένα.

5. Αφού με την επιορκία γίνεσαι ωραιότερη σε ωφελεί να εξαπατάς όλα όσα επικαλέσθηκες όταν ορκιζόσουν, δηλαδή την τέφρα της μητέρας σου, τον

ουρανό με τα άστρα και τους αθάνατους θεούς.

6. Γιατί οι όρκοι του έρωτα δεν φθάνουν στα αυτιά των θεών.

7. Τα ερωτικά βέλη πληγώνουν, ματώνουν, την καρδιά των ερωτευμένων.

8. Η ερωτική πνοή της θελκτικής Βαρίνης σαγηνεύει τους νιόπαντρους άντρες και τους κάνει να λησμονούν τις γυναίκες τους που γίνονται έτσι

δυστυχισμένες εξαιτίας της.


νπιΙ.

Νοη semper imbres nubibus hispidos manant ίη agros aut fi1at'e Caspiunt

vexant inaequales procellae usque nec Armeniis ίη οτίΒ,

atnice Valgi, stat glacies iners mensis per omnis aut aquilonibus

querceta Gargani laborant et foliis viduantul' orni:

tu semper urges fiebilibus modis Mysten ademptum nec tibi vespeι-o

surgente decedunt amores nec rapidum fugiente solem.

at ποη ter aevo functus amabilem ploravit omnis Antilochum senex

annos nec inpubem pa.rentes ΤΙ'οίΙοη aut Phrygiae sorores

flevere semper. desine mollium tandem querellarum et potius ηονο.

cantemus Augusti tropaea Caesaris et rigidum Niphaten

Medumque fiumen gentibus additum victis minores volvere vertices

intraque praescriptum Gelonos exignis eq uitare campis.

10

Ι5

20

~ .1·

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο Οράτιος παρηγορεί το φίλο του Ουάλγιο Υια τον πρόωρο

θάνατο αγαπημένου του παιδιού.

ΣΧΟΛΙλ : Ι . Πρόκειται κυρίως για λίμνη στα όρια της Ευρώπης και της Ασίας

μέταξύ Ρωσίας και Περσίας . Έχει έκταση 438.690 τ . χλμ. και η στάθμη της

βρίσκεται 26 μ. υπό την επιφάνεια του Ευξείνου Πόντου.

2. Όπου το όρος Ταύρος, οι πάγοι και τα χιόνια του οποίου διατηρούνται

όλο το έτος . Οι χώρες της Αρμενίας εκτείνονταν κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους

εκατέρωθεν του Ευφράτη .

3. Τίτος Ουάλγιος, ποιητής, φίλος του Ορατίου.

4. Όρος της Απουλίας με πυκνά δάση από δρυς (βελανιδιές) και μελιές .

5. Το όνομα του αγαπημένου παιδιού του Ουάλγιου, για τον πρόωρο

θάνατο του οποίου θρηνεί νύχτα και ημέρα ο πατέρας του.

OPATlOV ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ J 17

Ωδή 9η. Προς τον Ουάλγιο

Οι βροχές δεν πέφτουν από τα σύννεφα πάντοτε πάνω στους χέρσους αγρούς (στα ξεροχώραφα) και οι άνισες (σφοδρές) θύελλες δεν ταράζουν

συνεχώς την Κασπία θάλασσα) , ούτε ο σκληρός (νωθρός, συμπαγής)

πάγος στις Αρμενικές χώρες2 διατηρείται όλους τους μήνες, φίλε

Ουάλγιε3, ούτε οι δρυμώνες (τα δάση) του Γαργάνου4 υποφέρουν από

το Βοριά και οι μελιές χάνουν τα φύλλα τους .

Συ αναζητείς πάντοτε με πένθιμες ωδές τον πεθαμένο Μύστη5,

και τα αγαπημένα πρόσωπα (προσφιλή πρόσωπα) δεν αποχωρούν (δε

φεύγουν από τη σκέψη σου, δε σε αφήνουν, δε σε εγκαταλείπουν) ούτε

όταν ανατέλλει ο Έσπερος ούτε όταν φεύγει τον ορμητικό Ήλιο6•

' Ομως ο γέροντας (ο γέρο - Νέστορας) που έζησε τρεις γενεές δεν έκλαψε (δε θρήνησε) όλα τα χρόνια της ζωής του τον αγαπητό του

Αντίλοχ07, ούτε οι γονείς και οι Φρύγιες αδελφές του έκλαψαν (θρή

νησαν) συνεχώς (αδιάκοπα, ασταμάτητα) τον αγένειο (αμούστακο)

Τρωίλ08 •

Πάψε πια τους θηλυπρεπείς θρήνους9 κι ας ψάλουμε καλύτερα

(προτιμότερο) τα νέα τρόπαια του Καίσαρα Αυγούστου και τον τραχύ ΝιφάτηΙΟ και το Μήδο ποταμό)) που προστέθηκε στα ηττημένα έθνη

(υποταγμένα έθνη) να στροβιλίζει μικρότερους στροβίλους, και τους

Γελωνούς) 2 να περιφέρονται (να τρέχουν) έφιπποι μέσα στα όρια των

μικρών (στενών) πεδιάδων της χώρας τους .

6. Ποιητική έκφραση . Έσπερος είναι ο πλανήτης Αφροδίτη, όταν ανατέλλει

μετά τη δύση του ηλίου , κοινώς Αποσπερίτης. Ο ίδιος πλανήτης Αφροδίτη

λέγεται Αυγερινός (Εωσφόρος = που φέρει την αυγή) , όταν ανατέλλει την

αυγή . Ο Αυγερινός με την ανατολή του ηλίου φεύγει, χάνεται μέσα στο δυνατό

φως του ηλίου . Νύχτα λοιπόν και ημέρα, ακατάπαυστα θρηνεί τον αγαπημένο

γιο ο πονεμένος πατέρας .

7. Αντίλοχος , ήρωας του Τρωικού πολέμου, γιος του Νέστορα, που εκ

στράτευσε μαζί με τον πατέρα του και τον αδελφό του Θρασυμήδη στην

Τροία. Σκοτώθηκε από τον Μέμνονα, το βασιλιά των Αιθιόπων.

8. Γιος του Πρίαμου, τον οποίο σκότωσε ο Αχιλλέας . Αδελφές του ήταν η

Πολυξένη, η Κασσάνδρα και η ίλιόνη. Φρύγιες λέγονται εδώ από τη χώρα Φρυγία όπως ήταν γνωστή η Τρωάδα κατά τους χρόνους του ποιητή .

9. Τους μαλακούς θρήνους που ταιριάζουν στις γυναίκες . Τον προτρέπει

να αφήσει τους θρήνους και μαζί να ψάλουν τις νέες νίκες, τα νέα τρόπαια του

Αυγούστου στις ~ώρες της Ασίας , όπου υπέταξε πολλούς λαούς στο Ρωμαϊκό

κράτος .


10. Νιφάτης, όρος της Αρμενίας όπου έλαβε τα τρόπαια ο Αύγουστος.

Ι Ι . Πρόκειται για τον Ευφράτη ποταμό, ο οποίος υποταγμένος στον Αύ

γουστο δεν σχηματίζει τώρα πλέον υπερήφανος μεγάλα κύματα και δίνες.

Ποιητική παράσταση της ταπείνωσης των χωρών που υπέταξε ο Αύγουστος

χ,

Rectius vives, Licini, neque a.ltum semper urgendo neque, dum procellas c:autus horrescis, nimium premend()

litu8 iniquom,

auream quisquis mediocritatelu diLigit, tutus cal·et obsoleti sordibus tecti, caret invidenda

8obri\18 aula.

8aepins ventis agitatur ingens pinus et celsa:e graviore casu decidunt turres f'eriuntqutJ summos

fώgura montis.

sperat infestis, metuit secundis alteram sortem bene praeparatulli pectus. informis hiemes reducit

Iuppiter, idem

submovet. non, βί ma1tJ nunc, et οlίω sic erit: quondam .cithara tacentem sUBcitat Musam neque semper arcum

10

15

tendit Apollo. 811

rebus angustis animosus atqu~ fortis adpare: sapienter idem contrahes vento nimium secund()

tUl·gίda vela.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο Οράτιος συμβουλεύει τον Λικίνιο να έχει μετριοφροσύνη

στη ζωή του.


στις χώρες της Μ. Ασίας.

12. Οι Γελωνοί, έθνος Σκυθικό, που έκαναν πολλές επιδρομές , περιορί

σθηκαν από τον Αύγουστο στα όρια της χώρας τους.

Ωδή ΙΟη. Πρός τό Λικίνιο

Πιο καλά θα ζεις , Λικίνιε l , αν δεν αρμενίζεις πάντοτε (δεν ξανοί

γεσαι) στο ανοι-χτό πέλαγος2 κι αν συ-χνά δεν πλέεις κοντά στην ανώμαλη

παραλία (ακτή), αφού, συνετός καθώς είσαι, φοβάσαι (τρέμεις) τις

θύελλες.

Όποιος αγαπάει (προτιμάει, διαλέγει) τη -χρυσή μετριότητα (με

σότητα, μέση οδό), ασφαλισμένος όντας, είναι μακριά από (αποφεύγει)

τις σκόνες ρημαγμένης (ετοιμόρροπης, παλιάς) στέγης (παλιού σπιτιού),

και νηφάλιος αποφεύγει την αυλή (το ανάκτορο, το παλάτι) που προκαλεί

το φθόν03 •

Το ψηλό πεύκο συ-χνότερα τραντάζεται (σειέται) σύγκορμο από

τους ανέμους και οι ψηλοί πύργοι γκρεμίζονται με βαρύτερο πάταγο

και οι κεραυνοί πλήττουν (-χτυπούν τα ψηλά βουνά4 (τις ψηλές βου

νοκορφές). Ψυ-χή καλά προετοιμασμένηS στις δυστυ-χίες ελπίζει, και

στις ευτυ-χίες φοβάται .τη μεταστροφή της τύ-χης . Ο Δίας ξαναφέρνει

τις άσ-χημες βαρυ-χειμωνιές6, b ίδιος τις διώ-χνει μακριά. Αν σήμερα δυστυ-χούμε, δε θα είναι έτσι και αύριο . Κάποτε κάποτε, (πότε πότε) ο

Απόλλωνας παρακινεί με την κιθάρα του τη σιωπηλή Μούσα και δεν

τεντώνει πάντοτε το τόξο του (δεν τοξεύει πάντοτε με το δοξάρι του) . Στις δύσκολες περιστάσεις να φαίνεσαι θαρραλέος και γενναίος

συ ο ίδιος θα συμμαζέψεις 7 με σύνεση τα πανιά σου τα φουσκωμένα

από ούριον άνεμο (πρίμο αγέρι).

ΣΧΟΛΙΛ: l. Ο Λικίνιος Μουρήνας, άνδρας φιλόδοξος και στασιαστικός. Ορ

γάνωσε συνωμοσία κατά του Αυγούστου, αλλά ανακαλύφθηκε και φονεύθηκε

το 23 Π.Χ.

2. Παραβάλλει τον ανθ~πινo βίο με θαλασσινό ταξίδι στο ανοιχτό πέλαγος ή στις ακτές που είναι γεμάτες σκοπέλους.

3. Δεν είναι δηλαδή ούτε πολύ φτωχός, ούτε ζει σε βασιλική αυλή που

120 ΟΡΑTlΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛIO ΔΕΥΤΕΡΟ

είναι γεμάτη πλούτο και προκαλεί το φθόνο των συνανθρώπων του .

4. Οι μεγάλοι και οι ισχυροί πέφτουν και δυστυχούν συχνότερα από τους μικρούς και ταπεινούς.

5. Ο άνθρωπος ο μορφωμένος με τη φιλοσοφία αντιμετωπίζει με απάθεια οποιαδήποτε τύχη . Στις δυστυχίες δεν απελπίζεται , δε χάνει την ελπίδα και

στις ευτυχίες φοβάται μήπως η τύχη του αλλάξει.

χΙ.

Quid bellicosus Cantaber et Scythes, Hirpine Quinti, cogitet Hadria

divisus obiecto, l'emittas q uaerere nec trepides ίη usum

poscentis aevi pauca: fugit retro 5

levis iuventas et decor arida pellente lascivos amores

canitie facilemque som.num.

ηοη semper idem fl.oribus est honor vernis neque υηο luna rubens nitet

voltu: quid aeternis minorem consiliis animum fatigas?

cur ηοη sub alta vel platano vel hac pinu iacentes sic temere et rosa

canos odorati capillos, dum licet, Assyriaque nardo

potamus uncti? dissipat Euhius curas edacis. quis puer ocius

restinguet a.rdentis Falerni pocula praetereunte lympha?

quis devium scortum eliciet domo Lyden? eburna, dic age, cum lyra

maturet, ίη comptum Lacaenae more comas religata nodum.

ιο

15

10

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο Οράτιος προτρέπει το φίλο του [ρπίvο va διώξει τις έγvοιες και τις σκοτούρες της ζωής και τοv καλεί va τηv χαρεί με το πιοτό και τοv έρωτα.


6. Ο χειμώνας με τα χιόνια, τα κρύα, τις βροχές, τους παγετούς, το συννε

φιασμένο ουρανό ασχημίζει την όψη της γης .

7. Ο συνετός και μετριόφρονας άνθρωπος μπορεί να αντιμετωπίσει τις δύσκολες περιστάσεις χωρίς συνέπειες σοβαρές. Η σύνεση και η μετριοφροσύνη

είναι σωτήριες αρετές .

Ωδή l1η. nΡος τον Κόιντο Ιρπίνο

Πάψε να ζητάς, Ιρπίνε Κόιντε l , τι σκέπτεται (τι έχει στο νου του)

ο φιλοπόλεμος Κανταβρός2, και ο Σκύθης που είναι πέρα από τη

θάλασσα του Αδρία (που απ ' αυτόν μας χωρίζει το Αδριατικό πέλαγος),

και μη νοιάζεσαι για τις χρείες (ανάγκες) της ζωής που λίγα σου

ζητάει .

Φεύγει προς τα πίσω η ανάλαφρη νιότη και η χάρη προσπερνιέται

από τα αδύναμα γηρατειά που διώχνουν (απωθούν) μακριά τους λάγνους

έρωτες και τον εύκολον ύπν03 •

Δεν έχουν τα ανοιξιάτικα λουλούδια την ίδια πάντα ομορφιά4,

ούτε το λαμπερό φεγγάρι λάμπει με την ίδια πάντα όψη . Γιατί ταλαι

πωρείς (βασανίζεις) με σκέψεις αιώνιες5 το μυαλό σου (την ψυχή σου)

που είναι πιο αδύνατο από αυτές ;6

Γιατί δεν πίνουμε , όσο είναι καιρός και μπορούμε, ξαπλωμένοι

κάτω από τον ψηλό πλάτανο είτε κάτω από τούτο το πεύκο, έτσι

ξένοιαστοι (αμέριμνοι), στολίζοντας τα ασημένια μαλλιά μας με μυρωδάτα (ευωδιαστά) ρόδα (τριαντάφυλλα) και αλειμμένά (αρωματισμένα) με νάρδο Ασσυρίας7

Ο Εύιος (Βάκχος) διασκορπίζει (διώχνει) τις αδηφάγες φροντίδες

(τις αχόρταγες έγνοιες)8 . Ποιο παιδί (ποιος δούλος , υπηρέτης) θα

δροσίσει γρηγορότερα με κρύο νερό9 που κελαρύζει δίπλα μας τα

ποτήρια τα γεμάτα με καυστικό (δυνατό) Φαλερνικό κρασί; IΟ

Ποιος θα βγάλει από το σπίτι της έξω τη Λύδη, τη μοναχική

εταίρα ; 11 Έλα, πήγαινε και πες της, ας βιασθεί να έρθει (ας έρθει

γρήγορα) με την ελεφάντινη λύρα της και τα μαλλιά της χτενισμένα

σε κομψό κόμβο κατά τη συνήθεια (τον τρόπο) της Λάκαινας (όπως

συνηθίζουν οι Λάκαινες)12 .

ΣΧΟΛΙΛ: 1. Ο Ιρπίνος ίσως ήταν ένας από τους γραμματείς του Μαικήνα,


φίλος του Ορατίου.

2. Πολεμικός λαός της Ισπανίας που συχνά επαναστατούσε ιςατά της Ρωμαϊκής εξουσίας (βλ. και ωδή 2, 6) .

. 3. Οι νέοι έχουν εύκολο τον ύπνο όπως εύκολα και ερωτεύονται .

4. Γιατί κιτρινίζουν και μαραίνονται.

5. Σκέψεις που αποβλέπουν στο απώτατο μέλλον δεν πρέπει να μας βασανίζουν.

