ENOTHTA 32. ‘ – ΗΕλλάδαστον Α Παγκόσμιο πόλεμο ΟΕθνικός Διχασμός

ΙΣΤΟΡΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Η θέση του Βενιζέλου

Θεωρούσε ότι η Αντάντ θα επικρατούσε

Επιθυμούσε η Ελλάδα να μπει στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ α) για να διαφυλάξει τα κέρδη της από τους Βαλκανικούς πολέμους β) για να διευρύνει τα σύνορά της. Με την άποψη αυτή συμφωνούσαν • τμήματα του λαού που εμπνέονταν από τη Μεγάλη Ιδέα• μεγαλοαστοί (ειδικά του εξωτερικού) που πίστευαν στην ανάγκη δημιουργίας μιας μεγάλης και ισχυρής Ελλάδας.

Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος ήθελε την Ελλάδα σύμμαχο των Κεντρικών Δυνάμεων. Όμως, η Οθωμανική αυτοκρατορία και η Βουλγαρία (επικίνδυνοι γείτονες της Ελλάδας) είχαν ήδη ταχθεί στο πλευρό της ΓερμανίαςΟπότε ο βασιλιάς υποστήριζε, σε συνεννόηση με τον Γερμανό αυτοκράτορα, τη «διαρκή ουδετερότητα». Οι απόψεις του Κωνσταντίνου έβρισκαν απήχηση • σε μικροαστικά στρώματα που είχαν θορυβηθεί από την προοπτική ένταξης στο ελληνικό κράτος του ισχυρού εξωελλαδικού ελληνικού κεφαλαίου, το οποίο δύσκολα θα μπορούσαν να ανταγωνιστούν.• σε τμήματα των λαϊκών τάξεων, που δεν επιθυμούσαν να πολεμήσουν.

Η θέση του Κωνσταντίνου

Η σύγκρουση Βενιζέλου-Κωνσταντίνου

1915 : Ο Βενιζέλος έκρινε ότι η Ελλάδα έπρεπε να πάρει μέρος στην επιχείρηση της Αντάντ να καταλάβει τα Δαρδανέλια

ο Κωνσταντίνος αρνήθηκε παραίτηση Βενιζέλου

εκλογές στις οποίες νίκησε ο Βενιζέλος, κήρυξε επιστράτευση αλλά μετά από νέα διαφωνία με τον βασιλιά αναγκάστηκε εκ νέου να παραιτηθεί

νέες εκλογές -οι Φιλελεύθεροι απείχαν- προέκυψε κυβέρνηση πιστή στα ανάκτορα.

Η εμπλοκή της Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο

Η Αντάντ αποβίβασε στρατεύματα στη Θεσσαλονίκη τον Οκτώβρη του 1915 ώστε να επέμβει στο μέτωπο της Μακεδονίας

Συμμαχικά στρατεύματα αποβιβάζονται στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης.

1915 : εξελίξεις στο Βαλκανικό μέτωπο

Η Σερβία δέχτηκε και βουλγαρική επίθεση και κατέρρευσε- το μέτωπο μεταφέρθηκε στη Μακεδονία γερμανικά και βουλγαρικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Α. Μακεδονία το Μάιο του 1916

Οι ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις δεν αντέδρασαν (ακολουθώντας την εντολή Κωνσταντίνου περί ουδετερότητας). Το Δ΄ Σώμα Στρατού παραδόθηκε αμαχητί στη Δράμα και μεταφέρθηκε αιχμάλωτο στη Γερμανία.

Μετά από αυτά, η Αντάντ απαίτησε από τον βασιλιά (Ιούνιος 1916) τον αφοπλισμό των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων που ήταν υπό τις διαταγές του. Εκείνος αποδέχτηκε το αίτημα.

Οι Επίστρατοι και το κίνημα της Εθνικής Άμυνας

Επίστρατοι: οι έφεδροι, που απολύονταν ύστερα από την απαίτηση της Αντάντ για αφοπλισμό των ελληνικών δυνάμεων οργανώνονταν σε συνδέσμους (με εντολή του βασιλιά) και αποτέλεσαν μια φιλοβασιλική παραστρατιωτική οργάνωση με 200.000 περίπου μέλη.

