Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός-Δήμητρα, Γενική Διεύθυνση Αγροτικής Έρευνας

Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων, ΤΚ 57001, ΤΘ 60458, Θέρμη, Θεσσαλονίκη, Email: maloupa@bbgk.gr

Δρ. Ελένη ΜαλούπαΤακτική Eρευνήτρια

Διευθύντρια Ινστιτούτου Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών πόρων

Κύπρος 2016 

Αειφορική αξιοποίηση αυτοφυών φυτών: τυποποίηση, μεταποίηση και

εμπορία

Εφαρμογή εθνικής και διεθνούς στρατηγικής

Παγκόσμια Στρατηγική για τη Διατήρηση της Βιοποικιλότητας

(Global Strategy for Plant Conservation)

Πρωτόκολλο της Ναγκόγια

Διατήρηση της βιοποικιλότητας Νόμος υπ’ αριθ. 3937 (ΦΕΚ Α’ 60/31-3-2011)

Έγκριση Εθνικής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα για τα έτη 2014-2029

και Σχέδιο πενταετούς Δράσης (ΦΕΚ Β΄2383/8-9-2014)

Η προστασία

τους γίνεται τόσο

επιτόπου όσο και

εκτός τόπου;

Σε ποιο βαθμό προστατεύουμε τα σπάνια και απειλούμενα φυτά της Ελλάδας;

Επιταγή του Νόμου 3937 (άρθρο 11):

‘Επιτόπια προστασία της ενδημικής βιοποικιλότητας…. και διατήρηση των σημαντικών ειδών χλωρίδας, πανίδας και άλλων ομάδων οργανισμών σε βοτανικούς κήπους ή/και τράπεζες γενετικού υλικού’

‘Απαγορεύεται η συλλογή των σπάνιων απειλούμενων και ενδημικών φυτών’

Είσοδος

N

Greece

Είσο

δος

N

Ex situ (>1000 είδη): 15ha

In situ (>400 είδη):

16ha

Ενδιαίτημα για >10 είδη ορχιδέων

Διατήρηση σε Βοτανικούς Κήπους Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων

Ωφελούμενος: Δρ. Φοίβος Αναστασιάδης Υπ. παρακολούθησης: Δρ. Ελένη Μαλούπα Ακρωνύμιο: B.AN.BO.K.K ΚΥΠΕ: 3507/144

Η ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΒΟΤΑΝΙΚΩΝ ΚΗΠΩΝ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΥ ΒΟΤΑΝΙΚΟΥ ΚΗΠΟΥ

ΚΡΟΥΣΣΙΩΝΑντικείμενο:Η προώθηση της έννοιας της βιώσιμης ανάπτυξης μέσω της

εφαρμογής των βασικών της αρχών στους βοτανικούς κήπους και ειδικότερα στο Βαλκανικό Βοτανικό Κήπο Κρουσσίων.

Εταιρείες παραγωγής Εταιρείες μεταποίησης

ΑΦΦ

Αγρότες – καλλιεργητέςΕταιρείες εμπορίας ΑΦΦ

Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας:- Στροφή προς νέες καλλιέργειες φυτών προστιθέμενης αξίας (παροχή τεχνογνωσίας)- Υιοθέτηση βέλτιστων πρακτικών (επιμόρφωση)

Παροχή επιστημονικών υπηρεσιών - επιτόπιες επισκέψεις- έρευνα για αξιοποίηση ΑΦΦ πρωτόκολλα καλλιέργειας Εκπαιδευτικά σεμινάρια, προγράμματα κατάρτισης, επιμόρφωσηςΕνίσχυση της

επιχειρηματικότητας:- Εναλλακτικές δραστηριότητες π.χ. μεταποίηση ΑΦΦ- Συνεργασίες για νέες επιχειρηματικές δράσεις π.χ. ομάδες παραγωγών

Παροχή επιστημονικών υπηρεσιών - Συμβουλές σε παραγωγούς- Χρήση αυτοφυών φυτικών ειδών στην αρχιτεκτονική τοπίου- Παραγωγή φυσικών προϊόντων από τα αυτοφυή φυτικά είδηΜελέτες – Πιστοποιήσεις – Τυποποιήσεις

Αποδέκτες αποτελεσμάτων

Διατήρηση μητρικών φυτών Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης

Αυτοφυών και Ανθοκομικών Ειδών

Κρυοκήπιο (Cold Frame)

2.000 κωδικοί πρόσβασηςΠερίπου 200 αρωματικά και φαρμακευτικά είδη

Συλλογή ορχεοειδών

Ex situ : διατήρηση φυτογενετικών πόρων, δυνατότητα αξιοποίησης και επανεισαγωγής των σπάνιων ειδών στο φυσικό τους περιβάλλον

Εφαρμογή της Σύμβασης για τη Βιοποικιλότητα (Convention on Biological Diversity)

Αγρόκτημα ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ Θέρμη Θεσσαλονίκη

Α/Α ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ

ΚΟΙΝΟ ΟΝΟΜΑ ΧΡΗΣΗ

1 Compositae Achillea millefolium Αχίλλεα ΑΦ/ΦΦ/ΜΦ2 Malvaceae Althaea officinalis Αλθαία ΜΦ/ΦΦ/ΚΦ3 Compositae Centaurea huljakii Κενταύρεα ΜΦ/ΦΦ/ΚΦ

4 Apiaceae Crithmum maritimum Κρίταμο ΑΦ/ΦΦ/ΜΦ

5 Caryophyllaceae

Dianthus corymbosus

Αγριογαρύφαλλο ΚΦ/ΜΦ

6 Caryophyllaceae

Helichrysum stoechas subsp. barrelieri

Ελίχρυσο ΑΦ/ΜΦ/ΚΦ

7 Fabaceae Medicago marina Μηδική της θάλασσας ΦΦ/ΜΦ/ΚΦ

8 Lamiaceae Melissa officinalis subsp. altissima Μελισσόχορτο ΑΦ/ΦΦ/ΜΦ

9 Lamiaceae Mentha longifolia Δυόσμος ΑΦ/ΦΦ/ΜΦ10 Lamiaceae Mentha pulegium Φλησκούνι ΑΦ/ΦΦ/ΜΦ

11 Lamiaceae Origanum dictamnus Δίκταμο ΑΦ/ΦΦ/ΜΦ

12 Lamiaceae Origanum vulgare subsp. vulagre Ρίγανη ΑΦ/ΦΦ/ΜΦ

13 Lamiaceae Salvia amplexicaulis Φασκόμηλο ΑΦ/ΦΦ/ΜΦ

14 Lamiaceae Salvia fruticosa Φασκόμηλο ΑΦ/ΦΦ/ΜΦ15 Lamiaceae Salvia officinalis Φασκόμηλο ΑΦ/ΦΦ/ΜΦ16 Lamiaceae Salvia pomifera Φασκόμηλο ΑΦ/ΦΦ/ΜΦ17 Lamiaceae Salvia sclarea Φασκόμηλο ΑΦ/ΦΦ/ΜΦ

