ΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ · 2011-05-23 ·...

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ, ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ

ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

Γ΄ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ

ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ

ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΘΕΜΑ : “ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΣΥΜΠΡΑΞΕΩΝ ΔΗΜΟΣΙΟΥ

ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ ΣΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ

ΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ

ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ”

ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ :

ΝΤΟΚΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ :

ΤΣΑΚΝΗ ΓΕΩΡΓΙΑ

ΑΘΗΝΑ, ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

Περίληψη

Η παρούσα εργασία προβάλλει τη συμβολή των Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα

(ΣΔΙΤ) στην προώθηση των επενδύσεων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η

ανάλυση εστιάζεται κυρίως στην αποτύπωση των πλεονεκτημάτων του θεσμού, ως

εναλλακτική επιλογή εξεύρεσης κεφαλαίων για τη χρηματοδότηση των έργων που δομούν

κατά κύριο λόγο επενδυτικά προγράμματα αναπτυξιακού χαρακτήρα. Η σημαντικότητα όμως

των ΣΔΙΤ δεν οριοθετείται μόνο στο πεδίο εύρεσης χρηματικών κεφαλαίων, αλλά στα

πλαίσια αλληλεπίδρασης των κινήτρων των συμβαλλόμενων μερών επιτυγχάνεται ο

βέλτιστος συνδυασμός επενδυμένου κεφαλαίου και ανθρώπινου δυναμικού, στοχεύοντας

στην αποτελεσματικότερη διαχείριση των βασικών πυλώνων οικονομικής ανάπτυξης, με

αιχμή την τεχνολογική πρόοδο. Επιπροσθέτως, μέσα από την καταγραφή στην ελληνική και

διεθνή βιβλιογραφία της εμπειρικής γνώσης, σχετικά με τις επιπτώσεις των ΣΔΙΤ στη

διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης, αναδεικνύεται και η σημαντικότητα του θεσμού ως μέσο

διαρθρωτικής μεταρρύθμισης.

Abstract

This study provides the contribution of Public Private Partnerships (PPP) relevant to the

procedure of investments’ propulsion of local government organizations. The analysis

focuses primarily on the advantages of the institution as an alternative when seeking funds for

projects primarily undertaken by investment programs for economic development. The

significance of PPPs is however not restricted to locating capital. Through the mutually

interacting interests of the parties involved, the best possible combinations of capital and

manpower are achieved. These aim at the most effective possible management of the basic

pillars of economic development, with technical progress leading the way. In addition, by

means of a review of the Greek and international literature concerning the impact of PPPs on

economic development, the significance of the institution as a means of structural reform is

highlighted.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ................................ ................................ ................................ . 3 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ................................ ................................ ............................. 5 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ ................................ ................................ ................................ ........... 5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ................................ ................................ ................................ ................................ . 7 Ι. Γενικά ................................ ................................ ................................ ................................ ...... 7 ΙΙ. Σκοπός – Μέσα και Μεθοδολογία ................................ ................................ ......................... 8 ΙΙΙ. Διάρθρωση Κεφαλαίων ................................ ................................ ................................ ........ 9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ................................ ................................ ................................ ............... 10 Εννοιολογική αποκωδικοποίηση και θεσμικό πλαίσιο των ΣΔΙΤ ................................ ............ 10 1.1 Εννοιολογικός προσδιορισμός των ΣΔΙΤ ................................ ................................ ........... 10 1.2 Ιστορική αναδρομή του θεσμού σε Ευρώπη και Ελλάδα ................................ ................... 13 1.3 Παρουσίαση θεσμικού πλαισίου ΣΔΙΤ ................................ ................................ .............. 15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ................................ ................................ ................................ .......... 18 Κατηγορίες συμπράξεων και διαδικασία υλοποίησης δημοσί ων επενδύσεων μέσω ΣΔΙΤ ..... 18 2.1. Κατηγορίες Συμπράξεων ................................ ................................ ................................ ... 18 2.2 Διαδικασία υλοποίησης δημοσίων επενδύσεων μέσω ΣΔΙΤ ................................ .............. 25 2.3. Κίνδυνοι Συμπράξεων ................................ ................................ ................................ ....... 31 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ ................................ ................................ ................................ ................. 35 Η Συμβολή των ΣΔΙΤ στην διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης ................................ ............. 35 3.0 Εισαγωγή ................................ ................................ ................................ ............................ 35 3.1 Οι Βασικοί πυλώνες ανάπτυξης ................................ ................................ ........................ 36 3.2 Οι οικονομικοκοινωνικές επιπτώσεις των ΣΔΙΤ ................................ ................................ 37 3.2.1 Οι επιπτώσεις στην Δημοσιονομική Πολιτική ................................ ............................... 37 3.2.2. Οι επιπτώσεις στην διαδικασία προσέλκυσης ΑΞΕ ................................ ....................... 38 3.2.3. Οι Κοινωνικές επιπτώσεις των ΣΔΙΤ ................................ ................................ ............. 39 3.2.4. Περιβαλλοντικές επιπτώσεις ΣΔΙΤ ................................ ................................ ................ 40 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ................................ ................................ ................................ .......... 41 Υλοποίηση επενδυτικών προγραμμάτων των ΟΤΑ μέσω ΣΔΙΤ ................................ .............. 41 4.1. Κατηγορίες επενδύσεων των ΟΤΑ ................................ ................................ .................... 41 4.2. Πηγές χρηματοδότησης των επενδύσεων των ΟΤΑ ................................ ......................... 44 4.2.1 Χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό ................................ ......................... 46 4.2.2 Εξωτερικός Δανεισμός ................................ ................................ ................................ .... 46 4.2.3. Χρηματοδότηση από τον ιδιωτικό τομέα μέσω ΣΔΙΤ ................................ .................... 47 4.2.4. Περιγραφή του προγράμματος «ΘΗΣΕΑΣ» ................................ ................................ . 48 4.3. Εξειδίκευση κινδύνων ................................ ................................ ................................ ....... 49 4.4. Παράγοντες που καθορίζουν την επιλογή σχήματος ΣΔΙΤ στην περίπτωση των ΟΤΑ .... 52 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ ................................ ................................ ................................ ........... 54 Η συμβολή των ΣΔΙΤ στην προώθηση και υλοποίηση των επενδύσεων των ΟΤΑ για την περίοδο 2005-2010 ................................ ................................ ................................ ................... 54 5.0 Εισαγωγή ................................ ................................ ................................ ............................ 54 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ ................................ ................................ ................................ ................. 59 Τελικά συμπεράσματα – προτάσεις ................................ ................................ ......................... 59 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ................................ ................................ ................................ ...................... 61 ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΠΗΓΕΣ ................................ ................................ ................................ ......... 61 ΒΙΒΛΙΑ ................................ ................................ ................................ ................................ .... 62

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΑ ................................ ................................ ................................ ................. 62 ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΑ ................................ ................................ ................................ ........................ 64 ΑΡΘΡΑ ................................ ................................ ................................ ................................ ..... 64 ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ-ΤΟΠΟΙ ................................ ................................ ......................... 65 ΣΧΕΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ................................ ................................ ................................ ... 65 ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΠΗΓΕΣ ................................ ................................ ................................ ......... 65 ΒΙΒΛΙΑ ................................ ................................ ................................ ................................ .... 66 ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΑ ................................ ................................ ................................ ................. 66 ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΑ ................................ ................................ ................................ ........................ 66 ΑΡΘΡΑ ................................ ................................ ................................ ................................ ..... 66 ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΑ ................................ ................................ ................................ ................. 66 ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΑ ................................ ................................ ................................ ........................ 67 ΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ................................ ................................ ................................ ............... 67 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (APPENDIX) ................................ ................................ .............. 68 Σχήμα 1 : Ενδεικτικός Βαθμός επιμερισμού κινδύνων μεταξύ Δημόσιου και ........................ 68 Ιδιωτικού τομέα ................................ ................................ ................................ ........................ 68 Σχήμα 2 : Σχέση κλασσικής μεθόδου Ανάθεσης Δημόσιων Έργων και μορφών Σύμπραξης Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (Σ.Δ.Ι.Τ.) ................................ ................................ ................ 69 Σχήμα 3 : Χρηματοροές σε παραδοσιακό έργο και σε έργο μέσω Σ.Δ.Ι.Τ. ............................. 70 Σχήμα 4 : Εμπλεκόμενοι φορείς σε μη ανταποδοτικά έργα Σ.Δ.Ι.Τ. ................................ ....... 70 Σχήμα 5 : Εμπλεκόμενοι φορείς σε ανταποδοτικά έργα Σ.Δ.Ι.Τ. ................................ ............. 71 Πίνακας 1 : Βασικά χαρακτηριστικά ανταποδοτικών και μη ανταποδοτικών έργων Σ.Δ.Ι.Τ. 71 Σχήμα 6 : Τύποι συμβάσεων ανάλογα με την κατανομή κινδύνων στα εμπλεκόμενα μέρη και τη διάρθρωση της χρηματοδότησης ................................ ................................ ......................... 73 Σχήμα 7 : Τυπικό σχήμα σύμβασης ΣΔΙΤ ................................ ................................ ................ 74 Σχήμα 8 : Διαφορές συμβάσεων Δημοσίων έργων με συμβάσει ς ΣΔΙΤ ως προς το χρόνο και το κόστος ................................ ................................ ................................ ................................ .. 75 Σχήμα 10 : Επιμερισμός κινδύνων μεταξύ Δημόσιου και Ιδιωτικού τομέα ............................. 76 Σχήμα 11 : Βήματα μιας τυπικής διαδικασίας ΣΔΙΤ ................................ ................................ 77 Σχήμα 13 : Έργα ΣΔΙΤ στο πρώην Ανατολικό μπλοκ ................................ ............................. 79 Σχήμα 14 : Εξειδίκευση έργων ΣΔΙΤ ανά κατηγορία ................................ .............................. 81 Πίνακας 2: Εγκεκριμένα Έργα μέσω ΣΔΙΤ – 2,5 ΔΙΣ................................ .............................. 81 Πίνακας 3 : Στοιχεία Διεύθυνσης Αναπτυξιακού Προγραμματισμού του ΥΠ.Ε Σ. σχετικά με την υλοποίηση έργων ΣΔΙΤ των ΟΤΑ την πενταετία 2005-2010 ................................ ............ 86

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

Διάγραμμα 1 ................................ ................................ ................................ ............................. 30 Διάγραμμα 2 ................................ ................................ ................................ ............................. 45

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ

Πίνακας 1................................ ................................ ................................ ................................ .. 14 Πίνακας 2................................ ................................ ................................ ................................ .. 55 Πίνακας 3................................ ................................ ................................ ................................ .. 56

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ – ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ

ΑΕΠ Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν

ΑΞΕ Άμεσες Ξένες Επενδύσεις

ΔΕΣΔΙΤ Διυπουργική Επιτροπή Συμπράξεων Δημοσίου

και Ιδιωτικού Τομέα

ΕΓΣΔΙΤ Ειδική Γραμματεία Συμπράξεων Δημοσίου και

Ιδιωτικού Τομέα

ΕΕ Ευρωπαϊκή Ένωση

ΕΣΑ Εσωτερικός Συντελεστής Απόδοσης

ΚΠΑ Καθαρά Παρούσα Αξία

ΝΠΔΔ Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου

ΟΝΕ Οικονομική Νομισματική Ένωση

ΟΟΣΑ Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και

Ανάπτυξης

ΟΤΑ Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης

παρ παράγραφος

ΠΔΕ Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων

ΣΔΙΤ Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα

ΤΕΕ Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας

BBO Buy Build Operate

BOLT Buy Own Lease Transfer

BOO Build Own Operate

BOOT Build Own Operate Transfer

BOT Build Operate Transfer

DBFO Design Build Finance Operate

PFI Private Finance Initiative

LRO Lease Rehabilitate Operate

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ι. Γενικά

Η δημιουργία όρων οικονομικής ανάπτυξης αποτελεί στρατηγικό στόχο στον άξονα

προτεραιοτήτων της οικονομικής πολιτικής που ακολουθείται σε μια χώρα. Στα πλαίσια

αυτής της στρατηγικής, ο οικονομικός προγραμματισμός ως θεσμοθετημένη και χ ρονικά

εξειδικευμένη διαδικασία, οριοθετεί το πλαίσιο των πολιτικών που εξυπηρετούν ένα σύνολο

ενδιάμεσων στόχων, η επίτευξη των οποίων οδηγεί στην ενεργοποίηση ενός δυναμικού

μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης. Οι στόχοι της συγκεκριμένης κατηγορίας

προγραμματισμού αφορούν ως προς το περιεχόμενό τους τη δημιουργία υποδομών, την

επέκταση των δεξιοτήτων του διαθέσιμου εργατικού δυναμικού, την αύξηση της

παραγωγικότητας του ευρύτερου Δημόσιου Τομέα και την αποτελεσματικότερη διαχείριση

των φυσικών και οικονομικών πόρων μέσα από μια διαδικασία ορθολογικής χρήσης και

σχηματισμού του διαθέσιμου κεφαλαίου, με αιχμή όλων αυτών την τεχνολογική πρόοδο. Τα

παραμετρικά χαρακτηριστικά του μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης των περισσότερων

αναπτυγμένων και αναδυόμενων οικονομιών, παρά τις διαφοροποιήσεις τους ανάλογα με το

μέγεθος της οικονομίας, τη γεωγραφική περιοχή αναφοράς και το επιτευχθέν έως τώρα

επίπεδο ανάπτυξης, συγκλίνουν σε ένα βασικό σημείο, που είναι η άμβλυνση των

ανισορροπιών μεταξύ περιφέρειας και κέντρου.

Στα πλαίσια αυτής της στρατηγικής αναδεικνύεται η συμβολή του Δημόσιου Τομέα,

τόσο λόγω των εποπτικών δραστηριοτήτων του σύμφωνα με το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας

του, όσο και με τη συνεισφορά του στο παραγόμενο προϊόν ως βασικός παραγωγικός

πυλώνας. Ειδικότερα, το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων αποτελεί βασικό εργαλείο στην

εφαρμογή αναπτυξιακών πολιτικών, καθώς η προώθησή του συνιστά την πλήρωση μιας

σειράς παραμέτρων, οι οποίες συνιστούν την παροχή κινήτρων για προσέλκυση Άμεσων

Ξένων Επενδύσεων, κυρίως όμως ενεργοποιεί τα κίνητρα για την ανάπτυξη ιδιωτικής

επενδυτικής πρωτοβουλίας.

Δεδομένου ότι στον ευρύτερο δημόσιο τομέα εντάσσονται και οι Οργανισμοί Τοπικής

Αυτοδιοίκησης, δεχόμαστε αξιωματικά τη θετική συμβολή αυτών στη διαδικασία

οικονομικής ανάπτυξης, καθώς τα επενδυτικά προγράμματα των συγκεκριμένων οργανισμών

αποτελούν μέρος του γενικότερου προγραμματισμού έργων ανάπτυξης, που συντελείται από

την εθνική οικονομική πολιτική. Στην παρούσα εργασία επιχειρείται η αξιολόγηση των

επενδύσεων των ΟΤΑ στην ευρύτερη διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης, εστιάζοντας στη

συμβολή των ΣΔΙΤ στην προώθηση των επενδύσεών τους. Η επιχειρηθείσα προσέγγιση έχει

κυρίως οικονομικό υπόβαθρο, το οποίο οριοθετείται στο νομικό πλαίσιο που αφορά την

εφαρμογή του θεσμού.

ΙΙ. Σκοπός – Μέσα και Μεθοδολογία

Ο σκοπός της παρούσας εργασίας είναι διττός. Αρχικά επιχειρείται η ανάδειξη του

ειδικού βάρους του θεσμού των ΣΔΙΤ στη διαδικασία προώθησης των επενδύσεων των

Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Εν συνεχεία, μέσα από τη διάρθρωση της

ακολουθούμενης μεθοδολογίας, διακρίνεται ο στόχος για ενίσχυση του ειδικού βάρους του

θεσμού, αποδίδοντας σε αυτόν όχι μόνο τη μονοδιάστατη ιδιότητα του χρηματοδότη των

επενδύσεων των ΟΤΑ, αλλά και την ιδιότητα του δημιουργού νέας γνώσης και φορέα

τεχνολογικής προόδου. Η παρούσα προσέγγιση φιλοδοξεί να αναδείξει το θεσμό των ΣΔΙΤ,

ως βασικό μέρος των δημόσιων πολιτικών, που απαιτούνται για την προώθηση διαρθρωτικών

μεταρρυθμίσεων στο δομικό ιστό της οικονομίας.

Στα πλαίσια αυτά, η ακολουθούμενη μεθοδολογία εστιάζει στην αποσαφήνιση βασικών

εννοιών που αφορούν το θεσμό των ΣΔΙΤ και το θεσμικό τους πλαίσιο, ενώ επιχειρείται

επίσης και η ανάδειξη της σημαντικότητάς του, ως ευέλικτο, διαχειριστικό και προπάντων

αναπτυξιακό εργαλείο. Εν συνεχεία, μέσα από την αποκωδικοποίηση του εννοιολογικού

περιεχομένου και τη συσχέτισή του με το εννοιολογικό περιεχόμενο της ανάπτυξης,

επιχειρείται η τεκμηρίωση του ειδικού βάρους του θεσμού, ως προς τη συμβολή του στα

πεδία που ήδη έχουν επισημανθεί. Προς αυτή την κατεύθυνση συμβάλλει από απόψεως

μεθοδολογικής προσέγγισης η ανάλυση των κατηγοριών έργων των ΟΤΑ σε συνδυασμό με

τις πηγές χρηματοδότησης, ενώ η εξειδίκευση των κινδύνων κυριαρχεί στο σύνολο της

ανάλυσης και της καταγραφής των επιχειρημάτων που αφορούν την επιλογή του θεσμού ως

εναλλακτικό μέσο προώθησης των δημοσίων επενδύσεων.

ΙΙΙ. Διάρθρωση Κεφαλαίων

Όσον αφορά τη διάρθρωση της παρούσας εργασίας, αυτή δομείται σε έξι κεφάλαια.

Ακολουθεί μια περιληπτική αναφορά του περιεχομένου των κεφαλαίων.

Στο πρώτο κεφάλαιο επιχειρείται η εννοιολογική αποκωδικοποίηση, η παρουσίαση του

θεσμικού πλαισίου και η ιστορική αναδρομή του θεσμού των Συμπράξεων Δημοσίου και

Ιδιωτικού Τομέα.

Στο δεύτερο κεφάλαιο αναλύονται οι κατηγορίες των συμπράξεων και η διαδικασία

σύνδεσής τους με το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ). Από την ανάλυση που

επιχειρείται στο παρόν κεφάλαιο, επιδιώκεται τόσο η κατανόηση των πλεονεκτημάτων και

μειονεκτημάτων του θεσμού μέσα από την παρουσίαση και την αξιολόγηση των κινδύνων

που συνοδεύουν μια σύμπραξη, όσο και μια αντικειμενική αποτίμηση της συμβολής τους

στην υλοποίηση των στόχων της οικονομικής πολιτικής, που συνδέονται με τη διαδικασία

οικονομικής ανάπτυξης.

Το τρίτο κεφάλαιο εστιάζει στη συμβολή των ΣΔΙΤ στη διαδικασία οικονομικής

ανάπτυξης, παρουσιάζοντας τους βασικούς πυλώνες ανάπτυξης, τις οικονομικοκοινωνικές

και περιβαλλοντικές επιπτώσεις των ΣΔΙΤ, όπως επίσης και τις επιπτώσεις των συμπράξεων

στη Δημοσιονομική Πολιτική και στη διαδικασία προσέλκυσης ΑΞΕ.

Το τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζει τις κατηγορίες επενδύσεων των ΟΤΑ, τη

χρηματοδότηση των συμπράξεων από τον κρατικό προϋπολογισμό και από τον Ιδιωτικό

Τομέα, το πρόγραμμα ΘΗΣΕΑΣ, την εξειδίκευση των κινδύνων των ΣΔΙΤ και τέλος τους

παράγοντες που καθορίζουν την επιλογή σχήματος ΣΔΙΤ στην περίπτωση των ΟΤΑ.

Το πέμπτο κεφάλαιο εντοπίζει τη συμβολή των ΣΔΙΤ στην προώθηση και υλοποίηση

των επενδύσεων των ΟΤΑ για την περίοδο 2005-2010 με τη βοήθεια σχετικών πινάκων.

Τέλος, το έκτο κεφάλαιο περιλαμβάνει τα κυριότερα συμπεράσματα που προκύπτουν

από την εν λόγω εργασία, καθώς επίσης και προτάσεις που θα βελτίωναν την

αποτελεσματικότητα του θεσμού των Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, ως

εργαλείου προώθησης των επενδύσεων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Εννοιολογική αποκωδικοποίηση και θεσμικό πλαίσιο των ΣΔΙΤ

1.1 Εννοιολογικός προσδιορισμός των ΣΔΙΤ

Οι Συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) στα πλαίσια μιας γενικής

εννοιολογικής θεώρησης αναφέρονται στην περιγραφή του θεσμού, που ορίζει το πλαίσιο

συνεργασίας μεταξύ Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα1. Η παρουσία του στην Ευρώπη

χρονολογείται από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 με προέλευση το Ηνωμένο Βασίλειο, το

οποίο στα πλαίσια μιας προσπάθειας δημοσιονομικής εξυγίανσης χωρίς αυτή να συνοδεύεται

από περιορισμούς στην υλοποίηση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, επιχειρεί μια

νέα προσέγγιση αποτελούμενη από διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στο θεσμικό πλαίσιο, που

χαρακτήριζε το σύνολο των σταδίων της διαδικασίας πραγμάτωσης του Προγράμματος

Δημοσίων Επενδύσεων με αιχμή το πεδίο της χρηματοδότησης. Ειδικότερα, η νομοθετική

ρύθμιση προέβλεπε τη συμμετοχή του Ιδιωτικού Τομέα στη χρηματοδότηση των έργων του

προαναφερθέντος προγράμματος επενδύσεων. Αποτέλεσμα της συγκεκριμένης

μεταρρύθμισης ήταν η ανάπτυξη ενός πρωτοποριακού για την εποχή «σχήματος»

συνεργασίας μεταξύ Ιδιωτικού και Δημόσιου Τομέα, γνωστού ως πρωτοβουλία ιδιωτικής

χρηματοδότησης (PFI)2 .

Οι θετικές επιδόσεις που παρατηρήθηκαν στην αγγλική οικονομία ως συνέπεια της

προώθησης των δημοσίων επενδύσεων υπό το προαναφερθέν νομικό καθεστώς, οδήγησαν το

σύνολο των χωρών της Ευρώπης στην υιοθέτηση του θεσμού των συμπράξεων και στην

ανάδειξή του σε καθοριστικό παράγοντα δημιουργίας όρων οικονομικής ανάπτυξης. Έτσι,

ένα σημαντικό μέρος των δημόσιων πολιτικών προσανατολίζεται προς την κατεύθυνση αυτή

με πρώτο άξονα προτεραιότητας την προσαρμογή της εθνικής νομοθεσίας με βάση τη

συνεχώς ανανεώσιμη εμπειρία από τη χρήση του θεσμού των συμπράξεων. Στα πλαίσια της

θεσμικής ολοκλήρωσης, επιχειρείται η αύξηση της αποδοτικότητας της διαδ ικασίας

προώθησης του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, αλλά και η ενίσχυση της κοινωνικής

και οικονομικής χρησιμότητας των πραγματοποιηθέντων έργων. Η εντατικοποίηση της

χρήσης του θεσμού των συμπράξεων σε συνδυασμό με την προσπάθεια ολοκλήρωσης του

1 Νόμος 3389/2005 2 Ακολουθεί ανάλυση σε μεταγενέστερο κεφάλαιο.

θεσμικού πλαισίου διεξαγωγής τους, τόσο σε εθνικό όσο και σε κοινοτικό επίπεδο ανάγουν

αυτόν σε βασικό πυλώνα οικονομικής ανάπτυξης3.

Σε ότι αφορά την εννοιολογική αποκωδικοποίηση των ΣΔΙΤ, αφετηρία αυτής αποτελεί

η Πράσινη Βίβλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην οποία αν και δεν υπάρχει συγκεκριμένος

εννοιολογικός προσδιορισμός σε κοινοτικό επίπεδο, αναφέρεται στα « είδη μορφών

συνεργασίας του Δημόσιου Τομέα με τον Ιδιωτικό Τομέα με σκοπό την εξασφάλιση

χρηματοδότησης, κατασκευής, ανακαίνισης, διαχείρισης ή συντήρησης μιας υποδομής, παροχή

υπηρεσίας» (Πράσινη Βίβλος, 2004). Αυτές οι μορφές συνεργασίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο

υπάγονται στη δικαιοδοσία των γενικών διατάξεων του κοινοτικού δικαίου περί συμβάσεων,

παρόλο που σε εθνικό επίπεδο οριοθετούνται από συγκεκριμένο νομικό σχήμα. Στην ενότητα

1.3 του παρόντος κεφαλαίου, όπου επιχειρείται η αναλυτική παρουσίαση του νομικού

καθεστώτος των ΣΔΙΤ, θα έχουμε την δυνατότητα να αναλύσουμε το περιεχόμενο της

Πράσινης Βίβλου ως προς το συγκεκριμένο θεσμό.

Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία ως ΣΔΙΤ «νοούνται οι συμφωνίες συνεργασίας από

επαχθή αίτια οι οποίες προσλαμβάνουν τον τύπο της έγγραφης σύμβασης και συνάπτονται

μεταξύ ενός Δημόσιου Φορέα και ιδιωτικών Νομικών Προσώπων, για την εκτέλεση έργων ή

την παροχή υπηρεσιών. Αποτελούν ειδικές μορφές μακροχρόνιας συνεργασίας μεταξύ κράτους

και ιδιωτών που αποσκοπούν στην εξασφάλιση της χρηματοδότησης, της κατασκευής, της

συντήρησης και της λειτουργίας μιας υποδομής ή και στην παροχή μιας υπηρεσίας σε διάφορους

τομείς της οικονομίας» (Ν.3389/2005, αρ.1 παρ.2)

Ένας εναλλακτικός ορισμός που συναντάται στην ελληνική βιβλιογραφία αναφέρει ότι

οι ΣΔΙΤ «είναι μορφές συνεργασίας των δημόσιων αρχών με επιχειρήσεις του Ιδιωτικού Τομέα,

οι οποίες αποσκοπούν στην εξασφάλιση του σχεδιασμού, της χρηματοδότησης, της κατασκευής,

της διαχείρισης, της λειτουργίας, της ανακαίνισης ή της συντήρησης δημοσίων υποδομών, αλλά

και στην παροχή υπηρεσιών σε διάφορους τομείς της εθνικής οικονομίας». (Καλογήρου Ι,

2007). Ένας ακόμη ορισμός των ΣΔΙΤ που συναντάμε στη διεθνή βιβλιογραφία είναι του

Yescombe (2007), σύμφωνα με τον οποίο οι Συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα

αναφέρονται στη χρηματοδότηση των κοινωνικών υπηρεσιών από μη δημόσιους

οργανισμούς. Κατά τον Yescombe ο θεσμός των συμπράξεων έχει ως αφετηρία τις ΗΠΑ την

δεκαετία του '50, όπου η ομοσπονδιακή κυβέρνηση μέσα από την θεσμοθέτηση των μικτών

συμβάσεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, υλοποίησε τα εκπαιδευτικά της προγράμματα,

ενώ ενίσχυσε οικονομικά και τις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας. Εντατικοποίηση της χρήσης

3 Στο κεφάλαιο 3 αναλύεται η συμβολή των ΣΔΙΤ στη διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης.

του θεσμού παρατηρείται κατά την δεκαετία του '60 μέσα από την υλοποίηση συνεργασιών

Δημόσιων και Ιδιωτικών Φορέων με σκοπό την αστική ανανέωση.

Ένας ακόμη ορισμός4 που συναντάται στην τρέχουσα βιβλιογραφία αναφέρει ότι οι

συμπράξεις αποτελούν ρυθμίσεις που χαρακτηρίζονται από κοινή εργασία μεταξύ του

Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα με δυνατότητα την κάλυψη όλων των μορφών εργασίας σε

όλο το εύρος έργων, η υλοποίηση των οποίων επιτυγχάνεται μέσα από τη συνεργασία αυτή.

Η παρούσα εννοιολογική προσέγγιση επί της ουσίας προβάλλει τη σημαντικότητα του στόχου

για ορθολογικότερη κατανομή των κινδύνων που συνοδεύουν την υλοποίηση ενός έργου,

διασφαλίζοντας έτσι με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα συμφέροντα του Δημοσίου. Συνεπώς,

η συνεργασία μεταξύ των δύο τομέων οριοθετείται εντός ενός ισχυρού νομικού πλαισίου του

οποίου οι ρυθμίσεις ορίζουν με ακρίβεια τόσο τους ειδικούς, όσο και τους γενικούς όρους

κοινής εργασίας ιδιώτη και Δημοσίου.

Στα πλαίσια των παραπάνω ενδεικτικών αναφορών οι οποίες συγκλίνουν στο σύνολό

τους με αυτές που δομούν τόσο την ελληνική όσο και τη διεθνή βιβλιογραφία (Ορισμός ΣΔΙΤ

της Ειδικής Γραμματείας Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα) σχετικά με την εννοιολογική

αποκωδικοποίηση των ΣΔΙΤ και την κατάληξη σε ένα ολοκληρωμένο ορισμό, θα

μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι οι Συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα

αναφέρονται σε μακροχρόνιες συνεργασίες με σκοπό την προώθηση του Προγράμματος

Δημοσίων Επενδύσεων, καθώς και την υλοποίηση μιας σειράς έργων απαραίτητων για την

αποτελεσματική λειτουργία του ευρύτερου Δημόσιου Τομέα. Βασικός άξονας αυτής της

στρατηγικής υλοποίησης έργων από την πλευρά του Δημοσίου αποτελεί, από την μια η

ορθολογικότερη κατανομή των κινδύνων, που προκύπτουν από την πολυπλοκότητα που

χαρακτηρίζει την συγκεκριμένη κατηγορία συνεργασιών, καθώς και από μια ομάδα ειδικών

χαρακτηριστικών τα οποία διαφοροποιούνται από έργο σε έργο και σχετίζονται με τον

σχεδιασμό, την χρηματοδότηση, την κατασκευή, την λειτουργία, τους περιβαλλοντικούς

περιορισμούς και από την άλλη με την ποιοτική και ποσοτική αναβάθμιση των δημόσιων

αγαθών που προσφέρονται στους πολίτες. Σε ότι αφορά το εννοιολογικό περιεχόμενο των

επιμέρους όρων που χρησιμοποιούνται στην περιγραφή του θεσμού, όπως η έννοια του

Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, η έννοια της επιχείρησης κλπ υιοθετείται η κλασσική

οικονομική ορολογία αποδίδοντας σε αυτές και την ιδιότητα της οικονομικής μονάδας,

δεδομένου ότι σε κάποιους ορισμούς η σύμπραξη περιγράφεται ως συνεργασία μεταξύ

οικονομικών μονάδων.

4 http://www.hm-treasury.gov.uk

1.2 Ιστορική αναδρομή του θεσμού σε Ευρώπη και Ελλάδα

Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 η προώθηση του Προγράμματος Δημοσίων

Επενδύσεων στο Ηνωμένο Βασίλειο με τη χρήση ιδιωτικής χρηματοδότησης (Private Finance

Initiative) αποτέλεσε την αφετηρία για την καθιέρωση του θεσμού των συμπράξεων (Steane,

P., και Carroll, P. ,2000), οι οποίες άρχισαν να αποτελούν κοινή πρακτική στην δημιουργία

δημόσιων υποδομών. Ειδικότερα στο σύνολο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης

παρατηρήθηκε μια έξαρση των συμπράξεων μεταξύ Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα για την

υλοποίηση αναπτυξιακών υποδομών, όπως σιδηροδρομικά δίκτυα, 5 αυτοκινητόδρόμους,

συστήματα επικοινωνίας, κτιριακές εγκαταστάσεις, γέφυρες κλπ. ( Yescombe E.R., 2007). Σε

ότι αφορά την πρωτοπόρο χώρα (Ηνωμένο Βασίλειο) στην υιοθέτηση του θεσμού η πρώτη

μεγάλη σύμβαση υπογράφτηκε το 1996 και ακολούθησαν μια σειρά συμπράξεων, που

αφορούσαν αυτοκινητόδρομους, κτιριακές εγκαταστάσεις, κατασκευή τρένων κτλ.

Επιπροσθέτως, δημιουργήθηκαν σημαντικές υποδομές, τόσο στον τομέα της υγείας, όσο και

στον τομέα της εκπαίδευσης. Παρόλα αυτά αν και τα έργα που υλοποιούνται μέσω ΣΔΙΤ

καλύπτουν το 20% των έργων που περιλαμβάνονταν στο Πρόγραμμα των Δημοσίων

Επενδύσεων, υπάρχουν σημαντικές αποκλίσεις ως προς το βαθμό επιτυχίας τους (Μουστάκα

Α., 2008, σελ. 24). Σε ότι αφορά την συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην διαδικασία

υλοποίησης έργων μέσω ΣΔΙΤ, 200 έργα σε σύνολο 700 έχουν πραγματοποιηθεί μέσω ΣΔΙΤ

(Μπέκου Β, 2008), ενώ πρόσφατη έρευνα (IFSL Research, 2009) αναφέρει ότι στο Ηνωμένο

Βασίλειο έχουν υπογραφεί έως το 2008 935 σχέδια πρωτοβουλίας ιδιωτικής χρηματοδότησης

και ΣΔΙΤ με αξία κεφαλαίου $66 bn.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιεύονται στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται οι

τομείς συμβάσεων έργων ΣΔΙΤ για την περίοδο 2003-2008. Εστιάζοντας στον τομέα της

Τοπικής Αυτοδιοίκησης, διαπιστώνεται ότι δεν ακολουθείται κανονική κατανομή ως προς τον

αριθμό των έργων που υλοποιούνται από την Τοπική Αυτοδιοίκηση από έτος σε έτος για την

περίοδο αναφοράς, πιθανόν λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της βρετανικής

οικονομίας, τόσο ως προς την θέση που είχε την περίοδο αυτή στον οικονομικό κύκλο, όσο 5 Στο σημείο αυτό κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί ότι ήδη από τη δεκαετία του 80 στο Ηνωμένο Βασίλειο, το

δημόσιο ξεκίνησε τις πρώτες συνεργασίες με τον ιδιωτικό τομέα για την υλοποίηση έργων , η εντατικοποίηση

όμως της χρήσης του θεσμού χρονικά τοποθετείται στην δεκαετία του 90 και ύστερα.

και από τις προτεραιότητες της οικονομικής πολιτικής. Με εξαίρεση το 2004 για την

υποπερίοδο 2005-2007, διαπιστώνεται μια εντατικοποίηση του θεσμού στην υλοποίηση των

επενδυτικών προγραμμάτων των οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης του Ηνωμένου

Βασιλείου, η οποία θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένδειξη για την σημαντική συμβολή του

στην υλοποίηση αναπτυξιακών έργων. Στα πλαίσια αυτά θα ήταν δόκιμο να υποστηριχθεί ότι

η ποσότητα των έργων ενός φορέα του ευρύτερου Δημόσιου Τομέα εξαρτάται σε σημαντικό

βαθμό από τη θέση που έχει στον άξονα προτεραιοτήτων της ευρύτερης πολιτικής που

ακολουθείται από την γενική κυβέρνηση, με αναφορά το σύνολο των τομέων της οικονομίας.

Συνεπώς, η υποχώρηση των επενδύσεων των ΟΤΑ για κάποια χρονική περίοδο με την χρήση

των ΣΔΙΤ δεν συνεπάγεται εγκατάλειψη του θεσμού.

Πίνακας 1

Πίνακας έργων ΣΔΙΤ στο Ην. Βασίλειο κατά τομέα και ετήσια αξία (2003 -2008) σε εκ

Λίρες.

2003 2004 2005 2006 2007 2008

Άμυνα 925 900 654 2674 1000 3291

Εκπαίδευση 373 456 749 1495 1514 1613

Υγεία 667 2628 998 3010 1706 520

Τοπική

αυτοδιοίκηση,

Στέγαση

491 62 406 422 570 450

Σκωτία 209 173 377 1003 1106 395

Βόρεια

Ιρλανδία

105 60 18 390 382 125

Γεωργία

(Υπουργείο

Γεωργίας)

145 35 --- 421 175 98

Υπουργείο

Εσωτερικών

138 74 38 --- 46 14

Ουαλία --- 82 --- 42 17 10

Μεταφορές 351 735 1021 150 727 ---

Άλλα 57 40 --- --- 75 27

ΣΥΝΟΛΟ 3.461 5.245 4.261 9.607 7.318 6.543

ΠΗΓΗ: Public Private Finance 2009

Συνεχίζοντας την ιστορική αναδρομή σχετικά με την «πορεία» του θεσμού στην

ευρωπαϊκή ήπειρο, η εφαρμογή των ΣΔΙΤ επικεντρώνεται σε έργα βελτίωσης υποδομών, τα

οποία συνηγορούν στη δημιουργία όρων οικονομικής μεγέθυνσης και ανάπτυξης τόσο σε

κεντρικό, όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Η σημασία που δίνεται από τις χώρες της

Ευρώπης στην έννοια της ανάπτυξης αιτιολογείται από την κατηγορία των έργων που

υλοποιήθηκαν στις δύο τελευταίες δεκαετίες. Οι διαδικασίες αυτές στο σύνολο των χωρών

μελών εναρμονίζονται με την κοινοτική νομοθεσία, καθώς και με τις αποφάσεις των

ευρωπαϊκών συνθηκών με σκοπό την προώθηση της ανταγωνιστικότητας, η οποία περνά από

το μικροσκόπιο της αναβάθμισης του εγχώριου παραγωγικού συστήματος.

Σε ότι αφορά την εφαρμογή του θεσμού των ΣΔΙΤ στην Ελλάδα, διαπιστώνεται

εντατική χρήση αυτού στο σύνολο των αναπτυξιακών έργων, που υλοποιήθηκαν την περίοδο

1995-2004 με χαρακτηριστικά παραδείγματα το μετρό, την γέφυρα ζεύξης Ρίου Αντιρρίου, το

νέο αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος, την Αττική Οδό, την Ιόνια Οδό, την Εγνατία Οδό κλπ.

Η αποδέσμευση κεφαλαίων και κατ’ επέκταση η θετική συμβολή των ΣΔΙΤ στην

αποτελεσματικότερη διαχείριση των δημοσιονομικών μεγεθών των χωρών μελών της

Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και των χωρών που συνιστούν την νομισματική περιοχή του ευρώ

χωρίς να αναστέλλεται η υλοποίηση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, οδήγησε τα

θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην λήψη μέτρων για την περαιτέρω προώθηση

του θεσμού ενώ το 2003 δημοσίευσε κατευθυντήριες οδηγίες για επιτυχημένες συνεργασίες

μεταξύ Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (Κουμής Γ., 2009).

1.3 Παρουσίαση θεσμικού πλαισίου ΣΔΙΤ

Το θεσμικό πλαίσιο εντός του οποίου οριοθετούνται οι συμβάσεις συνεργασίας

Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα στην Ελλάδα, περιέχεται στο Ν. 3389/2005. Σύμφωνα με τις

γενικές διατάξεις του νόμου, Δημόσιοι Φορείς ορίζονται το Δημόσιο, οι Οργανισμοί Τοπικής

Αυτοδιοίκησης, τα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, οι ανώνυμες εταιρίες των οποίων το

σύνολο του μετοχικού κεφαλαίου ανήκει στους παραπάνω φορείς. Σε ότι αφορά το πεδίο

εφαρμογής του νόμου, τα έργα που υπάγονται σε αυτόν πρόκειται να υλοποιηθούν μέσω

Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού τομέα και δεν υποκαθιστούν σαφώς τα δημόσια έργα

που υλοποιούνται μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ). Γίνεται αντιληπτό

ότι ο νόμος εισάγει ένα σταθερό νομοθετικό πλαίσιο για τις συμπράξεις προσαρμοσμένο στην

κοινοτική νομοθεσία, με σκοπό πέραν του ορισμού των Δημοσίων Φορέων, τον

προσδιορισμό των κινδύνων που απορρέουν από την σύμβάση, τα δικαιώματα και τις

υποχρεώσεις των αντισυμβαλλόμενων μερών. Ειδικότερα ως προς τις προϋποθέσεις

υπαγωγής μιας σύμβασης στην δικαιοδοσία του παρόντος νομοθετικού πλαισίου

προβλέπονται τα ακόλουθα (Ν.3389/2005, αρ 2):

- «Οι συμπράξεις να έχουν ως αντικείμενο την εκτέλεση έργου ή παροχή υπηρεσιών που

ανήκουν στην αρμοδιότητα των Δημοσίων Φορέων βάσει διάταξης νόμου ή σύμβασης ή του

καταστατικού τους.»

- «Οι συμπράξεις να προβλέπουν ότι οι Ιδιωτικοί Φορείς, έναντι ανταλλάγματος που

καταβάλλεται εφάπαξ ή τμηματικά από τους Δημόσιους Φορείς ή τους τελικούς χρήστες των

έργων ή υπηρεσιών αυτών, αναλαμβάνουν ουσιώδες μέρος των κινδύνων που συνδέονται με τη

χρηματοδότηση, την κατασκευή, τη διαθεσιμότητα ή τη ζήτηση του αντικειμένου της Σύμπραξης

και των συναφών κινδύνων όπως, ενδεικτικά, το διαχειριστικό και τον τεχνικό κίνδυνο.»

- « Οι συμπράξεις να προβλέπουν ότι η χρηματοδότηση, εν όλω ή εν μέρει, της κατασκευής των

έργων ή της παροχής των υπηρεσιών θα γίνει με κεφαλαία και πόρους που εξασφαλίζουν οι

Ιδιωτικοί Φορείς.»

-« Το συνολικό συμβατικό προϋπολογιζόμενο κόστος της υλοποίησης του αντικειμένου της

Σύμπραξης δεν υπερβαίνει το ποσό των διακοσίων εκατομμυρίων ευρώ χωρίς συνυπολογισμό

του αναλογούντος Φόρου Προστιθέμενης Αξίας».

Σχετικά με την χρήση του εργαλείου των ΣΔΙΤ από τους Ο.Τ.Α προηγείται του νόμου

3389/2005 ο αναπτυξιακός νόμος 3299/2004, στο άρθρο 3, εδ. 6, δ, περιγράφει το θεσμικό

πλαίσιο για την παραχώρηση προς τον ανάδοχο ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου για

τουλάχιστον δεκαπέντε έτη. Εν συνεχεία μεταγενέστερος νόμος, ο 3463/2006 προβλέπει τα

ακόλουθα: Στο άρθρο 223 παρ.4 αναφέρεται ότι « Δήμοι, Κοινότητες, σύνδεσμοι και Νομικά

Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου αυτών μπορούν να αναθέτουν με τη διενέργεια διαγωνισμού σε

φυσικά ή Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου ή Ιδιωτικού Δικαίου ή κοινοπραξίες την αξιοποίηση της

ακίνητης περιουσίας τους, την εκτέλεση έργων, την παροχή υπηρεσιών προς τον αναθέτοντα

φορέα ή προς τους δημότες και την εφαρμογή προγραμμάτων. Η ανάθεση του έργου ή της

υπηρεσίας συνοδεύεται είτε με την καταβολή αμοιβής (δημόσια σύμβαση έργου ή υπηρεσίας)

είτε με την καταβολή αμοιβής (παραχώρηση δημόσιου έργου ή δημόσιας υπηρεσίας)». Στην

παρ.5 του εν λόγω άρθρου αναφέρεται ότι «Με προεδρικό διάταγμα, που εκδίδεται ύστερα από

πρόταση των Υπουργών Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, Οικονομίας και

Οικονομικών και Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων, μετά από γνώμη της

Κεντρικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων Ελλάδας, που παρέχεται μέσα σε τρεις μήνες

αφότου της ζητηθεί, προσδιορίζεται ειδικότερα το πεδίο εφαρμογής της προηγούμενης

παραγράφου και τα σχετικά με τη διενέργεια του διαγωνισμού». Επιπρόσθετα, στο άρθρο 224

αναφέρεται ότι « Για την εκτέλεση έργων και την παροχή υπηρεσιών, οι Δήμοι και οι

Κοινότητες μπορούν να συνάπτουν συμβάσεις με Νομικά Πρόσωπα του Ιδιωτικού Τομέα,

σύμφωνα και με τους όρους και τη διαδικασία του Ν.3389/2005 όπως κάθε φορά ισχύει ».

Από την παραπάνω αναδρομή στις αλλαγές του θεσμικού πλαισίου, που ορίζει τις

Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, διακρίνεται η σπουδαιότητα της

καταγεγραμμένης εμπειρίας από την χρήση του θεσμού, καθώς αυτή συμβάλλει στην διαρκή

αναβάθμισή του παρέχοντας στον νομοθέτη πέραν της άμεσης πληροφόρησης6 που αφορά τη

θεσμική αναθεώρηση, πληροφοριακά δεδομένα που αναδεικνύουν την συμβολή του θεσμού

στις γενικότερες επιδόσεις της οικονομικής πολιτικής.

6 Αναφερόμαστε στις ατέλειες και τα κενά του θεσμικού πλαισίου τα οποία αναδεικνύονται από την εμπειρία

εφαρμογής του, οπότε παρέχεται η δυνατότητα διόρθωσης αυτών, ώστε να είναι εφικτή η αύξηση της

αποτελεσματικότητάς του.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Κατηγορίες συμπράξεων και διαδικασία υλοποίησης δημοσίων επενδύσεων μέσω ΣΔΙΤ

2.1. Κατηγορίες Συμπράξεων

Η Γενική Γραμματεία ΣΔΙΤ, ως το αρμόδιο θεσμικό όργανο διαχείρισης των

συμπράξεων μεταξύ Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, διακρίνει τα έργα που εντάσσονται στο

θεσμικό πλαίσιο ΣΔΙΤ σε ανταποδοτικά και μη ανταποδοτικά. Όσον αφορά τα ανταποδοτικά

έργα, αυτά αποπληρώνονται εν όλω ή εν μέρει από τα δικαιώματα και τα τέλη που

καταβάλλουν οι χρήστες και εισπράττονται για προκαθορισμένο διάστημα από τον ιδιώτη

επενδυτή. Τα ανταποδοτικά έργα θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν και ως έργα

παραχώρησης. (Σορτίκος, Κ, 2009. σελ 4 -5).

Στην κατηγορία των ανταποδοτικών έργων ανήκουν τόσο τα συγκοινωνιακά έργα

(λιμάνια, αεροδρόμια, σταθμοί αυτοκινήτων, γέφυρες, οδικά δίκτυα), όσο και τα

περιβαλλοντικά έργα και τα έργα τουριστικής υποδομής. Σε ό,τι αφορά την κατανομή των

κινδύνων και όπως αυτή διαμορφώνεται στα πλαίσια της διαπραγμάτευσης μεταξύ των δύο

φορέων, η πολιτική του Δημοσίου στη διαδικασία αυτή ακολουθώντας την στρατηγική για

ορθολογικότερη κατανομή των κινδύνων, επιδιώκει την ανάθεση αυτών που αφορούν την

χρηματοδότηση, την κατασκευή, τον σχεδιασμό, την λειτουργία και την ζήτηση στον ιδιώτη.

Μετά την ολοκλήρωση της σύμβασης το Δημόσιο επανακτά τα παραχωρηθέντα στον ιδιώτη

δικαιώματα. Στο σημείο αυτό αξίζει να επισημανθεί ότι οι νομικοί κίνδυνοι λόγω της φύσης

τους αναλαμβάνονται εξολοκλήρου από το Δημόσιο.

Όσον αφορά τα μη ανταποδοτικά έργα, (πχ σχολεία, νοσοκομεία, αστυνομικά τμήματα

κτλ) ,πρόκειται για έργα που η χρησιμοποίησή τους από τους πολίτες δεν δημιουργεί άμεσο

κόστος σε αυτούς υπό την μορφή ανταποδοτικού τέλους όπως στην πρώτη περίπτωση έργων

όπου άμεσα ο πολίτης για να χρησιμοποιήσει το έργο καταβάλλει κόμιστρα πχ διόδια. Είναι

σημαντικό να αναφερθεί ότι από την χρήση αυτών των έργων δεν αποκλείονται οι πολίτες οι

οποίοι είτε φοροδιαφεύγουν, είτε δεν έχουν την δυνατότητα καταβολής φόρου εισοδήματος.

Στην κατηγορία των μη ανταποδοτικών έργων ο ιδιώτης είναι υπεύθυνος τόσο για τη

χρηματοδότηση και την κατασκευή τους, όσο και για τη διαθεσιμότητά τους, έτσι ώστε να

τηρούνται οι κατάλληλες προδιαγραφές συντήρησης και ποιότητας. Όπως συμβαίνει και στην

περίπτωση των ανταποδοτικών έργων, μετά το πέρας της συμβατικής περιόδου7, ο ιδιώτης

απαλλάσσεται από τις υποχρεώσεις του, οι οποίες βαρύνουν αποκλειστικά το Δημόσιο.

