DES Κ Α L L I Μ Α I CI Ο S...des Bruches bedingt zu haben. Da das am linksfeitigen Rande der...

Post on 06-Sep-2020

2 views 0 download

Transcript of DES Κ Α L L I Μ Α I CI Ο S...des Bruches bedingt zu haben. Da das am linksfeitigen Rande der...

'S

U S DER ΗΕΚALE

DES

Κ Α L L I Μ Α C II Ο S

HERAUSGEGEBEN VON

T H E O D O R G O M P E R Z

MIT 2 TAFELN

SONDERABDRUCK AUS DEM VI. BANDE DER ,MITTHEILUNGEN AUS DER SAMMLUNG

DER PAPYRUS ERZHERZOG RAINER'

W I E N

AUS DER Κ. K. HOF- UND STAATSDRUCKEREI

189/

AUS DER H E K A L E D E S Κ A L L I MAC HOS. Mit den T a f e l n I und II.

Vorbemerkung.

A n der V e r w e r t h u n g d e s l i terarifchen D e n k m a l s , das hier der Ö f f e n t l i c h k e i t über-

g e b e n wird, h a b e n fich mehrere H ä n d e bethei l igt . D a s f e l b e w u r d e zuvörder f t e inem

j u n g e n Phi lo logen, D r . JOSEPH ZLNGERLE, ü b e r a n t w o r t e t , d e m fich fofort ein Studien-

genof fe , Dr . WILHELM WEINBERGER, zugefe l l te . D i e f e r hat, mit ka l l imachei fchen Studien

befchäf t ig t , die P r o v e n i e n z des S t ü c k e s zuerft erkannt, und b e i d e h a b e n das d e m E r w e i s

diefer T h e f e d i e n e n d e M a t e r i a l g e f a m m e l t . In der u n g e m e i n mühfel igen Entz i f ferungs-

arbeit w u r d e n die be iden j u n g e n G e l e h r t e n v o n den H e r r e n BORMANN und K R A L L

w e f e n t l i c h unterf tützt . I n s b e f o n d e r e der e r f t g e n a n n t e diefer F o r f c h e r hat anläfslich krit i fcher

Ü b u n g e n , die er mit feinen S c h ü l e r n abhielt , die R e f t i t u t i o n diefer Ü b e r r e f t e in der

n a c h h a l t i g f t e n W e i f e g e f ö r d e r t . Schl ie fs l i ch w u r d e der U n t e r z e i c h n e t e , der f c h o n früher

in B e t r e f f e inzelner Ste l len zu R a t h e g e z o g e n w a r d , v o n den G e n a n n t e n erfucht , die

d u r c h äufsere U m f t ä n d e ins S t o c k e n g e r a t h e n e A r b e i t e inem w e n i g f t e n s vor läuf igen

A b f c h l u f f e zuzuführen — eine A u f g a b e , der er f ich nicht entz iehen zu follen, die er a b e r

nur unter der M i t w i r k u n g d e s H e r r n K A R L W E S S E L Y in einer e in igermafsen befriedi-

g e n d e n W e i f e erfüllen zu k ö n n e n g l a u b t e . L e t z t e r e r hat einen T h e i l d e r ihm fpärl ich

z u g e m e f f e n e n M u f s e f t u n d e n d e m E n t z i f f e r u n g s g e f c h ä f t e mit e b e n f o h i n g e b e n d e m Eifer ,

als g l ä n z e n d e m E r f o l g e g e w i d m e t . B l e i b t a u c h j e t z t n o c h fo m a n c h e s R ä t h f e l ungelöf t ,

fo darf d o c h \vohl die H o f f n u n g als b e r e c h t i g t gel ten, dafs nunmehr, da das f c h w e r f t e

S t ü c k A r b e i t g e t h a n ift, auch die n o c h ü b r i g e n S c h w i e r i g k e i t e n f ich nicht als unüber-

windl ich erwei fen w e r d e n .

D i e e inzelnen L e f u n g e n ihren U r h e b e r n zuzuweifen, hat f ich in F o l g e d e s o b e n

a n g e d e u t e t e n , auf der V e r e i n i g u n g v e r f c h i e d e n e r K r ä f t e b e r u h e n d e n A r b e i t s v e r f a h r e n s in

fehr v ie len Fä l len nicht als thunlich g e z e i g t , und fo wurde , um nicht durch thei lwei fe

A n g a b e n einen unricht igen E i n d r u c k h e r v o r z u b r i n g e n , auf eine derart ige S c h e i d u n g über-

h a u p t verz ichtet . A u c h w ä r e diefe S o n d e r u n g um fo f c h w i e r i g e r durchzuführen, da g a r

häuf ig v o n d e m E i n e n als C o n j e 6 l u r das a u f g e f t e l l t war, w a s n a c h t r ä g l i c h ein A n d e r e r

Mitth. a. d. S. d. P a p y r u s Erzh. Rainer 1897. V I . B d . !

t h a t f ä c h l i c h g e l e f e n hat . F ü r die ,Einle i tung ' und den , C o m m e n t a r ' , d e m z w e i , E x c u r f e '

n a c h f o l g e n , w u r d e n die mir v o r l i e g e n d e n A u f z e i c h n u n g e n reichlich, w e n n auch nicht ohne

j e d e n r e d a f t i o n e l l e n E i n g r i f f v e r w e r t h e t , w o b e i erhebl icheren Mit thei lungen der N a m e

ihres U r h e b e r s b e i g e f ü g t ift. A l l e im L a u f e der A r b e i t a u f g e t a u c h t e n V e r m u t h u n g e n zu

verze ichnen, k o n n t e nicht meine A u f g a b e fein. D a s mit äufserf ter S o r g f a l t und Gewif fen-

h a f t i g k e i t a n g e f e r t i g t e F a c f i m i l e (Tafe l II) wird die C o n t r o l e b e z i e h e n t l i c h die F o r t f ü h r u n g

der A r b e i t er leichtern, w ä h r e n d der L i c h t d r u c k (Tafel 1) v o n den ihr a n h a f t e n d e n

S c h w i e r i g k e i t e n eine a n g e m e f f e n e V o r f t e l l u n g g ibt . S e i t der V e r ö f f e n t l i c h u n g des S e p a r a t -

a b d r u c k e s find d e m H e r a u s g e b e r zahlre iche , die K r i t i k fowohl , als die Interpretat ion

d e s B r u c h f t ü c k e s b e t r e f f e n d e B e i t r ä g e v o n F a c h g e n o f f e n z u g e g a n g e n , die im F o l g e n d e n

d a n k b a r v e r w e r t h e t w e r d e n . E s find dies A n z e i g e n von O . CRUSIUS, L i ter . C e n t r a l b l a t t ,

1893, Nr. 32; G . K N A A C K , Berl iner W o c h e n f c h r i f t für c laf f i fche P h i l o l o g i e , 1894, Nr. 14;

E . MAASS, D e u t f c h e L i t e r a t u r z e i t u n g , 1893, 33! T U . REINACH, R e v u e d e s E t u d e s

g r e c q u e s , B d . V I , Nr. 22; die A b h a n d l u n g e n von E. DEI PLCCOLOMINI, N u o v a A n t o l o g i a

italiana, V o l . 46, ser. 3, 1. A u g u f t 1893; H. J. POLACK, S e p a r a t a b d r u c k aus V e r s l a a g e n en

M e d e d e e l i n g e n d. kon. A c a d e m i e v a n W e t e n s c h a p p e n A f d e e l i n g L e t t e r k u n d e , 3d e R e e k s ,

D e e l X , 1894; U . V. WLLAMOWLTZ-MÖLLENDORFF, N a c h r i c h t e n der k ö n i g l . G e f e l l f c h a f t

der W i f f e n f c h a f t e n , G ö t t i n g e n 1893, Nr. 19; ROBINSON ELLIS, Journ. of P h i l o l o g y , XXIV,

48 ff. G ü t i g e , theils mündliche, theils brief l iche Mitthei lungen v e r d a n k e ich den H e r r e n

v . ARNIM, DIELS, K A I B E L , STERNBACH, W E C K L E I N und ZIELINSKI. A u c h hat H e r r

W E S S E L Y einige der a m fchwerf ten l e s b a r e n Zei len des Or ig ina ls einer n o c h m a l i g e n

m ü h e v o l l e n und k e i n e s w e g s ergebnifs lofen U n t e r f u c h u n g unterzogen.

T h . Gomperz.

Einleitung.

E s ift eine Perle a lexandrini fcher Poef ie , die wir im F o l g e n d e n unferen L e f e r n dar-

zubieten fo g lückl ich find. V o n d e m im A l t e r t h u m am h ö c h f t e n g e f c h ä t z t e n W e r k e des

K a l l i m a c h o s w a r e n uns bisher nur u n g e f ä h r drei fs ig V e r f e b e k a n n t , zum g r ö f s t e n T h e i l

E inze lver fe , hie und d a zu G r u p p e n v o n zwei o d e r drei f o l c h e n vereinigt , w ä h r e n d j e d e r

V e r f u c h , e in igermafsen g r ö f s e r e V e r s g e b i l d e zu reconftruiren, durch e b e n den F u n d , der

uns befchäf t ig t , w i d e r l e g t w o r d e n ift. N i c h t o h n e freudige U b e r r a f c h u n g wird m a n d a h e r

die l a n g e n V e r s r e i h e n betrachten , die uns auf der hier a b g e b i l d e t e n g e b r ä u n t e n Holz-

tafel e n t g e g e n t r e t e n . D i e f e l b e hat, wie die an ihr e r k e n n b a r e n L e i n w a n d f p u r e n z e i g e n ,

l a n g e Z e i t in unmit te lbarer N ä h e einer M u m i e in einem ä g y p t i f c h e n G r a b e geruht, aus

d e m fie j e t z t g l e i c h m a n c h e n a n d e r e n ant iken L i t e r a t u r w e r k e n e r f t a n d e n und der wif fen-

fchaft l ichen A u s b e u t u n g erfchloffen ift. U n d nicht nur der W i f f e n f c h a f t , auch d e m äfthe-

t i fchen G e n u f s j e d e s L i t e r a t u r f r e u n d e s ift hiemit ein Bef i tz erworben, der fo l a n g e l e b e n d i g

b le iben wird, als die gr iechi fche S p r a c h e und die K l e i n o d i e n gr iechi fcher Poef ie g e k a n n t

und g e f c h ä t z t fein werden. D e n n um dies fo for t zu b e m e r k e n , v o n der K u n f t des

K a l l i m a c h o s und d e m W e r t h feiner D i c h t u n g e n g e w i n n e n wir nunmehr eine vo l lere und

h ö h e r e V o r f t e l l u n g , als wir b is lang befafsen. D i e V e r f e , in w e l c h e n des T h e f e u s R ü c k k e h r

v o n d e m K a m p f mit d e m m a r a t h o n i f c h e n St ier und feine B e g r ü f s u n g durch die ihm

zujubelnden und ihn mit e inem B l ä t t e r r e g e n ü b e r f c h ü t t e n d e n L a n d l e u t e gefchi ldert wird,

am Beginne und in nicht ger ingerem, vielleicht in noch höherem Mafse die Darfte i lung

des T a g e s a n b r u c h s und des erwachenden ländlichen Getr iebes am Schlufs diefer Überre f te

— fie g e h ö r e n zu dem beften, was wir von kall imacheifcher D i c h t u n g befitzen, j a zu dem

vorzügl ichften, w a s uns v o n der Poef ie feines Zeitalters überhaupt erhalten ift. A u c h darf

uns dies nicht W u n d e r nehmen. D e r G e g e n f t a n d der zuletzt genannten Schi lderung ift

durch feinen genrehaf ten C h a r a k t e r augenfcheinl ich der dichterifchen A n l a g e des grofsen

A l e x a n d r i n e r s am congenial f ten, wie denn j a auch T h e o k r i t dort das H ö c h f t e erreicht,

w o er Bi lder des A l l t a g s l e b e n s dichterifch verklärt. A u c h war die .Hekale ' , wie längft

bekannt und anerkannt ift, ein W e r k feiner gereiften Mufe — ein Punkt, über den

neuere Unterfuchungen im V e r e i n e mit unferem Funde uns ein noch f ichereres Urthei l

ge f tat ten, als v o r d e m erreichbar w a r . D e n n da die S c h m ä h u n g umfangreicher Gedichte ,

\vie fie uns am Schlufs des A p o l l o h y m n u s entgegentr i t t , d o c h nicht füglich der A b -

faffung eines eigenen grofsen G e d i c h t e s n a c h g e f o l g t fein kann, fo erfcheint der Schlufs

ftatthaft, dafs die ,Hekale ' , die ein antiker L e f e r ein ,grofses Gedicht ' genannt hat

