Αξιολόγηση και επανασχεδίαση προγραμμάτων σπουδών με στόχο την

ενίσχυση των ικανοτήτων των φοιτητών

Ματσατσίνης Ν., ΚαθηγητήςΚρασαδάκη Ε., Υποψ. Διδάκτωρ

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

Συνέδριο: Διασφάλιση της Ποιότητας στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα: Μοχλός Ανάπτυξης. Θεσσαλονίκη, 29-30 Νοεμβρίου 2012

Τύποι Προγραμμάτων Σπουδών

AΠρογράμματα Σπουδών βασισμένα

στο περιεχόμενο μαθημάτων (Content-based Curriculum)

BΠρογράμματα Σπουδών βασισμένα στις

ικανότητες που θα αναπτύξουν οι φοιτητές(Competency-based Curriculum)

≠

Παραδοσιακά οργανωμένα Πανεπιστήμια (όπως τα Ελληνικά)

Μη παραδοσιακά οργανωμένα Πανεπιστήμια

Γνωσιο-κεντρική μάθηση Καθηγητο-κεντρική μάθηση

Φοιτητο-κεντρική μάθηση

Έμφαση στην κάλυψη μιας ύλης

Έμφαση στον εκπαιδευόμενο -φοιτητή

Γενικό πλαίσιο ανασχεδιασμού Προγραμμάτων Σπουδών στη βάση ανάπτυξης ικανοτήτων

ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΣΕ ΤΡΕΙΣ ΚΥΡΙΩΣ ΤΟΜΕΙΣ: • Ορισμός Μαθησιακών

Αποτελεσμάτων-Στόχων (ικανοτήτων) σε επίπεδο Πανεπιστημίου / Σχολής / Τμήματος / Μαθήματος

• Νέα προσέγγιση στη Διδασκαλία• Νέα προσέγγιση στην Αξιολόγηση

Μοντέλο ‘Εποικοδομητικής Ευθυγράμμισης’ Biggs, 2003 (Σχήμα: Felder & Brent, 2003).

Τι είναι τα Μαθησιακά Αποτελέσματα;

• Σύμφωνα με τον Cook (2005) τα μαθησιακά αποτελέσματα αφορούν τις ικανότητες/δεξιότητες που ο φοιτητής αναπτύσσει ως αποτέλεσμα των σπουδών και της ευρύτερης συμμετοχής του σε ένα μάθημα. Ως εκ τούτου τα μαθησιακά αποτελέσματα εκτείνονται πέρα από τη γνωσιο-κεντρική μάθηση και περιλαμβάνουν πρακτικές, επαγγελματικές και μεταβιβάσιμες ικανότητες/δεξιότητες.

• Σύμφωνα με τον οργανισμό Cedefop, ως μαθησιακά αποτελέσματα νοούνται ‘οι διατυπώσεις όλων αυτών που ο εκπαιδευόμενος γνωρίζει, κατανοεί και μπορεί να κάνει μετά την ολοκλήρωση μιας μαθησιακής διαδικασίας και οι σχετικοί ορισμοί αφορούν τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις ικανότητες’.

• Σύμφωνα με τον φορέα ΑΑCSB (φορέας πιστοποίησης Σχολών Διοίκησης Επιχειρήσεων και Λογιστικής) τα μαθησιακά αποτελέσματα ‘αντανακλούν γενικές εκπαιδευτικές προσδοκίες …και αντανακλούν σημαντικές πνευματικές ικανότητες και ικανότητες συμπεριφοράς που ένα πανεπιστημιακό πρόγραμμα πρόκειται να εμφυσήσει στους φοιτητές’.

Μαθησιακά Αποτελέσματα vs Μαθησιακοί Στόχοι[1]

ΟΠΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑΟι μαθησιακοί στόχοι (ή διδακτικοί στόχοι) συνδέονται περισσότερο με τη διδασκαλία και τους στόχους/επιδιώξεις του διδάσκοντα.

ΟΠΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΟΥΤα μαθησιακά αποτελέσματα ταυτίζονται κατά κύριο λόγο με τη μάθηση και τα επιτεύγματα του εκπαιδευόμενου.

ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

ΕΥΡΥΤΕΡΑ – Γενική διατύπωση ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ – Εξειδικευμένη διατύπωση

Ορίζονται σε ανώτερο επίπεδο σε σχέση με το μάθημα, είτε μέσω εσωτερικών διαδικασιών του πανεπιστημίου ή από εξωτερικούς φορείς και αφορούν όλο το Πρόγραμμα Σπουδών. Ο διδάσκων προσαρμόζει το μάθημά του σε αυτά.