Επιπροσθέτως, εκτός από τις δύο ευρέως γνωστές κατηγορίες έργων που υλοποιούνται μέσω

συμπράξεων, μια άλλη λιγότερο γνωστή κατηγορία είναι αυτή των πλήρως ανταποδοτικών

και των μερικώς ανταποδοτικών έργων. Πρόκειται για ανεξάρτητα οικονομικά έργα, τα

έσοδα των οποίων προέρχονται άμεσα από πληρωμές – τέλη των πολιτών, οι οποίοι

χρησιμοποιούν το εν λόγω υλοποιηθέν έργο ή την υπηρεσία. (Μουστάκα, Α. 2008). Σε ότι

αφορά τα μερικώς ανταποδοτικά έργα, κατά τον Μπριάστικα (2007), το βασικό

χαρακτηριστικό τους είναι ότι «η αποπληρωμή των κεφαλαίων γίνεται τόσο μέσα από

πληρωμές διαθεσιμότητας εκ μέρους της Αναθέτουσας Αρχής, όσο και από την καταβολή

χρεών από τους πολίτες που χρησιμοποιούν το εν λόγω έργο ή υπηρεσία ».

Πέρα από την κατηγοριοποίηση των έργων που υλοποιούνται μέσω ΣΔΙΤ, τόσο στην

ελληνική όσο και στη διεθνή βιβλιογραφία συναντάμε διάφορες μορφές συμπράξεων από τις

οποίες, ύστερα από αξιολόγηση από τον ενδιαφερόμενο φορέα (κράτος ή φορέας), επιλέγεται

η πιο συμφέρουσα λύση, σύμφωνα με τις απαιτήσεις και τις προδιαγραφές του φορέα.

Οι πιο συνηθισμένες μορφές συμπράξεων, το περιεχόμενο των οποίων αναλύεται στα

εγχειρίδια που αφορούν τον θεσμό των Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού τομέα είναι οι

ακόλουθες (Δεληθέου, Β., Ντόκας, Ι., Μιχαλοπούλου, Σ , 2008) :

1). Κατασκευή – Λειτουργία – Μεταφορά / B.O.T. (Build, Operate, Tranfer) ή

Κατασκευή – Ιδιοκτησία – Λειτουργία / B.O.O. (Buid, Own, Operate)

Στην περίπτωση αυτή, ο ιδιώτης είναι υπεύθυνος για τη συντήρηση και τη λειτουργία

του έργου, το οποίο είτε ανήκει στο κράτος, είτε στον ίδιο για ένα συγκεκριμένο διάστημα

και μετά τη λήξη της περιόδου εκμετάλλευσης ή μεταβιβάζει τη λειτουργία του ή την

ιδιοκτησία του στο Δημόσιο. Πρόκειται για την πλέον διαδεδομένη μορφή σύμβασης, η οποία

εφαρμόστηκε στην υλοποίηση του αεροδρομίου « Ελευθέριος Βενιζέλος», της «Αττικής

Οδού», της «Δυτικής Περιφερειακής Λεωφόρου Υμηττού» και της ζεύξης «Ρίου –

Αντιρρίου».

7 Ο συμβατικός χρόνος αναφέρεται στην περίοδο όπου το έργο χρησιμοποιείται από τον ιδιώτη προκειμένου να

αποσβεστεί το κεφάλαιο του και να εισπράξει τις προσδοκώμενες αποδόσεις.

2). Μέθοδος Πρωτοβουλίας Ιδιωτικής Χρηματοδότησης ( P.F.I. – Private Finance

Initiative)

Σύμφωνα με αυτή τη μέθοδο, ο ιδιώτης παράγει προϊόντα και τις υπηρεσίες τα οποία

αγοράζει ο Δημόσιος Τομέας. Βασικός στόχος είναι η ορθολογικότερη κατανομή του

κινδύνου, καθώς ο κίνδυνος λειτουργίας της επένδυσης αναλαμβάνεται από τον ιδιώτη.

Επίσης το κόστος του Δημοσίου από την λήψη αυτών των υπηρεσιών οριοθετείται μόνο στο

ποσό που έχει συμφωνηθεί να καταβάλλεται στον ιδιώτη, διότι δεν πραγματοποιείται

επένδυση από μέρους του Δημοσίου σε υποδομή. Επισημαίνεται ότι η επιτυχία της

συγκεκριμένης μεθόδου υλοποίησης σύμπραξης, συνδέεται με τον προϋπολογισμό του

Δημοσίου για το έργο αυτό, δεδομένου ότι η μελλοντική αναπροσαρμογή του τιμήματος που

καταβάλλει το Δημόσιο, αποτελεί βασική συνιστώσα για την περαιτέρω βελτίωση των

παρεχόμενων υπηρεσιών.

3). Μέθοδος Χρηματοδότησης από τον Κατασκευαστή (Developer Financing)

Η εφαρμογή αυτής της μεθόδου ενδείκνυται σε περιοχές με χαρακτηριστικά γρήγορης

ανάπτυξης. Ειδικότερα, μια κατασκευαστική εταιρία χρηματοδοτεί την κατασκευή ή

επέκταση ενός έργου αναπτυξιακού χαρακτήρα, με την δυνατότητα κατασκευής

παράπλευρων στο έργο υποδομών η χρήση των οποίων συνδέεται με την λειτουργία του

έργου, και δημιουργήσει έσοδα μέρος των οποίων θα χρησιμοποιηθούν για την αποπληρωμή

του κόστους του έργου.

4). Αγορά – Κατασκευή- Λειτουργία / B.B.O. (Buy, Build, Operate)

Στα πλαίσια αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας και παράλληλα την ορθολογικότερη

κατανομή των κινδύνων που συνοδεύουν τη διαδικασία αυτή, το Δημόσιο μεταβιβάζει τα

ιδιοκτησιακά του δικαιώματα σε υποδομή που δεν χρησιμοποιεί ή απαιτεί υψηλό κόστος

συντήρησης και επισκευής σε ιδιώτες οι οποίοι αναλαμβάνουν την επισκευή ή επέκταση ,

ακόμη και τη συντήρηση των υποδομών αυτών με σκοπό την λειτουργία τους. Ουσιαστικά ο

κίνδυνος λειτουργίας μεταβιβάζεται στον Ιδιωτικό Τομέα.

5).Κατασκευή – Ιδιοκτησία – Μίσθωση – Μεταφορά / B.O.L.T. (Build, Own, Lease,

Tranfer)

Στην περίπτωση αυτή, ο ιδιώτης κατασκευάζει την υποδομή που περιγράφει η

σύμπραξη και την μισθώνει στο Δημόσιο με μορφή χρηματοδοτικής μίσθωσης. Με τη λήξη

της περιόδου μίσθωσης το Δημόσιο αποκτά την ιδιοκτησία των υποδομών.

6). Κατασκευή – Ιδιοκτησία – Λειτουργία – Μεταβίβαση / B.O.O.T. (Build, Own,

Operate, Transfer)

Σύμφωνα με αυτό το πρότυπο σύμπραξης, ο Ιδιωτικός Τομέας έχει την ευθύνη του

σχεδιασμού, της κατασκευής, της χρηματοδότησης, της λειτουργίας και τη συντήρηση του

έργου. Μετά το πέρας του συμβατικού χρόνου, για τον οποίο προβλέπεται η χρήση του έργου

από τον ιδιώτη, παραχωρείται στο Δημόσιο.

7). Συνεργασίες Παροχής Υπηρεσιών (Service Delivery Partnership)

Οι συνεργασίες αυτές στοχεύουν στην παροχή υπηρεσιών, που συνάπτονται μεταξύ

Δημοσίου και Ιδιωτικών Φορέων με σκοπό τον περιορισμό του κόστους παροχής τους.

Κλασσικό παράδειγμα της συγκεκριμένης κατηγορίας σύμπραξης αποτελούν οι υπηρεσίες

καθαρισμού δημοσίων κτηρίων, σταθμών του μετρό, νοσοκομείων, πανεπιστημίων κτλ. Στα

ειδικά πλαίσια αυτής της κατηγορίας σύμπραξης θα μπορούσαμε μα εντάξουμε κ αι την

σύναψη συμβολαίου παροχής «ολοκληρωμένων» υπηρεσιών (Private Services Contract :

Maintenance and Management), όπου η σύμβαση μεταξύ Δημοσίου και Ιδιωτικού Φορέα,

προβλέπει την παραχώρηση στον ιδιώτη των υπηρεσιών που αφορούν την λειτουργία, τη

συντήρηση και την διαχείριση του έργου. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η Κουμουτσάκου

(2007) στην διπλωματική της εργασία, «Το Δημόσιο διατηρεί την ιδιοκτησία του έργου, αλλά ο

ιδιώτης μπορεί να επενδύσει και δικά του κεφάλαια σε αυτό. Όσο μεγαλύτερη είναι η διάρκεια

του συμβολαίου, τόσο αυξάνεται και η πιθανότητα ο ιδιώτης να επενδύσει δικά του κεφάλαια

στο έργο, δεδομένου ότι έχει περισσότερο χρόνο να τα αποσβέσει και να επιτύχει μια ελάχιστη

απόδοση επί αυτών των κεφαλαίων. Η μέθοδος αυτή προτιμάται όταν το έργο απαιτεί υψηλή

εξειδίκευση και ο κρατικός φορέας δεν έχει την απαιτούμενη διοικητική εμπειρία σε σύνθετα

έργα».

8). Σχεδιασμός – Κατασκευή – Χρηματοδότηση – Λειτουργία / D.B.F.O. (Design, Built,

Finance, Operate)

Πρόκειται για συμβάσεις με σκοπό το σχεδιασμό, την κατασκευή, τη χρηματοδότηση

και τη λειτουργία υποδομών ή επενδυτικών στοιχείων, για τα οποία είναι υπεύθυνος ο

Ιδιωτικός Φορέας. Επιπλέον, ο ιδιώτης επανακτά την αξία των επενδυμένων κεφαλαίων από

τις πληρωμές του Δημοσίου κατά τη διάρκεια της σύμ βασης. Τέλος, το εν λόγω μοντέλο είναι

το πλέον αρμόδιο για την υλοποίηση συμβάσεων που αφορούν έργα υποδομών και

ανάπτυξης παγίων του Δημοσίου με τη μέθοδο της πρωτοβουλίας ιδιωτικής χρηματοδότησης

(PFI).

9). Παραχώρηση Εκμετάλλευσης (Concession)

Πρόκειται για μια μορφή σύμπραξης Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα, όπου η ζήτηση για

το έργο ή τις υπηρεσίες είναι επαρκής και επομένως τα έσοδα από την εκμετάλλευση του

έργου εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητά του. Χαρακτηριστικό στοιχείο της συγκεκριμένης

μορφής ΣΔΙΤ είναι η εκχώρηση στον ιδιώτη του δικαιώματος εκμετάλλευσης των

οικονομικών – εμπορικών δυνατοτήτων του παγίου για μια συγκεκριμένη περίοδο, συνήθως

20 – 30 ετών, ενώ η ιδιοκτησία του παγίου παραμένει στο Δημόσιο. Ο Ιδιωτικός Φορέας

αντίθετα, είναι εξ ολοκλήρου υπεύθυνος για τη χρηματοδότηση, τη λειτουργία και τη

συντήρηση του προς υλοποίηση έργου.

10). Μέθοδος Μίσθωσης – Αποκατάστασης – Λειτουργίας / L.R.O. (Lease, Rehabilitate,

Operate)

Στα πλαίσια αυτής της μεθόδου ο ιδιώτης ενοικιάζει εγκαταστάσεις πο υ αποτελούν

ιδιοκτησία του Δημοσίου αναλαμβάνοντας το κόστος επιδιόρθωσης και εκσυγχρονισμού των

εγκαταστάσεων. Στη συνέχεια λειτουργεί την συγκεκριμένη υποδομή στα πλαίσια της

συμφωνίας που έχει υπογράψει με το Δημόσιο. Ο συμβατός χρόνος εκμετάλλευσης των

εγκαταστάσεων από τον ιδιώτη, καθορίζεται από τις προβλέψεις σχετικά με τις αποδόσεις της

συγκεκριμένης επένδυσης, δηλαδή λαμβάνοντας υπόψη όχι μόνο την επανάκτηση του

επενδυμένου κεφαλαίου, αλλά και τα κόστη των ιδίων και ξένων κεφαλαίων που αποτελούν

την κεφαλαιακή διάρθρωση της χρηματοδότησης.

Επιχειρώντας μια κριτική σύνοψη στα όσα αναφέρονται στις παραπάνω κατηγορίες

συμπράξεων, διαπιστώνεται ότι οι ΣΔΙΤ, δεν αποτελούν μόνο ένα απλό εργαλείο προώθησης

του προγράμματος των δημοσίων επενδύσεων αλλά ενισχύουν τον αναπτυξιακό χαρακτήρα

των έργων που υλοποιούνται, καθώς συμβάλλουν στην προαγωγή της επιχειρηματικότητας.

Επίσης, σημαντική είναι και η συμβολή τους στην ενίσχυση των δημοσιονομικών θεσμών.

Ειδικότερα, η δυνατότητα αποδοτικής αξιοποίησης της περ ιουσίας του δημοσίου χωρίς

επιβαρύνσεις στον κρατικό προϋπολογισμό, δημιουργεί όρους για συρρίκνωση του δημοσίου

ελλείμματος και του χρέους, γεγονός που συμβάλλει στην μακροχρόνια ενίσχυση της

ευελιξίας των πολιτικών άσκησης δημοσιονομικής και εισοδηματικής πολιτικής. Γίνεται

λοιπόν αντιληπτό, ότι ακόμη και σε περιόδους έντονων οικονομικοπολιτικών κύκλων, οι

ΣΔΙΤ έχουν θετική συμβολή στην δημιουργία όρων οικονομικής ανάπτυξης λόγω της

ευελιξίας που χαρακτηρίζει το θεσμικό τους πλαίσιο ως προς την διαμόρφωση των όρων

συνεργασίας.

Εκτός από τα προαναφερθέντα, οι ΣΔΙΤ χωρίζονται στις εξής κατηγορίες ( Γιάνναρος Ι.

, 2005).

Α) ΣΔΙΤ καθαρού συμβατικού τύπου

Η παρούσα κατηγορία σύμβασης μεταξύ Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα βασίζεται

αποκλειστικά σε συμβατικούς δεσμούς. Το συγκεκριμένο σχήμα ΣΔΙΤ καλύπτει διάφορες

ρυθμίσεις, με τις οποίες ανατίθενται λειτουργίες στον Ιδιωτικό Φορέα, όπως ο σχεδιασμός, η

χρηματοδότηση, η υλοποίηση και η εκμετάλλευση του έργου ή της υπηρεσίας. Επίσης, στην

κατηγορία αυτή ανήκουν και οι συμβάσεις παραχώρησης, στις οποίες παρατηρείται άμεση

σχέση μεταξύ του Ιδιωτικού Φορέα και του τελικού χρήστη του έργου ή της υπηρεσίας.

Επιπροσθέτως, θα ήταν σκόπιμο να επισημάνουμε τις διάφορες υποκατηγορίες των δημοσίων

έργων, οι οποίες προκύπτουν κυρίως από την διεθνή εμπειρία και είναι καταγεγραμμένες

στην βιβλιογραφία. Οι κατηγορίες αυτές είναι οι ακόλουθες :

Α.1) Κλασικές Μέθοδοι Χρηματοδότησης (Conventional procurement)

Πρόκειται για συμβόλαια στα οποία στηρίζεται το Δημόσιο, έτσι ώστε να αντιμετωπίσει

το υψηλό κόστος και τις δυσκολίες συντήρησης των έργων υποδομής. Οι επιλογές του

Δημοσίου σε αυτήν την κατεύθυνση είναι τα συμβόλαια διαχείρισης και συντήρησης

(Management and Maintenance Contracts) και τα ποσοτικά βασισμένα συμβόλαια

συντήρησης (Quantity – Based maintenance contracts).

Α.2) Συμβάσεις συντήρησης βάσει απόδοσης (Performance – based maintenance

contracts)

Οι συμβάσεις αυτές αφήνουν στον ανάδοχο περισσότερη αυτονομία να δράσει και

προκαθορισμένη στο συμβόλαιο αμοιβή, συνδεδεμένη με τους δείκτες απόδοσης.

Α.3) Συμβάσεις διαχείρισης (Management Contracts)

Στην κατηγορία αυτή ο Ιδιωτικός Φορέας αναλαμβάνει διάφορες απαιτήσεις και

στόχους και οι συμβάσεις εστιάζουν στη διαχείριση λειτουργίας των προς υλοποίηση έργων.

Α.4) Παραχωρήσεις (Concessions)

Ο Δημόσιος Φορέας παραχωρεί στον Ιδιωτικό Φορέα την ευθύνη και τη συντήρηση των

έργων και των υπηρεσιών, ώστε να αποκομίσει εισόδημα από τους χρήστες.

Β) ΣΔΙΤ θεσμοθετημένου τύπου

Στην περίπτωση αυτή υπάρχει συνεργασία μεταξύ Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα στο

πλαίσιο της δημιουργίας ενός άλλου φορέα ή εισόδου του ιδιώτη σε ένα υπάρχοντα φορέα.

Στην κατηγορία αυτή των συμπράξεων, σκοπός είναι να δημιουργηθεί ένας φορέας, που

ελέγχεται από κοινού από τον εταίρο του Δημόσιου Τομέα και να υπάρξει ένα υψηλό επίπεδο

ελέγχου των εργασιών, το οποίο να προσαρμόζεται κατά διαστήματα ανάλογα με τις

περιστάσεις, μέσω της παρουσίας του στη μετοχική ομάδα και τα διοικητικά έργα του κοινού

φορέα.

Η σύσταση ΣΔΙΤ θεσμοθετημένου τύπου μπορεί να γίνει τόσο με τη δημιουργία ενός

φορέα που ελέγχεται από κοινού από τον Δημόσιο και τον Ιδιωτικό Τομέα, όσο και με την

απόκτηση του ελέγχου μιας υπάρχουσας δημόσιας επιχείρησης από τον Ιδιωτικό Τομέα.

Χαρακτηριστική μορφή τέτοιας μορφής αποτελούν οι κοινές επιχειρήσεις με ιδιώτες (

Joint Venture Companies), στις οποίες συμμετέχουν Δημόσιο και Ιδιωτικοί Φορείς για την

εκτέλεση έργων και την παροχή υπηρεσιών.

Ανακεφαλαιώνοντας, θα ήταν σκόπιμο να αναφέρουμε πως η κάθε κατηγορία ΣΔΙΤ

(συμβατικού και θεσμοθετημένου τύπου) δημιουργεί ιδιαίτερα ζητήματα ως προς την

εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου για τις δημόσιες συμβάσεις και τις συμβάσεις

παραχώρησης.

2.2 Διαδικασία υλοποίησης δημοσίων επενδύσεων μέσω ΣΔΙΤ

Οι Δημόσιοι Φορείς που ενδιαφέρονται να προχωρήσουν σε κάποια ΣΔΙΤ, σύμφωνα με

το Ν.3389/2005 (Εγχειρίδιο για την Υλοποίηση Έργων και Υπηρεσιών μέσω ΣΔΙΤ , 2006.),

νοούνται οι εξής :

Α) Το Ελληνικό Δημόσιο

Β) Οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Γ) Τα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.)

Δ) Οι ανώνυμες εταιρείες, των οποίων το σύνολο του μετοχικού κεφαλαίου ανήκει στους

ανωτέρω φορείς, δηλαδή στο Ελληνικό Δημόσιο, σε Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης ή

σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου ή σε άλλη ή άλλες ανώνυμες εταιρείες που

υπάγονται στην παρούσα περίπτωση.

Οι Ιδιωτικοί φορείς μπορεί να είναι κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, εξαιρουμένων των

προσώπων που ορίζονται από το Ν.3389/2005 ως «Δημόσιοι Φορείς». Για να συμμετάσχουν

σε Σύμβαση Σύμπραξης ή σε παρεπόμενο σύμφωνο, οι Ιδιωτικοί Φορείς οφείλουν να

συστήσουν «Ανώνυμη Εταιρεία Ειδικού Σκοπού».

Επιπρόσθετα, ο εν λόγω νόμος συνέστησε τη «Διυπουργική Επιτροπή Δημοσίου και

Ιδιωτικού Τομέα (ΔΕΣΔΙΤ). Πρόκειται για ένα κυβερνητικό όργανο, το οποίο είναι υπεύθυνο

για την εξειδίκευση της κυβερνητικής πολιτικής για την εκτέλεση έργων και την παροχή

υπηρεσιών με τη συμμετοχή ιδιωτικών κεφαλαίων.

Στις αρμοδιότητες της ΔΕΣΔΙΤ εμπίπτουν :

Α) Η έγκριση της υπαγωγής συμπράξεων στις διατάξεις του Ν.3389/2005

Β) Η ανάκληση τέτοιων εγκρίσεων, αν οι Δημόσιοι Φορείς έχουν υπαχθεί στις διατάξεις του

ανωτέρου νόμου δεν τηρούν τις υποχρεώσεις τους να : α) ακολουθούν τις υποδείξεις της

ΕΓΣΔΙΤ, ως προς τη διαδικασία ανάθεσης, β) επεξεργάζονται κάθε κείμενο που σχετίζεται με

τη διαδικασία ανάθεσης ( Τεύχη Δημοπράτησης, ειδική και τεχνική συγγραφή υποχρεώσεων,

πρόκληση υποβολής προσφορών, σχέδιο σύμβασης κλπ) σύμφωνα νε τις οδηγίες,

τροποποιήσεις και αλλαγές που εισηγείται η ΔΕΣΔΙΤ, στην οποία και κοινοποιούνται πριν

από τη διανομή ή τη δημοσίευση όλα τα κείμενα και η αλληλογραφία που αφορούν στη

διαδικασία ανάθεσης και γ) μεριμνούν για τη συμμετοχή εκπροσώπου της ΕΓΣΔΙΤ στις

επιτροπές αξιολόγησης ή και σε άλλα όργανα που συνιστώνται στα πλαίσια της Διαδικασίες

Ανάθεσης για την επιλογή του Ιδιωτικού Φορέα που θα συμμετάσχει στη σύμπραξη .

Γ) Η απόφαση για την ένταξη στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων του καταβλητέου

στους Ιδιωτικούς Φορείς ανταλλάγματος.

Δ) Η απόφαση για τη συμμετοχή ή μη του Δημοσίου στη χρηματοδότηση της κατασκευής

των έργων ή της παροχής των υπηρεσιών που αποτελούν το αντικείμενο της Σύμπραξης

Ε) Η λήψη κάθε άλλης συναφούς απόφασης

Όσον αφορά την «Ειδική Γραμματεία Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα»

(ΕΓΣΔΙΤ), αυτή συστάθηκε με το άρθρο 4 του Ν.3389/2005. Σκοπός της ΕΓΣΔΙΤ είναι η

επικουρία της ΔΕΣΔΙΤ και των Δημοσίων Φορέων και έργο της είναι :

- Ο εντοπισμός των έργων ή υπηρεσιών που μπορούν να εκτελεσθούν ή να παρασχεθούν

μέσω Συμπράξεων και να υπαχθούν στις διατάξεις του Ν.3389/2005

- Η εν γένει προώθηση της εκτέλεσης έργων ή της παροχής υπηρεσιών μέσω του θεσ μού των

Συμπράξεων

- Η διευκόλυνση και υποστήριξη των Δημόσιων Φορέων στα πλαίσια των Διαδικασιών

Ανάθεσης που προβλέπονται στο Ν.3389/2005 για την επιλογή των Ιδιωτικών Φορέων που

θα αναλάβουν την εκτέλεση των έργων ή την παροχή των υπηρεσιών στα πλαίσια των

Συμπράξεων

- Η παρακολούθηση της υλοποίησης των Συμβάσεων Σύμπραξης και των παρεπομένων

συμφώνων, η τακτική ενημέρωση της ΔΕΣΔΙΤ και η επεξεργασία και υποβολή εισηγήσεων

για την αντιμετώπιση τυχόν προβλημάτων και

- Η σύνταξη ετήσιας έκθεσης και η παρουσίασή της στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής.

Όσον αφορά τη διαδικασία υποβολής μιας πρότασης στην Ειδική Γραμματεία ΣΔΙΤ για

την υπαγωγή μιας υπηρεσίας ή ενός έργου στο σύστημα των Συμπράξεων, το Δημόσιο είναι

υποχρεωμένο να προσκομίσει στοιχεία που σχετίζονται με το αντικείμενο της Σύμπραξης,

όπως :

Παρουσίαση Αναθέτουσας Αρχής, αναλυτική περιγραφή του έργου ή της υπηρεσίας που

αποτελεί το αντικείμενο της σύμπραξης, παρουσίαση προτεινόμενης σύμπραξης (μελέτη,

κατασκευή, χρηματοδότηση, συντήρηση, λειτουργία, εκμετάλλευση), ενδεικτικό

προϋπολογισμό εκτέλεσης έργου κτλ.

