HY-566 - Semantic WEΒ

Αναφορά με θέμα:

“Semantic Web & Law

Ontologies in Legal Reasoning”

Μπικάκης ΑντώνηςΠάτκος Θεόδωρος

Άνοιξη 2003

Περιεχόμενα

Εισαγωγή.......................................................................................................................3

Constructing an IR-oriented legal ontology..............................................................5

Δυσκολίες στην κατασκευή μίας νομικής οντολογίας...................................................5

Γενικές μέθοδοι κατασκευής μίας οντολογίας.............................................................5

Εξαγωγή των νομικών όρων.......................................................................................6

Αναγνώριση των σχέσεων μεταξύ των νομικών όρων.................................................6

e-Court Project.............................................................................................................8

e-Power Project............................................................................................................9

EPI-SPARK................................................................................................................11

MetaLex......................................................................................................................12

Στόχοι σχεδιασμού του MetaLex...............................................................................12

Βασικά στοιχεία του σχήματος...................................................................................13

Τεχνολογία: XML, RDF, και HTML..........................................................................14

Language-specific schemas......................................................................................15

Το MetaLex Schema – metalex.xsd...........................................................................15

CLIME: Intelligent Legal Information Serving......................................................18

Αρχιτεκτονική του CLIME.........................................................................................18The Legal Information Server...............................................................................19Legal Information..................................................................................................20Legal Knowledge...................................................................................................20Legal Analysis Environment.................................................................................21

References:...................................................................................................................22

ΕισαγωγήΑναζητώντας ερευνητικά προγράμματα σχετικά με νομικά θέματα του Σημασιολογικού Δικτύου στο Διαδίκτυο, είναι αναπόφευκτο να μη συναντήσει κανείς το site και την δουλεία του Ευρωπαϊκού προγράμματος OntoWeb (Εικόνα 1) , ενός project σχετικά με την ανταλλαγή πληροφοριακού υλικού βασισμένου σε οντολογίες για την διαχείριση γνώσης και για εφαρμογές ηλεκτρονικού εμπορίου.

Το πρόγραμμα αυτό χρηματοδοτείται κατά κύριο λόγο με κονδύλια της Κοινωνίας της Πληροφορίας και απασχολεί ερευνητές από πολλά ευρωπαϊκά πανεπιστήμια, όπως το πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ, της Μπολόνια, του Turin (Φλωρεντία), της Ρώμης, του Μάαστριχ, του Λίβερπουλ, του Παρισιού και πολλών άλλων.

Ο τομέας του OntoWeb που ασχολείται με έρευνα σε νομικά θέματα του Σημασιολογικού Δικτύου είναι το Legal Ontologies Working Group. Ο συγκεκριμένος τομέας έχει ως στόχο: τη συλλογή των ήδη υπαρχόντων νομικών οντολογιών (θεωρητικές περιγραφές,

εννοιολογικά μοντέλα, λεπτομερείς τυπικές οντολογίες, πρακτικές οντολογίες, XML ή RDF standards κ.λπ.).

την επαφή των σχετιζόμενων ανθρώπων. τη διατήρηση μιας κοινής στρατηγικής εμπλουτισμού των νομικών οντολογιών. τη δημιουργία κοινής core legal ontology βιβλιοθήκης, η οποία θα απαιτεί:

τη συντακτική, σημασιολογική και εννοιολογική ενοποίηση των υπαρχόντων οντολογιών

τη χρήση υπαρχόντων πηγών ως κινήτρων για κοινή συμφωνία δημιουργίας core εννοιών

την εναρμόνιση των ενοποιημένων οντολογιών.Το γενικό πλαίσιο στο οποίο έχει βασιστεί μέχρι στιγμής η εργασία έχει ως εξής:

Semantic Web & Law Ontologies in Legal Reasoning- 3 -

Εικόνα 1: Κεντρική σελίδα του site του OntoWeb

Ύπαρξη ενός συνόλου εννοιών και σχέσεων ανεξάρτητο του νομικού πεδίου (foundational ontology) που είναι απαραίτητη για την περιγραφή της core legal οντολογίας.

Ύπαρξη μιας core legal οντολογίας που βοηθά στη σύγκριση και την ενοποίηση των οντολογιών του νομικού πεδίου. Ο core οντολογίες απαρτίζονται από έννοιες που είναι γενικές στο νομικό χώρο. Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως στόχος είναι η δημιουργία βιβλιοθηκών από επαναχρησιμοποιούμενες νομικές βιβλιοθήκες που θα συγκρίνουν και θα εναρμονίζουν τα διάφορα νομικά πεδία, δηλαδή θα εναρμονίζουν τη νομοθεσία του κάθε πεδίου (πχ αστικός κώδικας) ανάμεσα στα διάφορα νομικά συστήματα των χωρών.

Ύπαρξη μέτα-δεδομένων για την περιγραφή τόσο της δομής όσο και του περιεχομένου των νομικών εγγράφων. Οι νομικές οντολογίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως ένα λεξικό σημασιολογικών όρων για την περιγραφή (annotating, tagging) του περιεχομένου και της δομής των νομικών εγγράφων.

Οι κανονισμοί περιέχουν δηλώσεις σχετικά με νόρμες που περιγράφουν απαγορευμένες, επιτρεπτές, υποχρεωτικές κ.λπ. καταστάσεις και ενέργειες για τον έλεγχο συγκεκριμένων συμπεριφορών των πρακτόρων που συμμετέχουν σε κοινωνικές δραστηριότητες, καθώς και διαδικασίες που παρουσιάζουν λογική δομή αιτίου-αποτελέσματος. Έτσι, οι βασικές οντότητες που χαρακτηρίζουν μια νομική οντολογία είναι: οι πράκτορες (συμπεριλαμβανομένων ανθρώπων και οργανισμών), οι ενέργειες (σκόπιμες συμπεριφορές), οι περιορισμοί και οι καταστάσεις (ευθύνες, προθέσεις, σχέσεις) των πρακτόρων σε μια ενέργεια με βάση κάποιους περιορισμούς. Οι κλάσεις των πρακτόρων, των ενεργειών και των περιορισμών είναι disjoint μεταξύ τους. Η γενική περιγραφή του προηγούμενου μοντέλου παρουσιάζεται σχηματικά στο ακόλουθο σχήμα (Εικόνα 2), όπου πεδίο υλοποίησης της νομικής οντολογίας χρησιμοποιείται το παράδειγμα του ποινικού δικαίου της Δανίας.

Εικόνα 2: Γενικό μοντέλο της οντολογίας.

Υπό την αιγίδα του Legal Ontology Working Group έχουν ξεκινήσει αρκετά ερευνητικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με διαφορετικές επιδιώξεις και

Semantic Web & Law Ontologies in Legal Reasoning- 4 -

προσανατολισμούς. Στη συνέχεια θα αναφερθούμε στους στόχους και τα αποτελέσματα ορισμένων προγραμμάτων που βρίσκονται σε εξέλιξη. Πρώτα όμως θα γίνει περιγραφή μίας πρότασης για την κατασκευή μίας νομικής οντολογίας, που εξυπηρετεί σκοπούς ανάκτησης νομικών πληροφοριών.

Constructing an IR-oriented legal ontologyΣτο τμήμα αυτό περιγράφεται η κατασκευή μίας νομικής οντολογίας, που σκοπό έχει να διευκολύνει τις λειτουργίες ανάκτησης πληροφορίας (IR-oriented). Η πρόταση που παρουσιάζεται έγινε από τον Guiraude Lamé (Centre de Recherché en Informatique Ecole Nationale Superieure des Mines de Paris), και υλοποιήθηκε στο περιβάλλον ενός Internet site, το οποίο δημοσιεύει έγγραφα της Γαλλικής νομοθεσίας στο διαδίκτυο. Τα έγγραφα αυτά περιλαμβάνουν νόμους, διατάγματα και τους Κώδικες της Γαλλικής νομοθεσίας. Αρχικά, για τους σκοπούς της ανάκτησης πληροφορίας, το site χρησιμοποιούσε μία παραδοσιακή μηχανή αναζήτησης. Σκοπός της κατασκευής της οντολογίας ήταν να δημιουργηθεί ένα εργαλείο, που λειτουργεί ως εξής: ανάλογα με τις λέξεις αναζήτησης που τυπώνονται από τον χρήστη, το σύστημα προτείνει μία λίστα από όρους που περιορίζουν ή επεκτείνουν τα εισερχόμενα requests. Η οντολογία περιέχει δύο τύπους στοιχείων:

νομικούς όρους: λέξεις ή ομάδες λέξεων (ουσιαστικά), που συνθέτουν τη νομική ορολογία (π.χ. trial, liability, breach of contract),

σχέσεις μεταξύ των νομικών όρων: σχέσεις συσχέτισης και ιεραρχίας μεταξύ των όρων της οντολογίας.

