Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. . . . . . . . . . . . . . σ ε μ ι α β ό

λ τ α

Σχολικό έτος 2014-2015ΓΕΛ ΕΠΑΝΩΜΗΣΥπεύθυνη:Καμαριανού Ελένη

Η ίδρυση της πόλης την ελληνιστική εποχή συμπίπτει με

μια κρίσιμη φάση στην ιστορία του Μακεδονικού Βασιλείου, που

ξεκινά από τον πρόωρο θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και με

την διεκδίκηση του θρόνου του Μακεδόνα βασιλιά από τους

επιγόνους του. Ο στρατηγός Κάσσανδρος για να

μπορέσει να διεκδικήσει το θρόνο της Μακεδονίας παντρεύτηκε την ετεροθαλή αδελφή του Μεγάλου

Αλεξάνδρου, την Θεσσαλονίκη, προς τιμήν της οποίας ίδρυσε την πόλη συνενώνοντας 26 πολίχνες,

που βρίσκονταν γύρω από το Θερμαϊκό Κκόλπο.

Τον 2ο π.χ. αιώνα η πόλη κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους και

αποτέλεσε έδρα του ρωμαϊκού θέματος της Μακεδονίας.

Η στρατηγική θέση της πόλης διαφαίνεται όταν επιλέχτηκε ως Αυτοκρατορική

πρωτεύουσα στα χρόνια της βασιλείας του Γαλέριου, όταν και κτίστηκε το

αυτοκρατορικό παλάτι.

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

ΡΩΜΑΪΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ

ΤΑ ΤΕΙΧΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Παμπάλαια και προαιώνια είναι η φυσική αυτή οδός που το όνομά της πήρε από τον Ρωμαίο αρχιτέκτονα Εγνάτιο.

Η ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ

Ο ΑΞΟΝΑΣ ΤΗΣ

ΟΔΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟ

ΥΣ

Λίγες εκατοντάδες μέτρα μακριά από την πλατεία Αριστοτέλους βρίσκεται η καρδιά του Ρωμαϊκού

παρελθόντος της Θεσσαλονίκης.

Πρόκειται για το Ρωμαϊκό Φόρουμ το

οποίο είναι επίσης γνωστό και ως «Αρχαία

Αγορά».

ΑΡΧΑΙΑΑΓΟΡΑ

Χτίστηκε το 42 π.Χ.-138 μ.Χ είχε μια μεγάλη κεντρική πλατεία με μεγάλες κιονοστοιχίες, φιλοξενούσε ένα ωδείο, ένα χώρο θεαμάτων, αρχείο, νομισματοκοπείο, λουτρό, μαγαζιά και μεγάλες στοές από τις οποίες η καλύτερα σωζόμενη είναι η «κρυπτή στοά».

Η «κρυπτή στοά» cryptoporticus

η οποία δεν ήταν καθόλου κρυφή κατά την ίδρυσή της.

Οι μαγεμένες ( las incantadas)

Στην αγορά υπήρχε μια συστοιχία κιόνων που

αποτελούνταν από οκτώ ειδώλεια και ήταν

γνωστά στους Θεσσαλονικείς ως

«οι μαγεμένες» (las incantadas

στα ισπανοεβραϊκά).

Νίκη Αύρα Διόσκουρος Γανυμήδης

Λήδα Αριάδνη Διόνυσος Μαινάδα

Οι μαγεμένες μεταφέρθηκαν στο μουσείο του Λούβρου το 1864 από τον Γάλλο παλαιογράφο Εμμανουέλ Μιλέρ,

όπου βρίσκονται ακόμα.

ΛΟΥΤΡΑ «ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ»ΜΠΕΗ - ΧΑΜΑΜ

Όπως μας πληροφορεί η κτητορική επιγραφή στα αραβικά επάνω από την είσοδό του χτίστηκε στα 1444 από τον Σουλτάνο Μουράτ Β΄, που ήταν γνωστός περισσότερο με τον τίτλο του Μπέη. Πρόκειται για το πρώτο οθωμανικό λουτρό που χτίστηκε στη Θεσσαλονίκη και το μεγαλύτερο που σώζεται σήμερα στην Ελλάδα.

Το λουτρό είναι διπλό ή δίδυμο, με χωριστά δηλαδή διαμερίσματα για τους άνδρες και τις γυναίκες, που αναπτύσσονται παράλληλα στον άξονα Ανατολής – Δύσης, χωρίς να επικοινωνούν καθόλου μεταξύ τους.

Το ανδρικό τμήμα είναι

μεγαλύτερο και πολυτελέστερο, με την είσοδό του στη νότια

πλευρά, ενώ το γυναικείο

μικρότερο και απλούστερο, με

είσοδο στη βόρεια πλευρά.