18 Caryophyllaceae

Saponaria officinalis Σαπουνόχορτο ΦΦ/ΜΦ/ΚΦ

19 Lamiaceae Satureja cuneifolia Σατουρέγια ΑΦ/ΦΦ/ΚΦ

20 Lamiaceae Satureja montana Σατουρέγια ορέων ΑΦ/ΦΦ/ΜΦ/ΚΦ

21 Lamiaceae Satureja thymbra Θρούμπι ΑΦ/ΦΦ22 Crassulaceae Sedum acre Πετρόχορτο ΚΦ/ΦΦ/ΜΦ23 Crassulaceae Sedum sediforme Πετρόχορτο ΚΦ/ΜΦ

24 Lamiaceae Sideritis clandestina

Τσάϊ του βουνού

(Ταϋγέτου)ΑΦ/ΦΦ/ΜΦ

25 Lamiaceae Sideritis scardica Τσάϊ του βουνού ΑΦ/ΦΦ/ΜΦ

26 Lamiaceae Sideritis syriacaΤσάϊ του βουνού

(Μαλοτήρα)ΑΦ/ΦΦ/ΜΦ

Α/Α ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΚΟΙΝΟ ΟΝΟΜΑ ΧΡΗΣΗ

27 Lamiaceae Teucrium polium Στομαχοβότανο ΑΦ/ΦΦ/ΜΦ

28 Lamiaceae Teucrium polium subsp. hellenicum Τεύκτριο ΑΦ/ΦΦ/ΜΦ/ΚΦ

29 Lamiaceae Thymbra capitata Θυμάρι κεφαλωτό ΑΦ/ΦΦ/ΜΦ

30 Lamiaceae Thymus sibthorpii Θυμάρι ΑΦ/ΦΦ/ΜΦ31 Lamiaceae Thymus striatus Θυμάρι ΑΦ/ΦΦ/ΜΦ

Α/Α ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ

ΚΟΙΝΟ ΟΝΟΜΑ ΧΡΗΣΗ

32 Caryophyllaceae Dianthus crinitus Αγριογαρύφαλλ

ο ΚΦ

33 Euphorbiaceae Euphorbia myrsinites Γαλατσίδα ΚΦ

34 Caryophyllaceae Silene compacta Σιληνή ΚΦ

35 Caryophyllaceae Silene coronaria Σιληνή ΚΦ

36 Caryophyllaceae Silene paradoxa Σιληνή ΚΦ

ΛΙΣΤΑ ΕΙΔΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΧΛΩΡΙΔΑΣ ΠΡΟΣ ΔΙΑΘΕΣΗ

Τεχνικός Κανονισμός Αποδοχής ποικιλιών ΑΦΦ (ΦΕΚ 2666 Β/21-8-2014Τεχνικός Κανονισμός Εμπορίας Πολ/κού Υλικού ΑΦΦ (ΦΕΚ 2663 Β/8-10-2014)

Συλλεγμένα είδη από το φυσικό περιβάλλον μέσα από οργανωμένες αποστολές συλλογής,

Καταχώρηση των πληροφοριών συλλογής διατήρησης και αναπαραγωγής σε ειδική βάση δεδομένων,

Όλα τα συλλεγμένα φυτά έχουν «κωδικό πρόσβασης» (accession number), που αφορά στη γενετική μοναδικότητα του φυτικού ατόμου στο ενδιαίτημα που απαντά.

Όλα τα συλλεγμένα είδη είναι ταξινομικώς προσδιορισμένα και τους έχουν αποδοθεί επιστημονικά ονόματα σύμφωνα με τον Διεθνή Κώδικα Βοτανικής Ονοματολογίας

(International Code of Botanical Nomenclature)

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΙΔΗ

Ενημέρωση, ευαισθητοποίηση Θεματικά ημερολόγια2002-2016

Ρίγανες της ΕλλάδαςOriganum vulgare

subsp. hirumsubsp. vulgare Origanum onites

“ Ρίγανη ”Διαφορετικά γένη Διαφορετικά είδηΔιαφορετικά υποείδη

Ενδημικά είδη

Satureja spp. Thymbra capitata

Φασκομηλιές, Salvia spp.

Πολυετείς πόες ή θάμνοι. Το γένος Salvia περιλαμβάνει

περισσότερα από 500 είδη από μονοετείς ή πολυετείς πόες που φύονται στις εύκρατες και θερμές περιοχές.

Έχει αρωματική, φαρμακευτική, αρτυματική και μελισσοτροφική χρήση.

Salvia sclareaSalvia amplexicaulis

Salvia officinalis

Salvia fruticosa

Αγριορίγανες, Satureja spp.Στο γένος ανήκουν πολυετή

ποώδη θάμνοι Ευδοκιμούν σε ξηρά και άγονα

εδάφη ημιορεινών και ορεινών περιοχών.

Είδη του γένους όπως Satureja thymbra, Satureja και Satureja cuneifolia έχουν αρωματική, φαρμακευτική, αρτυματική, μελισσοτροφική και καλλωπιστική χρήσηSatureja

cuneifoliaSatureja montana

Satureja thymbra

Τσάγια του βουνού, Sideritis spp.

Sideritis clandestina

Sideritis raesseri Sideritis scardica

Είδη του γένους Sideritis χρησιμοποιούνται από αρχαιοτάτων χρόνων στη λαϊκή θεραπευτική, λόγω των αντιφλεγμονωδών, αντιρρευματικών και αντιμικροβιακών δράσεων που παρουσιάζουν.

Έχει αρωματική, φαρμακευτική, αρτυματική και μελισσοτροφική χρήση.Sideritis syriaca

Σιδερίτες ή τσάγια του βουνού

Θυμάρια, Thymus spp.

Thymus sibthorpii

Thymus striatus

Συμπεριλαμβάνονται διάφορα είδη του γένους Thymus, όπως Thymus sibthorpii, και Coridothymus capitatus, τα οποία παρουσιάζουν κοινή χρήση.

Έχουν αρωματική, φαρμακευτική, αρτυματική και μελισσοτροφική χρήση. Corydothymus

capitatus

Μέντες, Mentha pulegium – LamiaceaeΦλισκούνι

•Πολυετής αρωματική πόα με όρθιους, ευθυτενείς, χνοώδεις βλαστούς. •Τα άνθη είναι λευκά ή βιολετί σε σπονδύλους. •Προτιμά ζεστά, καλά στραγγιζόμενα εδάφη με πολλή υγρασία. •Καλλιεργείται σε πεδινές κυρίως περιοχές της Ελλάδας, σε πλούσια και ποτιστικά χωράφια. •Ανθίζει Ιούνιο-Αύγουστο.• Έχει αρωματική, φαρμακευτική, αρτυματική και μελισσοτροφική χρήση.

Δημιουργία μητρικών φυτών με στόχο τη διατήρηση ex situ διαφόρων ειδών Sideritis L.-“Ελληνικό Τσάι του Βουνού” με τη μέθοδο του

μικροπολλαπλασιασμού

Ωφελούμενη: Δρ. Βιργινία Σαρροπουλου, Γεωπόνος

Υπ. παρακολούθησης: Δρ. Ελένη Μαλούπα ΚΥΠΕ: 3396/129

ΕΡΕΥΝΑ: Δεν υπάρχουν στη διεθνή βιβλιογραφία δημοσιευμένες εργασίες σε ό,τι αφορά το πλήρες καλλιεργητικό πρωτόκολλο αγενούς αναπαραγωγής με ιστοκαλλιέργεια για τα 4 είδη Sideritis του έργου ΕΤΑΚ. Συνεπώς, πρόκειται για παραγωγή νέας, πρωτότυπης και καινοτόμου γνώσης.

Αποτελέσματα

Αποδέκτες αποτελεσμάτων

Συνεργασίες με Φορείς

Δημιουργία πλήρους πρωτόκολλου αγενούς αναπαραγωγής με μικροπολλαπλασιασμό 4 ειδών Sideritis: (1) Τσάι του Ολύμπου (S. scardica Griseb.), (2) Τσάι του Παρνασσού ή Βελουχιού (S. raeseri Boiss & Heldr), (3) Tσάι του Ταΰγετου ή Μαλεβού ή Πελλοπονήσου (S. clandestina Chaub & Bory.) & (4) Tσάι Κρήτης ή Μαλοτήρας ή Καλοκοιμηθιά (S. syriaca L.).

Ταχεία μαζική παραγωγή πιστοποιημένου, άνοσου, γενετικά ομοιόμορφου κλωνικού φυτικού πολλαπλασιαστικού υλικού, χαμηλού κόστους, υψηλής ποιότητας και εμπορικής αξίας.

Διατήρηση των 4 ειδών Sideritis στην τράπεζα γενετικού υλικού του I.Γ.Β. & Φ.Π.

Επιχειρήσεις και Εμπορικά Εργαστήρια Ιστοκαλλιέργειας σε Ελλάδα (ΑΦΟΙ ΞΥΛΟΓΙΑΝΝΗ Ο.Ε.–ΦΥΤΟΤΕΧΝΙΚΗ, ΒΙΤΡΟ ΕΛΛΑΣ Α.Ε) & εξωτερικό Εξειδικευμένα Φυτώρια Αρωματικών/Φαρμακευτικών Φυτών Εταιρείες Παραγωγής & Εμπορίας Αρωματικών Φυτών Αγροτικοί Συνεταιρισμοί, ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ, ομάδες παραγωγών, ιδιώτες, μεμονωμένοι

καλλιεργητές

Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, Περιφερειακή Ενότητα Πιερίας

ΕΚΦΥΤΟ

ΚΑΛΛΟΣ(ΑΠΟΔΙ ΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ)

ΡΙΖΟΓΕΝΕΣΗ

ΒΛΑΣΤΟΓΕΝΕΣΗ

ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΕΜΒΡΥΟΓΕΝΕΣΗ

ΑΝΑΓΕΝΝΗΜΕΝΟ ΦΥΤΟ

ΕΓΚΛΙΜΑΤΙΣΜΕΝΟ ΦΥΤΟ

ΑΜΕΣΑ

ΕΜΜΕΣΑ

Ωφελούμενη: Δρ. Θηρεσία-Τερέζα Τζατζάνη, Γεωπόνος Υπ. παρακολούθησης: Δρ. Ελένη Μαλούπα Ακρωνύμιο: ΔΙ.Π.ΑΥ.ΚΑ.Σ. ΚΥΠΕ: 3172/37

Διατήρηση και προστασία εκτός τόπου (ex situ) των ελληνικών αυτοφυών ειδών Capparis ovata L. (Κάππαρη) και Hypericum

perforatum L. (Σπαθόχορτο

Η Capparis ovata L. και το Hypericum perforatum L. αποτελούν πολύτιμα αυτοφυή φυτά της ελληνικής χλωρίδας, λόγω των διατροφικών και φαρμακευτικών τους ιδιοτήτων. Σκοπός του έργου: ήταν η προστασία, η ex situ διατήρηση και η αειφορική αξιοποίηση των παραπάνω ειδών, η οποία πραγματοποιήθηκε με χρήση καινοτόμων πρακτικών και νέων τεχνολογιών. Η μέθοδος της ιστοκαλλιέργειας συμβάλλει στην παραγωγή υψηλής ποιότητας πολλαπλασιαστικού υλικού.