Δυσκολίες στην κατασκευή μίας νομικής οντολογίαςΗ κατασκευή μίας νομικής οντολογίας με σκοπό την διευκόλυνση ανάκτησης πληροφορίας από ένα τεράστιο domain, όπως αυτό της γαλλικής νομοθεσίας, έχει αρκετές δυσκολίες. Οι πιο σημαντικές από αυτές είναι:

Διαφωνίες των νομικών σε θέματα, όπως για το:o αν μία νομική έννοια είναι στην ουσία μέρος μίας άλλης.o αν μία νομική έννοια υφίσταται σε διαφορετικά νομικά subdomains.

Διαφοροποιήσεις ως προς τον ορισμό νομικών εννοιών.Οι ορισμοί των περισσότερων νομικών εννοιών διαφοροποιούνται στο χρόνο, αλλά και μεταξύ των διαφόρων νομικών. Είναι δύσκολο να δοθεί ένας κοινά αποδεκτός ορισμός για καθεμία από τις νομικές έννοιες.

Δυσκολία στην αναγνώριση νομικών όρων.Στο νομικό πεδίο, σε αντίθεση με τα περισσότερα άλλα, είναι δύσκολο να αναγνωριστούν οι όροι του. Σχεδόν όλα τα πράγματα του κόσμου μπορούν να αναγνωριστούν σαν πράγματα που σχετίζονται με το νόμο. Για παράδειγμα, το «μαχαίρι» μπορεί να θεωρηθεί νομικός όρος, με την έννοια του φονικού όπλου.

Λεξικά φαινόμενα, όπως η συνωνυμία ή η πολυσημία. Παρά του ότι έχει ειπωθεί [Catala] ότι στο νομικό πεδίο δεν υπάρχουν αυστηρές συνωνυμίες, ωστόσο υπάρχουν συσχετίσεις μεταξύ όρων, που σε μερικές περιπτώσεις τείνουν προς τη συνωνυμία.

Γενικές μέθοδοι κατασκευής μίας οντολογίαςΥπάρχουν δύο γενικές προσεγγίσεις για την κατασκευή μίας οντολογίας:

Semantic Web & Law Ontologies in Legal Reasoning- 5 -

Top-down method: Ειδικοί λεξικογράφοι χρησιμοποιούν ήδη υπάρχουσες οντολογίες του περιγραφόμενου πεδίου, για την δημιουργία μίας νέας οντολογίας, με εξειδίκευση ή γενίκευση των ήδη υπαρχόντων οντολογιών.

Bottom-up method: Εξαγωγή των στοιχείων που απαιτούνται για τη σύνθεση της οντολογίας από κατάλληλα έγγραφα. Ο τρόπος αυτός ενδείκνυται στην περίπτωση IR-oriented οντολογιών.

Η δεύτερη μέθοδος είναι καταλληλότερη στην περίπτωση IR-oriented οντολογιών. Ο σχεδιαστής της οντολογίας, για την εξαγωγή των όρων και την κατασκευή της οντολογίας μπορεί να χρησιμοποιήσει διάφορα εργαλεία, όπως συντακτικούς αναλυτές, πιθανοτικούς αναλυτές, και άλλα. Η δεύτερη μέθοδος χρησιμοποιήθηκε και στην περίπτωση της οντολογίας για τον Γαλλικό Νόμο. Η υλοποίηση της έγινε σε δύο στάδια: το στάδιο της εξαγωγής των όρων από τα κατάλληλα έγγραφα, και το στάδιο της αναγνώρισης των σχέσεων μεταξύ των όρων.

Εξαγωγή των νομικών όρωνΗ εξαγωγή των νομικών όρων για την οντολογία της γαλλικής νομοθεσίας έγινε από τα έγγραφα που αποτελούν τους 46 Κώδικες της γαλλικής νομοθεσίας (Αστικός, Εμπορικός, κλπ). Για την εξαγωγή των όρων χρησιμοποιήθηκαν οι Κώδικες, καθώς περιέχουν πιο γενικούς κανόνες σε σχέση με τα υπόλοιπα νομικά έγγραφα, επομένως και πιο περιορισμένη ορολογία. Κατά την διαδικασία αυτή χρησιμοποιήθηκε το Lexter, ένα εργαλείο που εκτελεί συντακτική ανάλυση των εξεταζόμενων εγγράφων. Με τον τρόπο αυτό προέκυψαν 308.000 όροι. Ως όροι αναγνωρίστηκαν μόνο ουσιαστικά ή φράσεις που αποτελούνται από ουσιαστικά.Από τους όρους αυτούς αναγνωρίστηκαν ως νομικοί όροι, εκείνοι που εμφανίζονται στους τίτλους των τμημάτων από τα οποία αποτελούνται οι Κώδικες. Η τελική κατάληξη ήταν ένα σύνολο από 17.719 όρους, που αποτέλεσαν τα πρώτα στοιχεία της οντολογίας.

Αναγνώριση των σχέσεων μεταξύ των νομικών όρωνΟι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν για τον καθορισμό των σχέσεων μεταξύ των νομικών όρων είναι δύο:

Μέθοδοι που βασίζονται στο περιβάλλον στο οποίο εμφανίζονται οι όροιΥπάρχουν διάφορες τεχνικές που βασίζονται στα συμφραζόμενα των όρων, για την αναγνώριση των σχέσεων που υπάρχουν μεταξύ τους. Η βασική ιδέα είναι ότι δύο παρόμοιοι όροι δεν εμφανίζονται απαραίτητα κοντά σε ένα έγγραφο, εμφανίζονται, όμως στο ίδιο περιβάλλον – περιβάλλονται, δηλαδή, συνήθως από τις ίδιες λέξεις.Μία τεχνική της κατηγορίας αυτής καθορίζει το περιβάλλον στο οποίο εμφανίζεται ο κάθε όρος, και αποφασίζει ποιοι όροι από μία προκαθορισμένη λίστα εμφανίζονται να περιβάλλονται από τα ίδια περιεχόμενα. Οι όροι της προκαθορισμένης λίστας ονομάζονται target words, και οι όροι που εμφανίζονται στα συμφραζόμενα, context words. Σε κάθε target word αντιστοιχείται ένα διάνυσμα που συσχετίζει τον όρο αυτό με κάθε μία από τις context words. Οι συνιστώσες του κάθε διανύσματος εκφράζουν τη συχνότητα με την οποία η κάθε context word εμφανίζεται στα συμφραζόμενα της target word. Τα διανύσματα αυτά συγκρίνονται ανά δύο με το μέτρο του συνημίτονου, για να καθοριστεί ποιες λέξεις εμφανίζονται σε παρόμοιο περιβάλλον. Η τεχνική αυτή εφαρμόστηκε στην περίπτωση της περιγραφόμενης οντολογίας. Ως target words ορίστηκαν οι νομικοί όροι της οντολογίας που αποτελούνται από

Semantic Web & Law Ontologies in Legal Reasoning- 6 -

μία λέξη (5.183 λέξεις). Ένα παράδειγμα της σύγκρισης των διαφόρων διανυσμάτων των target words της νομικής οντολογίας φαίνεται στον παρακάτω πίνακα (Εικόνα 3, οι δεκαδικοί αριθμοί που εμφανίζονται στην δεξιά στήλη του πίνακα εκφράζουν το συνημίτονο της γωνίας των εκάστοτε δύο διανυσμάτων):

Εικόνα 3: Σύγκριση των διανυσμάτων των target words της γαλλικής νομικής οντολογίας.