Σύμφωνα με το περιεχόμενο του αναλυτικού οδηγού του εγχειριδίου για την υλοποίηση

έργων και υπηρεσιών μέσω ΣΔΙΤ του Υπουργείου Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας, Τα

κριτήρια έγκρισης της υπαγωγής στο σύστημα των Συμπράξεων έχουν ως ακολούθως:

- «η αρμοδιότητα του προτείνοντος τη Σύμπραξη Δημοσίου Φορέα

- η ωριμότητα ή η δυνατότητα ωρίμανσης του προτεινόμενου έργου ή των υπηρεσιών

- χρηματοοικονομικά κριτήρια (πχ βιωσιμότητα του έργου, ανταποδοτικότητα)

- κοινωνικοοικονομικά κριτήρια (πχ αναγκαιότητα υλοποίησης της σχετικής υποδομής, η

σύμφωνη γνώμη της τοπικής κοινωνίας κτλ)

- τεχνικά κριτήρια που σχετίζονται με την ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχονται στους

τελικούς χρήστες».

Όσον αφορά τη διαδικασία επιλογής των έργων που θα πραγματοποιηθούν με ΣΔΙΤ, οι

Δημόσιοι Φορείς υποβάλλουν σχετική πρόταση προς την Ειδική Γραμματεία ΣΔΙΤ. Η Ειδική

Γραμματεία επεξεργάζεται την πρόταση και κρίνει αν μπορεί να υλοποιηθεί ως Σύμπραξη,

βάσει των προδιαγραφών που ορίζει ο Ν.3389/2005 και στην περίπτωση θετικής απάντησης,

την εντάσσει στον «Κατάλογο Προτεινόμενων Συμπράξεων», συντάσσει αιτιολογική έκθεση

και μετά τη γνωστοποίησή της στο Δημόσιο Φορέα, ο ίδιος οφείλει εντός δύο μηνών να

καταθέσει στη Διυπουργική Επιτροπή ΣΔΙΤ «Αίτηση Υπαγωγής» της Σύμπραξης στο

Ν.3389/2005. Στη συνέχεια, η ΕΓΣΔΙΤ συνεκτιμά τις διάφορες μορφές παραμέτρων που

έχουν προαναφερθεί, όπως : την Αρμοδιότητα του Δημόσιου Φορέα, τη βιωσιμότητα, των

ωρίμανση, την ανταποδοτικότητα του εν λόγω έργου, την αναγκαιότητα υλοποίησης των

υποδομών και την εντάσσει στον «Κατάλογο Προτεινόμενων Συμπράξεων».

Αφού ενταχθεί η σύμπραξη στον «Κατάλογο Προτεινόμενων Συμπράξεων», ακολουθεί

η υποβολή της αίτησης υπαγωγής και είτε γίνεται δεκτή, με την έγκριση χρηματοδότησης και

ένταξής της στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ), τις προσλήψεις Συμβούλων και

την προετοιμασία της Διαγωνιστικής Διαδικασίας, είτε απορρίπτεται με αποτέλεσμα τη

δημόσια χρηματοδότηση ή την εγκατάλειψη του έργου.

Όσον αφορά την προετοιμασία της διαγωνιστικής διαδικασίας, τα στάδια που

ακολουθούνται είναι τα παρακάτω :

Προκήρυξη του έργου, υποβολή προσφορών, αξιολόγηση του αναδόχου, υπογραφή

σύμβασης ΣΔΙΤ, οι εγκρίσεις μελετών – άδειες και τέλος η έναρξη υλοποίησης του έργου.

Θα ήταν σκόπιμο να αναφέρουμε σε αυτό το σημείο τις διάφορες μορφές που παίρνει η

διαδικασία ανάθεσης. Οι διαδικασίες ανάθεσης που προβλέπονται στο άρθρο 11 του

Ν.3389/29005 είναι οι ακόλουθες :

- Ανοικτός Διαγωνισμός : Διεξάγεται σε μια φάση κατά την οποία οι συμμετέχοντες

υποβάλλουν σε χωριστούς φακέλους τα δικαιολογητικά συμμετοχής τους, τα στοιχεία της

χρηματοοικονομικής τους επάρκειας, την τεχνική και οικονομική τους προσφορά.

- Κλειστός Διαγωνισμός : Διεξάγεται σε δύο φάσεις. Στην πρώτη φάση μπορεί να

συμμετέχει κάθε ενδιαφερόμενος που πληροί τις προϋποθέσεις συμμετοχής. Στη δεύτερη

φάση υποβάλλουν τεχνική και οικονομική προσφορά όσοι συμμετέχοντες προεπιλέχθηκαν

από την Αναθέτουσα Αρχή. Το Τεύχος Προκήρυξης της πρώτης φάσης ορίζει τον αριθμό των

συμμετεχόντων που καλούνται να υποβάλλουν τεχνική και οικονομική προσφορά.

- Ανταγωνιστικός Διάλογος : Πρόκειται για μια νέα διαδικασία που καθιερώθηκε με την

Οδηγία 18/2004 της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η συγκεκριμένη διαδικασία ανάθεσης λαμβάνει

χώρα εφόσον κρίνει η Αναθέτουσα Αρχή ότι οι δύο προαναφερόμενες διαδικασίες ανάθεσης (

ανοικτός και κλειστός διαγωνισμός) δεν επιτρέπουν την ανάθεση συγκεκριμένης σύμβασης.

Κατά τη διάρκεια του Ανταγωνιστικού Διαλόγου, η Αναθέτουσα Αρχή εξασφαλίζει την ίση

μεταχείριση όλων των υποψηφίων, παρέχοντάς τους την ίδια πληροφόρηση και επιλέγει την

πιο συμφέρουσα τελική προσφορά από οικονομική άποψη.

- Διαδικασία με Διαπραγμάτευση : Η διαδικασία αυτή επιλέγεται στις εξής περιπτώσεις :

Α) Μετά από Διαδικασία Ανοικτού ή Κλειστού Τύπου ή Ανταγωνιστικού Διαλόγου. Εφόσον

οι Προσφορές που κατατέθηκαν είτε ήταν απαράδεκτες με βάση διάταξη νόμου είτε δεν

ανταποκρίνονταν στις προϋποθέσεις του άρθρου 15 του Ν.339/2005 ή της Προκήρυξης είτε

εφόσον οι όροι της Σύμβασης δεν τροποποιούνται ουσιαστικά σε σχέσ η με τους όρους που

είχαν προταθεί κατά την προηγηθείσα διαδικασία Ανοικτού ή Κλειστού Τύπου ή

Ανταγωνιστικού Διαλόγου.

Β) Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όταν πρόκειται για έργα ή υπηρεσίες, των οποίων η φύση ή

διάφοροι αστάθμητοι παράγοντες δεν επιτρέπουν το συνολικό προκαθορισμό των τιμών.

Γ) Όταν πρόκειται για Σύμβαση Υπηρεσιών και συγκεκριμένα για παροχές διανοητικής

εργασίας, εφόσον η φύση των υπηρεσιών ή εργασιών αυτών είναι τέτοια, ώστε οι

προδιαγραφές της Σύμβασης να μην μπορούν να καθοριστούν με ακρίβεια και επομένως να

μην είναι εφικτή η ανάθεση της Σύμβασης με επιλογή της καλύτερης Προσφοράς, σύμφωνα

με τις Διαδικασίες Ανοικτού ή Κλειστού Τύπου.

Δ) Στις Συμβάσεις Έργων, για τα έργα που εκτελούνται αποκλειστικά για σκοπούς έρευνας,

δοκιμής ή τελειοποίησης και όχι για να εξασφαλίζουν την αποδοτικότητα ή την κάλυψη των

δαπανών έρευνας και ανάπτυξης.

Θα ήταν τέλος σκόπιμο να αναφερθούμε ξεχωριστά στα κριτήρια ανάθεσης στον Ιδιωτικό

Φορέα έργων ΣΔΙΤ, σύμφωνα με τα όσα ορίζει ο Ν. 3389/2005.

Η ανάθεση αυτή γίνεται σύμφωνα με δύο κριτήρια : την πλέον συμφέρουσα από οικονομική

άποψη προσφορά ή τη χαμηλότερη τιμή.

Κατά τον Μπριάστικα (2007), η αξιολόγηση μιας προσφοράς δεν πρέπει να

οριοθετείται στις στενές παραμέτρους που προβλέπει η νομοθεσία, όπως το χαμηλό κόστος

υλοποίησης, αλλά θα πρέπει να συνεκτιμώνται η ποιότητα, η τεχνική αρτιότητα , τα

περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά, το κόστος λειτουργίας, η αποδοτικότητα, του έργου κλπ.

Ενισχύοντας την παραπάνω άποψη, επισημαίνεται ότι η επιλογή θα πρέπει να

στηρίζεται σε κριτήρια αξιολόγησης με γνώμονα το πραγματικό κόστος ενός έργου και όχι το

ονομαστικό. Στα πλαίσια αυτά ειδικό βάρος έχουν κυρίως τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του

έργου και η δυναμική που το ίδιο το έργο δημιουργεί στην διαδικασία οικονομικής

ανάπτυξης.

Στο διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζεται η διαδικασία υλοποίησης ενός έργου

μέσω ΣΔΙΤ, από το στάδιο της ένταξής του στις διατάξεις του Ν,3389/2005, έως την

συνεδρίαση της διυπουργικής επιτροπής και την προκήρυξη του διαγωνισμού για υποβολή

προσφορών από ιδιώτες.

Διάγραμμα 1

Διάγραμμα ροής ενεργειών έγκρισης έργων ΣΔΙΤ στο πλαίσιο του Ν.3389/2005

ΠΗΓΗ : Ειδική Γραμματεία Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα http://

www.sdit.mnec.gr/

Στο παράρτημα της παρούσας μελέτης, παρουσιάζονται τα σχήματα ΣΔΙΤ, που έχουν

χρησιμοποιηθεί στην Ελλάδα για την υλοποίηση έργων την τελευταία πενταετία.

2.3. Κίνδυνοι Συμπράξεων

Τόσο σε εμπειρικό όσο και σε βιβλιογραφικό επίπεδο, οι βασικότερες κατηγορίες

κινδύνων αναφέρονται στον σχεδιασμό, την κατασκευή, τη λειτουργία, τη νομοθεσία, την

χρηματοδότηση, τη ζήτηση, τη διαθεσιμότητα και τέλος τα γεγονότα ανωτέρας βίας.

Όσον αφορά τους κινδύνους σχεδιασμού, αυτοί προκύπτουν από τα αβέβαια στοιχεία

σχεδιασμού, την κατοχή γης/ απαλλοτριώσεις, όπου δεν υπάρχει ολοκλήρωση της

τροποποίησης των πολεοδομικών σχεδίων και έκδοση σχετικών προεδρικών διαταγμάτων, τη

μη έγκαιρη έκδοση αδειών από τις αρμόδιες δημόσιες υπηρεσίες, την ανυπαρξία

περιβαλλοντικών μελετών και την εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων που οφείλουν να

έχουν εκπονήσει οι φορείς για την υλοποίηση των προς εκτέλεση έργων, από τους

ενδεχόμενους περιβαλλοντικούς κινδύνους που μπορούν να προκληθούν από την κατασκευή

του υπό μελέτη έργου και τέλος από την ακατάλληλη χρησιμοποιούμενη τεχνολογία κατά την

κατασκευή του έργου.

Ως προς τους κατασκευαστικούς κινδύνους, αυτοί προκύπτουν από τις απρόβλεπτες

εδαφολογικές συνθήκες, την ύπαρξη ενδεχόμενων αρχαιολογικών ευρημάτων, την ανυπαρξία

ειδικών πρώτων υλών και εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού, τα οποία είναι απαραίτητα

για την εκτέλεση ορισμένων έργων, την ελλιπή ασφάλεια στον εργασιακό χώρο με

αποτέλεσμα την ελλιπή προστασία των εργαζομένων, τη μη έγκαιρη ολοκλήρωση

κατασκευής με αποτέλεσμα την υπέρβαση χρόνου και την καθυστέρηση ολοκλήρωσης της

κατασκευής και τέλος τη μη ποιοτική κατασκευή του έργου, σε περίπτωση που διαπιστωθούν

ατέλειες ή μη συμβατότητα του έργου με τις τιθέμενες τεχνικές προδιαγραφές.

Μια άλλη κατηγορία κινδύνων είναι οι νομοθετικοί κίνδυνοι, οι οποίοι προκύπτουν από

τη σύγκρουση δικαιικών συστημάτων, όσον αφορά τις διαφορές μεταξύ αγγλοσαξονικού και

ηπειρωτικού δικαίου, τις διαφωνίες μεταξύ Αναθέτουσας Αρχής και Αναδόχου, τη μεταβολή

της νομοθεσίας και την ύπαρξη ειδικών νομοθετικών κινδύνων που σχετίζονται με τ ις

ελλιπείς αρμοδιότητες των Δήμων.

Οι κίνδυνοι περιόδου λειτουργίας σχετίζονται με την κυκλικότητα, την εποχικότητα και

τη μεταβλητότητα του προϊόντος, τους περιβαλλοντικούς κινδύνους και την ελλιπή

συντήρηση και διαχείριση του έργου εκ μέρους του Αναδόχου.

Οι χρηματοοικονομικοί / πιστωτικοί κίνδυνοι σχετίζονται με τη μη σωστή

χρηματοοικονομική διαχείριση και τις ανεπαρκείς ταμειακές ροές για την αποπληρωμή των

δανείων, την ανυπαρξία κεφαλαιουχικών επενδύσεων κατά τη διάρκεια της περιόδου

λειτουργίας, τη μεταβλητότητα του κόστους λειτουργίας, λόγω με διαθεσιμότητας πρώτων

υλών και εργατικού δυναμικού και την ενδεχόμενη πτώχευση του Αναδόχου, λόγω

αφερεγγυότητας ή έκπτωσης.

Ως κίνδυνοι από γεγονότα ανωτέρας βίας μπορούν να χαρακτηριστούν οι απεργίες, ο

πόλεμος, οι τρομοκρατικές ενέργειες, η χημική μόλυνση, οι φυσικές καταστροφές, ο σεισμός

και οι επιδημίες και αποτελούν πραγματική απειλή για την εξυπηρέτηση των δανειακών

υποχρεώσεων του προς υλοποίηση έργου ή της υπηρεσίας. (Κουμής Γ., 2009)

Μια άλλη ιδιαίτερα σημαντική μορφή κινδύνου που σχετίζεται με τις Συμπράξεις

Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα είναι ο κίνδυνος διαθεσιμότητας, ο οποίος σχετίζεται με τη

σχέση ποιότητας και ποσότητας των υπηρεσιών στους τελικούς χρήστες, σύμφωνα με τα

προβλεπόμενα στη σύμπραξη, περιλαμβάνει τη διαρκή συντήρηση του έργου, την ασφάλεια,

την υγιεινή και συνδέεται με την περίοδο λειτουργίας του έργου.

Ο κίνδυνος ζήτησης απορρέει από την αδυναμία των παραγόμενων υπηρεσιών να

βρουν αγοραστές στην τιμή που αυτές πωλούνται. Παρατηρείται επομένως μια απόκλιση

ανάμεσα στην προσδοκώμενη και την τελική ζήτηση.(Μουστάκα Α., 2008).

Πέραν όμως των παραπάνω κινδύνων

Μια άλλη κατηγοριοποίηση των κινδύνων, σύμφωνα με την Τερροβίτη Σ., (2003) η

οποία επικαλείται ως πηγή τον ΟΟΣΑ, είναι οι ηθικοί, τεχνολογικοί, οικονομικοί, πολιτικοί

και ρυθμιστικοί κίνδυνοι.

Οι ηθικοί κίνδυνοι σχετίζονται τόσο με την αθέτηση των υποχρεώσεων των

εμπλεκόμενων μερών στη σύμπραξη, όσο και με σχετικές ατέλειες του θεσμικού πλαισίου.

Επισημαίνουμε ότι οι ατέλειες του θεσμικού πλαισίου είναι η βασική αιτία αθέτησης

υποχρεώσεων από τα συμβαλλόμενα μέρη. Γίνεται αντιληπτό ότι η συγκεκριμένη κατηγορία

κινδύνου αποτελεί ουσιώδες πληροφοριακό δεδομένο για τον νομοθέτη που έχει στην

αρμοδιότητά του την ανανέωση του θεσμικού πλαισίου των ΣΔΙΤ και την εναρμόνισή του

στα συνεχώς ανανεώσιμα δεδομένα διαχείρισης και οργάνωσης της ευρύτερης οικονομικής

δραστηριότητας. Συνεπώς, ο βαθμός ατελειών του θεσμικού πλαισίου οριοθετεί το επίπεδο

του ηθικού κινδύνου.

Οι τεχνολογικοί κίνδυνοι αφορούν περιπτώσεις αστοχίας της κατάλληλης τεχνολογίας,

ενώ στους οικονομικούς κινδύνους ανήκουν οι συναλλαγματικοί κίνδυνοι και οι κίνδυνοι

μετατρεψιμότητας του νομίσματος της χώρας που εκτελούνται τα έργα. Παράδειγμα

οικονομικών κινδύνων αποτελούν οι εμπορικοί κίνδυνοι, καθώς πρόκειται για αποτυχία

προβλέψεων για την πραγματοποίηση των εσόδων. Οι πολιτικοί κίνδυνοι σχετίζονται με τις

εσωτερικές ή εξωτερικές αλλαγές του πολιτικού συστήματος (πολιτικοοικονομικοί κύκλοι)

και είναι τόσο βαρύνουσας σημασίας, καθώς συνδέονται άμεσα με τους οικονομικούς

κινδύνους. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημάνουμε ότι σε ότι αφορά την Ελλάδα η οποία

αποτελεί μέλος τόσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσο και της νομισματικής ζώνης του ευρώ, οι

κίνδυνοι αυτοί είναι ανύπαρκτοι, όπως επίσης μη υπαρκτός είναι και ο συναλλαγματικός

κίνδυνος. Τέλος, ως προς τους ρυθμιστικούς κινδύνους, αυτοί σχετίζονται με νομικές και

οργανωτικές αλλαγές, που συντελούνται στα πλαίσια των δημόσιων πολιτικών με αιχμή τις

διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στον δομικό ιστό της οικονομίας. Επισημαίνεται ότι εάν οι

προβλεπόμενες μεταρρυθμίσεις προχωρήσουν με γοργούς ρυθμούς και προς την σωστή

κατεύθυνση, οι κίνδυνοι αυτοί περιορίζονται σημαντικά. Βέβαια απαιτείται συντονισμός των

απαιτούμενων δράσεων, και υπέρβαση των εμποδίων στην εφαρμογή των δημοσίων

πολιτικών8 που αφορούν τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις.

Το Δημόσιο έχοντας ως βασική επιδίωξη την προώθηση του Προγράμματος

Δημοσίων Επενδύσεων, μέσα από μια διαδικασία όπου το κοινωνικό κόστος θα είναι

μικρότερο από το ιδιωτικό, επιχειρεί την αποτελεσματικότερη διαχείριση των κινδύνων

εστιάζοντας στον χρηματοοικονομικό κίνδυνο, ο οποίος σχετίζεται όχι μόνο με τις πηγές

χρηματοδότησης και την εξεύρεση των απαραίτητων κεφαλαίων αλλά και με την ενίσχυση

αυτού από πιθανές αποκλίσεις στο χρονικό διάγραμμα υλοποίησης έργου με σημαντικές

επιπτώσεις στο αρχικό κόστος. Επιπροσθέτως, οι υπερβάσεις στο αρχικό κόστος όταν

αποκλίνουν από το προβλεπόμενο όριο, ως αποτέλεσμα εσφαλμένων οικονομικών

αναλύσεων σχετικά με την εξέλιξη βασικών μακροοικονομικών μεγεθών (πραγματικός

πληθωρισμός έναντι προσδοκώμενου), που επιδρούν στην διαμόρφωση του κόστους

δανεισμού, μπορεί να οδηγήσουν είτε στην μη ολοκλήρωση του έργου, είτε στην δημιουργία

όρων παροχής χαμηλού επιπέδου υπηρεσιών αναστέλλοντας έτσι τον αναπτυξιακό του

χαρακτήρα. Ειδικότερα από την ανάλυση που προηγήθηκε διαπιστώνεται η αλληλουχία

μεταξύ των κινδύνων που συνοδεύουν την υλοποίηση ενός έργου καθώς ο

χρηματοοικονομικός κίνδυνος ως αιτία αναστολής της διαδικασίας υλοποίησης το υ έργου

ενεργοποιεί μια ομάδα κινδύνων όπως ο κίνδυνος λειτουργίας και ζήτησης. Οπότε ο

χρηματοοικονομικός κίνδυνος αποτελεί στην ουσία τον σημαντικότερο που επιχειρεί το

Δημόσιο να αποφύγει ιδίως σε περιόδους έντονων οικονομικών διαταραχών, που

χαρακτηρίζονται από ασθενή δημόσια οικονομικά συμβάλλοντας έτσι στην ενίσχυση των

8 Σε ότι αφορά τα εμπόδια εφαρμογής των δημοσίων πολιτικών, βλέπε: Παπούλιας, Δ., (2007). «Δημόσιες

Πολιτικές: Τι εμποδίζει την εφαρμογή τους». Ελληνική Οικονομία: Κρίσιμα Ζητήματα Οικονομικής Πολιτικής,

έκδοση Alpha Bank, σελ. 185.

ανισορροπιών της οικονομίας. Συνοψίζοντας διαπιστώνουμε ότι η ανάληψη του

χρηματοοικονομικού κινδύνου από τον Ιδιωτικό Τομέα, υπό την προϋπόθεση ότι η

διαδικασία της σύμπραξης ακολουθεί το θεσμικό πλαίσιο χωρίς παρεκκλίσεις και έκνομες

συμπεριφορές από τα εμπλεκόμενα μέρη, ενισχύει τις αναπτυξιακές προοπτικές του έργου και

την συμβολή του στην γενικότερη διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης λόγω των κινήτρων

που δημιουργεί η ορθολογική διαχείριση του.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

Η Συμβολή των ΣΔΙΤ στην διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης

3.0 Εισαγωγή

Η δημιουργία όρων οικονομικής ανάπτυξης αποτελεί βασική προτεραιότητα της

οικονομικής πολιτικής που ακολουθείται σε μια χώρα. Στα πλαίσια αυτά ο οικονομικός

προγραμματισμός , ως διαδικασία, δομείται από τμήματα όπου η ύπαρξη τους αναφέρεται

στην ανάπτυξη πολιτικών για την υλοποίηση μιας ομάδας ενδιάμεσων στόχων, οι οποίοι

προηγούνται ώστε να οδηγηθεί η οικονομία σε ανάπτυξη. Ειδικότερα μέσα από τα στάδια

αυτού το προγραμματισμού ο οποίος αντικατοπτρίζει τα χαρακτηριστικά του μοντέλου

ανάπτυξης που υιοθετεί η οικονομία, διακρίνεται ο βαθμός προσαρμογής της

ακολουθούμενης πολιτικής στα δεδομένα του μακροοικονομικού περιβάλλοντος τόσο σε

εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Ειδικότερα οι χρόνιες στρεβλώσεις και η περιοδικότητα

των ανισορροπιών που παρουσιάζει η οικονομία σε συνδυασμό με τον βαθμό όπου η

οικονομική πολιτική διαθέτει τα απαιτούμενα εργαλεία εξισορρόπησης, οριοθετούν κατά

κάποιο τρόπο τόσο τη δυναμική της ανάπτυξης, όσο και την αποτελεσματικότητα της

ακολουθούμενης πολιτικής για την επίτευξη της αρχής της συνέπειας σε όλα τα στάδια

υλοποίησης του οικονομικού σχεδιασμού. Γίνεται αντιληπτό ότι η επίτευξη οικονομικής

ανάπτυξης ως τελικός στόχος περνά από το μικροσκόπιο της υλοποίησης μιας σειράς

ενδιάμεσων στόχων όπως είναι η επίτευξη οικονομικής μεγέθυνσης μέσα από την αύξηση της

παραγωγικότητας και κατ επέκταση της ανταγωνιστικότητας. Στα πλαίσια αυτής της γενικής

θεώρησης όπου περιγράφεται η συνδεσμολογία των όρων που οδηγούν σε μεγέθυνση και εν

συνεχεία μέσα από την δικαιότερη αναδιανομή του παραγόμενου προϊόντος σε ανάπτυξη,

επιχειρείται η αποτίμηση της συμβολής των ΣΔΙΤ στην διαδικασία υλοποίησης των

ενδιάμεσων στόχων όπως η βελτίωση της παραγωγικότητας του εγχώριου συστήματος

παραγωγής και εν συνεχεία η ανταγωνιστικότητα. Η μεθοδολογική προσέγγιση που

επιχειρείται εξειδικεύεται στην καταγραφή και αποτίμηση των επιπτώσεων του θεσμού των

ΣΔΙΤ στην οριοθέτηση της ισχύος των εργαλείων που χρησιμοποιούνται για την άσκηση της

οικονομικής πολιτικής με επέκταση στον κοινωνικό και περιβαλλοντικό τομέα.

