159

Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ

4ο Εξάμηνο _ Αρχιτεκτονική Σύνθεση

Οι διδάσκοντες του Τομέα Ι, Ν. Μάρδα, Μ. Παπαβασιλείου, Σ. Τσιράκη, στο πλαίσιο των μαθημάτων των Αρχιτεκτονικών Συνθέσεων του 4ου εξαμήνου, οργανώνουν σειρά διαλέξεων με τίτλο:

“Θέματα κατοίκησης. Κατοικία, αστική πολυκατοικία, συλλογική κατοικία”

διάλεξη

04/04-2013

ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ-ΣΥΓΚΑΤΟΙΚΗΣΗ: το δίπολο

“ατομικότητα” - “συλλογικότητα”

μονοκατοικία και πολυκατοικία

Τάσος ΜπίρηςΑρχιτέκτων, Ομότιμος Καθηγητής ΕΜΠ

ώρα 18:00, Αμφιθέατρο Α008, Κτήριο Αβέρωφ

Η διάλεξη πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 04/04/2013 στο Αμφιθέατρο Α008 του κτιρίου Αβέρωφ, στη Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ

ΔΙΑΛΕΞΗ 04

ΤΑΣΟΣ ΜΠΙΡΗΣ

Αρχιτέκτων Ομότιμος Καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ

Ο Τάσος Μπίρης γεννήθηκε τον Ιούνιο του 1942 στην Αθήνα. Σπούδασε στην Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ, από την οποία αποφοίτησε το 1966. Τον ίδιο χρόνο δέχτηκε πρόταση του καθηγητή Ιωάννη Δεσποτόπουλου, του οποίου ήταν μαθητής, να υπηρετήσει στην έδρα «Γενικής Κτηριολογίας και Αρχιτεκτονικών Συνθέσεων» της ίδιας Σχολής. Δίδαξε στον Τομέα Ι ως καθηγητής (1995) στην περιοχή των Αρχιτεκτονικών Συνθέσεων. Αποχώρησε από τη Σχολή Αρχιτεκτόνων το 2009.Κατά την περίπου σαράντα χρόνων δράση του εκεί, διαμόρφωσε και διατύπωσε δημοσίως προσωπικές του θέσεις για το μάθημα των Συνθέσεων (ορισμός εκπαιδευτικού αντικειμένου, θεματολογίας, μεθόδων διδασκαλίας των Συνθέσεων κ.ά). Πολλές από τις απόψεις του αυτές παρουσιάζονται στο πρώτο του βιβλίο «Αρχιτεκτονικής Σημάδια και Διδάγματα. Στο ίχνος της Συνθετικής Δομής». Κεντρικά θέματα αυτής της έρευνάς του, απετέλεσαν έννοι-ες όπως η «κεντρική ιδέα», η «συνθετική δομή σε συνάρ-τηση με τη μορφή», οι «αρχέτυπες χωρικές διατάξεις», οι «αντίρροπες συζυγίες», η σημασία του συσχετισμού θεωρίας και πράξης στο μάθημα των Συνθέσεων κ.ά.Ταυτοχρόνως, ο Τάσος Μπίρης δίδαξε ως προσκεκλημένος (άμισθος με δική του επιθυμία) καθηγητής στο νεοσύστατο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του ΔΠΘ στη Ξάνθη για έξι συνεχή έτη. Υπήρξε εταίρος με τον αδελφό του Δημήτρη Μπίρη (ο οποίος χάθηκε αδόκητα το 2002) του «Αρχιτεκτονικού Γραφείου Καθηγητού Κυπριανού Μπίρη και συνεργατών». Στο πλαίσιο αυτής της ομάδας έχει εκπονήσει μελέτες ιδιω-τικών και -κυρίως- δημοσίων κτηρίων. Από αυτά τα περισ-