Σχετίζονται με τη μετάφραση του περιεχομένου του μαθήματος σε μετρήσιμα αποτελέσματα (δεν θα πρέπει να γίνεται σύγχυση με τη συνήθη πρακτική της απλής παράθεσης της ύλης του μαθήματος, όπως συμβαίνει στα παραδοσιακά οργανωμένα πανεπιστημιακά ιδρύματα).

Μαθησιακά Αποτελέσματα vs Μαθησιακοί Στόχοι[2]

ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ*(οπτική εκπαιδευόμενου)

ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ*(οπτική διδάσκοντα)

Oι φοιτητές θα αποκτήσουν την ικανότητα: χρήσης…, σχεδίασης …, ανάπτυξης …, επίλυσης …, …

Oι φοιτητές θα είναι ικανοί να επεξηγούν…, να ορίζουν…, να διακρίνουν…, να σχεδιάζουν…, να επιλύουν…, να χρησιμοποιούν…

* Χρήση ουσιαστικών (αποτελέσματα) – Χρήση ρημάτων (στόχοι) παρατηρήσιμης ενέργειας (βλ. Ταξινομία B. Bloom)

Εκτείνονται πέρα από τη γνωσιο-κεντρική μάθηση και περιλαμβάνουν πρακτικές ή επαγγελματικές & γενικές ή μεταβιβάσιμες ικανότητες/δεξιότητες

ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ (διατυπωμένες από διαφορετική οπτική)

Παράδειγμα Μαθησιακών Αποτελεσμάτων, όπως ορίζονται από τον εξω-πανεπιστημιακό φορέα ΑΒΕΤ* (ΗΠΑ)

Οι φοιτητές θα αποκτήσουν την ικανότητα:

* ABET: φορέας στις ΗΠΑ πιστοποίησης σχολών μηχανικών (Πηγή: ABET κριτήρια πιστοποίησης 2011-12, www.abet.org)

•Εφαρμογή γνώσεων μαθηματικών, επιστημών, μηχανικών

3a

•Σχεδίαση και πραγματοποίηση πειραμάτων, ανάλυση και παρουσίαση δεδομένων

3b

•Σχεδίαση ενός συστήματος, ενός αντικειμένου, μιας διαδικασίας

3c

•Λειτουργία σε (διεπιστημονικές) ομάδες

3d

•Ορισμός, μορφοποίηση, επίλυση προβλημάτων μηχανικών

3e

•Κατανόηση επαγγελματικής και ηθικής ευθύνης

3f

•Αποτελεσματική επικοινωνία

3g

•Κατανόηση της επίδρασης των λύσεων που οι μηχανικοί προτείνουν στο παγκόσμιο ή/και κοινωνικό περιβάλλον

3h

•Αναγνώριση της ανάγκης και ικανότητα μάθησης δια βίου. Γνώση σύγχρονων ζητημάτων

3i

•Χρήση σύγχρονων τεχνικών, δεξιοτήτων και εργαλείων μηχανικών

3k

Ανάπτυξη ΠΣ βασισμένο σε Ικανότητες – Προσπάθεια σε 3 επίπεδα

Μια πρόταση σχεδίασης μαθήματος στη βάση ανάπτυξης (γενικών) ικανοτήτων

Βασική διαδικασία σχεδίασης μαθήματος στη βάση ανάπτυξης ικανοτήτων: ορισμός Μαθησιακών Στόχων, υιοθέτηση νέων μεθόδων για τη Διδασκαλία και Αξιολόγηση των φοιτητών

Προς τον ορισμό μαθησιακών στόχων - Ανάλυση μαθήματος στα συστατικά του

Το μάθημα ΣΥΑ

Προτεινόμενη υποβοηθητική διαδικασία για διδάσκοντα

Παραδείγματα μαθημάτων

Θεωρητικό μοντέλο ανάλυσης μαθήματος στα συστατικά του από Bennett et al. (2000)

Συστατικά μαθήματος

Προς τον ορισμό μαθησιακών στόχων - Γενική διατύπωση Μαθησιακών Στόχων διδάσκοντα