Αποτελέσματα - καινοτομία

Αποδέκτες αποτελεσμάτων

Συνεργασίες με Φορείς

Δημιουργία πρωτοκόλλων αναπαραγωγής Δημιουργία μητρικών φυτειών για τη διατήρηση των ειδών Παράδοση των πρωτοκόλλων σε εξειδικευμένους φορείς και φυτώρια. Παράδοση φυτικού υλικού σε Ομάδες Παραγωγών, Σχετικά Ιδρύματα και ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ. για

εγκατάσταση πιλοτικών αγρών

Το Υπουργείο και οι εποπτευόμενοι από αυτό φορείς, που θα παρέχουν στους αγρότες πιστοποιημένα φυτά, υγιή και γενετικά πανομοιότυπα.

Φυτώρια και εταιρείες παραγωγής πολλαπλασιαστικού υλικού, που τους παραδόθηκαν τα πρωτόκολλα πολλαπλασιασμού.

Ο αγροτικός πληθυσμός, που του δίνεται η δυνατότητα να ασχοληθεί αποτελεσματικά με εναλλακτικές καλλιέργειες.

Το περιβάλλον, καθώς με την καλλιέργεια αυτοφυών ειδών θα περιορισθεί η άναρχη συλλογή και εκμετάλλευσή τους, με αποτέλεσμα την μείωση της διάβρωσης των εδαφών και την προστασία και διατήρηση της φυτικής βιοποικιλότητας.

Ίδρυμα Ευγενίδη (Σίφνος),

Ίδρυμα Φωκά-Κοσμετάτου (Κεφαλονιά),

Βοτανικός Κήπος Κεφαλονιάς,

ΚΟΙΝΣΕΠ Συνεργασία για την Αμοργό (Αμοργός),

Βοτανικό πάρκο Αμοργού,

ΚΟΙΝΣΕΠ Ελίχρυσος (Σύρος),

Βοτανικός Κήπος Σύρου

Ωφελούμενος: Δρ. Γεώργιος Τσοκτουρίδης Υπ. παρακολούθησης: Δρ. Ελένη Μαλούπα ΚΥΠΕ: 3383/120

In vitro μαζική παραγωγή, ριζοβολία και εγκλιματισμός τριών νέων ενδημικών ειδών (Helichrysum amorginum, Thymus sibthorpii και Satureja pilosa spp

origanita) και την προώθησή τους ως νέες καλλιέργειες στην Ελληνική Γεωργία

Αποτελέσματα- καινοτομία

Πρωτόκολλα μαζικής αναπαραγωγής μέσω ιστοκαλλιέργειας ειδών: ελίχρυσο το Αμοργινό ή σταθούρι (Helichrysum amorginum), το ορθόκλαδο θυμάρι Thymus sibthorpii, και η αγριορίγανη Satureja pilosa spp origanita.

Πραγματοποιήθηκε η ριζοβολία των παραπάνω ειδών με μοσχεύματα στην υδρονέφωση (μέσω ΝΑΑ και ΙΒΑ) για εφαρμογή της τεχνικής αυτής από τους αγρότες.

Δημιουργήθηκε ένα Γενετικό Μητρώο για τα παραπάνω είδη φυτών με μοριακούς δείκτες (molecular barcoding) που χρησιμοποιούνται παγκοσμίως.

Καλλιέργεια αγριορίγανης στην Ελλάδα

Καλλιέργεια ενός είδους ορθόκλαδου θυμαριού με μετασυλλεκτικά πλεονεκτήματα

Πρώτη καλλιέργεια του σταθουριού στην Ελλάδα, από γεωργούς της Αμοργού

Νέα αρτύματα για τους καταναλωτές με υψηλή προστιθέμενη αξία

Εξαγωγές στην ευρωπαϊκή αγοράΔυο νέα αρωματικά είδη φυτών για

την κηποτεχνίαΈνα νέο ξηροφυτικό είδος στην

κηποτεχνία, για χρήση του σε περιοχές και κυρίως νησιά χωρίς νερό

Διάσωση σπάνιων και επαπειλούμενων ενδημικών ειδών

Διατήρηση στη φύση και αξιολόγηση σπάνιου γενετικού υλικού

Ελληνικές εταιρείες κοσμετολογίαςΕταιρείες για παραγωγή αιθερίων ελαίωνΕταιρείες για παραγωγή πολλαπλασιαστικού υλικούΕταιρείες εμπορίας για τη διάθεση αρτυμάτων και φυτών κηποτεχνίας

Ελληνική

ΓεωργίαΑΓΡΟΕΤΑΚ

Αγορά

Βιομηχανία

Περιβάλλον

Αποδέκτες αποτελεσμάτων - καινοτομία

Ωφελούμενος: Δρ. Δημήτρης Νάτος, Γεωπόνος Υπ. παρακολούθησης: Δρ. Ελένη Μαλούπα Ακρωνύμιο: mediherbsx ΚΥΠΕ: 3454/164

Φαρμακευτικά & Αρωματικά Φυτά: Παραδοσιακές Θεραπευτικές Χρήσεις, Διεθνές Εμπόριο και

Ενδυνάμωση των Τοπικών Κοινωνιών

Πρωτόκολλο ερευνών καταγραφής Φ&Α φυτών ως μέσων θεραπευτικής πρακτικής στον ελληνικό χώρο

Ένας βοτανικός κατάλογος με χρήσεις Φ&Α φυτών της Δυτικής Μακεδονίας που δεν υπάρχει μέχρι σήμερα στη βιβλιογραφία.

Αξιολόγηση της δυνατότητας αξιοποίησης των Φ&Α φυτών της Δυτικής Μακεδονίας Στρατηγικές ανάπτυξης της καλλιέργειας Φ&Α στη Δυτική Μακεδονία τοπική ανάπτυξη / απασχόληση

Σχηματοποίηση μίγματος εξαγωγικού μάρκετινγκ που θα πρέπει να ακολουθηθεί για την προώθηση των Φ&Α φυτών της Δυτικής Μακεδονίας σε διεθνείς αγορές – στόχους εργαλείο – οδηγό για τις επιχειρήσεις του κλάδου που επιζητούν να ενισχύσουν την εξωστρέφεια τους.