6. Η ψυχή του ανθρώπου είναι άνιση προς το μακρό χρονικό διάστημα, στο οποίο αποβλέπουν οι φροντίδες και οι έγνοιες, διότι ο άνθρωπος δεν είναι

αθάνατος.

7. Φανερή η επίδραση του Ανακρέοντα. «Κι ο κάθε άντρας στα χέρια του κρατούσε τρία στεφάνια· τα δυο από τριαντάφυλλα, το άλλο από μαντζουράνα». (Απόσπ. 76, Μετάφραση Ηλ. Βουτιερίδη). Επίσης « 'Επί δ' όφρύσιν σελίνων

στεφανίσκους θέμενοι θάλειαν έορτήν άγάγωμεν Διονύσφ» (Απόσπ. 37, Ηλία Βουτιερίδη: Αρχαίοι Έλληνες Λυρικοί, Αθήνα 1931). Έπιναν και διασκέδαζαν στεφανωμένοι με ευωδιαστά άνθη και αλειμμένοι με αρώματα. Ένα τέτοιο

άρωμα ήταν και το νάρδο, αιθέριο έλαιο που εξάγεται από το φυτό βαλεριανή.

Το νάρδα εισαγόταν στη Ρώμη από την περιοχή της Ασσυρίας. «Καί όντος

αύτοϋ έν Βηθανίq. έν τΌ OiKiq. Σίμωνος τοϋ λεπροϋ, κατακειμένου αύτοϋ ήλθε

ΧΙΙ.

Nolis longa ferae bella Numanti8A nec durum Hannibalem nec ~~culum mare Poeno purpureum sanguine mollibus

aptari citharae modis

nec ΒβθΥΟΒ Lapithas et nimium ωθΤΟ Hylaeum domitosque Herculea manu ΤθΙΙαιίβ ίυΥθηθβ, unde periculum

fulgens contremuit domus

Saturni veteris: tuque pedestribus dices historiis ΡΤΟθΙίβ Caesaris, ιο Maecenas, ωρΙίυβ ductaqlle per ΥίΜ

regum colla minacium.

me dulcis dominae Musa Licymniι.e


γυνή έχουσα άλάβαστρον μύρου νάρδου πιστιιcης πολυτελοϋς, ιcαί συντρίψασα

τό άλάβαστρον ιcατέχεεν αύτοϋ ιcατά της ιcεφαληρ> . (Ευαγγέλιον ιcατά Mάριcoν

ιδ ' 3).

8. Εύιος επίιcληση του θεού Διονύσου από τις βαιcχιιcές επιφωνήσεις «εύοί - εύάν, εύα - ευϊε» συχνότατη στους ποιητές πολλές φορές αναφέρεται

ιcαι ως θεός Εύϊος ιcαι ως επώνυμος του Διονύσου ιcoντά στο ιcύριo όνομά του

ιcαι ιδιαίτερα στο άλλο του όνομα Bάιcχoς . Το ιcρασί διώχνει τις στενοχώριες

της ζωής . Πρβλ. «πίνω για να πάνε ιcάτω οι πίιcρες ιcαι τα φαρμάιcια». Και στον

Aναιcρέoντα (ω{νον γάρ Σεμέλας ιcαί Διός υΙός λαθΙΙCάδεα άνθρώποισιν έδωΙCε»

(Απόσπ. 96, Ηλία Βουτιερίδη, Αρχαίοι Έλληνες Λυριιcoί).

9. Κουβαλώντας ιcρύo νερό από το ρυάιcι , που ρέει πολύ ιcoντά. Πρβλ.

«Εμπρός, παιδί, για φέρε μου ιcανάτα, μονορούφι -να πιω, αφού βάλεις μες σ '

αυτή νερό ποτήρια δέιcα - ιcαι ιcρασί πέντε, για να μπω με ρέγουλα στο ιcέφι»

(Aναιcρέων, Απόσπ. 43, Ηλ. Βουτιερίδη, Αρχαίοι Έλληνες Λυριιcoί).

10. Περίφημο ιcρασί .από την αμπελόφυτη περιοχή του Φαλέρνου, πόλης

της Καμπανίας .

11. Εταίρα, η οποία διέμενε σε διιcό της σπίτι, μόνη της.

12. Οι ΛάΙCαινες (γυναίΙCες της ΛαΙCωνίας) χτένιζαν τα μαλλιά τους ιcαι τα έδεναν jJε απλό τρόπο σε ιcoμψό ιcόμβo .

Ωδή 12η. Προς το Μαικήνα

Να μη θέλεις να προσαρμόζονται (να ταιριάζουν) στους μελικούς

(απαλούς ρυθμούς) της κιθάρας οι μακροί πόλεμοι της τραχειάς (άγριας)

Νουμαντίαςl, ούτε ο σκληρός (φοβερός) Αννίβας, ούτε το κατακόκκινο

από το αίμα των Καρχηδονίων Σικελικό πέλαγος2, ούτε οι άγριοι

(αποτρόπαιοι, σκληροί) Λαπίθες3 και ο γλαίος4 ο μέθυσος και οι γιοι

της Γης5 που δαμάσθηκαν από του Ηρακλή το χέρι (από τη δύναμη

του Ηρακλή) και που τον κίνδυνό τους φοβήθηκε ο λαμπρός οίκος

του παλαιού Κρόνου.

Και συ, Μαικήνα, καλύτερα θα διηγηθείς (θα εξιστορήσεις) με πεζές ιστορίες (αφηγήσεις) τις μάχες του Καίσαρα και τους αυχένες

των απειλητικών βασιλέων που οδηγήθηκαν μέσα από τις οδούς6 (της

Ρώμης).

Ή Μούσα θέλησε εγώ να ψάλλω γλυκά τραγούδια της δέσποινας


cantus , ωθ voluit dicere lucidum fulgentis oculos et bene mutuis 1~

fidum pectus amοήbUSj

quam ηοο ίθΠθ pedem dedecuit choris nec certare ίοco nec dare bra.cchia· ludentem nitidis virginibus sacro

Dianae celebris die. ,ο

nUnl tu quae tenuit dives Achaemenes aut pinguis Phrygiae Mygdonias opes permutal'e velis crine Licymniae

plenas aut Arabum domos,

cum flagrantia detorquet ad oscula ceιΎΪcem aut facili saevitia negat quae poscente magis gaudeat eripi,

interdum rapere occupet?

ΠΕΡ/ΛΗΨΗ: Ο Οράτιος λέει στο φίλο και προστάτη του Μαικήνα ότι δε

θα ψάλει με τη λύρα του ούτε των προγόνων ούτε των ηρώων τα κατορθώ

ματα, τα οποία είναι δυνατόν να υμνηθούν με πεζό λόγο, αλλά θα ψάλει

εγκώμιο στη σύζυγό του Λυκυμνία.

ΣΧΟΛΙλ: J. Αρχαία πόλη της Ιβηρίας, στη Β . Ισπανία, η οποία έγινε περιώνυμη

για την αντίσταση που πρόβαλε στους Ρωμαίους κατακτητές. Τελικά παραδόθηκε,

ύστερα από μακρά πολιορκία στο Σκιπίωνα Αιμιλιανό που εκστράτευσε τό ~·· 134 Π .Χ . με 60.000 άνδρες και πολιόρκησε την πόλη . Η αντίσταση των κατοίκων

ήταν τέτοια, ώστε προτιμούσαν να φονεύουν ο ένας τον άλλο και να πυρπολούν

τα πάντα παρά να παραδίδονται στους · εχθρούς . Ο ποιητής την αποκαλεί

άγρια από την άγρια γενναιότητα ·των κατοίκων της. Η άλωσή της από τον

Σκιπίωνα πανηγυρίσθηκε από τους Ρωμαίους και χαρακτηρίσθηκε ως ισάξια

με την άλωση και πτώση της Καρχηδόνας . Ο Θερβάντες έγραψε τραγωδία με

τον τίτλο « Νουμαντία» με υπόθεση την πολιορκία και την άλωση της πόλης.

2. Οι Καρχηδόνιοι νικήθηκαν κατά θάλασσαν από τον Ρωμαίο στρατηγό Δουίλιον το 260 Π.Χ. και το 256 Π.Χ . κοντά στις ακτές της Σικελίας . Επίση ς το

241 Π .Χ . ο Ρωμαίος ύπατος Κάτουλος νίκησε το στόλο των Καρχηδονίων

κοντά στις Αιγούσες νήσους δυτικά της Σικελίας. Η τελευταία ναυμαχία σήμανε

το τέλος του Α ' Καρχηδονιακού πολέμου. Από τις πολύνεκρες εκείνες ναυμαχίες

ο ποιητής αποκαλεί το Σικελικό πέλαγος purpureum (πορφυρούν, κόκκινο) .

3. Οι Λαπίθες ήταν λαός της Θεσσαλίας, τους οποίους ο 'Ομηρος περιγράφει ως «ανδρας - ηρωας», αντίθετα προς τους αντιπάλους τους Κενταύρους, τους


Λυκυμνίας7 , εγώ τα λαμπερά αστραφτερά της μάτια (τα μάτια που

αστράφτουν λαμπρά) και την καρδιά της την πιστή σε σφοδρούς αμοιβαίους έρωτες8 . σ' αυτήν (στη Λυκυμνία) δεν είναι άπρεπο (α

νάρμοστο) να σύρει το χορό9 (να χορεύει), ούτε να αγωνίζεται (να αμιλλάται) με χαριεντισμούςlΟ, ούτε παίζοντας να δίνει τα χέρια στις

κομψές (ωραίες , όμορφες) κοπέλες (παρθένες) την ιερή ημέρα της

δοξασμένης 'Αρτεμης.

'Αραγε συ θέλεις να ανταλλάξεις όσα απέκτησε ο πλούσιος Α

χαιμένηςΙΙ ή τα Μυγδόνια l 2 πλούτη της εύφορης Φρυγίας ή τους πλούσιους (τους γεμάτους πλούτη) οίκους των Αράβων, με την κόμη της

Λυκυμνίας , όταν στρέφει το λαιμό στα φλογερά (θερμά) σου φιλιά ή

όταν αρνείται με εύκολη σκληρότητα 13 όσα εύχαριστιέται μάλλον να

τα αρπάζεις όταν τα ζητείς (να τα παίρνεις όταν θέλεις) και πότε πότε (η ίδια) προλαμβάνει (προφθάνει) να αρπάζει.

οποίους αποκαλεί «φηρας» (θηρία). Περιφημότερος ήταν ο Πειρίθους, ο βασιλιάς

τους. Γνωστή είναι η μάχη Κενταύρων και Λαπιθών που περιγράφει ο Όμηρος

στην Οδύσσεια 429 Κ . ε . και εικονίζεται στις μετόπες του ναού του Δία στην

Ολυμπία : του Παρθενώνα και του ναού του Απόλλωνα στη Φιγαλεία . Με τους Λαπίθες ο ποιητής υπονοεί εδώ τα στρατεύματα του Βρούτου και του Κασσίου

που νικήθηκαν στους Φιλίππους το 42 Π.Χ. από τον Αύγουστο, στα ίδια περίπου

μέρη όπου ο Ηρακλής είχε δαμάσει με εντολή του Δία τους Λαπίθες και τους

Γίγαντες

4. Ο Υλαίος, ένας από τους Κενταύρους , παριστάνει εδώ τον Αντώνιο που

οδηγήθηκε στον όλεθρο από την ασωτεία του .

5. Οι Γίγαντες, οι οποίοι καταστράφηκαν από το Δία που ζήτησε τη

συμμαχία του Ηρακλή.

6. Κατά τους θριάμβους που τελούνταν στη Ρώμη , οι ηττημένοι βασιλείς

οδηγούνταν μέσα από την Ιερά οδό προς το Καπιτώλιο . Απειλητικοί ήταν οι

βασιλείς πριν από την ήττα τους. Με τη λέξη αυχένες ο ποιητής θέλει να

δηλώσει ότι οι πριν απειλητικοί και υπερήφανοι βασιλείς οδηγούνται τώρα

στην πομπή του θριάμβου με τον αυχένα «κεκλιμένο», σκυφτοί και ταπεινωμένοι, φέρνοντας στον αυχένα το ζυγό της αιχμαλωσίας.

7. Υπό το όνομα Λυκυμνία εννοεί τη σύζυγο του Μαικήνα, την ωραία

Τερεντία.

8. Τον Μαικήνα και την Τερεντία συνέδεε σφοδρός αμοιβαίος έρωτας.

9. Η Τερεντία χόρευε με πολλή χάρη τους οικιακούς χορούς, που ήταν

διαφορετικοί από τους χορούς που χόρευαν οι Ρωμαίες δέσποινες μαζί με

παρθένες στις εορτές της θεάς 'Αρτεμης .


10. Στα συμπόσια γινόταν άμιλλα ποιος θα υπερβεί τρν άλλο στους χαριεντισμούς και τα αστεία και δίνονταν βραβεία.

11. Μυθικός ήρωας, αρχηγέτης του οίκου των βασιλέων της Περσίας, οι

οποίοι από αυτόν ονομάζονταν Αχαιμενίδαι (οίκος Αχαιμενιδών).

12. Από τον αρχαίο βασιλιά Μύγδονα ονομαζόταν Μυγδονία μέρος της

ΧΙΙΙ.

Ille et nefasto te posuit die quicumque primum, et sacrilega manu

produxit, arbos, ίη nepotum pemiciem opprobriumque pagi;

illum et parentis crediderim Βαί • fregisse cervicem et penetralia

sparsisse nocturno cruore hospitiSj ille venena Colcha

et quidquid usquam concipitur nefas tl·actavit, agro qui statuit mθΟ 10

te, triste lignum, te, caducum ίη domini caput inmerentis.

quid quisque vitet, numquam homini satis cautum est ίη horas: navita Bosporum .

Poenus perhorrescit neque ultra 1δ caeca timet aliunde fata,

mi1es sagittas et celerem fngam Parthi, catenas Parthns et Italum

roburj sed inprovis& leti ΥίΒ ~puit rapietque gentis, !Ο

quam pa.ene furvae regna Proserpinae et iudicantem vidimus Aencum

sedesque discriptas piorum et , ΑθοlίίΒ fidibus querentem

Sllppho puellis de popularibus 2S

et te sonantem plenius aul'eo, Alcaee, plectro dura ηΒΥίΒ,

dura fugae mala, dura belli.


Φρυγίας . Κατ ' άλλους η χώρα μεταξύ Μυσίας και Βιθυνίας στη Μ. Ασία

οφείλει το όνομά της στους Μύγδονες της Θράκης που την είχαν καταλάβει

και κατοικούσαν εκεί.

13. Η Λυκυμνία με περίσσια χάρη προσφέρεται στις ερωτικές περιπτύξεις του συζύγου της.

Ωδή 13. Κατά του δένδρου

Μαύρη (καταραμένη , «αποφράδα») ημέρα σε φύτεψε, όποιος κι

αν είναι εκείνος που πρώτα σε φύτεψε, δένδρο, κι ύστερα με το βέβηλο

χέρι του σε φρόντισε να μεγαλώσεις Ι (σε καλλιέργησε), για να γίνεις

συφορά των απογόνων του και ντροπή του χωριού2•

Θα μπορούσα να πιστέψω (μπορώ να πιστέψω) ότι εκείνος και

'fov πατέρα του στραγγάλισε (τον αυχένα του πατέρα του συνέτριψε ,

έθραυσε) και τα ενδότερα του σπιτιού του έβαψε (ράντισε) με το αίμα

του ξένου που είχε τη νύχτα φιλοξενήσει)' τα κολχικά δηλητήρια4

(φάρμακα) και ό,τιδήποτε ανόσιο μπορεί να επινοηθεί (να χωρέσει ο

νους του ανθρώπου) μεταχειρίσθηκε εκείνος που σε έστησε (φύτεψε)

στο χωράφι μου (στον αγρό μου), καταραμένο ξύλο (δέντρο) που έπεσες στο κεφάλι του αθώου (αναίτιου, ανύποπτου) κυρίου σου (για να πέσεις

πάνω στο κεφάλι του αθώου αφεντικού σου).

'Οποιον κίνδυνο κι αν αποφύγει ο άνθρωπος, ποτέ δεν είναι αρκετά

προφυλαγμένος (ασφαλισμένος) την κάθε ώρα και στιγμήS. Ο Καρχη

δόνιος ναύτης τρέμει (πλέοντας) το 8όσπορ06 και δε φοβάται πέρα

από αυτόν το τυφλό πεπρωμένο (τη σκοτεινή μοίρα) μήπως του έρθει

από αλλού7 • ο στρατιώτης φοβάται τα βέλη του Πάρθου8 και τη γοργή

φυγή του κι ο Πάρθος τις αλυσίδες και το Ιταλικό δεσμωτήριο9• αλλά

η απρόβλεπτη (απροσδόκητη) δύναμη του θανάτου έχει αρπάξει και θα αρπάζει τους λαούς (ο απροσδόκητος), ο άιφνίδιος θάνατος έχει πάρει και θα παίρνει τους ανθρώπους)ΙΟ.