σότερα έχουν υλοποιηθεί και παρουσιάζονται στην ελληνική και ξένη βιβλιογραφία. Η κύρια δράση του στον χώρο της αρχιτεκτονικής εφαρμογής εξακολουθεί να πραγματοποιείται μέσω συμμετοχών και βραβεύσεων σε σημαντικούς πανελ-λήνιους και διεθνείς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς (π.χ. Β’ βραβείο διεθνούς διαγωνισμού για το «Νέο Μουσείο Ακρόπο-λης», Α’ βραβείο πανελλήνιου αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για το «Νέο Δημαρχείο Θεσσαλονίκης», Α’ Βραβείο πανελλή-νιου αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για το «Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Ηρακλείου Κρήτης» κ.ά.).Έχει συγγράψει σειρά άρθρων για θέματα αρχιτεκτονικής σε ελληνικά και ξένα βιβλία, περιοδικά και εφημερίδες, και έχει συμμετάσχει σε εκθέσεις αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Επίσης, έχει συγγράψει τρία ατομικά βιβλία και έχει συμμετάσχει σε δύο συλλογικούς τόμους με θέμα την αρχιτεκτονική.Το 2011 πραγματοποιήθηκε αναδρομική έκθεση του γραφείου Μπίρη στο Μουσείο Μπενάκη και στη Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ.

161

ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ -ΣΥΓΚΑΤΟΙΚΗΣΗ: ΤΑ ΔΙΠΟΛΑ “ΑΤΟΜΙΚΟΤΗΤΑ-ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ”,“ΜΟΝΟΚΑΤΟΙΚΙΑ - ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ”.

[1] Μια -όχι άγνωστη- εικόνα που συναντάμε με παραλλαγές σε πολλά μέρη του τόπου μας, όμως -ανεξήγητα- διαρκώς καρ-φωμένη στο μυαλό μου, ήδη από την εποχή των φοιτητικών μου χρόνων. Αργότερα κατάλαβα ότι δεν ήταν η εικόνα αυτού του μονα-χικού κύβου που μου ασκούσε τόσο δυνατή επιρροή, αλλά το περιούσιο νόημα που έκρυβε μέσα του, ως σύμβολο του «πρωτογενούς, διαχρονικού, ελάχιστου κατοικήσιμου χώρου, όπου γης». Δηλαδή, το νόημα του «οίκου» ή του «δοχείου ζωής» (κατά τον Άρη Κωνσταντινίδη).

Γι’ αυτό δεν έφερνε στη σκέψη γνωστά στερεότυπα, π.χ.: - περί το «ωραίο» ή το «εντυπωσιακό» - περί το πρωτοφανές ή την πρωτοτυπία του «νέου» (που έρχεται) ή τη μοναδικότητα του «παλαιού» (που χάνεται).

Α’ ΜΕΡΟΣ: Τα δίπολα «κατοίκηση - συγκατοίκηση», «ατομικότητα - συλλογικότητα», «μονοκατοικία - πολυκατοικία».

εικ. 1_ Εικόνα από το βιβλίο «Τα Θεόκτιστα», του Α. Κωνσταντινίδη

[2α]Αντιθέτως, παρέπεμπε στο «απλούστατο αναγκαίο» και «διαρκές», που είναι ταυτοχρόνως παλιό και νέο, ή το «ατομικό», που είναι ταυτοχρόνως και «συλλογικό», ή το «τυπικό», που είναι ταυτοχρόνως και «πρωτότυπο».

[2β] Δέστε για παράδειγμα: - Πώς ο ίδιος «ατομικός οίκος», με την προσθήκη ενός μόνο συμβόλου (του σταυρού) και την επιλογή ενός ειδικά φορτισμένου τόπου (μιας εσοχής στον γκρεμό, ανάμεσα σε ουρανό και θάλασσα) γίνεται «οίκος συλλογικής λατρεί-ας».

- Ή πως ο ίδιος πανάρχαιος συμβολισμός αποκτά σύγχρο-νη έκφραση μέσω του ελληνικού μοντερνιστικού ιδιώματος της αρχιτεκτονικής του Άρη Κωνσταντινίδη στο «Σπίτι διακο-πών στην Ανάβυσσο» [2γ].

