««ΠιλοτικήΠιλοτική ΚαλλιέργειαΚαλλιέργειαΑρωματικώνΑρωματικών ΦυτώνΦυτών στοστο ΝομόΝομό

ΦλώριναςΦλώρινας»»

Δρ. Ελένη ΜαλούπαΤακτική Ερευνήτρια ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.

Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.)Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης Αυτοφυών και

Ανθοκομικών Ειδών – Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων

570 01 Θέρμη, Θεσσαλονίκη, Τ.Θ. 60 125, e-mail:bbgk@bbgk.gr

Τα ερωτήματαΑξιοποίησηΑξιοποίηση τηςτης ελληνικήςελληνικής χλωρίδαςχλωρίδας

AAναγκαιότηταναγκαιότητα υλοποίησηςυλοποίησης τουτου προγράμματοςπρογράμματος

ΔράσειςΔράσεις πουπου υλοποιήθηκανυλοποιήθηκαν

ΑποτελέσματαΑποτελέσματα έωςέως σήμερασήμερα

ΠιλοτικήΠιλοτική εφαρμογήεφαρμογή τουτου προγράμματοςπρογράμματος

ΣυμπεράσματαΣυμπεράσματα μέχριμέχρι σήμερασήμερα

Τίτλος ερευνητικού έργου

Επισήμανση, Συλλογή, Αναπαραγωγή και Ταυτοποίηση γιατην Προσαρμογή Πιλοτικής Καλλιέργειας στο Ν. ΦλώριναςΕπιλεγμένων Βιοτύπων Αρωματικών και Φαρμακευτικών

Ειδών της Ελληνικής Χλωρίδας

Φορέας Υλοποίησης

ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.- Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης Αυτοφυών καιΑνθοκομικών Ειδών

Ερευνητική ομάδα

Δρ. Ελένη Μαλούπα, Τακτική Ερευνήτρια,επιστημονικώς υπεύθυνηΔρ. Κατερίνα Γρηγοριάδου, Γεωπόνος, αναπαραγωγή φυτώνΖερβάκη Δήμητρα, ΜΒΑ, Γεωπόνος, διαχείριση προγραμμάτωνΠαπαναστάση Κατερίνα, MSc, Γεωπόνος, υπεύθυνη φυτωρίουΚαρύδας Αντώνης, MSc, Γεωπόνος, συστηματική βοτανική

Πλούσια χλωρίδα > 6.000 αυτοφυή φυτικά είδη

Ποσοστό ενδημισμού μεταξύ 8-18 % (> 700 ενδημικά είδη)

Ποσοστό 7-20 % της Ελληνικής χλωρίδαςαρωματικά / φαρμακευτικά είδη

Tα ελληνικά αρωματικά / φαρμακευτικά είδηείναι μοναδικά στον κόσμο, όμως έχουν ερευνηθείελλιπώς.

Ελληνική Χλωρίδα

ΠροϊόνταΠροϊόντα μεγάληςμεγάλης οικονομικήςοικονομικής σημασίαςσημασίας

ΔιακοπήΔιακοπή συλλογήςσυλλογής αυτοφυώναυτοφυών πληθυσμώνπληθυσμών

ΚίνητραΚίνητρα γιαγια τηντην καλλιέργειακαλλιέργεια καικαι εμπορίαεμπορίατουςτους

ΕνίσχυσηΕνίσχυση τηςτης εφαρμοσμένηςεφαρμοσμένης καικαιβιομηχανικήςβιομηχανικής έρευναςέρευνας-- τυποποίησητυποποίηση

Αειφορική αξιοποίηση Φυτογενετικών πόρων

Ερευνητικό πρόγραμμαΜελέτηΜελέτη πέντεπέντε αυτοφυώναυτοφυών αρωματικώναρωματικών ειδώνειδών