Πόσο κοντά είδαμε τα βασίλεια της σκοτεινής (μαύρης, σκυθρωπής)

ΠερσεφόνηςΙΟ και τον Αιακό ll να δικάζει, να κρίνει) και τις χωριστές

κατοικίες των ευσεβών Ι) , και τη Σαπφώ να μέμφεται με την Αιολική

λύρα τηςl4 τις συντοπίτισσες παρθένες (νέες), και σένα, Αλκαfει S , να

ψάλλεις ζωηρά, κρατώντας χρυσό πλήκτρο, τα δεινά (τους κλυδωνι-

128 ΟΡΑΤ!ΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

utrumque sacro digna silentio ll1irantur umbrae dicere, sed magis so

pugnas et exactos tyrannos densum umeris bibit aure volgus.

quid mirum, ubi illis carminibus stupens demittit atras belua centiceps

auris et intorti capillis 35

Eumenidum recreantur angues?

quin et Prometheus· et Pelopis parens dulci laborem decipitur βοηο

nec curat Οτίοη leones aut timidos agitare lyncas. tO

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο ποιητής ιcαταριέται ιcάπoιo δέντρο, από την πτώση του

οποίου ιcινδύνεψε να σιcoτωθεί στην έπαυλή του ιcαι με την ευιcαιρία αυτή

ομιλεί για τα απρόοπτα του ανθρώπινου βίου ιcαι ιcαλoτυχίζει τους νειcρoύς

στον Άδη που τέρπονται από τα άσματα του Aλιcαίoυ ιcαι της Σαπφώς,

τους οποίους ιcαι εγιcωμιάζει .

ΣΧΟΛΙΛ: Ι . produxit = coluit, educavit = καλλιέργησε , επιμελήθηκε, περι

ποιήθηκε για να μεγαλώσει , σαν να γνώριζε ότι έμελλε κάποτε να πέσει πάνω

σε κάποιον από τους απογόνους του , αν εξακολουθούσαν να είναι κύριοι της

έπαυλης.

2. Από το σκοτωμό έμελλε να δυσφημισθεί το χωριό , η Μανδέλη τ~ς Σαβινίας , όπου βρισκόταν και η έπαυλη του Ορατίου , αφού λίγο έλειψε να

σκοτωθεί ο ποιητής , κάτοικος του χωριού.

3. Παρεμφερές προς την πατροκτονία είναι το έγκλημα του ψόνου του φιλοξενούμενου ανθρώπου, που θεωρούνταν και ασέβεια στον ξένιο Δία, αφού

το έγκλημα είχε διαπραχθεί στα ενδότερα της οικίας όπου ήταν οι πατρώοι θεοί (dii penates). Εκείνος που φύτεψε το δένδρο ήταν όΊΙ μόνον πατροκτόνος ,

αλλά και ξενοκτόνος.

4. venena colcha = venena Colchica = Κολχικά φάρμακα , τέτοια που μετα

χειρίσθηκε η Μήδεια, η φαρμακεύτρια από την ΚολΊίδα της Ασίας.

5. Αφού τέτοια έγιναν σε μένα, λέει ο Οράτιος, αναγκάζομαι να πιστέψω

ότι όσο κι αν προφυλάγεται ο άνθρωπος την κάθε στιγμή κινδυνεύει' από

παντού τον περιβάλλουν κίνδυνοι και μάλιστα από εκεί που δεν περιμένουμε.

6. Ο θρακικός Βόσπορος, γνωστός για τα ορμητικά του ρεύματα και τις σφοδρές τρικυμίες .

7. Όταν περάσει το Βόσπορο ο ναύτης, δεν φοβάται τίποτε πέρα από


σμούς) του πλοίου, τα δεινά της φυγής (της εξορίας), τα δεινά του πολέμου.

Οι σκιές (των νεκρών) θαυμάζουν (ακούουν εκστατικές) με ιερή

σιγή 16 και τους δυο να ψάλλουν επάξια' αλλά το πλήθος το πυκνό

-ώμος με ώμο l7 - αχόρταγα ακούει αφηγήσεις για μάχες και διωγμένoυςl ~

τυράννους.

Τι θαύμα (= καθόλου παράξενο), αφού l9 και το εκατοντακέφαλο

τέρας20 σαστισμένο από τα τραγούδια εκείνα χαμηλώνει (κατεβάζει,

ρίχνει) τα μαύρα αυτιά του, και τα φίδια τα πλεγμένα στα μαλλιά των

Ευμενίδων αναζωογονούνται21 (αναζωπυρώνονται, αναδεύονται).

Και ο Προμηθέας22 και του Πέλοπα ο γονιός23 (ο πατέρας) λησμονεί

με το γλυκό ήχο (το τραγούδι), τα βάσανά του, ούτε ο Ωρίωνας24

νοιάζεται να καταδιώκει (να κυνηγάει) τα λιοντάρια και τα δειλά

τσακάλια.

αυτόν σε άλλο μέρος, είτε στον Εύξεινο πόντο, είτε στο Atyaio πέλαγος, είτε

και οπουδήποτε αλλού πλεύσει, ενώ οι κίνδυνοι δεν παύουν να υπάρχουν,

αλλά δεν τους βλέπει.

8. Οι Πάρθοι και όταν τρέπονταν σε φυγή ήταν επίφοβοι στους Ρωμαίους διότι ενώ έφευγαν υποχωρώντας, είτε αληθινά είτε και υποκρινόμενοι, ξαφνικά

έστρεφαν πίσω και έριχναν τα βέλη τους κατά των διωκτών τους που ήταν

εντελώς αμέριμνοι ως νικητές. (Πρβλ . ωδή Ι, 19). 9. Italum robur = carcerem robu_reum, Tullianum = το ιταλικό δεσμωτήριο

στη Ρώμη, το οποίο λεγόταν Τυλλιανό δεσμωτήριο . Ήταν το δεσμωτήριο

όπου κλείνονταν οι μελλοθάνατοι, και όπου έριξαν και τον Ιουγούρθα γυμνόν

οι Ρωμαίοι.

10. Ο θάνατος είναι κοινή μοίρα των ανθρώπων. Στην ωδή 2, 16 λέει « ... άρπαξε ο γοργός θάνατος το δοξασμένο Αχιλλέα)). Και στην ωδή 1, 4 δίνει μια φοβερή εικόνα- του ερχομού του θανάτου, που τρομερός στην όψη, μπαίνει

αδιάφορα σε φτωχοκάλυβα και σε παλάτια βασιλιάδων. «ο ωχρός θάνατος με

ίσο βήμα πλησιάζει τις καλύβες των φτωχών και τα παλάτια των βασιλιάδων)).

Επίσης στην ωδή 1,28 τονίζει ο ποιητής ότι κανένας στον κόσμο δεν απόφυγε ποτέ, ούτε και μπορεί να αποφύγει το θάνατο. Στην ωδή 2, 3 προς το φίλο του Δέλλιο, λέει: καμιά σημασία δεν έχει αν είσαι πλούσιος και αν κατάγεσαι από

τον παλαιό Ίναχο, ή αν είσαι φτωχός και από ταπεινό γένος και ζεις στο

ύπαιθρο αφού είσαι θύμα του άσπλαχνου' Αδη . Και σε άλλες ωδές κάνει λόγο

για το θάνατο ο ποιητής που φαίνεται να τον συγκινεί πολύ.

Ι Ι. Η λέξη furνus είναι αρχαία και θρησκευτική και σημαίνει κελαινός,

μέλας (ater), επειδή όλα στον' Αδη είναι μαύρα, αφού δεν φωτίζονται από τον


ήλιο . Η Περσεφόνη ήταν βασίλισσα του . Αδη . Στον Όμηρο η Περσεφόνη

λέγεται έπαινή = φοβερή, ανήμερη: «εΙς . Αίδαο δόμους και έπαινης ~ερσεφονείηρ> (Ομ. οδ . κ 491).

12. Ο Αιακός, ένας από τους τρεις κριτές του Άδη, μαζί με τον Μίνωα

και τον Ραδάμανθυ, ήταν παππούς του Αχιλλέα. Στο Γοργία του Πλάτωνος

524 Α «ούτοι ούν ~πειδάν τελευτήσωσι, δικάσουσιν έν τφ λειμώνι, έν τΌ

τριόδφ, έξ ης φέρετον τώ όδώ, ή μέν εΙς μακάρων νήσους, ή δ' είς Τάρταρον'

καί τούς μέν έκ της Ασίας Ραδάμανθυς κρινεί, τούς δέ έκ της Εύρώπης ΑΙακός .

Μίνω δε πρεσβεία δώσω έπιδιακρίνειν, έάν άπόρητόν τι τώ έτέρω, ίνα ώς

δικαιοτάτη ή κρίσις ~ περί της πορείας τοίς άνθρώποις».

13. τις χωρισμένες από τον Τάταρτο. Τον' Αδη αποτελούσαν τα Ηλύσια

πεδία και ο Τάρταρος. Ο Τάρταρος ήταν τόπος του μαρτυρίου και της βασα

νιστικής τιμωρίας των κακών, η Κόλαση των αρχαίων. Λέγεται κοινώς και

Τάρταρα. 'Ηλύσιον πεδίον καί 'Ηλύσια πεδία, ήταν ο τόπος όπου μετά θάνατον

πήγαιναν οι δίκαιοι και οι ήρωες .

14. Οι Λέσβιοι ποιητές ο Αλκαίος και η Σαπφώ μεταχειρίζονταν Αιολική διάλεκτο. Η Σαπφώ μέμφεται τις Λέσβιες παρθένες γιατί δεν τις συγκινούσε ο

έρωτας, όπως αυτήν. Σε ένα ποίημά της λέει: «Πάλι σπαράζει με ο έρωτας, που

παραλεί το σώμα, γλυκόπικρο, άγριο σερπετό» (Μετάφραση Ηλ. Βουτιερίδη).

15. Ο Αλκαίος ήταν σύγχρονος της Σαπφώς. Πολέμησε κατά των τυράννων

της πατρίδας του Μυτιλήνης, του Μυρσίλου και του Πιττακού προπάντων.

Λέγεται ότι συνελήφθη από τον Πιττακό, αλλά αφέθηκε ελεύθερος . aure-d-~ plectro = «χρυσφ πλήκτρφ». Ο Πίνδαρος παριστάνει τον Απόλλωνα να κρατεί «χρυσέαν φόρμιγγα» την οποία κρούει «χρυσέφ πλήκτρφ». Ο Οράτιος θαυμάζει

τον Αλκαίο και τον μιμείται δημιουργικά' -dura navis = τα δεινά του πλοίου .

Είναι οι κλυδωνισμοί, οι πολιτικές ταραχές της πόλης από τις στάσεις . Ο

Αλκαίος χρησιμοποιεί αλληγορικό τρόπο, όταν μιλάει για τα πολιτικά πράγματα

της πατρίδας του. Έτσι σ ' ένα ποίημά του λέει κατά τη μετάφραση του Ηλία

Βουτιερίδη : «Δε νιώθω κατά που φυσάν οι αγέρηδες γιατί το κύμα μια αποδώ

και μια αποκεί κυλάει' κι εμείς δερνόμαστε στη μέση του με το καράβι μας το

μαύρο, απ ' την τρανή θαλασσοταραχή πολύ υποφέροντας» (Απόσπ. 30 Αρ-χαίοι . Ελληνες Λυρικοί) .

Τα δεινά της φυγής, της εξορίας την οποία γεύτηκε στην Αίγυπτο ο

Αλκαίος τα δεινά του πολέμου' δηλ. του πολέμου κατά των Αθηναίων και των

τυράννων της πατρίδας του. Από όλες αυτές τις πολιτικές περιπέτειες ο Αλκαίος

εμπνεύστηκε τα περίφημα στασιωτικά (πολιτικά) του ποιήματα που, μαζί με

τα ερωτικά και συμποσιακά, αποτελούν το κύριο μέρος του έργου του.


16. Ακούουν με θαυμασμό και τους δυο (τη Σαπφώ και τον Αλκαίο) να ψάλλουν ποιήματά ΤΟΌς άξια ιερής σιγής, τα οποία δηλαδή αξίζει οπουδήποτε

και αν τα ακούει κανείς, να τα ακούει με ιερή σιγή , σαν τη σιγή που επικρατεί

στις θυσίες και τις άλλες θρησκευτικές τελετές .

17. Τόσο πυκνό είναι το πλήθος , ώστε οι ώμοι του ενός άγγιζαν τους

ώμους του άλλου . Παραστατική εικόνα της πυκνής συγκέντρωσης του πλήθους

των ανθρώπων που ακούουν κάποιον ομιλητή .

18. bibit aure = «πίνει με το αυτί.>, δηλ. ακούει απλήστως, αχόρταγα, όπως

ο διψασμένος πίνει αχόρταγα. Το πλήθος το τέρπουν περισσότερο τα στασιωτικά

ποιήματα του Αλκαίου παρά οι ερωτικές μεμψιμοιρίες της Σαπφώς. Ακούει με

περισσότερη προσοχή και ευχαρίστηση αφηγήσεις για μάχες και εξορίες

τυράννων.

19. Η έννοια είναι η εξής : δεν είναι καθόλου θαυμαστό που 0\ σκιές των

νεκρών τέρπονται από τα άσματα των ποιητών, αφοt)...ιCαt τα l!Tjpia ακόμη θέλγονται από τα άσματα αυτά (illis carminibus). -

20. Ο φύλακας του . Αδη Κέρβερος, «το εκατοντακάρηνον θηρίον.> . Ο

Ησίοδος τον αναφέρει με πενήντα κεφάλια' (Θεογον. 312 «' Αίδεω κύνα χαλκεόφωνον πεντηκοντακάρηνον) . Ο Σοφοκλής (Τραχ. 1098) «" Αδου τρίκρανον σκύλα κα» τον παρουσιάζει με τρία κεφάλια . Και ο Οράτιος σε άλλο ποίημά

του (Πρβλ . ωδή 2, 19) τον παριστάνει τρικέφαλον ή τρίγλωσσον (trilinguis). Ο Κέρβερος προσέχοντας μήπως φύγουν οι σκιές των νεκρών, τις οποίες φυλάει,

έχει ορθωμένα τα αυτιά του' τα άσματα όμως των ποιητών τον θέλγουν τόσο ,

ώστε λησμονεί για λίγο το έργο του και κατεβάζει τα αυτιά του .

21. Ευμενίδες λέγονται κατ • ευφημισμόν αντί Ερινύες (Τισιφόνη, Μέγαιρα, Αληκτώ) . Τα φίδια των Ευμενίδων αναζωογονούνται ακούοντας τα άσματα ,

ξυπνούν από τη νάρκη τους και ανακτούν κάποιο γλυκό αίσθημα ζωής . Τις

οφιοπλόκαμες Ερινύες ο Αισχύλος τις παρουσιάζει «πεπλεκτανημένας ΠUKνoίς

δράκουσυ> .

22. Από τα θελκτικά άσματα των ποιητών όχι μόνο τα τέρατα του . Αδη λησμονούν το φοβερό τους έργο, αλλά και οι βασανιζόμενο ι τα βqσανά τους .

Είναι γνωστός ο μύθος του Προμηθέα . Στον Αισχύλο (Προμ . 1016) για την κλοπή του πυρός και για την υπερηφάνειά του απέναντι στο Δία ο Προμηθέας

κατακεραυνώθηκε από αυτόν και ρίχθηκε στα Τάρταρα προσηλωμένος επάνω

σε ένα βράχο . Εκεί κατασπάραζε τα σπλάχνα του ένας αετός, ώσπου τέλος τον

ελευθέρωσε ο Ηρακλής . Ο Οράτιος όμως εδώ τον παρουσιάζει σαν να ρίχθηκε

μια για πάντα στα Τάρταρα και να μένει ακόμη εκεί.

23. Ο Τάνταλος που βασανιζόταν στον ' Αδη για ασέβεια προς τον Δία με


αιώνια δίψα και πείνα. (Βλ . Ομ. Οδ . λ 582 - 592). 24. Περίφημος κυνηγός , ο οποίος και στον' Αδη α?χολείται με το κυνήγι

(Βλπ. Ομ. Οδ . λ 572 - 575). Οι αρχαίοι πίστευαν ότι ο'ι ψυχές στον ' Αδη

XIlll. Eheu fugaces, Postume, Postume, labuntur anni nec pietas moram

rugis et instanti senectae adferet indomitaeque mort~

non, Βί trecenis quotquot eunt dies, , amice, places inlacrimabilem

Plutona tauris, qui ter amplum Geryonen Tityonque tristi

conpescit unda, scilicet omnibus quicumque terrae munere vescimur

enaviganda, sive reges ΒίΤθ inopes erimus coloni.

frustra cruento marte carebimus fractisque rauci fluctibus Hadriae,

frustra per autumnos nocentem corporibus m~tuemus austrum:

visendu8 ater flumine languido Cocytos enans et Danai genus

infame damnatusque longi Sisyphus .A.eolides laboris.

linquenda tellus et domus et placens uxor neque harum quas colis w:borum

te praeter invisas cupressos ulla brevem dominum sequetur.

absumet ht!res Cat!cuba dignior servata centum clavibus et mero

tinguet ·pavimentum 8uperbo, pontificum potiore cenis.

