Βασικές αρχές συλλογής, επεξεργασίας και διατήρησης σπόρων παραδοσιακών

ποικιλιών λαχανικών

Άγγελος ΚυρατζήςΛειτουργός Γεωργικών Ερευνών

Κλάδος Βελτίωσης Φυτών

Παραδοσιακές ποικιλίες (Landraces) - Χαρακτηριστικά

• Μακρόχρονη παρουσία σε μία γεωγραφική περιοχή• Διακριτή ταυτότητα, ιδιαίτερα χαρακτηριστικά • Υψηλός βαθμός αντοχής σε βιοτικούς και αβιοτικούς παράγοντες

(?)• Χαμηλός βαθμός αντοχής σε βιοτικούς παράγοντες (?)• Μέση απόδοση αλλά με ψηλό βαθμό σταθερότητας • Μεγαλύτερη προσαρμογή σε συστήματα βιολογικής γεωργίας ή

χαμηλών εισροών (παραδοσιακά γεωργικά συστήματα)• Παρουσιάζουν γονοτυπική και φαινοτυπική παραλλακτικότητα• Η γενετική σύνθεση τους δεν είναι σταθερή αλλά δυναμική• Δεν έχουν προκύψει από κάποιο πρόγραμμα βελτίωσης• Κατά κανόνα διατηρούνται από τους γεωργούς

Παραδοσιακές ποικιλίες (Landraces) - Χαρακτηριστικά

• Παρουσιάζουν γονοτυπική και φαινοτυπική παραλλακτικότητα– Δεν έχουν προκύψει από κάποιο πρόγραμμα βελτίωσης– Κατά κανόνα διατηρούνται από τους γεωργούς

• Η γενετική σύνθεση τους δεν είναι σταθερή αλλά δυναμική και μεταβάλλεται στο χώρο και στο χρόνο– Ανάλογα με το είδος– Ένταση των φυσικών και ανθρώπινων επιλογών– Τυχαίες προσμίξεις– Διασταυρώσεις με άλλο γενετικό υλικό– Μεταλλάξεις– Ανταλλαγή σπόρων μεταξύ γεωργών, κ.ά.

Συλλογή γενετικού υλικού

• Στόχος ενός προγράμματος συλλογής:– η συλλογή τουλάχιστον του 95% των

αλληλόμορφων γονιδίων που υπάρχουν σε ένα πληθυσμό σε συχνότητα μεγαλύτερη του 0,05

– Για επανεγκατάσταση, η συχνότητα των αλληλόμορφων γονιδίων να είναι παρόμοια με τη συχνότητα τους στο φυσικό περιβάλλον, στο σημείο συλλογής

(Marshal and Brown, 1975)

Συλλογή γενετικού υλικού• Πράξη: – Συλλογή σπόρων από όσο το δυνατό περισσότερα

φυτά– Τυχαία επιλογή των φυτών– Δεν λαμβάνεται υπόψη ο φαινότυπος– Συλλογή ίσου αριθμού σπόρων από κάθε φυτό– Συλλογή σπόρων από διαφορετικές ταξικαρπίες– Συλλογή ίσου αριθμού σπόρων από κάθε ταξικαρπία– Συλλογή 5000 σπόρων– Δεν συλλέγονται προσβεβλημένοι σπόροι από

ασθένειες και έντομα– Δεν συλλέγονται κούφιοι και συρρικνωμένοι σπόροι

Συλλογή γενετικού υλικού

• ΕξοπλισμόςΧάρτινες ή βαμβακερές σακούλες Φόρμες για δεδομένα συλλογήςΓραφική ύληΨαλίδια – μαχαίρια – πριόνια GPS – Χάρτες

Συλλογή γενετικού υλικούΔεδομένα συλλογής

Συλλογή γενετικού υλικού

• Συλλογή σπόρων όταν έχουν φτάσει στη φυσιολογική ωρίμανση– Αλλαγή χρώματος καρπών– Αλλαγή χρώματος σπόρων– Σπόροι σκληροί που αντέχουν στην πίεση των

δακτύλων

Επεξεργασία σπόρων

• Οι σπόροι (ή καρποί) φυλάγονται σε σκιερό, δροσερό μέρος με καλό αερισμό

• Σε περίπτωση δειγμάτων προσβεβλημένων με έντομα ή ασθένειες πρέπει να φυλάγονται σε διαφορετικό μέρος

• Καθαρισμός σπόρων το συντομότερο μετά τη συλλογή τους, ειδικά για είδη που οι σπόροι βρίσκονται μέσα σε σαρκώδεις καρπούς π.χ. ντομάτα, πεπόνι, μελιτζάνα