Εφαρμογή γνώσεων Μηχανικών (3a)…

Σχεδ. & πραγμ. πειραμ. (3b)Χρήση σύγχρονων εργαλείων Μηχανικών (3k)…

Μαθησιακά Αποτελέσματα (ΑΒΕΤ)

Λειτουργία σε ομάδες (3d)Αποτελεσματική επικοινωνία (3g)…

Περιεχόμενο μαθήματος(disciplinary content)

Πρακτικές δεξιότητες μαθήματος(disciplinary skills)

Γενικές δεξιότητες μαθήματος(generic skills)

•Να επεξηγούν…•Να περιγράφουν …•Να συγκρίνουν ……

•Να χρησιμοποιούν λογισμικό.•Να αναλύουν δεδομένα …. …

•Να συντάσσουν αναφορές…•Να κάνουν προφ. παρουσ. …•Να εργάζονται σε μικρο-ομάδα……

•Πληροφοριακά Συστ.•Συστ. Υποστήριξης Αποφάσεων•Έμπειρα Συστήματα…

Μαθησιακοί Στόχοι διδάσκοντα

•UTASTAR•MUSA•MARKEX…

(Τι επιδιώκει το Μάθημα ΣΥΑ; )

•Γραπτές εργασίες•Προφορικές παρουσιάσεις•Ομαδικές ασκήσεις σε 2άδες…

Προτεινόμενη υποβοηθητική διαδικασία για διδάσκοντα

Αναλυτική διατύπωση Μαθησιακών Στόχων διδάσκοντα & σύνδεση με Μαθησιακά Αποτελέσματα

Έστω Μαθ. Αποτ. ΠΣ τμήματος = κριτήρια ΑΒΕΤ

3a

3b

3c

3d

3e

3f

3g

3h

3i

3k

Να επεξηγούν τις διαφορές μεταξύ των Πληροφοριακών Συστημάτων, των ΣYA & των Εμπείρων Συστημάτων

Να σχεδιάζουν ένα πείραμα λήψης απόφασης με πολλαπλά κριτήρια για την επιλογή μεταφορικού μέσου μαζί με συμφοιτητές τους

Μάθημα ΣΥΑ – Έστω αναλυτική διατύπωση Μαθησιακών Στόχων διδάσκοντα

Να γράφουν αναφορά των αποτελεσμάτων του πειράματος

Να χρησιμοποιούν εργαλεία λογισμικού & αλγορίθμους (UTASTAR) για την εκπόνηση του παραπάνω πειράματος

κλπ

Αντιστοίχιση πολλών & διαφορετικών Μαθησιακών Στόχων διδασκόντων προς λίγα-συγκεκριμένα Μαθησιακά Αποτελέσματα τμήματος

(GS)

(GS)

(DC)

(DS)

(DC, DS, GS)

(DC, DS, GS)

(DC, GS)

(DC, GS)

(GS)

(DS)

Προσαρμογή Διδακτικών Τεχνικών & Τεχνικών Αξιολόγησης

Νέα προσέγγιση στη Διδασκαλία• Περιορισμός διάλεξης• Υιοθέτηση τεχνικών ενεργητικής μάθησης που

ενισχύουν τη συμμετοχή & αλληλεπίδρασηΝέα προσέγγιση στην Αξιολόγηση• Υιοθέτηση τεχνικών επιμορφωτικής αξιολόγησης

με ανατροφοδότηση από το διδάσκοντα (αξιολόγηση για τη μάθηση) ταυτόχρονα με αθροιστικές τεχνικές

Μεθοδολογία αυτό-αξιολόγησης ικανοτήτων αρχή-τέλος εξαμήνου και εκτίμηση συμβολής μαθήματος

Μέση βαθμολογία 2009

Μέση βαθμολογία 2010

Μέση βαθμολογία 2011

5 5.2 5.4 5.6 5.8 6 6.2 6.4 6.6 6.8 7

5.7

5.4

5.18

6.4

6.4

6.69

Σύγκριση προφορικής επίδοσης στο περιεχόμενο του μαθήματος τα έτη 2009, 2010 & 2011

Πιλοτικό τμήμαΜη πιλοτικό τμήμα

Μέτρηση επίδοσης 3 ετών στο επανασχεδιασμένο vs κλασικά προσφερόμενο μάθημα

Αποτελέσματα αποτίμησης* Γραπτής Επικοινωνίας (3g από ΑΒΕΤ) μέσω αυτό-αξιολόγησης αρχή-τέλος εξαμήνου