(Schol . zu II 106), fpäter gefchrieben ift als jener nach 247 v. Ch. G. (vergl. STUDNICZKA,

Hermes 28, 14) verfafste H y m n u s . W a r jedoch an der Richt igke i t diefer A u s f a g e ein

Zweifel noch mögl ich, fo wird er durch die hier ans L i c h t tretenden Ü b e r r e f t e des

Gedichtes verfcheucht . D a felbft nebenfächliche, von dem H a u p t t h e m a wei tabl iegende

E p i f o d e n mit fo grofser Ausführ l ichkei t behandelt werden, wie insbefondere die Columnen

II und III fie uns zeigen, fo können wir es unmögl ich bezweifeln, dafs die vol l f tändige

D i c h t u n g einen beträcht l ichen U m f a n g befeffen hat ; jenes Zeugnis wird gef ichert und die

aus ihm fliefsende F o l g e r u n g verftärkt. Man wird fortan kein B e d e n k e n t ragen dürfen,

die ,Hekale ' für eines der reifften, wenn nicht das reiffte W e r k unferes Dichters , und,

wenn derfelbe, wie man nicht ohne Grund annimmt, um 235 v. Ch. aus dem L e b e n

gefchieden ift, für eine feiner letzten S c h ö p f u n g e n zu halten.1 D a z u ftimmt es aufs befte,

dafs er hier einen der E i g e n a r t feines T a l e n t e s fo wohl entfprechenden S t o f f gewähl t hat

und dafs von dem froft igen W o r t p o m p , der uns den Genufs der H y m n e n vielfach ver-

leidet, kaum i r g e n d w e l c h e S p u r e n anzutreffen find. U n d da wir einmal von dem K u n f t w e r t h

des W e r k e s zu fprechen uns veranlafst fahen, fo fei noch eines nicht wenig bezeichnenden

U m f t a n d e s gedacht . D i e Vorfchr i f t , welche A r i f t o t e l e s in der P o e t i k den E p i k e r n ertheilt,

foweit als irgend m ö g l i c h hinter ihrem S t o f f e zu verfchwinden, fo w e n i g als irgend

mögl ich felbft zu fprechen, fondern ftatt deffen die von ihnen eingeführten Perfonen reden

zu laffen — diefe K u n f l r e g e l , zu deren B e f o l g u n g fich auch in den H y m n e n fo beträcht-

liche A n f ä t z e erkennen laffen, wird in den neuen Bruchftücken in einer A u s d e h n u n g

verwirklicht, die z w a r das Verf tändnifs derfelben in nicht g e r i n g e m Mafse beeinträcht igt ,

v o n dem Kunftver f tand des D i c h t e r s aber uns einen hohen B e g r i f f gibt. Inwieweit Kal l i-

m a c h o s hier der E i n g e b u n g feines Genies, inwieweit er — der Mann v o n umfaffendfter

Gelehrfamkeit und der Schüler des Ar i f to te l ikers Prax iphanes —- bewufst und abfichtl ich

dem G e b o t des grofsen Kunft theoret ikers g e f o l g t ift, wer möchte dies mit Sicherheit

entfeheiden wollen?

D o c h es ift Zeit , das D e n k m a l , dem wir fo reiche Belehrung und nicht minder

reichen Genufs verdanken, ins A u g e zu faffen.

L [Anders, urtheilt v. WILAMOWITZ a. a. O.]

— II —

D i e faft 2 cm d i c k e H o l z t a f e l hat eine L ä n g e v o n 52 cm\ die H ö h e w e c h f e l t

z w i f c h e n 8 cm (am linken) und 10 cm (am r e c h t e n Ende) , d a der B r u c h in nicht g a n z

para l le ler R i c h t u n g zur o b e r e n B e g r e n z u n g s k a n t e d e r T a f e l ver laufen ift. D a s erha l tene

S t ü c k wei f t an der B r u c h f l ä c h e die S p u r e n v o n drei D u r c h l o c h u n g e n auf, j e eine d a v o n

a m äufserf ten E n d e der fe lben; ein v ier tes L o c h fitzt in der II. C o l u m n e nahe a m R a n d e

des B r u c h e s ; fämmtl iche l iegen in einer G e r a d e n und fcheinen d e m n a c h die R i c h t u n g

des B r u c h e s b e d i n g t zu haben. D a d a s a m l inksfeit igen R a n d e der T a f e l bef indl iche

L o c h ein Hineinrücken der A n f ä n g e der Z e i l e n Ii, 12, 13 v e r u r f a c h t hat und ebenfo

j e n e m in C o l u m n e II, 13 a u s g e w i c h e n w u r d e , ift es f icher, dafs die D u r c h l o c h u n g e n

f c h o n v o r der B e f c h r e i b u n g der T a f e l v o r h a n d e n waren. D a f s fie zur d a u e r n d e n Befeft i -

g u n g der letzteren an einer W a n d vermitte l f t N ä g e l gedient hätten, ift f c h o n in A n b e -

t r a c h t der b e f c h r i e b e n e n R ü c k f e i t e w e n i g wahrfcheinl ich . A u f die A r t der B e f e f t i g u n g

wei fen v ie lmehr die in der M i t t e der o b e r e n K a n t e d e r T a f e l f y m m e t r i f c h l i e g e n d e n und

tief in das H o l z e i n d r i n g e n d e n N a g e l l ö c h e r , die d u r c h F ä d e n mit e inander v e r b u n d e n

zu d e n k e n f ind; die T a f e l k o n n t e fomit b e w e g l i c h a u f g e h ä n g t und n a c h B e l i e b e n a b g e -

n o m m e n o d e r u m g e k e h r t w e r d e n . A u f die letztere A r t der B e n ü t z u n g wei fen die auf der

R ü c k f e i t e bef indl ichen zwei C o l u m n e n aus Euripides ' Phoeniffen. A u s diefen e r g i b t f ich

a u c h die G r ö f s e n b e f t i m m u n g des ver loren g e g a n g e n e n S t ü c k e s (vgl. Mit th . aus der

S a m m l . der P a p y r u s E r z h e r z o g Rainer , V , 7 4 f f ) . Z w i f c h e n den in zwei C o l u m n e n

g e f c h r i e b e n e n 11 , b e z i e h u n g s w e i f e 12 V e r f e n der euripideifchen T r a g ö d i e fehlen 18 o d e r

jg V e r f e . D a d a s f e l b e V e r h ä l t n i f s a u c h für die V o r d e r f e i t e a n g e n o m m e n w e r d e n darf,

e r g i b t fich, dafs der B r u c h uns be i läuf ig drei Fünfte l der g a n z e n T a f e l e n t z o g . A m

o b e r e n E n d e ift nichts ver loren, da der R a n d durch zwei e i n g e k e r b t e L i n i e n b e z e i c h n e t

i ft ; S p u r e n einer fo lchen B e g r e n z u n g finden fich a u c h an den feit l ichen E n d e n . Ü b e r die

B e f t i m m u n g des G a n z e n k a n n ein Z w e i f e l nicht obwal ten . E i n e Holz ta fe l , die mit e inem

T h e i l e der B o t e n r e d e aus e inem der drei m e i f t g e l e f e n e n D r a m e n des E u r i p i d e s und mit

einer an m y t h o l o g i f c h e n A n f p i e l u n g e n reichen Part ie eines der g e f e i e r t e f t e n W e r k e des

K a l l i m a c h o s be fchr ieben wurde, w a s fo l l te fie a n d e r s g e w e f e n fein als eine Schul ta fe l ,

w e l c h e als V o r l a g e für L e f e - und I n t e r p r e t a t i o n s ü b u n g e n g e d i e n t hat?

D i e f e r nicht v o m H e r a u s g e b e r herrührenden D a r l e g u n g darf er hinzufügen, dafs

unfere T a f e l fich, w i e dies ihre B e f t i m m u n g mit fich brachte , v o n d e m D u t z e n d bisher

b e k a n n t g e w o r d e n e r , g le ichfal ls in Ä g y p t e n aufgefundener gr iechi fcher S c h u l t a f e l n (iiber

diefe v e r g l . W E L C K E R im Rhein . Mus. X V , 155 ff. und FRÖHNER, T a b l e t t e s G r e c q u e s du

m u s e e de Marsei l le , Paris 1867), die zu S c h r e i b e ü b u n g e n g e d i e n t haben, in j e d e m

B e t r a c h t unterfcheidet . Ihre S c h r i f t f t a m m t , wie n a c h WESSELV'S E r m i t t l u n g die der

Curf ive a n g e h ö r i g e n S c h r i f t z ü g e des D e n k m a l s lehren, aus d e m vierten nachchr i f t l i chen

Jahrhundert .

W i r w e n d e n uns v o n diefen A u f s e r l i c h k e i t e n zu den F r a g e n der f o g e n a n n t e n

höheren K r i t i k . D e n e igent l i chen U r f p r u n g s f t e m p e l unferes S t ü c k e s b i l d e t V . 13 der

v ier ten C o l u m n e , der f o w o h l in e inem S c h o l i o n zu A r i f t o p h a n e s ' F r ö f c h e n 1 2 9 7 als bei

Su idas s. ν. ιμαΐον angeführt und an erfter S t e l l e d e m K a l l i m a c h o s , an zwei ter der

, H e k a l e ' des fe lben z u g e f p r o c h e n wird. K a n n fomit über die A u t o r f c h a f t diefer ununter-

b r o c h e n fort laufenden V e r s r e i h e und über ihre Z u g e h ö r i g k e i t zu d e m g e n a n n t e n G e d i c h t e

nicht der S c h a t t e n eines Z w e i f e l s bef tehen, fo gi l t w e n n auch aus a n d e r e n G r ü n d e n g e n a u

— II —

dasfe lbe von Col . I. D i e f e entbehrt zwar einer ebenfo unzweideutigen B e g l a u b i g u n g als

Beftandthei l der , H e k a l e ' ; allein die N e n n u n g des Thefeus , der von Marathon k o m m e n d

den gefeffel ten St ier an der H a n d führt und an feinen V a t e r Ä g e u s die B o t f c h a f t

fendet, dafs er das gefahrvol le A b e n t e u e r g lückl ich bef tanden hat, die fchon erwähnte

jube lnde Begrüfsung, die ihm v o n den ihn umringenden L a n d l e u t e n zutheil wird — alle

diefe Z ü g e würden einen Zwei fe l an der Provenienz auch diefer Versre ihe felbft dann

nicht a u f k o m m e n laffen7 wenn fie vereinzelt auf uns g e k o m m e n wäre und wenn nicht

überdies V . 6 als kal l imacheifch b e z e u g t und nebenbei b e m e r k t fchon früher der ,Hekale '

wenn auch in ganz unrichtiger V e r b i n d u n g mit einigen anderen Bruchftücken zugewiefen

w o r d e n wäre. E in wunderbares Spiel des Zufal ls hat es fo gefügt , dafs die Schlufs-

w o r t e diefer Co lumne v o n Suidas angeführt werden und unferen T e x t um zwei daran

g e k n ü p f t e W o r t e bereichern helfen; der Zufammenhang, in dem das namenlofe Ci tat

erfcheint, hat übrigens fchon RuHNKEN geftat tet , es der ; H e k a l e ' des K a l l i m a c h o s zu-

zuweifen. Zur V e r f t ä r k u n g des Bewei fes , der freilich keiner folchen bedarf, dient ferner

der Umftand, dafs zwei Col . I V , Z . 4 und 12 b e g e g n e n d e W e n d u n g e n , desg le ichen der

V e r s I V , 14 durch antike A n f ü h r u n g e n als kal l imacheifch dire£l bezeugt , beziehentl ich

längft erkannt find.