Άλλες μέθοδοιΜία άλλη μέθοδος, απλή αλλά αποτελεσματική για την διαδικασία ανάκτησης πληροφορίας, που εφαρμόστηκε βασίστηκε στην εξής ιδέα: Να συνδεθεί κάθε όρος που αποτελείται από μία μόνο λέξη (λεξικός όρος) με όλους τους φραστικούς όρους που τον περιέχουν. Με αυτόν τον τρόπο, σε μία αίτηση αναζήτησης του χρήστη, προτείνεται μία λίστα από όρους που «στενεύουν» την αίτηση του χρήστη.Μία τελευταία μέθοδος βασίζεται σε λεξικο-συντακτικά μοτίβα. Τα μοτίβα αποτελούνται από δύο όρους και έναν axis term, και έχουν την εξής μορφή:

Δύο τέτοια μοτίβα αναζητήθηκαν σε όλους τους τίτλους των τμημάτων και υπο-τμημάτων των Κωδικών για την αναγνώριση σχέσεων μεταξύ των νομικών όρων:

Η μέθοδος αυτή υλοποιήθηκε στην περίπτωση της οντολογίας για τον Γαλλικό Νόμο, και είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μία λίστα από συσχετιζόμενους όρους.

Αφού έγινε η αναγνώριση της πρώτης λίστας των νομικών όρων και της πρώτης συλλογής από σχέσεις μεταξύ των όρων αυτών, ακολουθεί η εκπόνηση ενός γράφου των όρων (term graph). Ο πρώτος γράφος, μπορεί στη συνέχεια να επεκταθεί με τη χρήση διαφορετικών τεχνικών αναζήτησης όρων και σχέσεων μεταξύ τους. Ο γράφος αυτός μπορεί να θεωρηθεί ως μία οντολογία, καθώς ορίζει τις έννοιες του νομικού πεδίου με ορθολογιστικό τρόπο.

e-Court ProjectΤο e-Court project είναι ένα Ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα που απασχολεί ανθρώπους από τον ακαδημαϊκό, τον κυβερνητικό και το βιομηχανικό τομέα. Το

Semantic Web & Law Ontologies in Legal Reasoning- 7 -

πρόγραμμα στοχεύει στην ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου συστήματος για την απόκτηση οπτικοακουστικών καταθέσεων σε αίθουσες δικαστηρίων, για την αρχειοθέτηση των νομικών εγγράφων, την εξόρυξη πληροφοριών και τη συγχρονισμένη οπτική, ακουστική ή γραπτή διένεξη συσκέψεων. Αρωγός της προσπάθειας είναι το πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ, το οποίο είναι ο κύριος υπεύθυνος της ανάπτυξης και χρήσης των νομικών οντολογιών του συστήματος.

Το πρόγραμμα e-Court εισάγει την τεχνολογία της πληροφορίας στις ευρωπαϊκές αίθουσες δικαστηρίων και συγκεκριμένα στην οργάνωση των οπτικοακουστικών πρακτικών στων δικαστικών συνεδρίων και των εγγράφων τους. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει: Οπτικό/ηχητικό/γραφικό συγχρονισμό των δεδομένων με τα πρακτικά της δίκης Εξελιγμένη εξόρυξη πληροφορίας. Στατιστικές τεχνικές συνδυαζόμενες με

ευρετηριασμό και δεικτοδότηση βασισμένο σε οντολογίες Διαχείριση βάσης δεδομένων. Έγγραφα πολυμέσων (audio & video clips, text,

pictures) που υποστηρίζουν αποδοτική ανάκτηση μέρους αυτών Οντότητες διαχείρισης της ροής εργασίας, που ορίζουν και διαχειρίζονται κανόνες

διαμοιρασμού σχετικών πληροφοριών Διαχείριση θεμάτων ασφαλείας.

Ο ρόλος των οντολογιών στους ερευνητικούς σκοπούς του προγράμματος υποστηρίζει: Εξόρυξη πληροφορίας. Η πιο δημοφιλής χρήση θα είναι η ανάκτηση εγγράφων.

Ο θησαυρός οντολογιών του e-Court θα χρησιμοποιηθεί για: Εξειδίκευση ή επέκταση επερωτήσεων. Μετάφραση των επερωτήσεων. Κυρίως το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στη

μετάφραση νομικών όρων των επερωτήσεων στους αντίστοιχους της επιθυμητής γλώσσας.

Ομαδοποίηση του συνόλου των απαντήσεων. Το τυπικό πρόβλημα στην αναζήτηση πληροφορίας στο Διαδίκτυο είναι πως το πλήθος των επιστρεφόμενων εγγράφων μπορεί να είναι υπερβολικά μεγάλο και ανομοιογενές. Με τη χρήση όρων-κλειδιών, το σύνολο των απαντήσεων μπορεί να ταξινομηθεί με βάση τη σχετικότητα και την ερμηνεία των όρων της επερώτησης.

Παραγωγή Μετα-Δεδομένων. Οι οντολογίες περιέχουν γενικές έννοιες, ενώ τα νομικά έγγραφα, ως πιο συγκεκριμένα, μπορούν να θεωρηθούν στιγμιότυπά αυτών. Έτσι, οι οντολογίες είναι κατάλληλες για σημασιολογική περιγραφή (meta-data description) των αποθηκευμένων εγγράφων και γεγονότων. Οι οντολογίες του e-Court χρησιμοποιούνται για την παραγωγή μέτα-δεδομένων με δύο τρόπους: Document annotation (tagging). Έγγραφα, σημαντικά κομμάτια των εγγράφων

ή εμφανίσεις λέξεων με πολύτιμη νομική αξία θα σχολιάζονται ή θα μαρκάρονται με XML tags, όχι μόνον για τη βελτίωση της αναζήτησης και του ευρετηριασμού, αλλά και σαφέστερη εννοιολογική και γραφική δομή του κειμένου.

Οι οντολογίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για ως βάση για την κατασκευή των σχημάτων των σχεσιακών βάσεων δεδομένων των εγγράφων που περιέχονται στο πρόγραμμα e-Court.

Semantic Web & Law Ontologies in Legal Reasoning- 8 -

Τα δεδομένα στις ακροάσεις των ποινικών δικαστηρίων και των αντίστοιχων εγγράφων ποικίλουν. Υπάρχουν τα νομικά θέματα που σχετίζονται με τις κατηγορίες, οι επίσημες νομικές διαδικασίες (έρευνα, διαδικαστικά θέματα του δικαστηρίου), τα πρότυπα των δικαστικών εγγράφων, οι ακροάσεις (διάλογοι, ερωταποκρίσεις). Επιπρόσθετα, μεγάλο μέρος των πρακτικών μιας δίκης περιλαμβάνει περιγραφές των γεγονότων: ιστορίες που διαθέτουν δομή αιτίου-αποτελέσματος κ.λπ.. Όλα αυτά τα θέματα δεν μπορούν να περιγραφούν από μία οντολογία. Για το λόγο αυτό και αναπτύχθηκε ένα πλήθος ειδικευμένων οντολογιών. Για να αποφευχθεί μια ασυνάρτητη σύνδεση μεταξύ τους και να δημιουργηθεί μια ομοιόμορφη προσέγγιση στη χρήση αυτών των οντολογιών αναπτύχθηκε επίσης και μια core legal ontology.

e-Power Project

European Program for an Ontology based Working Environment for Regulations and Legislation (e-Power)

Το e-Power είναι ένα πρόγραμμα της Κοινωνίας της Πληροφορίας υπό την αιγίδα του Πέμπτου Πλαισίου (“Fifth Framework”). Ενεργοποιήθηκε το Σεπτέμβριο του 2001 και θα ολοκληρωθεί τον Αύγουστο του 2003, με χρηματοδοτήσεις που αγγίζουν τα 2 εκατομμύρια Ευρώ. Το πρόγραμμα e-Power θα υλοποιήσει μία πρόταση διαχείρισης γνώσης παρέχοντας μεθόδους και εργαλεία που αποσκοπούν στο να βελτιώσουν την ποιότητα της υπάρχουσας νομοθεσίας. Το πρόγραμμα θα ολοκληρωθεί έχοντας επιτύχει διαφάνεια στη διευθέτηση της συνταξιοδότησης των μελλοντικών ηλικιωμένων πολιτών. Θα αναπτυχθούν εργαλεία που υποβοηθούν στην εναρμόνιση των κανονισμών συνταξιοδότησης. Παρέχοντας εύκολη πρόσβαση μέσω του Διαδικτύου σε πληροφορίες ζωτικής σημασίας, το πρόγραμμα θα συνεισφέρει στην ομοιόμορφη κοινωνική περιγραφή των πολιτών. Το e-Power σταδιακά θα βελτιώσει την αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητα των δημόσιων υπηρεσιών και στην ολοκλήρωση της διαδικτυακής αγοράς.

