Η ΟΜΑΛΗ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ

Λυκιαρδοπούλου Σταυρούλα, Σχολική Σύμβουλος 67ης Περιφέρειας Προσχολικής

Αγωγής

Βασικά στοιχεία της μετάβασης από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό σχολείο

Όταν τα παιδιά μεταβαίνουν από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό, αυτά και οι οικογένειές τους συχνά βιώνουν μια περίοδο σημαντικών αλλαγών:Τα παιδιά γίνονται μέλη μιας μεγαλύτερης ομάδας με άλλες απαιτήσεις και συνήθειες.Το πρόγραμμα και η μέθοδος διδασκαλίας αλλάζουν.Στο δημοτικό σχολείο η ανάμειξη των γονιών είναι μεγαλύτερη και πιο ουσιαστική και τα παιδιά βιώνουν νέες συμπεριφορές και προσδοκίες, τόσο από τους γονείς όσο και από τους εκπαιδευτικούς.

Συχνά παρουσιάζονται αξεπέραστες δυσκολίες σε έναν αριθμό παιδιών, όχι και τόσο ασήμαντο, με αποτέλεσμα η μετάβαση από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό σχολείο να αποτελεί νευραλγικό σημείο στο εκπαιδευτικό μας σύστημα.

Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες το πρόβλημα της μετάβασης αντιμετωπίστηκε με διάφορα πειραματικά μοντέλα όπως το «μεταρρυθμιστικό νηπιαγωγείο», οι «προκαταρκτικές τάξεις», η «βαθμίδα εισόδου» κ.α.

Τα μοντέλα αυτά υιοθετούν κάποιες αρχές για το ξεπέρασμα των δυσκολιών που παρατηρούνται κατά τη μετάβαση των παιδιών στο δημοτικό σχολείο. Θα αναφερθούμε σε δύο από αυτές:

Η αρχή της συνεργατικότητας

Περιλαμβάνει

τη συνεργασία νηπιαγωγείου και δημοτικού σχολείου,

τη συνεργασία νηπιαγωγείου γονέων,

τη συνεργασία με άλλους φορείς κοινωνικοποίησης των παιδιών εκτός σχολείου.

Στην Ελλάδα γνωρίζουμε ότι τέτοιου τύπου συνεργασίες είναι σπάνιες, αν όχι ανύπαρκτες.

Η αρχή της «συνέχειας»

Η τήρηση των αρχών της «συνέχειας», αποτελεί προϋπόθεση της αρμονικής ανάπτυξης του νηπίου.Το νήπιο δέχεται την επίδραση της οικογένειας, της παράλληλης εκπαίδευσης που προέρχεται από τα μαζικά μέσα ενημέρωσης και της συστηματικής αγωγής.Αυτοί οι παράγοντες επηρεάζουν τη ψυχολογία και τη συμπεριφορά του, συμβάλλουν στη διανοητική ανάπτυξη και στη διάπλαση του χαρακτήρα του και γενικά διαμορφώνουν την προσωπικότητά του.

Σε ότι αφορά τη μετάβαση των παιδιών από τη μια βαθμίδα της εκπαίδευσης στην άλλη, «ασυνέχειες» παρατηρούνται στα εξής:Τα αναλυτικά προγράμματα του νηπιαγωγείου και του δημοτικού σχολείου.Οι διαφορετικές προσδοκίες που δημιουργούνται σε παιδιά, γονείς και εκπαιδευτικούς.Το περιβάλλον της τάξης (νηπιαγωγείου και δημοτικού) και ο ρόλος του στην εκπαιδευτική διαδικασία.Οι δυνατότητες που υπάρχουν για την ανάπτυξη συνεργασίας ανάμεσα σε παιδιά, νηπιαγωγούς και γονείς, νηπιαγωγούς και δασκάλους, σε παιδιά, δασκάλους και γονείς, καθώς και όλων αυτών με το περιβάλλον του σχολείου και της ευρύτερης κοινότητας.

Το νέο αναλυτικό πρόγραμμα για το νηπιαγωγείο

Με το νέο ΑΠΣ για το νηπιαγωγείο επιχειρείται η ισότιμη ενσωμάτωση της Προσχολικής Αγωγής στον ενιαίο σχεδιασμό της εκπαίδευσης.