10

•• 1'.

Ιδ

ΠΕΡ/ΛΗΨΗ: Ο ποιητής απευθύνεται προς τον Πόστουμο, άγνωστο Ρωμαίο,

ΟΡΑηΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ 133

ασχολούνται με τα έργα , με τα οποία ασχολούνταν και στη ζωή , όπως η Σαπφώ και ο Αλκαίος , οι onoiot και στον "Αδη ψάλλουν τα ποιήματά τους.

Ωδή 14. Προς τον Πόστουμο

Αλίμονο, Πόστουμε' , Πόστουμε, φευγαλέα τα χρόνια περνούν

(γοργά τα χρόνια γλυστρούν) και ούτε η ευσέβεια θα επιβραδύνει (θα

καθυστερήσει) τις ρυτίδες και τα επερχόμενα γηρατειά και τον αδάμαστο

θάνατο , όχι, δεν εξιλεώνεις , φίλε μου, οσεσδήποτε ημέρες κι αν περά

σουν, με τριακόσιους ταύρους τον αδυσώπητο Πλούτωνα2 που συγκρατεί

τον τρισώματο Γηρυόνη4 και τον Τιτυό5 , με το θλιβερό (πένθιμο ,

θανατερό) νερό3 που σίγουρα πρέπει (οφείλουμε) να διαπλεύσουμε6

όλοι όσοι τρώμε (τρεφόμαστε) από της γης τα δώρα (τους καρπούς

της γης) είτε βασιλείς είτε φτωχοί γεωργοί είμαστε .

Μάταια θα αποφεύγουμε τον αιμοχαρή ' Αρη (πόλεμο) και τα

κύματα που σπάνε στο βραχνό Αδρία7 (Αδριατικό πέλαγος) , μάταια

το φθινόπωρο θα φοβούμαστε το Νότο που βλάπτει τα σώματα . Πρέπει

να επισκεφθούμε (οφείλουμε να επισκεφθούμε) το σκοτεινό Κωκυτό

που κυλάει νωθρά τα νερά του και το δύσφημο γένος του Δαναού8 και

τον Αιολίδη Σίσυφ09 που είναι καταδικασμένος σε ατελείωτα βάσανα.

Πρέπει (οφείλεις) να εγκαταλείψεις (να αφήσεις) τη γη και το

σπίτι σου και την αγαπημένη σου γυναίκα και από τούτα τα δέντρα

που καλλιεργείς κανένα δε θα ακολουθήσει εσένα το βραχύβιο (το

λιγόζωο) κύριο , εκτός από τα μισητά κυπαρίσια'Ο . Κληρονόμος πιο

άξιος" από σένα θα καταναλώνει τον Καίκουβο οίνο (το κρασί από

τον Καίκουβο) που το φυλάς κλεισμένο στα κελλάρια με εκατό κλειδιά

και θα βρέχει (θα ποτίζει) το λαμπρό λιθόστρωτο (δάπεδο) με το

καλύτερο (εκλεκτότερο) κρασί στα δείπνα' 2 των ποντιφήκων .

και του λέει ότι ο βίος του ανθρώπου στη γη ε{ναι εφήμερος και ότι όλοι

θα πεθάνουμε και τίποτε δε θα πάρουμε μαζί μας.

ΣΧΟΛΙΛ: Ι. Δεν είναι γνωστός από άλλη πηγή ο Πόστουμος αυτός προς τον

οποίο απευθύνεται ο Οράτιος στην ωδή του αυτήν.

2. Η ιδέα του θανάτου κυριαρχεί στην ωδή αυτή , όπου τονίζε ι ο ποιητής


ότι κανένας στον κόσμο δεν απόφυγε ποτέ, ούτε και μπορεί να αποφύγει το

θάνατο. Ούτε η ευσέβεια θα μπορέσει να επιβραδύνει τις ρυτίδες και τα γεράματα

που μας περιμένουν και τον ανίκητο θάνατο. Ο Πλούτωνας είναι αδυσώπητος , δεν εξελιώνεται με πλούσιες θυσίες .

3. Του ποταμού Κωκυτού . Ο Κωκυτός και ο Αχέροντας είναι ποταμοί της

Θεσπρωτίας στην Ήπειρο που εκ βάλλουν στην Αχερουσία λίμνη. Εκεί φα

ντάζονταν οι αρχαίοι ότι ήταν τα στόμια του ' Αδη και ότι ο Αχέροντας και οι

παραπόταμοί του Κωκυτός και Πυριφλεγέθων ήταν ποταμοί και η Αχερουσία

λίμνη του 'Αδη.

4. Ο Γηρυόνης (από το γηρύω = κράζω, φωνάζω) ήταν ένας από τους Γίγαντες, τρισώματος ή τρικέφαλος , όπως εμφανίζεται στα ποιήματα του Η

σίοδου. Γιος του Χρυσάορου και της Ωκεανίδας Καλλιρρόης. Τον σκότωσε ο

Ηρακλής στο νησί Ερύθεια και του πήρε τα βόδια του που τα οδήγησε δια

μέσου του Ωκεανού στην Τίρυνθα (1Ο0ς άθλος του Ηρακλή).

5. Ο Τιτυός ήταν παμμέγιστος Γίγαντας που ζούσε στην Εύβοια. Τον σκότωσαν με τα τόξα τους η ' Αρτεμη και ο Απόλλωνας, επειδή επιτέθηκε

βίαια στη μητέρα τους Λητώ όταν κάποτε πήγαινε στους Δελφούς .

6. Με τη λέμβο του Χάρωνα (Χάρου) όλοι θα διαπλεύσουμε την Αχερουσία λίμνη (θα πεθάνουμε) .

7. Τα κύματα που σχηματίζονται και σπάνε στο πέλαγος το Αδριατικό παράγουν ένα βραχνό ήχο . Με το επίθετο raucus (= βραχνός, βραγχώδης) ο

ποιητής δίνει μια έξοχη ηχητική παράσταση του ήχου από τον παφλασμό :f.ων

κυμάτων στην Αδριατική θάλασσα.

8. Οι Δαναίδες που βασανίζονταν στον ' Αδη για να γεμίσουν με νερό ένα

xv. J&m P&UC& &ra.tro iugera. regia.e moles relinquent, undique l&tius

e:xtenta. visentur Lucrino stagn& l&CU pl&t&nusque ca.elebs

evincet ulmo8j tum Υίοlβή& ct mYltU8 et omnis COpi& n&rium

spargent oIivetis odorem fertilibus domino priori,

•


τρύπιο πιθάρι . Ήταν θυγατέρες του Δαναού, βασιλιά του 'Αργους, πενήντα

τον αριθμόν. Είναι γνωστός ο μύθος για το φόνο των συζύγων τους για τον

οποίο και τιμωρήθηκαν στον' Αδη. (<<Δαναίδων πίθος» και «εις τον Δαναίδων

πίθον υδροφορείν», παροιμίες που λέγονται για μάταιους κόπους).

9. Ο Σίσυφος, γιος του Αιόλου και της Εναρέτης, περίφημος στη μυθολογία για την πανουργία του και τους δόλους του. Υπήρξε κτίστης της Εφύρας

(ύστερα Κορίνθου), όπου και βασίλευσε. Περιέβαλε τον Ισθμό με τείχη και

ζητούσε από τους διαβάτες διόδια καταληστεύοντάς τους. Οι μεταγενέστεροι

διηγούνται πολλούς δόλους του, για τους οποίους καταδικάστηκε στον . Αδη να κυλάει ακατάπαυστα ένα μεγάλο βράχο επάνω σε υψηλό όρος, ο οποίος

όμως προτού φθάσει στην κορυφή κατρακυλούσε πάλι στους πρόποδες.

10. Το γνωστό αειθαλές κωνοφόρο δέντρο κατά μία αρχαία παράδοση έχει αφιερωθεί στον Πλούτωνα, διότι κάποιος νέος από τη νήσο Κέα, ονομαζό

μενος Κυπάρισσος, πεθαίνοντας από θλίψη για το θάνατο αγαπημένου του

ελαφιού, παρακάλεσε τον Απόλλωνα να διατηρήσει τη μνήμη της λύπης του

αθάνατη. Ο θεός εισάκουσε την παράκλησή του και τον μεταμόρφωσε στο

δέντρο κυπάρισσο (κυπαρίσσι). Από τότε το δέντρο φυτευόταν κοντά στους

τάφους, τους ναούς και τα ιερά άλση ως σύμβουλο πένθους . Η συνήθεια αυτή

διατηρείται και σήμερα στα νεκροταφεία της Ελλάδας και της Ανατολής.

11. Πιο άξιος στο να πίνει και να ευωχείται στα συμπόσια. (Για το κρασί Καίκουβο βλπ. ωδή Ι, 20).

12. Στα συμπόσια έρ'ρεε άφθονο κρασί, ώστε και το λιθόστρωτο δάπεδο ποτιζόταν από τους συμπότες. Παροιμιώδη ήταν τα δείnνα των ποντιφήκων

για την πολυτέλεια και την αφθονία των εδεσμάτων και των ποτών.

Ωδή 15η . Κατά της πολυτελείας του αιώνα του

Σε λίγο τα βασιλικά (αρ-χοντικά)1 οικοδομήματα (κτίρια) λίγα

πλέθρα θα αφήσουν για το αλέτρι2 και παντού γύρω θα φανούν λίμνες3

πιο πλατειές (μεγαλύτερες σε έκταση) από τη Λουκρίνη4 λίμνη κι ο

Πλάτανος ο μονα-χικόςS θα κατανικήσει (θα διώξει, θα εκτοπίσει) τις

φτελιές6. τότε οι μενεξέδες και οι μυρτιές και κάθε είδος ευωδιές7 θα σκορπούν (στέλνουν) το άρωμά τους στους εύφορους ελαιώνες του προηγούμενου γαιοκτήμονα8 • τότε η δάφνη με τα πυκνά κλαδιά θα


tum ΒρίΒθβ ΙΒωίβ laurea fervidos excludet ictus. ηοη ίαι Romuli

praescriptum et intonsi Catonis auspiciis veterumque ηοι·mο..

privatus ίΙΙίβ census el·at brevis, commune magnum: nulla decempedis

metata privatis opacam porticus dxcipiebat arcton

nec fortuitum spernere caespitcm leges sinebant, oppida publico

sumptu iubentes et deorum templa ηΟΥΟ decorare sn.xo.

ιο

16

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο ποιητής προτρέπει τους συΥχρόνους του να παύσουν να

κτίζουν μεΥαλοπρεπείς και πολυτελείς ιδιωτικές κατοικίες και αΥροτικές

επαύλεις (βίλλες) και τους καλεί να επιστρέψουν στην απλότητα και τη

λιτότητα των ΠΡΟΥόνων τους.

ΣΧΟΛΙΑ: ι . Μεγαλοπρεπή και πολυτελή οικοδομήματα, όπως τα βασιλικά

παλάτια.

2. Η αρόσιμη γη θα περιορισθεί με την τάση που έχουν οι σύγχρονοί του να κτίζουν ευρύχωρες επαύλεις και πολυτελείς κατοικίες στην ύπαιθρο χώρ~ .;

Η καλλιεργήσιμη γη περιοριζόταν όχι τόσο από την έκταση που καταλάμβαναν' . τα οικοδομήματα , όσο από τα τεχνητά δάση , τις στοές , τους διαδρόμους , τους

περιπάτους , τα ζωοτροφεία, τα ιχθυοτροφεία, τις διώρυγες και τις λίμνες , που

αποτελούσαν όλα αυτά παραρτήματα των πολυτελών επαύλεων. Καί η τάση

αυτή των Ρωμαίων όχι μόνον απομάκρυνε τους πολίτες 'από τη Ρώμη τους περισσότερους μήνες του έτους, αλλά έγινε και η αιτία να παραμεληθεί η

καλλιέργεια των αγρών, όπως γινόταν την παλαιότερη εποχή .

3. Λίμνες τεχνητές για ιχθυοτροφεία .

4. Η Λουκρίνη λίμνη , κοντά στη λίμνη ' Αορνο της Καμπανίας , είχε

άφθονα ψάρια . Ο ποιητής παραβάλλει τις τεχνητές λίμνες και τα τεχνητά

ιχθυοτροφεία προς τη Λουκρίνη λίμνη που είναι λίμνη φυσική .

5. Στις επαύλεις προσφιλέστερο δένδρο ήταν ο πλάτανος . Ο πλάτανος

εδώ λέγεται άζευκτος, διότι δεν ταιριάζει με το αμπέλι , δεν φυτεύεται μέσα σε

αμπέλια, είναι μοναχικός. Δεν φυτεύεται μέσα σε αμπελώνες, γιατί είναι δένδρο

που και υψηλό γίνεται και απλώνει τους κλάδους του ώστε να καλύπτει μεγάλη

έκταση .

ΟΡΑΠΟΥ ΩΔΕΣ ΒιΒΛΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ 137

εμποδίζει τις θερμές του ήλιου ακτίνες . Δεν είχαν (όμως) έτσι ορίσει

(προδιαγράψει) οι θεσμοί του Ρωμύλου και του αυστηρού9 Κάτωνα και των παλαιών οι νόμοι (κανόνες)IΟ.

Εκείνοι είχαν μικρή ιδιωτική περιουσία (η ιδιωτική τους περιουσία ήταν λίγη) , τα κοινά (όμως) εισοδήματα ήταν μεγάλα· καμιά στοά που

να μετριόταν με δεκάποδα ιδιωτικά μέτρα δεν υποδεχόταν το δροσερό

βορρά 11 , ούτε οι νόμοι επέτρεπον να περιφρονούν την πρόχειρη χλόη 12

ορίζοντας (προστάζοντας) να στολίζουν (να κοσμούν) με δημόσια

δαπάνη τις πόλεις l3 και τους ναούς των θεών με νεόκοπα μάρμαρα l4 .

6. Οι φτελιές φυτεύονται μέσα στα αμπέλια, κι αυτές θα εκτοπίσει ο

πλάτανος.

7. Άφθονες ευωδιές από τα διάφορα άνθη οσφραίνονται οι άνθρωποι,

φθάνουν στους ρώθωνες (στη μύτη) των ανθρώπων . Σχήμα μετωνυμίας κατά το

οποίο οι ρώθωνες (vares) λέγονται αντί των πραγμάτων με τα οποία τέρπονται οι ρώθωνες (η μύτη , η όσφρηση) .

8. Όπου άλλοτε υπήρχαν εύφοροι ελαιώνες , εκεί τώρα υπάρχουν κήποι

με ποικιλόχρωμα και εύοσμα λουλούδια. Οι ιδιοκτήτες των ελαιώνων τους

αντικαθιστούν με τους τεχνητούς δενδρώνες, ανθώνες και κήπους .

9. Ο Κάτωνας ο πρεσβύτερος, ο παλαιός -τιμητής , ήταν άκαρτος (ακού

ρευτος) . Οι κεκαρμένοι (= κουρεμένοι) εμφανίσθηκαν στη Ρώμη το 30 π.Χ. και

ήρθαν από τη Σικελία. Προσηλωμένος ο Κάτωνας στα πάτρια ήθη θεωρείται

τραχί\ς και αυστηρός .

10. Τα όσα γίνονται τώρα δε γίνονταν στην παλαιότερη εποχή , γιατί οι

παλαιότεροι Ρωμαίοι ζούσαν βίο απλούστερο και αυστηρότερο.

11 . Οι στοές των ιδιωτικών κατοικιών ήταν τόσο μακριές και πλατειές ,

ώστε για την καταμέτρησή τους χρειαζόταν μέτρο δέκα ποδώΥο για τις δημόσιες

στοές στα θέατρα και τους ναούς , αν ήταν τόσο μακριές και πλατειές , δεν θα

αγανακτούσε ο ποιητής. Οι ιδιωτικές κατοικίες είχαν στοές σε δυο πλευρές ,

προς βoρριiν για να έχουν δροσιά το καλοκαίρι και στη μεσημβρινή πλευρά

για να δέχονται τις ακτίνες του ήλιου το χειμώνα . Κι αυτό ήταν ένα είδος

πολυτέλειας , του οποίου γινόταν τότε κατάχρηση .