Το πρόγραμμα e-Power στοχεύει να επιτύχει, ανάμεσα σε άλλους, τους εξής στόχους: Ανάπτυξη μιας μεθόδου και υποστηρικτικών εργαλείων, με τα οποία η

υπάρχουσα νομοθεσία θα μπορεί να μεταφραστεί σε τυπικούς και επίσημους όρους, ικανούς να αναγνωριστούν και να χρησιμοποιηθούν από υπολογιστικά συστήματα.

Ανάπτυξη ενός pension server για τους Ευρωπαίους πολίτες, με τον οποίο θα είναι ικανοί να αναλύουν τους δικούς τους κανονισμούς συνταξιοδότησης.

Καθώς το πρόγραμμα θα εφαρμόσει την ίδια μέθοδο τόσο στο Βελγικό όσο και στο Δανικό νομοθετικό σύστημα, θα είναι ικανό να συγκρίνει τους δύο τύπους νομοθεσιών και να αναλύσει τις διαφορές τους.

Ένας περαιτέρω στόχος είναι να κάνει την περιοχή αυτή διάφανη όχι μόνο για τους πολίτες, αλλά για παράδειγμα και για τα ασφαλιστικά ιδρύματα που παρέχουν συνταξιοδοτικά προγράμματα. Η Ολλανδία προτίθεται να ανοίξει την αγορά συνταξιοδότησης σε ξένες εταιρίες, με δεδομένο όμως να πληρούν ορισμένες συνθήκες. Οι αναλύσεις των μεθόδων του e-Power θα παρέχουν πολύτιμη βοήθεια σε

Semantic Web & Law Ontologies in Legal Reasoning- 9 -

τέτοιου είδους απαιτήσεις και, με τον τρόπο, αυτό θα παρέχεται ένα όργανο, με το οποίο θα παρακάμπτονται δια-συνοριακά εμπόδια για τις εταιρίες παροχής συντάξεων.Το πρόγραμμα e-Power έχει φτάσει πολύ κοντά στην ολοκλήρωσή του και για το λόγο αυτό έχουν ήδη αναπτυχθεί ορισμένα από τα παραδοτέα του. Ως ένα παράδειγμα παραδοτέου αναφέρουμε την πρόταση του προγράμματος για την επικύρωση και την εύρεση ανωμαλιών στη σύνταξη νομικών πλαισίων.Οι ανωμαλίες στη νομοθεσία έχουν άμεσα αποτελέσματα στην εφαρμογή του νόμου και στη σωστή λειτουργία των οργανισμών. Όργανα για τον εντοπισμό ανωμαλιών είναι ικανά να αναπτυχθούν αποφεύγοντας έτσι ερμηνείες των νόμων που μπορεί να οδηγήσουν σε διχογνωμίες και άλλες διαφορές. Οι μέθοδοι του e-Power υποστηρίζουν τη μεταγλώττιση της νομοθεσίας σε τυπικά και επίσημα μοντέλα, που θα αποτελέσουν είσοδο για συστήματα αυτόματης αιτίασης (automated-reasoning support systems). Αναπτύχθηκε λοιπόν ένα πρωτότυπο για τον εντοπισμό ανωμαλιών στη σύνταξη της νομοθεσίας. Αυτό το αυτοματοποιημένο σύστημα υποστηρίζει τον εντοπισμό λαθών ή ελλείψεων στα αρχικά στάδια της διαδικασίας σύνταξης από το νομοθέτη, βελτιώνοντας έτσι την ποιότητα των νόμων.Σχεδιάστηκε ένα πλαίσιο ανωμαλιών που χωρίστηκε σε τρεις κατηγορίες, τις συντακτικές, τις σημασιολογικές και τις πραγματικές ανωμαλίες. Οι τελευταίες απαιτούν περαιτέρω έρευνα και δεν εισήχθησαν στο αρχικό μοντέλο του προγράμματος. Ως συντακτικές ανωμαλίες χαρακτηρίζονται καταστάσεις όπως ελλιπής ολοκλήρωση της σύνταξης του νομοσχεδίου (αδιέξοδοι, ελλιπείς ή απρόσιτοι κανόνες), ασυμφωνία (αλληλοσυγκρουόμενοι κανόνες), κυκλικότητα (κυκλικοί κανόνες) και πλεονασμοί (κανόνες με πλεονασμούς, περιττοί έλεγχοι if συνθηκών). Αντίστοιχα, οι σημασιολογικές ανωμαλίες περιλαμβάνουν την ύπαρξη περιττών συνωνύμων (που σημασιολογικά προδίδουν την παρουσία πλεονασμών), ομωνύμων (παρουσία αμφιβολιών και ασαφών ερμηνειών) και αοριστιών (ασαφείς όροι και προτάσεις).

Το υπάρχον μοντέλο είναι ικανό να εντοπίσει συντακτικές ανωμαλίες χρησιμοποιώντας αιτιολογικούς κανόνες γνώσης και πλαίσια εξαγωγής συμπεράσματος. Οι ανωμαλίες που σημειώνει το μοντέλο είναι πιθανές ανωμαλίες, καθώς εναπόκειται στο νομοθέτη η σύνταξη του νομοσχεδίου. Τα πλαίσια εξαγωγής συμπερασμάτων εμπεριέχουν γνώση σχετικά με ολόκληρη τη διαδικασία αιτιολόγησης, όπως αρχικές καταστάσεις, στόχους κ.λπ.. Με τη γνώση αυτή

Semantic Web & Law Ontologies in Legal Reasoning- 10 -

κατασκευάζεται μια τοπολογία πιθανών μονοπατιών απόφασης (decision paths). Αυτά αξιολογούνται με στόχο τον εντοπισμό ανωμαλιών. Μία πιθανή ασάφεια, για παράδειγμα, συναντάται όταν δύο διαφορετικά μονοπάτια απόφασης έχουν την ίδια αρχική και τελική κατάσταση.Το εργαλείο που έχει αναπτυχθεί ως τώρα έχει και ορισμένες αδυναμίες. Οι σημασιολογικές αδυναμίες είναι πιο δύσκολο να εντοπιστούν με ακρίβεια σε σχέση με τις συντακτικές. Η πιο σημαντική αδυναμία όμως είναι η μη δυνατότητα υποστήριξης επικύρωσης (κάνοντας έλεγχο περιπτώσεων ενάντια στους κανόνες της βάσης γνώσης). Μια τέτοια προσθήκη στη λειτουργικότητα του μοντέλου με ικανότητες προσομοίωσης αποτελεί ένα σχέδιο για το μέλλον.

EPI-SPARKΤο πρόγραμμα EPI-SPARK έχει ως κύριο στόχο την ανάπτυξη ενός Πράκτορα Νομικών Πληροφοριών (Legal Information Software Agent - LISA), ενός ευφυή πράκτορα για την παροχή νομικών πληροφοριών σχετικά με την κυριότητα πνευματικών δικαιωμάτων (Intellectual Property Rights - IPR).

