Ο ΔΕΙΚΤΗΣ ΘΑΝΑΤΩΝ ΚΑΙ ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑΣ

Η παρακολούθηση του επιδημιολογικού δείκτη θανάτων και θνησιμότητας,

ο οποίος είναι ένας εκ των πέντε κυρίων δεικτών που υποδεικνύει το Ευρωπαϊκό

Παρατηρητήριο ως σημαντικούς για την εκτίμηση της κατάστασης του φαινομένου

των ναρκωτικών, ξεκίνησε με την ίδρυση του ΕΚΤΕΠΝ Κύπρου, το 2004.

Η Ομάδα Εργασίας του δείκτη αποτελείται από εκπρόσωπους της Αστυνομίας

(ΥΚΑΝ), του Κρατικού Χημείου, της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας, της Μονάδας

Παρακολούθησης Υγείας του Υπουργείου Υγείας, της Στατιστικής Υπηρεσίας, των

Τμημάτων Ατυχημάτων και Επειγόντων Περιστατικών στα δημόσια νοσηλευτήρια και

του Τμήματος Γ’ της Αστυνομίας. Από την διαχρονική επισκόπηση των θανάτων από

το ΕΚΤΕΠΝ Κύπρου, προκύπτουν οι εξής εκτιμήσεις:

• Από το 2004 μέχρι το τέλος του 2010, συνολικά έχουν καταγραφεί επίσημα 110 θάνατοι οφειλόμενοι άμεσα ή έμμεσα στη χρήση παράνομων ουσιών εξάρτησης1.

• Οι άμεσοι θάνατοι για την ίδια χρονική περίοδο ήταν 71. Δεν παρατηρούνται αυξητικές ή μειωτικές τάσεις στους θανάτους διαχρονικά, με σταθερό μέσο όρο 10 άμεσων θανάτων ετησίως.

• Τα οπιούχα και συγκεκριμένα η ηρωίνη, φαίνεται να ευθύνεται για τη μεγάλη πλειοψηφία των θανάτων.

• Το προφίλ του (άμεσα) θανόντα είναι: άντρας, Eλληνοκύπριος, 31 ετών, χρήστης οπιούχων (πολλαπλών ουσιών).

ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

Ο ΔΕΙΚΤΗΣ ΘΑΝΑΤΩΝ ΚΑΙ ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑΣ 01

Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 02

Η ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΑ ΕΤΗ 2009-2012 03

ΕΡΕΥΝΑ: ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΠΑΡΑΝΟΜΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΜΑΘΗΤΕΣ ΛΥΚΕΙΩΝ 04

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ 07

ΝΕΑ ΣΥΝΘΕΣΗ ΑΝΤΙΝΑΡΚΩΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΚΥΠΡΟΥ ΑΣΚ 07

ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ 2009-2012 08

ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ 12

ΠΗΓΕΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ 14

ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ 15

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΜΑΡΤΙΟΣ-ΜΑΙΟΣ 2011 16

ISSN 1450-3794

1. Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο, οι θάνατοι που προκύπτουν σε σύντομο χρονικό διάστημα και ως άμεση συνέπεια της κατανάλωσης μίας ή περισσοτέρων παράνομων εξαρτησιογόνων ουσιών, ακόμη και όταν η κατανάλωση αυτή έγινε σε συνδυασμό με την λήψη αλκοόλης ή ψυχοφαρμάκων όπως συχνά συμβαίνει, συγκαταλέγονται στους άμεσους θανάτους (DRD). Άλλα περιστατικά, όπως οι θάνατοι που είναι αποτέλεσμα τροχαίου ατυχήματος, δολοφονίας η ανθρωποκτονίας με φονικό όργανο κλπ., όπου εντοπίζεται η χρήση ναρκωτικών στον θανόντα αλλά δεν έχει συμβεί υπέρδοση ή δηλητηρίαση και η ουσία(ες) δεν είναι η άμεση αιτία του θανάτου, εμπίπτουν στους έμμεσους θανάτους. Οι έμμεσοι θάνατοι δεν αποτελούν ισχυρά επιδημιολογικά δεδομένα για τον προσδιορισμό του κινδύνου από τις ουσίες, αν και παραμένουν χρήσιμα δεδομένα για την εκτίμηση του έμμεσου επιπολασμού των ουσιών, και σε συνδυασμό με άλλα επιδημιολογικά δεδομένα συμβάλουν στην εκτίμηση της επίδρασης των ουσιών στην δημόσια υγεία.

Στις πιο κάτω γραφικές παραστάσεις φαίνεται η διαχρονική πορεία των θανάτων από ναρκωτικά στην Κύπρο για τα έτη 2004 μέχρι 2010. Το σχ. 1 παρουσιάζει τους άμεσους θανάτους σε σχέση με τους έμμεσους ανά έτος, και διαφαίνεται ότι αν και οι έμμεσοι θάνατοι τείνουν να διακυμαίνονται, οι άμεσοι θάνατοι που σχετίζονται με την χρήση ουσιών τηρούν μία σχετικά σταθερή πορεία. Στο σχ. 2 παρουσιάζονται οι ηλικίες των θανόντων για τα έτη 2004-2010, και εδώ διαφαίνεται ότι οι πλείστοι θανόντες βρίσκονταν στην ηλικιακή ομάδα 25-29 ετών (πράσινο τμήμα). Εάν λάβουμε υπόψη τα δεδομένα από το δείκτη αίτησης θεραπείας, που αναφέρουν ότι ο μέσος χρήστης διανύει μία πορεία χρήσης περίπου 7 ετών προτού αιτηθεί θεραπείας, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι πολλοί από τους νέους 25-29 ετών, δυστυχώς δεν ολοκληρώνουν την πορεία αυτή μέχρι να φτάσουν στο σημείο να ζητήσουν βοήθεια. Πρόκειται δηλαδή για μία ευάλωτη ηλικία, στην οποία οι παρεμβάσεις μείωσης της βλάβης και η σχετική εκπαίδευση θα ενίσχυαν τις πιθανότητες του νεαρού χρήστη να είναι ακόμη ζωντανός και να ζητήσει βοήθεια.

ΣΧ. 1: ΘΑΝΑΤΟΙ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΟΙ ΜΕ ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ, 2004 -2010

Πηγή: ΕΚΤΕΠΝ, 2011

ΣΧ.2: ΗΛΙΚIΕΣ AΜΕΣΑ ΘΑΝOΝΤΩΝ 2004-2010

Πηγή: ΕΚΤΕΠΝ, 2011

Απώτερος στόχος της Ομάδας Εργασίας για τον Δείκτη Θανάτων και Θνησιμότητας είναι η πραγματοποίηση έρευνας για την θνησιμότητα που σχετίζεται με την χρήση ουσιών στην Κύπρο, κάτι που όπως αναφέρθηκε νωρίτερα θα δώσει μια ακόμη πιο ολοκληρωμένη εικόνα της πραγματικής έκτασης του φαινόμενου.

Η ΚΑΤAΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ Στην Ευρώπη σημειώθηκε ραγδαία αύξηση των οφειλόμενων στα ναρκωτικά θανάτων στη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990, παράλληλα με την αύξηση της χρήσης ηρωίνης και της ενέσιμης χρήσης και έκτοτε οι θάνατοι παρέμειναν σε υψηλά επίπεδα. Στο Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γερμανία, χώρες οι οποίες αναφέρουν τους περισσότερους θανάτους στην Ευρώπη, παρατηρείται αύξηση των θανάτων σε ετήσια βάση από το 2003 και το 2006 αντίστοιχα. Αύξηση αναφέρεται και από άλλες χώρες (π.χ. Γαλλία, Φινλανδία, Νορβηγία) (ΕΚΠΝΤ, 2010).

Το φαινόμενο του σταθερά υψηλού αριθμού θανάτων από ναρκωτικά όπως φαίνεται από τις αναφορές των κρατών-μελών είναι δύσκολο να ερμηνευτεί, ιδίως εάν ληφθούν υπόψη οι άλλες ενδείξεις περιορισμού της ενέσιμης χρήσης ναρκωτικών και η αύξηση του αριθμού των χρηστών οπιοειδών που έρχονται σε επαφή με κέντρα απεξάρτησης και υπηρεσίες μείωσης των επιβλαβών συνεπειών στην Ευρώπη. Το εν λόγω φαινόμενο θα μπορούσε να αποδοθεί σε διάφορους πιθανούς παράγοντες, ο ρόλος των οποίων απαιτεί περαιτέρω διερεύνηση, όπως στα αυξημένα επίπεδα πολλαπλής χρήσης ουσιών και συμπεριφορών υψηλού κινδύνου, στην αύξηση του αριθμού των υποτροπών μεταξύ αποφυλακισμένων χρηστών οπιοειδών ή χρηστών που ολοκληρώνουν προγράμματα απεξάρτησης, ή και στη γήρανση του πληθυσμού των χρηστών, οι οποίοι κάνουν χρόνια χρήση και άρα γίνονται πιο ευάλωτοι. Ενδεικτικό είναι ότι πολλές χώρες (π.χ. Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ισπανία) αναφέρουν αυξημένα ποσοστά θυμάτων ηλικίας άνω των 35 ετών, γεγονός που αντικατοπτρίζει την ανοδική τάση ως προς τη μέση ηλικία των θανάτων που οφείλονται στις παράνομες εξαρτησιογόνες ουσίες.

Στον πιο κάτω πίνακα (σχ. 3), γίνεται σύγκριση της θνησιμότητας από τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών σε όλη την Ευρώπη. Αξίζει να σημειωθεί όμως ότι η θέση της Κύπρου (CY) υπολογίστηκε με βάση το μέσο όρο για μία τριετία, εφόσον δεν έχει ακόμη πραγματοποιηθεί έρευνα θνησιμότητας καθαυτή στην χώρα μας.

Όπως διαφαίνεται στο σχ. 3, η Κύπρος σε αναλογία πληθυσμού βρίσκεται κάπου στο μέσο όρο της Ε.Ε. στους θανάτους που σχετίζονται με τα ναρκωτικά. Τα υψηλότερα ποσοστά διεκδικεί η Νορβηγία και τα χαμηλότερα η Ρουμανία, όμως πρέπει να παραμένει υπόψη το γεγονός ότι τα δεδομένα βασίζονται συχνά σε διαφορετικούς εθνικούς ορισμούς του θανάτου από τις ουσίες.

Η ΕΘΝΙΚH ΣΤΡΑΤΗΓΙΚH ΓΙΑ ΤΑ EΤΗ 2009-2012Τα εθνικά δεδομένα μέχρι σήμερα υποδεικνύουν την ανάγκη για έγκαιρες παρεμβάσεις πρόληψης, θεραπείας και μείωσης της βλάβης, όπως π.χ. εκπαίδευση των χρηστών και των επαγγελματιών για την αντιμετώπιση της υπέρδοσης, εναλλακτικές επιλογές στην θεραπεία απεξάρτησης και τη θεραπεία με υποκατάστατα, δημιουργία επιτηρούμενων χώρων κατανάλωσης των ουσιών, τροποποιήσεις στο νομικό πλαίσιο κλπ. Υπάρχουν διάφοροι τομείς σε πολλά επίπεδα δηλαδή, όπου η έγκαιρη παρέμβαση θα μείωνε ή τουλάχιστον θα αναχαίτιζε κάπως το ενδεχόμενο των θανάτων από τη χρήση ουσιών.

Εφόσον η πολυπαραγοντική φύση του φαινομένου της ουσιοεξάρτησης συνεπάγεται της σφαιρικής αντιμετώπισης και όχι των μεμονωμένων δράσεων, το γεγονός αυτό αντικατοπτρίζεται και στα μέτρα αντιμετώπισης των θανάτων από παράνομες ουσίες εξάρτησης που προτείνονται στην Εθνική Στρατηγική (2009-2012) για τα ναρκωτικά (ΑΣΚ, 2009).

Για παράδειγμα, στον τομέα της πρόληψης, το πρόγραμμα “FreD goes net” (στόχος ΣΤ’, δράση 1) δίνει την ευκαιρία πρώιμης παρέμβασης σε μια ευάλωτη ομάδα, τους νέους που συλλαμβάνονται για πρώτη φορά. Θα ήταν σίγουρα θετική εξέλιξη να ανακοπεί η πορεία προς την προβληματική χρήση σε αυτό το στάδιο, προτού ο νέος έρθει αντιμέτωπος με σοβαρότερα προβλήματα υγείας και συμπεριφοράς.

Στον τομέα της θεραπείας, η διαμόρφωση θεραπευτικών προγραμμάτων χαμηλού ουδού («low threshold», στόχος Β’, δράση 1) θα σήμαινε τη διεύρυνση της πιθανότητας να γίνει ο χρόνιος και προβληματικός χρήστης αποδεκτός σε πρόγραμμα απεξάρτησης. Επίσης, η λειτουργία ολοκληρωμένης δομής τοξικοεξάρτησης με αποτοξίνωση, απεξάρτηση και υποκατάσταση (στόχος

ΣΧ. 3: ΠΟΣΟΣΤΑ ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΩΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΩΝ ΘΑΝΑΤΩΝ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ ΑΝΑ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΟ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ ΗΛΙΚΙΑΣ 15-64 ΕΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ.

Δ’, δράση 1) θα προσέγγιζε τους χρήστες οι οποίοι, τόσο εντός των φυλακών, όσο και στο ιδιαίτερα ευάλωτο στάδιο της αποφυλάκισης, έχουν υψηλό ρίσκο θανάτου.

Είναι γνωστό ξεκινώντας από το περίφημο περιστατικό της Leah Betts στο Ηνωμένο Βασίλειο, ότι όσοι νέοι χρήστες κινδυνεύουν από τα ναρκωτικά που δεν είναι κατ’ ανάγκη οποιούχα2, πρέπει να έχουν μαζί τους πόσιμο νερό. Συνεπώς, η διασφάλιση παροχής δωρεάν νερού και πάγου σε νυχτερινά κέντρα διασκέδασης (στόχος Β’, δράση 1), και η εκπαίδευση του προσωπικού των κέντρων αυτών στην αναγνώριση ιατρικών προβλημάτων (στόχος Β’, δράση 2) είναι δύο απλές παρεμβάσεις μείωσης της βλάβης που θα λειτουργούσαν προληπτικά. Επίσης, πιο απαραίτητες για την πρόληψη θανάτων είναι παρεμβάσεις όπως η παροχή δωρεάν συριγγών και η ενημέρωση για ασφαλή χρήση τους (στόχος Γ’, δράση 6).

Δυστυχώς, δεδομένων των προαναφερθέντων σταθερών ποσοστών θανάτων που σχετίζονται με τα ναρκωτικά στην Ευρώπη, υπάρχει λόγος μόνο για συγκρατημένη αισιοδοξία στη μείωση των θανάτων και στην Κύπρο, ακόμη και με τις οργανωμένες παρεμβάσεις που ορθά ενθαρρύνει η Εθνική Στρατηγική.

Βύρωνας Γκέιστ, Λειτουργός ΕΚΤΕΠΝ

ΕΜΜΕΣΟΙ

ΑΜΕΣΟΙ0

2

4

6

8

10

12

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

56

9

10

23 3

12 12 12

8 8

11

9

ΕΡΕΥΝΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΠΑΡΑΝΟΜΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΜΑΘΗΤΕΣ ΛΥΚΕΙΩΝ

ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΕισαγωγήΟ ρόλος της οικογένειας, του σχολείου, καθώς και του κοινωνικού περιβάλλοντος, διαμορφώνει τους παράγοντες προστασίας και παράλληλα τους παράγοντες κινδύνου, που μπορούν να επηρεάσουν τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών σε πολύ νεαρή ηλικία. Όσον αφορά στους παράγοντες που επηρεάζουν τη χρήση ή μη χρήση ουσιών εξάρτησης, περιλαμβάνονται η αίσθηση του ανήκειν στην οικογένεια, η συμμετοχή των γονέων στη ζωή των παιδιών, η προσφορά στοργής στα πρώτα παιδικά χρόνια, καθώς και η αίσθηση του ανήκειν σε κάποιο κοινωνικό σύνολο (www.medlook.net). Το να μπορέσει ο έφηβος να αντισταθεί στη χρήση αποτελεί περίπλοκη διαδικασία. Συγκεκριμένα, το να μην είναι κάποιος ευάλωτος στη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών δεν είναι ένα μόνιμο γνώρισμα ή ένα χαρακτηριστικό του ατόμου. Οι άνθρωποι περνούν από διάφορα στάδια μέσα από τα οποία ταλαντεύονται και είναι περισσότερο ή λιγότερο ικανοί να αντισταθούν στη χρήση ουσιών (Home Office Development and Practice Report, 2007). Τόσο οι παράγοντες κινδύνου, όσο και οι προστατευτικοί παράγοντες εντοπίζονται σε διάφορα επίπεδα της ζωής.

Είναι ενδιαφέρον το γεγονός πως οι μέχρι στιγμής ποιοτικές έρευνες, εστιάζουν κυρίως στους παράγοντες κινδύνου, που αυξάνουν τις πιθανότητες χρήσης ουσιών εξάρτησης ανάμεσα στους μαθητές και όχι στο πώς οι ίδιοι οι μαθητές μέσα από τους παράγοντες αυτούς διαμορφώνουν το προφίλ τους και επιλέγουν να μείνουν μακριά από αυτές τις ουσίες. Στα πλαίσια της έρευνας Προστατευτικών παραγόντων3 έγινε μια προσπάθεια για τον εντοπισμό των παραγόντων μη χρήσης παράνομων ουσιών εξάρτησης ανάμεσα στους μαθητές της 3ης Λυκείου, τόσο δημοσίων όσο και ιδιωτικών σχολείων της Κύπρου και η καταγραφή των χαρακτηριστικών, στάσεων και αντιλήψεων των μαθητών σε σχέση με τη μη χρήση παράνομων ουσιών εξάρτησης.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣΗ μεθοδολογία που ακολουθήθηκε, είναι αυτή της Ποιοτικής Έρευνας. Πιο συγκεκριμένα έχουν διεξαχθεί Ομάδες Εστίασης (Focus Groups) και Προσωπικές Ημι-δομημένες Συνεντεύξεις (Semi-qualitative Interviews) κατά το Σεπτέμβριο του 2009, με το ακόλουθο σχέδιο έρευνας:

Α. Ομάδες ΕστίασηςΧρησιμοποιήθηκαν 6 Ομάδες εστίασης σε Παγκύπρια βάση, στις οποίες συμμετείχαν 10-15 μαθητές ανά ομάδα. Η κατανομή των ομάδων ανά επαρχία ήταν η ακόλουθη:

ΠIΝΑΚΑΣ 1: ΟΜAΔΕΣ ΕΣΤIΑΣΗΣ

Επαρχία Αριθμός Ομάδων

Λευκωσία 2

Λεμεσός 2

Λάρνακα/Αμμόχωστος 1

Πάφος 1

Σύνολο 6

Δύο από τις Ομάδες Εστίασης δημιουργήθηκαν σε Ιδιωτικά Σχολεία, ένα στη Λευκωσία και ένα στη Λεμεσό. Οι συζητήσεις έγιναν σε σχολικούς χώρους χωρίς να επηρεάζεται το σχολικό πρόγραμμα. Κάθε συζήτηση είχε διάρκεια περίπου 1-2 ώρες και παρόντες ήταν μόνο οι συμμετέχοντες στην ομάδα και ο συντονιστής.

Η επιλογή των μαθητών του κάθε σχολείου έγινε από τον Καθηγητικό Σύλλογο σε συνεργασία με τη Διεύθυνση του σχολείου, με κριτήριο:

α) τη σχολική τους επίδοση

β) τη διαγωγή τους

Τα σχολεία επιλέγησαν από την ερευνητική ομάδα σε συνεργασία με την Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού και εμπίπτουν σε περιοχές που τυγχάνουν κάποιας εκπαιδευτικής προτεραιότητας.

Β. Ημι-Δομημένες ΣυνεντεύξειςΓια την επαρκή αντιπροσώπευση όλων των επαρχιών ολοκληρώθηκαν συνολικά 100 συνεντεύξεις με την ακόλουθη γεωγραφική κατανομή:

ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΗΜΙ-ΔΟΜΗΜΈΝΕΣ ΣΥΝΕΝΤΕΎΞΕΙΣ

Επαρχία Αριθμός Συνεντεύξεων

Λευκωσία 35

Λεμεσός 30

Λάρνακα/Αμμόχωστος 20

Πάφος 15

Σύνολο 100

Από το συνολικό δείγμα των 100 συνεντεύξεων, οι είκοσι πραγματοποιήθηκαν με μαθητές των ιδιωτικών σχολείων. Για την άντληση των απαραίτητων δεδομένων έγινε χρήση ενός ημι-δομημένου ερωτηματολογίου. Στη συνέχεια παρουσιάζονται αναλυτικά οι προστατευτικοί παράγοντες, οι οποίοι θωρακίζουν τα άτομα και τα βοηθούν έτσι ώστε να αναπτύξουν μια ισχυρή αντίσταση στη χρήση ουσιών. Οι παράγοντες αυτοί χωρίζονται σε πέντε θεματικές κατηγορίες.

1. ΑΤΟΜΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Η διεθνής βιβλιογραφία τονίζει τη σημαντικότητα της στήριξης και της φροντίδας από τους γονείς και άλλα στενά συγγενικά πρόσωπα (παππούδες, γιαγιάδες) των εφήβων κατά τα πρώτα τους χρόνια, στο να αναπτύξουν στη συνέχεια την ικανότητα επικοινωνίας, διαχείρισης συναισθημάτων, επιλογής με το ποιούς θα συναναστρέφονται,

αλλά και την ικανότητα αντίστασης στη χρήση ουσιών (UNODC, 2003).

Όσον αφορά το τι σημαίνει «αντίσταση», αυτή ορίζεται ως οι συμπεριφορές και οι μέθοδοι που οι νέοι υιοθετούν έτσι ώστε να αποφασίσουν να μην χρησιμοποιήσουν ναρκωτικά, ακόμα και σε περιπτώσεις όπου πιθανόν να τους προσφερθούν ή να βρεθούν αντιμέτωποι με άλλους παράγοντες κινδύνου (Home Office Development and Practice Report, 2007). Επιπρόσθετα, προστατευτικό παράγοντα αποτελεί το να γνωρίζουν οι μαθητές τους κινδύνους που εγκυμονεί η χρήση ουσιών εξάρτησης και το να έχουν οι φίλοι τους αρνητική στάση απέναντι στη χρήση ναρκωτικών (www.mass.gov). Τα αποτελέσματα της Παγκύπριας έρευνας ανάμεσα σε μαθητές της τρίτης τάξης Λυκείου που δεν έκαναν ποτέ χρήση ναρκωτικών, έδειξε ότι ενώ οι μαθητές θεωρούν ότι: «το κάπνισμα και το αλκοόλ προκαλούν προβλήματα υγείας, αντιθέτως, με τα ναρκωτικά είναι πολύ πιο δύσκολη η κατάσταση. Προκαλούν εξάρτηση και καταλήγεις στο θάνατο».

2. ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣΣύμφωνα με τους Arthur και συν. (2002), τα παιδιά που ζουν και με τους δυο γονείς συνδέεται:

Α) με χαμηλότερα επίπεδα παραγόντων κινδύνου όπως οικογενειακό ιστορικό αντικοινωνικής συμπεριφοράς

Β) με υψηλότερα επίπεδα προστατευτικών παραγόντων όπως δυνατός δεσμός με την οικογένεια, σε αντίθεση με το να ζουν με τον ένα γονιό ή με άλλο ενήλικα.

Ο δυνατός δεσμός με την οικογένεια, έστω και αν οι γονείς έχουν χωρίσει, βοηθά:

α) στην ενδυνάμωση του δεσμού με το σχολείο

β) στην οριοθέτηση εκπαιδευτικών στόχων

γ) στο να εμπεδωθούν όρια στις εξόδους του εφήβου που είναι αποδεκτά και εφαρμόσιμα

δ) στη δόμηση των ενασχολήσεων του εφήβου (ΕΚΤΕΠΝ, 2009).

Οι Wasserman και συν. (2003) αναφέρουν ότι, παιδιά που ζουν μόνο με την μητέρα τους έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να

αναπτύξουν προβλήματα στη συμπεριφορά τους, ειδικότερα όταν η μητέρα δεν έχει τους κατάλληλους οικονομικούς πόρους για να επιβλέπει τις δραστηριότητες τους, σε σχέση με τα παιδιά που ζουν και με τους δυο γονείς. Εντούτοις, η δομή της οικογένειας από μόνη της δεν μπορεί να εξηγήσει τη χρήση ή μη εξαρτησιογόνων ουσιών από τα παιδιά. Έρευνες έχουν δείξει πως η ποιότητα των σχέσεων μεταξύ των μελών της οικογένειας είναι πιο σημαντική από τη δομή της οικογένειας ως προς το να ερμηνεύσει τη χρήση ή μη εξαρτησιογόνων ουσιών (http://family.jrank.org/).

Στις μεγάλες οικογένειες ο χρόνος γονικής φροντίδας που αναλογεί στα παιδιά είναι λιγότερος. Συγκεκριμένα, έρευνες για τη νεανική παραβατικότητα έχουν δείξει ότι όσα περισσότερα είναι τα παιδιά σε μια οικογένεια, τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες υπάρχουν για παραβατική συμπεριφορά (Cao L. και συν., 2004). Έρευνα του Πανεπιστημίου του Cambridge έδειξε ότι, αγόρια που έχουν τέσσερα ή περισσότερα αδέλφια, είναι πιο πιθανόν να αναπτύξουν παραβατική συμπεριφορά σε σχέση με τα αγόρια που έχουν λιγότερα αδέλφια, ανεξαρτήτως της κοινωνικό-οικονομικής κατάστασης των γονιών. Αυτές οι συσχετίσεις πιθανόν να συνδέονται με περιορισμένο βαθμό επιτήρησης των παιδιών στις πολυμελείς οικογένειες (Wasserman και συν., 2003). Εντούτοις, ο αριθμός των παιδιών σε μια οικογένεια δεν φαίνεται να διαδραματίζει αιτιώδη ρόλο στη χρήση ουσιών και γενικότερα στην παραβατικότητα των εφήβων (Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, 2004).

3. ΣΧΟΛΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣΌπως αναφέρει η διεθνής βιβλιογραφία, οι έφηβοι οι οποίοι έχουν καλές σχέσεις με τους καθηγητές τους και δεν έχουν απουσίες στο σχολείο έχουν λιγότερες πιθανότητες να κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών (Global Youth Network 2002; NIDA 1997; WHO 2001). Το αίσθημα του να ανήκουν σε ένα κοινωνικό σύνολο, όπως είναι το σχολείο, καθώς και η θετική στάση απέναντι στο σχολείο, βρέθηκε να αποτελούν παράγοντες οι οποίοι κρατούν τους μαθητές μακριά από κινδύνους (Jessor και συν. 1995; Spooner,

Hall και Lynskey 2001; Lane και συν. 2001). Επιπρόσθετα, το ενδιαφέρον για τα μαθήματα, η καλή σχολική επίδοση, καθώς και η συμμετοχή σε δομημένες δραστηριότητες του σχολείου, αποτελούν παράγοντες προστασίας των μαθητών από τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών (ΕΚΤΕΠΝ, 2009).

Στην έρευνα προστατευτικών παραγόντων φάνηκαν κάποιες διαφορές ανάμεσα στους μαθητές που φοιτούν σε ιδιωτικά σχολεία και τους μαθητές των δημόσιων σχολείων. Συγκεκριμένα μαθητές των δημόσιων σχολείων αναφέρουν ότι τα φροντιστήρια και γενικά το έντονο πρόγραμμα τους λόγω του ότι είναι τελειόφοιτοι, δεν τους αφήνουν αρκετό χρόνο τις καθημερινές να αφιερώσουν με τους γονείς τους, σε αντίθεση με τους μαθητές των ιδιωτικών σχολείων οι οποίοι δεν έχουν τόσα φροντιστήρια. Μια άλλη διαφορά είναι το ότι οι μαθητές των δημόσιων σχολείων ανάφεραν ότι θα ήθελαν να έχουν περισσότερες ευκαιρίες δημιουργικής απασχόλησης, όπως υπάρχουν και στα ιδιωτικά σχολεία. Φαίνεται δηλαδή η ανάγκη βελτίωσης όσον αφορά στην ανάπτυξη δομημένων δραστηριοτήτων στα δημόσια σχολεία, κάτι που θα κρατήσει τους μαθητές απασχολημένους σε υγιείς δραστηριότητες μακριά από παράγοντες κινδύνου και χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών. Εντούτοις, μέσα από τις συνεντεύξεις φαίνεται πώς όπου υπάρχουν δραστηριότητες, αξιοποιούνται από τους μαθητές παράλληλα με τα μαθήματα τους και ίσως περισσότερο στον ελεύθερο τους χρόνο.

4. ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ ΣΥΝΟΜΗΛΙΚΩΝΟι μαθητές, που έλαβαν μέρος στην έρευνα προστατευτικών παραγόντων, δήλωσαν πώς αποφεύγουν να κάνουν παρέα με άτομα που προβαίνουν σε αντικοινωνικές πράξεις και πως οι ίδιοι, δεν έχουν τσακωθεί ποτέ άσχημα με αποτέλεσμα να κτυπήσουν κάποιο φίλο ή συμμαθητή τους. Επιπλέον, όπως οι ίδιοι οι μαθητές έχουν δηλώσει, παρόλο που μερικοί διαμένουν σε γειτονιές με κρούσματα ναρκωτικών, δεν χρειάστηκε να αντισταθούν σε αυτά, γιατί θεωρούν πως είναι προστατευμένοι από ένα υγιή οικογενειακό και κοινωνικό περίγυρο.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ, ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ, ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ, ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΕΙ ΤΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΤΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ, ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΕΠΗΡΕΑΣΟΥΝ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΕΞΑΡΤΗΣΙΟΓΟΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΣΕ ΠΟΛΥ ΝΕΑΡΗ ΗΛΙΚΙΑ.

Οι μαθητές αυτοί επιλέγουν με ποιά παιδιά θα κάνουν παρέα και αντιθέτως βάζουν στο περιθώριο αυτούς τους «φίλους» που κάνουν φασαρίες. Θεωρούν στήριγμα τους, εκτός από τους γονείς και τα αδέλφια τους, τους φίλους τους.

Το να συναναστρέφονται με άτομα/φίλους που ασκούν θετική επιρροή σε αυτούς και αποτελούν παραδείγματα προς μίμηση, μειώνει σημαντικά τις πιθανότητες του εφήβου, να βρεθεί αντιμέτωπος με παράγοντες κινδύνου της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών (UNODC,2003).

5. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣΣτο κοινωνικό επίπεδο, παράγοντες για τη χρήση ή μη εξαρτησιογόνων ουσιών, αποτελούν τα κοινωνικά πρότυπα και οι στάσεις απέναντι στη βία και στη χρήση ουσιών. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν επίσης, η ικανότητα επικοινωνίας και η ικανότητα αντίστασης σε πιθανούς κινδύνους με τους οποίους έρχεται αντιμέτωπο το άτομο (UNODC, 2003).

Μέσα από τις προσωπικές συνεντεύξεις που διενεργήθηκαν στα πλαίσια της έρευνας Προστατευτικών Παραγόντων, φάνηκε η υψηλή συμμετοχή των μαθητών που δεν έχουν κάνει ποτέ χρήση παράνομων ουσιών, σε συγκεκριμένες κοινωνικές δραστηριότητες όπως αθλητικές, θεατρικές και μουσικές ομάδες. Αυτό δείχνει τη σημαντικότητα της κοινωνικής δικτύωσης μέσα από υγιείς δραστηριότητες και κοινωνικά σύνολα τα οποία δεν επιτρέπουν παραβατικές δραστηριότητες. Ένα παράδειγμα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να αποτελέσει η σχέση των μαθητών με τη γειτονιά τους. Σε γειτονιές οι οποίες έχουν αποδιοργανωθεί κοινωνικά και τα δίκτυα κοινωνικού ελέγχου είναι αδύναμα, υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες τα παιδιά να αναπτύξουν παραβατικές και αντικοινωνικές πράξεις, ιδιαίτερα σε γειτονιές/περιοχές υψηλού κινδύνου, στις οποίες τα παιδιά μπορεί να βρεθούν αντιμέτωπα με πρότυπα και στάσεις που ευνοούν την εγκληματικότητα. Σε αντίθετη περίπτωση, η γειτονιά μπορεί να αποτελέσει δυνατό προστατευτικό παράγοντα της παραβατικότητας και ειδικότερα της χρήσης ουσιών, εάν τα κοινωνικά δίκτυα είναι ισχυρά και υπάρχουν υγιείς τρόποι απασχόλησης των παιδιών (Elliott και συν 1996; Sampson και Lauritsen, 1994).

Όσον αφορά τους κοινωνικούς θεσμούς και τη σχέση των μαθητών με αυτούς, οι μαθητές που δεν έκαναν ποτέ χρήση παράνομων oυσιών,

υποστηρίζουν χαρακτηριστικά ότι «…όλα ξεκινούν από την οικογένεια…». Θεωρούν το θεσμό της οικογένειας τον πιο δυνατό στον οποίο πιστεύουν. Σε αντίθεση, οι άλλοι θεσμοί δεν χαίρουν της ίδιας εκτίμησης, ειδικά όσοι λαμβάνουν αρνητική δημοσιότητα από τα σκάνδαλα και περιπτώσεις διαπλοκής όπως είναι η εκκλησία, η αστυνομία και οι πολιτικοί ηγέτες. Παρόλα αυτά, οι μαθητές αυτοί ενδιαφέρονται και ενημερώνονται, σε τακτική βάση, για κοινωνικά, οικονομικά, επιστημονικά κ.α. θέματα της επικαιρότητας από τις εφημερίδες, τα περιοδικά, την τηλεόραση και το διαδίκτυο.

Στον πιο κάτω πίνακα παρουσιάζονται συνοπτικά οι παράγοντες προστασίας που εντοπίστηκαν μέσα από την έρευνα.

ΠΙΝΑΚΑΣ 3: ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΟΥΣΙΩΝ

ΑΤΟΜΙΚΟΙ

• Σταθερήσυμπεριφορά

• Διαχείρισησυναισθημάτων (άγχους,θυμού)

• Ικανότηταεπίλυσηςπροβλημάτων

• Δεξιότηταεπικοινωνίας

• Γνώσησχετικάμετιςσυνέπειες τηςχρήσηςεξαρτησιογόνωνουσιών (αλκοόλ,τσιγάρο,ναρκωτικά)

• Επιλογήφίλων

(δενσυναναστρέφονταιμεάτομαπου προβαίνουνσεαντικοινωνικέςπράξεις πχ.εμπλοκήσεκαβγάδες)

• Ικανότητααντίστασηςσεπιέσεις

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΙ

• Στενόςδεσμόςμετουςγονείςκαι ταυπόλοιπαμέλητηςοικογένειας (αλληλοσεβασμός,ειλικρίνεια, στήριξη,εμπιστοσύνη)

• Ενδιαφέρονκαισυμβολήστο μεγάλωμακαιαπότουςδύογονείς

• Ξεκάθαροιρόλοικαικανόνεςγιατα μέλητηςοικογένειας

• Υγιήςκαιισορροπημένηοικογενειακή κατάσταση

• Επιτήρησηελεύθερουχρόνου

• Οιγονείςγνωρίζουντουςφίλουςτων παιδιώντους

• Οριοθέτησηεξόδων

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ

• Ευκαιρίεςσυμμετοχήςσεδημιουργικές κοινωνικέςδραστηριότητες(αθλητικές ομάδες,θεατρικέςομάδες,κλπ.)

• Μηνύματακατάτηςχρήσης

ΣΧΟΛΙΚΟΙ

• Στενόςδεσμόςμετοσχολείο (ενδιαφέρονγιαταμαθήματα)

• Καλήσχολικήεπίδοση

• Κατασταλαγμένηστάσηγιαμετέπειτα σπουδέςκαιεπαγγελματικάσχέδια

• Συμμετοχήσεδομημένες δραστηριότητεςτουσχολείου(τέχνες, αθλητισμός,μουσική)

ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ ΣΥΝΟΜΗΛΙΚΩΝ

• Συμμετοχήσεδίκτυασυνομηλίκων πουδενκάνουνχρήση

• Δίκτυασυνομηλίκωνπου αντιστέκονταιστιςπιέσεις

Πηγή: ΕΚΤΕΠΝ, 2009.

Έλενα Δημοσθένους, Λειτουργός ΕΚΤΕΠΝ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ• Arthur, M. W., Hawkins D. J., Pollard J., Catalano, R. F. and Baglioni A.J. (2002). Measuring risk and protective factors for substance use, delinquency and other adolescent problem behaviors: The Communities That Care Youth Survey.

• Cao L., Cao J. and Zhao J., (2004), “Family, welfare, and delinquency”, Journal of Criminal Justice, Vol. 32, Issue 6, P. 565-576.

• Elliott, D.S., Wilson, W.J., Huizinga, D., Sampson, R.J., Elliott, A. and Rankin, B. (1996). The effects of neighborhood disadvantage on adolescent development. Journal of Research on Crime and Delinquency 33:389-426.

• Global Youth Network (2002). Address Protective and Risk Factors (www.odccp.org/youthnet/youthnet_action_good_practice.html, 18 December 2002).

• Home Office Development and Practice Report (2007). Identifying and exploring young people’s experiences of risk, protective factors and resilience to drug use.

• Jessor, R., J. Van Den Bos J. Vanderryn F. M. Costa and M. S. Turbin (1995). “Protective factors in adolescent problem behavior: Moderator effects and developmental change”, Developmental Psychology, 31(6), 923-933.

• Lane, J., D. Gerstein L. Huang and D. Wright (2001). Risk and Protective Factors for Adolescent Alcohol Use: Findings from the 1997 National Household Survey on Drug Abuse (www.samhsa.gov/oas/NHSDA/NAC97/Table_of_Contents.htm, 7 January 2003)

• National Institute on Drug Abuse (NIDA) (1997). Preventing Drug Use among Children and Adolescents. A Research-based Guide (www.nida.nih.gov/Prevention/Prevopen.html, 6 January 2003).

• Sampson, R.J., and Lauritsen, J.L. (1994). Violent victimization and offending: Individual, situational and community level risk factors. In Understanding and Preventing Violence: Social influence, vol.3, edited by A.J. Reiss and J.A. Roth. Wasihington, DC: National Academy Press.

• Spooner, C., E. Hall and M. Lynskey (2001). Structural determinants of youth drug use, ANCD research paper 2 (www.ancd..org.au/publications/pdf/rp2_youth_drug_use.pdf, 24 December 2002).

• United Nations Office on Drugs and Crime, (UNODC) (2003). Adolescent Substance Use: Risk and Protection. United Nations Publication, New York 2003.

• Wasserman, G.A., Keenan, K., Tremblay R.E., Coie, J.D., Herrenkohl, T.I., Loeber, R. and Petechuk D. (2003). Risk and Protective Factors of Child Delinquency: Child delinquency Bulletin Series: OJJDP, U.S. Department of Justice.

• World Health Organization (WHO) (2001). Broadening the Horizon. Balancing Protection and Risk for Adolescents, WHO/FCH/CAH/01.20 (www.who.int/childadolescenthealth/New_Publications/ADH/WHO_FCH_CAH_01_ 20.pdf, 2 January 2003).

• EKTEΠΝ (2009). Το προφίλ των μαθητών 3ης λυκείου που δεν έκαναν ποτέ χρήση ουσιών εξάρτησης: απόψεις των μαθητών αυτών για τους προστατευτικούς παράγοντες.

• Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, (2004). Έρευνα για τη Νεανική Παραβατικότητα.

• www.mass.gov• www.medlook.net• family.jrank.org/pages/1648/Substance-Abuse-Family-Factors-Contributing-Risk-Resiliency.html

ΚΑΤΕΥΘΥΝΤHΡΙΕΣ ΓΡΑΜΜEΣ ΓΙΑ ΕΞEΤΑΣΗ ΤΟΥ ΙΟY ΤΟΥ HIV, ΤΗΣ ΗΠΑΤIΤΙΔΑΣ ΚΑΙ AΛΛΩΝ ΜΟΛΥΣΜΑΤΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΣΤΟΥΣ ΧΡΗΣΤΕΣ ΕΝΔΟΦΛΕΒΙΩΝ ΟΥΣΙΩΝ. Μετάφραση από: «Guidelines for testing HIV, viral hepatitis and other infections in injecting drug users» ΕΚΠΝΤ, 2010.

Οι μολυσματικές ασθένειες είναι από τις σοβαρότερες συνέπειες της ενδοφλέβιας χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών. Οι ενδοφλέβιοι χρήστες είναι ευάλωτοι σε μια σειρά από μολυσματικές και μεταδοτικές ασθένειες, μέσα από επικίνδυνες συμπεριφορές όπως επίσης, λόγω κακής υγιεινής, έλλειψης στέγης και φτώχειας. Σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, αναγνωρίζεται η ανάγκη για καθοδήγηση των ενδοφλέβιων χρηστών και παροχής ιατρικών εξετάσεων για τον ιό του HIV, της ηπατίτιδας και άλλων μολυσματικών ασθενειών, σε τακτική βάση. Επιπρόσθετα, η βελτίωση των παρεχομένων υπηρεσιών εξετάσεων, σε αυτή την ομάδα πληθυσμού, θα βοηθήσει στην επιδημιολογική παρακολούθηση του προβλήματος τόσο σε εθνικό, όσο και διεθνές επίπεδο. Οι κατευθυντήριες γραμμές που παρουσιάζονται στην έκδοση αυτή του ΕΚΠΝΤ, συνοδεύονται με πληροφορίες για πρόληψη και πρωτογενή φροντίδα των ενδοφλέβιων χρηστών σε σχέση με τις διάφορες μολύνσεις. Θεραπεία και άλλες μορφές εξειδικευμένης φροντίδας δεν αναφέρονται με λεπτομέρεια στο βιβλίο, εντούτοις, παραθέτονται αρμόδιες υπηρεσίες στις οποίες μπορούν οι ενδοφλέβιοι χρήστες να απευθυνθούν.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΑΜΦΕΤΑΜΙΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΘΑΜΦΕΤΑΜΙΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ. Μετάφραση από: «Problem amphetamine and methamphetamine use in Europe» / ΕΚΠΝΤ, 2010.

Εστιάζοντας στις Ευρωπαϊκές χώρες, όπου οι αμφεταμίνες ή οι μεθαμφεταμίνες, αποτελούν σημαντικό κομμάτι του προβλήματος των ναρκωτικών, το Επιλεγμένο Θέμα του ΕΚΠΝΤ αναφέρεται στην ιστορική εξέλιξη της χρήσης αμφεταμινών από την εισαγωγή αυτών των ουσιών στην αγορά, ως φαρμάκων, κατά τη δεκαετία του 1930. Η ιστορία της χρήσης αμφεταμινών είναι το αποτέλεσμα πολλών αλληλοεπιδράσεων, όπως για παράδειγμα η διάδοση της χρήσης ουσιών για ψυχαγωγικούς λόγους κατά τη δεκαετία του 1960 και η εμφάνιση της ηρωίνης στο ευρωπαϊκό προσκήνιο το 1970, καθώς και η ανάπτυξη της μικρής παραγωγής μεθαμφεταμίνης στην πρώην Τσεχοσλοβακία. Το αποτέλεσμα όλων αυτών των γεγονότων, οδήγησε στη σημερινή προβληματική χρήση αμφεταμινών σε όλη την Ευρώπη, η οποία σηματοδοτείται από έντονα εθνικά χαρακτηριστικά, πιθανόν εντονότερα από κάθε άλλη παράνομη ουσία.

ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΤΟ ΑΛΚΟΟΛ Μετάφραση από: «The Essential Guide to Drugs and Alcohol - 2010 edition» / Drugscope, 2010.

Ο οδηγός αποτελεί χρήσιμο εργαλείο για τους επαγγελματίες στον τομέα των ναρκωτικών και του αλκοόλ. Η ανανεωμένη έκδοση περιλαμβάνει, πέραν των στοιχείων για τις παράνομες ουσίες εξάρτησης, κεφάλαια για άλλες ουσίες όπως τις βενζοδιαζεπίνες, τη μεθεδρόνη και άλλες. Επίσης, υπάρχουν πίνακες με στατιστικά στοιχεία που αφορούν κατασχέσεις και επικράτηση της χρήσης ουσιών. Γενικά το βιβλίο αποτελεί ένα εύχρηστο οδηγό για χρήσιμη πληροφόρηση.

Επιμέλεια: Έλενα Δημοσθένους, Λειτουργός ΕΚΤΕΠΝ

Νέα σύνθεση Αντιναρκωτικού Συμβουλίου Κύπρου ΑΣΚ Από το Δεκέμβριο του 2010 με την επανασύσταση του Συμβουλίου από το Υπουργικό Συμβούλιο η σύνθεση του έχει ως εξής:

ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟ ΑΛΚΟΟΛΜε βάση τη νομοθεσία που διέπει τη λειτουργία του Αντιναρκωτικού Συμβουλίου Κύπρου ΑΣΚ και μέσα στο πλαίσιο παρακολούθησης της Εθνικής Στρατηγικής για τα Ναρκωτικά 2009-2012, για την εφαρμογή και παρακολούθηση δράσεων σχετικά με νόμιμες εξαρτησιογόνες ουσίες, συμπεριλαμβανομένου και του αλκοόλ, το ΑΣΚ στο παρόν στάδιο ετοιμάζει προσχέδιο Στρατηγικής για το Αλκοόλ. Το ΑΣΚ θα εκπροσωπεί την Κύπρο για τα θέματα του Αλκοόλ σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, συμπεριλαμβανομένης της Επιτροπής για Εθνική Πολιτική για το Αλκοόλ και Δράση (Committee on National Alcohol Policy and Action) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσα από έντυπο επικοινωνίας αναφορικά με την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για μείωση των αρνητικών συνεπειών που σχετίζονται με το αλκοόλ (Commission, 2006), έχει ως στόχο την καταγραφή δράσεων που έχουν ήδη εφαρμοσθεί από την Επιτροπή και τα Κράτη Μέλη, δίνει παραδείγματα καλής πρακτικής βάσει θετικών αποτελεσμάτων, λαμβάνοντας υπόψη την σημαντικότητα των κοινωνικοοικονομικών πτυχών και εισηγείται μέτρα για περαιτέρω βελτίωση. Στόχος της Επιτροπής δεν είναι να αντικαταστήσει εθνικές πολιτικές και στρατηγικές για το αλκοόλ αλλά να συμβάλει στην αποτελεσματικότητα τους μέσα από καλύτερο συντονισμό

των εθνικών δράσεων και συνεργασία μεταξύ όλων των κρατών μελών. Πέρα από την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για το Αλκοόλ, το Πρόγραμμα Δημόσιας Υγείας (Public Health Programme) και το Πρόγραμμα Ερευνητικού Πλαισίου (Research Framework Programme) που εφαρμόζονται μέσα από την πολιτική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, συμπληρώνουν τις Δράσεις των διαφόρων χωρών για τη μείωση της βλάβης που σχετίζεται με το αλκοόλ.

Η Επιτροπή αναγνωρίζει τις διαφορές μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά την κουλτούρα σε σχέση με την κατανάλωση αλκοόλ και συνακόλουθα προτείνει πέντε τομείς προτεραιότητας που αφορούν όλα τα Κράτη Μέλη:

1. Προστασία των Νέων, των Παιδιών και του Εμβρύου μέσα από στόχους μείωσης χρήσης και έκθεσης νέων, ανήλικων και εμβρύων στο αλκοόλ και κατ’ επέκταση μείωση των προβλημάτων που σχετίζονται με το αλκοόλ.

2. Μείωση τραυματισμών και θανάτων από τροχαία δυστυχήματα που σχετίζονται με τη χρήση αλκοόλ, μέσα από επιβολή ελέγχων και περιοριστικών μέτρων.

3. Αποτροπή κινδύνων που σχετίζονται με το αλκοόλ στους ενήλικες και μείωση αρνητικών επιπτώσεων στον εργασιακό χώρο, μέσα από στόχους πρόληψης, θεραπείας και μείωσης της βλάβης στην κοινότητα και τον εργασιακό χώρο.

4. Πληροφόρηση, εκπαίδευση και ενημέρωση για τις βλαβερές συνέπειες και τους κινδύνους που σχετίζονται με την κατανάλωση αλκοόλ, και ενδεδειγμένα

πρότυπα κατανάλωσης, μέσα από στόχους και παρεμβάσεις πρόληψης.

5. Ανάπτυξη, υποστήριξη και διατήρηση κοινής βάσης δεδομένων, μέσα από τη διεξαγωγή έρευνας με τη συλλογή συγκρίσιμων πληροφοριών όσον αφορά στην κατανάλωση αλκοόλ και μετέπειτα αξιολόγηση του αντίκτυπου των παρεμβάσεων.

Η αρχική προσπάθεια σχεδιασμού Στρατηγικής για το Αλκοόλ προϋποθέτει το συντονισμό από το ΑΣΚ, τον ανώτατο συντονιστικό φορέα σε ότι αφορά νόμιμες και παράνομες εξαρτησιογόνες ουσίες και την απαραίτητη συμβολή και συνεργασία άλλων εμπλεκόμενων κρατικών υπηρεσιών, όπως το Υπουργείο Εμπορίου και Βιομηχανίας, το Υπουργείο Γεωργίας, το Υπουργείο Οικονομικών, το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, το Υπουργείο Υγείας, αλλά και εθελοντικές οργανώσεις που ασχολούνται με το θέμα. Όπως και στην Εθνική Στρατηγική για τα Ναρκωτικά, ο σχεδιασμός θα συμπεριλάβει τις αρχές σε σχέση με τη μείωση της ζήτησης και μείωση της προσφοράς, στη διαμόρφωση των Εθνικής Στρατηγικής για το Αλκοόλ.

Λήδα Χριστοδούλου, Λειτουργός ΑΣΚ

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΔΟΜΩΝ / ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ 2011-2012Το Αντιναρκωτικό Συμβούλιο Κύπρου, μέσα από το πλαίσιο που η νομοθεσία ορίζει, οφείλει να εγκρίνει τα Προγράμματα που πληρούν τις προδιαγραφές καλής πρακτικής, αλλά και να στηρίζει με κάθε τρόπο όσα χρήζουν βελτίωσης.

Σε συνέχεια υποβολής των Προληπτικών και Θεραπευτικών Προγραμμάτων, το ΑΣΚ αξιολόγησε τις σχετικές αιτήσεις. Μεθοδολογικά, αξιολογήθηκαν όλα τα μέρη της αίτησης και εγκρίθηκαν τα Προγράμματα που παρουσίαζαν επάρκεια. Η έγκριση αυτή θα έχει διάρκεια δύο συνεχή έτη, δηλαδή για τη περίοδο 2011-12.

Στο παρόν στάδιο πραγματοποιούνται συναντήσεις με κάθε Πρόγραμμα / Δομή ξεχωριστά, όπου θα υποβληθούν οι εισηγήσεις και τα σχόλια του ΑΣΚ σε σχέση με τα Προγράμματα που εγκρίθηκαν. Οι εισηγήσεις πρέπει να αποτελέσουν τη βάση για ενίσχυση των Προγραμμάτων, με απώτερο στόχο τη βελτίωση της ποιότητας και αποτελεσματικότητας τους.

Συνοπτικά οι Δομές και τα Προγράμματα που εγκρίθηκαν παρουσιάζονται πιο κάτω:

ΘεραπείαΑνοικτή Θεραπευτική Κοινότητα Εξαρτημένων Ατόμων«Τόλμη»Λάρνακα

Ανοικτή Θεραπευτική Κοινότητα Εξαρτημένων Ατόμων «Τόλμη»Λεμεσός

Ανοικτή Θεραπευτική Κοινότητα Εξαρτημένων Ατόμων «Τόλμη»Πάφος

Κλειστή Θεραπευτική Κοινότητα «ΑγίαΣκέπη»

Συμβουλευτικός Σταθμός Λευκωσία «ΑγίαΣκέπη»

Συμβουλευτικός Σταθμός Λεμεσός «ΑγίαΣκέπη»

Πρόγραμμα Ομάδων Αυτοβοήθειας «Μεσόγειος»

«ΚλινικήΒερεσιέ»

Πρόγραμμα Ψυχολογικής Απεξάρτησης «Ιθάκη»

Κέντρο Συμβουλευτικής Εφήβων και Οικογένειας «Περσέας»

Κέντρο Πρόληψης και Συμβουλευτικής

Εφήβων και Οικογένειας «Προμηθέας»

Συμβουλευτικό Κέντρο «Τοξότης»

Πρόγραμμα Απεξάρτησης και Επανένταξης «Πλοηγός»(ΚέντροΠολλαπλήςΠαρέμβασηςΦάρος)

Πρόγραμμα Υποκατάστασης «Σωσίβιο»(ΚέντροΠολλαπλήςΠαρέμβασηςΦάρος)

Μονάδα Αποτοξίνωσης «Άνωση»

Πρόγραμμα Ψυχολογικής Απεξάρτησης 360ο του ΤμήματοςτωνΦυλακών

ΠρόληψηΕφηβικά Εργαστήρια Εφήβων ΑΣΠΙΣ

Κοινοτική Ψυχολογία ΣύλλογοςΨυχολόγων

Λαϊκές ιστορίες και παραμύθια ενάντια στην εξάρτηση ΥΚΑΝ/ΥΠΠ

Δεξιότητες για την Εφηβεία ΥΚΑΝ

Γνωρίζω, έχω άποψη και καταναλώνω αλκοόλ υπεύθυνα ΙΘΑΚΗ

Σχολείο χωρίς καπνό ΚΕΝΘΕΑ/ΙΘΑΚΗ/ΑΧΙΛΛΕΑΣ/ΘΗΣΕΑΣ

Ταξίδι ζωής ΚΕΝΘΕΑ/ΙΘΑΚΗ/ΑΧΙΛΛΕΑΣ/ΘΗΣΕΑΣ

Οικογενειακό ΣυμβούλιοΚΕΝΘΕΑ/ΙΘΑΚΗ/ΑΧΙΛΛΕΑΣ/ΘΗΣΕΑΣ

Από νέο σε νέο ΚΕΝΘΕΑ

Κύκλωπας και Οδυσσέας ΚΕΝΘΕΑ

Άτομα που έχουν κατάθλιψη και αγχώδεις διαταραχές ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ

ΜΕΝΤΩΡ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Υ.Π.Π

ΜΕΝΤΩΡ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Υ.Π.Π

Αντιναρκωτικά Σεμινάρια Υ.Π.Π

Εύα Συμεωνίδου, Λειτουργός ΑΣΚ

Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ “FRED GOES NET” ΚΑΙ ΤΟ ΝΕΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗΣ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ ΒΡΕΤΑΝΙΚΩΝ ΒΑΣΕΩΝ, ΥΠΟ ΤΟ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟ ΤΟΥ ΑΣΚΟι διαπιστώσεις και τα αποτελέσματα που εξάχθηκαν από την τελική αξιολόγηση του προγράμματος «FreD goes net», την Άνοιξη του 2010, έχουν καθορίσει και τη μετεξέλιξη του έργου, καθώς και την επιτυχή καθιέρωση του και επέκταση του σε πολλαπλές ευάλωτες ομάδες- στόχους ανάμεσα στο νεαρό πληθυσμό της Κύπρου.

Πιο συγκεκριμένα, το Αντιναρκωτικό Συμβούλιο Κύπρου, σε συνεργασία με την Αστυνομία Κύπρου, την Αστυνομία των Βρετανικών Βάσεων, καθώς και το Υπουργείο Υγείας έχει προχωρήσει, το καλοκαίρι του 2010, στην αναδιαμόρφωση του πρωτοκόλλου συνεργασίας που στόχο έχει την διεύρυνση των θεραπευτικών επιλογών του ατόμου που εντοπίζεται σε σχέση με χρήση ή κατοχή παράνομων ουσιών εξάρτησης.

Νέο-συλληφθέντες ηλικίας 14- 22 ετών, σύμφωνα με το εν λόγω πρωτόκολλο και το πλαίσιο λειτουργίας που το διέπει , θα παραπέμπονται από την ΥΚΑΝ στα Κέντρα Εφήβων και Οικογένειας «ΠΕΡΣΕΑΣ» στη Λευκωσία (για επαρχίες Λευκωσίας, Λάρνακας και Αμμοχώστου) και «ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ» στη Λεμεσό (για επαρχίες Λεμεσού και Πάφου). Νέο-συλληφθέντες ηλικίας 23-24 ετών θα παραπέμπονται από την ΥΚΑΝ στα υπόλοιπα Θεραπευτικά Κέντρα των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας.

Σύμφωνα με το νέο πρωτόκολλο, για τα άτομα (νεοσυλληφθέντες) τα οποία θα παρακολουθήσουν και θα ολοκληρώσουν θεραπευτικό πρόγραμμα σε ένα από τα κρατικά θεραπευτικά κέντρα των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας και τύχουν σχετικής βεβαίωσης σε περίοδο 2 χρόνων από την ημερομηνία ένταξής τους σε θεραπευτικό πρόγραμμα, η ΥΚΑΝ θα εισηγείται στο αντίστοιχο Γενικό Εισαγγελέα όπως η υπόθεση τους ταξινομηθεί ως «Άλλως Διατεθείσα».

Στις 3 Φεβρουαρίου, σε μια μικρή τελετή στα γραφεία του Αντιναρκωτικού Συμβουλίου Κύπρου, στην παρουσία του Αρχηγού Αστυνομίας, του Υπαρχηγού της Αστυνομίας των Βρετανικών Βάσεων, του Διευθυντή Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας και του προέδρου του ΑΣΚ, υπογράφηκε το εν λόγω πρωτόκολλο συνεργασίας. Η υπογραφή του πρωτοκόλλου συνεργασίας ανοίγει το δρόμο για την εφαρμογή ενός στοχοθετημένου μέτρου το οποίο θα διασφαλίζει και θα βελτιώνει την προσβασιμότητα σε προγράμματα πρώιμης παρέμβασης για νέους, καταφέρνοντας να προσεγγίσει και να παρέμβει στην ευάλωτη ομάδα των νεαρών χρηστών.

Μαρία Πεγλιτσή, Λειτουργός ΑΣΚ

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΥΠΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΑΝΤΙΝΑΡΚΩΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΑΣΚΗ καθημερινή παρακολούθηση και η ανάλυση του Κυπριακού Τύπου, αποτελεί για το Αντιναρκωτικό Συμβούλιο Κύπρου, χρήσιμο εργαλείο, αφού μέσα από αυτή τη δραστηριότητα, σκιαγραφείται ο τρόπος με τον οποίο τα ΜΜΕ αντιλαμβάνονται και παρουσιάζουν το φαινόμενο της ουσιοεξάρτησης, διαμορφώνοντας στάσεις και αντιλήψεις.

Η παρακολούθηση του Κυπριακού Τύπου γίνεται καθημερινά και επικεντρώνεται σε όλα τα θέματα που σχετίζονται με τα ναρκωτικά, όπως πρόληψη, χρήση, θεραπεία, έρευνα, κατάσταση που επικρατεί στην Κύπρο και στο εξωτερικό, έκταση του προβλήματος στο γενικό πληθυσμό, έγκλημα σχετιζόμενο με τα ναρκωτικά, νομοθεσία, εθνική δράση και μολυσματικές ασθένειες, ενώ η παρακολούθηση επεκτείνεται και στις νόμιμες ουσίες, όπως ο καπνός και το αλκοόλ.

Τα κυριότερα θέματα που φαίνεται να απασχολούν τον Κυπριακό ημερήσιο Τύπο αφορούν στην περιγραφή εγκλημάτων που σχετίζονται με τα ναρκωτικά (κατοχή, προμήθεια, κλπ), στην αναφορά σε νόμιμες εξαρτησιογόνες ουσίες και κυρίως στον καπνό και στην εφαρμογή της νομοθεσίας για την καπνό-απαγόρευση, καθώς επίσης και σε θέματα που αφορούν στην θεραπεία και στην πρόληψη στην Κύπρο και στο εξωτερικό. Αρκετά μεγάλη αναφορά φαίνεται να γίνεται στους θανάτους που κατά διαστήματα παρατηρούνται στην Κύπρο από τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών και στα μέτρα που θα πρέπει να λαμβάνονται

από πλευράς του κράτους ως προς τη πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου.

Η υιοθέτηση και εφαρμογή της νέας Εθνικής Στρατηγικής για τα Ναρκωτικά που καλύπτει την περίοδο 2009-2012 παρουσιάζεται ως μια από τις σημαντικότερες εξελίξεις ως προς την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του φαινομένου.

Οι εξαρτησιογόνες ουσίες και γενικά τα θέματα που σχετίζονται με τα ναρκωτικά, φαίνεται να απασχολούν συχνά και σε αρκετά έντονο βαθμό τον καθημερινό Τύπο στη χώρα μας. Το γεγονός αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι το όλο θέμα απασχολεί τον περισσότερο κόσμο, που αναμένει να ενημερώνεται άμεσα και αντικειμενικά από τα έντυπα μέσα ενημέρωσης για την κατάσταση που επικρατεί στη Κύπρο. Συχνά, βλέπουμε να προβάλλονται θέματα και ειδήσεις σχετιζόμενα με τα ναρκωτικά με τρόπο που διογκώνει τα γεγονότα και προκαλεί ένα είδους κοινωνικού πανικού, έστω και αν σε αρκετές περιπτώσεις οι πληροφορίες που αναφέρονται δεν είναι εντελώς βάσιμες ή αντικειμενικές. Δεν είναι λίγες οι φορές που παρατηρείται να προβάλλονται από τον Τύπο λανθασμένες πληροφορίες, αναφορικά με στατιστικά κυρίως στοιχεία, τα οποία αναφέρονται σε έρευνες που παρουσιάζονται στην Κύπρο ή στο εξωτερικό. Στην ουσία, όμως, τα στοιχεία αυτά αναφέρονται απλά χωρίς να παρουσιάζεται τις πιο πολλές φορές η απαραίτητη επεξήγηση και ανάλυση που θα έπρεπε να τα συνοδεύει, προκαλώντας σύγχυση και διαστρέβλωση της πραγματικότητας.

Παρ’ όλες τις αδυναμίες, αξίζει να αναφερθούμε και στη σημαντικότητα του έργου που επιτελούν τα έντυπα μέσα ενημέρωσης, αφού αποτελούν μια από τις πιο διαδεδομένες πηγές πληροφόρησης και ενημέρωσης του κοινού. Με τις αναφορές και την αρθρογραφία για θέματα εξαρτησιογόνων ουσιών, οι δημοσιογράφοι μπορούν να συνεισφέρουν σε αυτό που ονομάζουμε πρόληψη στο γενικό πληθυσμό και να διαμορφώσουν στάσεις και αντιλήψεις για το θέμα αυτό, καθιστώντας εαυτούς πολύτιμους σύμμαχους στη μείωση της ζήτησης αλλά και της προσφοράς.

Νάσια Φωτσίου, Λειτουργός ΑΣΚ

ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΤΟ «FRED GOES TO SCHOOL» ΓΙΑ ΝΕΑΡΟΥΣ ΚΑΠΝΙΣΤΕΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΤο Αντιναρκωτικό Συμβούλιο Κύπρου σε μια προσπάθεια διάχυσης του επιτυχημένου

προγράμματος επικεντρωμένης πρόληψης «FreD goes net» στο σχολικό περιβάλλον, προχώρησε σε συνεργασία με την Υπηρεσία Συμβουλευτικής και Επαγγελματικής Αγωγής του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού και τις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας του Υπουργείου Υγείας, στη δημιουργία πρωτοκόλλου για εφαρμογή του νέου τροποποιημένου προγράμματος «FreD goes to school» για νεαρούς καπνιστές στα σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης και πιο συγκεκριμένα στα Γυμνάσια, το οποίο και αποτελεί μετεξέλιξη του πιλοτικού προγράμματος «FreD goes net».

Η εν λόγω διαδικασία σύμφωνα με το πρωτόκολλο συνεργασίας σχεδιάστηκε έτσι ώστε να προσεγγίζει έγκαιρα τους νεαρούς καπνιστές στα σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης με στόχο την αποτροπή της εξάρτησης από το καπνό και μείωση του αριθμού των νεαρών καπνιστών στα σχολεία. Σύμφωνα με το πρωτόκολλο συνεργασίας οι νεαροί καπνιστές, οι οποίοι θα εντοπίζονται στο σχολικό χώρο ή σε σχολικές εκδηλώσεις να καπνίζουν, θα παραπέμπονται στη Διεύθυνση του σχολείου η οποία και θα δίνει τη δυνατότητα στο μαθητή να παρακολουθήσει το πρόγραμμα έγκαιρης παρέμβασης «FreD goes to school» αντί των παιδαγωγικών μέτρων που θα έπρεπε να ληφθούν.

Η δημιουργία του πρωτόκολλου συνεργασίας έγινε από Λειτουργούς της Υπηρεσίας Συμβουλευτικής και Επαγγελματικής Αγωγής , οι οποίοι θα έχουν τον κύριο ρόλο στην εφαρμογή του προγράμματος, Λειτουργούς των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας, οι οποίοι και διαμόρφωσαν το εκπαιδευτικό εργαλείο, έχουν εκπαιδεύσει τους σύμβουλους καθηγητές και θα πραγματοποιούν την επιστημονική εποπτεία του προγράμματος και τέλος, λειτουργούς του Αντιναρκωτικού Συμβουλίου Κύπρου, το οποίο θα συντονίζει το όλο έργο.

Τον Ιανουάριο του 2011 εκπαιδεύτηκαν 20 καθηγητές συμβουλευτικής και επαγγελματικής αγωγής οι οποίοι θα λάβουν μέρος στη πιλοτική εφαρμογή του προγράμματος στα γυμνάσια Παγκύπρια, το 2ο σχολικό τετράμηνο του 2011 και τη σχολική χρονιά 2011-12.

Το ΑΣΚ προσδοκεί στην επιτυχή εφαρμογή του πιλοτικού προγράμματος στα γυμνάσια Μέσης Εκπαίδευσης και την καθιέρωση του σε όλα τα σχολεία Παγκύπρια.

Μαρία Πεγλιτσή, Λειτουργός ΑΣΚ

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ “FRED GOES TO SCHOOL” ΣΧΕΔΙAΣΤΗΚΕ ΕΤΣΙ ΩΣΤΕ ΝΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΖΕΙ ΕΓΚΑΙΡΑ ΤΟΥΣ ΝΕΑΡΟΥΣ ΚΑΠΝΙΣΤΈΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΗΝ ΑΠΟΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΠΝΟ ΚΑΙ ΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ ΤΩΝ ΝΕΑΡΩΝ ΚΑΠΝΙΣΤΩΝ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ

ΣΤΑ 7 ΧