Εσωτερική – Εξωτερική πολυπλοκότητα

Οργανισμών

σύμφωνα με το περιγραφικό και ερμηνευτικό εργαλείο της θεωρίας

του Νiklas Luhmann.

Eπιμέλεια : Κλημάνογλου Σοφία.

Επιμέλεια: Κλημάνογλου Σοφία

Παρουσίαση οργανισμού

Εσωτερική – Εξωτερική πολυμπλοκότητα

σύμφωνα με το περιγραφικό και ερμηνευτικό εργαλείο της θεωρίας του Νiklas

Luhmann

Εξωτερικό περιβάλλον

Σχολική μονάδαΕκπαιδευτικές δραστηριότητεςΠαιδαγωγικές δραστηριότητες

Διοικητικές δραστηριότητες Μαθητές

Διευθυντές Διδάσκοντες

ΓνώσειςΣυμπεριφορές

Υλικοτεχνική υποδομή ΠρογράμματαΕγκαταστάσεις

Θεσμικό πλαίσιο

Γονείς Κοινή γνώμη

ΜΜΕΦορείς

ΟικονομίαΕκκλησία

Ιστορικές και πολιτισμικές

συνθήκες.

ΤοπικήΑυτοδιοίκησηΆλλες

οργανώσειςκυβέρνηση

Επιμέλεια: Κλημάνογλου Σοφία

Περιγραφή Οργανισμού

Κατά τον Alain Bouvier (2013),η περιγραφή ενός οργανισμού ως συστήματος

έχει ως προϋπόθεση να μπορούμε να ορίσουμε το όριο, τους σκοπούς , την

περίμετρο και το περιβάλλον , τις ροές και τις μετατροπές που διενεργεί

τόσο το σύστημα διακυβέρνησης όσο και τα υποσυστήματα ρύθμισής του.

Σύμφωνα με τον ίδιο, δεν οφείλουν μόνο τα άτομα να προσαρμοστούν στις

ανάγκες του οργανισμού αλλά και ο οργανισμός οφείλει να κάνει έτσι τις

τυπικές του δομές ώστε να έρθει κοντά με τους ανθρώπους , να τους δώσει

κίνητρα και να ικανοποιήσει την ανάγκη τους για αναγνώριση και

αυτοεκτίμηση.

Κατά τη συστημική προσέγγιση, για μια οντότητα η οποία ονομάζεται

σύστημα, το όλον είναι κάτι περισσότερο από το απλό άθροισμα των

επιμέρους τμημάτων του. Δηλαδή για να κατανοήσουμε και να

αναλύσουμε ένα σύστημα, δεν είναι αρκετό να γνωρίζουμε μόνο κάθε

στοιχείο του χωριστά. Η ουσία βρίσκεται στους δεσμούς ανάμεσα στα

τμήματα .Δηλαδή στις διαδράσεις που γίνονται στο εσωτερικό του

συστήματος, με τα υποσυστήματά του.Επιμέλεια: Κλημάνογλου Σοφία

Η σχολική μονάδα

ως οργανισμός.

Η σχολική μονάδα , αποτελεί ανοιχτό σύστημα, διότι όπως γνωρίζουμε όπου

υπάρχουν άνθρωποι δεν γίνεται να υφίστανται κλειστά συστήματα.

Είναι λοιπόν ανοικτό σύστημα διότι επηρεάζεται από εξωτερικούς

παράγοντες, ανταλλάσσει πληροφορίες και ενέργεια , αλλά ως προς τη

λειτουργία και τη στόχευση είναι κλειστό. Το εσωτερικό του περιβάλλον

περιλαμβάνει τους εκπαιδευτικούς , το/τη διευθυντή /τρια, τους/τις

μαθητές/τριες , το εκπαιδευτικό σύστημα ( τις θεωρίες, τις γνώσεις και τις

στρατηγικές) ,το θεσμικό πλαίσιο , τα προγράμματα.