στοστο ΝομόΝομό ΦλώριναςΦλώρινας

1. Συλλογή αυτοφυών αρωματικών ειδών

2. Δημιουργία πρωτοκόλλων αναπαραγωγής

3. Εγκατάσταση πιλοτικού επιδεικτικού αγρού

4. Δημιουργία πρωτοκόλλων καλλιέργειας

5. Αξιολόγηση ως προς την παραγωγή πρώτης ύλης

6.Συλλογή δειγμάτων ξηρής δρόγης

Φυτικό Υλικό

Origanum vulgareOriganum vulgaresubsp. subsp. hirtumhirtum

ΡίγανηΡίγανη

Melissa officinalis Melissa officinalis ΜελισσόχορτοΜελισσόχορτο

Sideritis scardica Sideritis scardica ΤσάιΤσάι τουτου βουνούβουνού

Thymus longicaulis Thymus longicaulis ΘυμάριΘυμάρι

Thymus sibthorpiiThymus sibthorpii --ΘυμάριΘυμάρι

Salvia fruticosa Salvia fruticosa ΦασκόμηλοΦασκόμηλο

Συλλογές Φυτικού ΥλικούΔιατήρηση σε μητρικές φυτείες

Το Πιλοτικό ΠρόγραμμαΑγενής αναπαραγωγή με συμβατικέςκαι βιοτεχνολογικές μεθόδους

Έρευνα για την αναπαραγωγή του μητρικούφυτικού υλικού

Melissa officinalis Melissa officinalis ΜελισσόχορτοΜελισσόχορτο

Thymus longicaulis Thymus longicaulis subsp.subsp. chaubardii chaubardii --ΘυμάριΘυμάρι

Μοσχεύματα μαλακού ξύλου(κορυφές και μεσογονάτια)

2.000 ppm ΙΒΑτύρφη:περλίτης 1:3Ριζοβολία 12 μέρες

100%

Μοσχεύματα μαλακού ξύλου(κορυφές και μεσογονάτια)

4.000 ppm ΙΒΑτύρφη:περλίτης 1:3Ριζοβολία : 15 μέρες

100%

Origanum vulgareOriganum vulgaresubsp. subsp. hirtumhirtum

ΡίγανηΡίγανηΜοσχεύματα μαλακού ξύλου

(κορυφής)1.000 ppm ΙΒΑ

τύρφη:περλίτης 1:3Ριζοβολία 15 μέρες

100%

Πρωτόκολλα ΑναπαραγωγήςΕίδος

ΤΤhymus longicaulis subsp. chaubardii

Οικογένεια Lamiaceae

Τρόπος αναπαραγωγής Αγενής, μόσχευμα

Είδος μοσχεύματος Μαλακού ξύλου-κορυφής

Εποχή κοπής Τα μοσχεύματα λαμβάνονται τον Ιανουάριο-Φεβρουάριο αφού τα μητρικά φυτά, που βρίσκονται σεφυτοδοχεία, παραμείνουν για 1-1,5 μήνα στο θερμοκήπιο προκειμένου να αναπτυχθούν βλαστικά. Μοσχεύματαμπορούν επίσης να ληφθούν την άνοιξη.

Μήκος μοσχεύματος 5-7 cm

Ορμόνη ριζοβολίας Καλύτερα αποτελέσματα δίνει η συγκέντρωση 4000 ppm IBA (Η αυξίνη ΙΒΑ είναι αδιάλυτη σε νερό, οπότεδιαλύεται πρώτα σε αλκοόλη και μετά γίνεται προσθήκη νερού μέχρι τελικού επιθυμητού όγκου. Το τελικόδιάλυμα περιέχει 50% αλκοόλη. Η αλκοόλη προσφέρει εκτός των άλλων και μια σχετική απολύμανση στη βάσητου μοσχεύματος και το προστατεύει από την ανάπτυξη παθογόνων οργανισμών)

Υπόστρωμα ριζοβολίας Το καλύτερο υπόστρωμα ριζοβολίας ήταν το μίγμα περλίτης : τύρφη (3:1). Η τύρφη θα πρέπει να είναι τύπουTS1 μη εμπλουτισμένη με θρεπτικά στοιχεία. Προτείνεται η χρήση τέτοιας απλής τύρφης η οποία δεν θαπροκαλέσει προβλήματα στα νεαρά ακόμα ριζίδια. Γενικά η χρήση της τύρφης στο μίγμα συμβάλλει στηναποφυγή καταπόνησης κατά τη μεταφύτευση του ριζοβολημένου μοσχεύματος και στην καλύτερη ανάπτυξη του.

Συνθήκες ριζοβολίας Υδρονέφωση (80-90% Σ.Υ.)