Test Wilcoxon

Βάρος (αρχή)

Δείκτης (αρχή)

Βάρος (τέλος)

Δείκτης (τέλος)

% Βελτίωση

Οργάνωση κειμένου-3,924 (0,000) 32,6% 16,2% 20% 72,9% 350

Αξιοποίηση βιβλιογραφίας -3,848 (0,000) 20% 19% 20% 41,5% 118

Σύνθεση & παρουσίαση πληροφοριών

-3,646 (0,000) 20% 25,2% 30,4% 31,8% 26

Ανάκτηση πληροφοριών από διαδίκτυο

-2,358 (0,018) 13,3% 55,2% 15,6% 73,5% 33

Επεξεργασία κειμένου με Η/Υ -3,689 (0,000) 14,1% 43,1% 14% 72,7% 69

Ολικός δείκτης-4,482 (0,000) 26,9% 56,6% 110.4

Ισχυρή Αδυναμία

Αισθητή βελτίωση παρά τις αδυναμίες

Αδυναμία με βελτίωση

* (συνδυασμένη στατιστική & πολυκριτήρια ανάλυση)

Έστω κοινές διαστάσεις σε επίπεδο Τμήματος

Αποτελέσματα αποτίμησης* Προφορικής Επικοινωνίας (3g από ΑΒΕΤ) μέσω αυτό-αξιολόγησης αρχή-τέλος εξαμήνου

Test Wilcoxon

Βάρος (αρχή)

Δείκτης (αρχή)

Βάρος (τέλος)

Δείκτης (τέλος)

% Βελτίωση

Προφορική επιχειρηματολογία

-2,461 (0,014) 14,6% 51,6% 37% 23,3% (-54,8)

Διατύπωση ερωτ./απαντ. -2,953 (0,003) 30,4% 17,3% 13,5% 51,2% 196

Συμμετοχή σε συζήτηση -2,051 (0,040) 19,6% 33,9% 16,5% 71,2% 110

Ομιλία στην ολομέλεια-3,075 (0,002) 20,6% 18,8% 16,5% 33% 75.5

Προετοιμασία παρουσίασης με Η/Υ

-3,798 (0,000) 14,7% 27,2% 16,5% 63,6% 134

Ολικός δείκτης -3,162 (0,002) 28,4% 43,2% 52,1

Ισχυρή Αδυναμία

Αδυναμία με βελτίωση

Αισθητή βελτίωση παρά τις αδυναμίες* (συνδυασμένη στατιστική & πολυκριτήρια ανάλυση)

Έστω κοινές διαστάσεις σε επίπεδο Τμήματος

Αποτελέσματα αποτίμησης* Εργασίας σε Ομάδα (3d από ΑΒΕΤ) μέσω αυτό-αξιολόγησης αρχή-τέλος εξαμήνου

Test Wilcoxon

Βάρος (αρχή)

Δείκτης (αρχή)

Βάρος (τέλος)

Δείκτης (τέλος)

% Βελτίωση

Οργ. & σχεδίαση δραστ. -3,807 (0,000) 14,3% 58,1% 14,3% 72,3% 24,4

Συνεργασία για εκπλ. Έργου

-2,457 (0,014) 15,8% 68,9% 14,3% 72,9% 5,7

Σεβασμός διαφ. απόψεων-1,014 (0,311) 14,3% 72,5% 14,3% 75,9% 4,8

Συναινετική πολιτική -3,852 (0,000) 13,1% 59,3% 14,3% 75,9% 28

Δημιουργική κριτική -3,586 (0,000) 14,3% 60,6% 14,3% 71,8% 18,5

Ανάληψη ηγετικού ρόλου -2,696 (0,007) 13,9% 51,1% 14,3% 65,5% 28,2

Επίλυση διαφορών -1,272 (0,203) 14,3% 67,2% 14,3% 70,9% 5,5

Ολικός δείκτης -3,922 (0,000) 64,7% 76,6% 18,4

Μικρότερο περιθώριο βελτίωσης - υψηλότερη αυτοπεποίθηση για τη δεξιότητα

Μη στατιστικά σημαντική βελτίωση * (συνδυασμένη στατιστική & πολυκριτήρια ανάλυση)

Έστω κοινές διαστάσεις σε επίπεδο Τμήματος

Αποτελέσματα πολυκριτήριας μέτρησης ικανοποίησης φοιτητών στο επανασχεδιασμένο μάθημα