A n d e r s f teht es um die Columnen II und III. Hier ver f iegen die antiken Ci ta te

vol l f tändig, und da überdies der Inhalt M a n c h e s bietet , das man in der ,Hekale ' zu

finden k a u m erwartet hätte — Col . III fcheint eine K r ä h e redend eingeführt zu fein — ,

fchliefslich aber die beiden C o l u m n e n v o n einer anderen H a n d gefchr ieben fcheinen als I

und I V (vgl. den E x c u r s I), fo ift es begrei f l ich, dafs der G e d a n k e erwachen konnte, es

m ö c h t e n uns hier die Überref te eines ver fchiedenen G e d i c h t e s vor A u g e n l iegen. A l l e i n

fo natürlich folch eine A n w a n d l u n g v o n S k e p f i s auch ift, fo v e r k e h r t wäre es, bei ihr

f tehen bleiben zu wollen. D i e ungle iche V e r t h e i l u n g der Citate , bei der übrigens der

fchlechtere Erhal tungszuf tand der C o l u m n e III, die ger ingere Zahl darin überhaupt les-

barer und die bisher wenigf tens unvoll f tändigere L e f u n g auch diefer Zeilen mit in R e c h -

nung zu ziehen ift, kann durch das zufällige V o r k o m m e n einiger überaus feltener und

darum erklärungsbedürft iger W o r t e in den Columnen I und I V , g le ichwie dadurch

bedingt fein, dafs hier augenfcheinl ich Glanzfte l len des G e d i c h t e s vorl iegen, die häufiger

gelefen und darum auch reichlicher a u s g e z o g e n wurden. In S p r a c h e und V e r s b a u bieten

die zwei fragl ichen C o l u m n e n nichts, w a s der A r t des K a l l i m a c h o s fremd w ä r e und

Einzelheiten wie jener V e r s f c h l u f s : αλλά e TTaMac (III 3 vergl ichen mit h y m n . I 13:

αλλά έ cPeir|c), fcheinen die F a f t u r des K a l l i m a c h o s zu verrathen. Befremdlich, j a

räthfelhaft ift aber auch gar M a n c h e s in der fo w o h l b e g l a u b i g t e n vierten Columne. D e n n

w e r m a g w o h l die eine jener zwei F r a u e n fein — in der anderen dürfen wir bis auf

W e i t e r e s die Namensträger in des G e d i c h t e s erbl icken — die bis in die tiefe N a c h t

hinein mit einander plaudern, bis der S c h l a f fie überrafcht und fie nach kurzer R a f t v o n

einem N a c h b a r g e w e c k t werden, der den A n b r u c h des M o r g e n s in den meifterhaften

Schlufsverfen fchi ldert? 1 W i e kann diefe U n b e k a n n t e das künft ige Schickfa l des R a b e n

v o r h e r f a g e n , der o b der unliebfamen K u n d e , die er dem A p o l l o n von der Untreue feiner

1 [Hekale und ihre H a u s k r ä h e , — fo glaubt jetzt MAASS, desg le ichen W E I L bei T H . REINACH, die K r ä h e

und ein anderer V o g e l , — fo glaubt v. WILAMOWITZ desgleichen die F r a g e beantworten zu follen.]

— II —

G e l i e b t e n bringt , fein j e t z t n o c h f c h n e e w e i f s e s G e f i e d e r g e g e n ein p e c h f c h w a r z e s ver-

taufchen wird? S o l c h e V o r b l i c k e in die Zukunft , die ü b r i g e n s K a l l i m a c h o s u n g e m e i n

l iebt, p f l e g e n d o c h nur G ö t t e r n , w e n n nicht S e h e r n b e i g e l e g t zu w e r d e n , und nichts,

w a s wir bisher v o n d e m Inhalt d e s G e d i c h t e s wufsten, hat uns auf d a s A u f t r e t e n einer

G ö t t i n o d e r auch nur einer S e h e r i n v o r b e r e i t e t , die in der g a f t l i c h e n H ü t t e d e s g u t e n

M ü t t e r c h e n s e inkehrt und mit ihm traul iche Z w i e f p r a c h e p f l e g t . M a n mufs e b e n a n g e -

fichts neuer F u n d e al lezeit auf E r w e i t e r u n g e n , j a auf v e r b l ü f f e n d e E r w e i t e r u n g e n unferer

b isher igen K e n n t n i f s g e f a f s t fein. W e n n a b e r ke in V e r s j e n e r C o l u m n e n als zu unferem

E p y l l i o n g e h ö r i g ( o d e r a u c h nur als kal l imachei fch) b e z e u g t w a r , fo gi l t dies d o c h nicht

v o n d e m S a g e n f t o f f , den fie b e h a n d e l n . W i f f e n wir d o c h l ä n g f t d u r c h ein S c h o l i o n zur

Ilias (B 547), dafs die G e b u r t d e s E r i c h t h o n i o s darin erzählt w a r d . D a nun C o l u m n e II

uns eine R e i h e v o n Z ü g e n der E r i c h t h o n i o s - S a g e vorführt , wie dafs A t h e n a d e n f e l b e n

den K e k r o p s t ö c h t e r n ü b e r g i b t , w ä h r e n d fie fe lbft f ich v o n A t h e n entfernt, um einen zur

S i c h e r u n g der ihr j ü n g f t durch G ö t t e r f c h l u f s zugefa l lenen S t a d t b e f t i m m t e n B e r g herbei-

zuholen und dafs die Hüterinnen des H e p h a i f t o s k i n d e s ihre N e u g i e r nicht zu b e z ä h m e n

v e r m ö g e n und den K o r b öffnen, der A t h e n e n s S c h ü t z l i n g v e r w a h r t — fo d a r f m a n w o h l

in j e n e m Z e u g n i f s d e n , w e n n a u c h nicht v o l l f t ä n d i g e n E r f a t z einer T e x t a n f ü h r u n g

erbl icken. U n d a u f s E n g f t e h ä n g t mit d e m Inhalt diefer C o l u m n e j e n e r d e r a r g z e r r ü t t e t e n

C o l u m n e III z u f a m m e n , in w e l c h e r v o n d e m f c h w e r e n Grol l der G ö t t i n g e g e n die K r ä h e

die R e d e ift, ein Grol l , d e r n a c h der b e i m A t t h i d e n f c h r e i b e r A m e l e f a g o r a s ( F r a g m .

hist. g r a e c . II, 22) und bei O v i d ( M e t a m . II, 531 sqq.) am ausführl ichften e r h a l t e n e n

V e r f i o n d a d u r c h h e r v o r g e r u f e n war, dafs eine K r ä h e v o n j e n e m A 6 1 f r e v e l h a f t e r N e u g i e r

der A t h e n a K e n n t n i f s g e g e b e n hat. E i n e B r ü c k e z w i f c h e n C o l u m n e III und I V endl ich

f c h l ä g t die f c h o n erwähnte , auf das S c h i c k f a l des R a b e n b e z ü g l i c h e W e i s f a g u n g , da

a u g e n f c h e i n l i c h die G l e i c h a r t i g k e i t des M o t i v s — B e f t r a f u n g d e s Ü b e r b r i n g e r s einer

u n w i l l k o m m e n e n B o t f c h a f t — es ift, die hier wie bei O v i d die z w e i E r z ä h l u n g e n mit

e inander v e r k n ü p f t hat . S o m i t e n t b e h r e n a u c h die b e i d e n in R e d e f t e h e n d e n C o l u m n e n

nicht einer an fich freilich f c h w ä c h e r e n , j e d o c h durch die U m r a h m u n g , innerhalb deren

fie erfcheinen, a u s r e i c h e n d v e r f t ä r k t e n urkundl ichen B e g l a u b i g u n g . A u c h das B e f r e m d e n ,

w e l c h e s die im M e t a m o r p h o f e n f t y l g e h a l t e n e K l a g e der K r ä h e uns b e r e i t e t , wird durch

eine n a h e l i e g e n d e E r w ä g u n g g e m i l d e r t . D a f o g l e i c h im B e g i n n e der in C o l u m n e I V

ohne U n t e r b r e c h u n g ver laufenden V e r s r e i h e eine der zwei fpäter e r w ä h n t e n F r a u e n die

S p r e c h e r i n fein mufs und die den R a b e n b e t r e f f e n d e W e i s f a g u n g mit der E r z ä h l u n g v o m

S c h i c k f a l d e r K r ä h e auf 's innigfte v e r k n ü p f t ift, fo k ö n n e n die der K r ä h e in den M u n d

g e l e g t e n W o r t e k a u m e t w a s a n d e r e s fein als eine A n f ü h r u n g innerhalb der A n f ü h r u n g .

E i n e ernftere und f c h w i e r i g e r e F r a g e ift die n a c h der A n o r d n u n g und d e m Zufam-

m e n h a n g der C o l u m n e n . H i e r ü b e r hat H e r r ZINGERLE in einer E r ö r t e r u n g , die anläfsl ich

der U n t e r f c h e i d u n g v o n zwei S c h r e i b e r h ä n d e n auch m a n c h e s p a l ä o g r a p h i f c h e D e t a i l

berührt , e i n g e h e n d g e h a n d e l t (fiehe E x c u r s I).

Text und Commentar. (Vergl . die Tafe ln I und II.)

C o l u m n e I.

ι έτερην περιάπτε και είν dop ή κ ε ν

ώε i'bov, o[ iV] αμα πάντεε ύπ[έτρ]εε[α]ν ήδ' [έλίαε]θεν

avbpa μέγαν και θήρα πελώριον άντ[α i]bec0ai,

μέεφ' οτε 6ή Θηεεύε φιν άπόπροθι μακρόν άυεε-

5· μίμνετε θαρεήεντεε, εμώ be [τ]ιε Αίγεϊ πατρι

νευμενοε ώετ ' [ώ]κιετοε έε αετυρον άγγελιώτηε

ώε ένεποι — π ό λ ε ω ν κεν άναψύΗειε μ ε ρ ι μ ν έ ω ν — '

,,Θηεευε ούχ άπ' εύύδρου Μαραθώνοε

[£]ωόν άγων τον ταΰρον." ό μεν ψάτο, τοι b' άίοντεε

ί ο . [π]άντεε ,[ί]ή παιήον" άνέκλαγον, αύθι bέ μίμνον.

ούχι νότοε τόεεην γε χύειν κατεχεύατο φ ύ λ λ ω ν

ού βορέηε oub' αύτόε ότ' έπλετο φ υ λ λ ο χ ό ο ε μ(ε)ίε,

[δ]εεα τότ ' [ά]γ[ρ]ώεται περί [τ5] άμφί [τ]ε Θηεέι βάλλον,

[οϊ μιν έκυκλώεα]ντο περιετα[^]όν, αι bέ γυναΐκεε

ετόρνηειν άνεετεψον

V . ι D i e u n g e m e i n fchvver zu entz i f fernden W o r t e g e f t a t t e n ke ine v ö l l i g f i chere

A u s l e g u n g . W ä h r e n d des K a m p f e s mit d e m St ier h a t t e T h e f e u s (vgl. die V a f e n b i l d e r

bei K l e i n E u p h r o n i o s 2, S. 193 ff. und M u s e o ital. , III, 1890, S. 2 0 9 ff.) d a s im W e h r -

g e h ä n g f t e c k e n d e S c h w e r t a b g e l e g t und an e inem B a u m e b e f e f t i g t . W e l c h e s S u b f t a n t i v

zu έτερην zu e r g ä n z e n ift, w i r d fich nicht m i t S i c h e r h e i t ermitte ln laffen. [POLACK ver-

m u t h e t άψ τελαμών' ετερη o d e r θεεμην έτερην, PICCOLOMINI (briefl ich) ου εειρήν έτερην.]

V . 2. D a s Τ in ύπέτρεεαν ift aus Δ corr ig ir t . U n b e r i c h t i g t b l ieb d a s f e l b e V e r f e h e n

V . 5, w o m a n AIC liest, w ä h r e n d o f f e n b a r τιε g e m e i n t ifb; d e s g l e i c h e n V . 14, w o

T T G P I C T A T O N überl iefert ift und II, 10, w o Δ β für τε e r f c h e i n t ; verg l . BLASS, A u s f p r a c h e

d e s G r i e c h i f c h e n 3, 95. [ώε f t a t t 0i'be, v o r g e f c h l a g e n v o n CRUS1US, DIELS, K A I B E L , STERN-

BACH n a c h T h e o c r i t . II, 82 und III, 42 und C o l u t h . 257 A B E L , w o r a n W(EINBERGER)

erinnert.]

V . 4. μέεφ' οτε (hier und C o l . II, 4 ) ift d e n Di f fer t . V i n d o b . III 262 a n g e f ü h r t e n

B e l e g e n hinzuzufügen, φίν g e h ö r t zu den D o r i s m e n , die DEGNER, de dorismi usu Calli-

m a c h e o , B r e s l a u 1877, Ρ· 7 l verwir f t . D o c h fcheint die H o l z t a f e l nicht nur die drei

Ste l len, an d e n e n φίν über l ie fer t ift (III, 125, 213 und fr. 183; v e r g l . N i c a n d r . ther. 725 und

fr. 6), zu f ichern, f o n d e r n a u c h MEINEKE'S C o n j e 6 t u r zu I, 12 e i n i g e r m a f s e n zu f tützen.

D i a l e k t m i f c h u n g ift der a l e x a n d r i n i f c h e n P o e f i e nicht f remd. W .

