ΕΝΟΤΗΤΑ 55Όξυνση της πολιτικής κρίσης και η δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967

(1963-1974)

Οι πρωταγωνιστές της περιόδου 1963-1965

Σύγκρουση κυβέρνησης-Ανακτόρων

Κυβέρνηση• Νόμιμα εκλεγμένη με υψηλά

ποσοστά δημοφιλίας• Πολιτική καταυνασμού των

πολιτικών παθών• Μέτρα ανακούφισης λαϊκών

στρωμάτων (κεϋνσιανή πολιτική ΕΚ)

Παλάτι• Τοποτηρητής των αστικών

συμφερόντων μετά τον εμφύλιο• Φόβος για υποβάθμιση του

ρόλου του στη νεοελληνική κοινωνία• Θεωρεί πως ο στρατός είναι

πιστός στη μοναρχία

Εκλογές 1963-1964

ΙΟΥΛΙΑΝΑ (1965)

ΤΙ ΖΗΤΑ Ο ΛΑΟΣ ΤΟΝ ΙΟΥΛΙΟ ΤΟΥ 1965;• 1-1-4 (τελευταίο άρθρο Συντάγματος)=υπεράσπιση και αποδοχή

αστικής νομιμότητας• Περιορισμό της μοναρχίας• Περιορισμό των αμερικάνικων παρεμβάσεων στην ελληνική πολιτική

σκηνή• Αυξήσεις στα ημερομίσθια• Ατομικές ελευθερίες (κατάργηση παρασυνταγματικών και

παρακρατικών πρακτικών μετεμφυλιακής περιόδου)

Αφορμή σύγκρουσης Κυβέρνησης-Ανακτόρων• Η θέση του Υπουργού Εθνικής Αμύνης (δηλαδή ο έλεγχος του

στρατού)• Ο Κωνσταντίνος απαγορεύει στον Παπανδρέου να αναλάβει το

Υπουργείο• Ζητά να το αναλάβει πρόσωπο της δικής του εμπιστοσύνης• Κατηγορία για δράση αντιβασιλικής στρατιωτικής οργάνωσης στους

κόλπους του στρατού (υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ)

Παραίτηση Παπανδρέου

Φιλοκυβερνητική οπτική γωνία Φιλομοναρχική οπτική γωνία

Κυβερνήσεις αποστατών

• Πολιτικοί που εγκατάλειψαν τον Παπανδρέου- με διάφορους τρόπους-για να σχηματίσουν κυβερνήσεις συνεργασίας με την ΕΡΕ και την ανοχή της μοναρχίας• Διάσπαση Ένωσης Κέντρου• Αποτυχημένες απόπειρες συνέχισης του κοινοβουλευτικού βίου στη

χώρα• Φήμες για επικείμενο βασιλικό πραξικόπημα

Κυβερνήσεις αποστασίας

Συμφωνία Παπανδρέου-Κανελλόπουλου

Προκήρυξη εκλογών για Μάϊο 1967

Γιατι συμφώνησαν η ΕΚ και η ΕΡΕ;

• Αποφυγή βασιλικού πραξικοπήματος• Συνέχιση κοινοβουλευτισμού στη χώρα• Μυστική συμφωνία για στήριξη του ενός από τον άλλο και άρνηση

συνεργασίας με την Αριστερά (ΕΔΑ)

21 Απριλίου 1967

ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΟΙ;

Πιθανές Απαντήσεις

• Πιό γρήγοροι; • Πιό συνωμότες;• Πιό αποφασιστικοί;

ΙΔΕΑ (ΙΕΡΟΣ ΔΕΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ)

• Σκοπός του ΙΔΕΑ ήταν η πλήρης διάλυση του κομμουνιστικού κινήματος και η εγκαθίδρυση και αναπαραγωγή του στρατιωτικού μηχανισμού στην οργάνωση του αστικού μεταπολεμικού κράτους στην Ελλάδα ή, σύμφωνα με την ορολογία απόρρητου εσωτερικού εγγράφου του ίδιου του ΙΔΕΑ, η «δικτατορία του ΙΔΕΑ». Η αντίληψη και ουσιαστική θέση του ΙΔΕΑ ήταν η ταύτιση του στρατού με το έθνος και η πλήρης ανεξαρτησία του από την πολιτική εξουσία. Ουσιαστικός θεσμός έκφρασης των εθνικών συμφερόντων θα ήταν ο ίδιος ο ΙΔΕΑ, ενώ πουθενά στις θέσεις του ΙΔΕΑ δεν αναφέρεται η μοναρχία.