Το εξωτερικό περιβάλλον του δεν είναι άλλο από την οικογένεια, τα Μ.Μ.Ε.

τους φορείς και την κοινωνία και γενικότερα θεωρείται ως περιβάλλον

οτιδήποτε βρίσκεται εκτός του συστήματος της ίδιας της σχολικής

μονάδας.

Τέλος σύμφωνα με τον ίδιο (Bouvier), ο οργανισμός παρουσιάζεται και

αντιμετωπίζεται ως μια κουλτούρα με τις τελετουργίες του τους κώδικές

του και τη δική του ηθική. Αυτή η κουλτούρα εξαρτάται από τις διαδράσεις

μεταξύ συστήματος και του οικοσυστήματός του , τα οποία συν-

εξελίσσονται . Επιμέλεια: Κλημάνογλου Σοφία

Η έννοια του νοήματος.

Ο Luhman διαχωρίζει την έννοια του «πράττοντος» και του «δρώντος υποκειμένου» από την έννοια του νοήματος. Ξεχωρίζει τα ψυχικά από τα κοινωνικά συστήματα και χρησιμοποιεί από τον Ηusserl τον τρόπο ερμηνείας του νοήματος .Το νόημα διακρίνει τις βιωματικές και πραξιακές δυνατότητες σε άμεσες και έμμεσες. Οι άμεσες βρίσκονται στο κέντρο της τελολογικής στόχευσης (intention), ενώ οι έμμεσες βρίσκονται στο βιωματικό και πραξιακό ορίζοντα.(Νiklas Leuman,2004).

Έτσι λοιπόν το νόημα είναι ο μηχανισμός σύνδεσης των ψυχικών και των κοινωνικών συστημάτων και κατά τα ακριβή λόγια του Luhman «μεταξύ των αυτοποιητικώνσυνειδησιακών συναφειών και των αυτοποιητικών επικοινωνιακών συναφειών».

Με άλλα λόγια το νόημα ταξινομεί και ιεραρχεί τα ίδια μας τα βιώματα και τις ίδιες μας τις πράξεις αλλά επίσης μειώνει την περιβαλλοντική πολυμπλοκότητα.

Άλλη ιδιότητά του, είναι η κινητικότητά του .Νόημα μπορεί να αποκτήσει κάτι που τώρα δεν έχει νόημα ή ακόμη να φαίνεται και α-νόητο . .(Νiklas Leuman,2004).

Με όλα τα παραπάνω ο Luhman διατυπώνει μια θεωρία της ανοιχτότητας του κόσμου.

Σχετικά με το σύστημα της εκπαίδευσης αλλά και για τα περισσότερα λειτουργικά συστήματα τα οποία δεν αναπαράγονται , δέχονται την επιβολή αρχών και κανόνων τους π.χ από το πολιτικό /κομματικό σύστημα.

Kατά τον Κοντάκο(2013), «νόημα για τη σχολική μονάδα έχει ή παράγει μια κοινωνική δικτύωση μόνο όταν λαμβάνει χώρα σε διαφορετικά μεν, αντίστοιχα δε συστημικάεπίπεδα, εφόσον δικτύωση σημαίνει επικοινωνία και η επικοινωνία συνδέεται πάντα με ένα συγκεκριμένο σύστημα.

Επιμέλεια: Κλημάνογλου Σοφία

Αυτοποίηση –Αυτοποιητικό κοινωνικό σύστημα

Ο Luhman (2004),το ορίζει ως το σύστημα που αναπαράγει διαρκώς τα

στοιχεία από τα οποία αποτελείται δια μέσου των στοιχείων από τα οποία

αποτελείται. Η αυτοποίηση χαρακτηρίζεται από τη συμπληρωματική

σχέση μεταξύ δομής και λειτουργίας σταθερότητας και αστάθειας.