3.1 Οι Βασικοί πυλώνες ανάπτυξης

Τόσο στην ελληνική όσο και στη διεθνή βιβλιογραφία (Samuelson, P.A,

Nordhaus, W.D, 2000), το μοντέλο ανάπτυξης μιας οικονομίας στηρίζεται σε τέσσερις

βασικούς πυλώνες: φυσικοί πόροι, ανθρώπινοι πόροι, σχηματισμός κεφαλαίου 9, τεχνολογία10.

Η εύρεση του βέλτιστου συνδυασμού των αναφερθέντων πόλων ανάπτυξης συνδέεται με την

διαθεσιμότητα κεφαλαίων, δηλαδή τη συνολική αποταμίευση μιας οικονομίας που προκύπτει

ως άθροισμα της ιδιωτικής και δημόσιας αποταμίευσης. Η ιδιωτική αποταμίευση εξαρτάται

από το διαθέσιμο εισόδημα, από το επίπεδο του πληθωρισμού και τις προτιμήσεις των

καταναλωτών. Το επίπεδο της δημόσιας αποταμίευσης εξαρτάται από την

αποτελεσματικότητα του φορολογικού συστήματος και την ακολουθούμενη δημοσιονομική

πολιτική. Η αύξηση της συνολικής αποταμίευσης μιας οικονομίας δημιουργεί μια

συσσώρευση κεφαλαίου, το οποίο σχηματίζεται μέσα από τις επενδύσεις του Ιδιωτικού και

του Δημόσιου Τομέα. Ο σχηματισμός αυτός που προκύπτει από τις δημόσιες και ιδιωτικές

επενδύσεις συμβάλλει αποτελεσματικά στην διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης καθώς

γίνεται αποτελεσματικότερη κατανομή ανθρώπινων και φυσικών πόρων στο παραγωγικό

σύστημα της οικονομίας. Επιπλέον ενισχύεται η διαδικασία εισαγωγής νέας τεχνολογίας, η

οποία αυξάνει την παραγωγικότητα του ανθρώπινου δυναμικού. Σημαντικό είναι επίσης το

γεγονός ότι μέσα από την αύξηση της εγχώριας αποταμίευσης, η οικονομία χρηματοδοτεί με

ιδίους πόρους τις επενδύσεις της, μειώνοντας έτσι πιθανές εξαρτήσεις από υπερεθνικές πηγές

χρηματοδότησης.

Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η αποτελεσματική διαχείριση της συνολικής

αποταμίευσης προϋποθέτει την ύπαρξη εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού, οικονομική και

κοινωνική οργάνωση, διαθεσιμότητα φυσικών πόρων, επιχειρηματικό πνεύμα. Η ύπαρξη

αυτών των παραγόντων δημιουργεί ευοίωνες εκτιμήσεις για τις αποδόσεις των επενδύσεων

και για την συμβολή αυτών στην διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης. Στο σημείο αυτό, θα

πρέπει να γίνει μια σημαντική επισήμανση. Οι επενδύσεις θα πρέπει να έχουν παραγωγικό

χαρακτήρα, δηλαδή να αφορούν την βελτίωση της υποδομής σε ποσοτικό και ποιοτικό

επίπεδο, ώστε να επιτυγχάνεται διεύρυνση των παραγωγικών δ υνατοτήτων της οικονομίας.

9 Αναφέρεται στην δημιουργία υποδομών, καθώς και στην επένδυση στις μαθησιακές δεξιότητες του διαθέσιμου

εργατικού δυναμικού μιας οικονομίας με σκοπό την αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας. 10 Αναφέρεται σε νέα πρότυπα συνδυασμού και διαχείρισης των βασικών εισροών στο παραγωγικό σύστημα.

Στην τεχνολογία εντάσσεται και η επιχειρηματικότητα.

Σύμφωνα με τις προαναφερθείσες θεωρητικές αιτιάσεις τόσο στην τρέχουσα ενότητα,

όσο και σε προγενέστερη, η υλοποίηση του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων σε

συνδυασμό με τις ιδιωτικές επενδύσεις τόσο στον τομέα των υποδομών, όσο και στην

περαιτέρω εξειδίκευση του διαθέσιμου εργατικού δυναμικού, πέρα του ότι διευρύνουν τα

παραγωγικά όρια της οικονομίας μέσα από την αύξηση του δυνητικού προϊόντος,

3.2 Οι οικονομικοκοινωνικές επιπτώσεις των ΣΔΙΤ

Στην παρούσα ενότητα αναλύονται οι επιπτώσεις των ΣΔΙΤ σε ένα άξονα πέντε

σημαντικών πεδίων της οικονομίας. Το πρώτο αφορά τους δημοσιονομικούς θεσμούς της

χώρας και τη συμβολή στην διαδικασία εξισορρόπησης του δημοσιονομικού τομέα, το

δεύτερο πεδίο αναφέρεται στην δημιουργία όρων για την προσέλκυση Άμεσων Ξένων

Επενδύσεων, ενώ στο τρίτο και τέταρτο πεδίο, η ανάλυση εστιάζεται στις κοινωνικές και

περιβαλλοντικές επιπτώσεις των ΣΔΙΤ.

3.2.1 Οι επιπτώσεις στην Δημοσιονομική Πολιτική

Όπως αναφέρεται σε προγενέστερη ενότητα σχετικά με την εμφάνιση του θεσμού των

ΣΔΙΤ στην Ευρώπη, οι περιορισμοί στα δημόσια οικονομικά οδήγησαν τις ευρωπαϊκές

κυβερνήσεις στην αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων για την προώθηση του Προγράμματος

Δημοσίων Επενδύσεων, οι οποίες θα συνέβαλλαν από την μια στην αποδέσμευση κεφαλαίων

προερχόμενα από τη δημόσια αποταμίευση ενώ από την άλλη θα αποφεύγονταν ο δανεισμός.

Η συμμετοχή ιδιωτικών κεφαλαίων αποτέλεσε καινοτόμο στρατηγική στην διαδικασία

διαχείρισης των δημοσίων επενδύσεων, ενώ συνέβαλλε εμμέσως στην ενίσχυση των

δημοσιονομικών θεσμών όπως το φορολογικό σύστημα, την διαχείριση του δημοσίου

χρέους11 και του ελλείμματος. Ειδικότερα η ορθολογικότερη κατανομή κινδύνων, που

αποτελεί και το κυρίαρχο πλεονέκτημα των ΣΔΙΤ, μείωσε σε σημαντικό βαθμό τις

11 Το δημόσιο χρέος συμπεριλαμβάνει το χρέος μιας χώρας στο εξωτερικό (πχ, κάθε μορφή δανεισμού από

άλλες χώρες), καθώς και το χρέος στο εσωτερικό (πχ, εσωτερικός δανεισμός, οφειλές στους πολίτες και τις

επιχειρήσεις). Αποτελεί μεταβλητή αποθέματος, ενώ το δημόσιο έλλειμμα μεταβλητή ροής, Για περισσότερα

βλέπε: Βαβούρας, Ι., Μανωλάς, Γ (2006). «Εισαγωγή στις Μακροοικονομικές Έννοιες», Παπαζήσης. Σελ 195-

υπερβάσεις του κόστους λειτουργίας του ευρύτερου Δημόσιου Τομέα επιδρώντας θετικά

στην μείωση των επιβάρυνσης των βασικών δημοσιονομικών μεγεθών, ενώ η χαμηλή

παραγωγικότητα σε σχέση με το κόστος λειτουργίας του Δημοσίου Τομέα, αντισταθμίζεται

σε ένα σημαντικό βαθμό μέσα από την μεταβίβαση λειτουργιών του στον Ιδιωτικό Τομέα στα

πλαίσια των συμπράξεων. Επιπροσθέτως η δυνατότητα αξιοποίησης των μη λειτουργικών

υποδομών του Δημοσίου με ανάληψη του κόστους επισκευής και βελτίωσης αυτών από

ιδιωτικά κεφάλαια και εν συνεχεία την χρησιμοποίηση τους για την παροχή υπηρεσιών 12 από

την πλευρά του Δημοσίου συμβάλλει στην αποτελεσματικότερη διαχείριση της δημόσιας

περιουσίας, στον εξορθολογισμό των δαπανών και στην εξοικονόμηση οικονομικών πόρων,

οδηγώντας έτσι σε ενίσχυση της διαδικασίας δημοσιονομικής εξυγίανσης.

3.2.2. Οι επιπτώσεις στην διαδικασία προσέλκυσης ΑΞΕ

Οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις ως οικονομική έννοια αναφέρονται στη ροή κεφαλαίων

από το εξωτερικό με σκοπό την ανάπτυξη επενδύσεων στην παραγωγική υποδομή της

εγχώριας οικονομίας. Σημαντική είναι η σύνδεση αυτών με τους βασικούς πυλώνες

οικονομικής ανάπτυξης όπως οι ανθρώπινοι και φυσικοί πόροι , ο σχηματισμός κεφαλαίου

και η τεχνολογία. Ο άριστος συνδυασμός των παραπάνω μεταβλητών, επιτυγχάνει τη μέγιστη

δυνατή παραγωγικότητα του οικονομικού συστήματος συμβάλλοντας σημαντικά στη

δημιουργία όρων οικονομικής ανάπτυξης, γεγονός που υποδηλώνει όχι μόνο αύξηση του

ΑΕΠ αλλά και σημαντικές μεταβολές στη δομή της οικονομίας, όπως είναι η αύξηση της

σχετικής συμμετοχής στο ΑΕΠ των τομέων της βιομηχανίας και των υπηρεσιών, η βελτίωση

της ποιότητας ζωής καθώς και η βελτίωση της διανομής του εισοδήματος. Επιπλέον, οι ΑΞΕ

αποτελούν βασικό παράγοντα αύξησης της ανταγωνιστικότητας στην οικονομία μιας χώρας,

του ‘μεριδίου’ δηλαδή που κατέχουν τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που παράγει και προωθεί

στις διεθνείς αγορές. Γίνεται αντιληπτό ότι η προσέλκυση ΑΞΕ, αποτελεί βασική

προτεραιότητα στους ενδιάμεσους στόχους της πολιτικής για τη δημιουργία θετικών όρων

ανάπτυξης, καθώς ενισχύουν την συσσώρευση κεφαλαίου σε μια οικονομία με αποτέλεσμα

την αύξηση των επενδύσεων.

Οι επενδύσεις αυτές αφορούν τη βελτίωση της υποδομής , την εκπαίδευση του

διαθέσιμου εργατικού δυναμικού, τη χρήση νέας τεχνολογίας , την έρευνα , την ανάπτυξη σε 12 Σε ότι αφορά τις υποχρεώσεις του Δημοσίου προς τον ιδιώτη, αυτές εξαρτώνται από το ακολουθούμενο

σχήμα ΣΔΙΤ.

όλους τους τομείς του παραγωγικού συστήματος και τέλος την εφαρμογή νέων προτύπων

εταιρικής διακυβέρνησης . Στα πλαίσια αυτά γίνεται αντιληπτό ότι οι ΑΞΕ συμβάλλουν

σημαντικά στην αναβάθμιση του παραγωγικού συστημάτων μιας οικονομίας και κατ΄

επέκταση στην αύξηση της ανταγωνιστικότητάς της.

Από τα προαναφερθέντα γίνεται αντιληπτό ότι μία οικονομία προκειμένου να

δημιουργήσει όρους οικονομικής ανάπτυξης αναδεικνύει την προσέλκυση ΑΞΕ σε βασική

προτεραιότητα μέσα από την λήψη μέτρων που σχετίζονται με τη δημιουργία περιβάλλοντος

για την ανάληψη επενδυτικών δράσεων. Ειδικότερα, τα βασικά χαρακτηριστικά ενός

οικονομικού περιβάλλοντος για την προσέλκυση επενδύσεων περνούν από το μικροσκόπιο

μακροοικονομικής σταθερότητας της ύπαρξης βασικών υποδομών . Οι Συμπράξεις Δημοσίου

και Ιδιωτικού Τομέα, συμβάλλουν στην δημιουργία περιβάλλοντος επενδύσεων και

χρηματοδότηση αυτών από αποταμιευθέντα κεφάλαια άλλων οικονομιών. Η αποδέσμευση

κεφαλαίων, όπως επισημαίνεται στο πρώτο πεδίο ανάλυσης της τρέχουσας ενότητας επιδρά

θετικά στην αποτελεσματικότερη διαχείριση των δημοσίων δαπανών ενισχύοντας , η

ορθολογικότερη κατανομή των κινδύνων με αιχμή τον χρηματοοικονομικό και η εισαγωγή

νέων τεχνολογικών προτύπων, τα οποία έχουν πεδίο εφαρμογής το σύνολο του παραγωγικού

συστήματος, συμβάλλουν στην ποιοτική και ποσοτική αναβάθμιση της υπάρχουσας

υποδομής. Η ύπαρξη του θεσμού των ΣΔΙΤ υπό το καθεστώς ευελιξίας ως προς τις μεθόδους

σύμπραξης με οφέλη και για τους δύο συμβαλλόμενους, ενισχύει υπό την μορφή κινήτρου

την προσέλκυση Άμεσων Ξένων Επενδύσεων. Σε ότι αφορά την ελληνική πραγματικότητα

θα μπορούσαμε να αναφέρουμε δύο σημαντικά αναπτυξιακά έργα όπως η γέφυρα ζεύξης

Ρίου Αντιρρίου, και το αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος.

3.2.3. Οι Κοινωνικές επιπτώσεις των ΣΔΙΤ

Οι κοινωνικές επιπτώσεις των ΣΔΙΤ συνδέονται κατά κύριο λόγο με την βελτίωση

βασικών μακροοικονομικών μεγεθών όπως είναι το επίπεδο απασχόλησης. Αναλυτικότερα η

υλοποίηση επενδύσεων τόσο από εγχώρια ιδιωτικά κεφάλαια όσο και από διεθνή,

συμβάλλουν κατά πρώτον στην μείωση του παραγωγικού κενού και κατά δεύτερο στην

αύξηση του δυνητικού προϊόντος λόγω στην επέκτασης του παραγωγικού συστήματος. Και

στις δύο περιπτώσεις οδηγούμαστε σε μείωση του φυσικού ποσοστού ανεργίας λόγω αύξησης

της απασχόλησης, ενώ η αύξηση στην ζήτηση εργασίας σε σχέση με την προσφορά εργασίας

δημιουργεί ανοδικές τάσεις στους ονομαστικούς μισθούς βελτιώνοντας σημαντικά το βιοτικό

επίπεδο. Η ενίσχυση της απασχόλησης συνοδευόμενη και από επένδυση κεφαλαίου στις

μαθησιακές ικανότητες του εργατικού δυναμικού, οδηγεί στην αύξηση της παραγωγικότητας

εργασίας με θετικές επιπτώσεις στην διαδικασία οικονομικής μεγέθυνσης. Συνεπώς γίνεται

αντιληπτό ότι οι δυσμενείς κοινωνικές επιπτώσεις, που προκύπτουν από την αδυναμία του

κράτους να αντιμετωπίσει την ανεργία μέσα από την εφαρμογή επεκτατικής δημοσιονομικής

πολιτικής, ιδίως σε περιόδους έντονων οικονομικών διαταραχών, αμβλύνονται από την

παροχή κινήτρων στον Ιδιωτικό Τομέα για ανάληψη επενδύσεων. Οι Συμπράξεις Δημόσιου

και Ιδιωτικού Τομέα εντάσσονται στην τρίτη διάσταση13 άσκησης οικονομικής πολιτικής

που αφορά την προώθηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων (Χαρδούβελης, Γ., 2007) στο

σύνολο του δομικού ιστού μιας οικονομίας, ώστε οι δυσμενείς επιπτώσεις στην διαδικασία

οικονομικής ανάπτυξης από την λήψη μέτρων περιοριστικής δημοσιονομικής και

εισοδηματικής πολιτικής, να αντισταθμίζονται από τα μακροπρόθεσμα οφέλη των

διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων ο αναπτυξιακός χαρακτήρας των οποίων τεκμηριώνεται τόσο

σε εμπειρικό όσο και σε ακαδημαϊκό επίπεδο.

3.2.4. Περιβαλλοντικές επιπτώσεις ΣΔΙΤ

Ως προς το τέταρτο πεδίο επιπτώσεων, οι ΣΔΙΤ σε ότι αφορά έργα αναπτυξιακού

χαρακτήρα ενισχύουν την διαδικασία προστασίας του περιβάλλοντος από την ανάπτυξη

υποδομών, καθώς λόγω των κινδύνων που αναλαμβάνει ο ιδιώτης οι μελέτες που αφορούν

τον σχεδιασμό της επένδυσης περιλαμβάνουν περιβαλλοντικές μελέτες ώστε να

ελαχιστοποιηθούν οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι που συνοδεύουν το έργο και η μη πρόβλεψη

τους να έχει επιπτώσεις στην απόδοση της επένδυσης. Συνεπώς με βάση το συγκεκριμένο

πλαίσιο εξέλιξης της οικονομικής δραστηριότητας, πέρα από την πλήρωση των οικονομικών

προϋποθέσεων για επίτευξη οικονομικής μεγέθυνσης, πληρούνται και οι όροι ανάπτυξης στα

13 Τα βασικά εργαλεία άσκησης οικονομικής πολιτικής είναι η δημοσιονομική και η νομισματική πολιτική. Στην

περίπτωση όμως μιας χώρας μέλους σε νομισματική ένωση, όπως η Ελλάδα που αποτελεί μέλος της

νομισματικής ζώνης του €, η φαρέτρα των εργαλείων άσκησης οικονομικής πολιτικής, περιορίζεται σημαντικά,

καθώς η συναλλαγματική και γενικότερα η νομισματική πολιτική ασκείται σε κεντρικό επίπεδο από την

Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Οπότε η οικονομική πολιτική σε εθνικό επίπεδο οριοθετείται στα πλαίσια της

δημοσιονομικής και εισοδηματικής πολιτικής, με περιορισμένη ευελιξία σε περιόδους έντονων οικονομικών

διακυμάνσεων και χαμηλών δημοσιονομικών επιδόσεων.

πλαίσια περιορισμού των αρνητικών οικονομιών κλίμακας, δηλαδή την μείωση του

κοινωνικού κόστους έναντι του ιδιωτικού.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

Υλοποίηση επενδυτικών προγραμμάτων των ΟΤΑ μέσω ΣΔΙΤ

4.1. Κατηγορίες επενδύσεων των ΟΤΑ

Οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), υπαγόμενοι στον ευρύτερο δημόσιο

τομέα, πραγματοποιούν επενδύσεις με σκοπό την προώθηση του δημοσίου συμφέροντος και

συγκεκριμένα την εξυπηρέτηση των πολιτών.

Μια κοινώς αποδεκτή διάκριση των επενδύσεων αυτών, σύμφωνα με το άρθρο 75 του

Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων (Ν. 3463/2006) περιλαμβάνει τις εξής κατηγορίες έργων και

υπηρεσιών:

Α) Έργα αναπτυξιακού χαρακτήρα : Η κατηγορία αυτή των έργων περιλαμβάνει έργα που

σχετίζονται με την προστασία, την αξιοποίηση και την εκμετάλλευση των τοπικών φυσικών

πόρων και περιοχών, των ιαματικών πηγών και των ήπιων ή ανανεώσιμων μορφών ενέργειας,

την επέκταση των ηλεκτρικών δικτύων και γενικότερα των δικτύων ενέργειας και την

κατασκευή έργων που αφορούν την εκμετάλλευση βιοτεχνικών κέντρων και κτιρίων στις

ειδικές βιοτεχνικές και βιομηχανικές ζώνες, στο πλαίσιο του πολεοδομικού και χωροταξικού

σχεδιασμού. Επιπροσθέτως, στα έργα ανάπτυξης περιλαμβάνονται έργα κατασκευής,

διαχείρισης και συντήρησης υποδομών, όπως έργα οδοποιίας, συστημάτων άρδευσης,

αντιπλημμυρικά και εγγειοβελτιωτικά έργα. Μια άλλη σημαντική υποκατηγορία αυτών των

έργων είναι η κατασκευή και η συντήρηση των αναγκαίων λιμενικών έργων και η διαχείριση

των αποθηκευτικών χώρων υγρών καυσίμων.

Β) Έργα περιβαλλοντικού χαρακτήρα : Στην κατηγορία αυτή των έργων ανήκουν τα έργα

εκείνα που σχετίζονται με την προστασία και τη διαχείριση των υδάτινων πόρων, την

προστασία του εδάφους και την καταπολέμηση της ρύπανσης. Στα πλαίσια αυτά, οι ΟΤΑ

είναι υπεύθυνοι για την κατασκευή έργων διαχείρισης συστημάτων αποχέτευσης και

βιολογικού καθαρισμού.

Γ) Έργα που σχετίζονται με την ποιότητα ζωής και την εύρυθμη λειτουργία των

Πόλεων :

Όσον αφορά την αρμοδιότητα αυτή, οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης προβαίνουν

στην εκτέλεση έργων που στοχεύουν στη βελτίωση των τεχνικών και κοινωνικών υποδομών,

όπως στην κατασκευή, τη διαχείριση και τη συντήρηση συστημάτων ύδρευσης, αφαλάτωσης,

τηλεθέρμανσης και υπαίθριων κοινόχρηστων χώρων. Επιπροσθέτως, στην κατηγορία αυτή

ανήκουν έργα χώρων στάθμευσης αυτοκινήτων, ίδρυσης και εγκατάστασης επιχειρήσεων και

ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων.

Δ) Έργα απασχόλησης : Ο τομέας αυτός περιλαμβάνει έργα και υπηρεσίες που στοχεύουν

στην ανάπτυξη της απασχόλησης και της κοινωνικής ενσωμάτωσης διαφόρων κατηγοριών

ανέργων. Τέτοια έργα είναι τα παρακάτω : Κέντρα Επαγγελματικού Προσανατολισμού και

Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης προσαρμοσμένα στις τοπικές ανάγκες και

ιδιαιτερότητες των πληθυσμών των ορεινών, αγροτικών και νησιωτικών περιοχών, στο

πλαίσιο του εθνικού και ευρωπαϊκού σχεδιασμού. Άλλα έργα που ανήκουν σε αυτήν την

κατηγορία είναι τα Δημοτικά και Κοινοτικά Γραφεία Ενημέρωσης για την Απα σχόληση.

Ε) Έργα Κοινωνικής Προστασίας και Αλληλεγγύης. Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται

έργα που αποσκοπούν στην υποστήριξη και την κοινωνική φροντίδα της βρεφικής και

παιδικής ηλικίας και της τρίτης ηλικίας. Όπως παιδικοί και βρεφονηπιακοί σταθμοί,

βρεφοκομεία, ορφανοτροφεία, κέντρα ανοικτής περίθαλψης και ημερήσιας φροντίδας,

ψυχαγωγίας και αναψυχής ηλικιωμένων και γηροκομεία. Επιπροσθέτως, στην κατηγορία των

έργων αυτών εντάσσονται τα έργα που στοχεύουν στη μέριμνα, την υποστήριξη και τη

φροντίδα ευπαθών κοινωνικών ομάδων, όπως η δημιουργία δημοτικών και κοινοτικών

ιατρείων, κέντρων αγωγής υγείας, υποστήριξης και αποκατάστασης ατόμων με αναπηρία,

κέντρων ψυχικής υγείας, συμβουλευτικής στήριξης των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας και

κέντρων πρόληψης κατά εξαρτησιογόνων ουσιών.

ΣΤ) Έργα παιδείας, πολιτισμού και αθλητισμού. Εδώ εντάσσονται έργα που σχετίζονται

με την κατασκευή, τη διαχείριση και τη βελτίωση των σχολικών κτιρίων , την ίδρυση

βιβλιοθηκών, κέντρων δημιουργικής απασχόλησης παιδιών, πάρκων κυκλοφοριακής αγωγής,

πολιτιστικών και πνευματικών κέντρων, μουσείων, πινακοθηκών, κινηματογράφων, θεάτρων,

φιλαρμονικών, σχολών διδασκαλίας μουσικής, σχολών χορού, ζωγραφικής, γλυπτικής και

αθλητικών εγκαταστάσεων, όπως δημοτικών και κοινοτικών γυμναστηρίων, αθλητικών

κέντρων και δημοτικών και κοινοτικών χώρων άθλησης.