12. Από χλόη (και από χορτόπλινθους) που ήταν πρόχειρη ύλη , αφού τη

συνέλεγαν από τους αγρούς τους, κατασκευάζαν οι παλαιοί Ρωμαίοι τις απλές

(καλαμένιες) κατοικίες τους. Η καλύβα του Ρωμύλου ήταν στεγασμένη από

χορτόστρωμα . Εδώ ο ποιητής δεν θέλει να πει ότι οι ιδιωτικές κατοικίες

πρέπει να κατασκευάζονται από χορτόπλινθους και τα δημόσια οικοδομήματα

με λίθους απλώς θέλει να δώσει την εικόνα της απλής ζωής των αρχαίων

138 ΟΡΑTlΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Ρωμαίων και την τάση των συγχρόνων του για πολυτέλεια.

13. Εννοεί τα τείχη της πόλης και τα δημόσια οικοδομήματα.

14. Από λίθο που πρόσφατα αποκόπηκε από τα λατομεία για την ανέγερση των ναών. Ο Οκταβιανός, ο τηρητής των αρχαίων νόμων, επεσκεύασε τους

XVI. Otium divos rogat in patenti prensus Aegaeo, simul atra n.ubes condidit lunam neque certa fulgent

sidera nautis,

otium bello furiosa Thrace, otium Medi pharetra decori, Grosphe, ηοη gemmis neque purpura Υ'θ-

nale .l!.ec auro.

ηοη enim gazae neque consulans 8ubmovet lictor miseros tumultus mentis et curas laqueata circum

tecta volantis.

ΥίΥίιυΓ parvo bene cui paternum spLendet ίη mensa tenui salinum nec ΙθΥίΒ SOmn08 timor aut cupido

sordidus aufert.

1uid brevi fortes iaculamur aevo multa? quid terras ~o calentis 801e mutamus? patriae quis exsul

Βθ quoque fugit?

scandit aeratas vitiosa ηΒΥίΒ Cura nec turmas equitum relinquit ocior cervis et agente nimbos

ocior Euro.

10

15

laetus iΔ praesens animu8 quod ultra est 15

oderit curare et amara lento temperet risu: ηίαιι e8t ab omni

parte beatum.

abstulit clarum. cita mors Achillem, longa Tithonum minuit senectus 80


ναούς των θεών που είτε από το χρόνο είχαν πέσει είτε από εμπρησμούς είχαν καταστραφεί. Και αυτούς τους ναούς και άλλους ανήγειρε και .κόσμησε με

νεόκοπα μάρμαρα.

Ωδή 16η. Προς το Γρόσφο

Τη γαλήνη Ι ζητεί από τους θεούς εκείνος που τον βρήκε τρικυμία

στο ανοιχτό Αιγαίο, μόλις το μαύρο σύννεφο σκέπασε τη σελήνη και

δε λάμπουν τα πιστά2 στους ναύτες αστέρια, τη γαλήνη , Γρόσφε3, η

φιλοπόλεμη Θράκη , τη γαλήνη (την ηρεμία) που δεν εξαγοράζεται με

πολύτιμους λίθους ούτε με πορφύρα ούτε με χρυσάφι (ζητούν) και οι

Μήδοι οι στολισμένοι με φαρέτρα.

Γιατί ούτε οι θησαυροί ούτε ο υπατικός ραβδούχος4 διώχνει μακριά

μας τις λυπηρές ταραχές της ψυχής και τις έγνιες (φροντίδες, σκοτούρες)

που φτερουγίζουν γύρω από τις φατνωτές5 στέγες των σπιτιών.

Ζει καλά με το λίγο εκείνος που το πατρικό αλατοδοχείο (αλατιέρα)

λάμπει σε λιτό τραπέζι6 και δεν του αφαιρεί (κλέβει) τον ελαφρό τον

ύπνο ο φόβος7 ή η αισχρή επιθυμία.

Γιατί στη σύντομη ζωή μας τολμηροί (με τόλμη) επιδιώκουμε

(κυνηγούμε) πολλά; γιατί πηγαίνουμε σε χώρες (τόπους) που ζεσταί

νονται από άλλον ήλιο; ποιος εξόριστος από την πατρίδα του (ποιος

φεύγοντας από την πατρίδα του), ξεφεύγει επίσης και τον εαυτό του;8

Η αρρωστημένη έγνοια9 και στα χαλκόπρωρα πλοία (στα πολύχαλκα,

πλούσια) μπαίνει και ούτε τις ίλες των ιππέων αφήνει πιο γοργόποδη

από τα ελάφια και πιο γοργόφτερη από τον Εύρο (τον άνεμο) που

φέρνει τις βροχές '(τα σύννεφα) .

Η ψυχή ευχαριστημένη με όσα. έχει στο παρόν (την ώρα τούτη)

ας μην αγαπά (ας μη θέλει, ας αποφεύγει) να φροντίζει για ό,τι είναι

πάρα πέρα (για το μέλλον) και ας μετριάζει (ας μαλακώνει) με φαιδρό

χαμόγελο τα δυσάρεστα (ας γλυκαίνει .τα πικρά με ένα γλυκό γέλιο).

Τίποτα δεν είναι ευτυχισμένο από κάθε άποψη (δεν υπάρχει τέλεια

ευτυχία).

Γοργός ο θάνατος άρπαξε τον ένδοξο Αχιλλέα, τα μακροχρόνια γηρατειά ταλαιπώρησαν (καταβασάνισαν) τον Τιθωνό lΟ και ίσως η

ώρα ΙΙ (η τύχη) προσφέρει σε μένα ό,τι αρνήθηκε σε σένα.


et mihi forsa.n tibi quod negarit poniget hora.

te greges centum Siculaeque circum mugiunt vaccae, tibi tollit hinnitum apta quadrigis equa, te bis ΑΠο 85

murice tinctae

vestiunt lanae: mihi parva rura et spiritum Graiae tenuem Camenae Parca non mendsx dedit et malignum

spernere volgus. .0

ΠΕΡΙΑΗΨΗ: Ο Οράτιος εγκωμιάζει τη γαλήνη και την ησυχία των αν

θρώπων που αρκούνται στα λίγα. Τελεία ευδαιμονία δεν υπάρχει στον

κόσμο και γι ' αυτό ας μη φροντίζουμε για το μέλλον, ας αρκούμαστε στο παρόν μετριάζοντας τα δεινά του βίου με αταραξία ψυχής.

ΣΧΟΛΙΛ: Ι. Όπως ο ναυτικός μέσα στην τρικυμισμένη θάλασσα ζητεί από

τους θεούς τη γαλήνη και οι φιλοπόλεμοι Θράκες και Μήδοι την ειρήνη που

δεν εξαγοράζεται με πολύτιμους λίθους και χρυσάφι, όμοια όλοι οι θνητοί

πρέπει να επιζητούν την ήρεμη ζωή μακριά από φροντίδες και έγνοιες για το

μέλλον.

2. Τα αστέρια με το σταθερό τους φως είναι πιστοί οδηγοί των ναυτιλλο-. < μένων κατά τις νύχτες μέσα στα πέλαγα.

3. Πλούσιος Ρωμαίος .ιππέας, πολυμέριμνος.

4. Οι ραβδούχοι ακολουθούσαν τους υπάτους ως φρουροί τους, Kρ~τώντας πέλεκυν μέσα σε δέσμη ράβδων.

5. Οι στέγες των σπιτιών στα γείσα τους είχαν φατνώματα διακοσμημένα με χρυσό, ελεφαντόδοντο και μωσαϊκά. Στα σπίτια αυτά των πλουσίων φτε

ρουγίζουν λύπες , έγνοιες, σκοτούρες, ταραχές ψυχικές και άγχη φοβερά. Οι

φροντίδες έχουν ποικίλα φτερά. Με την εικόνα αυτή ο ποιητής εννοεί ότι ούτε

τα πλούτη ούτε οι ύψιστες τιμές απαλλάσσουν τον άνθρωπο από τις σκέψεις,

τις έγνοιες και τις φροντίδες, που φθείρουν την ψυχή και το σώμα . 6. Εκείνος που παρέλαβε τη μικρή πατρική περιουσία χωρίς να την αυξήσει


Γύρω σου εκατό κοπάδια (αγέλες) Σικελικές αγελάδες μουγκανίζουν,

για σένα χρεμετίζει (χλιμιντράει) φοράδα κατάλληλη (καλή) για το

τέθριππο άρμα σου, εσένα σε ντύνουν (σε στολίζουν) έρια βαμμένα δυο φορές με Λιβυκή (Αφρικανική) πορφύρα' σε μένα η αδιάψευστη

Μοίρα l2 έδωσε μικρόν αγρό l3 και το λεπτό πνεύμα της Ελληνικής

ποίησης (Μούσας) και να περιφρονώ το φθονερό πλήθοςl4 (τον κακό

βουλο όχλο).

ή να την ελαττώσει. Φροντίζει να διατηρεί πάντοτε λιτό και απλό το τραπέζι

του σπιτιού του, αρκούμενος σε όσα έχει.

7. Δε φοβάται μήπως χάσει κάτι, και δεν επιθυμεί περισσότερα από όσα έχει, γι ' αυτό και κοιμάται ήσυχος , χωρίς φόβους και παράλογες επιθυμίες

που αφαιρούν τον ύπνο και τυραννούν τον άνθρωπο .

8. Κανένας αλλάζοντας τόπο διαμονής, πατρίδα, δεν αλλάζει και την

ψυχή του, ο ίδιος παραμένει και στην ξένη γη.

9. Αρρωστημένη έγνοια, νοσηρή φροντίδα για κάτι σε συνοδεύει και στα πλούσια καράβια και στις τάξεις των ιππέων, γιατί σε καταδιώκει παντού

αφού τρέχει γρηγορότερα από το ελάφι και πετάει πιο γοργά κι από τον

άνεμο, και δεν σε αφήνει ήσυχο, ήρεμο κι ατάραχο .

10. Ο Τιθωνός είναι πρόσωπο της ελληνικής μυθολογίας. Τον ερωτεύθηκε

η Ηώς και πέτυχε από τους θεούς την αθανασία του . Λησμόνησε όμως να

ζητήσει και την αιώνια νεότητά του. Γι ' αυτό επειδή ο Τιθωνός βασανιζόταν

από τα μακροχρόνια γηρατειά του, οι θεQί τον λυπήθηκαν και τον μεταμόρφωσαν

σε τέττιγα (τζιτζίκι).

11 . hora, ae = η ώρα, η τύχη, η μοίρα της ζωής .

12. Parca, ae = η Μοίρα, που κανονίζει την τύχη του κάθε ανθρώπου κατά την ώρα της γέννησής του. Parca και Hora είναι ταυτόσημες έννοιες.

13. Πρόκειται για το κτήμα και την έπαυλη στη χώρα 'των Σαβίνων ΒΑ

της Ρώμης που του είχε δωρίσει ο Μαικήνας. Στη Σαβινική έπαυλη έμενεν ο

Οράτιος μακριά από τα πλούτη και τον θόρυβο της Ρώμης ασχολούμενος με

τα συγγράμματα των αρχαίων και ιδίως με την ποίηση. Πολλές φορές μετέβαινε

και στα Τίβουρα όπου είχε την έπαυλή του ο Μαικήνας. Στη Ρώμη λίγες

φορές πήγαινε προσκαλεσμένος του Μαικήνα και του Αυγούστου.

14. Τους πολλούς που φθονούν όσους υπερέχουν σε κάτι.


χνπ.

Cur ωθ querelis exanimas αιίβ? nec dis amicum est nec ωίω te priU8

obire, Maecenas, mearum grande decus columenque rerum.

Β, te ωθβθ βί partem animae rapit maturior Υίβ, quid ωοτοτ altera,

nec carus aeque nec superstes integer? ille dies utramque

ducet ruinam. ηοη ego perfidum αι:ι:ί sacramentum' ibimus, ibimus,

utcumque praecedes, supremum carpere iter comites parati.

ωθ nec Chimaerae spiritus igneae nec βί resurgat centimanU8 gigas

divellet umquιι.m: SiC potenti Iustitiae placitumque Parcis.

seu Libra seu Ιηθ SCOrpiOS adspicit :formidolosus, pars violentior

natalis horae, seu tyrannus Hesperiae Capricomus uηdae:

utrumque nostrum incredibili modo consentit astrum j te ΙΟΥίΒ ίηρίο

tutela Satumo refulgens eripuit volucrisque Fati

tardavit alas, cum populus frequens laetum theatris ter crepuit sonum; ωθ truncus inlapsus cerebro,

sustulerat, nisi Faunus ictum

dextra levasset, Mercurialium custos virorum. reddere victimas

aedemque votivam mementoj ηοβ humilem feriemus agnam.

10

10

80

./ .•

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο Οράτιος συγχαίρει τον Μαικήνα για την ανάρρωσή του

ύστερα από μακρόχρονη ασθένεια και συγχρόνως τον παρηγορεί και τον

προτρέπει να αφήσει τις μεμψιμοιρίες και τα παράπονα, λέγοντάς του .πως

δεν μπορεί να ζήσει αν αυτός πεθάνει.

ΟΡΑΠΟΥ ΩΔΕΣ ΒmΛΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ 143

Ωδή 17η. Προς το Μαικήνα

Γιατί με στενοχωρείς (με λυπείς, με κάνεις περίλυπο) με τα παρά

πονά σου (τις μεμψιμοιρίες σου);1 ούτε στους θεούς είναι αρεστό ούτε

σε μένα να πεθάνεις συ πριν από εμένα, Μαικήνα, κόσμημά μου και

ισχυρό έρεισμα (στήριγμα) των πραγμάτων μου (των υποθέσεών μου).

Αχ! αν η βία (η δύναμη του θανάτου) σε αρπάσει πιο πρόωρα (πιο

πριν από μένα), εσένα που είσαι το ένα μέρος της ψυχής μου, γιατί

εγώ, το άλλο μέρος, να χρονοτριβώ (να μένω στη ζωή) ούτε προσφιλής

(αγαπητός) όντας ούτε επίσης, επιζώντας ακέραιος2. Εκείνη η ημέρα .

θα φέρ~ι και τη μια και την άλλη συμφορά (απώλεια:).

Εγώ δεν ορκίσθηκα άπιστον όρκο (δεν επιόρκησα) . Οποτεδήποτε

προπορευθείς, θα ακολουθήσουμε, θα ακολουθήσουμε προετοιμασμένοι

(έτοιμοι) να βαδίσουμε (να διατρέξουμε) την έσχατη πορεία (το τελευταίο ταξίδι)3.

Ούτε της πύρινης Χίμαιρας4 η πνοή ούτε ο Γύης5 ο εκατόγχειρας

αν σηκωθεί, θα μπορούσε να με αποσπάσει (να με χωρίσει από σένα)'

έτσι αποφάσισαν η ισχυρή Δικαιοσύνη και οι Μοίρες. Είτε ο Ζυγός6 με παρατηρεί είτε ο φοβερός Σκορπιός που είναι το βιαιότερο (το

ισχυρότερο) αστέρι της γενέθλιας ώρας, είτε ο τύραννος7 της θάλασσας

της Εσπερίας8 ο Αιγόκερως και τα δυο μας άστρα (και οι δυο αστερισμοί

μας) με απίστευτο τρόπο συμφωνούν. Εσένα το προστατευτικό άστρο

του Δία που λάμπει αντίκρυ στον κακό (απαίσιο) Κρόν09 σε ανάρπασε

(σε σήκωσε και σε πήρε) και επιβράδυνε τα φτερά του φτερωτού

(ορμητικού) θανάτου, όταν όλος ο λαός σύσσωμος στο θέατρο τρεις

φορές σε επευφήμισε με χαρούμενες κραυγέςlΟ (με εύθυμες, ενθουσιώδεις επιφωνήσεις, φωνές)' Κι εμένα ο κορμός του δέντρου που έπεσε πάνω

στο κεφάλι μου ΙΙ θα με καταπλάκωνε (θα με σκότωνε), αν ο Φαύνοςl2,

ο φύλακας των λογίων ανδρών και των ποιητών l3 δεν εμπόδιζε (δεν

·απομάκρυνε) το κτύπημα με το δεξιό του χέρι. Θυμήσου να προσφέρεις

τις θυσίες (τα ιερά σφάγια) και το να'ό που υποσχέθηκες εμείς θα

θυσιάσουμε ένα ταπεινό (μικρό) αρνί l4 .

ΣΧΟΛΙλ: Ι. Ο Μαικήνας υπέφερε από κάποια χρόνια αρρώστεια και γι ' αυτό πάντοτε παραπονιόταν.

2. Αν εσύ πεθάνεις πριν από μένα, δεν έχει πια καμιά αξία για μένα η ζωή .