Η ΠΑΝΑΓ

ΙΑ ΧΑΛΚΕ

ΩΝ

Η εκκλησία χτίστηκε το 1028.Ονομάστηκε "Η Παρθένος των Χαλκουργών", επειδή η τοποθεσία της γειτνιάζει με την περιοχή όπου παραδοσιακά ζούσαν οι χαλκουργοί της πόλης. Λεγόταν και «Κόκκινη Εκκλησία»

Η εκκλησία ανήκει στο νέο τύπο που διαμορφώνεται την εποχή της

δυναστείας των Μακεδόνων αυτοκρατόρων, το σταυροειδή

εγγεγραμμένο με τρούλλο ναό. Η επίδραση της αρχιτεκτονικής της

Κωνσταντινούπολης είναι εμφανής τόσο στον τύπο του

ναού όσο και στην τοιχοποιία του που ελαφρύνεται από επάλληλα καμπύλα τόξα και αψιδώματα, κόγχες και ημικυκλικούς κίονες

Ο Άγιος Δημήτριος είναι κτισμένος σε σχήμα

πεντάκλιτης βασιλικής, του λεγόμενου "Ελληνιστικού"

τύπου. Την ξεκίνησε ο Μέγας

Κωνσταντίνος 324 μ.Χ. και την τελείωσε ο Λεόντιος το

413 μ.Χ.

Ο ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

Ο ρυθμός του κτίσματος μπορεί να ονομασθεί:«βασιλική με τρούλο» και είναι τρίκλιτη.Ειδικότερα, είναι κτίσμα μεταβατικού τύπου από"βασιλική με τρούλο" σε "τρουλωτό σταυρόσχημο" ναό.Κτίστηκε το τελευταίο τέταρτο του 8ου αιώνα.

Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ

ΤΟ ΤΖΑΜΙ ΧΑΜΖΑ ΜΠΕΗ (ΑΛΚΑΖΑΡ)1467-1468

Μονόχωρο τέμενος με μια, τετράγωνη στην κάτοψή της,

θολοσκέπαστη αίθουσα προσευχής. Ο θόλος στηρίζεται σε οκταγωνικό

τύμπανο.

ΑΛΚΑΖΑΡ-ΠΛΑΤΕΙΑ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟΥ–ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΧΩΡΟΥ

Πιθανολογείται ότι οικοδομήθηκε τον 16ο αιώνα από τον Χαλίλ Αγά, στο κέντρο της εμπορικής περιοχής, κοντά στα παραθαλάσσια τείχη της πόλης.

ΤΟ ΠΑΖΑΡ ΧΑΜΑΜ«ΛΟΥΤΡΟ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ»

Η ΓΙΑΧΟΥΝΤΙ ΧΑΜΑΜ

Ήταν σε πλήρη λειτουργία μέχρι το 1912 και χρησιμοποιούνταν τόσο από άνδρες όσο και από γυναίκες, σε διαφορετικούς χώρους με τον αντρικό χώρο μεγαλύτερο και σε υψηλότερο σημείο.

ΟΙ ΑΓΟΡΕΣ

ΜΠΕΖΕΣΤΕΝΙΤο Μπεζεστένι (σκεπαστή αγορά) ήταν ένας πολύ σημαντικός θεσμός των οθωμανικών πόλεων.Κτίστηκε επί Σουλτάνου Μεχμέτ Β‘ (1455-1459).

Η ονομασία του σήμαινε«Αγορά Υφασμάτων»

(από το τουρκικό bez = πανί)

Αποτελείται από έναν ορθογώνιο χώρο με μια

είσοδο σε κάθε μια από τις τέσσερις πλευρές του.

Εσωτερικά διακρίνεται σε έξι τετράπλευρους χώρους με

επτά διπλά τόξα που στηρίζονται σε δύο

κεντρικούς πεσσούς. Το κτίσμα έχει έξι

μολυβδοσκέπαστους θόλους.

ΑΓΟΡΑ ΜΟΔΙΑΝΟΗ Αγορά Μοδιάνο ειναι κλειστή (σκεπαστή) αγορά στο κέντρο

της Θεσσαλονίκης. Είναι τμήμα του οικοδομικού τετραγώνου που περιβάλλεται από τις οδούς

Αριστοτέλους, Ερμού, Κομνηνών και Βασιλέως Ηρακλείου. Χτίστηκε από τον

μηχανικό Ελί Μοδιάνο το 1922.Στεγάζει κυρίως καταστήματα τροφίμων

(κρεοπωλεία, ιχθυοπωλεία, κ.ά), αλλά και κάποιες ταβέρνες, εστιατόρια και μπαρ.

Βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και αποτελείται από

πεζοδρόμους. Τα κτήρια της αγοράς είναι δυόροφα, ενώ

κάποιοι από τους πεζοδρόμους είναι σκεπαστοί.

Το όνομα "Καπάνι" προέρχεται από την τούρκικη φράσηΟυν-Καπάν, που σημαίνει

αγορά αλεύρων.

ΤΟ ΚΑΠΑΝΙ ή ΑΓΟΡΑ ΒΛΑΛΗ

ΤΑ ΛΑΔΑΔΙΚΑ

Πήραν το όνοµα τους από τους «λαδάδες» που εµπορεύονταν λάδι στην αγορά της πόλης και κρατούσαν τα βαρέλια στα υπόγεια των µαγαζιών τους. Τα Λαδάδικα ήταν κάποτε κοµµάτι της κεντρικής αγοράς της Θεσσαλονίκης που ξεκινούσε από την πλατεία ∆ικαστηρίων, αλλά η πυρκαγιά του 1917 αφάνισε το µεγαλύτερο τµήµα της.