V . 6. V o n d e m neu a u f t a u c h e n d e n νευμενοε a b g e f e h e n , ident i fch mit d e m bei S u i d a s

s. ν. αετυρον e r h a l t e n e n fr. 288. ώκιετοε hat f c h o n BENTLEY aus d e m d o r t über l ie fer ten

ψκιετο h e r g e f t e l l t , eine B e f f e r u n g , die n a c h t r ä g l i c h handfchr i f t l i che B e f t ä t i g u n g g e f u n d e n

hat . D e r , H e k a l e ' hat N Ä K E ( O p u s c . II, 261) den V e r s z u g e w i e f e n und den Z u f a m m e n -

h a n g , in d e m er j e t z t auftritt , r i c h t i g erkannt . S t a t t ώκιετοε b i e t e t die T a f e l Ο Kl C T O C

eine V e r w e c h s l u n g , die uns n o c h m e h r f a c h b e g e g n e n wird. [ S t a t t ώετ ' mit S u i D A S οετ'

zu f c h r e i b e n , e m p f e h l e n K A I B E L , PICCOLOMINI, WECKLEIN.]

— II —

V . 7· Z u r F o r m πόλεων vg l . MEINEKE'S B e m e r k u n g zum h y m n . in D e l u m v. 37

und SCHNEIDER, I, p . 211.

6 K T A C

V . 8 ist es u n m ö g l i c h , aus O Y X ^ O Y T O C das U r f p r ü n g l i c h e durch einfache Zu-

f a m m e n f ü g u n g des in der Z e i l e und o b e r ihr G e f c h r i e b e n e n w i e d e r z u g e w i n n e n . G e r n

w ü r d e m a n m i n d e f t e n s j e d e n B u c h f t a b e n der C o r r e 6 l u r re t ten w o l l e n . D o c h auch dies

ift b isher w e n i g f t e n s nicht g e l u n g e n . E i n e n recht b e f r i e d i g e n d e n Sinn w ü r d e die

S c h r e i b u n g Θηεεύο ου τοι άπεκτατ' e r g e b e n ; allein auch fie entfernt f ich allzu w e i t v o n

den über l ie ferten Z e i c h e n . [ D a s R i c h t i g e fcheint Orjceüc ούχ έκάς ouXoc — . ούχ έκάο h a t t e

der H e r a u s g e b e r g e f u n d e n , a b e r in der le tzten C o r r e f t u r wieder fa l len g e l a f f e n ; feither

h a b e n v. ARNIM, DLELS, ELLIS, POLACK, ZLELLNSKL die S c h r e i b u n g empfohlen. ouXoc hat

POLACK v o r g e f c h l a g e n unter V e r w e i f u n g auf Cal l im. h y m n . II, 7 6 . (Stat t des Τ v o n

GKTAC g l a u b e ich Λ lefen und darin die b e a b f i c h t i g t e Corre<5lur erkennen zu dürfen.

Z u m A p o f t r o p h n a c h O Y X v e r g l . KÜHNER-BLASS, I, 2 9 9 und 72, 4, und A B E L ZU

Col luth. 381. W.)] Mit euubpou Μαραθώνοε v e r g l e i c h e man Suid . Μ α ρ α θ ώ ν τούτον Καλλί-

μαχος έννότιον λεγει, τουτέατι δίυγρον Ή Έ'νυδρον (fr. 350, v o n Ν Α Κ Ε der H e k a l e zu-

gewiefen) . D i e M ö g l i c h k e i t , dafs der L e x i k o g r a p h unferen V e r s im A u g e hat und dafs

euubpou ein ur fprüngl iches έννοτίου v e r d r ä n g t habe , läfst fich f c h w e r l i c h zu i r g e n d e inem

h ö h e r e n G r a d e v o n W a h r f c h e i n l i c h k e i t erheben. D a f s durch diefe V e r f e die j ü n g f t v o n

REITZENSTEIN v o r g e b r a c h t e , b e f t r i c k e n d e H y p o t h e f e über den B a u der H e k a l e ( R o f t o c k e r

W i n t e r - P r o g r a m m 1891/92, p. 5) w i d e r l e g t wird, b r a u c h t k a u m g e f a g t zu w e r d e n . D i e

G e f t a l t der S a g e , w e l c h e der — durch die n e u e n t d e c k t e n f a b b a i t i f c h e n F r a g m e n t e

b e r e i c h e r t e — A p o l l o d o r vor A u g e n hat, ift e b e n eine v o n der ka l l imachei fchen

w e f e n t l i c h v e r f c h i e d e n e .

V . 9 ift MGN aus e inem urfpri ingl ich g e f c h r i e b e n e n Μ 6 Γ Α corr ig irt .

V . 10. Z u ίή παιήον vergl . h. II, 21 , 80, 97 , 103. be μίμνον und nicht b5 εμιμνον zu

fchre iben, e m p f i e h l t der U m f t a n d , dafs die El i f ion auf der H o l z t a f e l in der R e g e l

b e z e i c h n e t ift. V e r g l . SCHNEIDER, I, 239 f., MERKEL, P r o l e g g . zu A p o l l o n i u s C V I I — C X I I

und FRIEDLÄNDER, de N i c a n o r e , p. 131—135. W .

[V. 11. Z u r ψυλλοβολία v e r g l e i c h t CRUSIUS Schol . ad E u r i p . Hec. , 569, E r a t o f t h . ,

p. 248 BERNIIARDV, d e s g l e i c h e n verwei f t K N A A C K auf B Ö C K H zu Pind. Pyth. , 9 fin., zu

cropv^civ άνέοτεψον (V. 15) auf Parthen. amat . 9 und A n t h o l . pal. X I , 123, 3.]

V . 13. Z u περί τ' άμφί τε v g l . h. I V 300: ce μεν περί τ5 άμψί τε νήεοι.

V . Ι4· Z u r v e r m u t h u n g s w e i f e n E r g ä n z u n g οϊ μιν (oder νιν) έκυκλώεαντο m a g m a n

III, 170, 267 und I V , 250 v e r g l e i c h e n . [ V e r g l . μέοεον έκυκλώοαντο πεpιcταbόv O u . S n y m .

72, 362. W i e bei πεptcτabόv (N 551) z e i g t f ich die V o r l i e b e der A l e x a n d r i n e r für h o m e r i f c h e

(XTiat λεγόμενα, die mei f t an der g l e i c h e n V e r s f t e l l e erfcheinen (MERKEL, P r o l e g . zu A p o l l . ,

C L V I ff.), a u c h bei έ'ρυμα (II, 9, Δ 137), μαρτυρίηαν (II, 11, λ 325), παραίαα (III, 8, Δ 381),

χροιήν (IV, 4> ^ 164), πίοεαν (IV, 5, Δ 277), λύχνα (IV, 12, τ 34) u n d πλόον (IV, 14, Τ 169);

mit I V , 8 m a g das nur Ω 423 v o r k o m m e n d e μιαρόν, mit I, 6 (άγγελιώτηο) h y m n . h o m . in

M e r c . 296 v e r g l i c h e n w e r d e n . W . ]

V . 14/5. D e n Schlufs v o n v. 14 b i e t e t Suid. : cropvqci ' £ujvaic' ai b£ γυναίκες

CT0pvr]civ ά ν ε ο τ ρ ε φ ο ν περι Θηοεωε. T o u r hat άνεετεφον h e r g e f t e l l t ; die v e r f c h i e d e n e n

E r g ä n z u n g s v e r f u c h e v e r z e i c h n e t SCHNEIDER, frg. an. 59.

— 9

C o l u m n e II.

2. καί ρ' δτ' επόφ[θη] (?) εφ5 (?) ον άν τιν ' εκαετοι

Oupavibai έπάγοιεν εμώ πτ[ε]ρω, αλλά έ ΓΤαλλάε

της μεν εεω δηναι[ό]ν (?) αφή bp[o]cov Ήφαίετοιο

5· — μ ^ φ 5 οτε Κεκροπίβηαν έττ' ακτή θήκατο λααν —

λάθριον άρρητον, γενεή b' όθεν ουδε νιν εγνων

ουτ' έδάην, φήμη δέ κατ5 ώγυγίουε (?) έψαν [α]ύταΙ

οίωνουε, ώε δήθεν ύφ' Ήφαίετψ τεκεν Αία.

τ[ο]υτάκι b' ή μεν έήε έ'ρυμα χθονόε οφρα βάλοιτο,

ί ο . τήν ρα νέον ψήφψ [τ]ε Δ ι ό ε δυ[ο]καίδεκα τ' ά λ λ ω ν

αθανάτων δφιόε τε κατελλαβε μαρτυρίηειν,

ΤΤελλήνην έφίκανεν 'Axaiiba- τόφρα b£ κουραι

αι φυλακοϊ. κακόν έργον [έ]πεφράεεαντο τελέεεαι,

κείετηε bεεμά τ ' άνεΐεαι

W ä h r e n d auf das f ichere V e r f t ä n d n i f s v o n V . 2 und den g r ö f s t e n T h e i l v o n 3 zunächf t

v e r z i c h t e t w e r d e n mufs, Ift v o n 3 fin. a n g e f a n g e n der G e d a n k e n z u f a m m e n h a n g klar. E s

kann, wie die f o l g e n d e n V e r f e lehren, v o n nichts a n d e r e m die R e d e fe in, als d a v o n ,

dafs A t h e n a d a s H e p h a i s t o s k i n d in j e n e n K o r b einfchliefst, in w e l c h e m die K e k r o p s -

t ö c h t e r ihn bis zu ihrer R ü c k k e h r v e r w a h r e n follen. έμω πτερω, w e n n richtig hergefte l l t ,

läfst f c h o n hier die K r ä h e als S p r e c h e r i n e r k e n n e n . [PICCOLOMINI v e r m u t h e t laut brief-

l icher M i t t h e i l u n g έμόν πτερόν.]

V . 4 mufs f ich τήε auf jenen, o f fenbar v o r h e r e r w ä h n t e n K o r b (vergl . κείετηε V 14)

b e z i e h e n . E i n e irr ige S c h r e i b u n g b e g e g n e t in den Z e i c h e n , die m a n als ΔΗΝΑΙϋϋΝ lefen

zu müf fen g l a u b t . W e n n 8ηναιόν das R i c h t i g e ift, fo mufs es f ich auf die D a u e r der

A b w e f e n h e i t A t h e n e n s bez iehen. V ö l l i g fmgulär, a b e r wie es fcheint nicht zu bezwei fe ln

ift die V e r b a l f o r m αφή, w ä h r e n d m a n b isher d i e f e m z w e i t e n A o r i f t d e n sing. ind. d u r c h a u s

a b f p r e c h e n zu müffen g l a u b t e . Mit d e m fpät , a b e r f icher ge fundenen, er le fenen bpocov

Ήφαίετοιο v e r g l e i c h e m a n v o r a l lem A e s c h y l . A g a m . (133 K i r c h h . = 147 W e c k l . ) : bpόεoιε

— μαλερών λεόντων, w a s im E t y m . M. p. 377 39 alfo erklärt w i r d : και Αιεχύλοε εν Ά γ α -

μεμνονι τούε εκύμνουε τ ω ν λεόντων bpόεouε κεκληκε. D e r B e d e u t u n g s ü b e r g a n g ift der fe lbe

wie bei γόνοε. [bή νάεεεν αφή, l e t z t e r e s als A d j e 6 l i v n a c h H e f y c h . άφήε- άbύvατoε άλλοε

(1. άλαλοε) empf ieh l t POLACK.]

[V. 5. Α κ τ ή zu fchre iben e m p f e h l e n DLELS, K N A A C K , MAASS und WLLAMOWLTZ.]

V . 6 — 7 . W e n n m a n fich d a s V e r f t ä n d n i f s diefer V e r f e nicht v o l l f t ä n d i g v e r b a u e n will ,

fo darf m a n in εγνων und εδάην nicht die 1. pers . sing, erbl icken. D e n n wie follte der

Erzähler , m a g es nun der D i c h t e r fe lbf t o d e r eine v o n ihm v o r g e f ü h r t e P e r f o n fein, die

U n g c f c h i c k l i c l i k e i t b e g e h e n , den E r i c h t h o n i o s zuerft ,Hephai f tosfpröfs l ing ' zu nennen und *

n a c h h e r Unkenntni fs feiner H e r k u n f t zu b e k e n n e n ? E s b le ibt nichts übrig als εγνων r r

έ'γνωεαν aufzufaffen, eine N e b e n f o r m , die b isher aufser aus einigen Pindarf te l len nur aus

d e m h o m e r i f c h e n D e m e t e r h y m n u s (V. I i i ) n a c h g e w i e f e n \var. (Nebenbei e r l a n g t die d o r t

über l ie fer te F o r m , die COBET und A n d e r e mit έ'γνον v e r t a u f c h e n wol l ten, hier eine neue,

w e n n a u c h viel leicht ke ine ausre ichende G e w ä h r ; verg l . KÜHNER-BLASS, I, 2, 55.) ΈBΆΗV

~ έbάηεαv erfcheint hier zum erf ten Mal, kann a b e r n a c h j e n e m εγνων und v o r εφαν Mitth. a. d. S. d. P a p y r u s Erzh. Rainer 1897. VI . Bd. 2

—• 10 —

k e i n e m Z w e i f e l unter l iegen und fo w e n i g ein B e d e n k e n e r r e g e n als die vielen anderen,

vere inze l t v o r k o m m e n d e n derart igen F o r m e n . U n t e r αύταί find natür l ich Herfe , A g l a u r o s

und P a n d r o f o s zu ver f tehen. D i e F o l g e ουδέ — ουτ1 m ö g e N i e m a n d λvegemendiren w o l l e n ;

verg l . SCHNEIDER'S B e m e r k u n g e n zu I V , 163 (p. 290) und KÜHNER, Griech. G r a m m . II,

829. D e m bisher nur in den E p i g r a m m e n g e d u l d e t e n viv, das h. I, 4 in den Hand-

fchriften, ferner fr. 220 in einem S c h o l i o n zu A e s c h y l . E u m . 21 und fr. 4 2 0 bei A p o l l o n .