Ζ) Έργα πολιτικής προστασίας : Τα έργα αυτά σχετίζονται με την πρόληψη, την

ετοιμότητα, την αντιμετώπιση και την αποκατάσταση των καταστροφών που λαμβάνουν

χώρα στα διοικητικά όρια των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Συνοψίζοντας, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε πως οι Οργανισμοί Τοπικής

Αυτοδιοίκησης, λόγω των ποικίλων αρμοδιοτήτων που έχουν, (σύμφωνα με τα όσα ορίζει το

σχετικό άρθρο του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων), πραγματοποιούν ανάλογες επενδύσεις

για την προώθηση των προαναφερθέντων έργων, οι οποίες συμβάλουν στην δημιουργία όρων

οικονομικής ανάπτυξης. Οι περιορισμοί στα δημόσια οικονομικά, ιδίως σε περιόδους

έντονων οικονομικών διαταραχών, επιβάλλουν την ανάγκη αναζήτησης εναλλακτικών

τρόπων προώθησης του προγράμματος των δημοσίων επενδύσεων, στο οποίο

συμπεριλαμβάνονται και έργα από τις κατηγορίες επενδύσεων των Οργανισμών Τοπικής

Αυτοδιοίκησης. Οι εναλλακτικοί τρόποι αφορούν τις διάφορες μορφές συμπράξεων που

αναλύσαμε σε προγενέστερο κεφάλαιο, όπου η συμβολή του ιδιωτικού τομέα αξιολογείται ως

σημαντική, καθώς εξασφαλίζει τα απαραίτητα κεφάλαια διασφαλίζοντας έτσι την πρόοδο του

προγράμματος δημοσίων επενδύσεων. Εξειδικεύοντας την ανάλυση στην προώθηση των

επενδύσεων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης μέσω ΣΔΙΤ, επικαλούμαστε τη διεθνή

εμπειρία εστιάζοντας στη σχέση Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Συμπράξεων Δημόσιου και

Ιδιωτικού Τομέα στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Ειδικότερα η ανάπτυξη των συμπράξεων σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο

πρωτίστως είχε αναπτυξιακό χαρακτήρα, στον τομέα της αστικής ανάπλασης.

Χαρακτηριστικά, το 1994 η Ενιαία Αναγέννηση του προϋπολογισμού απαίτησε την ύπαρξη

συμβάσεων μεταξύ δημόσιων αρχών, επιχειρήσεων και τοπικών κοινοτήτων αστικής

ανάπλασης, ενώ τα επόμενα χρόνια η πολιτική ηγεσία του Ηνωμένου Βασιλείου, προώθησε

πολιτικές για την αναβάθμιση του ρόλου των Συμπράξεων στην προαγωγή των έργων της

Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Αναλυτικότερα, σύμφωνα με έρευνα (Osborne S.P., 2000). για τις συμπράξεις, στην

οποία προέβησαν κάποιοι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης του Ηνωμένου Βασιλείου υπό

την εποπτεία των εταιρειών Newchurch και τη θυγατρική τους, διαπίστωσε ότι οι τοπικές

αρχές αναγνωρίζουν την αξία της συμμετοχής και την εφαρμογή πολιτικής, αν και ορισμένοι

θεωρούν ότι τα οφέλη της διαβούλευσης θα αντισταθμίζονται από τη συμμετοχή τους στη

διαδικασία.

Μια ένδειξη των υψηλών προσδοκιών και της συνεχιζόμενης χρήσης των συμπράξεων

στο Ηνωμένο Βασίλειο ήταν η εγκαθίδρυση του «Προγράμματος θυγατρικής ΣΔΙΤ» το 1996.

Πρόκειται για ένα πρόγραμμα εγκατεστημένο από την Τοπική Αρχή Συνεργασιών στην

Αγγλία και την Ουαλία, με υποστήριξη από όλα τα βασικά πολιτικά κόμματα, με σκοπό να

παραδώσει μεγαλύτερη επένδυση στις τοπικές υπηρεσίες μέσω συμπράξεων δημοσίου και

ιδιωτικού τομέα. Συγκεκριμένα, η κυβέρνηση πίεσε την κυβέρνηση για αλλαγές στους

κανονισμούς που εμπόδιζαν την ανάπτυξη της πρωτοβουλίας ιδιωτικής χρηματοδότησης

(PFI) και άλλων μορφών σύμπραξης με τον ιδιωτικό τομέα και βοήθησε στον εντοπισμό και

τη συμβολή στην επίτευξη υφιστάμενων και νέων σχεδίων προκείμενων στα σχέδια. Οι

προσπάθειές της εν μέρει είχαν ως αποτέλεσμα την εισαγωγή από την βρετανική κυβέρνηση

το 1997 του νομοσχεδίου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ( Υπουργείο Περιβάλλοντος – 1997).

Στα πλαίσια του προαναφερθέντος νομοσχεδίου, το οποίο είχε καθοδηγητικό χαρακτήρα,

διακρίνεται η θετική συμβολή των συμπράξεων στην διαδικασία υλοποίησης των έργων των

ΟΤΑ, οι οποίοι πέραν των πλεονεκτημάτων που αναγνωρίζουν στο συγκεκριμένο θεσμό,

είναι ενήμεροι των νομοθετικών κυρίως κινδύνων που συνοδεύουν μια συμφωνία.

4.2. Πηγές χρηματοδότησης των επενδύσεων των ΟΤΑ

Οι πηγές χρηματοδότησης των ΟΤΑ είναι συνήθως οι κρατικές επιχορηγήσεις, οπότε

αναφερόμαστε στις δημόσιες δαπάνες, η δεύτερη πηγή χρηματοδότησης είναι ο τραπεζικός

δανεισμός στον οποίο καταφεύγει ο ΟΤΑ ως ανεξάρτητη οικονομική μονάδα14, ενώ σε

περίπτωση όπου ένας ΟΤΑ λόγω μεγέθους έχει την δυνατότητα πρόσβασης στην

κεφαλαιαγορά, μπορεί να προχωρήσει και στην έκδοση ομολόγων15. Στην πραγματικότητα η

κεφαλαιακή διάρθρωση ενός ΟΤΑ αποτελεί συνδυασμό των Ιδίων Κεφαλαίων16 και της

εξωτερικής χρηματοδότησης. Σε ότι αφορά την Ελλάδα οι ΟΤΑ επωφελούνται ως προς την

χρηματοδότηση των δράσεων τους από κοινοτικά προγράμματα, όπως το ΘΗΣΕΑΣ κλπ. 14 Επειδή οι ΟΤΑ υποχρεούνται στην σύνταξη οικονομικών καταστάσεων θεωρείται πιο δόκιμος ο όρος

λογιστική μονάδα. 15 Στη διεθνή βιβλιογραφία χρησιμοποιείται ο όρος municipal bond. 16 Είναι το σύνολο της επιχορήγησης από τον κρατικό προϋπολογισμό συν τα έσοδα που προκύπτουν από την

αξιοποίηση της περιουσίας των ΟΤΑ, καθώς και τα έσοδα από δημοτικούς φόρους, πρόστιμα, κλπ.

Στην ενότητα αυτή εξετάζουμε τις πηγές χρηματοδότησης των ΟΤΑ, καθώς και την

δυνατότητα ισοσκελισμού του προϋπολογισμού τους από την αποδέσμευση κεφαλαίων που

επιτυγχάνεται από την χρήση του θεσμού των συμπράξεων στην υλοποίηση των διαφόρων

έργων. Σε ότι αφορά την δομή του προϋπολογισμού ενός ΟΤΑ, κρίνεται σκόπιμη η παράθεση

του ακόλουθου διαγράμματος:

Διάγραμμα 2

Προϋπολογισμός των Δήμων και Κοινοτήτων

Στις ενότητες που ακολουθούν επιχειρείται μια συνοπτική παρουσίαση των βασικών πηγών

χρηματοδότησης.

4.2.1 Χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό

Η κρατική επιχορήγηση αποτελεί την μόνιμη πηγή χρηματοδότησης των ΟΤΑ. Παρόλα

αυτά το ύψος της χρηματοδότησης από έτος σε έτος διαφοροποιείται ανάλογα με την

δημοσιονομική κατάσταση και την ένταση των οικονομικών κύκλων. Στα πλαίσια αυτά οι

επιχορηγήσεις από το κράτος δεν δημιουργούν στους ΟΤΑ επαρκή συσσώρευση κεφαλαίων

και σε αρκετές περιπτώσεις υπάρχει αδυναμία κάλυψης και των λειτουργικών δαπανών,

γεγονός που οδηγεί σε προσφυγή σε δανεισμό, με αποτέλεσμα την αναστολή ή των

περιορισμό των επενδυτικών προγραμμάτων τους. Συνοψίζοντας η ύπαρξη ελλειμματικών

προϋπολογισμών αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα στην διαδικασία σχεδιασμού και

υλοποίησης αναπτυξιακών έργων, αλλά και έργων που αφορούν υπηρεσίες.

4.2.2 Εξωτερικός Δανεισμός

Η προσφυγή των ΟΤΑ σε δανεισμό λόγω αδυναμίας της κρατικής επιχορήγησης όχι

μόνο να καλύψει τις λειτουργικές δαπάνες τους, αλλά και να χρηματοδοτήσει επενδυτικά

προγράμματα και η δημιουργία κεφαλαιακής διάρθρωσης με μεγαλύτερη συμμετοχή των

ξένων κεφαλαίων, οδηγεί τους ΟΤΑ σε υπερχρέωση με αποτέλεσμα να επέρχεται

πιστοληπτική υποβάθμιση και κατ’ επέκταση επιδείνωση των όρων εξυπηρέτησης του χρέους

τους. Συνεπώς γίνεται αντιληπτό ότι η έλλειψη μόχλευσης στα κεφάλαια που συνιστούν την

κεφαλαιακή διάρθρωση των ΟΤΑ, λειτουργεί ανασταλτικά στην υλοποίηση επενδυτικών

προγραμμάτων αναπτυξιακού χαρακτήρα, με αποτέλεσμα την διαιώνιση των χρόνιων

διορθωτικών στρεβλώσεων.

Από την παραπάνω ανάλυση είναι εμφανής η σημασία των κριτηρίων κατάρτισης και

εκτέλεσης του οικονομικού προγραμματισμού των ΟΤΑ ως προς το πλαίσιο διαχείρισης της

οικονομικής τους δραστηριότητας. Οριοθετώντας όμως την συμβολή αυτών στην διαδικασία

οικονομικής ανάπτυξης της χώρας, γίνεται αντιληπτό ότι οι διαχειριστικές επιδόσεις των

διαθέσιμων πόρων δεν μπορούν να έχουν μονοδιάστατο προσανατολισμό δηλαδή την κάλυψη

των λειτουργικών δαπανών, αλλά θα πρέπει να δημιουργούν όρους βελτίωσης τόσο των

υφιστάμενων υπηρεσιών, όσο και την παραγωγή νέων υπηρεσιών, που συμβάλλουν στην

βελτίωση του βιοτικού επιπέδου. Συνεπώς η αναζήτηση εναλλακτικών μέσων εξασφάλισης

πόρων για επενδύσεις οι οποίες δημιουργούν προοπτικές μόχλευσης των υφιστάμενων

κεφαλαίων,17 αποτελεί μονόδρομο και οι Συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα λόγω

της ευελιξίας που παρουσιάζουν ως προς την εφαρμογής του, δημιουργούν ένα διευρυμένο

πλαίσιο διαχειριστικών επιλογών. Στην ενότητα που ακολουθεί παρουσιάζονται οι τρόποι

χρηματοδότησης έργων από τον Ιδιωτικό Τομέα μέσω ΣΔΙΤ.

4.2.3. Χρηματοδότηση από τον ιδιωτικό τομέα μέσω ΣΔΙΤ

Σύμφωνα με όσα έχουν ήδη προαναφερθεί στο δεύτερο κεφάλαιο και συγκεκριμένα

στην παράγραφο 2.1. σχετικά με τις μορφές των Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα,

συμπεραίνουμε ως προς τη χρηματοδότηση από τον Ιδιωτικό Τομέα των προς υλοποίηση

έργων και υπηρεσιών τα ακόλουθα :

Ο ιδιώτης αναλαμβάνει τη μερική χρηματοδότηση των προς υλοποίηση έργων και

υπηρεσιών που κατασκευάζονται με τη μορφή του σχήματος κατασκευής- λειτουργίας-

μεταφοράς (B.O.T./B.O.O.), καθώς είναι υπεύθυνος για τη συντήρηση και τη λειτουργία του

έργου. Επιπροσθέτως, ο ιδιώτης χρηματοδοτεί μερικώς τα έργα που πρόκειται να

κατασκευαστούν με τη μορφή τόσο του σχήματος κατασκευής – ιδιοκτησίας – μίσθωσης –

μεταφοράς (B.O.L.T.), καθώς κατασκευάζει την υποδομή με τη μορφή χρηματοδοτικής

μίσθωσης, όσο και όσα πρόκειται να κατασκευαστούν με τη μορφή μίσθωσης –

αποκατάστασης – λειτουργίας (L.R.O.), εφόσον αναλαμβάνει το κόστος επιδιόρθωσης και

εκσυγχρονισμού των εγκαταστάσεων, ενοικιάζοντας τις εγκαταστάσεις του έργου.

Εκτός από τη μερική χρηματοδότηση του έργου, ο ιδιώτης αναλαμβάνει την ολική

χρηματοδότησή του στην περίπτωση που θα υλοποιηθούν έργα και υπηρεσίες με τις

ακόλουθες μορφές Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα :

- Εάν το έργο υλοποιηθεί με τη μορφή της μεθόδου χρηματοδότησης από τον

Κατασκευαστή (Developer Financing), ο ιδιώτης χρηματοδοτεί εξ ολοκλήρου την

κατασκευή και την επέκταση του αναπτυξιακού έργου.

- Ομοίως, ο ιδιώτης αναλαμβάνει την ολική χρηματοδότηση του έργου στην περίπτωση που

το έργο ή η υπηρεσία κατασκευαστεί με τη μορφή : αγοράς – κατασκευής – λειτουργίας

(Β.Β.Ο.), καθώς αναλαμβάνει ολοκληρωτικά τον κίνδυνο συντήρησης, επισκευής ή

επέκτασης. 17 Για παράδειγμα πάγια περιουσιακά στοιχεία των ΟΤΑ που δεν χρησιμοποιούνται, λόγω έλλειψης πόρων για

βελτίωση και αύξηση της λειτουργικότητας τους.

- Εφόσον το προς υλοποίηση έργο κατασκευαστεί με τη μορφή κατασκευής – ιδιοκτησίας –

λειτουργίας – μεταβίβασης (B.O.O.T.), ο Ιδιωτικός Τομέας αναλαμβάνει την ευθύνη του

σχεδιασμού, της κατασκευής, της λειτουργίας και της συντήρησης του έργου. Επομένως και

σε αυτήν την περίπτωση ο ιδιώτης είναι υπεύθυνος για την ολική χρη ματοδότηση του έργου.

- Τέλος, στην περίπτωση που το έργο κατασκευαστεί με τη μέθοδο παραχώρησης

εκμετάλλευσης (Concession), ο ιδιώτης αναλαμβάνει ολοκληρωτικά τη χρηματοδότηση του

έργου, αφού είναι πλήρως υπεύθυνος για τη λειτουργία και τη συντήρηση του προς

υλοποίηση έργου.

Από τα προαναφερθέντα, επομένως, διαπιστώνουμε τη σημαντική συμβολή του

ιδιωτικού τομέα στον τομέα που αφορά τη χρηματοδότηση των έργων και υπηρεσιών που

πρόκειται να υλοποιηθούν με τη μορφή Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα. Τα

οφέλη της χρήσης του θεσμού των ΣΔΙΤ αναλύθηκαν εκτενώς στο προηγούμενο κεφάλαιο,

καθώς έγινε αναλυτική περιγραφή στη συμβολή των ΣΔΙΤ στη διαδικασία οικονομικής

ανάπτυξης.

4.2.4. Περιγραφή του προγράμματος «ΘΗΣΕΑΣ»

Το πενταετές πρόγραμμα «ΘΗΣΕΑΣ» (με δυνατότητα παράτασης για δύο επιπλέον

χρόνια), το οποίο συστήθηκε με το Νόμο 3274/2004, αποτελεί μια προσπάθεια αξιοποίησης

του θεσμού των Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα από την Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Σύμφωνα με τον διαδικτυακό τόπο του Υπουργείου Εσωτερικών, σκοπός του εν λόγω

αναπτυξιακού προγράμματος είναι η αύξηση των πόρων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης για την

υλοποίηση του αναπτυξιακού της προγραμματισμού, καθώς παρέχει τη δυνατότητα στους

Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης να αναλάβουν την επένδυση και τη διαχείριση έργων

υποδομής και υπηρεσιών κοινής ωφέλειας μέσω ΣΔΙΤ. Ο νέος αυτός τρόπος σχεδιασμού και

υλοποίησης αυτοδιοικητικών έργων εξασφαλίζει σημαντικά οφέλη στους Οργανισμούς

Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όπως την άμεση εξοικονόμηση δημοτικών πόρων μέσω της

προσέλκυσης ιδιωτικών επενδύσεων στην περιοχή, τη μείωση του κόστους κατασκευής των

προς υλοποίηση έργων και υποδομών, την εξοικονόμηση λειτουργικών εξόδων, την

απόκτηση τεχνογνωσίας των έργων, την επίτευξη όσο το δυνατόν καλύτερης ποιότητας των

υπηρεσιών και του αναμενόμενου αποτελέσματος και την ταχύτητα ολοκλήρωσης των έργων.

Επιπροσθέτως, το αναπτυξιακό πρόγραμμα «ΘΗΣΕΑΣ» σχετίζεται με τις Συμπράξεις

Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, καθώς «χρηματοδοτεί υπηρεσίες προετοιμασίας των

διαδικασιών ωρίμανσης και υλοποίησης των έργων ΣΔΙΤ, προσυμβατικές και συμβατικές. Στο

πρόγραμμα αυτό εντάσσονται έργα, μελέτες και ενέργειες που προέρχονται από Δήμους,

Κοινότητες, Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα των ΟΤΑ α’ βαθμού, Σύνδεσμοι

Δήμων και Κοινοτήτων, Συμπολιτείες και κάθε μορφής διαδημοτικές συνεργασίες

αναπτυξιακού χαρακτήρα.» (Μπριάστικας Κ., 2007)

4.3. Εξειδίκευση κινδύνων

Η ορθολογική κατανομή των κινδύνων που χαρακτηρίζει τα έργα που υλοποιούνται

μέσω Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, αποτελεί μια βασική παράμετρο η οποία

δεν πρέπει να θεωρείται αμελητέα.

Σύμφωνα με την εξειδίκευση των κινδύνων, απαιτείται μεταβίβασή τους από το

Δημόσιο στον Ιδιωτικό Τομέα. Ο Ιδιωτικός Τομέας αναμένεται να αναλάβει τους κινδύνους

που σχετίζονται με την κατασκευή, τη χρηματοδότηση, τη λειτουργία, τη διαχείριση και τη

διαρκή συντήρηση του έργου. Κίνδυνοι που δεν καταμερίζονται στον Ιδιωτικό Τομέα και

παραμένουν στο Δημόσιο θεωρούνται οι αλλαγές στην κυβερνητική πολιτική και οι αλλαγές

στη νομοθεσία.

Η διαθεσιμότητα αποτελεί το βασικό επιχειρηματικό κίνδυνο των ΣΔΙΤ. Η Αναθέτουσα

Αρχή «αγοράζει» μια υπηρεσία και πληρώνει μόνο για αυτήν. Κατά αυτόν τον τρόπο, το

κεφάλαιο που διακινδυνεύει ο Ιδιωτικός Τομέας μέσα από το έργο θα αποπληρωθεί πλήρως

μόνο εφόσον το έργο και οι υπηρεσίες που προσφέρονται βρίσκονται στο απαιτούμενο

επίπεδο ποιότητας σε όλη τη διάρκεια ζωής του έργου. Επίσης, πρέπει να αναφερθεί πως ο

Ιδιωτικός Τομέας στην περίπτωση των ΣΔΙΤ είναι υπεύθυνος για τη λειτουργία του έργου σε

όλη τη διάρκεια της συμβατικής περιόδου, κάτι το οποίο δε συμβαίνει με την παραδοσιακή

μέθοδο των δημόσιων προμηθειών.

Επομένως, εφόσον πραγματοποιηθεί ο σωστός συνδυασμός επιχειρηματικών κινδύνων

στον Ιδιωτικό Τομέα και η αποτελεσματική διαχείρισή τους, ο Ιδιωτικός Τομέας μπορεί να

αντισταθμίσει και να υπερκαλύψει το υψηλότερο κόστος δανεισμού που τον βαρύνει. Ο

σωστός συνδυασμός των κινδύνων μπορεί να καθοριστεί μόνο κατά περίπτωση,

χρησιμοποιώντας σαν οδηγό την εμπειρία από τις πρακτικές της αγοράς ανά κλάδο.

Όλα τα έργα που συμμετέχουν σε έργα ΣΔΙΤ είναι αναγκαίο να προχωρήσουν σε

ανάλυση του κινδύνου. Τυπικά, υπάρχουν τρεις ομάδες που συμμετέχουν στην παραπάνω

διαδικασία : ο Δημόσιος Τομέας, ο Ιδιωτικός Τομέας που έχει επιλεχθεί και οι χρηματοδότες

του. Ενώ η μεθοδολογία που χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό και την αποτίμηση των

κινδύνων ενδέχεται να είναι κοινή, τα μέρη έχουν μάλλον διαφορετικούς αντικειμενικούς

στόχους.

- Ο Δημόσιος Τομέας χρειάζεται να τηρήσει κάποιες οδηγίες σχετικά με τη μεταβίβαση του

κινδύνου, οι οποίες καταρτίζονται επίσημα ως βοήθημα χάραξης πολιτικής για τις ΣΔΙΤ.

- Ο επιλεγείς Ιδιωτικός Φορέας θα χρειαστεί να κρίνει εάν (και πώς) θα μπορέσει να

διαχειριστεί τους κινδύνους που ο Δημόσιος Τομέας αποφασίζει να του μεταβιβάσει.

-Οι τράπεζες και οι άλλοι χρηματοδότες συνήθως επιδιώκουν την απόδοση του αρχικού

κεφαλαίου και την πληρωμή των τόκων και των αμοιβών τους σε μικρότερο χρονικό πλαίσιο.

Εκτός από την εξέταση του επιμερισμού των κινδύνων στα διάφορα μέρη, οι χρηματοδότες

εξετάζουν με τη δέουσα επιμέλεια το έργο, την εξουσία και την ικανότητα της Αναθέτουσας

Αρχής να υποστηρίξει αποτελεσματικά την εκτέλεση του έργου, την αγορά και το πολιτικό

περιβάλλον στο οποίο λειτουργεί το έργο.

Ανακεφαλαιώνοντας, ο κίνδυνος συνδέεται άμεσα με την οικονομική αποδοτικότητα

(value for money), την οικονομική δυνατότητα, τους λογιστικούς χειρισμούς, τους όρους και

τις προϋποθέσεις της ενδεχόμενης σύμβασης και τη επιτυχία ή μη του έργου. Επομένως, οι

προμηθευτές καλούνται να εκτιμήσουν τους επιχειρηματικούς κινδύνους από τη σύναψη της

σύμβασης έως την εκτέλεση του έργου και τη συνολική διάρκεια της λειτουργίας του.

(Εγχειρίδιο για την Υλοποίηση Έργων και Υπηρεσιών μέσω ΣΔΙΤ, 2006)

Όσον αφορά τα ευρύτερα ζητήματα που προκύπτουν από την κατανομή των κινδύνων,

μετά τη διαδικασία κατανομής τους η σύμβαση ΣΔΙΤ οφείλει να καθορίσει με ρητό τρόπο τα

δικαιώματα, τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις των εμπλεκόμενων μερών. (Καρακατσάνη

Μ., 2008)

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το «Εγχειρίδιο για την υλοποίηση έργων και υπηρεσιών

μέσω ΣΔΙΤ», στο http://www.sdit.mnec.gr, κατά την περίοδο κατασκευής, ο ιδιώτης

αναλαμβάνει τους εξής κινδύνους :το χρονοδιάγραμμα (με κατάλληλες επεκτάσεις για

γεγονότα ανωτέρας βίας), την κατάσταση του εδάφους, τις αδειοδοτήσεις, την υπέρβαση

εξόδων και την καταλληλότητα της κατασκευής / μελέτης για το προδιαγεγραμμένο

αποτέλεσμα. Επομένως, ο ιδιώτης αναλαμβάνει το συνολικό κίνδυνο.

Κατά την περίοδο λειτουργίας του έργου, ο ιδιώτης αναλαμβάνει τους εξής κινδύνους :

την τακτική και περιοδική συντήρηση σε όλη τη διάρκεια ζωής του έργου, το πρόγραμμα

αντικατάστασης εξοπλισμού, τα κόστη εργοδοσίας / συνταξιοδότησης, τις αλλαγές στη

νομοθεσία για την απασχόληση, υγιεινή, ασφάλεια και άλλους τομείς και την καταληκ τική

αξία του έργου.

Επιπροσθέτως, όσον αφορά τα στάδια κατανομής των κινδύνων, αυτά είναι τα εξής :

- Ο προσδιορισμός των κινδύνων, η αξιολόγησή τους και ο προσδιορισμός των υποψηφίων

που μπορούν να τους αναλάβουν.