Εθνική Άμυνα: οργάνωση που δημιούργησαν βενιζελικοί στη Μακεδονία και η οποία προχώρησε σε κίνημα στη Θεσσαλονίκη, με αίτημα την έξοδο της Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ.

Επίστρατοι-ΑθήναΟ στρατός της Εθνικής Άμυνας παρελαύνει στην παραλιακή λεωφόρο της Θεσσαλονίκης. Σεπτέμβριος του 1916

Εθελοντές προς κατάταξη στο στρατό της Εθνικής Άμυνας

Μπροστά σε αυτές τις εξελίξεις, ο Βενιζέλος εγκατέστησε προσωρινή Κυβέρνηση στη Θεσσαλονίκη Η τριανδρία που αναλαμβάνει την ανώτατη αρχή, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης και ο στρατηγός Παναγιώτης Δαγκλής, αποφασίζει την είσοδο της Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό της Εntente > επιστράτευση

Το φαινόμενο ονομάστηκε Εθνικός Διχασμός, αποτυπώθηκε γεωγραφικά στη διάσπαση σε «κράτος των Αθηνών» υπό τον Κωνσταντίνο και «κράτος της Θεσσαλονίκης» υπό τον Βενιζέλο και υπήρξε, ουσιαστικά, η πρώτη εμφύλια σύγκρουση στην Ελλάδα του 20ού αιώνα.

Η δυναμική επέμβαση της Αντάντ και η έξωση του Κωνσταντίνου

 Η Αντάντ επιδίωξε να καταλάβει την Αθήνα, αλλά τα συμμαχικά στρατεύματα που κινήθηκαν από τον Πειραιά προς την πρωτεύουσα αποκρούστηκαν από δυνάμεις πιστές στον βασιλιά. Τον Νοέμβριο του 1916, το «κράτος των Αθηνών» εξαπέλυσε διώξεις σε βάρος βενιζελικών με τουλάχιστον 35 νεκρούς (Νοεμβριανά).

Οι γαλλικές δυνάμεις στον Πειραιά, Νοέμβριος 1916

Παράλληλα, η Αντάντ κατέλαβε τον Πειραιά, επιβάλλοντας αυστηρό αποκλεισμό στη «βασιλική» Ελλάδα, και αξίωσε την απομάκρυνση του Κωνσταντίνου, ο οποίος εξαναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα (2/15 Ιουνίου 1917). Στον θρόνο άφησε τον γιο του Αλέξανδρο, δίχως, ωστόσο, ο ίδιος να παραιτηθεί.

Αλέξανδρος Α’, 1893 – 1920

Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος φθάνει εξόριστος στη Μεσσήνη

Ιούνιος του 1917 και ο Βενιζέλος φθάνει στον Πειραιά. Οι βενιζελικοί τον υποδέχονται κρατώντας την φωτογραφία του

Η ανάληψη της εξουσίας από τον Βενιζέλο

Tον Iούνιο του 1917 ο Βενιζέλος έγινε και πάλι πρωθυπουργός του ενιαίου πλέον ελληνικού κράτους μετά την αποχώρηση του Κωνσταντίνου.

Eπίσημα πλέον η κυβέρνηση των Aθηνών κήρυξε τον πόλεμο στις Kεντρικές Δυνάμεις.

Ελληνικά στρατεύματα πήραν μέρος, στο πλευρό των δυνάμεων της Αντάντ, στις τελευταίες μάχες που έγιναν στη Μακεδονία (1918).

Ο Ελ. Βενιζέλος επιθεωρεί ελληνικό στράτευμα στη Μακεδονία

• Ο Βενιζέλος επανέφερε τη Βουλή που είχε εκλεγεί τον Μάιο του 1915, η οποία λόγω της «νεκρανάστασής» της ονομάστηκε Βουλή των Λαζάρων.

• Παράλληλα, απολύθηκαν χιλιάδες δημόσιοι υπάλληλοι και στρατιωτικοί που θεωρήθηκαν φιλοβασιλικοί. Κάποιοι άλλοι εκτοπίστηκαν και ανάμεσα σε αυτούς αρκετά στελέχη της βασιλικής παράταξης που εξορίστηκαν στην Κορσική.

Στιγμιότυπο από την εξορία των φιλοβασιλικών - αντιβενιζελικών αξιωματούχων, από το λιμάνι του Πειραιά, τον Ιούνιο του 1917