ΙΔΕΑ

• Ιδρύθηκε στις 25 Οκτωβρίου του 1944 στην Αθήνα από ένα εκπρόσωπο της «ΕΝΑ» (Ένωση Νέων Αξιωματικών) και έξι αντιπροσώπους της «Τρίαινας», που ήταν αντικομμουνιστικές και φιλοβασιλικές οργανώσεις, που είχαν ιδρυθεί από αξιωματικούς μονάδων του Ελληνικού Στρατού στη Μέση Ανατολή κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο• Το σπέρμα της οργάνωσης του ΙΔΕΑ ως αντίληψη εντοπίζεται κατά τον Β’

Π.Π., στη Μέση Ανατολή και ειδικότερα λίγο μετά την ίδρυση του στρατιωτικού συνδέσμου ΕΝΑ (Ένωση Νέων Αξιωματικών) που συγκροτήθηκε από μια ομάδα κατωτέρων στελεχών του ελληνικού στρατού, με σαφείς αντικομουνιστικούς σκοπούς, στη Διοίκηση των εκεί Σχολών ΓΚΕΣ (Γενικό Κέντρο Εκπαίδευσης Στρατιωτικών) τον Αύγουστο του 1943.

Τελικά, γιατί οι συνταγματάρχες;

• Διότι πολύ απλά κανείς δεν πίστευε πως ο στρατός είχε αυτονομηθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε να ενεργήσει αυτόνομα.• Ούτε φίλος του κοινοβουλευτισμού• Ούτε όμως και μοναρχικός/βασιλικός!• Ο στρατός αναλαμβάνει το ρόλο του εγγυητή της μετεμφυλιακής

τάξης πραγμάτων και λειτουργεί ως «κόμμα» της αστικής τάξης (σύμφωνα με τον Πουλαντζά)

Η ηγετική ομάδα της στρατιωτικής δικτατορίας

Δικαιολόγηση στρατιωτικής δικτατορίας και εκτροπής από κοινοβουλευτισμό

Ο ρόλος του βασιλιά

Τί θα έπρεπε να κάνει;

• Αν δε συνεργαζόταν, πιθανόν να είχε σώσει το θρόνο του και το κύρος της μοναρχίας• Αλλά από την άλλη θα αποδεχόταν τη μείωση της ισχύος του θεσμού

και άρα τα πρωτεία της κυβέρνησης και του κοινοβουλίου• Απειρία;• Αδυναμία;

Σχέσεις της χώρας με τη Δύση

Πολιτική πραξικοπηματιών

Αντιστασιακές ενέργειες κατά της δικτατορίας

ΚΟΡΥΦΩΣΗ ΑΝΤΙΔΙΚΤΑΤΟΡΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ

ΚΥΠΡΙΑΚΟ:ΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑΣ• Ιωαννίδης: ανατρέπει τον Παπαδόπουλο• Ευελπιστεί στη Διπλή Ένωση, δηλαδή στην εξαφάνιση της Κυπριακής

Δημοκρατίας από τον χάρτη των κρατών και στην Ένωση με την Ελλάδα• Πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, νόμιμα εκλεγμένου ηγέτη της

Κύπρου• Έχουν προηγηθεί απόπειρες δολοφονίας Μακαρίου από στρατιωτική

δικτατορία

Και οι Τούρκοι;

• Εγγυήτρια δύναμη στην Κύπρο σύμφωνα με τις συνθήκες• Η στρατιωτική δικτατορία δεν πιστεύει πως οι Τούρκοι θα επέμβουν,

αλλά ακόμη κι αν το κάνουν, θα είναι μία επέμβαση περιορισμένη (κατοχή λίγων εδαφών κλπ)• Πιθανές διαβεβαιώσεις από ΗΠΑ για συμπεριφορά Τούρκων

Εισβολή Αττίλα

Επιστροφή Καραμανλή από Παρίσι