Σύμφωνα με τον ίδιο , τα περίμπλοκα κοινωνικά συστήματα διαθέτουν μια

βαθύτερη δομή ηνιόχησης , όπου δρουν και κινούνται χωρίς να

επηρεάζονται από το περιβάλλον τους. Δηλαδή το περιβάλλον δεν δομεί το

σύστημα αλλά αντίστροφα .

Σύμφωνα με τον Helmut Willke (1996), « Η ιδέα της αυτοποίησης την οποία

συνέλαβαν οι βιολόγοι Μaturana και Varela θεμελιώνεται στην

παρατήρηση ότι υπάρχουν συστήματα που αυτοαναπαράγονται και

μάλιστα το κάνουν αυτό όχι μόνο με τη γενετική παραγωγή αντιγράφων

αλλά με την έννοια μιας συνεχούς αυτογένεσης του δικού τους

συστήματος».

Σύμφωνα με τον Κοντάκο(2013), «χωρίς αυτοποίηση,τα συστήματα δεν θα

ήταν σε θέση να διατηρήσουν την ταυτότητά τους και τη λειτουργική τους

ιδιαιτερότητα».

Επιμέλεια: Κλημάνογλου Σοφία

Σχολική μονάδα

αυτοποίηση και αυτοαναφορά• Η αυτοποίηση και η αυτοαναφορά αποτελούν βασικά στοιχεία της θεωρίας των κοινωνικών

συστημάτων.

• Το σχολείο είναι ένα ανοικτό σύστημα (γιατί είναι διαπερατό). Είναι ικανό να διατηρεί μια

ισορροπία με το περιβάλλον και παρά τα εναλλασσόμενα στοιχεία του, διατηρεί την

ταυτότητά του. Τα ανοιχτά αυτά συστήματα , παράγουν όλο και υψηλότερα επίπεδα ενέργειας

.Σε αυτά δεν ισχύει η τελεολογική αύξηση της εντροπίας.

Κάθε κοινωνικό σύστημα έχει μια αυτοαναφορά και μια ετεροαναφορά. Έτσι η εκπαίδευση για

παράδειγμα έχει μια εικόνα για τον εαυτό της και μια εικόνα για το πως βλέπει τα άλλα

συστήματα . Αυτή είναι η δική της εικόνα και κάθε σύστημα έχει τη δική του.

Σύμφωνα με τον Νίκο Τσίρο (2005), τα κοινωνικά συστήματα στο έργο του Luhman,

προορίζονται να λειτουργούν ασταμάτητα μέσω της αυτοαναφοράς . Έτσι λοιπόν ένα

αυτοαναφορικό σύστημα συνεχώς εξελίσσει τα στοιχεία του και έτσι ώστε να παρουσιάζεται

οργανωτικά και τελεστικά άφθαρτο. «Έχουμε δηλαδή να αντιμετωπίσουμε συστήματα που

κατά τα φαινόμενα δεν γηράσκουν ποτέ».

Η εκπαίδευση, ως αυτοαναφορικό σύστημα, είναι η παραδοχή ότι το σχολείο ως σύστημα

αυτοααξιολογείται εστιάζοντας το ενδιαφέρον όχι στις εξωτερικές αξιολογήσεις, αλλά στις

εσωτερικές διεργασίες που στοχεύουν μέσω της ανατροφοδότησης στην ανάπτυξη και στην

ενίσχυση της κουλτούρας του σχολείου και την εσωτερική δυναμική της λειτουργίας του ως

αναπόσπαστο στοιχείο της ταυτότητάς του.

Επιμέλεια: Κλημάνογλου Σοφία

Δομική σύζευξη και εκπαιδευτική μονάδα

Κατά τον Κοντάκο(2013), « η αμοιβαία επιρροή των κοινωνικών λειτουργικών

συστημάτων οργανώνεται στη σύγχρονη κοινωνία μέσω της δομικής σύζευξης.