- Ή πώς το «τυπικό» γεννά το «συνολικό» (μέσα στο οποίο ενυπάρχει και η «πρωτοτυπία», όπως θα δούμε στις επόμενες εικόνες). εικ. 2β

εικ. 2α

εικ.2γ

163

[3] Το αίνιγμα ή ο γρίφος του κύβου και οι «εξ αντιθέτων αμφισημίες» του, π.χ.:- του «ατομικού», αλλά και «συλλογικού»- του «τυπικού», αλλά και «πρωτότυπου» - του «παλαιού», αλλά και «νέου».- του «άσπρου», αλλά και «μαύρου», που ανατρέπει το γνωστό «τουριστικό» στερεότυπο της «πάλλευκης αρχιτε-κτονικής του Αιγαίου».

Παρατηρήστε λοιπόν το κρυμμένο «μαύρο» του ανοίγματος προς τον εσωτερικό χώρο, που παίζει με το «άσπρο» της κτι-ριακής μάζας. Ίσως να φταίει κάποια «μυστικοπάθεια» με την οποία, σε ορισμένες περιπτώσεις, αντιλαμβάνομαι τα πράγ-ματα. Γι’ αυτό δεν αισθάνθηκα ποτέ την ασπρόμαυρη αυτή σύμπραξη ως απλό -αισθητικής φύσεως- χρωματικό συνδυα-σμό, αλλά ως έναν υποδόριο -αν και πολύ ισχυρό- συμβολι-σμό που παραπέμπει υπαινικτικά στην εκ φύσεως αμφισημία του ανθρώπινου βίου. Δηλαδή στο «θαύμα», αλλά και στο «δράμα», που εναλλάσσονται διαρκώς στο «δοχείο ζωής».

- Τέλος, του «στοιχείου» και του «όλου» και σε επέκταση, ο «τύπος» και η «τυπολογία». Ειδικά αυτό το τελευταίο δίπολο, μου θυμίζει ότι (εξαρχής) η παρατήρηση του «μοναχικού κύβου» με έκανε να νοιώθω ότι αυτός κάτι μου έκρυβε. Ήταν σαν να διαισθανόμουν μια ισχυρή επιθυμία, αλλά και τη δυνατότητά του να μετασχημα-τισθεί σε κάτι άλλο. Αλλά τί; Δέστε τώρα πώς παίζει με τους κύβους του ο «μικρός αρχιτέ-κτονας», αφοσιωμένος στο έργο του. Φτιάχνει τοίχους, πό-λεις και πολυκατοικίες! Συνθέτει το Όλο από τα στοιχεία του. Όπως το ίδιο έκαναν (και κάνουν) πολλοί από εμάς τους αρχιτέκτονες, μια ζωή [3α]. Να λοιπόν τι ήθελε να κάνει ο «μοναχικός κύβος» μαζί με άλλους όμοιούς του, για να βρουν όλοι μαζί τη δικαίωσή τους ως συλλογικότητα [4].

εικ. 3

εικ. 3α_ Εικόνα από το βιβλίο του H. Hertzberger “Lessons for stu-dents in architecture”

[4-6] Ο οικισμός : - Η συγκρότηση των μοναδιαίων κύβων σε «Όλο». - Τύπος και Τυπολογία.- Η μεγάλη αξία του «τυπικού»1. - Το «πρωτότυπο» μέσα στο «τυπικό».Από μακριά ο οικισμός παρουσιάζεται ως σύνολο όμοιων κύ-βων. Παρατηρούμε εξαρχής ότι πρόκειται για συγκροτημένο Όλο και όχι για «σωρό». Διακρίνουμε τα βασικά χαρακτηρι-στικά της Σύνθεσης: κύριους δρόμους, πλατείες, σημεία ανα-φοράς, ως προς τα οποία βρίσκει τη θέση του κάθε όμοιος κύβος.Όμως, όσο πλησιάζουμε, παρατηρούμε και κάτι ακόμη: ότι κανένας κύβος δεν είναι ίδιος με τον άλλο. Αντιθέτως, είναι όλοι διαφορετικοί μεταξύ τους. Η ιδιότητα της «τυπικότητας» εμπεριέχει μέσα της και την δυνατότητά τους να είναι και «πρωτότυποι» [5, 6].