Η ζωή μου, αν εσύ, που είσαι μέρος της ψυχής μου, φύγεις πριν από μένα, δεν

θα έχει καμιά ομορφιά. Γιατί να ζώ πλέον χωρίς εσένα που είσαι το «έτερον

ήμισύ» μου;


3. Όταν συ πεθάνεις, την ίδια ημέρα θα πεθάνω κι εγώ. Και κατά περίεργη

σύμπτωση ο Μαικήνας και ο Οράτιος πέθαναν σχεδόν συγχρόνως το έτος 8 Π.Χ. Ο Αύγουστος διέταξε να ταφεί μεγαλοπρεπώς και ο ποιητής κοντά στον

τάφο του Μαικήνα στον Ησκυλίνο λόφο.

4. Τρίμορφο τέρας, τέκνο της Έχιδνας και του Τυφώνα κατά τον Ησίοδο .

Κατά τον Όμηρο είχε"το πρόσθιο μέρος του σώματος τη μορφή λέοντα, το μέσο άγριας αίγας και πίσω μέρος δράκοντα, και απέπνεε πύρινη πνοή (πυρίπνοον

τέρας).

Επειδή προξενούσε κακά στους ανθρώπους, τη σκότωσε ο Βελλεροφόντης

επιβαίνοντας στον Πήγασο .

5. Ένας από τους Τιτάνες, γιος του Ουρανού και της Γης 6. Κατά τη γέννηση κάθε ανθρώπου πίστευαν ότι ο αστερισμός ή κάποιο

άσ.τρο είχε μεγάλη επίδραση στο χαρακτήρα του. Και σήμερα πολλοί πιστεύουν

στην αστρολογία. Τα ονόματα των αστερισμών: Καρκίνος , Λέων, Παρθένος,

Ζυγός, Σκορπιός, Τοξότης , Αιγόκερως , Υδροχόος, Ιχθείς, Κριός, Ταύρος,

Δίδυμοι.

7. Τυραννεί τους ανθρώπους με τις πολλές τρικυμίες στις θάλασσες κατά τον χειμώνα. Ο αστερισμός του Αιγόκερω 23 Δεκεμβρίου μέχρι 20 Ιανουαρίου.

8. Εσπερία λέγονται οι Δυτικές χώρες, κυρίως η Ιταλία και η Ισπανία

χγιιΙ.

Νοη ebur neq\1e aureum mea. renidet in domo la.cunar,

ηοη tra.bes Hymettia.e premunt columna.s ultima. recisa5

Africa neque Atta.li ignotus heres regia.m occupa.vi

ncc La.conica.s mihi tra.hunt honestae purpnra.s clienta.e.

o.t fides et ingeni benigna. vena. est pa.uperemque dives\

me petit: nihil supra. deos la.cesso nec potentem amicum

largiora. ίiagito ι sa.tis beatus unicis Sa.binis.

truditur dies die

10

1&

ΟΡΑηΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥ1ΈΡΟ 145

κατά τους Ρωμαϊκούς Ίρόνους .

9. Ο αστέρας Κρόνος προμηνύει κακά και κινδύνους, ενώ ο αστέρας Ζευς (Δίας) καλά .

10. Το πλήθος που είΊε κατακλύσει το θέατρο υποδέΊθηκε τον Μαικήνα,

μετά την ανάρρωσή του, με πολλές επευφημίες και ενθουσιώδεις εκδηλώσεις.

11 . Με Ίαρά ο ποιητής αναφέρει το ευΊάριστο γεγονός της σωτηρίας του από το δένδρο που έπεσε πάνω του (ωδή Β' , 13) καθώς και της σωτηρίας του προστάτη του Μαικήνα με την ανάρρωσή του από την αρρώστειά του.

12. Θεός των Ρωμαίων, προστάτης των ποιμνίων, ακόμη και δαίμονας των δασών που πολύ ενωρίς ταυτίσθηκε προς τον Πάνα, τον τραγοπόδαρο θεό των

Ελλήνων.

13. viri Mercuriales = άνδρες Ερμαίοι, του Ερμή' οι λόγιοι και οι ποιητές,

διότι ήταν ευνοούμενοι του Ερμή . Ο θεός Ερμής έδωσε στους ανθρώπους το

λόγο για την έκφραση των διανοημάτων τους. Γι ' αυτό και θεωρείται προστάτης

των λογίων και των ποιητών. (Βλ. Α, 10). 14. Του υπενθυμίζει «τα τάματά» του προς τους θεούς για τη σωτηρία του.

Ο ίδιος θα θυσιάσει, ως φτωΊός, ένα μικρό (μικρης αξίας) αρνί, ευΊαριστήρια

θυσία για τη σωτηρία του προστάτη του Μαικήνα.

Ωδή 18η. Κατά της απληστίας των πλουσίων

Στο σπίτι μου δε λάμπει το ελεφαντόδοντο ούτε χρυσό φάτνωμα,

ούτε δοκοί από μάρμαρο του Υμηττού Ι πιέζουν (ούτε μαρμάρινα δοκάρια

από τον Υμηττό έχουν τοποθετηθεί πάνω στις κολώνες) τους κίονες

τους κομμένους (τους λατομημένους) από την έσχατη (μαKΡΙvι\) Αφρική, ούτε ως άγνωσΤQς κληρονόμος κυρίεψα τα ανάκτορα του Αττάλου2,

ούτε ευγενείς πελάτισσες κλώθουν (υφαίνουν) για μένα πορφύρες Λα

κωνικές3 . Αλλά σε μένα υπάρχει άδολη πίστη και γενναιόδωρη φύση,

και εμένα4 το φτωχό ο πλούσιος ζητεί' από τους θεούς δεν ζητώ τίποτε

το περιττό, ούτε από .τον ισχυρό φίλο μουS απαιτώ αφθονότερα (πε

ρισσότερα), είμαι αρκετάΈυτυχισμένος από τους μοναδικούς (εξαιρετικούς) Σαβινικούς αγρΌύς μου. Η μία ημέρα σπρώχνει την άλλη και

οι νέες Σελήνες (τα καινούργια φεγγάρια) δεν παύουν να χάνονται. Συ

(και) την ώρα του θανάτου εργοδοτείς (αναθέτεις σε εργολάβο) μάρμαρα

για λατόμηση6 και λησμονώντας τον τάφο οικοδομείς οίκους και


novaeque pergunt interire lunae:

tu secanda marmora loC&s sub ipsum 'funus et sepulcri

inmemor struis domos marisque ΒΔίΒ obstrepentis urges ,ο

submovere litora I

parum locuples continente τίΡΔ; quid quod usque proximos

revellis agri terminos et ultra

limites clientium 115

salis avarus? ΡθΙΙίαιτ patemos ίη Βίηυ ferens deos

et ΠΣΟΤ et ήτ sordidosque natos.

nulla certior tamen rapacis Orci sede destinata 80

aula divitem manet erum. quid ultra tendis? aequa tellns

panperi recluditur regumqne pueris nec satelles Orci

callidum Promethea revexit Δητο captuBj hic superbum

Tantalum atque Tantali genns coercet I hic levare functnm

panperem laboribns vocatus atque ηοη vocatus andit.

15

ΠΕΡΙΛΗ'Ι'Η: Ο Οράτιος λέει ότι είναι ευχαριστημένος και αρκείται στη

μέτρια περιουσία του και πως λυπάται τους πλεονέκτες, τους οποίους

εξίσου προς τους φτωχούς τους αναμένει ο θάνατος.

ΣXOΛlΛ: Ι . Τα επιστύλια ιcατασκευάζoνταν συνήθως από μάρμαρο του γ μηττού

ιcαι οι στήλες (ιcίoνες) από μάρμαρο της Νουμιδίας της Β . Aφριιcής

2. Άτταλος ο Γ' • ο Φιλομήτωρ. βασιλιάς της Περγάμου από το 138 - 133 Π.Χ.: άφησε με διαθήιcη του το βασίλειό του στους Ρωμαίους. Έτσι οι Ρωμαίοι

απρoσδόιcητα ιcληρoνόμησαν την Πέργαμο ιcαι τους αμύθητους θησαυρούς

της . Ο Οράτιος λέει εδώ ότι δεν έγινε ιcαι αυτός απρoσδόιcητα πλούσιος, όπως

η Ρώμη που ιcληρoνόμησε την Πέργαμο .

3. Τα νήματα ιcαι τα υφάσματα τα βαμμένα με πορφυρούν χρώμα λέγονταν

ΟΡΑηΟΥ ΩΔΕΙ ΒΙΒΛΙΟ ΔEYlΈPO 147

επείγεσαι (και βιαστικός προσπαθείς) να επεκτείνεις7 (να προσχώσεις)

τις ακτές της θάλασσας που βρυχιέται (με θόρυβο ξεσπάει) στις Βαίες8

και δεν αρκείσαι στα πολλά κτήματα που έχεις στη συνεχόμενη παραλία.

Γιατί συνεχώς βγάζεις και μετακινείς (απομακρύνεις) τα όρια του

αγρού9 τα κοντινά και πλεονέκτης (άπληστος) πηδάς πέρα από τα

σύνορα των πελατών; Και η γυναίκα και ο άνδρας εκδιώκονται κρα

τώντας στους κόλπους τους τους πατρώους θεούς και τα ρυπαρά τέκνα.

Καμιά όμως αυλή (κανένα ανάκτορο) δεν αναμένει τον πλούσιο κύριο

με μεγαλύτερη ασφάλεια από το ανάκτορο (την αυλή) που ορίζεται

από τα όρια του αρπακτικού (του ακόρεστου) Άδη. Γιατί μετακινείσαι

πέρα από τα όρια (τα σύνορα); Η γη εξίσου ανοίγεται (αποκαλύπτεται)

και στο φτωχό και στα παιδιά των βασιλιάδων, και ο ακόλουθοςισ (ο

σωματοφύλακας) του Πλούτωνα δεν επανέφερε (στους θεούς), δελεα

σμένος από το χρυσό, τον πανούργο Προμηθέα 11 • Αυτός (ο Πλούτωνας)

τιμωρεί τον υπερήφανο Τάνταλο και το γένοςl2 του Ταντάλου, αυτός

προσκαλεσμένος να ανακουφίσει το φτωχό τον καταπονημένο από

τους μόχθους του και μη προσκαλεσμένος υπακούει.

πορφύραι. Αυτές που έγνεθαν και ύφαιναν οι γυναίκες στη Λακωνία ήταν

φημισμένες . Πελάτης (από το πέλας, πελάζω = πλησίον, πλησιάζω) στους

αρχαίους Έλληνες σημαίνει τον ελεύθερο πολίτη που εργάζεται με μισθό

πλησίον άλλου . Στους Ρωμαίους ο πελάτης ήταν πολίτης με περιορισμένα

δικαιώματα απέναντι της πολιτείας και των νόμων και γι . αυτό έμπαινε υπό την προστασία ενός τέλειου Ρωμαίου πολίτη (του πάτρωνος). Καλλιεργούσαν

τα κτήματα των προστατών τους πληρώνοντάς τους μίσθωμα, και πολλοί

εργάζονταν χειρονακτικές εργασίες, τεχνίτες κλπ. Πελάτιδες (παλάτισες) λοιπόν

είναι οι γυναίκες που ασχολούνται με χειρονακτικές εργασίες.

4. Ζητεί τη συναναστροφή μου.

5. Ισχυρός φίλος του είναι ο Μαικήνας, από τον οποίο δεν ζητεί τίποτε,

μένει ευχαριστημένος από το κτήμα και την έπαυλή του στη χώρα των Σαβίνων

κοντά στον Τίβερη ποταμό και την πόλη Τίβουρα.

6. Τα μάρμαρα μετά τη λατόμηση τα επεξεργάζονταν για να επιστρώσουν τα δάπεδα και να επικαλύψουν τους τοίχους των πολυτελών οικιών και των

μεγάρων.

7. Συσωρεύοντας και ρίχνοντας ογκώδεις λίθους και χώματα μέσα στη θάλασσα για να επεκτείνεις έτσι με τις προσχώσεις της ακτής τα οικόπεδά

σου. Η απληστία της οικοπεδοφαγίας φαίνεται πως είναι πανάρχαιο φαινόμενο

των ανθρώπων!


8. Οι Βαίες ήταν ωραία πόλη της Καμπανίας στον ομώνυμο κόλπο, περίφημη και για τις θερμές θειούχες πηγές της. Εκεί οι πλούσιοι Ρωμαίοι, πρoσελΙCΥΌμενoι

από τις φυσικές καλλονές της περιοχής και το καλό κλίμα, έκτιζαν κατά τους

χρόνους του Αυγούστου τις εξοχικές επαύλεις τους (βίλλες) κοντά στην ακτή .

Πολλοί από αυτούς επεξέτειναν τα οικόπεδά τους με πρo~xώσεις της ακτής

μέσα στη θάλασσα ρίχνοντας πέτρες και χώματα (μπάζα) για να κτίσουν εκεί

επάνω τις πολυτελείς βίλλες τους. Ό,τι γίνεται συχνά και σήμερα στις ελληνικές

ακτές! Η απληστία και η πλεονεξία «πάλαι τε και νυν» ·η αυτή!

9. Στα άκρα των αγρών τοποθετούσαν ως σήματα (σημάδια) λίθους που τους έλεγαν όρους (= σύνορα), όπως και σήμερα, για να ορίζεται η κυριότητα

XVπII.

B80cchum in remotis carmin80 rupibus vidi docentem, credite posteri,

Nymph80sque discentίs et 80ιιrίβ capripedum S8otyrorum 8oCUta.S.

euhoe, recenti mens trepid80t metu, plenoque Ba.cchi pectore turbidum

l8oetatur. euhoe, p80rce Liber, p80rce gr80Vi metuende thyrso.

f80s pervicacis est mihi Thyi8oda.ι vinique fontem lactis et uberes

cantare τίΤΟΒ 80tque truncis la.psa cavis itera.re mella;

fas et beatae coniUgiS additum stellis honorem tecta.que Penthei

disiecta ηοη Ιβηί ruina Thracis et e:ritium Lycurgi.

Ιη flectΊS amnis, tu mare barb8orum, Ιη ΒθΡθοΒΙίΒ uvidus ίη iUgiS

nodo coerces viperino Bistonidnm sine fraude criniS.

tu, cum parentis regna per arduom COhOrB gigantnm scanderet inpia,

6

ιο

15

..

ΟΡΑΠΟΥ ΩΔΕΙ ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ 149

και κατοχή του αγρού. Αυτούς τους όρους οι άπληστοι και πλεονέκτες ιδιοκτήτες

τους μετακινούσαν σε βάρος της ιδιοκτησίας των γειτόνων τους , πηδούσαν

πέρα από τα σύνορα των πελατών τους (= των πλησίόν τους, των γειτόνων

τους).

10. Ακόλουθος, δορυφόρος και υπηρέτης του Πλούτωνα είναι ο Χάρων (ο Χάρος).

11 . Σύμφωνα με κάποιο μύθο ο Προμηθέας πρόσφερε στο Χάρωνα χρυσό για να τον επαναφέρει στους θεούς.

12. Το γένος του Ταντάλου, δηλαδή του Πέλοπα , Ατρέα, Θυέστη, Αγαμέ

μνονα, Ορέστη .

Ωδή 191]. Προς το Βάκχο

Είδα το Βάκχο, πιστέψτε με μεταγενέστεροι, επάνω σε απομονω

μένους (απόμακρους) βράχους ι να εμπνέει ποιήματα (ύμνους) και τις

Νύμφες να εμπνέονται και τους τραγοπόδαρους Σατύρους με τα αιχμηρά

(σουβλερά) αυτιά2 . Ευοί3 , ο νους (μου) σαλεύει (η ψυχή μου τρέμει)

από παράδοξο (άγνωστο) φόβο4 και το στήθος μου γεμάτο (πλημμυ

ρισμένο) από Βάκχο (βακχικό ενθουσιασμό) χαίρεται (αγάλλεται) από

ταραγμένη (θορυβώδη) χαρά (αγαλλίαση). Ευοί , Βάκχε, λυπήσου,

λυπήσου5 (με), τρομερέ, με το θύρσο σου το βαρύ (το θαυματουργό)6.

Είναι καθήκον μου να ψάλλω (να υμνώ) τις επίμονες Θυιάδες7

(τις μαινόμενες Βάκχες) και την πηγή του οίνου και τους άφθονους

(τους πλούσιους) ποταμούς του γάλακτος και να διηγούμαι (να ψάλω)

το μέλι8 που ρέει (πέφτει, γλυστράει) από κοίλους κορμούς δένδρων.

Καθήκον μου (να ψάλω) και την τιμή9 της ευτυχισμένης συζύγου που

προστέθηκε στα άστρα και τον οίκο του Πενθέα ΙΟ που καθαιρέθηκε

(κατέπεσε) με βαρειά πτώση (που καταστράφηκε με φοβερή κατα

στροφή), και τον όλεθρο (το θάνατο) του Θράκα Λυκούργου ll .