Διάρκεια ριζοβολίας Γενικά η ριζοβολία διαρκεί 15 ημέρες.

Ποσοστό ριζοβολίας Τα μοσχεύματα ριζοβόλησαν σε ποσοστό 100 %. Ο μέσος αριθμός ριζών ήταν 12.4 ανά μόσχευμα και το μέσομήκος 2.0 cm.

Ρυθμός απόδοσης μητρικώνφυτών

Η απόδοση ενός αναπτυγμένου φυτού σε μεγάλη γλάστρα (~9L) είναι περίπου 20-30/ 20 μέρες. Μετά τις 20 μέρες υπάρχει αναβλάστηση και μπορεί να γίνει λήψη μοσχευμάτων. Επιπλέον, οι κορυφές των ριζοβολημένωνεκφύτων μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως μοσχεύματα.

Έρευνα για την αναπαραγωγή τουμητρικού φυτικού υλικού

Ποσοστό ριζοβολίας 80%

Προβλήματα ανάπτυξηςμυκητολογικών ασθενειών μετά την

έξοδο την υδρονέφωση

Απαιτεί εδικές συνθήκες ριζοβολίας(ΣΥ ≤ 80%) και άρδευσης

Sideritis scardica Sideritis scardica ΤσάιΤσάι τουτου βουνούβουνού

Salvia fruticosa Salvia fruticosa ΦασκόμηλοΦασκόμηλο

Αναπαραγωγή αρχικά μειστοκαλλιέργεια (in vitro)

Υπόστρωμα ΜS με 1,33μΜ ΒΑ και0,15 μΜ ΙΒΑ

Ριζοβολία σε υπόστρωμα MS με 5,4 μΜ ΝΑΑ

Ειδικές συνθήκες σκληραγώγησηςστο θερμοκήπιο (δροσερό

περιβάλλον, ΣΥ ≤ 80% για 7 ημέρες

Στρατηγική ΑξιοποίησηςΑρωματικών/Φαρμακευτικών Ειδών

Κέντρο εφαρμογής αποτελεσμάτωνέρευνας

Βιοχημικό Εργαστήριο,Εργαστήριο μοριακής βιολογίας,Εργαστήριο αναπαραγωγήςΦυτώριο-Πειραματικοί Αγροί

1. Καταγραφή, Συλλογή και ΑναπαραγωγήΑρωματικών ειδών

ΜεταφοράΜεταφορά τεχνογνωσίαςτεχνογνωσίας

ΠαραγωγοίΠαραγωγοί-- επιχειρήσειςεπιχειρήσεις

ΠροϊόνταΠροϊόντα υψηλήςυψηλής αξίαςαξίας

2. Σύνταξη πρωτοκόλλων αναπαραγωγής

3. Σύνταξη πρωτοκόλλων καλλιέργειας

4. Μεταποίηση προϊόντωνπρωτογενούς παραγωγής

Μαζική αναπαραγωγή μητρικούυλικού

Πιλοτική εφαρμογή καλλιεργειών στοναγρό

Επιλογή αγροτεμαχίου και αγρότη κατόπιν διαγωνισμού

Φύτευση πέντε ειδών σε πέντε στρέμματα (ένα στρέμμα

για κάθε είδος)

Εφαρμογές βιολογικής λίπανσης:

Μάρτυρας

ΒIOSOL (βιολογικού σκεύασμα με ολικό άζωτο 6-8%, φωσφορικός ανυδρίτης P2O5 0,5-1,5%, οξείδιο του καλίουΚ2Ο 1-3%, οργανική ουσία 80-90%) 80 kg/στρ

Ανόργανη λίπανση6 kg N + 1 kg P2O5 + 2 kg K2O/στρ(ποσότητες Ν, P, K που περιέχονται στο ΒIOSOL)

Πυκνότητα φύτευσης 0,70 m X 0,30 m (3.600 φυτά/στρ)

Συγκομιδή στην πλήρη ανθοφορία, τον μήνα Ιούλιο, απόδοση 1500 – 1900 kg/στρ ξηρής βιομάζας, διάρκεια καλλιέργειας 10-12 έτη