- Η κατανόηση των παραγόντων που επιδρούν στην κατανομή των κινδύνων και ο

προσδιορισμός του νομικού πλαισίου, με το οποίο μπορεί να γίνει η κατανομή.

- Η ανάλυση των φορέων που μπορούν να αποδεχτούν τους κινδύνους και η σύγκριση αυτής

της πρακτικής με άλλα έργα στην Ελλάδα ή το εξωτερικό.

Οι παράγοντες που επιδρούν στην κατανομή των κινδύνων είναι οι παρακάτω :

- Η διαπραγματευτική δύναμη του Δημόσιου και Ιδιωτικού Φορέα κατά τη δεδομένη

στιγμή της διαπραγμάτευσης.

- Ο κακός χρονικός προγραμματισμός, που σχετίζεται με το στάδιο της συναλλαγής και

τη στιγμή που έχει εντοπιστεί ο εν λόγω κίνδυνος.

- Οι ρόλοι και τα συμφέροντα του Δημόσιου Τομέα, του Ιδιωτικού Τομέα και των

χρηματοπιστωτικών οργανισμών.

- Οι απρόσμενες αλλαγές στο οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον.

- Η ενδεχόμενη απορρόφηση του κινδύνου από θεσμικούς επενδυτές και εμπορικές

τράπεζες.

- Το ποσοστό των Ιδίων Κεφαλαίων που έχει επενδυθεί στο έργο και ο βαθμός θέλησης

των μετόχων να παραμείνουν στο έργο.

- Ο βαθμός διαχείρισης του έργου ανάλογα με τα τεχνικά και χρηματοοικονομικά

κριτήρια του εν λόγω κινδύνου.

- Η δυνατότητα του Ιδιωτικού Τομέα να τιμολογήσει κάθε κίνδυνο σε αποδεκτή τιμή

από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς.

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση από την άλλη πλευρά είναι υπεύθυνη για την πληρωμή του

κόστους κατασκευής σε περίπτωση καταγγελίας από τον ανάδοχο σε βάρος του Δημοσίου και

την πληρωμή του επιπλέον κόστους του αναδόχου σε περίπτωση αλλαγής της νομοθεσίας.

Επίσης, οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης οφείλουν να μην καταγγείλουν τη σύμβαση

σε περίπτωση που υπάρξει αιτιολογημένη καθυστέρηση από την πλευρά του αναδόχου και να

έχουν διαθέσιμη ταμειακή διευκόλυνση με τη μορφή δανείου ή πληρωμών διαθεσιμότητας, η

οποία θα έχει συγκεκριμένη χρήση από τον ανάδοχο. (Κουμής Γ., 2009)

Εκτός από τα προαναφερθέντα, θα ήταν σκόπιμο να αναφερθούμε στη διεθνή εμπειρία

και συγκεκριμένα στο παράδειγμα της Μ. Βρετανίας, όπου το μοντέλο των συμπράξεων

ξεκίνησε από καθορισμένους τομείς δραστηριοτήτων του ευρύτερου δημόσιου τομέα και

επεκτάθηκε σε όλους τους τομείς και στο σύνολο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τόσο σε

εθνικό, όσο και σε περιφερειακό επίπεδο και περιλαμβάνει έργα σε τομείς εκπαίδευσης και

πολιτισμού (κατασκευή και ανακαίνιση σχολείων, βιβλιοθηκών, πολιτιστικών και

πνευματικών κέντρων), διαχείρισης απορριμμάτων (κατασκευή και λειτουργία

εγκαταστάσεων διαχείρισης απορριμμάτων), μεταφορών (συντήρηση οδικών λειτουργιών,

γεφυρών, γραμμών μετρό κτλ) και υγείας (κατασκευή και συντήρηση νοσοκομείων, παροχή

ιατρικών μηχανημάτων κλπ) (Κατράς Ν., 2007).

4.4. Παράγοντες που καθορίζουν την επιλογή σχήματος ΣΔΙΤ στην περίπτωση των ΟΤΑ

Οι παράγοντες που καθορίζουν την επιτυχή έκβαση μιας σύμπραξης είναι ποικίλοι και

εξίσου σημαντικοί. Πρώτα από όλα, σημαντικό ρόλο παίζει η εκδήλωση ενδιαφέροντος από

μέρους του Ιδιωτικού Τομέα και η οικονομική βιωσιμότητα του έργου, η οποία σχετίζεται με

τη θετική σχέση κόστους – οφέλους, τη δυνατότητα δηλαδή των προβλεπόμενων

μελλοντικών χρηματοροών να καλύψουν τα λειτουργικά έξοδα και την εξυπηρέτηση των

Ιδίων και Ξένων Κεφαλαίων. Επίσης, το δημόσιο οφείλει να έχει συγκεκριμένη οριοθέτηση

και σαφή προσδιορισμό του έργου όσον αφορά τις διαδικασίες, τους πόρους και τις

ενδεχόμενες καινοτομικές λύσεις στο σχεδιασμό, την κατασκευή και τη λειτουργία του προς

υλοποίηση έργου. Σημαντικοί παράγοντες στον καθορισμό επιτυχίας του έργου αποτελούν

τόσο η βελτιστοποίηση του επιμερισμού του ρίσκου, όσο και η σύσταση κατάλληλων ομάδων

εργασίας από το Δημόσιο και η διάχυση των έργων σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.

Τέλος, δε θα πρέπει σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί αμελητέα η έγκαιρη εμπλοκή των

τραπεζών για την αποφυγή καθυστερήσεων από τους επιπρόσθετους τιθέμενους όρους. Η

στρατηγική επιλογή του σωστού έργου, σε συνδυασμό με τις πρόσφορες συνθήκες και τη

σωστή επιλογή συμβούλων με διεθνή εμπειρία στο χώρο των ΣΔΙΤ συμβάλλουν αναντίρρητα

στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. (Σαραντάκη Α., 2007). Όσον αφορά τα καθαρά

χρηματοοικονομικά κριτήρια αξιολόγησης των έργων που υλοποιούνται μέσω ΣΔΙΤ, αυτά

σχετίζονται με το επίπεδο επένδυσης, τα έσοδα, το κόστος λειτουργίας και τα οικονομικά

αποτελέσματα, την Καθαρά Παρούσα Αξία (ΚΠΑ) των μελλοντικών χρηματοροών και τον

Εσωτερικό Συντελεστή Απόδοσης (ΕΣΑ) των μελλοντικών χρηματοροών. Στα κοινωνικά

κριτήρια ανήκουν τα άμεσα κοινωνικά οφέλη, όπως η δημιουργία νέων θέσεων

απασχόλησης, τα έμμεσα κοινωνικά οφέλη που σχετίζονται με νέες αναπτυξιακές προοπτικές

μιας περιοχής και με τη διατήρηση και προαγωγή της προστασίας του περιβάλλοντος της

περιοχής. Μια άλλη κατηγορία κριτηρίων που επηρεάζουν την έκβαση μιας ΣΔΙΤ είναι τα

επιχειρηματικά κριτήρια, όπως η πολυπλοκότητα υλοποίησης και λειτουργίας του έργου, η

κατανομή και η διαχείριση των επιχειρηματικών κινδύνων και η επιχειρηματική

ελκυστικότητα του έργου. (Κατράς Ν., 2007)

Η διεθνής εμπειρία έχει δείξει πως η πολιτική βούληση για την ανάπτυξη έργων με

ΣΔΙΤ, το κατάλληλο νομοθετικό και οικονομικό πλαίσιο, η επιλογή έργων που εντάσσονται

σε ευρύτερο στρατηγικό σχεδιασμό ανάπτυξης, η εκδήλωση ενδιαφέροντος από πλευρά του

Ιδιωτικού Τομέα, η αξιοποίηση της διεθνούς εμπειρίας, η βελτίωση της δημοσιονομικής

κατάστασης της χώρας με την πάροδο του χρόνου και η ανάπτυξη ευρύτερου κλίματος

συνεργασίας μεταξύ Δημόσιου και Ιδιωτικού Τ ομέα αποτελούν κρίσιμους παράγοντες για την

επιτυχία των έργων που υλοποιούνται μέσω ΣΔΙΤ. (Καλογήρου Ι., 2007)

Το κλίμα εμπιστοσύνης οδηγεί σε αύξηση της αποτελεσματικότητας, καθώς προάγει τις

απαραίτητες ενέργειες για τη μείωση του κόστους, προσέλκυση δραστηριοτήτων και

χρηστών, συντήρηση της παραγωγικότητας του έργου και αποτροπή από κάθε είδους

κατασταλτική ρυθμιστική συμπεριφορά ή παρακολούθηση του επενδυτή. (Χειμωνίτη-

Τερροβίτη Στ., 2003)

Τέλος, σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία η λογοδοσία και η βλέψη για το δημόσιο

συμφέρον είναι σημαντικοί παράγοντες για την επιτυχία ενός σχεδίου δημόσιων και

ιδιωτικών συμπράξεων γιατί, όπως ο Berg δίνει έμφαση (2002), η νομιμότητα είναι μια

σημαντική όψη όταν τα θεσμικά πλαίσια σχεδιάζονται για παράγοντες της οικονομίας, όπως

οι υποδομές. Η νομιμότητα είναι σημαντική σε μια σειρά πραγμάτων. (Grimsey, D., Lewis,

M.K, 2004.)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ

Η συμβολή των ΣΔΙΤ στην προώθηση και υλοποίηση των επενδύσεων των ΟΤΑ για την

περίοδο 2005-2010

5.0 Εισαγωγή

Στο παρόν κεφάλαιο χρησιμοποιώντας στατιστικά δεδομένα προερχόμενα από τη

Διεύθυνση Αναπτυξιακού Προγραμματισμού του Υπουργείου Εσωτερικών, παραθέτουμε

στοιχεία σχετικά με την κατηγορία των επενδύσεων που πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα

την περίοδο 2005-2010 από τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Ειδικότερα μέσα από

την επεξεργασία των στοιχείων που παρουσιάζονται στους πίνακες που ακολουθούν,

εξάγουμε συμπεράσματα ως προς την συμβολή των ΣΔΙΤ στην προώθηση των επενδύσεων

των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Στον πίνακα 2 περιλαμβάνονται τα έργα των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης ανά

κατηγορία επενδύσεων σύμφωνα με την διάκριση που παρουσιάζεται στο τέταρτο κεφάλαιο

της παρούσας εργασίας, στις δεκατρείς περιφέρειες της χώρας για την περίοδο 2005 -2010.

Στον πίνακα 3 που ακολουθεί ομαδοποιούμε τα παραπάνω έργα ανά περιφέρεια και έτος.

Στόχος αυτής της παρουσίασης είναι η εξαγωγή πληροφοριών, σχετικά με την κατηγορία

επενδύσεων που πραγματοποιούν οι ΟΤΑ στην Ελλάδα, καθώς και η εξέλιξη αυτών των

επενδύσεων εντός της πενταετίας 2005-2010, δεδομένου ότι πρόκειται για μια ιδιαίτερα από

απόψεως οικονομικής και πολιτικής συγκυρίας δύσκολη περίοδο για την ελληνική οικονομία,

τόσο λόγω της επιδείνωσης των δημοσίων οικονομικών, όσο και του γενικότερου αρνητικού

κλίματος που επικρατεί την νομισματική ζώνη του ευρώ. Ως προς την πρώτη αναφορά γύρω

από την δημοσιονομική κατάσταση της χώρας η επιβολή περιοριστικής δημοσιονομικής

πολιτικής συνεπάγεται περικοπές και στο πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων. Συνεπώς μια

υποχώρηση των επενδύσεων από των ΟΤΑ δεν μπορεί να αποδοθεί σε μια απαξίωση της

συμβολής του θεσμού των ΣΔΙΤ στην προώθηση των επενδύσεων τους, αλλά στις δυσμενείς

συνθήκες που επικρατούν στο ευρύτερο οικονομικό περιβάλλον, οι οποίες επιδρούν

ανασταλτικά στην διαδικασία υλοποίησης επενδύσεων ανεξάρτητου φορέα.

Πίνακας 2

« Έργα Ο.Τ.Α για την περίοδο 2005-2010 ανά περιφέρεια».

Κατηγορίες έργων Περιφέρειες

1η Κατηγορία Έργα

Αναπτυξιακού χαρακτήρα

2η Κατηγορία Έργα

περιβαλλοντικού χαρακτήρα

3η Kατηγορία Έργα ποιότητα

ζωής –εύρυθμη

λειτουργία πόλεων

4η Kατηγορία Έργα

απασχόλησης

5η Kατηγορία Έργα

κοινωνικής προστασίας

και αλληλεγγύης

6η Kατηγορία

έργα παιδείας

αθλητισμούπολιτισμού

7η Kατηγορία

έργα πολιτικής

προστασίας

Αττική (1)

- 3 5 - - - -

Στερεά Ελλάδα

2 1 - - - - -

Κεντρική Μακεδονία

3 1 6 - 1 2 -

Κρήτη (4)

- 1 - - - - -

Ανατολική Μακεδονία & Θράκη

3 1 3 - - - -

Ήπειρος (6)

- - 1 - - - -

Ιόνια Νησιά

1 - 2 - - 1 -

Βόρειο Αιγαίο

1 - 2 - - - -

Πελοπόννησος (9)

1 - - - - - -

Νότιο Αιγαίο

1 - - - - - -

Θεσσαλία (11)

2 - 3 - - 1 -

Δυτική Ελλάδα

1 - 1 - - - -

Δυτική Μακεδονία

- - 1 - - - -

Πίνακας 3

« Έργα Ο.Τ.Α ανά έτος και περιφέρεια »

Περιφέρειες 2005 2006 2007 2008 2009

Αττική

3 1 - -

Στερεά

Ελλάδα

1 2 - - -

Κεντρική

Μακεδονία

6 5 1 1 -

Κρήτη

- 1 - - -

Ανατολική

Μακεδονία &

Θράκη

3 3 - - 1

Ήπειρος

1 - - - -

Ιόνια Νησιά

2 2 - - -

Βόρειο Αιγαίο

2 - - 1 -

Πελοπόννησος

- 1 - - -

Νότιο Αιγαίο

- 1 - - -

Θεσσαλία

3 2 1 - -

Δυτική

Ελλάδα

1 1 - - -

Δυτική

Μακεδονία

- 1 - - -

Μετά την παρουσίαση των παραπάνω πινάκων, θα ήταν ενδιαφέρον να προβούμε σε

ένα σύντομο σχόλιο. Συγκεκριμένα, στον πίνακα 2 παρατηρούμε πως στην τέταρτη και

έβδομη κατηγορία έργων (έργα απασχόλησης και έργα πολιτικής προστασίας) δεν έχει

πραγματοποιηθεί κανένα έργο από τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης την τελευταία

πενταετία (2005-2010). Το επενδυτικό ενδιαφέρον των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης,

σύμφωνα με τα στοιχεία που αφορούν τις δεκατρείς περιφέρειες της χώρας, στρέφεται κατά

αύξουσα σειρά σε έργα που στοχεύουν στην ποιότητα ζωής και την εύρυθμη λειτουργία των

πόλεων (στην τρίτη κατηγορία έργων πραγματοποιήθηκαν 24 έργα), σε έργα αναπτυξιακού

χαρακτήρα (στην πρώτη κατηγορία πραγματοποιήθηκαν 15 έργα), σε έργα περιβαλλοντικού

χαρακτήρα (στη δεύτερη κατηγορία πραγματοποιήθηκαν 7 έργα), σε έργα παιδείας,

αθλητισμού και πολιτισμού (στην έκτη κατηγορία έλαβαν χώρα 4 έργα) και τέλος στην

πέμπτη κατηγορία, στην κατηγορία έργων κοινωνικής προστασίας και αλληλεγγύης

πραγματοποιήθηκε ένα έργο.

Από τη μελέτη του πίνακα σχετικά με την καταγωγή των έργων στις δεκατρείς περιφέρειες

της χώρας διαπιστώνονται τα ακόλουθα :

Ι) Υλοποιούνται αναπτυξιακά έργα σε περιφέρειες όπου υπάρχουν περιθώρια ανάπτυξης,

εξαιτίας της υπάρχουσας έλλειψης υποδομών. Διαπιστώνεται επίσης ότι οι περιφέρειες αυτές,

λόγω της χαμηλής πρόσβασης των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης αυτών των περιοχών

σε σχέση με τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης του κέντρου, δίνουν ιδιαίτερη

σημασία στην προώθηση των επενδύσεων μέσα από διαδικασίες, οι οποίες δημιουργούν

όρους προώθησης των επενδύσεων, ακόμη και όταν δεν υπάρχει από την πλευρά της

αυτοδιοίκησης η απαραίτητη χρηματοδότηση. Ειδικότερα, η προώθηση των συμπρά ξεων

αποτελεί τη βέλτιστη λύση για την προώθηση των επενδύσεών τους, διότι μεταβιβάζεται η

ευθύνη της χρηματοδότησης στον ιδιώτη.

ΙΙ) Ιδιαίτερη κινητικότητα παρουσιάζεται σε έργα που έχουν σχέση με τη βελτίωση της

ποιότητας ζωής και την εύρυθμη λειτουργία των πόλεων. Το φαινόμενο αυτό πιθανόν

οφείλεται στο γεγονός ότι το σύνολο των έργων αυτής της κατηγορίας υπάγονται σε σχήμα

ΣΔΙΤ ανταποδοτικού χαρακτήρα, γεγονός που σημαίνει ότι ο ιδιώτης αποκτά ένα κίνητρο για

άμεση απόσβεση του επενδυμένου κεφαλαίου, η οποία επιτυγχάνεται σε μικρό σχετικά

χρονικό διάστημα, ενώ περιορίζει σημαντικά και τον χρηματοδοτικό κίνδυνο, καθώς το

σχήμα ΣΔΙΤ που επιλέγεται δεν προϋποθέτει στα ενδιάμεσα στάδια εκτέλεσης του έργου την

συμμετοχή στη χρηματοδότηση του ΟΤΑ, ο οποίος στα πλαίσια της αποτελεσματικής

διαχείρισης και των επιβαρυμένων οικονομικών του, πιθανόν να μην μπορεί να ανταποκριθεί,

με αποτέλεσμα την ενίσχυση της αβεβαιότητας γύρω από τις αποδόσεις της επένδυσης από

την πλευρά του ιδιώτη. Ουσιαστικά, η εξαρχής ανάληψη των χρηματοδοτικών κινδύνων από

τον ιδιώτη, ενισχύει την αξιοπιστία των εκτιμήσεων με την οριοθέτηση και τα επίπεδα

διακύμανσης του συγκεκριμένου κινδύνου.

Επισημαίνεται ότι η στρατηγική αυτή από την πλευρά του ιδιώτη να αναλαμβάνει

εξαρχής το χρηματοδοτικό κίνδυνο για όλα τα στάδια υλοποίησης του έργου, ώστε να

μειώνεται ο συνολικός χρηματοοικονομικός κίνδυνος, αφορά έργα των οποίων η χρήση

υπόκειται σε καθεστώς ανταποδοτικών τελών.

Από τον πίνακα 3 παρατηρούμε ότι στη διετία 2005-2006 σε όλες τις αυτοδιοικητικές

ενότητες της χώρας έχουμε ανάπτυξη έργων, ενώ από το 2007 περνάμε σε μια περίοδο

ύφεσης, η οποία θα μπορούσε να αποδοθεί κατά κύριο λόγο στην τρέχουσα οικονομική κρίση

και όχι στην αμφισβήτηση του θεσμού των ΣΔΙΤ στη διαδικασία προώθησης επενδύσεω ν των

Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ

Τελικά συμπεράσματα – προτάσεις

Σκοπός του παρόντος κεφαλαίου είναι η παρουσίαση των συμπερασμάτων που

προέκυψαν από την ακολουθούμενη μεθοδολογική προσέγγιση στο θέμα της συμβολής των

ΣΔΙΤ στη διαδικασία προώθησης των επενδύσεων των ΟΤΑ. Ειδικότερα, προκύπτουν τα

ακόλουθα συμπεράσματα :

Η διενέργεια επενδύσεων από τους ΟΤΑ αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής

ανάπτυξης, η οποία υποδειγματοποιείται με βάση τις σύγχρονες ανάγκες και τις προκλήσεις

που συναντά μια χώρα σε ένα ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον. Στα πλαίσια αυτά

αναδεικνύεται η σημαντική συνεισφορά του ευρύτερου δημόσιου τομέα, η οποία οριοθετείται

από το βαθμό απαγκίστρωσης από τις χρόνιες στρεβλώσεις και αναποτελεσματικότητες που

χαρακτηρίζουν τη λειτουργία του. Σημαντικό ρόλο παίζουν προς την κατεύθυνση αυτή η

προώθηση των δημόσιων πολιτικών με χαρακτήρα διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.

Η καθιέρωση των ΣΔΙΤ και η εντατικοποίηση της χρήσης τους, επιβλήθηκε από την

ανάγκη για τη δημιουργία ευέλικτης οικονομικής πολιτικής. Ειδικότερα, οι περιορισμοί στη

χρήση των παραδοσιακών εργαλείων άσκησης οικονομικής πολιτικής λόγω ένταξης της

χώρας αρχικά στην ΕΕ και εν συνεχεία στην ΟΝΕ, οδήγησαν αυτή σε σημαντικές

αναθεωρήσεις με αφετηρία την ενίσχυση της δημοσιονομικής αξιοπιστίας μέσα από ένα

πλαίσιο εξυγίανσης και αναδιάρθρωσης των δημοσιονομικών θεσμών. Η υιοθέτηση των

συμπράξεων δημοσίου και ιδιωτικού τομέα συνιστά βασική παράμετρο δημοσιονομικής

εξυγίανσης καθώς επιτρέπει την αποτελεσματικότερη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών,

αντισταθμίζοντας τις αρνητικές επιπτώσεις στην διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης μιας

περιοριστικής δημοσιονομικής πολιτικής, ιδίως σε περιόδους έντονων οικονομικών

διακυμάνσεων.

Σύμφωνα με την ιστορική αναδρομή, που επιχειρείται στην ενότητα 1.2, παρατηρείται η

αργοπορία εμφάνισης του θεσμού των ΣΔΙΤ στη χώρα μας, σε αντίθεση με τη Μ. Βρετανία,

όπου η εντατικοποίηση της εμφάνισης του θεσμού οδήγησε στην υλοποίηση σημαντικών

έργων και υπηρεσιών αναπτυξιακού χαρακτήρα.

Επιπροσθέτως, είναι εμφανή τα θετικά αποτελέσματα των ΣΔΙΤ στη διαδικασία

οικονομικής ανάπτυξης, τα οποία προκύπτουν από την ανάλυση στο τρίτο κεφάλαιο της

παρούσας εργασίας, καθώς με τη χρήση αυτού του θεσμού παρατηρούνται σημαντικά βήματα

ανάπτυξης με συνέπεια τη βελτίωση των οικονομικοκοινωνικών συνθηκών της χώρας που

χρησιμοποιεί τις Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα για την κατασκευή έργων και

υπηρεσιών. Επομένως, από όσα έχουν προαναφερθεί στην παρούσα εργασία σχετικά με τη

συμβολή των ΣΔΙΤ στην οικονομική ανάπτυξη, δε θα πρέπει να θεωρηθεί αμελητέα η

συμβολή τους τόσο στην ελάφρυνση του κρατικού προϋπολογισμού, όσο και η συνεισφορά

τους στη διαδικασία προσέλκυσης Άμεσων Ξένων Επενδύσεων.

Σχετικά με τον μικρό αριθμό έργων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που

έχουν υλοποιηθεί μέσω ΣΔΙΤ την περίοδο 2005-2010 σύμφωνα με το περιεχόμενο της ύλης,

που διαπραγματεύεται το πέμπτο κεφάλαιο, επισημαίνεται η ανάγκη διεύρυνσης του θεσμού

σε τοπικό επίπεδο, έτσι ώστε να αμβλύνουν οι ανισότητες ως προς τις επενδύσεις σε κεντρικό

και περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο.

Συνοψίζοντας τα παραπάνω συμπεράσματα είναι διακριτή η συμβολή των ΣΔΙΤ τόσο

στην διαδικασία δημοσιονομικής εξυγίανσης, όσο και στην προαγωγή των πολιτικών που

συνθέτουν την διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης. Η καταγεγραμμένη εμπειρία τόσο στην

ελληνική όσο και στην διεθνή βιβλιογραφία από την εφαρμογή του θεσμού, παρέχει

σημαντική πληροφόρηση αναφορικά με τις δυνατότητες χρήσης του, αλλά και τα περιθώρια

θεσμικής αναδιάρθρωσης, ώστε όχι μόνο να εντατικοποιηθεί η χρήση των συμπράξεων,

αλλά να επιτευχθεί και μια επιμήκυνση σε ότι αφορά τις μορφές αυτών. Ιδιαίτερα σε

περιόδους έντονων οικονομικών διακυμάνσεων με δυσμενείς επιπτώσεις στην μεγέθυνση και

ανάπτυξη της οικονομίας, η στρατηγική που ακολουθείται ως προς την άσκηση οικονομικής

πολιτικής προσανατολίζει τις δημόσιες πολιτικές προς την κατεύθυνση των διαρθρωτικών

μεταρρυθμίσεων. Σύμφωνα με όσα υποστηρίζονται στην παρούσα εργασία, οι συμπράξεις

δικαίως λαμβάνουν χαρακτήρα διαρθρωτικής μεταρρύθμισης. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να

επισημανθεί ότι τα πιθανά μειονεκτήματα των συμπράξεων απορρέουν κατά κύριο λόγο από

τα κενά στο νομοθετικό πλαίσιο σε συνδυασμό με τις χρόνιες στρεβλώσεις της οικονομίας με

αιχμή την γραφειοκρατία και την διαφθορά στο Δημόσιο Τομέα. Παρόλα αυτά η

ορθολογικότερη κατανομή των κινδύνων που επιτυγχάνεται μέσα από τις συμπράξεις σε

συνδυασμό με την ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου εφαρμογής τους, συμβάλλει στην

άμβλυνση των παραπάνω φαινομένων ενισχύοντας σημαντικά το ειδικό βάρος του θεσμού

των ΣΔΙΤ στην ευρύτερη διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΠΗΓΕΣ

2004/18/ΕΚ Οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 31ης Μαρτίου

2004 περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμβάσεων έργων, προμηθειών

και υπηρεσιών

Εγχειρίδιο για την Υλοποίηση Έργων και Υπηρεσιών μέσω ΣΔΙΤ, Ειδική Γραμματεία

Συμπράξεων Δημοσίου – Ιδιωτικού Τομέα 2006,

Υπουργείο Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας

Νόμος 3274/2004 Τεύχος Πρώτο ΦΕΚ 195 19/10/2004 “Οργάνωση και λειτουργία των

Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης πρώτου και δευτέρου βαθμού – Πρόγραμμα ΘΗΣΕΑΣ”

Νόμος 3299/2004 Τεύχος Πρώτο ΦΕΚ 261 23/12/2004 “Αναπτυξιακός Νόμος”

Νόμος 3389/2005 Τεύχος Πρώτο ΦΕΚ 232 22/09/2005 “Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού

Τομέα”

Νόμος 3463/2006 Τεύχος Πρώτο ΦΕΚ 114 08/06/2006 “Κύρωση του Κώδικα Δήμων και

Κοινοτήτων”

Οδηγός Βέλτιστων Πρακτικών για τη σύναψη και Εκτέλεση Δημοσίων Συμβάσεων,

Διεύθυνση Δημοσίων Συμβάσεων Κυπριακής Δημοκρατίας, 1/1/2008

Οδηγός Εφαρμογής για το Σχεδιασμό Έργων Κατασκευής Αθλητικών και Πολιτιστικών

Δραστηριοτήτων μέσω ΣΔΙΤ, TEC Συμβουλευτική Α.Ε.

(websdit.ypes.gr/fileadmin/documents/odigoi/politismos_parartima.pdf)

Πράσινη Βίβλος COM(2004) 327, σχετικά με τις Συμπράξεις Δημόσιου & Ιδιωτικού Τομέα

και το Κοινοτικό Δίκαιο των Δημόσιων Συμβάσεων και των Συμβάσεων Παραχώρησης,

Βρυξέλλες, 30 Απριλίου 2004

Στοιχεία Διεύθυνσης Αναπτυξιακού Προγραμματισμού του ΥΠ.ΕΣ. σχετικά με την

υλοποίηση έργων ΣΔΙΤ των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης την πενταετία 2005-2010

Crand Thorton Presentation, Αθήνα 2005

European Investment Bank, Dexia Credit

IFSL Research 2009

IFS / PWC

Public Private Finance 2009

ΒΙΒΛΙΑ

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΑ

Βαβούρας, Ι. και Μανωλάς Α. (2006), Εισαγωγή στις Μακροοικονομικές Έννοιες, Εκδόσεις

Παπαζήση, Αθήνα

Δεληθέου, Β., Ντόκας, Ι. και Μιχαλοπούλου, Σ. (2008), Έργα, Προμήθειες και Προσέλκυση

Επενδύσεων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης , Αθήνα ΕΣΤΑ

Καρακατσάνη, Μ. (2008), Συμπράξεις Δημόσιου – Ιδιωτικού Τομέα, Η συμβολή στην Τοπική

Ανάπτυξη. Μελέτη Περίπτωσης Δικτύου Αστικών Λυμένων Δήμου Ραφήνας, Εθνική Σχολή

Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Βιβλιοθήκη Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης και

Αυτοδιοίκησης

Κατράς, Ν. (2007), Οι Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα και η συμβολή τους στην

εκτέλεση έργων και την παροχή υπηρεσιών από τους πρωτοβάθμιους ΟΤΑ. Η περίπτωση του

Φαληρικού Δέλτα, Εθνική Σχολή Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Βιβλιοθήκη Εθνικού Κέντρου

Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης

Κουμής, Γ. (2009), Συνεργασία και Συμπράξεις της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με τον Ιδιωτικό

Τομέα, Αθήνα ΕΣΤΑ

Κουμουτσάκου, Μ. (2007), Συμβάσεις Παραχώρησης από τη σκοπιά των Κοινοτικών

Ρυθμίσεων και Χρηματοδοτικών Μηχανισμών, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και

Πολιτικών Επιστημών, Βιβλιοθήκη Παντείου

Μουστάκα, Α. (2008), Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Βιβλιοθήκη Παντείου

Μπέκου, Β. (2008), Νέες μορφές διακυβέρνησης στην Ελλάδα και την Ευρωπαική Ένωση –

Νέες Δομές και Ειδικές Νομικές Ρυθμίσεις, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών

Επιστημών, Βιβλιοθήκη Παντείου

Μπριάστικας, Κ. (2007), Το περιεχόμενο των Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα

και η αξιοποίησή τους από την Τοπική Αυτοδιοίκηση σε έργα υποδομής – Μελέτες

Περιπτώσεων, Εθνική Σχολή Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Βιβλιοθήκη Εθνικού Κέντρου

Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης

Σαραντάκη, Α. (2007), Η Ευρωπαϊκή και Ελληνική Εμπειρία από τις ΣΔΙΤ : Η περίπτωση της

Ζεύξης Ρίου – Αντιρρίου, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών,

Βιβλιοθήκη Παντείου

Τσιάρα, Ο. (2008), Συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα, Δυνατότητες

Χρηματοδότησης, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών,

Βιβλιοθήκη Παντείου

Χειμωνίτη – Τερροβίτη, Στ. (2003) Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών,

εκθέσεις 40, Συμμετοχή ιδιωτών στα έργα υποδομής και αυτοχρηματοδότηση, Αθήνα

Samuelson, P.A. και Nordhaus, W.D. (2000), Οικονομική, Α’ και Β’ τόμος, Παπαζήσης,

Αθήνα

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΑ

Grimsey, D. και Lewis, M. K. (2004), Public-Private Partnerships : the worldwide

revolution in infrastructure provision and project finance

Osborne, S.P. (2000), Pubic-Private Partnerhips. Theory and practice in international

perspective, Routledge

Steane, P. και Caroll P. (2000), Public-Private partnerships, Sectoral Perspectives Pubic-

Private Partnerhips. Theory and practice in international perspectives. Advances in

Management and Business Studies, Roudledge

Yescombe E.R. (2007), Public-Private Partnerships: Principles of Policy and Finance”,

London, Butterworth-Heinemann

ΑΡΘΡΑ

Γιάνναρος, Ι. (2005), Χρηματοδότηση Δημοσίων Έργων, Συνέδριο ΤΕΕ – Δημόσια Έργα,

σελ. 4-5, Αθήνα

Καλογήρου, Ι. (2007) Εργαστήριο Βιομηχανικής και Ενεργειακής Οικονομίας, ΕΜΠ, Ομάδα

για την Τεχνολογική, Οικονομική και Στρατηγική Ανάλυση της ΚτΠ

Παπούλιας, Β. (2007) Δημόσιες Πολιτικές, τι εμποδίζει την εφαρμογή τους, στο «Ελληνική

Οικονομία : Κρίσιμα ζητήματα οικονομικής πολιτικής, Εκδόσεις Alpha Bank

Πατσουράτης, Β. (1991) Τα Οικονομικά της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, άρθρο στο βιβλίο «Τα

Δημόσια Οικονομικά στην Ελλάδα», Εκδόσεις Μπίλιας

Σορτίκος, Κ. (2009) Συμπράξεις Δημόσιου – Ιδιωτικού Τομέα, Πόρισμα Ομάδας Εργασίας,

Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας

Χαρδούβελης, Γ. (2007) Μακροοικονομική διαχείριση και η ανάγκη διαρθρωτικών

μεταρρυθμίσεων μετά την είσοδο στη νομισματική ένωση, στο: Γιαννίτσης, Τ. (επιμ).

«Ελληνική Οικονομία : Κρίσιμα ζητήματα οικονομικής πολιτικής σελ. 77-116, Εκδόσεις

Alpha Bank

ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ-ΤΟΠΟΙ

Ειδική Γραμματεία Σ.Δ.Ι.Τ. http://www.sdit.mnec.gr/ (Τελευταία επίσκεψη 15/5/10)

Πρόγραμμα “ΘΗΣΕΑΣ” http://www.ypes.gr/thiseas (Τελευταία επίσκεψη 20/5/10)

http://www.communities.gov.uk (Τελευταία επίσκεψη 14/5/2010)

Concessions http://ec.europa.eu/internal_market/publicprocurement/ppp_en.htm (Τελευταία

επίσκεψη 10/5/10)

HM Treasury http://www.hm-treasury.gov.uk/ (Τελευταία επίσκεψη 9/05/10)

http://www.puplicprivatefinance.com (Τελευταία επίσκεψη 9/05/10)

ΣΧΕΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΠΗΓΕΣ

European PPP report 2009 launched by DLA Piper and EPEC Press Release, 15 Dec 2009

στο www.dlapiper.com

ΒΙΒΛΙΑ

Βενιέρης, Ι. (2007), ΣΔΙΤ – Το συμβατικό πλαίσιο, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα

Καράβη, Ε. και Μποκολίνη, Α. (2005), Συμβάσεις ΣΔΙΤ : Σύμπραξη Δημόσιου και Ιδιωτικού

Τομέα, Σάκκουλας, Αθήνα

Κούτρας, Δ., Σκουρής, Π. και Τροβά, Ε. (2005), Οι Συμβάσεις Παραχώρησης και

Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα

Local partnerships for better governance (2001), OECD

ΑΡΘΡΑ

Βαρσαδάνης, Γ. (2006), ΣΔΙΤ στην Αυτοδιοίκηση στο http://www.info-peta.gr

Μελέτη Ινστιτούτου Οικονομίας Κατασκευαστών (ΙΟΚ) για τις Συμπράξεις Δημόσιου –

Ιδιωτικού Τομέα, (2005) (τελευταία ανανέωση 19/01/2005)

Παλαιολόγος, Χ. (2006), Επισημάνσεις για τις ΣΔΙΤ στην Αυτοδιοίκηση, Κεντρική Ένωση

Δήμων και Κοινοτήτων (ΚΕΔΚΕ), 25/4/2006, Αθήνα

Ramsaroop, P. (2010), PPP economic plan – the knockout punch, Stabroek news, April 6,

2010 in Daily, Features

ΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ

http://www.dlapiper.com

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (APPENDIX)

Σχήμα 1 : Ενδεικτικός Βαθμός επιμερισμού κινδύνων μεταξύ Δημόσιου και

Ιδιωτικού τομέα

Πηγή : Οδηγός Εφαρμογής για το Σχεδιασμό Έργων Κατασκευής Αθλητικών και

Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων των Δήμων μέσω ΣΔΙΤ – TEC Συμβουλευτική Α.Ε.

websdit.ypes.gr/fileadmin/documents/odigoi/politismos_parartima.pdf

Σχήμα 2 : Σχέση κλασσικής μεθόδου Ανάθεσης Δημόσιων Έργων και μορφών Σύμπραξης

Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (Σ.Δ.Ι.Τ.)

Πηγή: Γιάνναρος Ι. και Μουντρουΐδης Σ. 2005, σελ. 17

Στο παρακάτω σχήμα αποτυπώνονται οι χρηματοροές τόσο από την πλευρά του

Δημόσιου Τομέα όσο και από την πλευρά του Ιδιωτικού Φορέα (Αναδόχου) στην περίπτωση

υλοποίησης έργων με τις κλασσικές διαδικασίες ανάθεσης :

Σχήμα 3 : Χρηματοροές σε παραδοσιακό έργο και σε έργο μέσω Σ.Δ.Ι.Τ.

Πηγή : Ειδική Γραμματεία Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα

http://www.sdit.mnec.gr/

Σχήμα 4 : Εμπλεκόμενοι φορείς σε μη ανταποδοτικά έργα Σ.Δ.Ι.Τ.

Σχήμα 5 : Εμπλεκόμενοι φορείς σε ανταποδοτικά έργα Σ.Δ.Ι.Τ.

Πίνακας 1 : Βασικά χαρακτηριστικά ανταποδοτικών και μη ανταποδοτικών έργων Σ.Δ.Ι.Τ.

Ανταποδοτικά έργα Μη ανταποδοτικά έργα

Χαρακτηριστικά έργων

Η αποπληρωμή της

επένδυσης γίνεται με

χρέωση των τελικών

χρηστών

(αυτοκινητόδρομοι,

περιβαλλοντικά έργα)

Η αποπληρωμή της

επένδυσης δε μπορεί να

γίνει με χρέωση των

τελικών χρηστών (σχολεία,

νοσοκομεία,

δημόσια κτίρια)

Αποπληρωμή

επένδυσης

Οι τελικοί χρήστες

καταβάλλουν τέλη

Το Δημόσιο καταβάλει

περιοδικές πληρωμές

Ιδιώτη Διαθεσιμότητας

Επενδυτικός

Κίνδυνος

Υψηλότερος κίνδυνος

Κίνδυνος ζήτησης και

διακύμανσης εσόδων

Υψηλές αποδόσεις

κεφαλαίου, ανάλογες

των κινδύνων που

αναλαμβάνονται

Χαμηλότερος κίνδυνος

Τα έσοδα δεν

επηρεάζονται από τη

ζήτηση, αλλά από τη

διαθεσιμότητα του

έργου

Έσοδα λειτουργίας

βάσει τήρησης

προδιαγραφών

απόδοσης

Χαμηλότερες αποδόσεις

κεφαλαίου ανάλογες

των μικρότερων

κινδύνων που

αναλαμβάνονται

Υπολογισμός

των εσόδων

Βασίζεται στο συνολικό

κόστος του έργου και

προσδιορίζεται στη

σύμβαση

Το ύψος των τελών

μπορεί να κυμαίνεται

ανάλογα με τις

συνθήκες, εντός ορίων

που προβλέπονται στη

σύμβαση Σ.Δ.Ι.Τ.

Βασίζεται στο συνολικό

κόστος της επένδυσης

Η επένδυση

αποπληρώνεται με

τμηματικές πληρωμές

μετά την έναρξη της

λειτουργίας του έργου

Χρηματοδοτική

υποστήριξη

Δημοσίου

Ενδεχόμενη επιχορήγηση

κατά τη διάρκεια

κατασκευής

Ενδεχόμενη εγγύηση

ελάχιστων εσόδων

Αποπληρωμή του έργου

απ’ ευθείας από το

δημόσιο

Εμπορικές ή άλλες

χρήσεις δύναται να

μειώσουν τη

χρηματοδοτική

συμβολή του Δημοσίου

Σχήμα 6 : Τύποι συμβάσεων ανάλογα με την κατανομή κινδύνων στα εμπλεκόμενα μέρη και

τη διάρθρωση της χρηματοδότησης

Πηγή : Οδηγός Βέλτιστων Πρακτικών για τη σύναψη και Εκτέλεση Δημοσίων Συμβάσεων,

Γενικό Λογιστήριο της Δημοκρατίας, Διεύθυνση Δημοσίων Συμβάσεων, Κυπριακή

Δημοκρατία, 1/1/2008

Σχήμα 7 : Τυπικό σχήμα σύμβασης ΣΔΙΤ

Πηγή : Οδηγός Βέλτιστων Πρακτικών για τη σύναψη και Εκτέλεση Δημοσίων Συμβάσεων,

Γενικό Λογιστήριο της Δημοκρατίας, Διεύθυνση Δημοσίων Συμβάσεων, Κυπριακή

Δημοκρατία, 1/1/2008

Στο σχήμα που ακολουθεί παρουσιάζονται οι διαφορές συμβάσεων δημοσίων έργων και

συμβάσεων ΣΔΙΤ ως προς το χρόνο και το κόστος.

Σχήμα 8 : Διαφορές συμβάσεων Δημοσίων έργων με συμβάσεις ΣΔΙΤ ως προς το χρόνο

και το κόστος (Πηγή: IFS / PWC)

Σχήμα 9 : Συμμετέχοντες σε συνεργασίες ΣΔΙΤ και οι μεταξύ τους σχέσεις

Στο ακόλουθο σχήμα φαίνεται ο επιμερισμός των κινδύνων μεταξύ του Δημόσιου και του

Ιδιωτικού τομέα.

Σχήμα 10 : Επιμερισμός κινδύνων μεταξύ Δημόσιου και Ιδιωτικού τομέα

(Πηγή: IFS / PWC)

Τα βήματα ανάθεσης και υλοποίησης μιας σύμβασης ΣΔΙΤ

Το ακόλουθο σχήμα παρουσιάζει τα βήματα μιας τυπικής διαδικασίας ΣΔΙΤ. Η χρονική

διάρκεια που απαιτείται για την ολοκλήρωση μιας τέτοιας διαδικασίας από τη στιγμή της

πρώτης δημοσίευσης στην ΕΕΕΚ έως και την υπογραφή της σύμβασης κυμαίνεται από 14 –

24 μήνες.

Σχήμα 11 : Βήματα μιας τυπικής διαδικασίας ΣΔΙΤ

Πηγή : European Investment Bank, Dexia Credit

Σχήμα 12 : Έργα ΣΔΙΤ στην Ευρώπη και στην Ελλάδα

Σχήμα 13 : Έργα ΣΔΙΤ στο πρώην Ανατολικό μπλοκ

Πηγή : Crand Thorton Presentation (Athens 2005)

Σχήμα 14 : Εξειδίκευση έργων ΣΔΙΤ ανά κατηγορία

Πηγή : Crand Thorton Presentation (Athens 2005)

Πίνακας 2: Εγκεκριμένα Έργα μέσω ΣΔΙΤ – 2,5 ΔΙΣ

Πηγή : ΕΓΣΔΙΤ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΥΓΕΙΑ ΣΤΕΓΑΣΗ

ΔΗΜΟΣΙΩΝ

ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

ΛΙΜΕΝΙΚΕΣ

ΥΠΟΔΟΜΕΣ

ΟΣΚ Α.Ε.

Κατασκευή και

συντήρηση 27

σχολικών

υποδομών στην

Αττική, 180 εκ.

ΔΕΠΑΝΟΜ

Α.Ε.

Υλοποίηση

του νέου

Ογκολογικού

Νοσοκομείου

ΚΕΔ Α.Ε.

πυροσβεστικών

σταθμών, για

την ΚΕΔ, 38

ΘΕΜΙΣ

ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ

Α.Ε. 3 νέα

καταστήματα

κράτησης σε

Θεσσαλονίκη, Βόλο

Γ.Γ.Ο.Α.

Μετασκευή

Ολυμπιακού

Κέντρου

Φαλήρου

(TAE KWO

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ

ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ

ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ

Εγκατάσταση

και λειτουργία

συστημάτων

Ευρώ

Θεσσαλονίκης,

396 εκ. Ευρώ

εκ. Ευρώ και Κόρινθο, 238 εκ.

Ευρώ

DO) σε

Διεθνές

Συνεδριακό

Κέντρο, 65 εκ.

Ευρώ

ασφαλείας σε

12 λιμάνια της

χώρας, 342 εκ.

Ευρώ

ΟΣΚ Α.Ε.

σχολικών

Κεντρική

Μακεδονία, 140

εκ. Ευρώ

ΔΕΠΑΝΟΜ

Α.Ε.

Υλοποίηση

του νέου

Παιδιατρικού

Θεσσαλονίκης,

386 εκ. Ευρώ

ΚΕΔ Α.Ε.

κτιρίων της

ΕΛ.ΑΣ., 149

εκ. Ευρώ

ΘΕΜΙΣ

ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ

Α.Ε. 2 νέα δικαστικά

μέγαρα σε Πάτρα και

Ηράκλειο, 120 εκ.

Ευρώ

ΟΣΚ Α.Ε.

σχολικών

Ανατολική

Μακεδονία, τη

Θράκη, την

Ήπειρο και τα

νησιά του

Ιουνίου, 76 εκ.

Ευρώ

ΔΕΠΑΝΟΜ

Α.Ε.

Υλοποίηση

του νέου

Γενικού

Πρέβεζας, 131

εκ. Ευρώ

ΚΕΔ Α.Ε.

Τεχνική

Διαχείριση 4

κτιρίων της

ΕΛ.ΑΣ. , 36

εκ. Ευρώ

Δ.Ε.Π.Π.

κτιριακών

υποδομών του

Πανεπιστημίου

Πελοποννήσου,

100 εκ. Ευρώ

Διοικητηρίων

Νομαρχιών και

Περιφερειών

σε Πάτρα,

Κόρινθο,

Λαμία,

Τρίκαλα και

Ιωάννινα, 135

εκ. Ευρώ

Πίνακας 3 : Στοιχεία Διεύθυνσης Αναπτυξιακού Προγραμματισμού του ΥΠ.ΕΣ. σχετικά με

την υλοποίηση έργων ΣΔΙΤ των ΟΤΑ την πενταετία 2005-2010

ΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ · 2011-05-23 ·...

Documents

Transcript of ΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ · 2011-05-23 ·...

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ · 3. Το υπ’ αριθμ. 4807/19−12−2013 έγγραφο του Υπουργού Διοικητικής Μεταρρύθμισης

διασχολικο προγραμμα τοπικησ ιστοριασ

2019enarmonisi@eetaa · ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ... 5.3. Όροι συμμετοχής – Δικαιώματα αιτούντων / ωφελουμένων

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ - culture.upatras.gr · 3 ∆ Ι Ε Θ Ν Ε Σ Σ Υ Ν Ε ∆ Ρ Ι Ο ΤΟΠΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥΙΣΤΟΡΙΑΣ & ΤΡΙΧΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΣ

εσωτερικη εξωτερρικη πολυμπλοκοτητα οργανισμων σύμφωνα με το περιγραφικό και ερμηνευτικό εργαλείο

S-179 ΤΟΠΙΚΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΚΑΘΩΣ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ... · 2014. 6. 1. · s-179 20.7.1888: ΟΙ ΚΥΠΡΙΟΙ ΣΥΝΑΣΠΙΖΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΕΞΕΓΕΙΡΟΝΤΑΙ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα, 3 Απριλίο 2020ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ... ʑπ’αριθμ͙ 7031/24-02-2015 έγγραφο

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ · 3. Το υπ’ αριθμ. 4336/19.11.2013 έγγραφο του Υπουργού Διοικητικής Μεταρρύθμισης

poeota · ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ 36ο ΕΝΔΙΑΜΕΣΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ

ΔΙΚΤΥΟ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ · 2017. 4. 13. · 1 ΔΙΚΤΥΟ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΚΟΙΝΩΦΕΛΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ winlife Visa/media/Gr/Idiwtes/Files/...ΚΕΝΤΡΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ “∆ΗΜΗΤΡΑ” ΥΠΑΤΗ ΑΡΜΟΣΤΕΙΑ

1. 2. 3.€ερι-Οργανισμων... · Κεφάλαιο 1: Γενικά χαρακτηριστικά και διακρίσεις ΟΕΕ 4. Μορφές ΟΕΕ και χρήση

ΑΠΟΦΑΣΗ - aooa.army.gr · 7 7 ìXìì¦ ... Στην τοπική εφημερίδα «ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ,ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ

(3 - EEA...3. Το Π.Δ. 123/2016 (ΦΕΚ 208/Α/04.11.2016 «Ανασύσταση και μετονομασία του Υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης

“ Άϋλες Μορφές Διοίκησης: Η Δυναμική της Σύγχρονης Διοικητικής Μεταρρύθμισης ”

ΜΕΛΕΤΗ: ΕΚΛΟΓΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ... · 2017-11-29 · Οι δήμοι στην Ελλάδα δεν διαθέτουν κα-νονιστική

Η ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΧΙΟΥ ... · 2018. 12. 5. · ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΧΙΟΥ – ΕΤΑΧ ΑΑΕ ΟΤΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ

ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ · 2011. 5. 23. · Ν Νόμος ΝΠΔΔ ... και η τροποποίηση του με τον Ν. 3604/ 2007,