Συ ηρεμείς (καταπραϋνεις) τους ποταμούς l2, συ, το βαρβαρικό

πέλαγοςl3, συ διάβροχος (από κρασί) πάνω στις απομονωμένες κορυφές

των βουνών συγκρατείς με φιδίσιους (εχιδναίους) πλοκάμους τις κόμες

(τα μαλλιά) των Βιστονίδωνl4 χωρίς βλάβη (χωρίς να παθαίνουν κακό). Συ, όταν το ασεβές πλήθος των Γιγάντων ανέβαινε μέσα από απόκρημνες

ανηφοριές στα ανάκτορα του πατέρα Δία l5 , απέκρουσες με τα νύχια l6


Rhoetum retorsisti ΙθοηίΒ unguibus horribilemque malaj

quamquaιn choreis aptior et iocia 16

lndoque dictuII ηοη sat idoneus pugnae ferebarisj sed idem

pacis θraιι mediusque belli.

te vidit msons Cerberus aureo comu decorum leniter atterens 80

caudam et recedentis trilingui ore pedes tetigitque crura.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο ποιητής από ευγνωμοσύνη προς το θεό Διόνυσο που τοv

εμπνέει στηv ποίησή του, τον εγκωμιάζει και διηγε{ται τα θαυμαστά κ:α

τορθώματά του.

ΣΧΟΛΙλ: Ι . Ο θεός Βάκχος (Διόνυσος) αποφεύγει τίς πόλεις και τις συνανα

στροφές των ανθρώπων και κατοικεί σε απόμακρα όρη και απομονωμένους

βράχους, γι' αυτό οι Έλληνες αποκαλούσαν όρειον και ορειοφοίτην. «ο

Βακχείος θεός ναίων έπ' άκρων όρέων •• (Σοφ. Οιδ. Τ. Ι 105). Από αυτόν εμπνέονταν οι ποιητές και συνέθεταν ύμνους μυστικούς (carmina) που αναφέρονταν στην λατρεία του.

2. Νύμφες, οπαδοί του Βάκχου, οι οποίες ήταν και τροφοί (τιθήνες) του θεού. Οι Νύμφες μάθαιναν να ψάλλουν άσματα (carmina) προς τιμήν του θεdύ·

μάθαιναν όμως με την έμπνευσή του, εμπνέονταν από αυτόν. Οι Σάτυροι,

ακόλουθοι του Διονύσου, εικονίζονταν φαλακροί, με πόδια τράγου (τραγόποδες)

και με σουβλερά (μυτερά) αυτιά, όπως της αίγας και του τράγου . . 3. Ευοί, εκφώνηση, κραυγή των Βακχών (μαινάδων) και των λοιπών οπαδών

του Βάκχου, η οποία φανερώνει ότι πλημμύριζαν από θεία χάρη. Ο Διόνυσος

στον Ευριπίδη ονομάζεται Ευιος «ευια τόν ευιον άγαλλόμεναι θεόν.) (Ευρ .

Βάκχαι 157, 412 κ.ε.). Ο ποιητής βλέπει το θεό, εμπνέεται από αυτόν και

εκφωνεί, όπως οι Βάκχες, Εύοί, Εύοί. Η επανάληψη του επιφωνήματος και πιο

κάτω στο στιχ. 7 φανερώνει την πλήρη έκστασή του. 4. Ο Οράτιος λέει ότι, επειδή βρέθηκε μεταξύ των οπαδών του Διονύσου

και είδε το θεό, καταλήφθηκε από φόβο (φρίκη) που δεν είχε γνωρίσει μέχρι

τη στιγμή εκείνη. Ήταν φοβερή η παρουσία των θεών, η θεοφάνεια. «χαλεποί

δέ θεοί φαίνεσθαι έναργείρ. (Ομ. γ 131). Πρβλ. και τον τρόμο που κατέλαβε τον Πρίαμο από την παρουσία του θεού Ερμή (Ομ. Ω, 358 κ.ε . ) . Ο φόβος είναι

καινός, άγνωστου στους θνητούς, οι οποίοι δεν έχουν γνωρίσει την παρουσία

ΟΡΑΠΟΥ ΩΔΕΙ ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥ1ΈΡΟ 151

και τα τρομερά σαγόνια του λιονταριού το Ροίτο αν και, επειδή σε θεωρούσαν (οι άλλοι θεοί) καταλληλότερο για χορούς και διασκεδάσεις και παιχνίδια, δε φημιζόσουν αρκετά χατάλληλος για τη μάχη ' συ ο

ίδιος όμως ήσουν ικανός και για την ειρήνη και για τον πόλεμο l7. Ο

Κέρβεροςl8 σε είδε, στολισμένο με χρυσό χέρας l9 (χρυσοκέρατο), χωρίς

κακία (άκακος) και σείοντας ήρεμα την ουρά του, ενώ συ . έβγαινες

(έφευγες από τον ' Αδη), άγγιξε (έγλυψε) με το τρίγλωσσο στόμα του2Ο

τα πόδια σου και τις Χνήμες σου.

του θεού (θεοφάνεια).

5. Παραιcαλεί τον θεό να τον λυπηθεί ιcαι να μην πέσει στη μανία των Bαιcχών, γιατί πολλές φορές το τέλος των θνητών ήταν OΙΙCτρό από τη θεοφάνεια.

Η επανάληψη του ρήματος parce -parce φανερώνει έντονη παράιcληση: Λυπήσου με , γενού ίλεως. Το οξύμωρο σχήμα laetatur turbidum (χαίρεται ταραγμένη χαρά) φανερώνει τη φρίιcη που ιcυριεύει το λάτρη από την παρουσία του θεού

(θεοφάνεια).

6. Θύρσος, ράβδος περιτυλιγμένη με φύλλα ιcλήματoς αμπέλου ιcαι ιcισσoύ ,

της οποίας η ιcoρυφή ήταν θυσανώδης (φουντωτή). Με το θύρσο ο Διόνυσος

έιcανε τα θαύματά του, όπως ο Hραιcλής είχε το ρόπαλο. Ο θύρσος ήταν βαρύς,

θαυματουργός (βλ. στιχ. 10). 7. Θυιάδες, Μαινάδες ιcαι Bάιcχες είναι το ίδιο, ιέρειες ιcαι αιcόλoυθoι του

Βάκχου. Ο ποιη:tής εδώ ονομάζει τις Βάκχες, Θυιάδες, γιατί βρίσιcoνται διαριcώς

σε μανία, η οποία υπάρχει στη λέξη Θυιάδες . από το ρ. θύω = oρμητιιcώς φέρομαι, μαίνομαι.

8. Ο Διόνυσος είναι η πηγή του οίνου, ο χορηγός του οίνου. Όπου

χτυπούσε με το θύρσο του το θαυματουργό ανάβρυζε οίνος ιcαι μέλι ιcαι γάλα. (φεί δέ γάλαιcτι πέδον, ρεί δ' οίνφ, ρεί δέ μελισσcϊν νέιcταρ» (ευρ. Bάιcχαι 142 ιc.ε.) . Vίηίque fontem, uberes lactis, mella, είναι σημεία της αφθονίας ιcαι της ευφορίας της γης ιcαι γενιιcά σημαίνουν την ευτυχίαν.

9. honorem: την τιμήν, τον στέφανον της ιcαλότυχης συζύγου. Είναι η ιcόρη του Μίνωα, βασιλιά της Κρήτης, Αριάδνη, την οποία εγιcατέλειψε στη

Νάξο ο Θησέας ιcαι την ερωτεύθηιcε ο Διόνυσος θαμπωμένος από το ιcάλλoς

της. «ίδον ιcαλήν τ ' • Αριάδνην, ιcoύρην Μίνωος όλοόφρονος, ην ποτε Θησεύς έιc Κρήτης ές γουνόν • Αθηναίων Ιεράων 1Ιγε μέν, ούδ ' άπόνητον» (Ομ. λ 321 ιc .ε . ). Τον στέφανον, ιcατά ιcάπoιo μύθο, ιcατασιcεύασε ο Ήφαιστος για χάρη

της Αφροδίτης, η οποία τον έδωσε στο Διόνυσο ιcι αυτός τον δώρισε στην

Αριάδνη . Μετά το θάνατο της Αριάδνης ο θεός μετέβαλε τον στέφανο σε

αστερισμό, ο οποίος λάμπει στο βόρειο ουράνιο ημισφαίριο μεταξύ των α

στερισμών του «Hραιcλέoυς» ιcαι του «Βοώτου».

152 ΟΡΑΠΟΥ ΩΔΕΣ ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

10. Ο Πενθέας ήταν βασιλιάς της Θήβας που τιμωρήθηκε από τον Διόνυσο, διότι δεν τον ανεγνώρισε ως θεό, να κατασπαραχθεί από τη μητέρα του και τα

αδέλφια του που είχαν καταληφθεί από βακχική μανία. «ήσθησθ' , ώς εοικε,

Βακχίου διατινάξαντος δώμα Πενθέως .. . // (Ευρ. Βάκχαι 605). 11 . Του Λυκούργου , βασιλιά των Ηδονών της Θράκης . Γι ' αυτόν λέγεται

~

ότι έγινε μανιακός από το Βάκχο, σκότωσε το γιο του Δρύαντα και αυτοκτόνησε,

διότι είχε διατάξει να εκριζωθούν όλα τα αμπέλια στη χώρα του.

12. Σύμφωνα με κάποιο μύθο ο Βάκχος με το θαυματουργό θύρσο του σταμάτησε την ορμή των ποταμών Ορόντη και Υδάσπη και τους πέρασε «α

βρόχοις ποσίν)) .

13. Την Ινδική θάλασσα την καταπραυνεις, ώστε να μένει ήσυχη . και

γαλήνια. Υπήρχε μύθος, κατά τον οποίον ο Διόνυσος υπέταξε την Ινδική .

«πρώτος μέν έλάσας έπί 'Ινδούς στρατι~, πρώτος δέ Εύφράτην γεφυρώσας

ποταμόν)) (Παυσανία, Χ , 29, 4) 14. Βιστονίδες ονομάζει ο ποιητής τις Βάκχες, ως καταγόμενες από τη

Βιστονία, χώρα της Θράκης, στην οποία από αρχαιότατους χρόνους λατρευόταν

ο θεός. Βάκχος. Οι Βάκχες στεφάνωναν την κόμη τους πολλές φορές με φίδια

(φιδίσιοι πλόκαμοι).

15. Πατέρας του Διονύσου, κατά την ελληνική μυθολογία, ήταν ο Δίας και μητέρα του η Σεμέλη , κόρη του Κάδμου και της Αρμονίας.

16. Κατά τη μάχη των Θεών και των Γιγάντων, η Γη συμβούλευσε το Δία να καλέσει δύο ημιθέους ως συμμάχους, αν ήθελε να νικήσει τους Γίγαντες. Ο

Δίας κάλεσε το Διόνυσο και τον Ηρακλή . Ο Διόνυσος κατά τη μάχη έλαβε τη

ΧΧ.

Ν on usitata nec tenui ferar penna biformis per liquidum aethera

vates neque in tenis morabor longius inτidiaque maior

urbis relinquam. non ego, pauperum ι sanguis parentum, ηοη ego, quem TOC&8,

dilecte Maecenas, obibo nec Stygia cohibebor unda.

iam iam residunt CruribU8 aspeme pelles et album mutor in alitem 10

ΟΡΑΠΟΥ ΩΔΕΙ ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥ1ΈΡΟ 153

μορφή λέοντα που με τα νύχια και τα δόντια του απέκρουσε το Ροίτο , ένα από

τους Γίγαντες.

17. Ο θεός Βάκχος αποδείχθηκε (eras) ικανός και για την ειρήνη και για τον πόλεμο, διότι δεν έχει μια ορισμένη ιδιότητα, αλλά ανάλογα με την περί

σταση γίνεται ή φιλειρηνικός ή φιλοπόλεμος. Είναι εξίσου κατάλληλος και

στον πόλεμο και στην ειρήνη, φίλος και προστάτης της ειρήνης και γενναιότατος

πολεμιστής. «6 δαίμων 6 Διός παίς χαίρει μέν θαλίαισιν, φιλεί δ' όλβοδότειραν εΙρήνην, κουροτρόφον θεάν» (Ευριπ. Βάκχαι 416 κ.ε . ) .

18. Κέρβερος, μυθολογικό τέρας με τρεις κεφαλές σκύλου και ουρά φιδιού,

φύλακας του' Αδη . Το trilingui ore πρέπει να το εννοήσουμε ως τρία στόματα και τρεις γλώσσες.

19. Ο Διόνυσος εικονιζόταν από τους Έλληνες ως Ταύρος χρυσόκερως (με χρυσά κέρατα), ταυρομέτωπος , ταυρόμορφος. Το κέρας , από αρχαιότατους

χρόνους θεωρήθηκε ως σύμβολο δύναμης. Και στους Ιουδαίους την αυτή

σημασία έχει. «καί έν ττΊ εύδOKί~ σου ύψωθήσεται το κέρας ήμών» (Ψαλμ .

πη ', 18). Κάι στην Εκκλησία λέγεται «ύψωσαν κέρας χριστιανών όρθόδοξων».

20. Ο Κέρβερος αναγνώρισε τη δύναμη του θεού και τον υποδέχθηκε κολακευτικώς . Ο Διόνυσος κατέβηκε στον 'Αδη για να πάρει τη μητέρα του

Σεμέλη. Κατά την κάθοδό του ο φύλακας του ' Αδη Κέρβερος τον υποδέχθηκε

χωρίς να του κάνει κακό και κατά την έξοδό του δείχνει την υποταγή του

τρίβοντας το σώμα στα πόδια του και γλείφοντας τις κνήμες του με το τρίγλωσσο

στόμα του.

Ωδή 2Οη. Προς το Μαικήνα

Με ασυνήθιστες και δυνατές φτερούγες' θα φέρωμαι (θα πετώ)

στο ' λαμπρόν αιθέρα, δίμορφος2 εγώ ποιητής , και δε θα μείνω περισσό

τερο εδώ στη γη, αλλά από το φθόνο ανώτερος3 θα εγκαταλείψω τις

πόλεις4.

Δε θα πεθάνω εγώ, αίμα (τέκνο) φτωχών γονέων5 , εγώ που με

προσφωνείς6, αγαπητέ Μαικήνα, δε θα πεθάνω (δε θα χαθώ), ούτε θα

κρατηθώ από τα ύδατα της Στυγός7 .

Να κιόλας σκληρά δέρματα απλώνονται στις κνήμες μου (στα

πόδια μουγ και πάνω από τα πόδια μεταβάλλομαι σε λευκό πτηνό

(κύκνο)9 και φτερά ελαφρά φυτρώνουν στα δάχτυλα και τους ώμους


superne nascunturque leves per digitos umerosque plumae.

iam Daedaleo notior Icaro ,isa.m gementis litora ΒΟθροή

Syιiisque Gaetulas canorus 15

ales Hypel'boreosque campos.

me Colchus et qui dissimulat metum Mal'sae s:ohol,tis Dacus et ultimi

noscent Geloni, me peritus discet Hiber Rhodanique potor. %0

absint ίηΒηί funere neniae luctusque turpes et querimoniaej

conpesce clamorem ac sepulcri mitte supervacuos honores,

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο ποιητής απευθυνόμενος προς τον φίλο του Μαικήνα λέει

ότι το όνομά του θα μείνει αθάνατο και με τη μορφή κύκνου πετώντας

πάνω από την οικουμένη θα εξακολουθεί και μετά θάνατον να θέλγει με τα

ποιήματά του τους λαούς. Γι ' αυτό και θεωρεί περιττούς τους θρήνους και ανώφελες τις τιμές της ταφής του, αφού θα μείνει αθάνατος.

ΣΧΟΛΙΑ: Ι. Ο ποιητής υπαινίσσεται εδώ ότι αυτός είναι ο πρώτος λυρικός

ποιητής των Λατίνων, ο οποίος ανέβασε τη λυρική ποίηση σε ύψος εφάμιλλο

προς την ελληνική .

2, δίμορφος ο Οράτιος φαντάζεται τον εαυτό του δίμορφο, δηλαδή άνθρωπο και συγχρόνως κύκνο, με ανθρώπινη μορφή, αλλά με πτέρυγες κύκνου. Η

παρομοίωση ποιητών προς κύκνους ήταν συνηθισμένη στους αρχαίους . Κατά

τον Αριστοτέλη οι ψυχές των ποιητών μετά θάνατον μετέβαιναν στους κύκνους

που διατηρούσαν έτσι το δώρο της ποίησης, Με νέα, λοιπόν, θαυμαστά και

δυνατά φτερά θα πετάει στον αιθέρα ως Kύιcνoς ο αθάνατος ψάλτης της Ρωμαϊκής

μούσας!