Ένα συνεχώς αυξανόμενο ποσοστό σύγχρονης οικονομικής δραστηριότητας απαρτίζεται από εμπορικές συναλλαγές με χρήση πνευματικών δικαιωμάτων. Για την επιτυχία της λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ακόμα και στις πιο παραδοσιακές αγορές τα πνευματικά δικαιώματα θα πρέπει να προστατευθούν, ώστε να διατηρηθεί η ανταγωνιστικότητα και η αποκλειστική χρήση των πρωτότυπων εφαρμογών. Για να εξασφαλίσει κάτι τέτοιο το πρόγραμμα EPI-SPARK θα δημιουργήσει ένα δικτυακό τόπο ηλεκτρονικού εμπορίου για την παρακολούθηση γρηγορότερων, φθηνότερων και περισσότερο ουσιαστικών IRP υπηρεσιών, ευρωπαϊκών κυρίως. Έτσι, θα δοθεί η δυνατότητα αποτελεσματικότερου συναγωνισμού της Ευρώπης στην παγκόσμια οικονομική αγορά. Με την ολοκλήρωση του προγράμματος, οι LISA θα έχουν τη δυνατότητα να χειρίζονται 100% των επερωτήσεων, όλων των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από ένα σύνολο 50 τυποποιημένων μορφών επερωτήσεων επιλεγμένων από τα αρχεία του Γραφείου Ευρεσιτεχνιών (Patent Agency) και 95% από άλλες νομικές IPR επερωτήσεις.

Οι στόχοι θα επιτευχθούν με τη στοιχειοθέτηση μιας υψηλού επιπέδου πραγματογνωμοσύνης σε ορισμένους βασικούς τεχνολογικούς τομείς: Εξόρυξη και κωδικοποίηση πληροφορίας. Αυτή είναι μια τεχνολογία φυσικής

γλώσσας που εφοδιάζει άλλες εφαρμογές εξόρυξης εξειδικευμένων πληροφοριών από δομημένα κείμενα φυσικής γλώσσας.

Πράκτορας Νομικών Πληροφοριών (LISA). Όλοι οι μηχανισμοί που σχετίζονται με την αποθήκευση και την πρόσβαση νομικών γνώσεων, απαραίτητων για την απάντηση των IPR ερωτήσεων. Ο LISA θα κατασκευαστεί με την εξειδίκευση μιας ήδη υπάρχουσας οντολογίας του συγκεκριμένου IPR πεδίου και την αναπαράσταση της νομικής γνώσης ως έναν «δεοντολογικό φορμαλισμό», που θα επιτρέψει ακριβή ανάκτηση όλων, και μόνο αυτών, των σχετικών νομικών πληροφοριών που χρειάζονται για να σχηματιστεί η απάντηση στις κατάλληλες επερωτήσεις. (Ένας δεοντολογικός φορμαλισμός είναι μια επέκταση της κλασσικής λογικής με την προσθήκη τελεστών που αναπαριστούν δικαιώματα, υποχρεώσεις, απαγορεύσεις κ.λπ.).

Semantic Web & Law Ontologies in Legal Reasoning- 11 -

MetaLexΤο Metalex αποτελεί μία πρόταση για ένα XML πρότυπο για τις νομικές πηγές της Ολλανδίας. Η έρευνα γίνεται στο πλαίσιο των projects E-POWER, e-COURT. Την ανάπτυξη του προτύπου έχουν αναλάβει το Τμήμα Computer Science & Law του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ σε συνεργασία με το Dutch Tax and Customs Administration (DTCA). Προς το παρόν εστιάζεται πάνω στην Ολλανδική νομοθεσία: στον Ολλανδικό νόμο του 2001 για τη φορολογία των εισοδημάτων, και στον Ολλανδικό ποινικό κώδικα του 1881. Ο τελικός στόχος, ωστόσο, είναι να καλύψει όλες τις υπάρχουσες νομοθεσίες. Ο σκοπός δημιουργίας του προτύπου είναι να δημιουργηθεί ένα γενικό και επεκτάσιμο πλαίσιο εργασίας για την κωδικοποίηση σε XML της δομής και του περιεχομένου των νομικών εγγράφων. Το πρότυπο αποτελείται από πολλαπλά σχήματα που υποστηρίζουν διαφορετικές γλώσσες. Διαφέρει από τα υπάρχοντα σχήματα μετα-δεδομένων για νομικά έγγραφα στο ότι είναι language-independent, και στο ότι σκοπεύει να αξιοποιήσει επιπρόσθετες στις υπηρεσίες αναζήτησης και παρουσίασης, χρήσεις της XML.

Στόχοι σχεδιασμού του MetaLexΗ πρόταση για την προτυποποίηση των νομικών εγγράφων γίνεται για τους παρακάτω σκοπούς:

Filtering on Structure: Κάθε σημαντικό στοιχείο ενός εγγράφου σηματοδοτείται με ένα αναγνωριστικό (identifier), με τη βοήθεια του οποίου το στοιχείο αυτό μπορεί να επιλεχτεί και να τροποποιηθεί με τη χρήση ενός XML API.

Presentation: Ο μετασχηματισμός ενός στοιχείου σε αναγνώσιμο κείμενο μπορεί να γίνει με την εφαρμογή ενός XSL μετασχηματισμού.

Document Management: To XML έγγραφο ταξινομείται με τέτοιο τρόπο, ώστε είναι δυνατό να προσδιοριστεί η συσχέτισή του με τα έγγραφα με τα οποία είναι συνδεδεμένο.

Knowledge Representation: Δίνεται η δυνατότητα δημιουργίας εξωτερικών προτάσεων σε RDF , με τις οποίες αναφερόμαστε σε ένα συγκεκριμένο μέρος του εγγράφου.

Search: H RDF μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία δεικτών, κανόνων συσχέτισης, ακόμα και αυτο-οργανωμένων χαρτών, για την εύρεση στοιχείων σε ένα εγγράφου.

Code Generation: Είναι η δυνατή η χρήση περιγραφών σε UML ή DAML+OIL για την παραγωγή κώδικα σε Java ή C++.

Rule generation: Είναι η δυνατή η χρήση περιγραφών σε UML ή DAML+OIL για την παραγωγή κανόνων.

Classification and Verification

Βασικά στοιχεία του σχήματος Ο παρακάτω πίνακας περιέχει τα κύρια στοιχεία (elements) του σχήματος metalex.xsd και επεξηγεί την χρήση τους:

Element Description

Article A structural element with a unique identification at the article level of the document. The article level in the XML tree is the level that:

Semantic Web & Law Ontologies in Legal Reasoning- 12 -

only has members of the article category, or

is the deepest level in the XML tree that is consecutively numbered regardless of sectioning in containing parts, or

the level closest to the root that can contain a list, or

the deepest level of a document that can be meaningfully declared applicable or inapplicable to a case.

It is often obvious what the intended article level of a document is.

Category A category designation of a structural element (e.g. article, paragraph, chapter, title, book). This designation is relevant in cases where elements with a scalar index (articles for instance) are consecutively numbered throughout a document, regardless of containing elements. In this case it is relevant to distinguish a reference to chapter 1 from a reference to article 1. If each chapter starts with an article 1, the category is superfluous (because a 'path'-based reference 1:1 from the document root suffices in this case).

CitationDesignation A full designation of that is used to refer to a document in a citation. Found at the top of the document.

Index See IndexDesignation. A string that, in combination with a reference to the containing structural element, uniquely identifies a structural element. An index is often scalar (1,2,3, or A, B, C) but this is not required. Indices can be quasi-scalar in the sense that it is apprently possible to indicate ranges, e.g. articles 1-3, and also to 'insert' an article 2a into it. This can for instance happen if

if it is not allowed to change indices of existing articles, and

external references that are hard to change (in other laws) point to a range or containing structural element (a chapter) that coincides with a range, and

the inserted article must be included in those external references.

It is needless to add that this practice is not recommended.

IndexDesignation A designation of a structural element that is used for citation of that structural element in combination with a reference to the containing structural element. It consists of an index and optionally a category (article, sub, etc.). See Index.

List A structural unit of a document that is a full sentence or a sentence fragment contained in a list and that structured as an indexed, vertical list. A vertical list is indexed if the members of the list can be unambiguously cited with a reference to the containing structural element and the index.

Part A structural element with a unique identification that contains part or articles.

Sentence A minimal structural unit of a document that is a full sentence and does not contain other structural unit markup from the MetaLex namespace. It can contain any other valid XML. The List element is used for full sentences structured as indexed, vertical lists.