D y s c . de p r o n o m . p. 143 überl iefert ift, e r w ä c h f t hier eine neue Stütze . [ G e g e n die o b i g e

A u f f a f f u n g der b e i d e n A o r i f t e h a b e n CRUSIUS, REINACH und WLLAMOWLTZ E i n f p r a c h e

erhoben.]

V . 7 — 8. D i e Z e i c h e n der H o l z t a f e l Ι Ο Γ Α Γ Ι Ο Υ Σ in ώγυγίουε zu v e r ä n d e r n fcheint

unerläfs l ich [vergl. hymn. , I, 14]; ώγύγιοι οιωνοί miiffen w o h l , o b g l e i c h es an g e n a u zu-

tre f fenden A n a l o g i e n fehlt, im Sinne v o n uralten , W e i s f a g u n g e n ' v e r f t a n d e n w e r d e n . M a n

b e a c h t e δήθεν ,angebl ich . ' D a s W o r t deutet an, dafs der G l a u b e der K e k r o p s t ö c h t e r

d e m wirkl ichen S a c h v e r h a l t wider fpr icht A n einer f p ä t e r e n Ste l le des G e d i c h t e s hat

K a l l i m a c h o s , wie aus d e m S c h o l i o n zu II. B. 546 erhellt, die H e r k u n f t d e s E r i c h t h o n i o s

in Ü b e r e i n f t i m m u n g mit der dort und fonft m e h r f a c h erhal tenen V e r f i o n (άπεεπέρμηνεν

eic τό εκελοε κτέ.) erzählt . A b e r a u c h die hier den K e k r o p s t ö c h t e r n z u g e f c h r i e b e n e

A n n a h m e b e g e g n e t m e h r f a c h in der S a g e , verg l . PRELLER-ROBERT, G r i e c h . M y t h . I, 198

und ROBERT, E r a t o s t h . c a t a s t e r . rel iquiae, p. 98. [Statt φήμη wil l CRUSIUS, d e m K N A A C K

zuft immt, φήμαι lefen. U n t e r den ώγύγιοι οιωνοί v e r f t e h e n CRUSIUS, DLELS und WLLAMOWITZ

uralte V ö g e l . ]

V . 9 mufste d a s überlieferte TAY TA Kl in τουτάκι v e r ä n d e r t w e r d e n . H i e r e r f l r e c k t

f ich die Ü b e r e i n f t i m m u n g mit der (fchon in der .Einle i tung' erwähnten) E r z ä h l u n g des

A m e l e s a g o r a s bis auf den A u s d r u c k (vergl . έήε ε ρ υ μ α χθονόε όφρα βάλοιτο mit ϊνα

έ ' ρ υ μ α προ τήε άκροπόλεωε ποιήεη. Fr . Hist . gr. II, 22).

V . 1 0 — 1 2 . U n t e r der S c h l a n g e ift, wie v o r al lem die V e r g l e i c h u n g mit A p o l l o d o r ,

III, 14, 1 (Κέκροπα μάρτυρα und Κέκροποε μαρτυρήεαντοε) zeigt , der f c h l a n g e n f ü f s i g e

K e k r o p s g e m e i n t . S o m i t beruht diefe D a r f t e l l u n g nicht mehr b l o s auf d e m Z e u g n i f s

A p o l l o d o r s , w a s g e g e n PETERSEN (Kunft des Pheidias , S . 156 ff., H e r m e s , X V I I , 124 ff.,

W i e n e r Stud. , V , 42 ff.) b e m e r k t wird. W e n n hier das achäi fche Pel lene, in den A i t i a a b e r

in d e m f e l b e n Z u f a m m e n h a n g e d a s t h r a k i f c h e Pa l lene g e n a n n t w a r (vergl. fr. 19 und

SCHNEIDER, II, 98), fo m a g an STUDNICZKA'S A u s f ü h r u n g e n (Hermes, X X V I I I , S . 3 und 17)

erinnert w e r d e n , n a c h w e l c h e n in v e r f c h i e d e n e n W e r k e n d e s K a l l i m a c h o s v e r f c h i e d e n e

V e r f i o n e n der fe lben S a g e anzutref fen w a r e n . W .

V . 14 fin. er innert δεεμά τ5 άνεΐεαι auffal lend an O v i d . m e t a m . , II, 560: , n o d o s q u e

m a n u diducit' , w a s dort v o n der einen A g l a u r o s g e f a g t wird. O b übr igens δεεμά τ' o d e r

δέεματ' zu fchre iben ift, k ö n n t e nur die b isher nicht g e l u n g e n e E n t z i f f e r u n g d e r voran-

g e h e n d e n W o r t e mit S i c h e r h e i t lehren. [ Δ Α Κ Α g l a u b t je tz t W E S S E L Y v o r δεεμά zu fehen

und er will die Z e i c h e n zu πύνδακα e rgänzen. ]

C o l u m n e III.

5· Ά θ ή ν η ε

μοΰναι 5έ παρά πτυ[χαε] (?) κορώναι

τεόν (?) ποτε πότνια θυ[μ]όν

— II —

πολλά παραίαα μήποτ' ελαφροί

[£ή]εομεν οιωνοί, τότε b' ώφελον

ί ο ήμετέρην μεν

ήμετέρην έ καλεΐν

μηδέποτ' έκθύ[εαιτ]ο (?) · βαρύε χόλοε αίέν Ά θ ή ν η ε ·

αύτάρ εγώ τυτθόε παρέ[ην] [γ]όνοε(?) · [ό]γ6[ο]άτ[η] γαρ

ήδη μοι γενεή πέλ[εται]

D i e E n t z i f f e r u n g diefer f c h w e r b e f c h ä d i g t e n C o l u m n e hat bisher die g e r i n g f t e n

F o r t f e h r i t t e g e m a c h t . D o c h kann über den G e g e n f t a n d der D a r f t e l l u n g nicht der

minderte Z w e i f e l b e f t e h e n . D a Ά θ ή ν η ε a m E n d e der 5. und κορώναι am E n d e der

6. Ze i le l e s b a r ift, fo ift es fo for t e inleuchtend, dafs hier g e n a u fo wie in der A t t h i s

des A m e l e s a g o r a s und in O v i d s M e t a m o r p h o f e n a. a. O . die V e r b a n n u n g der K r ä h e

v o n der A k r o p o l i s als Stra fe für ihre u n w i l l k o m m e n e M e l d u n g b e h a n d e l t war . V e r m u t h e n

darf m a n ferner, dafs V . 6 in μούναι . . . . παρά πτύχαε(?) eine B e z i e h u n g auf die Eulen,

die Fe indinnen der K r ä h e n (vgl. A r i f t o t e l e s , hift. an. IX, 1, Plin. h. n. X 74, 203, A e l i a n .

n. an. III, 9), enthal ten ift, die f ich allein auf den A b h ä n g e n der A k r o p o l i s umher-

tummeln dürfen, v g l . O v i d a. a. O . 564: ,et p o n a r p o s t noct is avem' . D i e in V . 7

erhal tenen W o r t e τεόν ποτε πότνια θυμόν (man e r g ä n z e : h a b e n wir f chwer g e r e i z t o d e r

g e k r ä n k t ) laffen errathen, dafs, wie f c h o n in der E i n l e i t u n g b e m e r k t ward, eine K r ä h e

die S p r e c h e r i n ift — eine V e r m u t h u n g , die durch V . 13 — 1 4 ihre B e f t ä t i g u n g erhält.

L e f e n wir d o c h dort die W o r t e αύτάρ εγώ τυτθόε παρεην γόνοε, όγδοάτη γάρ | ήδη μοι

γενεή πέλεται — W o r t e , die im M u n d e der o b ihrer L a n g l e b i g k e i t im g a n z e n A l t e r t h u m

berufenen K r ä h e , der , n o v e m cornicis s a e c u l a p a s s a e ' (Metam., VII , 274 und H e f i o d bei

Plut. def. orac . , X I ) e b e n f o a n g e m e f f e n find, wie fie in j e n e m eines menfchl ichen o d e r

a u c h eines g ö t t l i c h e n W e f e n s unpaf fend wären. D i e S p r e c h e n d e erzählt in ihrem U r a l t e r

v o n d e m fiir ihr G e f c h l e c h t v e r h ä n g n i f s v o l l e n B e g e b n i f s , deffen Z e u g i n fie als N e f t l i n g

g e w e f e n ift. V o n d e m fchweren, unfühnbaren Grol l der G ö t t i n handel t V . 12: βαρύε

χόλοε αίέν Άθήνηε , w o m i t m a n e t w a h. II, 68: άει b' ευορκοε Α π ό λ λ ω ν o d e r h. I V , 2 6 :

θεόε b' άει άετυφέλικτοε o d e r a u c h Pal ladis l a v a c r . 17: άει καλόν όμμα τό τήναε ver-

g l e i c h e n m a g . In V . 7 und 8, w o übr igens zu d e m A d j e 6 l i v παραίεια zu b e m e r k e n ift,

dafs es uns b isher nur aus Δ 381 und aus H e f y c h i u s b e k a n n t war, mufs v o n d e m V e r -

lufte des einft igen freudigen, l e b e n s f r o h e n Sinnes diefes V o g e l g e f c h l e c h t e s die R e d e fein.

Mit μήποτ' ελαφροί £ήεομεν(:) οιωνοί m a g m a n S o p h o c l . A n t i g . 243: κουφονόων τε φθλον

ορνίθων, T h e o g n . 5» S o (Ρ. L . G . II 4 , 171): εμικρήε δρνιθοε κοΰφον έχουεα νόον ver-

g le ichen und f ich zugle ich d a r a n erinnern, dafs der L u f t f p i e l d i c h t e r P h i l e m o n in fe inem

, A i t o l o s ' έλαφρόε im S inne v o n ό τάε φρέναε κοΰφοε g e b r a u c h t h a t (Com. A t t . f ragm. , II,

480 K o c k ) . D i e B e d e u t u n g diefer W o r t e fchil lert al lezeit zwi fchen ,Le icht f inn ' und

, le ichtem Sinn'. E b e n d o r t b e g i n n t mit τότε b5 ώφελον o f f e n b a r eine V e r w ü n f c h u n g , fei

es ihres e i g e n e n L e b e n s , fei es der an d e m U n h e i l d e s G e f c h l e c h t e s f c h u l d t r a g e n d e n

K r ä h e n . [Z. 6 und 7 g l a u b t j e t z t W E S S E L Y ZU erkennen παραπτυόμεεθα κορώναι j bαίμoειv·

ού γάρ έ'γωγε τεόν κτέ. Ζ . 8 δεα vor πολλά. Ζ. ί ο ούτωε ήμετέρην μέν άπέπτυεεν, oύbέ

γενέθλην. Ζ. ΙΙ/ΐ2 άλλά πέεοιο | μηθέ ποτ3 εκ θυμοΐο. Ζ. 14 bεκάτη bέ τοκεΰει. PICCOLOMINI

— 12 —

v e r m u t h e t V . 9 τότε b5 ώφελον είναι avauboc. Mit βαρύς χόλος αιέν 5Αθήνης v e r g l e i c h t

K N A A C K , L u c r e t . , V I , 753: iras Pal ladis acris.]

C o l u m n e I V .

2. [beijeXoc, αλλ5 ή νύ£ ή Ivbioc ή έ'ςετ ηώς,

ευτε κόραΗ, [ö]c νυν γε και αν κύκνοιςιν έρί£οι

και γάλακι χροιήν και κύματος άκρψ άώτψ,

5· κυάνεον φή πίςςαν ε πι πτερόν ούλοόν εΗει,

άγγελίης έπίχε[ι]ρα τά οϊ ποτε Φοίβος όπάςςει,

όππότε [κ]εν Φλεγύαο Kopuuviboc άμφι θυγατρός

Ίςχυι πληΕίππψ ςπομένης μιερόν τ[ι] πύθηται.