3. Η δόξα του θα υπερβαίνει το φθόνο των ανθρώπων, δηλαδή των αντιπάλων του, οι οποίοι τον έψεγαν για την ταπεινή του καταγωγή, ως τέκνο φτωχών

γονέων, και αρνούνταν την πρωτοτυπία των ποιημάτων του.

4, Θα εγκαταλείψει τις πόλεις, τους στενούς δηλαδή χώρους όπου κατοικούν οι άνθρωποι, οι κοινοί θνητοί και θα υπερίπταται στον καθαρό και διαυγή αιθέρα.


μου. Τώρα πια γνωστότε ρος (ονομαστότερος) από τον Ίκαρο, του

Δαίδαλου το γιο lΟ , θα επισκεφθώ τις ακτές του πολυτάραχου 8όσπορου ll

και τις Γαιτουλικές Σύρτεις l 2 και τις Υπερβόρειες πεδιάδες l3 (χώρες)

ως ωδικό πτηνό.

Θα με γνωρίσουν ο Κόλχοςl4 και ο Δακόςl S που προσποιείται πως

δε φοβάται τα Μαρσικά l 6 στρατεύματα (κρύβει το φόβο του από τις

Μαρσικές κοόρτεις) καθώς και οι έσχατοι Γελωνοί l 7 , θα με μάθει ο

έμπειρος (πολιτισμένος) Ίβηροςl 8 και αυτός που κατοικεί κοντά στο

Ροδανό Ι9 •

Ας λείπουν από την περιττή κηδεία μου2Ο οι θρήνοι και τα απρεπή

(άσχημα) πένθη 21 και οι οδυρμοί" συγκράτησε τις θρηνητικές κραυγές

και άφησε τις ανώφελες τιμές22 του τάφου (που συνηθίζονται στην

ταφή) .

5. Οι φθονεροί αντίπαλοί του τον μέμφονταν ως τέκνο φτωχών γονέων ταπεινής καταγωγής.

6. Αν και είμαι ταπεινής καταγωγής με προσφωνείς και θα μου απευθύνεις το ύστατο χαίρε, την προσφώνηση με τη λέξη vale προς τον νεκρό μετά την ταφή του , όπως ήταν συνήθεια στους Ρωμαίους .

7. Η ψυχή μου δε θα είναι στον ' Αδη . Στα ύδατα της Στυγός ορκίζονταν

οι θεοί. Η Στύξ (της Στυγός) ήταν πηγή στο όρος Χελμός της Αχαίας. Τα νερά

της πηγής κατέληγαν στον ' Αδη .

8. Με την επανάληψη του iam - iam (να , να, να κιόλας) δηλώνεται η

ταχύτητα με την οποία γίνεται η θαυμαστή μεταμόρφωση του ποιητή σε ωδικό

Πτηνό , σε κύκνο , το ιερό πουλί του Απόλλωνα. Στις κνήμες και τα σκέλη του

απλώνεται σκληρό δέρμα, όπως το δέρμα των ποδιών του κύκνου.

9. Στο πάνω μέρος του σώματος (superne) στα χέρια ιcαι τους ώμους

φυτρώνουν λεία και ελαφρά φτερά . Έτσι συντελείται και ολοκληρώνεται η

μεταμόρφωσή του σε κύκνο .

10. Γνωστότερος και πιο ξακουστός από τον Ίκαρο , το γιο του Δαίδαλου,

που κι αυτός πέταξε με τα φτερά που τον κατασκεύασε ο πατέρας του Δαίδαλος ,

ο περίφημος τεχνίτης. Τα φτερά όμως τα δικά του τα χρωστάει στην ποιητική

του τέχνη που χάρισε αθάνατη δόξα.

Ι Ι . Η θάλασσα του Βοσπόρου πολυτάραχη ένεκα των μεγάλων κυμάτων,

των ορμητικών ρευμάτων και των τρικυμιών «στενάζει» κατά τον ποιητή .

12. Η χώρα των Γαιτούλων, χώρα της Αφρικής στα νότια της Νουμιδίας .

Οι αμμώδεις παραλίες της Β . Αφρικής κατά μήκος των αιcτών της Τυνησίας

και της Λιβύης σήμερα λέγονται Σύρτεις.

13. Υπερβόρειες πεδιάδες, είναι οι χώρες των υπερβο ρείων , αγνώστων


προς βορράν λαών. Με τις Σύρτεις κάι τις Υπερβόρειες χώρες ο ποιητής δίνει

μια ποιητική παράσταση των εσχατιών του κόσμου. Ως εκεί θα φθάσει η

αθάνατη ποιητική του δόξα .

14. Κόλχος, ο κάτοικος της Κολχίδας, χώρας μεταξύ της Κασπίας θάλασσας και του Ευξείνου Πόντου, γνωστής από την ελληνική Μυθολογία (χρυσόμαλλον

δέρας, Μήδεια).

15. Δακός, είναι ο κάτοικος της Δακίας (σήμερα Ρουμανίας). Οι Δακοί ήταν από τις πολεμικότερες Θρακικές φυλές .

16. Οι Μαρσοί, έθνος Ιταλικό, φημίζονταν ως λαός πολεμικός και ως ανδρείοι στρατιώτες . Η κοόρτις «cohors) ήταν στρατιωτική μονάδα ίση προς το δέκατο της λεγεώνας και είχε έξι λόχους. Η λεγεώνα δηλαδή είχε 10 κοόρτεις ή 60 λόχους = 6.000 άνδρες . Οι Δακοί προσπαθούσαν να αποκρύπτουν

το φόβο τους, προσποιούνταν πως δε φοβούνταν τους πολεμικούς Μαρσούς.

17. Οι Γελωνοί ήταν λαός της Σκυθίας κοντά στους ποταμούς Βόλγα και Δον της Ν . Ρωσίας.

18. Ίβηρας είναι ο κάτοικος της Ιβηρίας, της Ιβηρικής χερσονήσου

(σήμερα Ισπανία και Πορτογαλλία). Οι Ισπανοί και οι Γαλάτες ενωρίς είχαν

δεχθεί το ρωμαϊκά πολιτισμό . Ο ποιητής λέγοντας hiber peritus εννοεί ότι οι


Ίβηρες ήταν πολιτισμένοι και γι' αυτό rne discet, θα τον διαβάσουν και θα διδαχθούν τα ποιήματά του και θα τα κατανοήσουν, ενώ για τους Κόλχους και

τους ιtλλoυς βαρβάρους λαούς λέει απλώς noscent, θα γνωρίσουν, θα λάβουν γνώση.

19. Rhodani potor = ο πότης του Ροδανού , αυτός που πίνει το νερό του

Ροδανού ποταμού, δηλαδή αυτός που κατοικεί κοντά στο Ροδανό ποταμό της

Γαλατίας , ο Γαλάτης . Και οι Γαλάτες θα διδαχθούν και θα κατανοήσουν τα

ποιήματά του γιατί είχαν ήδη δεχθεί το Ρωμαϊκό πολιτισμό . (Πρβλ. Ομ. Β,

825 «Πίνοντες ύδωρ μέλαν Αισήποιω». 20. Ο Οράτιος χαρακτηρίζει περιττή την κηδεία του, γιατί πιστεύει ότι ως

ποιητής θα μείνει αθάνατος .

21 . Το επίθετο turpes ανήκει από κοινού και στο querirnoniae και έχει ενεργητική σημασία. Με τους θρήνους και τους οδυρμούς το πρόσωπο παρα

μορφώνεται και ασχημίζει.

22. Με το rnitte απευθύνεται στο Μαικήνα' ως περιττές και ανώφελες τιμές εννοεί τις τιμές που αποδίδονται κατά την ταφή και τον πολυτελή τάφο,

το επίγραμμα επί του τάφου και την όλη διακόσμηση του τάφου. Ούτε εΠικήδειες, ούτε επιτάφιες τιμές επιθυμεί ο ποιητής. Του αρκεί η ποιητική του αθανασία .

2. ΧΑΡΤΗΣ ΤΟΥ ΛΑ ΤΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΑΜΠΑΝΙΑΣ

MER

ADRIATIQUE

AntIum

MER

TYRRHt ΝΙΕΝΝΕ . ~

ΒΙΒι\ΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Κοίντου Ορατίου Φλάιαcoυ Ωδαί, Επωδοί και Εκατονταέτηρος

ωδή: Κείμενον - Μετάφρασις - Σχόλια - Παράρτημα Μετρικής Ωδών: ΧαΡαλ. Ι. Στράπα Λ.Φ. Εκδόσεις Δημ. Ν. Παπαδήμα, Αθήνα 1978.

2. Koίvτoυ Ορατίου Φλάιcιcoυ Ωδαί, μετά σημειώσεων και ελληνικής μεταφράσεως υπό Πάνου Κωνσταντινίδου Λ.Φ. έκδοσις Δευτέρα, Εν

Αθήναις 1884. 3. Ορατίου Ωδαί, Βιβλίον Α' και Β', μετά εισαγωγής, περιλήψεων,

μέτρου, ποικίλων ερμηνευτικών σημειώσεων και κατά λέξιν μεταφρά

σεως υπό Κλ. lωαννίδου Λ.Φ., Έκδοσις Δευτέρα, Εν Αθήναις 1926. 4. Q. Horatii Flacci Carmina. Κείμενον - Σχόλια - Μετάφρασις

υπό Θεοδώρου Λ. Τασοπούλου Αθήναι 1938. 5. Κωνσταντίνου Χ. ΓΡόλλωυ, καθηγητού της Λατινικής Φιλολογίας

του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης: Οράτιος, ο ελληνικώτατος ποιητής

(Διερεύνηση μιας τεχνοτροπίας). Μελέτη και Μετάφρασις δώδεκα

ωδών. Αθήναι 1969. 6. Απόστολου n. Λιασάκου: Κ. Ορατίου Φλάκκου Ωδαί. Εισαγωγή

- Κείμενον - Μετάφρασις - Λεξιλόγιον 103 ωδών. Αθήνα 1960. 7. Κ. Ορατίου Φλάκκου, Είκοσιν Εκλεκταί Ωδαί. Πρός χρήσιν

των μαθητών των Γυμνασίων, εκδοθείσαι και ερμηνευθείσαι υπό Γ. Κ.

ΓΡατσιάτου. Έκδοσις 3η, Εν Αθήναις 1937. 8. Κοίντου Ορατίου Φλάκκου, Ωδαί, μετά ποικίλων σχολίων και

γραμματικών σημειώσεων υπό Μάρκου Βιαγκίνη, δ.φ. Βιβλίον 1. Εν Αθήναις 1896.

9. Q. Horatii Flacci, Carmina. Βιβλίον ι-π μεθ' ερμηνευτικών σχολίων κατά τας αρίστας εκδόσεις, υπό Μιχαήλ Χ. ΒενιέΡη, καθηγητού.

Εν Ερμουπόλει Σύρου 1894. 10. Ν. Λιβαδά, δ.φ. Αι διδακτικαί Ωδαί του Ορατίου, μετά σχολίων,

160 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

αναλύσεων και εμμέτρων μεταφράσεων. Εν Αθήναις 1915. ι

11. Κοίντου Ορατίου Φλάκκου, Ωδαί, μετά κειμένου, εισαγωγής, μεταφράσεως, έτι δε λεξιλογίου των κυρίων ονομάτων και των δυ

σκολοτέρων λέξεων, υπό Βασ. Γ. Βυθούλκα. Εν Αθήναις 1886. 12. Ιωάννου θ. Ρώσση, δ.φ. Γυμνασιάρχου, Σχολική μετάφρασις

εκλεκτών Ωδών KoΙvτoυ Ορατίου Φλάκκου, μετ' εισαγωγής και πε

ριλήψεων. Εν Αθήναις.

13. Π.Χ. ΛορμπαΡά"'l, Οράτιος. Εκλογή [Εκ των ωδών], Αθήναι

1941. 14. Μπάμιπι Νιντα, Σπουδή στις Ωδές του ΟρατΙου·θεσσαλονίκη

1960. 15. Koίvτoυ ΟρατΙου Φλάιcιcoυ Ωδαί, μετά βιογραφίας του ποιητού,

μεταφρασθεΙσαι και δια σημειώσεων διασαφηνισθείσαι υπό Π. Α.

Καββαδία. Εν Αθήναις 1874. 16. Koίvτoυ ΟρατΙου Φλάκκου Ωδαί τινες εις την Ελληνικήν εκ

της Λατινικής μεθερμηνευθε{σαι υπό Λημητρίου Γούναρη. Έκδοσις

2α. Εν ΠειραιεΕ 1874. 17. " Σ. Κ. ΣακελλαΡ6πουλου: Συνοπτική ιστορΙα των Λατινικών

γραμμάτων. Τρίτη έκδοση. Εκδ. Λημ. Παπαδήμα, Αθήνα 1971.


ΣΠΥΡ. Κ. ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥ ΛΟΥ

ΣΥΝΟΠΠΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ΤΩΝ ΛΑ ΠΝΙΚΩΝ ΓΡΑΜΜΑ ΤΩΝ

Β' έκδοση συμπληρωμένη

Είναι η μόνη Λατινική Γραμματολογία που έχει γραφεί από Έλληνα καθηγητή Πανεmστημίου, λατινιστή. Το έργο έχει συμπληρωθεί βιβλιογραφικώς και αποτελεί απαραίτητο βοήθημα για τους φιλολόγους, τους φοιτητές

-φιλολογίας και γενικά για όσους ασχολούνται με τα Λατινικά γράμματα.

κΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Α. ΚΑΛΟΓΕΡΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗ - ΦIΛOΛOΓOY

ΜΕΘΟΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΩΝ

ΛΑ ΠΝΙΚΩΝ ΘΕΜΑ ΤΩΝ

Με το έργο αυτό λύθηκε ένα πρόβλημα

σπουδής της Λατινικής γλώσσας. Υ

πάρχει τώρα στη διάθεση των φοιτητών

πλήρης εmστημονική εργασία για τη

μετατροπή ελληνικού κειμένου σε λα

τινικό. Διαιρείται σε τρία μέρη : Το

πρώτο μέρος περιλαμβάνει «Βασικά

στοιχεία της Λατινικής σύνταξης». Το

δεύτερο περιλαμβάνει «Αναλυτική πα

ρουσίαση της μεθόδου μετατροπής του

ελληνικού κειμένου σε λατινικό» και το

τρίτο «Εφαρμογή της μεθόδου σε σειρά

θεμάτων». Το βιβλίο είναι πολύτιμο

βοήθημα στους φοιτητές των φιλοσο

φικών σχολών.

. .

ΕΚΔΟΣΕΙΣ


ΣΠΥΡ. Κ. ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥ ΛΟΥ

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ΤΩΝ ΛΑ ΤΙΝΙΚΩΝ ΓΡΑΜΜΑ ΤΩΝ

Β' έκδοση συμπληρωμένη

Είναι η μόνη Λατινική Γραμματολογία που έχει γραφεί από Έλληνα καθηγητή

Πανεπιστημίου, λατινιστή.

Το έργο έχει συμπληρωθεί βιβλιογραφικώς και αποτελεί απαραίτητο βοήθημα για τους φιλολόγους, τους φοιτητές

. φιλολογίας και γενικά για όσους ασχολούνται με τα Λατινικά γράμματα.

κΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Α. ΚΑΛΟΓΕΡΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗ - ΦΙΛΟΛΟΓΟΥ

ΜΕΘΟΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΩΝ

ΛΑ ΤΙΝΙΚΩΝ ΘΕΜΑ ΤΩΝ

Με το έργο αυτό λύθηκε ένα πρόβλημα

σπουδής της Λατινικής γλώσσας. Υ

πάρχει τώρα στη διάθεση των φοιτητών

πλήρης επιστημονική εργασία για τη

μετατροπή ελληνικού κειμένου σε λα

τινικό . Διαιρείται σε τρία μέρη : Το

πρώτο μέρος περιλαμβάνει «Βασικά

στοιχεία της Λατινικής σύνταξης». Το

δεύτερο περιλαμβάνει «Αναλυτική πα

ρουσίαση της μεθόδου μετατροπής του

ελληνικού κειμένου σε λατινικό» και το

τρίτο «Εφαρμογή της μεθόδου σε σειρά

θεμάτων». Το βιβλίο είναι πολύτιμο

βοήθημα στους φοιτητές των φιλοσο

φικών σχολών.

".

Στο εξώφυλλο: Η αλληΥορία της Α vοιξης, μάρμαρο. Ρώμη. Μακέτα: ΓιάVΗς Λεκκός

Οράτιος - Ωδές 1-2

Documents

Transcript of Οράτιος - Ωδές 1-2