Δυνατή η ξηρική καλλιέργεια, αυξημένες αποδόσειςμε άρδευση

Πιθανότητα 2 συγκομιδών / έτος

Οργανική λίπανση (BIOSOL) αύξησε τηνστρεμματική απόδοση ξηρής δρόγης σε σχέση με τηνανόργανη λίπανση

Πιλοτική εφαρμογή καλλιεργειών στον αγρόΡίγανη

Πιλοτική εφαρμογή καλλιεργειών στον αγρόΡίγανη

Πυκνότητα φύτευσης 0,70 Χ 0,30-0,40 m (3.600 – 4.000 φυτά/ στρ)

Συγκομιδή υπέργειου μέρους πριν την άνθιση. Μέχρι 3 συγκομιδές τον χρόνο. Διάρκεια καλλιέργειας 6-8 έτη.

Απαραίτητη η άρδευση σε περιπτώσεις ανομβρίας

Απόδοση 500-600 kg/ στρ ξηρής δρόγης

Λίπανση (ανόργανη ή οργανική σε περίπτωση βιολογικήςκαλλιέργειας) συνιστάται καθώς παράγεται μεγάλη ποσότηταβιομάζας.

Πιλοτική εφαρμογή καλλιεργειών στον αγρόΜελισσόχορτο

Πιλοτική εφαρμογή καλλιεργειών στον αγρόΜελισσόχορτο

Πυκνότητα φύτευσης 0,70 - 1 m X 0,50 – 0,6 m (2.200 φυτά/στρ)

Συγκομιδή στην πλήρη ανθοφορίαΑπρίλιο- Μάιο, απόδοση 350-400 kg/ στρ ξηρής δρόγης, διάρκειακαλλιέργειας 10-12 έτη

Ξηρική καλλιέργεια

Πιθανότητα συγκομιδής και τονΣεπτέμβριο

Ανόργανη (ή οργανική σεπερίπτωση βιολογικώνκαλλιεργειών) λίπανση συνιστάταιγια αυξημένες αποδόσεις

Πιλοτική εφαρμογή καλλιεργειών στον αγρόΦασκόμηλο

Πιλοτική εφαρμογή καλλιεργειών στον αγρόΦασκόμηλο

Πυκνότητα φύτευσης 0,70 - 1 m X 0,25 – 0,35 m (έως5.000 φυτά/στρ)

Επιλογή ορθόκλαδων βιότυπων

Συγκομιδή στην πλήρη ανθοφορία Μάιο – Ιούνιο (σεπερίπτωση αρδευόμενης καλλιέργειας δεύτερη και Τρίτησυγκομιδή) απόδοση 150 -200 kg/ στρ ξηρής δρόγης, διάρκεια καλλιέργειας 6-8 έτη

Ξηρική καλλιέργεια, αξιοποιεί το νερό για αυξημένεςαποδόσεις

Δεν απαιτεί λίπανση, καλλιέργεια σε στραγγερά εδάφη

Πιλοτική εφαρμογή καλλιεργειών στον αγρόΘυμάρι

Πιλοτική εφαρμογή καλλιεργειών στον αγρόΘυμάρι

Πυκνότητα φύτευσης 0,70 - 1 m X 0,50 – 0,6 m (2.000 -2.500 φυτά/στρ)

Απαιτείται αγενής αναπαραγωγή λόγωανομοιομορφίας φυτικού υλικού σε υλικόαπό σπόρο

Υψόμετρο >600 mΣυγκομιδή στην πλήρη ανθοφορία Ιούνιοαπόδοση 150 kg/ στρ ξηρής δρόγης, διάρκεια καλλιέργειας 10-12 έτη

Ξηρική καλλιέργεια, αξιοποιεί το νερό σεπεριπτώσεις ανομβρίας

Δεν απαιτεί λίπανση, καλλιέργεια σεπετρώδη, στραγγερά εδάφη

Πιλοτική εφαρμογή καλλιεργειών στον αγρόΤσάι του βουνού

Πιλοτική εφαρμογή καλλιεργειών στον αγρόΤσάι του βουνού

Πίνακας 1: Μετρήσεις στους πιλοτικούς αγρούςύψος και διάμετρος / φυτό, 1ο έτος, 1η συγκομιδή