Κριτήριο Βάρος κριτηρίου (%)

Δείκτης ικανοποίησης (%)

Κατανόηση περιεχομένου μαθήματος 16.7 92.3

Σύνδεση περιεχομένου μαθήματος με πρότερες εμπειρίες & γνώσεις

16.7 94

Ποιότητα υποστηρικτικού υλικού 16.7 91

Διδακτικές τεχνικές που εφαρμόστηκαν 16.7 89.7

Αίθουσα & υποδομή της 16.7 82

Προετοιμασία συντονίστριας 16.7 97

ΟΛΙΚΗ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ 97.2

Υψηλή ικανοποίηση σε όλες τις επιμέρους διαστάσεις & ολικά

Συμπεράσματα εφαρμογής στο πιλοτικό μάθημα

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ: Ενεργητική συμμετοχή φοιτητών στη μαθησιακή διαδικασία & ενίσχυση της αλληλεπίδρασης φοιτητών που

δεν είναι φίλοι/γνωστοί, κλπ. Δυνατότητα σύνδεσης περιεχομένου μαθήματος με πρότερες εμπειρίες & γνώσεις. Βελτίωση της επίδοσης & ενίσχυση των Ικανοτήτων των φοιτητών διαμέσου των μαθημάτων του ΠΠΣ. Εφαρμογή τεχνικών Επιμορφωτικής Αξιολόγησης (όχι για βαθμό) & Ανατροφοδότησης από-προς διδάσκοντα. Υψηλή ικανοποίηση φοιτητών. Δυνατότητα μέτρησης Συμβολής μαθήματος στα Μαθησιακά Αποτελέσματα Τμήματος. Δυνατότητα παροχής απόδειξης στους φοιτητές για την προσπάθεια που καταβλήθηκε στη διάρκεια των

σπουδών τους και ενίσχυση των επιχειρημάτων του Τμήματος σε περίπτωση αξιολόγησης.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ: Απουσία προσδιορισμού Μαθησιακών Αποτελεσμάτων σε επίπεδο Πανεπιστημίου/Σχολής/Τμήματος. Επένδυση χρόνου από Τμήμα & διδάσκοντα (-ες) για επανασχεδίαση μαθήματος (-ων). Χαμηλότερη ροή ύλης μαθήματος σε σύγκριση με την παραδοσιακά προσφερόμενη μορφή του. Χαμηλός αριθμός φοιτητών ανά τμήμα για την εφαρμογή μιας νέας προσέγγισης ενεργητικής μάθησης. Απουσία ενδιαφέροντος όταν η κρατούσα αντίληψη είναι η επιβράβευση αποκλειστικά του ερευνητικού έργου

ενώ η επιβράβευση της διδασκαλίας (excellence in teaching) είναι μια υποτιμημένη ή ανύπαρκτη διαδικασία.

Πρόταση εφαρμογής

Σε μορφή φροντιστηρίου παράλληλα με το παραδοσιακά προσφερόμενο μάθημα ή σε ομάδα μαθημάτων που εθελοντικά οι

διδάσκοντες/άτομα υποστήριξης μπορούν/δέχονται να καινοτομήσουν εφαρμόζοντας μια νέα μαθησιακή και διδακτική προσέγγιση. Πρακτικά

εφαρμογή μπορεί να γίνει πιο εύκολα σε επιλογής μαθήματα που έχουν μικρό αριθμό εγγεγραμμένων φοιτητών.

Σημείο-Κλειδί μιας καινοτόμας προσέγγισης Μάθησης & Διδασκαλίας: η ευαισθητοποίηση της Ακαδημαϊκής Κοινότητας για

την ολόπλευρη ανάπτυξη των ικανοτήτων των φοιτητών & δευτερευόντως για την απόδειξη της συμβολής των μαθημάτων

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας

Στοιχεία επικοινωνίας:

Νικόλαος Ματσατσίνης, ΚαθηγητήςΔ/νση: Πολυτεχνείο Κρήτης, Πολυτεχνειούπολη, 73100, ΧανιάE-mail: nikos@ergasya.tuc.gr, τηλ. 28210-37348

Ευαγγελία Κρασαδάκη, υποψήφια διδάκτωρ Δ/νση: Πολυτεχνείο Κρήτης, Πολυτεχνειούπολη, 73100, ΧανιάE-mail: lia@ergasya.tuc.gr, τηλ. 28210-37350