την μεν άρ5 ώς φαμένην ϋπνος λάβε την b5 aioucav.

10. K a b b p a b ^ v b5 ού π ο λ λ ό ν έπι χρόν[ον], αιψα γαρ ήλθεν

ςτιβήεις άγχουρος· ,,ϊτ5, ουκέτι χείρες έ'παγροι

φ ι λ η τ ε ω ν ηδη γαρ έωθινά λύχνα φαείνει*

[a]eibei καί πού τις άνήρ u b a ^ Y o c ι μ α ΐ ο ν

εγρει καί τιν5 έχοντα παρ[ά] πλόον οίκίον αΕων

Ι5· τετριγώς ύπ5 άμαΗαν, άνιάζουςι be πυκνοί

[δμ]ώοι χαλκήες κωφώμενοι έ ν ^ ο ν ] άκουήν.

V . 2. D i e E r g ä n z u n g des A n f a n g s w o r t e s fcheint durch den G e g e n f a t z zu νύ£, evbiöc

und ηώς ge f i cher t . E b e n f o w e i f t α λ λ 5 ή νύΗ κτέ. d a r a u f hin, d a f s eine n e g a t i v e Beft im-

m u n g v o r a n g i n g . D e r Z u f a m m e n h a n g mit d e m F o l g e n d e n b le ibt unklar. S t ü n d e der

V e r s allein, fo dürfte m a n w o h l mit e iniger S i c h e r h e i t a n n e h m e n , d a f s er f ich auf die

F e i n d f c h a f t z w i f c h e n den K r ä h e n und E u l e n b e z i e h t und d e n G e d a n k e n abfchl ie fs t :

,wenn j e m a l s w i e d e r die K r ä h e die A k r o p o l i s b e t r e t e n follte, fo k ö n n t e dies nicht zur

A b e n d z e i t , in der die E u l e n umherf l iegen, f o n d e r n nur a m hel len T a g e o d e r a u c h zur

N a c h t z e i t g e f c h e h e n ' , zu w e l c h e r die E u l e n e b e n f o w e n i g f e h e n als b e i m S o n n e n l i c h t und

f ich d a h e r in ihren S c h l u p f w i n k e l n v e r f t e c k t halten. [ R i c h t i g e r wil l w o h l WLLAMOWLTZ

den V e r s nicht anders v e r f t a n d e n wif fen als Φ i n : έςςεται ή ηώς ή δείλη ή με'ςον ήμαρ, J

όππότε τις κτέ. D a f s beieXoc αλλ5 = αλλά bείελoς ift, b e m e r k t im H i n b l i c k auf diefe

G e b r a u c h s wei fe des K a l l i m a c h o s P lCCOLOMlNl; auf die metr i f che U n w a h r f c h e i n l i c h k e i t

eines E i n f c h n i t t e s n a c h bείελoc m a c h t W . a u f m e r k f a m (vergl . PRAHL, Q u a e s t . m e t r .

Cal l imach. , p. 15).] — W i e hier, fo b e h ä l t η in der T h e f i s v o r v o c a l i f c h e m A n l a u t an

g le icher V e r s f t e l l e feine L ä n g e II. Α 150 und bei K a l l i m a c h o s felbft Pall. lav. 61. D i e

mitt lere S i lbe v o n έλώιος wird v o n unferem D i c h t e r e b e n f o auch h. in Cer . 39 und fr.

an. 24 g e k ü r z t , h i n g e g e n fr. 124 und fr. an. 159 g e l ä n g t .

Z u V . 3 ff. v e r g l . PRELLER, G r i e c h . M y t h . , I 3 , 424. V . 4. D i e F o r m e n γάλακος und

γάλακι find als k a l l i m a c h e i f c h b e z e u g t , v e r g l . fr. 551 (Herodian, II, p a g . 6 4 6 , 29, LENTZ),

w o SCHNEIDER die d u r c h die W o r t e d e s G r a m m a t i k e r s uüc από εις ί ληγούςης ευθείας

n a h e g e l e g t e und durch H e r o d i a n I, 352, 3 b e f t ä t i g t e B e f f e r u n g γάλακος, γάλακι vermif fen

läfst. W . M a n k a n n hinzufügen, dafs die b e i d e n G r a m m a t i k e r f t e l l e n fich w e c h f e l f e i t i g

e r g ä n z e n und b e r i c h t i g e n , denn I, 352 ift n a c h II, 6 4 6 zu f c h r e i b e n : ή γάρ κλίςις αύτοΰ

< ώ ς > από ευθείας κτέ. Mit κύματος ακρψ άώτψ vgl . S u i d a s : κύματος άκρον ά ω τ ο ν ό

— 13 -

άφρόε, ein B r u c h f t ü c k , das f c h o n HECKER auf G r u n d v o n h. II, 112 (άκρον άωτον) d e m

K a l l i m a c h o s z u g e w i e f e n hat (fr. an. 40 Sehn.) .

V . 5. O b f tat t eEei nicht v i e l m e h r έεεει (em — eccei — έφέεεει) das U r f p r ü n g l i c h e ift,

f teht dahin.

V . 7. Z u r S c h r e i b u n g κέν v o r Φλεγύαο vergl . MERKEL p r o l e g g . ad A p o l l o n . R h o d .

C V I . w. V . 8. I f c h y s heifst hier πλή£ιπττοε, wie er im h o m . H y m n . in A p o l l . P y t h . 32 das

P r ä d i k a t ευιπττοε erhält. D i e v o n P h r y n i c h u s p. 309 ( L o b e c k ) g e t a d e l t e F o r m μιερόε ift

der K o i n e e igen und auch in diefer bisher nur durch g e r i n g e G e w ä h r s m ä n n e r ver tre ten .

Mit μιερόν τι v e r g l . h. II, 24, III, 132 u. d e r g l . mehr .

[ V . 10. D e r aus 0 4 9 4 und μ 4 0 7 z u f a m m e n g e f e t z t e V e r s envei f t fich als f ingulär

g e g e n i i b e r der von T A N (de Cal l . H o m e r i interprete , S t r a f s b u r g 1893, S. 85) ermitte l ten

R e g e l , d a f s unfer D i c h t e r h o m e r i f c h e V e r s f c h l ü f f e nicht u n v e r ä n d e r t übernimmt, v e r g l .

e 487 χ ύ α ν τ5 έπεχευατο φ ύ λ λ ω ν mit I, 11. W . ]

V . 11. ετιβήειε (bisher nur aus S u i d a s n a c h g e w i e f e n ) dürfte hier eher den , R e i f ' des

A l t e r s als j e n e n der M o r g e n f r ü h e b e z e i c h n e n . V g l . C o m . a n o n y m . (IV, 6 0 4 Mein.): γήρωε

ευρώτα και π ά χ ν η ν. In Ä g y p t e n , w o der D i c h t e r fchrieb, ift die M o r g e n k ü h l e nicht

intenfiv g e n u g , um den A u s d r u c k ,ein bere i f ter N a c h b a r ' zu recht fer t igen, und die L o c a l -

farbe zu w a h r e n ze ig t f ich der V e r f a f f e r der , H e k a l e ' eben in der unmit te lbar f o l g e n d e n

S c h i l d e r u n g w e n i g befliffen. [ A n d e r s urtheilen hierüber CRUSIUS, K N A A C K , MAASS, REINACII

und v . WILAMOWITZ.] D i e zwei b e j a h r t e n F r a u e n — denn als f o l c h e k e n n z e i c h n e t fie der

u n e r f c h ö p f l i c h e , nur v o m S c h l a f g e h e m m t e R e d e f l u f s — w e c k t , w i e billig, ein grei fer

und d a r u m früh v o m S c h l u m m e r ver la f fener N a c h b a r .

V . 12. D e r h e t e r o g e n i f c h e Plural λύχνα w a r bere i ts aus K a l l i m a c h o s angeführt im

E t y m . M., p. 572, 22. D i e dort citirten W o r t e , fr. 255, kann m a n nicht o h n e W a h r -

fcheinl ichkeit auf e b e n unfere S t e l l e bez iehen. Mit έωθινά λύχνα m a g man auch III, 182:

τά δε φάεα μηκύνονται v e r g l e i c h e n .

Z u V . 13 verg l . E i n l e i t u n g S . 6.

V . 14 = fr. 278, w o j e d o c h die W o r t e t r o t z der v o m c i t i renden A u t o r ( S c h o l . ad

A p o l l o n . R h o d . , III, 1150) h i n z u g e f ü g t e n E r k l ä r u n g : έπει και πλόοε λέγεται ή oboc felbft

v o n BENTLEY mit e inem ,nesc io quid sibi velint ' a b g e t h a n und v o n A n d e r e n durch die

S c h l i m m b e f f e r u n g έ'γρευ ftatt εγρει v e r d e r b t w o r d e n find, w ä h r e n d περι πλόον ungebef fer t

g e b l i e b e n ift. D i e a f t i v e F o r m εγρω w u r d e t rotz d e s Z e u g n i f f e s H e r o d i a n s (I, 452, 26):

τό δε εγρω κατά ευγκοπήν του εγείρω v o n NAUCK, Mel. G r e c o - R o m . I V , ρ. 320, A n m . 18,

verworfen . Mit diefer f y n k o p i r t e n F o r m ift bei K a l l i m a c h o s auch άρχμενοε und θρί ίω zu

v e r g l e i c h e n ; über l e t z t e r e s h a n d e l t REITZENSTEIN, R o f t o c k e r P r o g r a m m 1890/91, p. 12.

V . 15. Z u άμαΗαν v e r g l . SCHNEIDER, I, 141 und II, 414.

[V. 16. D a v o r άκουήν ein C e r k e n n b a r fcheint , fo wird ftatt ένδον v ie lmehr έντόε

zu fchre iben fein. (Die an das b e k a n n t e illi inter sese m a g n a vi b r a c h i a tollunt erinnernde

T o n m a l e r e i erweift fich als b e a b f i c h t i g t , d a die fonft igen F ä l l e von sssdd: h y m n . II, 45, 7 4 ;

V I , 101 und E p i g r . 64, 1 durch A n a p h o r a o. derg l . ent fchuld igt f ind; verg l . BENEKE, D e

ar te m e t r i c a Cal l imachi , p. 15, 19. W.)]

— 14 -

A n h a n g .

Excurs I.

Die Reihenfolge, in der die vier Columnen vor l iegen, läfst fich meines E r a c h t e n s

nicht aufrecht erhalten; fchon die vorauszufetzende A n l a g e des E p y l l i o n s zwingt zu

diefer F o l g e r u n g . In Columne I drängt bereits alles zum Schluffe, der K a m p f mit dem

Stiere ift zu E n d e und T h e f e u s läfst durch einen B o t e n feine R ü c k k e h r nach A t h e n

melden; Columne II und III enthalten attifche S t a m m f a g e ; es fcheint mir nun ganz

ausgefchloffen, dafs der Dichter eine derart ausführliche A b f c h w e i f u n g am Schluffe

des G a n z e n eingefügt hätte. S o w e n i g wir von der A n l a g e des E p y l l i o n wiffen und fo

ablehnend man fich g e g e n g e w a g t e R e c o n f t r u i t i o n s v e r f u c h e verhalten m a g , als ficher

kann gelten, dafs eine Epi fode , wie Columne II und III fie enthalten, am Schluffe des

E p y l l i o n s nicht zu rechtfert igen ift.

A b g e f e h e n v o n diefem inneren Grunde bietet der p a l a e o g r a p h i f c h e T h a t b e f t a n d

A n h a l t s p u n k t e genug, um die Reihenfolge , in der die Columnen anzufetzen find, feftzu-

ftellen. D i e T a f e l ift von zwei verfchiedenen H ä n d e n befchr ieben; die e ingehende B e g r ü n d u n g

füge ich, um den G a n g der U n t e r f u c h u n g nicht durch eine gröfsere A b f c h w e i f u n g auf-

zuhalten, am Schluffe an. C o l u m n e I und I V rühren v o n gleicher H a n d her, ebenfo

Columne II und III. E s ift nun v o n vorneherein wahrfcheinlicher, dafs die v o n g le icher

Hand gefchr iebenen C o l u m n e n nacheinander gefchrieben wurden, als anzunehmen, dafs

die erfte Hand Columne I fchrieb, dann die zweite Hand mit den C o l u m n e n II und III ein-

fetzte und zuletzt wieder die erfte zur F e d e r griff. E s ergeben fich zwei Mögl ichkei ten; die

Columnen können gefchrieben w o r d e n fein in der Reihenfo lge II, III I V , I oder I V , I,

II, I II ; nach dem zu A n f a n g B e m e r k t e n k o m m t die letztere Mögl ichkei t aufser Betracht .