ΕΙΔΟΣΜΑΡΤΥΡΑΣ

ΟΡΓΑΝΙΚΗΛΙΠΑΝΣΗ -

BIOSOL

ΑΝΟΡΓΑΝΗΛΙΠΑΝΣΗ

Ύψος (cm) 48,3 ± 2,3 49,8 ± 2,1 44,0 ± 1,7Ρίγανη

Διάμετρος (cm) 42,0 ± 9,6 42,5 ± 1,6 34,5 ± 4,2

Ύψος (cm) 49,8 ± 1,0 42,3 ± 2,8 51,5 ± 4,7Μελισσόχορτο

Διάμετρος (cm) 74,0 ± 9,5 69,5 ± 4,7 79,5 ± 3,7

Ύψος (cm) 15,5 ± 1,8 13,8 ± 1,5 14,5 ± 2,8ΘυμάριTh. longicaulissubsp. chaubardii Διάμετρος (cm) 36,3 ± 2,1 37,5 ± 3,2 36,0 ± 2,5

Ύψος (cm) 20,0 ± 2,0 20,0 ± 2,4 18,3 ± 2,1Φασκόμηλο

Διάμετρος (cm) 48,0 ± 3,1 44,3 ± 2,2 35,0 ± 5,3

Ύψος (cm) 56,3 ± 5,2 - -Σιδερίτης

Διάμετρος (cm) 45,5 ± 3,7 - -

Πίνακας 2: Μετρήσεις στους πιλοτικούς αγρούςνωπό και ξηρό βάρος / φυτό, 1ο έτος, 1η συγκομιδή

ΕΙΔΟΣΜΑΡΤΥΡΑΣ

ΟΡΓΑΝΙΚΗΛΙΠΑΝΣΗ -

BIOSOL

ΑΝΟΡΓΑΝΗΛΙΠΑΝΣΗ

Νωπό Βάρος (g) 38,3 ± 4,5 34,1 ± 3,5 27,0 ± 1,3Ρίγανη

Ξηρό Βάρος (g) 22,2 ± 2,5 20,2 ± 1,9 15,0 ± 1,0

Νωπό Βάρος (g) 194,2 ± 51,4 216,9 ± 19,7 229,2 ± 9,8Μελισσόχορτο

Ξηρό Βάρος (g) 90,9 ± 23,3 98,7 ± 8,0 98,5 ± 5

Νωπό Βάρος (g) 17,8 ± 1,6 21,8 ± 4,6 18,8 ± 2,7ΘυμάριTh. longicaulissubsp. chaubardii Ξηρό Βάρος (g) 8,3 ± 0,9 9,5 ± 1,6 8,3 ± 1,2

Νωπό Βάρος (g) 239,3 ± 54,2 360,3 ± 64,4 337,0 ± 97,2Φασκόμηλο

Ξηρό Βάρος (g) 105,8 ± 27,8 139,8 ± 20,6 138,0 ± 42,6

Νωπό Βάρος (g) 36,3 ± 5,8 - -Σιδερίτης

Ξηρό Βάρος (g) 18,5 ± 3,9 - -

Ανάγκεςκαταναλωτών

Τελικόπροϊόν

ΟριζόντιαΟριζόντιαεπικοινωνίαεπικοινωνία

Επιχειρηματίας

Παραγωγός(συμβολαιακή καλλιέργεια)

ΚάθετηΚάθετηεπικοινωνίαεπικοινωνία

ΕφαρμοσμένηΈρευνα

Νομός Φλώρινας περιοχή στην οποία τα αρωματικάφυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εναλλακτική

καλλιέργεια

Από τα φυτικά είδη που μελετήθηκαν :

πρωτόκολλα αγενούς αναπαραγωγής για 4 από τα 5 (ρίγανη, μελισσόχορτο, θυμάρι, φασκόμηλο)αγενής αναπαραγωγή για το τσάι του βουνού

(ιστοκαλλιέργεια, πιο ακριβή μέθοδος)πρωτόκολλα καλλιέργειας προσαρμοσμένα στο

νομό Φλώρινας και για τα 5 είδη για συμβατική καιβιολογική καλλιέργεια.

Συμπεράσματα

με γνώσηκαι με σύνεση

Να διαχειριζόμαστε

Σας ευχαριστώ πολύ

τη φυσική κληρονομιά μας