Με αυτήν, οι αμοιβαίοι ερεθισμοί γίνονται δυνατοί και μετασχηματίζονται μέσω

των διαφόρων συστημικών δομών λαμβάνοντας μια μορφή που να είναι

συστημικά σημαντική και για τις δύο πλευρές». Ως παραδείγματα παρουσιάζονται

το δίκαιο και η πολιτική που συνδέονται με το σύνταγμα , η εκπαίδευση με την

οικονομία στον κρατικό προϋπολογισμό.

Κατά τον ίδιο, «η σχολική μονάδα ως οργάνωση του λειτουργικού συστήματος της

εκπαίδευσης και της κοινωνίας συμμετέχει τελεολογικά και τελεονομικά σε ένα

σύστημα πολλαπλών σχέσεων , δομικών συζεύξεων που μπορούν να πάρουν και

τη μονιμότερη δομή ενός δικτύου».

Συνεχίζοντας αναφέρει ότι «τα κοινωνικά συστήματα δεν αποτελούνται από

ανθρώπους αλλά από επικοινωνίες που προκύπτουν μέσω συζεύξεων ή

συμβιωτικών μηχανισμών με ψυχικά συστήματα».

Τέλος , αναφέρει ότι η δικτύωση των σχολείων γίνεται σε επίπεδο ψυχικού

συστήματος οργάνωσης και εκπ/κού συστήματος με άλλα κοινωνικά συστήματα ,

αλλά μπορούμε να μιλάμε για δομική σύζευξη όταν η σύνδεση γίνεται στο ίδιο

συστημικό επίπεδο .Επιμέλεια: Κλημάνογλου Σοφία

ΠολυμπλοκότηταΣύμφωνα με την αντίληψη της πολυμπλοκότητας ο Luhman (2004),διαχωρίζει το

κοινωνικό σύστημα και το ανθρώπινο υποκείμενο, το οποίο βρίσκεται στο

περιβάλλον του συστήματος και δε συμμετέχει ποτέ ως τέτοιο στην κοινωνία.

Κατά τον Αναστάσιο Κοντάκο(2011), «η πολυμπλοκότητα των κοινωνικών

συστημάτων και η αλληλεξάρτησή τους με σημαίνοντα περιβάλλοντα οδηγεί

αναπόφευκτα στην πρόκληση συγκρούσεων ως αποτέλεσμα εναλλακτικών

επιλογών που συχνά συνεπάγονται και την εκδήλωση έντονων καταστάσεων

αποσταθεροποίησης, δηλαδή κρίσης».

Μάλιστα όσο πολυμπλοκότερο είναι ένα σύστημα και όσο περισσότερες επιλογές έχει

τόσο πιο δυνατό γίνεται σχετικά με τον τρόπο διαχείρισης της κρίσης.

Κατά τον Helmut Willke (1996), όσο πιο πολύμπλοκες γίνονται οι κοινωνίες τόσο πιο

επιτακτική είναι η ανάγκη να λυθεί το πρόβλημα της σχέσης του ατόμου με το

κοινωνικό σύστημα.

Σύμφωνα με το Θεοφάνη Τάση (2012), «Ο Luhman ορίζει την πολυμπλοκότητα ως την

πληθώρα των δυνατών βιωμάτων ή πράξεων που εμφανίζονται σε μια δεδομένη

κατάσταση .

Τέλος κατά τον Κοντάκο(2013), «οι σχολικές μονάδες ως ανοικτά αλλά συνάμα

τελεστικά κλειστά συστήματα , με αυτή τη διπλή τους ιδιότητα μπορούν να

συμμετάσχουν σε δίκτυα διαφορετικής εκάστοτε πολυμπλοκότητας και

σκοπιμότητας.» Επιμέλεια: Κλημάνογλου Σοφία

Η επικοινωνία

Η επικοινωνία και όχι το νόημα είναι αυτό που μας υποδηλώνει τι είναι

σύστημα. Δηλαδή τα κριτήρια τα θέτει το νόημα. Μέσω επικοινωνιακών

διασυνδέσεων δομούνται τα κοινωνικά συστήματα .