D e r hellere Grund, auf dem C o l u m n e I gefchr ieben ift, fowie deutl iche W i f c h f p u r e n im

R ä u m e zwifchen C o l u m n e I und II führten mich zur A n n a h m e , dafs C o l u m n e I urfprüng-

lich v o n gle icher Hand befchrieben war wie Columne II und III. Mit C o l u m n e II und

III fetzte die neue ein; wollte fie, am Schluffe diefer Co lumne a n g e l a n g t , wei ter

fahren, fo mufste fie zu Columne I zurückkehren und diefelbe löfchen; mit diefer kam

das E p y l l i o n zu E n d e , fo dafs eine wei tere T i l g u n g nicht mehr n ö t h i g war.

D i e Richt igke i t diefer V e r m u t h u n g erhält ihre B e t ä t i g u n g aus einem rein äufser-

lichen U m f t a n d e . D i e einzelnen C o l u m n e n find durch L ä n g s f t r i c h e v o n einander getrennt ;

der Str ich nun, der Columne I v o n II trennt, kann nicht v o m S c h r e i b e r der erfteren

herrühren; fchon die verwifchten Tintenfpuren an feinem oberen E n d e deuten darauf

hin, dafs die v o r a u s g e g a n g e n e L ö f c h u n g fich bis zu ihm hin erf treckte, ohne ihn aber

felbft in Mitleidenfchaft zu ziehen. D a z u k o m m t , dafs der freie R a u m zwifchen dem

Zei lenende der C o l u m n e I und dem Trennungsf t r iche höchft auffallend w ä r e bei der

A n n a h m e , dafs ihn der Schre iber der erfteren g e z o g e n . D e r Str ich läuft k n a p p am

Zei lenbeginne der Columne II, f teht aber in einem ganz ungerechtfert igten A b f t a n d e

v o m Zei lenende der Columne I ; hätte ihn der Schreiber der le tzteren g e z o g e n , fo würde

er ihn unmittelbar an das E n d e feiner Zei len, nicht aber in fo bedenkl iche Nähe an den

Zei lenbeginn der Columne II g e r ü c k t haben. D e r Schreiber , der die frühere Schrift der

C o l u m n e I löfchte, liefs den T r e n n u n g s f t r i c h ftehen, da er ihn einmal felbft noch benützen

— 15 -

konnte, aufserdem aber eine T i l g u n g desfelben den A n f a n g der Columne II ftark

gefährdet h a b e n würde.

D e r auffallende freie R a u m , fowie der g e d r ä n g t e C h a r a k t e r der Schrift am B e g i n n e

der C o l u m n e I erklären fich aus einem E i n b l i c k e in die P f y c h o l o g i e des Schre ibers ;

bei dem v o r g e f t e c k t e n R ä u m e durfte er feiner F e d e r nicht freien Spie lraum gönnen,

wol l te er die V e r s l ä n g e in einer Zei le unterbringen. A n f a n g s befleifsigt er fich daher

einer e n g e r e n Schr i f t ; der freibleibende R a u m am Schluffe der Ze i le belehrt ihn, dafs

für die V e r s l ä n g e hinlänglich Platz vorhanden ift, er drängt die Buchf taben weniger e n g

aneinander, fo dafs die letzten Zei len bis an den Trennungsf tr ich hinanreichen. D e r

V o r g a n g ift demjenigen e n t g e g e n g e f e t z t , der in Handfchrif ten häufig b e o b a c h t e t werden

kann, w o der Schreiber die Gröfsenverhältnif le feiner V o r l a g e zwar einhalten will, aber

am B e g i n n e der Seite mit dem R a u m zu w e n i g fparfam umgeht, fo dafs er am Schluffe

die Buchftaben e n g aneinander rücken mufs, um eine Sei te der V o r l a g e auf dem gleichen

R ä u m e unterzubringen. Ich füge n o c h hinzu, dafs die L ä n g e der Zeile der Columne I

v o m Beginne derfelben bis zum Trennungsf tr ich gerechnet genau mit der Zei lenlänge

in C o l u m n e II und III i ibereinftimmt, wodurch die A n n a h m e , dafs Columne I urfprünglich

von gleicher Hand wie diefe letzteren befchrieben war, an Wahrfcheinl ichkeit gewinnt.

D i e k n a p p e A u f f ü h r u n g der pa laeographi fchen E i g e n t ü m l i c h k e i t e n , die ich im

F o l g e n d e n gebe, dient hauptfächl ich dem Z w e c k e , die Unterfcheidung der zwei H ä n d e zu

erhärten. Die fe lbe m a c h t fich fchon einer oberf lächl ichen B e t r a c h t u n g durch den plumpen

D u c t u s der zweiten und dritten C o l u m n e bemerkbar , der f icher nicht auf die g e r i n g e r e

Güte des Schreibrohres , deffen fich der S c h r e i b e n d e bediente, allein zurückzuführen ift.

D i e Buchf tabenformen, an und für fich betrachtet , we ichen zwar in ihren Grundformen

w e n i g v o n einander a b , wie es die A n n a h m e einer in einer Schule überlieferten und

al lgemein geübten Tradi t ion von vornherein erwarten läfst. W e n n fich j e d o c h felbft auf

Infchriften der individuelle Z u g im fpröden Material häufig g e n u g nachweifen läfst, fo

ge l ingt dies bei handfchriftl ichen T e x t e n auch da faft immer, wo, wie im vor l iegenden

Fal le , eine g le iche Schulung auch eine gewiffe Gleichheit in den Grundformen der Buch-

ftaben erzielt hat. π erfcheint mit zwei A u s n a h m e n (I5 πατρί; I 1 0 παιήον) in fämmtlichen

Columnen in der b e k a n n t e n fpitzen F o r m , wie fie fchon die curfiven Beifchriften des

H y p e r e i d e s - P a p y r u s Α aufweifen; an letztere erinnert auch die Kreuzform des ψ;

α erfcheint faft durchgehends in der curfiven, mit einem Z u g e auszuführenden F o r m ,

η findet fich in allen Ü b e r g ä n g e n v o n der reinen Majuskel- bis zur Minuskelform.

Bei e ift die A u s f ü h r u n g in zwei A n f ä t z e n faft immer deutlich erkennbar. E b e n f o ift die

F o r m des D o p p e l l a m b d a , fowie die curfive, in einem Z u g e auszuführende F o r m des φ

beiden Schreibern gemeinfam.

D e r Unterfchied der H ä n d e zeigt fich aber ganz unverkennbar in der verfchiedenen

Feder führung; der Z u g in der erften und vierten Columne ift leicht und fiüffig, im

V e r g l e i c h e zu den beiden anderen faft e legant zu nennen. D i e L e i c h t i g k e i t der F e d e r -

führung b e k u n d e t fich fowohl in einem gewiffen Schwünge , der den Haften gefäl l ige

K r ü m m u n g e n g ibt (vergl. I n φύλλων), das α häufig in wei tgefchwei f tem B o g e n anfetzen

läfst, als auch in der aufserordentl ich grofsen A n z a h l curfiver V e r b i n d u n g e n , die namentl ich

der vierten Columne den C h a r a k t e r einer ziemlich ausgebi ldeten Majuskelcurfive verleihen,

ω und π erfcheinen meiftens mit dem fo lgenden B u c h f t a b e n verbunden; die V e r b i n d u n g

ι6 —

πο wird faft d u r c h g ä n g i g in e inem Z u g e ausgeführt , e b e n f o g r ö f s e r e B u c h f t a b e n c o m p l e x e

(vergl . I V 7 οπποτε, I4 άπόπροθι). H ä u f i g er fcheint € an den v o r h e r g e h e n d e n B u c h f t a b e n

d e r a r t a n g e l e h n t , dafs ein T h e i l d e s le tz teren zugle ich als er f tere H ä l f t e d e s e dient

(vergl. V I 6 Φλεγύαο); be i v o r a u s g e h e n d e m c l iebt es d e r S c h r e i b e r , d a s f e l b e in e inem

Z u g e z u m unteren T h e i l e d e s ε überzuführen, an den er dann den H a k e n anfetz t

(vergl . I V 7 οπαςςε, I V u χείρες έπαγροι, I 4 άϋεε.) D e r v ier ten C o l u m n e e i g e n t h ü m l i c h ift

die V e r b i n d u n g v o n ο mit c, die für ou ver le fen w e r d e n k ö n n t e (vergl . I V 3 κύματος,

1 V 6 Φοΐβοο, I V 7 θυγατρός, I V i 3 ύδατηγός). G a n z g e w ö h n l i c h ift die curfive V e r b i n d u n g

ερ (vergl . I 7 μεριμνέων, I V 3 έρί£οι), e b e n f o χρ und τρ. D i e R e i h e der L i g a t u r e n ift damit

nicht e r f c h ö p f t , g e l e g e n t l i c h erfcheinen α, φ, θ und andere B u c h f t a b e n in unmit te lbarer

V e r b i n d u n g mit den u m g e b e n d e n . A u c h für f ich allein f tehende B u c h f t a b e n verrathen

durch den F e d e r a n f a t z häuf ig ihre L o s l ö f u n g aus curfiven V e r b i n d u n g e n : verg l . ζ. Β . π in

I 3 π ε λ ώ ρ ι ο ν ; V 1 4 παρ[ά] π λ ό ο ν ; S c h l u f s f i g m a in I 6 [ώ]κιςτος u. f. w . H e r v o r z u h e b e n ift

n o c h die M i n u s k e l f o r m d e s κ in I V 4 άκρψ.

D i e Schr i f t der z w e i t e n und dritten C o l u m n e t rägt ein völ l ig v e r f c h i e d e n e s G e p r ä g e ;

curfive V e r b i n d u n g e n k o m m e n z w a r v o r (vergl. 1I8 έ'ρυμα χθονός III 1 2 , βαρύς χόλος),

j e d o c h in fo g e r i n g e r A n z a h l , dafs fie den G e f a m m t e i n d r u c k , den diefe C o l u m n e n h e r v o r -

rufen, n icht b e e i n t r ä c h t i g e n . M e i f t e n s find die B u c h f t a b e n o h n e V e r b i n d u n g neben-

einander g e m a l t und man fieht es ihrem fchwerfäl l igen Z u g e , der j e d e gefä l l ige R u n d u n g

und j e d e n S c h w u n g vermif fen läfst, förmlich an, dafs fich der S c h r e i b e r z w a r feine

A r b e i t fauer g e n u g w e r d e n l iefs, o h n e es a b e r zu einem f o l c h e n F luf fe zu br ingen, wie

fein N a c h f o l g e r , deffen F e d e r in flottem Z u g e über d a s H o l z g l i t t ; fo k e c k e V e r b i n -

d u n g e n , wie ζ . B . I V 6 όπάςςει, πυκνοί (1V 1 5 ) , indem die erften drei B u c h f t a b e n v e r m i t t e l n

zierl icher S c h n ö r k e l in einem Z u g e a u s g e f ü h r t find, o d e r ούκέτι ( IVi 0 ) , w o 1 mittei l t in

einer die H ö h e g e h e n d e n S c h l i n g e mit τ v e r k n ü p f t ift (vergl. ähnl ich ci in I n χύςιν), fucht

m a n b e i m S c h r e i b e r der z w e i t e n und drit ten C o l u m n e v e r g e b e n s . D e r U n t e r f c h i e d der

b e i d e n H ä n d e läfst fich dahin fef t f te l len, dafs C o l u m n e I und I V eine ziemlich aus-

g e b i l d e t e M a j u s k e l c u r f i v e bieten, zu der in C o l u m n e II und III fich z w a r A n f ä t z e finden,

die aber den C h a r a k t e r der U n c i a l e nicht w e f e n t l i c h b e e i n t r ä c h t i g e n .

Jofeph Zingerle.

Excurs II.