1

εικ. 4

εικ.05

βλ. Λεξικό : Τυπικό (+) • Κανονισμός - κανόνας• Χαρακτηριστικό • Αυτό που αποτελεί στοιχείο μιας ομάδας ανθρώπων, πραγμάτων ή καταστάσεων.Τυπικό (-) • Μη ουσιαστικός• Συνηθισμένος• Τυποποιημένος (χωρίς πρωτοτυπία), συντηρητικός

εικ. 5

165

εικ. 6

[7]α. Η «τυπολογία» της σύγχρονης μεγαλούπολης, ως απο-τέλεσμα των περιοριστικών διατάξεων του γενικού οικοδο-μικού κανονισμού (ΓΟΚ) σε συνδυασμό με τους σκληρούς κανόνες της αγοράς.

εικ. 7α

β. Η χαοτική πολυφωνία - πολυμορφία και η ανυπαρξία σχέ-σεων του «ιδιωτικού» με το «συλλογικό», ως αποτέλεσμα της «ελευθερίας» (ή ελευθεριότητας;) που υπόσχεται ο ΓΟΚ, αλλά και η ματαιοδοξία της αρχιτεκτονικής των προαστίων. Εδώ δεν γεννιέται συγκροτημένη πόλη, αλλά χαλαρή πολε-οειδής «τακτοποίηση», που δυσχεραίνει ή και αποκλείει την κοινωνική επαφή των κατοίκων (την οποία άλλωστε οι περισ-σότεροι δεν επιθυμούν).

εικ. 7β

167

[8-13]Κυβιστικές, κυκλοτερείς ή άλλες τυπολογίες και αντίστοιχοι τύποι ατομικών και συλλογικών κατοικήσιμων χώρων της ελληνικής αρχαιότητας [8, 9, 12], αφρικανικές, αραβικές, ή άλλες [11, 13]. Σκίτσο του Ι. Δεσποτόπουλου [10] για τη σταδιακή δημιουργία του υπαίθριου κοινωνικού χώρου της αρχαιοελληνικής πόλης. Η «Αγορά».

εικ. 8

εικ. 10

εικ. 9

εικ. 11 εικ. 12 εικ. 13

[14]Έρευνα για την σχέση της κατοικίας ως στοιχείου (τύπου) ενός συνόλου (τυπολογίας) στη σύγχρονη αρχιτεκτονική. Η περίπτωση του Le Corbusier: Ο μεγάλος αρχιτέκτονας διερεύνησε ένα πλήθος ζητημάτων αναφορικά με τις νέες συνθήκες κατοίκησης, π.χ.:

- Κατοίκηση και συγκατοίκηση - Κατοικία και πολυκατοικία («Unitẻ d’ habitation», «Esprit Nouveau», «Domino» κ.ά.) - Νέα διαστασιολόγηση του κατοικήσιμου χώρου («Modu-lor») - Νέες ευρηματικές χωρικές διατάξεις σύνθεσης κλειστού και υπαίθριου, ιδιωτικού και δημόσιου κατοικήσιμου χώρου (π.χ. το Pilotis, η ιδιωτική αυλή σε όροφο, το roof - garden κ.ά.).

