1

Ξενοβιοτικές ουσίες: Μια κρυφή απειλή για την υγεία

του ανθρώπου

Παναγιώτης Α. Σίσκος, Συραγώ – Στυλιανή Η. Πετροπούλου

Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας, Τμήμα Χημείας, Ε.Κ.Π.Α., Πανεπιστημιούπολη, 157 71 Ζωγράφος, Αθήνα

Παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος, 5 Ιουνίου 2006

2

Ξενοβιοτικές ονομάζονται οι ουσίες που δεν υπάρχουν φυσιολογικά σε έναν οργανισμό αλλά αν βρεθούν σε αυτό σε κάποιο ποσοστό, επηρεάζουν τις φυσιολογικές του λειτουργίες.

Ξένος (ουσ.) = ο,τιδήποτε ή οποιοσδήποτε άγνωστος

Βιοτικός (επιθ.) = απαραίτητο για την διατήρηση της ζωής ενός οργανισμού

ΞΕΝΟΒΙΟΤΙΚΕΣ

3

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Ένωση για την Μελέτη των Ξενοβιοτικών Ουσιών (ISSX):

“The term xenobiotic was coined to cover all organic compounds that were foreign to the organism under study.

In some situations this is loosely defined to include naturally present compounds administered by alternate routes or at unnatural concentrations.”

www.issx.org

4

Και τις συναντάμε σε πολύ καθημερινά προϊόντα που συναναστρεφόμαστε όλοι μας:Category or Substance as

contaminants Natural or Industrial product

Organochlorines, PAH’s, nicotine

Breast milkLectins, glycoalkaloids, higher alcohols Packaged food, metal cans, coffeeButyltin compounds (MBT, DBT, etc)

Wines, marine antifouling paints, water based varnishesLead and other metal

compounds House paintsBisphenol - A Lacquer coatings in food cansDioxins/furans Milk products, fishes and fish productsPlasticizers (Phthalates), antioxidants

Food wrappers, blood storage bags, Medical devices, toys

Mycotoxins Baby bottlesBacterials Hydrogel contact lensesBoronates Human foods, Personal Care Products

(antibiotics, dental cleaning products)Endocrine disrupting chemicals (EDC’s) (e.g. estrone, naproxen, clorofibic acid)

Drugs, Personal Care Products, Aldehydes, Ketones, HC’s, alkanes Recycled Packing Materials

5

DDT

Domoic acid

PolyChlorinated Biphenyls PCBs

Thalidomide

Organophosphates (OPs)

Malathion

Fenthion

Phosmet

PbHgAlCuZnFeCdAs

Paraquat

Agent orange

C2H5OH

2,4,5-T

2,4-Dphenoxy acetates

Sarin

Μερικές από αυτές τις ουσίες είναι:

6

Καθημερινά, λέμε στους ανθρώπους:

To νερό που πίνεις περιέχει 15 ppb αρσενικό

Ο αέρας της γειτονιάς σου περιέχει 100 μg/m3 σωματίδια

Στις ντομάτες περιέχεται 50 ppt paraxon

Η ολική συγκέντρωση διοξίνης στο αίμα σου είναι 50 ppt

7

Obsolete pesticide stockpile program

8

Therapeutic and toxic blood concentrations of more than 500 drugs

Green Chemistry Institute Pharmaceutical Roundtable Business Plan

Pharmaceutical Substances in the Environment

9

REACH

European Chemical Agency

10

NORMAN Project

Network of Reference Laboratories for Monitoring of Emerging Environmental pollutants

Monitoring data needs for risk assessment under REACH

Poly fluorinated contaminants Siloxane Benzotriazole anticorrosive Engineered Nanoparticles

11

Τι κάνουμε γι’αυτά;;

Σχεδιάζονται αναλυτικές διαδικασίες με σκοπό να ανιχνεύσουν ουσίες που πιθανόν σχετίζονται με διαταραχές και συμπτώματα υγείας

Πραγματοποιούνται δειγματοληψίες και αναλύσεις σε συγκεκριμένους πληθυσμιακές ομάδες, που οι υγιεινολόγοι χαρακτηρίζουν ως υψηλού κινδύνου

Συλλέγονται δεδομένα, ώστε να σχηματιστούν βάσεις δεδομένων και να θεσπίσουν οι αρμόδιες αρχές νόμους

Αλλά και οι ιατροί να βοηθηθούν στην πρόληψη ασθενειών

12

Environmental Health

Δυστυχώς ο έλεγχος ξενοβιοτικών ουσιών στην Ελλάδα, είναι περιορισμένος και δεν υπάρχει αρμόδια αρχή για την θέσπιση σχετικών κανόνων προστασίας της δημόσιας υγείας.

Ξεκινήσαμε το 2001, μια μελέτη ελέγχου του γεωργικού πληθυσμού της νήσου Νάξου, για την έκθεση του γεωργών σε δύο γεωργικά φάρμακα της κατηγορίας των Ν-μεθυλο-καρβαμιδικών.

13

Η μελέτη αυτή:

Ανάπτυξη ευαίσθητων και επιλεκτικών αναλυτικών μεθόδων αεριοχρωματογραφίας με ανιχνευτή δίδυμης φασματομετρίας μαζών (παγίδα ιόντων).

Δύσκολες δειγματοληψίες βιολογικού υλικού από εθελοντές γεωργούς σε τακτά χρονικά διαστήματα.

Άψογη συνεργασία, γεωργών, επιστημόνων, ιατρών και γεωπόνων.

14

Η επόμενη μελέτη μας:

0

5

10

15

20

25

30

35

1981 1983 1985 1987 1990 1992 1994 1996 1998 2000

PB

DE

-47

Con

cent

ratio

n (n

g/g

fat)

California (fat)Sweden (serum)Germany (whole blood)Canada (milk)Finland (milk)Japan (milk)Sweden (milk)

PBDE, polybrominated diphenylethers. (She et al., 2001)

Προσδιορισμός PBDEs, σε βιολογικά υγρά

15

www. megrec. org Suez Canal University - Ismailia , Egypt. Institut Univ Ciencia i Tecnologia (University Institute of Science and

Technology) - Mollet del Valles (Barcelona), Spain. Fez University - Morocco. Belgrade University - Serbia and Montenegro. Athens University - Greece. Interuniversity Consortium 'Chemistry for the Environment' (INCA

Consortium) - Ca' Foscari University; Venice, Italy.

16

The 2nd MEGREC Board meeting. Fez, April 28, 2006.

17Σας ευχαριστώ..

Είναι ανάγκη να πραγματοποιούνται συστηματικές μελέτες στον τομέα της Περιβαλλοντικής Υγείας για τον προσδιορισμό των ξενοβιοτικών ουσιών σε βιολογικά δείγματα του ανθρώπου.