Η δύναμη του εκπαιδευτικού συστήματος και του σχολείου ειδικότερα είναι η

επικοινωνία.

Η επικοινωνία είναι μια χωρίς τέλος αυτοαναφορική διαδικασία των

κοινωνικών συστημάτων. Πρόκειται για μια προσπάθεια του ίδιου του

κοινωνικού συστήματος και όχι κάτι που συνδέει το σύστημα με το

περιβάλλον του. Τα κοινωνικά συστήματα δεν επικοινωνούν με το

περιβάλλον τους αλλά μέσα από αυτό( Helmut Willke 1996).

Σύμφωνα με τον Luhman (2004),δεν μπορούμε να δούμε την επικοινωνιακή

διαδικασία αν βλέπουμε μόνο τα μηνύματα , αλλά πρέπει να βλέπουμε και

τη δυνατότητα επιλογής του διαμηνυθέντος και τη δυνατότητα επιλογής

της πληροφορίας. Ο ρόλος των ΜΜΕ είναι καθοριστικός καθώς είναι το

επίσημο σύστημα επικοινωνίας της κοινωνίας. Μέσα από αυτά μπορεί η

κοινωνία να αυτοποιηθεί.

Επιμέλεια: Κλημάνογλου Σοφία

Λειτουργική διαφοροποίηση

Αυτοπηδαλιούχηση.Τα σύγχρονα κοινωνικά λειτουργικά συστήματα αναπτύχθηκαν για να αναλάβουν το

καθένα μια ξεχωριστή λειτουργία για όλη την κοινωνία .

Σύμφωνα με τον Luhman(1989), « τα συστήματα καθορίζουν τα ίδια τους τα όρια.

Διαφοροποιούν τον εαυτό τους και λόγω αυτού συγκροτούν το περιβάλλον τους ως

οτιδήποτε κείται εκτός των συνόρων τους. Με αυτό το νόημα, επομένως, το

περιβάλλον δεν είναι ένα σύστημα το ίδιο, ούτε καν μία ενιαία δράση. Ως η ολότητα

των εξωτερικών γεγονότων, ''περιβάλλον'' αποτελεί οτιδήποτε περιορίζει την

τυχαιότητα της μορφογένεσης του συστήματος και το ωθεί σε μια εξελικτική επιλογή.»

Σχετικά με το σύστημα της εκπαίδευσης , αυτό πρέπει να έχει ως σημείο εκκίνησης τη

διαφορά από την ενότητα με άλλα στοιχεία του εξωτερικού περιβάλλοντός του. Για

παράδειγμα μπορούμε να αναφέρουμε το σύστημα της εκπαίδευσης με το σύστημα της

οικογένειας. Είναι και τα δύο διαφορετικά μεταξύ τους αλλά και οι οικογένειες

διαφέρουν εξίσου μεταξύ τους. Οι γονείς προέρχονται από διαφορετικά γνωστικά,

οικονομικά , κοινωνικά , πολιτιστικά στρώματα και κατά λογική συνέπεια

αντιλαμβάνονται με διαφορετικό τρόπο κάθε είδος επικοινωνίας και συνεργασίας που

έχουν με το σχολείο.

Κατά την αυτοπηδαλιούχηση,η εκτέλεση των λειτουργιών και η επίτευξη των στόχων ,

παρακολουθείται συνεχώς, από τον ίδιο τον οργανισμό. Υπάρχει μεθοδολογία (η οποία

αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του συστήματος εκτέλεσης της εργασίας) για την

πρόβλεψη αποτελεσμάτων και την αναγνώριση αποκλίσεων από πρότυπα (standards).