E i n e n E x c u r s m ö c h t e ich an d a s Gle ichni fs knüpfen, mit d e m die erfte C o l u m n e

fchliefst. B l ä t t e r , nament l ich die abfa l lenden, b e g e g n e n in der gr iechi fchen und in der

römifchen L i t e r a t u r a l lenthalben, w o die U n z ä h l b a r k e i t d a s tert ium c o m p a r a t i o n i s i f t ;

vergl . Β 468 151) μύριοι δςςα τε φύλλα και άνθεα γίγνεται ώρη, V e r g . A e n . II, 3 1 0

q u a m multi in silvis autumni f r igore p r i m o ί l a p s a cadunt fol ia und W Ä S H I E T L , D e i m a g .

similitudinibusque Ovid. , S. 23. B e m e r k e n s w e r t h ift v o m äf thet i fchen S t a n d p u n k t e , dafs

hier a l lem A n f c h e i n e n a c h B l ä t t e r mit B lät tern verg l ichen w e r d e n , v o m l i terarhiftori fchen,

dafs fich der φυλλοχόος μείς bei D i c h t e r n — v o n N o n n o s , 38, 278 a b g e f e h e n — nur

n o c h in einem bei P o l l u x (I, 231) b e w a h r t e n F r a g m e n t e des H e f i o d ( 2 6 0 ) und bei A p o l l o -

nios findet. Im v ierten B u c h e der A r g o n a u t i k a lefen wir V . 217 ff.: όςςα τε πόντου ! κύματα

χειμερίοιο κορύςςεται έΗ άνεμοιο, | ή δςα ψύλλα χαμά£ε περικλαδεος πεςεν ύλης ί φ υ λ λ ο χ ό ψ

— ι ; —

ένι μηνί" Tic άν τάδε τεκμήραιτο; | ώε oi άπειρέειοι ποταμού παρεμέτρεον δχθαε. Nun f l e h t

es feft, dafs f ich in den W e r k e n des K a l l i m a c h o s und des A p o l l o n i o s A n k l ä n g e finden.

D a s S c h o l i o n zu A p o l l . , I, 1309 b e z e u g t , dafs der V e r s και τα μεν ώε ήμελλε κατά χρόνον

έκτελεεεθαι fich bei K a l l i m a c h o s fand (fr. 212), w i e m a n v e r m u t h e t hat, in der H e k a l e ;

v e r g l . fr. 126 mit A p o l l . , I V , 1323, fr. 277 mit I, 1353, fr. an. 93 mit III, 617, fr. 4 7 9 mit

II, 926. F r a g l i c h b le ibt die Pr ior i tät und der Z w e c k einer b e w u f s t e n A n f p i e l u n g ;

verg l . w a s ich W i e n . Stud. , X I V , 211 und 219 d a r ü b e r b e m e r k t habe . W e r kann bei

fr. 212 entfcheiden, w e m die Priorität g e b ü h r t , w e r die A b f i c h t des D i c h t e r s bei

Π ε λ λ ή ν η ν . . . Ά χ α ι ί δ α (II, 13) erkennen? HECKER (S. 33 und 107) und SCHNEIDER (II, 176

A . 1) fchlof fen aus den N a c h a h m u n g e n der H e k a l e bei A p o l l o n i o s , dafs diefe nicht

g e g e n A p o l l o n i o s g e r i c h t e t g e w e f e n fei. D a f s m a n c h e diefer A n f p i e l u n g e n p o l e m i f c h e

T e n d e n z haben, ift GERCKE z u z u g e b e n , fo A p o l l . , III, 1340 ff. (τήμοε άρήροτο νειόε ύ π 5

άκαμάτω άροτήρι τ ε τ ρ ά γ υ ό ε περ έουεα) g e g e n h. III, 175, w o der G e d a n k e , Hel ios ver-

wei le be im A n b l i c k des A r t e m i s r e i g e n s und der T a g w e r d e d a d u r c h überlang, e ingele i tet

w e r d e durch die W e n d u n g : μή νειόν τημοΰτοε έμαι βόεε εϊνεκα μιεθοΰ | τ ε τ ρ ά γ υ ο ν τέμ-

νοιεν ύπ1 άλλοτρίψ άροτήρι; verg l . REITZENSTEIN, Ind. le<5t. hib., R o f t o c k 1890/1, S. 12 mit

A . 10. D a f s das c h r o n o l o g i f c h e V e r h ä l t n i f s v o n h. II, 106 ουκ άγαμαι τον άοιδόν, δε ούδ5

δεα πόντοε άείδει und A p o l l . III, 9 3 2 άκλειήε δδε μάντιε, δε ούδ' δεα παΐδεε ϊεαειν j οιδε

νόψ φράεεαεθαι nicht fe f t f teht , hat STUDNICZKA, H e r m e s , X X V I I I , 16, Α . ι b e t o n t . [Die

B e z i e h u n g wird g e l e u g n e t von WILAMOWLTZ, G ö t t i n g e r gel . A n z e i g e n , 1893, 743, A . 1.]

Prüfen wir nun einige zur H e k a l e g e h ö r i g e F r a g m e n t e . Mit fr. 4 4 άρμοΐ που κάκείνψ

έπέτρεχε λεπτόε ϊουλοε f teht A p o l l . , I, 9 7 2 * c o v π ο υ κάκείνψ ύποεταχύεεκον ϊουλοι in

B e z i e h u n g . N a c h d e m Z e u g n i f s des S c h o l i a f t e n w u r d e ΐεον bei der z w e i t e n R e c e n f i o n für

άρμοΐ e ingefetz t , ne quid sibi surreptum q u e r e r e t u r Cal l imachus, wie RUIINKEN urtheilte

( E p . crit. , 286). M ö g l i c h w ä r e es auch, dafs K a l l i m a c h o s d a s u n g e w ö h n l i c h e W o r t fe inem

G e g n e r durch eine A r t v o n C i t a t vorhielt . A u f die F r a g e n a c h der d o p p e l t e n R e c e n f i o n

der A r g o n a u t i k a will ich um fo w e n i g e r e ingehen, als mir LLNDE'S Schrift , D e diversis

recension. A p o l l . R h o d . A r g o n . ' , G ö t t i n g e n 1885, nicht z u g ä n g l i c h ift. Ich b e m e r k e nur,

dafs MERKEL, Proleg . , S. L X X I das άρμοΐ im S c h o l i o n für eine Interpolat ion aus d e m

E t y m . M a g n . erklärt. E i n e ä h n l i c h e L e f t i o n h a t v ie l le icht A p o l l o n i o s feinem L e h r e r mit

d e m θώρηκα ετάδιον g e b e n w o l l e n (III, 1226); w e n i g f t e n s g i b t der S c h o l i a f t zwei A u f -

fa f fungen v o n ετάδιοε zu und citirt als B e l e g für die zwei te d a s k a l l i m a c h e i f c h e F r a g m e n t 5 9 :

ετάδιον δ' ύφέεετο χιτώνα. W a r u m ich d a s u m g e k e h r t e V e r h ä l t n i f s nicht für wahrfchein l ich

halte, w i r d fich aus der B e f p r e c h u n g v o n fr. 4 6 e r g e b e n : βουεόον, όν τε μύωπα βοών

καλέουειν άμορβοί. E s k o m m e n zwei S te l len des A p o l l o n i o s in B e t r a c h t : I, 1265 ώε δ' δτε

τιε τε μύωπι τετυμμένοε εεευτο ταυροε und III, 2 7 7 : οΐετροε τέλλεται, δν τε μύωπα βοών

κλείουει νομήεε. Ν Α Ε Κ Ε (S. 6 ο ) und A n d e r e h a b e n b e h a u p t e t , K a l l i m a c h o s a h m e die

Ste l le aus d e m dri t ten B u c h e nach. D a n n ble ibt aber unerklärt , w a r u m A p o l l o n i o s das

e r f t e m a l μύωψ o h n e w e i t e r s g e b r a u c h t und es d a s z w e i t e m a l , wir w ü r d e n f a g e n , mit

A n f ü h r u n g s z e i c h e n verf ieht. D a s erklärt fich aber, w e n n K a l l i m a c h o s in der Mit te l iegt ,

den n a c h feiner A n f i c h t u n p a f f e n d e n (vergl . d a s S c h o l . zu A p . III, 277) o d e r nicht

g e w ä h l t e n A u s d r u c k den άμορβοί in den M u n d l e g t und als A n t w o r t feine e i g e n e

E r k l ä r u n g zu h ö r e n b e k o m m t , w o b e i οιετροε g l e i c h f a m als L e m m a g e w ä h l t und für das

u n g e w ö h n l i c h e άμορβοί das triviale νομήεε g e f e t z t wird. D i e f e s V e r h ä l t n i f s fpricht für

Mitth. a. d. S. d. P a p y r u s Erzh. Rainer 1897. VI. Bd. 3

— ι8 —

GERCKE'S H y p o t h e f e (Rhein. Muf., X L I V , 145, A . 5 und 149), die H e k a l e fei n a c h den

be iden er f ten und v o r den b e i d e n le tz ten B ü c h e r n des A p o l l o n i o s erfchienen. D i e f e

H y p o t h e f e erk lärt es auch, wie f ich A p o l l o n i o s auf das Gle ichni fs in d e r H e k a l e , die,

wie erwähnt , g e g e n ihn g e r i c h t e t war , bez iehen konnte . [ M ö g l i c h w ä r e es, in Tic αν τά5ε

τεκμήραιτο eine — v e r u n g l ü c k t e — A n f p i e l u n g auf das in fr. 4 4 2 n i e d e r g e l e g t e Princip

des K a l l i m a c h o s zu erbl icken. D a f s A p o l l . III, 918 ff. fpäter l i e g t als die H e k a l e , hat

v. WILAMOWLTZ a. a. O . 741 ff. bewiefen. S e i t h e r h a b e ich das V e r h ä l t n i f s v o n Kal l i -

m a c h o s und A p o l l o n i o s mit B e r i i c k f i c h t i g u n g der v o n EHRLICH (De Cal l , h y m n i s quaest .

chronol. , B r e s l a u e r phil . A b h . , V I I , 3), K N A A C K (Art ike l , A p o l l o n i o s ' in P a u l y - W i f f o w a ' s

R e a l - E n c y c l . ) und WLLAMOWITZ (a. a. O.) g e ä u f s e r t e n A n f l e h t e n ausführlich erör ter t in

meinen , K a l l i m a c h e i f c h e n S t u d i e n ' ( W i e n 1895, P r o g r a m m d e s G y m n a f i u m s im X V I I . Bez irk ,

S. 15, 18 ff.).] Wilhelm Weinberger.

Nachtrag.

O b die Z e i c h e n IB o b e r h a l b der erften l e s b a r e n Z e i l e der C o l . II a ls Z a h l z e i c h e n

aufzufaf fen feien, läfst f ich zur Z e i t nicht mit S icherhei t ent feheiden. D a f ü r fcheint zu

f p r e c h e n , dafs e b e n in der z w e i t n ä c h f t e n C o l u m n e an nahezu g l e i c h e r S t e l l e ΙΔ erfcheint .

D ü r f t e m a n d a r a u f w e i t e r b a u e n und die z w e i B e z e i c h n u n g e n auf die 12. und 14. C o l u m n e

des g a n z e n G e d i c h t e s b e z i e h e n , fo w ä r e d a d u r c h im V e r e i n mit d e m in der ,E in le i tung '

S. 5 G e f a g t e n ein M i n i m a l m a f s für den U m f a n g des E p y l l i o n s g e w o n n e n . D o c h ze igen

fich C o l . I V , n icht nur zur L i n k e n (wo m a n e t w a '6κάληο g e f c h r i e b e n d e n k e n könnte) ,

f o n d e r n ü b e r d i e s a u c h zur R e c h t e n diefer zwei B u c h f t a b e n S c h r i f t f p u r e n , die jene

A n n a h m e und die aus ihr zu z i e h e n d e n Schl i i f fe zwei fe lhaft m a c h e n .

M I T T H E I L U N G E N AUS D E R S A M M L U N G DER P A P Y R U S E R Z H E R Z O G R A I N E R , V I , 1 8 9 7 .

T a f e l I.

Holztafel mit Verfen aus der Hekale des Kal l imachos.

(Lichtdruck in Originalgröfse.)

M I T T H E I L U N G E N AUS D E R S A M M L U N G DEK P A P Y R U S E R Z H E R Z O G R A I N E R , V I , 1 8 9 7 . Tafe l II

1 üt. i ,

"N f ' •

£ ·' v f /f/V Wp/Zfi / ,

m f t f ν ? m f a * * ? ) * ^ h i H * ^ -

ujjUM f r t & S p c h ' c M f r r r W l

/V < f y

1.16

- r r r r — — — - S S S B O S . —

i , J U

/z*i?a 1 j r r c Φ-^/ ^ n - o i

V ,

4

' ' ü ^ WJ&tt/ HV> Afrß νμ o , y Ο ^ ^ φ & ύ Τ Ρ ^ Χ ϊ Η

•» A Λ Β ^ . /

χ ~

Μ f.

* r '» 'Oi/riW^ff/ty KiV'-V!

k t f t u - l & v L · rictCit

n t N ü f f i d p vw - A i k f A / h r / m v s ' W f W

Mtr-c-itWn r / f f c t u f t ü * Art Μ f f * ^

^ m ^ K>rnc ÄNtif v M r f r

. , :· >

Ilolztafel mit V e r f e n aus der H e k a l e des Kal l imachos.

(Facfimile in Originalgröfse.)

A > /