Το ΔΕΠΠΣ για το νηπιαγωγείο προσδιορίζει τις κατευθύνσεις των προγραμμάτων σχεδιασμού και ανάπτυξης δραστηριοτήτων σχετικών με τη Γλώσσα, τα Μαθηματικά, τη Μελέτη Περιβάλλοντος, τη Δημιουργία και Έκφραση (Εικαστικά, Δραματική Τέχνη, Μουσική, Φυσική Αγωγή) και την Πληροφορική.

Τα προγράμματα αυτά δεν νοούνται ως διακριτά αντικείμενα και δεν προτείνονται για αυτοτελή διδασκαλία, αλλά για τον προγραμματισμό και την υλοποίηση διερευνητικών δραστηριοτήτων διαθεματικού χαρακτήρα που έχουν νόημα και σκοπό για τα ίδια τα παιδιά.

Η επικοινωνία (αλληλεπίδραση και παρουσίαση δεδομένων με πολλούς τρόπους, όπως οι κατασκευές, η δραματοποίηση, το σχέδιο, οι πίνακες, τα σχεδιαγράμματα) και η τεχνολογία (μαγνητόφωνο, φωτογραφική μηχανή, κάμερα, υπολογιστής), διατρέχουν όλα τα προγράμματα και βοηθούν τη διαδικασία της μάθησης.

Στο νηπιαγωγείο εξακολουθεί να ισχύει η πρόταση για ελεύθερο παιχνίδι, ατομικό ή ομαδικό, σε ελκυστικά οργανωμένες γωνιές και υπαίθριους χώρους, επιτρέποντας τα παιδιά να αναπτύσσονται, να ανακαλύπτουν, να χρησιμοποιούν δημιουργικά υλικά και μέσα, να πειραματίζονται, να επικοινωνούν, να συνεργάζονται και να κοινωνικοποιούνται.Το διδακτικό περιβάλλον προσφέρεται για προβληματισμό, πειραματισμό, προσεγγίσεις εννοιών και ελκυστικές δραστηριότητες.

Ενδεικτικές διαφορές νηπιαγωγείου και δημοτικού σχολείου

Στο νηπιαγωγείο οι οργανωμένες δραστηριότητες αναπτύσσονται με τρόπο διαθεματικό γύρω από επιλεγμένα θέματα, τα οποία προσπαθούμε να ανταποκρίνονται στα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες των παιδιών.

Στο δημοτικό σχολείο η διδακτέα ύλη των γνωστικών αντικειμένων είναι εκ των προτέρων καθορισμένη.

Οι δραστηριότητες στο νηπιαγωγείο διεξάγονται πάντα με τη βοήθεια συγκεκριμένου υλικού με τη χρήση του οποίου τα παιδιά μαθαίνουν βιωματικά.

Στο δημοτικό τα μαθήματα γίνονται κυρίως με τη χρήση ενός συγκεκριμένου βιβλίου.

Στο νηπιαγωγείο δραστηριοποιείται άλλοτε ολόκληρο το τμήμα και άλλοτε μικρές ομάδες, ενώ στο δημοτικό τα μαθήματα αφορούν ολόκληρο το τμήμα.Οι δραστηριότητες στο νηπιαγωγείο οργανώνονται κυρίως με τη μορφή παιχνιδιού ενώ στο δημοτικό σπάνια παίρνουν παιγνιώδη μορφή.

Υπάρχει μέριμνα στο νηπιαγωγείο για εναλλαγή των δραστηριοτήτων από κινητικές σε καθιστικές και από ήρεμες σε θορυβώδεις, ενώ στο δημοτικό τα «πρωτεύοντα» μαθήματα διδάσκονται τις πρώτες ώρες που θεωρούνται περισσότερο παραγωγικές και τα «δευτερεύοντα» τις τελευταίες.

Στο νηπιαγωγείο οι δραστηριότητες πραγματοποιούνται στον κύκλο συζήτησης, στα τραπέζια εργασίας ή στις διάφορες γωνιές, ενώ στο δημοτικό σχολείο οι μαθητές εργάζονται σχεδόν πάντα καθισμένοι στο ίδιο θρανίο.

Στις αυθόρμητες δραστηριότητες του νηπιαγωγείου τα παιδιά έχουν απόλυτη ελευθερία σωματικών κινήσεων και έχουν την ευχέρεια επιλογής τόσο του είδους της δραστηριότητας όσο και του συμπαίκτη-συνεργάτη.Αντίθετα στο δημοτικό σχολείο η κίνηση μέσα στην τάξη θεωρείται ενοχλητική και οι ευκαιρίες για συνεργασία μεταξύ των μαθητών είναι σπάνιες, αφού οι περισσότερες δραστηριότητες είναι ατομικές.

Οι στόχοι του αναλυτικού προγράμματος του νηπιαγωγείου πραγματοποιούνται μέσα από την αλληλεπίδραση του παιδιού με το περιβάλλον της τάξης του.Οι στόχοι του αναλυτικού προγράμματος του δημοτικού σχολείου πραγματοποιούνται κυρίως με τη χρήση βιβλίων, τετραδίων και ατομικών εργασιών.Στο δημοτικό σχολείο φαίνεται ότι η επίδραση του περιβάλλοντος της τάξης δεν είναι καθοριστικής σημασίας για την ολοκλήρωση της μαθησιακής διαδικασίας.

Στο νηπιαγωγείο δεν έχουν θέση οι παραδοσιακές μορφές αξιολόγησης με τις οποίες αξιολογούνται κυρίως οι επιδόσεις στο γνωστικό τομέα. Η αξιολόγηση γίνεται μέσα από τον ατομικό φάκελο του παιδιού, όπου τοποθετούνται δείγματα από όλες τις δραστηριότητες του παιδιού.

Στο δημοτικό σχολείο αξιολογούνται οι γνώσεις των παιδιών, μέσα από τεστ και αριθμητική βαθμολογία.

Σημεία σύγκλισης των ΔΕΠΠΣ για το νηπιαγωγείο και το δημοτικό σχολείο

Εισάγεται η παράμετρος της διαθεματικότητας, η οποία διασυνδέει τα γνωστικά αντικείμενα.Δίνεται έμφαση στη διαδικασία. Οι δραστηριότητες που προτείνονται είναι ενδεικτικές και προκύπτουν από τα ενδιαφέροντα των παιδιών.Εισάγονται οι θεμελιώδεις έννοιες (αλληλεπίδραση, διάσταση, επικοινωνία, μεταβολή, ομοιότητα-διαφορά), οι οποίες προωθούν τη διαθεματικότητα.

Και στις δύο βαθμίδες αναπτύσσονται σχέδια εργασίας, τα οποία είναι «έρευνες» θεμάτων που επιλέγουν τα παιδιά.

Οι δραστηριότητες που αναπτύσσονται στο πλαίσιο αυτής της δράσης είναι βιωματικές και επικοινωνιακές, συνδέουν το πρόγραμμα με την καθημερινή πρακτική και το σχολείο με την τοπική κοινότητα.

Προτάσεις

Διαμορφώστε το χώρο της τάξης με πιο ευέλικτο και ελκυστικό τρόπο (ευχάριστα χρώματα, εργασίες των παιδιών, εικόνες από θέματα που ενδιαφέρουν τα παιδιά).Εισάγετε σε όλα τα διδακτικά αντικείμενα του προγράμματος παιγνιώδεις δραστηριότητες.Εμπλουτίστε το πρόγραμμα με δραστηριότητες αισθητικής αγωγής (εικαστικά, θεατρικό παιχνίδι, δραματοποίηση, τραγούδι, παραδοσιακά παιχνίδια).

Επιβραβεύετε όλες τις δεξιότητες των παιδιών και όχι μόνο το γνωστικό τομέα (ικανότητα συνεργασίας και επικοινωνίας, ταλέντο στη ζωγραφική, στο τραγούδι, τεχνικές δεξιότητες, επίλυση προβλημάτων, φαντασία).Επιτρέπετε μετά από μια κουραστική διδακτική δραστηριότητα, μια πιο χαλαρή στάση των παιδιών.