Παραγωγοί, Καλλιεργητές, Συνεταιρισμοί, Τοπική Αυτοδιοίκηση, Φορείς χάραξης

πολιτικής, Ερευνητικοί φορείς

Αγροτικός Σύλλογος Καστοριάς / Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας

Αποτελέσματα

Αποδέκτες αποτελεσμάτων

Συνεργασίες με Φορείς

Εξέλιξη διεθνούς αγοράς

Θεραπευτικά σκευάσματα 100 δις $25% της φαρμακευτικής αγοράς / ≈15% ετήσια αύξηση

Καλλυντικά 200 δις $Ρωσία, ΝΑ Ασία, Κίνα, Μ. Ανατολή, κ.α. / ≈10% ετήσια αύξηση

Ενισχυτικά γεύσης / αρώματος 10 δις $ Διατροφή 500 δις $ Φυτοπροστασία 1 δις $

Απαιτητική αγορά Υψηλός βαθμός ανταγωνισμού Καταναλωτές συνθήκες παραγωγής

Πηγή: ProcessNet-Fachgruppe: Phytoextrakte – Produkte und Prozesse

Κύριοι εξαγωγείς φαρμακευτικών φυτών στην Ευρώπη (2013)

Υπόλοιπη Ευρώπη24%

Αλβανία4%

Ιταλία5%

Ολλανδία5%

Βουλγαρία5%

Γαλλία10%

Ισπανία11%

Πολωνία11%

Γερμανία25%

Πηγή: UNCOMTRADE, 2015

Οι πρωταγωνιστές

Αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά και καρποί

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣΒΙΟΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΆΒΟΤΑΝΙΚΌ ΕΊΔΟΣΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΈΣΤΟΠΙΚΕΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΈΣ ΣΥΝΘΉΚΕΣ ΜΕΤΑΣΥΛΛΕΚΤΙΚΕΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΊΕΣΠοιό, ή Ποιά είδη να καλλιεργήσω και με ποιά κριτήρια???

Τα Αρωματικά Φαρμακευτικά Φυτά είναι προϊόντα που αφήνουν κέρδος, με την προϋπόθεση ότι τηρούνται οι κανόνες και αρχές για μια ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ.

Βασικές προϋποθέσεις για την επιτυχή είσοδο και εδραίωση, ιδιαίτερα στις ξένες αγορές, είναι: προϊόντα που προέρχονται από βιολογική καλλιέργεια, τυποποιημένης και υψηλής ποιότητας.

Απαιτήσεις αγοράς

Νομοθεσία (ΕΕ, εθνική, FDA, …) Ασφάλεια (καταναλωτής – τρόφιμο / φάρμακο) Ποιότητα (επιπλέον χαρακτηριστικά / πελάτη) Κατηγορίες (ολόκληρα, τεμαχισμένα, νωπά,

ξερά, μίσχος, τμήματα, εκχυλίσματα, αποστάγματα …)

Τιμή (πόσο δούλεψα για την τιμή?) … …

Προσφορά – Ζήτηση – Προϊόν – Τιμή

Παράγοντες Σταθερότητα Τιμές

1. Υψόμετρο αγρού +++++++ 0-200 μ. 200-500 μ. 500+ μ.

2. Κλίμα περιοχής ++++++ υποτροπικό μεσογειακό ηπειρωτικό

3. Βιοποικιλότητα +++++πευκοδάση αμμοθίνες ελαιώνες

φρύγανα υποαλπική αλπική

4. Κλίσεις αγρού ++++ 0 μικρές μεγάλες

5. Έδαφος αγρού +++ PH < 6 6 < PH < 7,5 PH > 7,5

6. Νερό ++ ξερικό ποιότητα νερού ποτιστικό

7. Ιστορικό αγρού + χέρσο

βαθμός επιβάρυνσης με

λιπάσματα φυτοφάρμακα

εντατικής καλλιέργειας

Πληροφοριακά στοιχεία που αφορούν τον αγρό

Ορισμός

Με βάση τα χαρακτηριστικά στοιχεία του αγρού, να επιλέξουμε το αρωματικό / φαρμακευτικό φυτό η καλλιέργεια του οποίου, στον συγκεκριμένο αγρό, θα μας δίνει ικανοποιητικά έσοδα σε βάθος χρόνου.

Αξιολόγηση* αποτελεσμάτων με την ολοκλήρωση εφαρμογής του επιχειρησιακού σχεδίου (π.χ. τέλος πρώτου

χρόνου) Καταγραφή αποτελεσμάτων (ημερολόγιο)

ΑναστοχασμόςΑναλύσειςΣυγκρίσειςΕρμηνείες

ΑνατροφοδότησηΑνάγκη για αλλαγές

Νέος κύκλος λήψης απόφασης* Διαμορφωτική και τελική αξιολόγηση

ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ ΚΛΑΣΜΑ

ΑΛΛΗ ΧΡΗΣΗ

ΑΛΛΗ ΤΙΜΗ

ΜΥΛΟΙ

ΑΛΕΣΗ&

ΤΕΜΑΧΙΣΜΟΣ

Εγώ τελικά τι να κάνω? Δεδομένα & Στόχοι ποιότητα, ποσότητα, κατηγορίες, τιμή, χρόνος, πελάτης, …

Ανταγωνισμός Επιβίωση Ανάπτυξη – Συνεχής Βελτίωση Εξαγωγές / Απαιτήσεις πελατών

Γιατί να το κάνω?

ΚΑΡΠΟΙ

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Τονωτική, ορεξιογόνος,

αντιμικροβιακή, στυπτική, διουρητική,

αντιφλεγμονώδης, αντιοξειδωτική, αντιμυκητιακή, υπογλυκαιμική.

Ρούδι (σουμάκι)

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Στυπτική,

αντιδιαρροϊκή, αντιφλεγμονώδης

(στην οστεοαρθρίτιδα

μειώνει τους πόνους και τη δυσκαμψία των αρθρώσεων),

για την πρόληψη και τη θεραπεία του

κρυολογήματος, για αιμόπτυση, για

αναπνευστικές οδούς σε βρογχίτιδα.