SentenceFragment A minimal structural unit of a document that is a substring of a full sentence and does not contain other structural unit markup from the MetaLex namespace.

SentenceFragmentSubPart An indexed subpart of a list.

SubPart A structural element with a unique identification contained by an article or a subpart.

Semantic Web & Law Ontologies in Legal Reasoning- 13 -

Title An informal designation of a structural element that gives information about the content contained elements.

Τεχνολογία: XML, RDF, και HTMLΈνας βασικός περιορισμός της XML είναι η έλλειψη ταυτότητας των αντικειμένων για τα στοιχεία της οντολογίας. Για το σκοπό αυτό εισάγεται η χρήση της RDF.Το μοντέλο της RDF βασίζεται στην ιδέα του “quotation” των προτάσεων. Το quotation χρησιμοποιείται για την δημιουργία προτάσεων σε σχέση με άλλες προτάσεις. Μία πρόταση φέρεται ως το υποκείμενο ή το αντικείμενο μία άλλης πρότασης. Το quotation επιτρέπει σε κάποιον να εκφράσει πού προτάθηκε κάτι, ποιος το πρότεινε, ποιος μοντελοποίησε μία πρόταση που έγινε από κάποιον. Το παρακάτω σχήμα (Εικόνα 4) δείχνει την προτεινόμενη σχέση μεταξύ της κωδικοποίησης σε XML και της κωδικοποίησης σε RDF του ίδιου εγγράφου. Αν ένα document element κωδικοποιείται σαν ένα σύνολο RDF προτάσεων, κάθε στοιχείο του μπορεί να είναι υποκείμενο, κατηγόρημα, ή αντικείμενο προτάσεων που σχετίζονται με το document.

Εικόνα 4: Προτεινόμενη σχέση μεταξύ της XML και RDF αναπαράστασης ενός εγγράφου.

Language-specific schemasΤα MetaLex schemas υποστηρίζουν localization τόσο του περιεχομένου, όσο και των XML tag names. Όλα τα στοιχεία που περιέχουν κείμενο (στοιχεία του τύπου metalex:Text) μπορούν να σημανθούν με ένα xml:lang attribute. Διαφορετικά, είναι δυνατόν να ενσωματωθούν πολλαπλά metalex:TextVersion στοιχεία σε ένα metalex:Text στοιχείο, το καθένα από τα οποία σημαίνεται με ένα xml:lang attribute. Η Εικόνα 5 δείχνει τη σχέση μεταξύ διαφόρων XML schema αρχείων που αποτελούν μέλη του προτύπου.

Semantic Web & Law Ontologies in Legal Reasoning- 14 -

Εικόνα 5: Language specific schemas: σχέση με το standard XML Schema

Ένα XML έγγραφο (κάτω αριστερά) που έχει δημιουργηθεί με βάση το σχήμα metalexStd_nl.xsd χρησιμοποιεί το Dutch XML element vocabulary για τη δομή του εγγράφου και έμμεσα εισάγει το λεξιλόγιο του metalexStd_nl.xsd και τις δομικές απαιτήσεις των metalexStd.xsd και metalexRef.xsd – το “language-independent” βασικό λεξιλόγιο (σε απλά Αγγλικά). Τα language-specific σχήματα περιέχουν άμεσες λέξη προς λέξη μεταφράσεις του standard λεξιλογίου. Ένα XML έγγραφο μετατρέπεται με τη βοήθεια ενός XSL μετασχηματισμού στο standard λεξιλόγιο, και το standard λεξιλόγιο μπορεί να μετασχηματιστεί σε HTML ή RDF.

Το MetaLex Schema – metalex.xsdΠαρακάτω παρουσιάζεται το Metalex Schema, χωρίς να αναλύονται τα διάφορα complex elements από τα οποία αποτελείται. Τα elements ορίζονται αρχικά στο standard (αγγλικό) λεξιλόγιο του προτύπου, και στη συνέχεια ορίζονται τα elements του Ολλανδικού λεξιλογίου. Με τη χρήση του attribute “SubstitutionGroup” γίνεται η αντιστοίχηση μεταξύ των «Ολλανδικών» και των standard elements.

  <?xml version="1.0" encoding="UTF-8" ?> - <!-- AB- This is a schema for the representation of the general structure of regulations. It is not jurisdiction-specific. The schema is intended to markup the parts of a regulation that can be referenced. -->

- <xsd:schema targetNamespace="http://www.metalex.nl" xmlns:xlink="http://www.w3.org/1999/xlink" xmlns:xsd="http://www.w3.org/2001/XMLSchema" xmlns="http://www.metalex.nl" elementFormDefault="unqualified" attributeFormDefault="unqualified">

- <xsd:import namespace="http://www.w3.org/XML/1998/namespace" schemaLocation="http://www.w3.org/2001/xml.xsd">

- <xsd:annotation>  <xsd:documentation xml:lang="en">Access to xml:lang</xsd:documentation>

Semantic Web & Law Ontologies in Legal Reasoning- 15 -

  </xsd:annotation>  </xsd:import>

  <xsd:import namespace="http://www.w3.org/1999/xlink" schemaLocation="res/Xlink-Schema.xsd" />

+ <xsd:complexType name="SubPart">+ <xsd:complexType name="List">+ <xsd:complexType name="Article">+ <xsd:complexType name="SentenceFragmentSubPart">+ <xsd:complexType name="IndexDesignation" mixed="true">+ <xsd:complexType name="Part">+ <xsd:complexType name="Regulation">+ <xsd:complexType name="CiteRange" mixed="true">+ <xsd:complexType name="CiteGroup" mixed="true">+ <xsd:complexType name="TextVersion" mixed="true">+ <xsd:complexType name="Text" mixed="true">+ <xsd:complexType name="AReferringText" mixed="true">+ <xsd:complexType name="ReferringText" mixed="true">+ <xsd:element name="CiteFrom" type="AReferringText">+ <xsd:element name="CiteTo" type="AReferringText">+ <xsd:element name="Sentence" type="Text">+ <xsd:element name="Title" type="Text">+ <xsd:element name="IndexDesignation" type="IndexDesignation">+ <xsd:element name="SentenceFragment" type="Text">+ <xsd:element name="Part" type="Part">+ <xsd:element name="SentenceFragmentSubPart" type="SentenceFragmentSubPart">+ <xsd:element name="List" type="List">+ <xsd:element name="Article" type="Article">+ <xsd:element name="SubPart" type="SubPart">  <xsd:element name="CitationDesignation" type="Text" />   <xsd:element name="Introduction" type="Text" />   <xsd:element name="Conclusion" type="Text" /> + <xsd:element name="Regulation" type="Regulation">  <xsd:element name="Appendix" type="Text" /> + <xsd:element name="TextVersion" type="TextVersion">+ <xsd:element name="Category" type="Text">+ <xsd:element name="Index" type="Text">+ <xsd:element name="CitationTitle" type="Text">+ <xsd:element name="Annotation" type="Text">+ <xsd:element name="Cite" type="ReferringText">+ <xsd:element name="Reference" type="ReferringText">+ <xsd:element name="CiteRange" type="CiteRange">+ <xsd:element name="CiteGroup" type="CiteGroup">

- <!-- Nederlandse elementnamen -->+ <xsd:element name="verwijzing" substitutionGroup="Reference">+ <xsd:element name="index" type="Text" substitutionGroup="Index">+ <xsd:element name="categorie" type="Text" substitutionGroup="Category">+ <xsd:element name="citeertitel" type="Text" substitutionGroup="CitationTitle">+ <xsd:element name="tekstversie" type="TextVersion"

substitutionGroup="TextVersion">+ <xsd:element name="citeer" substitutionGroup="Cite">+ <xsd:element name="citeer-groep" type="CiteGroup" substitutionGroup="CiteGroup">+ <xsd:element name="citeer-rangschikking" type="CiteRange"

substitutionGroup="CiteRange">+ <xsd:element name="citeer-vanaf" substitutionGroup="CiteFrom">+ <xsd:element name="citeer-tot-en-met" substitutionGroup="CiteTo">+ <xsd:element name="regeling" type="Regulation" substitutionGroup="Regulation">+ <xsd:element name="aanduiding" type="IndexDesignation"

substitutionGroup="IndexDesignation">+ <xsd:element name="volzin" type="Text" substitutionGroup="Sentence">+ <xsd:element name="deel" type="Part" substitutionGroup="Part">+ <xsd:element name="opsomming" type="List" substitutionGroup="List">+ <xsd:element name="deelzin" type="Text" substitutionGroup="SentenceFragment">+ <xsd:element name="onderdeel" type="SubPart" substitutionGroup="SubPart">