Καθαρισμός σπόρων

• Καθαρισμός όταν οι σπόροι είναι σκληροί • Προσεκτικός καθαρισμός ώστε να

φυλάσσονται μόνο υγιείς, καλά ανεπτυγμένοι σπόροι

• Αφαιρούνται όλα τα αδρανή υλικά, τα περιβλήματα σπόρων, κούφιοι και μη ανεπτυγμένοι σπόροι, προσβεβλημένοι σπόροι από έντομα και ασθένειες

Καθαρισμός σπόρων

• Υλικά– Τάβλες με λάστιχο– Κόσκινα– Στήλες αέρος – Αεριστήρες– Πετσέτες– Κουλιαστήρια– Πινέλα– Στερεοσκόπιο – Μεγεθυντικός φακός– Μαχαιριά – Πριόνια– Κούπες– Τσιμπίδες

Καθαρισμός σπόρων

Καθαρισμός σπόρων

Καθαρισμός σπόρων

Καθαρισμός σπόρων

Καθαρισμός σπόρων

Καθαρισμός σπόρων

Καθαρισμός σπόρων

Καθαρισμός σπόρων

Καθαρισμός σπόρων

Καθαρισμός σπόρων

Ξήρανση σπόρων

• Το ποσοστό υγρασίας σχετίζεται με τη μεταβολιτική δραστηριότητα

• Ψηλή υγρασία συνεπάγεται ψηλή μεταβολιτική δραστηριότητα και μικρή διάρκεια ζωής

• Πολύ ψηλό ποσοστό υγρασία προκαλεί σάπισμα των σπόρων

Ξήρανση σπόρων

• Δωμάτια ξήρανσης ή ψυγεία ξήρνασης με ρυθμιζόμενες συνθήκες θερμοκρασίας και σχετικής υγρασίας

• Silica gel • Χλωριούχο ασβέστιο• Κορεσμένα άλατα (Χλωριούχο ασβέστιο,

χλωριούχο λίθιο) • Ξήρανση στη σκιά

Ξήρανση σπόρων

Ξήρανση σπόρων

• Silica gel– Place dried self indicating blue silica gel in a desiccator or glass

jar with an airtight seal.– The weight of the silica gel used should be equal (or up to 3

time) to that of the seeds– Place the seeds in porous bags and keep them in close

proximity to the silica– Keep the desiccator at a cool temperature (20oC)– Change the silica gel daily or when colour change– Regenerate the silica gel by heating at 100oC until change

colour– Allow it to cool in a tight container before using it

Ξήρανση σπόρων

Ξήρανση σπόρων

• Calcium chloride– When the top layer of calcium chloride becomes

hard and shiny, turn it over so that the bottom part is at to the top.

– Once it becomes completely hard it should be disposed or can be used for making saturated salt soloutions

Ξήρανση σπόρων

• Shade drying– Efficient when RH below 40%– Lay seeds in a single layer on a linen sheet or on open

mesh racks placed in shade, ensuring the free circulation of air

– Any device that can increase the flow of air over seeds such as a fan will improve efficiency

– Cover seeds with a protective net to prevent predation by animals

– At night, wrap the linen sheet and keep in a cool room

Αποθήκευση σπόρων

• Αποθήκευση υγιών ξηρών σπόρων• Συσκευασία που να εμποδίζει την είσοδο αέρα• Συσκευασία με κατάλληλη σήμανση• Θερμοκρασίες φύλαξης– Από 4oC μέχρι -20oC

• Αποφυγή φύλαξης σπόρων υπό το μηδέν λόγο κινδύνου δημιουργία παγοκρυστάλλων στα κύτταρα εάν δεν έγινε σωστή ξήρανση

Αποθήκευση σπόρων

Αποθήκευση σπόρων

Αποθήκευση σπόρων

Αποθήκευση σπόρων

Βλάστηση σπόρων• Θερμοκρασία

– 20-30οC• Φως• Υγρασία υποστρώματος

– Τακτικές αρδεύσεις, όχι υπερβολικό νερό• Είδος υποστρώματος• Βάθος σποράς• Λήθαργος

– Χαμηλές θερμοκρασίες– Σκαριφικάρισμα– Φυτικές ορμόνες– Χημικές ουσίες– Φωτισμός

Βλάστηση σπόρων

Βλάστηση σπόρων

Βλάστηση σπόρων

• Μαρούλι (Φως) • Φακή/ Λαθούρι (Σκαριφικάρισμα)• Λάχανα (Ξέπλυμα σπόρων)• Βρώμη (Υγρή στρωμάτωση στους 5οC για πέντα με

δέκα μέρες)• Καρότο (Γιβεριλλίνη 50ppm)• Μελιτζάνα (Φως), (Νιτρικό κάλι)• Ντομάτα (Φως), (Νιτρικό κάλι)• Κιχώριο (Φως), (Νιτρικό κάλι)

Βλάστηση σπόρων

Βλάστηση σπόρων

Ευχαριστώ για την προσοχή σας