Στον Α΄ Παγκόσµιο Πόλεµο λειτούργησαν οίκοι ανοχής στα στενά των Λαδάδικων, για τους κουρασµένους στρατιώτες και αργότερα η περιοχή παρήκµασε.

Το 1985 η µικρή συνοικία χαρακτηρίστηκε ιστορικός τόπος και διατηρητέο µνηµείο και τα περισσότερα κτίρια αποκαταστάθηκαν στην παλιά τους αίγλη.

Τοπογραφικός χάρτης της πόλης της Θεσσαλονίκης 1916«Plan de la Ville de Salonique» έκδοση εφημερίδας L’ Independent

Η ΠΑΡΑΛΙΑΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ.

Ιούνης 1916

1906

1916

Η ΠΥΡΚΑΓΙΑ

Από το λεύκωμα "Incendie de Salonique. 18-19 Aout 1917» της Αεροναυτικής Υπηρεσίας του γαλλικού στρατού.

Χάρτης της «πυρίκαυστης ζώνης»

Το 1917 μία μεγάλη πυρκαγιά κατέστρεψε ολοσχερώς κτήρια σπάνιας αρχιτεκτονικής αξίας στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, καταστήματα, εκκλησίες, τζαμιά και συναγωγές και κυρίως χιλιάδες σπίτια αφήνοντας άστεγους 72.000 κατοίκους. Για την ανοικοδόμηση της πόλης συστήθηκε η «Διεθνής Επιτροπή Νέου Σχεδίου Θεσσαλονίκης» με πρόεδρο τον Γάλλο αρχιτέκτονα Ερνέστ Εμπράρ. Το φιλόδοξο σχέδιο σκάλωσε δυστυχώς σε μεγαλοϊδιοκτησιακά συμφέροντα και το μοναδικό σημείο της πόλης όπου εφαρμόστηκε το πολεοδομικό σχέδιο του Εμπράρ είναι η πλατεία Αριστοτέλους.

Η πλατεία Αριστοτέλους αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση συνδυασμού

βυζαντινής τεχνοτροπίας και δυτικοευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής. Τα δύο

κτίρια σύμβολα της πλατείας, το «Ολύμπιον» και το «Ηλέκτρα», χτίστηκαν

τις δεκαετίες ’50 και ’60 αντίστοιχα, ενώ η Αριστοτέλους διαμορφώθηκε στη τελική

της μορφή μόλις το 1960.

Το σχέδιο του Ernest Hébrard για την ανοικοδόμηση της Θεσσαλονίκης μετά την μεγάλη πυρκαγιά του 1917.

Πρόταση του Εμπράρ για μια Place Civique 1918.

2015

Η Αψίδα του Θριάμβου και ο Ναός της Νίκης, όψη επί της οδού Αγίου Δημητρίου, σχέδιο του αρχιτέκτονα Ε. Εμπράρ που δεν υλοποιήθηκε(Αρχείο Αλέξανδρου και Στέφανου Καλλιγά)

Κυρίαρχο στοιχείο στην οργάνωση της πόλης, σύμφωνα με το σχέδιο του Ernest Hébrard αποτελούσε η μνημειακή λεωφόρος των Εθνών ή Αγ. Δημητρίου, η σημερινή Αριστοτέλους. Η λεωφόρος αυτή θα συνέδεε την πολιτική πλατεία, όπου θα βρίσκονταν τα διοικητικά κτίρια της πόλης με την παραλιακή πλατεία Αριστοτέλους, η οποία θα συγκέντρωνε εμπορικές και τουριστικές χρήσεις, μαγαζιά πολυτελείας, ξενοδοχεία και καφενεία.

Οι όψεις στην οδό και την πλατεία Αριστοτέλους καθορίστηκαν με ειδικό Διάταγμα του 1923. Η αρχιτεκτονική των όψεων των κτιρίων εμπνέεται από Ευρωπαϊκά και αποικιακά ή αραβικά πρότυπα, απόρροια προηγουμένων εμπειριών του Hébrard και των Γάλλων συναδέλφων του, ενώ δεν λείπουν νεοβυζαντινές τάσεις.

ΠΛΑΤΕΙΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ

ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ

Η ΠΑΡΑΛΙΑ

Πολεοδομικός χάρτης, «Σχεδιάγραμα πόλεως Θεσσαλονίκης» 1:10.000, περίπου 1930-35.

ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ

ΜΟΥΣΕΙΟ

Αρχιτέκτονας: Π. ΚΑΡΑΝΤΙΝΟΣ 1962

ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΜΟΥΣΕΙΟ

ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΑΝΑΚΤΟΡΑ

ΑρχιτέκτοναςΚ. ΚΡΟΚΟΣ

1994