Semantic Web & Law Ontologies in Legal Reasoning- 16 -

+ <xsd:element name="deelzin-onderdeel" type="SentenceFragmentSubPart" substitutionGroup="SentenceFragmentSubPart">

+ <xsd:element name="artikel" type="Article" substitutionGroup="Article">+ <xsd:element name="opschrift" type="Text" substitutionGroup="CitationDesignation">+ <xsd:element name="slot" type="Text" substitutionGroup="Conclusion">  <xsd:element name="aanhef" type="Text" substitutionGroup="Introduction" />   <xsd:element name="appendix" type="Text" substitutionGroup="Appendix" /> + <xsd:element name="titel" type="Text" substitutionGroup="Title">+ <xsd:element name="annotatie" type="Text" substitutionGroup="Annotation">

  </xsd:schema>

Παρακάτω δίνεται ο ορισμός ενός από τα complex elements του MetaLex σχήματος, και συγκεκριμένα του article.

- <xsd:complexType name="Article">- <xsd:annotation>  <xsd:documentation xml:lang="en">A regulation consists of articles (optionally

divided in parts).</xsd:documentation>   </xsd:annotation>

- <xsd:sequence>- <xsd:element ref="IndexDesignation">- <xsd:annotation>  <xsd:documentation>Articles are continuously numbered. Citation title of a

regulation and article nummer thus uniquely identify part of a regulation (regardless of any division in parts).</xsd:documentation>

  </xsd:annotation>  </xsd:element>

  <xsd:element ref="Title" minOccurs="0" /> - <xsd:choice>  <xsd:element ref="SubPart" maxOccurs="unbounded" /> - <xsd:sequence>  <xsd:element ref="List" />   <xsd:element ref="Sentence" minOccurs="0" maxOccurs="unbounded" />

  </xsd:sequence>- <xsd:sequence>  <xsd:element ref="Sentence" maxOccurs="unbounded" /> - <xsd:choice minOccurs="0">  <xsd:element ref="SubPart" maxOccurs="unbounded" /> - <xsd:sequence>  <xsd:element ref="List" />   <xsd:element ref="Sentence" minOccurs="0" maxOccurs="unbounded" />

  </xsd:sequence>  </xsd:choice>  </xsd:sequence>  </xsd:choice>

  <xsd:element ref="Annotation" minOccurs="0" maxOccurs="unbounded" />   </xsd:sequence>

  <xsd:attribute name="date-publication" type="xsd:date" use="optional" />   <xsd:attribute name="date-enacted" type="xsd:date" use="optional" />   <xsd:attribute name="date-repealed" type="xsd:date" use="optional" />   <xsd:attribute name="date-effective" type="xsd:date" use="optional" />   <xsd:attribute name="id" type="xsd:ID" use="optional" />   <xsd:anyAttribute namespace="##other" processContents="lax" />

  </xsd:complexType>

CLIME: Intelligent Legal Information ServingΤο project CLIME (Computerized Legal Information Management and Explanation) ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 1998. Σκοπός του είναι να βελτιώσει την πρόσβαση και την κατανόηση μεγάλων κειμένων με νομικές πληροφορίες στο internet.

Semantic Web & Law Ontologies in Legal Reasoning- 17 -

Αρχιτεκτονική του CLIMEΗ αρχιτεκτονική του CLIME (Εικόνα 6) αποτελείται από έναν κεντρικό server και τρεις, λειτουργικά διαφορετικούς clients. Ο κεντρικός server είναι συνδεμένος στο internet με τη μορφή ενός ασφαλούς http server, που παρέχει πρόσβαση στο σύστημα του CLIME. Για τη χρήση του συστήματος χρειάζεται μόνο ένας από τους standard web browsers: μόλις γίνει σύνδεση με τον CLIME server, αυτόματα γίνεται download του κατάλληλου interface module στον browser του client.

Εικόνα 6: Αρχιτεκτονική του CLIME.

Η λειτουργική οργάνωση του συστήματος CLIME έχει ως εξής: Αρχικά, ο χρήστης συνδέεται μέσω ενός standard web browser στον CLIME server. Ο server αποκρίνεται «κατεβάζοντας» τον Query and Response Manager στον browser του χρήστη. Το module αυτό είναι υπεύθυνο για τον χειρισμό των διαλόγων μεταξύ χρήστη και συστήματος. Ο Dialogue Manager μεταβιβάζει τις νέες επερωτήσεις στον Legal Information Server. Ο Legal Information Server παράγει απαντήσεις στις επερωτήσεις, τις οποίες μεταβιβάζει στο Explanation Subsystem, το οποίο είναι υπεύθυνο για την μορφοποίηση των απαντήσεων. Χρησιμοποιεί την έξοδο του Legal Information Server για να καθορίσει τη δομή και το περιεχόμενο της απάντησης, και το Natural Language Generation component για τη σύνθεση κειμένου από τον εσωτερικό φορμαλισμό. Μορφοποιεί την απάντηση σε HTML και τη μεταβιβάζει πίσω στον Dialogue Manager, και από εκεί στον Query and Response Manager για παρουσίαση των αποτελεσμάτων στο χρήστη.Αν η διαδικασία αποτύχει (για παράδειγμα, ο Legal Information Server δεν μπορεί να ανακτήσει ικανοποιητικές πληροφορίες, ή η απάντηση του Explanation Subsystem δεν ικανοποιεί τον πελάτη), τότε η επερώτηση προωθείται σε έναν human expert (για παράδειγμα μέσω e-mail). Αυτός συνδέεται με τον CLIME server και επικοινωνεί με το σύστημα μέσω του Legal Expert Interface, που «κατεβάζει» στον δικό του

Semantic Web & Law Ontologies in Legal Reasoning- 18 -

browser. Αυτό του επιτρέπει να αλληλεπιδρά με τον Dialogue Manager και να παραδίδει τις δικές του αποκρίσεις στις επερωτήσεις.

The Legal Information ServerΟ Legal Information Server (LIS) στο CLIME συνδυάζει την ισχύ δύο προσεγγίσεων της αναπαράστασης του Νόμου σε υπολογιστικά συστήματα: τις βάσεις δεδομένων και τα συστήματα που βασίζονται στη γνώση (knowledge based systems). Ως βάση για τον LIS χρησιμοποιείται το ON-LINE, ένα περιβάλλον για legal reasoning που συνδυάζει τις δύο αναπαραστάσεις. Το ON-LINE αποτελείται από 3 modules (Εικόνα7):

Εικόνα 7: Η αρχιτεκτονική του ON-LINE.

Έναν legal information server που ανακτά πληροφορίες υπό τη μορφή είτε κειμένου ή εννοιών.

Ένα περιβάλλον ανάλυσης των νομικών πληροφοριών. Ένα toolkit αναπαράστασης των νομικών πληροφοριών που περιέχει εργαλεία

για την μετάφραση των νομικών κειμένων σε γλώσσα αναπαράστασης της γνώσης.

Τα modules αυτά χρησιμοποιούν τις πληροφορίες που βρίσκονται ήδη στη βάση γνώσης του συστήματος. Οι δύο αποθήκες, κειμένων και γνώσης, συνδέονται με modeling links. Υπάρχουν δύο τύποι modeling links: Definitional links, και referential links. Τα πρώτα κρατάνε πληροφορίες για την προέλευση των πληροφοριών που χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση συγκεκριμένων στοιχείων από τη βάση γνώσης. Τα δεύτερα είναι empty links που κρατάνε πληροφορίες για πολλαπλές εμφανίσεις των ίδιων εννοιών.