Στόχος της αυτοπηδαλιούχησης είναι η πρόληψη.Επιμέλεια: Κλημάνογλου Σοφία

Σχολικό περιβάλλον και αυτοπηδαλιούχηση

Όσον αφορά στο σχολικό περιβάλλον το ίδιο το σχολείο εφαρμόζει τρόπους

αυτοπηδαλιούχησης.

Τέτοιοι είναι : ο προληπτικός έλεγχος , ο παράλληλος έλεγχος και ο

κατασταλτικός,(Σαΐτης,2012)Στην προσπάθειά του το σχολείο, να

αντιμετωπίσει τις πιθανές παρεκκλίσεις από τους στόχους που δεν είναι

άλλοι από την ασφάλεια των μαθητών , την προσφορότερη μετάδοση της

γνώσης , την καλή σχέση μεταξύ δασκάλων και μαθητών ή μαθητών

μεταξύ τους κ.λ..π., χρησιμοποιεί τους προαναφερθέντες τρόπους ελέγχου.

Επιμέλεια: Κλημάνογλου Σοφία

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ• Βίλκε,X. (1996). Εισαγωγή στη Συστημική Θεωρία. Μετάφραση Νίκος Λίβος. Αθήνα: Κριτική.

• Bouvier ,Α.(2013).Μάνατζμεντ και Γνωστικές Επιστήμες. Διάδραση

• Γκίβαλος, Μ. Α. (2005). Επιστήμη, Γνώση και Μέθοδος. Αθήνα: Νήσος-Π. Κάπολα.

• Καρκατσούλης Π. (2011), Ρύθμιση, Απορρύθμιση, Μεταρρύθμιση:

• Μεταλλαγές του Κανόνα Δικαίου στην Εποχή της Παγκοσμιοποίησης, ΚΕΣΔ, Αθήνα: Ι. Σιδέρης, 158 σελ.

• http://nicktrantas.files.wordpress.com/2012/09/trantas1.pdf.

• Αναρτήθηκε στις 23/12/2013.

• Κοντάκος,Α.(2013).Θέματα Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού. Τόμος 4. Πανεπιστήμιο Αιγαίου –Τμήμα Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού. Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών. Διάδραση .

• Κοντάκος,Α.(2013).Θέματα Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού. Τόμος 6. Πανεπιστήμιο Αιγαίου –Τμήμα Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού. Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών. Διάδραση .

• Mintzberg, H. (1982). The structuring of organizations. Englewood Cliffs, N. J.: Prentice-Hall.

•

• Σαίτη,Α.,Σαίτης,Χ.(2012).Οργάνωση και διοίκηση της Εκπαίδευσης. Αθήνα:(αυτοέκδοση).

• Τάσης,Θ. Ο διάλογος Habermas και Luhmann. Ηλ. Περιοδικό Θέσεις,

• Τεύχος 119, περίοδος: Απρίλιος - Ιούνιος 2012.

• http://www.theseis.com/ Αναρτήθηκε στις 22/12/2013.

• Τσίρος,Ν. (2005). Η θεματική των κοινωνικών αντιθέσεων και συγκρούσεων

• στη συστημική θεωρία του Niklas Luhmann. Ηλ. Περιοδικό

• Θέσεις, Τεύχος 90, περίοδος: Ιανουάριος – Μάρτιος

• http://www.theseis.com/ Αναρτήθηκε στις 22/12/2013

• ''Ecological Communucation'', Luhmann Niklas, published in 1989, The University of Chicago http://www.phorum.gr/viewtopic.php?f=78&t=235337 Press. Αναρτήθηκε στις 23/12/2013.

http://www.phorum.gr/.intellectum.org/tm/wp-content/uploads/2012/04/ITL08_074087_Systimiki-Theoria-tou-Luhman_Angelos-Mouzakitis.pviewtopic.php?f=78&t=235337

.

Επιμέλεια: Κλημάνογλου Σοφία