Κυνόροδα

ΕΛΓΟ-«ΔΗΜΗΤΡΑ», Γενική Δ/νση Αγροτικής Έρευνας,

Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης Αυτοφυών και

Ανθοκομικών Ειδών, 570 01 Θέρμη, Tηλ. 2310 471 613, Fax: 2310 478

907, e-mail: bbgk@bbgk.gr

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

Βοτανικά στοιχεία Origanum onites L., οικογένεια Lamiaceae, κοινό: ρίγανη νησιώτικη

Τρόπος αναπαραγωγής

Αγενής, μόσχευμα

Είδος μοσχεύματος Μαλακού ξύλου-κορυφής

Εποχή κοπής Τα μοσχεύματα λαμβάνονται τον Ιανουάριο αφού τα μητρικά φυτά, που βρίσκονται σε φυτοδοχεία, παραμείνουν για 1-1,5 μήνα στο θερμοκήπιο προκειμένου να αναπτυχθούν βλαστικά. Μοσχεύματα μπορούν επίσης να ληφθούν την άνοιξη.

Μήκος μοσχεύματος Μπορούν να χρησιμοποιηθούν μοσχεύματα κορυφής μήκους 3-6 cm

Ορμόνη ριζοβολίας Χρησιμοποιείται ορμόνη ριζοβολίας ΙΒΑ σε εμπορική σκόνη με την επωνυμία Radicin. Το σκεύασμα έχει 0,066% περιεκτικότητα σε ΙΒΑ

Υπόστρωμα ριζοβολίας

Το καλύτερο υπόστρωμα ριζοβολίας ήταν το μίγμα περλίτης : τύρφη (3:1). Η τύρφη θα πρέπει να είναι τύπου TS1 μη εμπλουτισμένη με θρεπτικά στοιχεία. Προτείνεται η χρήση τέτοιας απλής τύρφης η οποία δεν θα προκαλέσει προβλήματα στα νεαρά ακόμα ριζίδια.

Συνθήκες ριζοβολίας Υδρονέφωση (90% Σ.Υ.)

Διάρκεια ριζοβολίας Γενικά η ριζοβολία διαρκεί 25 ημέρες. Κάποια μοσχεύματα ριζοβόλησαν και νωρίτερα αλλά για την καλύτερη και πιο ομοιόμορφη ριζοβολία απαιτούνται 25 ημέρες.

Ποσοστό ριζοβολίας Τα μοσχεύματα ριζοβολούν σε ποσοστό >70%.

Ρυθμός απόδοσης μητρικών φυτών

Η απόδοση ενός αναπτυγμένου φυτού σε μεγάλη γλάστρα (~9L) είναι περίπου 40 μοσχεύματα / 40 μέρες (κορυφές και μοσογονάτια τμήματα). Μετά τις 40 μέρες υπάρχει αναβλάστηση και μπορεί να γίνει λήψη μοσχευμάτων.

ΕΛΓΟ-«ΔΗΜΗΤΡΑ», Γενική Δ/νση Αγροτικής Έρευνας, Κέντρο Γεωργικής Έρευνας Βόρειας ΕλλάδαςΕργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης Αυτοφυών και Ανθοκομικών Ειδών, 570 01 Θέρμη, Tηλ. 2310 471 613, Fax: 2310 478 907, e-mail: bbgk@bbgk.gr

Βοτανικά στοιχεία

Origanum vulgare subsp. hirtum (Link) Ietswaart, οικογένεια Labiatae, κοινό: Ρίγανη

Περιγραφή Πολυετής πόα, με βλαστούς που γρήγορα ξυλοποιούνται κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού στην αυτοφυή μορφή αποξηραίνεται. Ύψος 50- , άνθη σε ταξιανθίες, ανθίζει Ιούλιο – Αύγουστο. Το είδος Origanum vulgare subsp. hirtum, αυτοφυές στην Ελλάδα, δίνει την καλλίτερη ποιότητα αιθέριων ελαίων.

Προετοιμασία εδάφους στον αγρό

Βαθύ όργωμα τη διάρκεια του καλοκαιριού. Βασική λίπανση με N-P-K 6-8-7 μονάδες το στρέμμα. Για βιολογικές καλλιέργειες μπορεί να χρησιμοποιηθεί καλά χωνεμένη κοπριά ή σκευάσματα εγκεκριμένα για βιολογικές καλλιέργειες. Ψιλοχωμάτισμα θα πρέπει να προηγηθεί της φύτευσης

Εποχή φύτευσης Μέσα φθινοπώρου, μετά τις πρώτες βροχές. Εναλλακτικά αρχές άνοιξης.

Πυκνότητα φύτευσης

Έως 3.500 - 4.500 φυτά / στρέμμα

( Χ ). Οι αποστάσεις μεταξύ των γραμμών καθορίζονται από τα καλλιεργητικά εργαλεία των παραγωγών και από το αν επιδιώκεται ή όχι κάλυψη όλου του αγροτεμαχίου.

Εδαφικές απαιτήσεις - Λίπανση

Προτιμά εύρος pH 6,5 - 7,5 αλλά γενικά προσαρμόζεται καλά σε ποικίλα εδάφη. Λίπανση με σύνθετο λίπασμα Ν-Ρ-Κ 20-20-20 πριν την έναρξη της βλάστησης έχει ευνοϊκή επίδραση στην παραγωγή. Σε περίπτωση βιολογικής καλλιέργειας χρησιμοποιείται κοπριά ή σκευάσματα εγκεκριμένα για βιολογική καλλιέργεια.

Άρδευση Είναι δυνατόν να καλλιεργηθεί και ξηρική. Σε περίοδο ανομβρίας η άρδευση συντελεί σε μεγαλύτερες ταξιανθίες συνεπώς αυξημένη παραγωγή.

Εχθροί - Ασθένειες

Ανθεκτικό φυτό γενικά. Σε βαριά εδάφη μπορούν να παρουσιαστούν προβλήματα από σηψιριζίες.

Συγκομιδή - Ξήρανση

Συγκομίζεται στο τέλος της ανθοφορίας τον μήνα Ιούλιο. Ύψος κοπής 5- . Υπάρχει περίπτωση δεύτερης συγκομιδής, μικρότερης σε απόδοση, σε μέρη με ζεστό φθινόπωρο σε ποτιστικά αγροτεμάχια. Η ξήρανση θα πρέπει να γίνεται σε σκιερό μέρος, όχι πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Ξήρανση στο χωράφι έχει ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση της ποιότητας.

Απόδοση - Παραγόμενη βιομάζα

Περίπου 1.500 – 1.900 kg/στρ ξηρής βιομάζας.