Πρόκειται για έναν προβληματισμό για καλύτερες, αλλά και οικονομικότερες συνθήκες ατομικής και συλλογικής διαβίω-σης που σημάδεψε την ιδεολογία του έργου του Le Corbusier αλλά και εκείνο άλλων μεγάλων αρχιτεκτόνων του 20ου αι-ώνα. Προβληματισμός που απουσιάζει σχεδόν ολοκληρωτικά από το έργο των γνωστών σταρ-αρχιτεκτόνων, τους οποί-ους σήμερα θαυμάζουμε και τόσο συχνά μιμούμαστε. Λες και μοναδικό ζήτημα που τους απασχολεί είναι η εντυπωσιακή μορφοπλασία και η εγωκεντρική νεύρωση της συνεχούς ανα-ζήτησης του πρωτότυπου και πρωτοφανούς προσωπικού επι-τεύγματος, χωρίς καμία κοινωνική αναφορά στον άνθρωπο και τις ανάγκες του, ως ατόμου ή συλλογικότητας.

εικ. 14α

169

Ως συμπέρασμα:

Η ιδιότητα του «τύπου», ως γενετικού χαρακτηριστικού της συνθετικής δομής της μονοκατοικίας, ή πιο απλά, η ιδι-ότητα του «ατομικού σπιτιού» να μπορεί να γεννά την (ή να εντάσσεται στην) «συλλογική κατοίκηση της πόλης», δεν είναι αυτονόητη.Πρέπει, ως αρχιτέκτονας, να θες και να μπορείς να την εν-σωματώσεις στο DNA της ιδέας του σπιτιού, μέσω συ-γκεκριμένων συνθετικών - επιλογών και τεχνικών, π.χ. σε αναφορά με: - Το στερεό σχήμα του, ώστε να επαναλαμβάνεται, να πολλαπλασιάζεται, να υποδιαιρείται, να εντάσσεται αλλά και να διακρίνεται μέσα στο σύνολο.- Τη συγκρότηση κατάλληλης αστικής συνθετικής δομής, που να συνδέει το στοιχείο με το όλο, π.χ. με την παρεμβολή της «κίνησης» και της «στάσης» (του δρόμου και της δημό-σιας πλατείας) και των δημόσιων σημείων αναφοράς, των ιδιωτικών υπαίθριων χώρων κ.τ.λ.- Με τον σχεδιασμό κατάλληλης εσωτερικής διάταξης του σπιτιού - «στοιχείου», αλλού ανοιχτής και ρέουσας, αλλού κλειστής και καθορισμένης.- Με τη χρήση των κατάλληλων (ως προς τις τεχνικές και νοηματικές ιδιότητες τους) βασικών υλικών κατασκευής του κελύφους του.

εικ. 14β

[15, 16]Εν κατακλείδι, υπάρχουν αρχιτέκτονες και αρχιτεκτονικές που είτε ενδιαφέρονται, είτε αδιαφορούν για όλα αυτά (π.χ. περί σχέσεων ατομικότητας και συλλογικότητας). Μά-λιστα, οι δεύτερες περιπτώσεις προτιμούν να εγκλωβίζονται αποκλειστικά στην εγωκεντρική υπερεπεξεργασία της μορ-φής, ως πρωτοφανούς και ανεπανάληπτου προσωπικού επι-τεύγματος. Ώστε προορισμός του κτίσματος να είναι η προ-βεβλημένη παρουσία του ως μοναδικού σημείου αναφοράς της πόλης. Ακόμη και όταν αυτό όχι μόνο δεν χρειάζεται, αλλά προκαλεί και τη διάλυσή της (βλ. παραδείγματα κα-τοικιών).

εικ. 16

εικ. 15

171

[17]Μιλώντας λοιπόν συνεχώς για τύπους και τυπολογίες, να ακόμη ένας «τύπος» (ή μάλλον μια «τύπισσα») που πολύ με βοήθησε σε αυτή την παρουσίαση. Γι’ αυτό ας μην ξεχνά-με ότι δεν υπάρχουν μόνο αρχιτεκτονικοί τύποι, αλλά και ανθρώπινοι, που έχουν και αυτοί τη σημασία τους.......

Β’ ΜΕΡΟΣ: Μια σύγχρονη τυπολογία για την κατοικία: μονοκατοικία, τριπλοκατοικία, δύο πολυκατοικίες.

Προσωπική έρευνα για τη μετάβαση, από το «ατομικό» στο «συλλογικό» και από την σύγχρονη κατοίκηση στην σύγ-χρονη συν-κατοίκηση. Ο διδακτικός ρόλος των αρχετύπων.

173

Ι_Μονοκατοικία στην Εκάλη

Αρχιτέκτονες: Τάσος Μπίρης- Δημήτρης ΜπίρηςΥπεύθυνος μελέτης: Τάσος Μπίρης

Συνεργάτις αρχιτέκτων: Μαρία Καφρίτσα(1972-1975)

[18] Η μονοκατοικία (το στοιχείο - ο τύπος).

[19] Η «αφαιρετική» συνθετική διαδικασία, ο νοητός περιβάλλων «κύβος» και η προσθαφαίρεση χωρικής μάζας.

εικ. 18

εικ. 19

175

[20, 21] Εξωτερικές απόψεις του «στοιχείου».

εικ. 20

εικ. 21

177

[22] Ο δομικός- διαγραμματικός και όχι «ζωγραφικός», σχε-διασμός της κάτοψης (οι κεντρικοί άξονες, η εσώστροφη δομή και η αναφορά στον εσωτερικό κεντρικό πυρήνα, που είναι το κλιμακοστάσιο μέσα σε διώροφο κενό).

[23] Η επιμέρους επεξεργασία (λειτουργική, αισθητική, κα-τασκευαστική) του «τύπου».

εικ. 22, 23

[24- 26] Ο εσωτερικός χώρος.

179

[27] Το ανατρεπόμενο σκούρο του παραθύρου. (Μια ιδιοκατασκευή. Παραπέμπει στο βλέφα-ρο, που προστατεύει το μάτι και του δίνει έκφραση).

εικ. 27

181

[28]Ο «σουρεαλισμός του Μοντέρνου»: Η μισοκρυμμένη -ολίγον μυστηριώδης, αλλά πάντα ανοιχτή και χωρίς εξώθυρα- υπαίθρια προσπέλαση του σπιτιού.

Μια υπόμνηση ότι ο τάχα «σκληρός ορθο-λογισμός» του κινήματος δεν αποκλείει την προσαρμογή του ακόμη και στις πιο λεπτές και μύχιες ευαισθησίες του ανθρώπινου βίου, υπερβαίνοντας καννάβους, περασιές και άλλους δομικούς κανόνες. Αντιθέτως, με κατάλληλους χειρισμούς μπορεί να πα-ρέχει στον αρχιτέκτονα ή τον κάτοικο τη δυνατότητα του αυτοσχεδιασμού και της αυτενέργειας, που γεννούν το απρόβλε-πτο επί τόπου του έργου.

[29 έως 31] Η τριπλοκατοικία

Ο σταδιακός πολλαπλασιασμός του αρχικού τύπου

ΙΙ_Τριπλοκατοικία στον Κοκκιναρά

Αρχιτέκτονες: Τάσος Μπίρης- Δημήτρης ΜπίρηςΣυνεργάτες αρχιτέκτονες: Χριστίνα Γωβέττα, Γιώργος Σταθόπουλος

(1980-1986)

εικ. 29-31

183

[32- 34] Η πολυκατοικίαΗ πλήρης συγκρότηση της τυπολογίας σε γραμμική διάταξη («μπάρα») εξαιτίας του γραμμικού οικοπέδου. Μια «γραμ-μική γειτονιά» κύβων που αναπτύσσεται στον χώρο. Οι πλάγιες και διαγώνιες οπτικές επικοινωνίες των κατοικιών μεταξύ τους (πέραν της αυτονόητης σταθερής στροφής τους τους προς τις εμπρός και πίσω απέναντι θέες) διευκολύνουν τη γέννηση μιας δυναμικής, μεταλλασόμενης κοινωνικής σχέσης και συμπεριφοράς των κατοίκων μεταξύ τους.

ΙΙΙ_Πολυκατοικία στο Πολύδροσο Χαλανδρίου

Αρχιτέκτονες: Τάσος Μπίρης- Δημήτρης ΜπίρηςΥπεύθυνος μελέτης: Τάσος Μπίρης

Συνεργάτις αρχιτέκτων: Μαρία Καφρίτσα(1979-1980)

εικ. 32-34

εικ. 35, 36

[35, 36] Συνδυασμός «δυναμικής αιώρησης στο χώρο» και «πειθαρχικής ένταξης στον κάνναβο» (στη δεύτερη περίπτωση, ανα-φορά στον Άρη Κωνσταντινίδη). Αντίστοι-χα, συνδυασμός του «πρωτότυπου» με το «τυπικό».

185

[37] - Μακέτα εργασίας - Ενδεικτική κάτοψη

- Προσωπική έρευνα για την επεξεργασία της αρχιτεκτονικής σύνθεσης με μουσικούς κανόνες κινήσεων διαφορετι-κών «μελωδικών γραμμών» (ή μουσικών οργάνων). Με σταθεροποιητικά «στοιχεία τονικού κέντρου», με αρ-μονικές ή αντιστικτικές σχέσεις, με ειδικά ποικίλματα. Τέλος, με στοιχεία αυτοσχεδιασμού, μέσω των αυτόβου-λων παρεμβάσεων των χρηστών στα μεταλλικά πλαίσια των μπαλκονιών και των συνεχών αλλαγών της θέσης των ανα-τρεπόμενων σκούρων κτλ. Το ζωντανό patchwork.

- Ο υπαίθριος χώρος (αυλές, μπαλκόνια, ταράτσες) ως αλ-ληλένδετο στοιχείο με τον κλειστό χώρο της κατοικίας. Γεν-νιούνται και οι δύο μαζί, ως αλληλοσυμπληρούμενη ολότητα.

εικ. 37

[38, 39] Οι τέντες, οι μπουγάδες, τα φυτά, ως ενδείξεις ζωής και ταυ-τοχρόνως ως στοιχεία του υπαίθριου χώρου.

εικ. 38

187

εικ. 39

ΙV_ Πολυκατοικία στο Μεταξουργείο

Αρχιτέκτονες: Γεωργία Δασκαλάκη, Γιάννης ΠαπαδόπουλοςΑρχιτέκτων σύμβουλος: Τάσος Μπίρης(2006-2009)

εικ. 40

189

[40- 47] Μια διαφορετική πρόταση, συγγενής (σε πρωτογενές επίπεδο) με την προηγούμενη, αλλά σαφώς εμπλουτισμένη με νέες ιδέες.Το φαρδύ οικόπεδο επέτρεψε την εφαρμογή αιθριακής και όχι γραμμικής συνθετικής διάταξης, με μορφή ανερχόμε-νης σπείρας. Επίσης ετέθησαν επιπλέον ειδικά αιτήματα, π.χ. η συσχέτιση με την παραδοσιακή και σύγχρονη πόλη, η χρήση της ενιαίας στέγης με συνεχή ανιούσα ροή (ως επιβεβαίωση στην καθη-μερινή ζωή των κατοίκων, της ρήσης «ζούμε όλοι κάτω από την ίδια στέγη»!) κ.ά.

εικ. 41

εικ. 42

εικ. 43

εικ. 44

191εικ. 45

εικ. 46

193εικ. 47

εικ. 48_ Το ανοδικό ξετύλιγμα της στέγης

195

Σκίτσο εργασίας του Τάσου Μπίρη για την ανάλυση της συνθετικής δομής της “Κατοικίας στη Βουλιαγμένη” του αρχιτέκτονα Γιώργου Λεονάρδου. Σχεδιάστηκε επί τόπου, κατά τη διάρκεια επίσκεψης στο έργο με σπουδαστική ομάδα.

Χρηματοδότηση

Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα.

Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα» του ΕΜΠ έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του υλικού.

Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.