Legal InformationΟι νομικές πληροφορίες αποθηκεύονται ως δομημένα αντικείμενα. Στην πιο απλή τους μορφή, τα αντικείμενα έχουν ένα όνομα και ένα περιεχόμενο. Το περιεχόμενο είναι είτε μία ομάδα από άλλα αντικείμενα, ή απλό κείμενο (atomic text object). Για παράδειγμα, στην περίπτωση του MILE (Maritime Information and Legal Explanation System), το κύριο μέρος των νομικών πηγών είναι διαθέσιμο σε SGML format και έχει την ακόλουθη δομή:

Rule Part Chapter Section Article Subarticle

Semantic Web & Law Ontologies in Legal Reasoning- 19 -

Requirement < actual text >

Για να εκτιμηθεί το μέγεθος του συγκεκριμένου domain αξίζει να αναφέρουμε ότι: Οι Rules αποτελούνται από 3 Parts, και 25 Chapters. Ένα Chapter περιέχει συνήθως από 5 ως 15 Sections, ένα Section περιέχει 5 Articles, ένα Article 1 ως 4 Subarticles, και ένα Subarticle 5 ως 10 Requirements (Σύνολο: περίπου 30.000 Requirements).

Legal KnowledgeΣτην αναπαράσταση της νομοθεσίας ή άλλων νομικών πηγών, διακρίνονται έξι τύποι γνώσης (Breuker & den Haan, 1991; Valente, 1995), από τους οποίους οι πρώτοι τρεις είναι πιο σημαντικοί για τους σκοπούς του συγκεκριμένου project.

World knowledgeΑναπαριστά το πεδίο εφαρμογής των νόμων. Για παράδειγμα, για το MILE σύστημα, αφορά πράγματα, όπως: τύπους καραβιών, μέρη από τα οποία αποτελούνται, τύποι επιθεώρησης καραβιών κλπ. Normative knowledgeΑναπαριστά τους κανόνες που ισχύουν στις διάφορες καταστάσεις του πεδίου που περιγράφεται στο World Knowledge, για παράδειγμα την υποχρέωση των πλοιοκτητών να ενημερώνουν για οποιαδήποτε ζημιά στο σκαρί του καραβιού. Meta-legal knowledgeΧρησιμοποιείται για καταστάσεις, κατά τις οποίες έχουμε δύο αλληλοσυγκρουόμενους κανόνες στο normative knowledge. Responsibility knowledgeΧρησιμοποιείται για την απόδοση ευθυνών σε έναν παράγοντα για μία παρούσα (μη επιτρεπτή) κατάσταση. Reactive knowledgeΑναπαριστά την αντίδραση του νομικού συστήματος, όταν κάποιος παράγοντας θεωρηθεί υπεύθυνος για μία συγκεκριμένη κατάσταση.

Creative knowledge Χρησιμοποιείται για την παράσταση κάποιας οντότητας η οποία δεν υπήρχε μέχρι τώρα στο πεδίο εφαρμογής (π.χ. ένα καινούριο τμήμα σε μία επιχείρηση).

Legal Analysis EnvironmentΧρησιμοποιώντας αυτούς τους τύπους γνώσης, ο Legal Information Server μπορεί να εκτελέσει διάφορες εργασίες, από τις οποίες η πιο σημαντική είναι το normative assessment. Σε αυτήν γίνεται η εκτίμηση μίας συγκεκριμένης υπόθεσης υπό το πρίσμα ενός συνόλου από κανόνες (νόμους), ώστε να καθοριστεί αν η υπόθεση υπακούει στους κανόνες ή όχι. Χρησιμοποιεί τους τρεις από τους τύπους γνώσης που περιγράφηκαν παραπάνω. Η συνολική διαδικασία διακρίνεται σε δύο λειτουργίες: abstraction και matching. Στην διαδικασία του abstraction, γίνεται μία ανακατασκευή της υπόθεσης που εισάγεται στο σύστημα, απαλλάσοντάς την από άσχετες πληροφορίες. Στη συνέχεια, οι εναπομείναντες όροι απεικονίζονται σε εκείνους που περιέχονται στους κανόνες. Οι κανόνες σπάνια αναφέρονται σε συγκεκριμένες καταστάσεις. Περιέχουν γενικούς όρους, και επομένως η συγκεκριμένη υπόθεση πρέπει να αντιστοιχηθεί στην γενική κατάσταση προκειμένου να εφαρμοστούν οι νόμοι. Η απεικόνιση γίνεται με χρήση του world knowledge. Όταν έχει γίνει η απεικόνιση της υπόθεσης, όλοι οι νόμοι που εφαρμόζονται στη συγκεκριμένη

Semantic Web & Law Ontologies in Legal Reasoning- 20 -

υπόθεση κάνουν εκτίμηση της κατάστασης. Οι κανόνες μπορούν πλέον να εφαρμοστούν άμεσα, καθώς η υπόθεση έχει μετασχηματιστεί σε όρους που αναφέρονται στις συνθήκες των κανόνων. Τέλος, καθώς περισσότεροι του ενός κανόνες μπορούν να εφαρμόζονται σε μία υπόθεση και, επειδή μπορούν να εφαρμοστούν «συγκρούσεις» μεταξύ των κανόνων αυτών, γίνεται χρήση του meta-legal knowledge για την επίλυση των παραπάνω συγκρούσεων. Με λίγα λόγια, το normative assessment έχει δύο εισόδους και μία έξοδο. Η πρώτη είσοδος είναι η περιγραφή της υπόθεσης, που είναι ένα σύνολο από προτάσεις σε σχέση με τον κόσμο. Η δεύτερη είσοδος είναι ένα σύνολο κανόνων, και συγκεκριμένα ένα υποσύνολο της βάσης του normative knowledge. Η έξοδος είναι η εκτίμηση της υπόθεσης (case assessment), ένα σύνολο από καταστάσεις των μερών της υπόθεσης με τους αντίστοιχους κανόνες που εφαρμόστηκαν.

Πέραν των εν εξελίξει ερευνητικών προγραμμάτων, το θέμα των νομικών οντολογιών φαίνεται να απασχολεί σε μεγάλο βαθμό την ευρωπαϊκή αγορά. Το πλήθος των σχετικών δημοσιεύσεων εμπλουτίζεται συνεχώς με νέο υλικό, ενώ διοργανώνονται και συνέδρια με θέμα τις νομικές οντολογίες. Ενδεικτικά αναφέρουμε το “ICAIL 2003 Workshop on Legal Ontologies and Web based legal information management” που θα λάβει χώρα στις 28 Ιουνίου 2003 στο Εδιμβούργο. Περισσότερες πληροφορίες μπορεί να βρει κανείς στο σχετικό site: http://www.lri.jur.uva.nl/~winkels/legontICAIL2003.html

References:

Harmonisation perspectives of some promising content standards (pp. 24-35), Martin Doerr, Aldo Gangemi

IT Support for the Judiciary: Use of Ontologies in the e-Court Project, Joost Breuker, Abdullatif Elhag, Emil Petkov, Radboud Winkels

POWER: Programme for an Ontology based Working Environment for modelling and use of Regulations and legislation, Drs. Tom M. van Engers, Dr, Patries J.M. Kordelaar, Ing. Jan den Hartog M.Sc., Ir. Erwin Glassee

OntoWeb, http://ontoweb.aifb.uni-karlsruhe.de/ OntoWeb Legal Ontologies Working Group, http://ontology.ip.rm.cnr.it/legontoweb.html ePower, http://www.lri.jur.uva.nl/research/epower.html EPI-SPARK, http://www.bmtech.co.uk/epi-spark/index.html Constructing an IR-oriented legal ontology, Guirarde Lame Legal Ontologies: A Functional View [Joost Breuker, Andre Valente, Radboud

Winkels]. ON-LINE: An Architecture for Modeling Legal Information [Andre Valente,

Joost Breuker]. Semantic Web & Law Ontologies in Legal Reasoning

- 21 -

Proposal for a Dutch Legal XML standard, [Alexander Boer, Rinke Hoekstra, Radboud Winkels, Tom van Engers2, and Frederik Willaert].

CLIME: Intelligent Legal Information Serving Put to the Test [Radboud Winkels].

Semantic Web & Law Ontologies in Legal Reasoning- 22 -