Η διάρκεια της καλλιέργειας φτάνει τα 10-12 χρόνια. Σε πλήρη απόδοση από τον δεύτερο χρόνο.

ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ: ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ

Πολλαπλασιαστικό υλικό

1.Καλλιεργητικές φροντίδες των ειδών της ελληνικής χλωρίδας στο φυτώριο,

2.Μέθοδοι αναπαραγωγής ειδών της ελληνικής χλωρίδας με σπόρους (σπέρματα) και μοσχεύματα,

3.Διαδικασία απομάκρυνσης σπόρων (σπερμάτων) από τις συλλεγμένες ταξικαρπίες ειδών της ελληνικής χλωρίδας ,

4.Διαδικασία μεταποίησης φυτών με αρωματική-φαρμακευτική χρήση και παρασκευής προϊόντων.

Σεμινάρια κατάρτισης

ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ: σεμινάρια κατάρτισης

Εκδόσεις

Ενέργεια: 222 kcal Πρωτεΐνες: 4,6 g Λιπαρά: 0,7 g Υδατάνθρακες: 88,9 g Σάκχαρα: 49 g Ασβέστιο: 348 mg Βιταμίνες: Α, Β, E, Κ

Ενέργεια: 264 Kcal Πρωτεΐνες: 14,2 g Λιπαρά: 21,3 g Υδατάνθρακες: 4,1 g Σάκχαρα: 4,1 g Ασβέστιο: 493 mg Βιταμίνες: Α, Β, D, E, Κ

Χαρουπάλευρο (100 γρ) Φέτα (100 γρ)

Τα αρωματικά-φαρμακευτικά φυτά έχουν υψηλή διατροφική αξία (USDA)

Ενέργεια: 30 kcal Πρωτεΐνες: 1,2 g Λιπαρά: 0,6 g Υδατάνθρακες: 6 g Σάκχαρα: 0,4 g Ca & K: 204 & 156

mg Βιταμίνες: Α, Β, E, Κ

Ενέργεια: 2 Kcal Πρωτεΐνες: 0,3 g Λιπαρά: 0,04 g Υδατάνθρακες: 0,4 g Σάκχαρα: 0,04 g Ca & Κ: 10 & 56 mg Βιταμίνες: Α, Β, C, E, Κ

Μελισσόχορτο (10 γρ) Μαρούλι (10 γρ)

Τα αρωματικά-φαρμακευτικά φυτά έχουν υψηλή διατροφική αξία (USDA)

Α-Φ φυτά

Πλούσια αιθέρια έλαια

Υψηλή περιεκτικ

ό-τητα σε

φαινολικές

ενώσειςΩφέλιμα λιπαρά οξέα

Υψηλή περιεκτι-κότητα

σε βιταμίνε

ς

Ωφέλιμα σάκχαρα

Υψηλή περιεκτικ

ό-τητα σε

μέταλλα και

ιχνοστοιχεία

Μάραθος, Φασκόμηλο, Ορεινό θρούμπι

ΚάππαρηΚρόκος

ΜάραθοςΔίκταμος

ΚράναΧαρούπι

Τσάι βουνούΟρεινό θρούμπι

ΚρίταμοΡούδιΚάππαρη

Κυνόροδα, ΚάππαρηΚρανιά, ΚρίταμοΚρόκος, Ρούδι, Χαρούπι

Χαρούπι

ΚάππαρηΚρόκος

ΚυνόροδοΜάραθος

Ορεινό θρούμπι

Τσάι βουνού

ΦασκόμηλοΧαρούπι

Κρίταμο, Ματζουράνα, Μαστίχα

Α-Φ φυτά

Ενίσχυση ανοσο-

ποιητικού

Ορεξιογό-νες

ιδιότητες

Στυπτικές

ιδιότητες

Ισχρυρή αντιοξει-δωτική δράση

Αντιμικρο-βιακές ιδιότητε

ς

Ευστόμαχες

ιδιότητες

Κυνόροδα, Κρανιά, ΚρίταμοΚρόκος, Μέλισσα, ΜαστίχαΦασκόμηλο, Τσάι βουνού, Χαρούπι

ΔίκταμοςΚρόκος

ΚάππαρηΚράνα

ΚυνόροδαΜαστίχαΜάραθος

Ματζουράνα Μέλισσα

ΦασκόμηλοΤσάι βουνού

Χαρούπι

ΔίκταμοςΚρόκος

ΜάραθοςΜέλισσα

Κυνόροδα, Κράνα, Τσάι βουνού ΔίκταμοςΚρόκοςΚάππαρηΚρίταμοΜατζουράνα ΡούδιΟρεινό θρούμπιΧαρούπι

ΚυνόροδαΚράναΡούδι

1. Δίκταμος,2. Μάραθος,

3. Μελισσόχορτο,

4. Φαρμακευτικό φασκόμηλο,

5. Τσάι βουνού

1. Κάππαρη, 2. Κρανιά, 3. Κρίταμο, 4. Μαστίχα, 5. Χαρούπι

1. Κυνόροδο, 2. Κρόκος,

3. Ματζουράνα,4. Ρούδι

(σουμάκι), 5. Σατουρέγια ορέων (ορεινό

θρούμπι)

Eγκεκριμένη χρήση από Ευρωπαϊκή

Επιτροπή Φυτικών Φαρμάκων

Παραδοσιακά εδώδιμα

(βρώσιμα)

Mακροχρόνια παραδοσιακή

χρήση

Υπερ

τροφ

ές (S

uper

food

s)

Το θέμα της αποθήκευσης των Α-Φ φυτών που χρησιμοποιούμε

Με …Νου, αρωματόκηπος και ευεξία Εκδόσεις Πατάκης το

2016έρευνα

Σχεδιασμός νέων μιγμάτων φυτών για φυτοθεραπευτικά ροφήματα-αφεψήματα

…με βάση τη μοναδικότητα των Ελληνικών αρωματικών-φαρμακευτικών φυτών

Ενισχυτικό του ανοσοποιητικού συστήματος

και υποστηρικτικό για κρυολόγημα (δρόγες με

μυκητοκτόνο και βακτηριοκτόνο δράση,

ανακουφίζουν από συμπτώματα κοινού κρυολογήματος).

Προαγωγό χαλάρωσης, καθώς τα συστατικά του

ανακουφίζουν από τα ήπια συμπτώματα του ψυχικού

στρες και από ήπιες γαστρεντερικές

ενοχλήσεις.

Από το χωράφι…

…στο ράφι

http://www.anassaorganics.com/

Τα νέα μείγματα φυτών για φυτοθεραπευτικά ροφήματα έχουν εξαιρετική επιτυχία

Ευρωπαϊκό βραβείο καινοτόμου σχεδιασμού

Ελληνικό βραβείο επιχειρηματικότητας

Βραβεύσεις στην Αγγλία

Επιχειρηματικές προσπάθειες

Επιχειρηματικές προσπάθειες (ελαιόλαδο με αιθέρια έλαια)

Καινοτόμες επιχειρηματικές κινήσεις (αρωματικό αλάτι)

Cocktails με άρωμα φυσικών πρώτων υλών της Ελλάδας

Μήλο και σύκο Μαστίχα Χίου και ελαιόλαδο

Κρασί και πορτοκάλι

Το τσάι του βουνού γίνεται ρόφημα

Προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας από Ελληνικές εταιρείες

Παροχή συμβουλών και υποστήριξης σε καλλιεργητές

Rosmarinus officinalisΝάξος

Orignanum vulgareΣαντορίνη

Origanum dictamnus , Thymbra capitata,Κρήτη

Διάφορες καλλιέργειεςΦλώρινα

Διάφορες καλλιέργειεςΕρμιόνη, Πελοπόννησος

Crithmum maritimumΧαλκιδική

Αξιοποίηση του κρίταμου ως

μεταποιημένου προϊόντος στη διατροφή

Το θαύμα της μεταποίησης

ΦΥΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ  Καθαρό Βάρος(e) 2.300 gr  Στραγγισμένο Βάρος(e) 800 gr  ΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ  Οξύτητα% εκφρασμένη σε κιτρικό οξύ

0.40-0.60 

Αλατότητα( %) 3.5-4.5  pH 3.6-3.9   ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ  Όνομα κ΄ Διεύθυνση Εταιρείας/ Βάρος Προϊόντος/ Σύνθεση Προϊόντος/ Ημερομηνία Ανάλωσης/ Συνθήκες Διατήρησης.  

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ  Προϊόν για κατανάλωση από όλες τις ηλικίες. Μετά το άνοιγμα διατηρείται στο ψυγείο για 10 ημέρες.  

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΓΕΝΕΤΙΚΩΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ(EG 1829/2003,1830/2003)  Το Προϊόν δεν περιέχει γενετικώς τροποποιημένα συστατικά  ΑΛΛΕΡΓΙΟΓΟΝΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ(EC 2003/89)  Δεν περιέχει αλλεργιογόνες ουσίες  ΔΙΑΘΡΕΠΤΙΚΗ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ/100gr  

Ενέργεια(Kcal) 113/471KjΟλικά Λιπαρά(γρ)-εκ τωv οποίων κορεσμένα(γρ)-εκ των οποίων μονοακορεστα(γρ)εκ των οποίων πολυακορεστα(γρ)

11.41.58.81.0

Υδατάνθρακες(γρ)Εκ των οποίων ζάχαρη(γρ)Φυτικές ίνες(γρ)

8.00.67.3

Πρωτεΐνες(γρ) 1.8Αλάτι (γρ) 4.2

ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΠΑΡΑΓΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ:Κρίταμο

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ Όνομα Κρίταμος (Crithmum

maritimum). Τύπος Σε άλμη ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ/ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ/ ΔΙΑΝΟΜΗ/ ΧΡΟΝΟΣ ΖΩΗΣ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣΣυσκευασία Πλαστική σακούλαΑποθήκευση Δροσερό και σκιερό

μέρος(18°C-23°C)

Διανομή Δροσερό και σκιερό μέρος(18°C-23°C)

Χρόνος Ζωής 18 Μήνες

CYHERBIA: Βοτανόκηπος και όχι μόνο (Αυγόρου)

http://cyherbia.com

ANAGYRIS essential oils και όχι μόνο (Ανώγυρα)

Γαστρονομίααρωματικών-

φαρμακευτικών φυτών

Εκτός από ρίγανη, θυμάρι και δεντρολίβανο,

πόσα διαφορετικά ελληνικά Α-Φ φυτά χρησιμοποιούμε στη μαγειρική μας;

Πόσο συχνά τα χρησιμοποιούμε;

Έχετε μαγειρέψει ποτέ με αυτά;

Νέοι γαστρονομικοί ορίζοντες

Νέοι γαστρονομικοί ορίζοντες

Νέοι γαστρονομικοί ορίζοντες

Νέοι γαστρονομικοί ορίζοντες

Νέοι γαστρονομικοί ορίζοντες

Νέοι γαστρονομικοί ορίζοντες

Νέοι γαστρονομικοί ορίζοντες

http://aromatikesistories.blogspot.gr/

New culinary concept

O Δίκταμος στημαγειρική

BIOFACK & VIVANESS 2016

Συμμετοχή σε εκθέσεις

Συσκευασία

Εκχυλίσματα

Καλυντικά

Ροφήματα

Νέα είδη

Προβολή

Το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα πρωτότυπο

εγχείρημα που αποσκοπεί στην

ευεξία μας:

από κομπάρσοι, τα αρωματικά-φαρμακευτικά φυτά γίνονται (με... νου) οι

πρωταγωνιστές στην καθημερινή

μας ευεξία.

(α) απαραίτητη τεκμηρίωση (ιστορικές, βιολογικές και φαρμακογνωστικές πληροφορίες) για επιλεγμένα αρωματικά- φαρμακευτικά φυτά της ελληνικής γης, (β) πρωτότυπες ιδέες, μυστικά και συμβουλές για να αξιοποιήσει αυτά τα φυτά στην καθημερινή του διατροφή και ευεξία και (γ) τρόπους για να τα καλλιεργήσει με ευκολία και να τα διατηρήσει με επιτυχία στο οικιακό περιβάλλον.

Δημιουργήσαμε ένα πολύπλευρο βιβλίο με σκοπό να παρέχουμε στον αναγνώστη:

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας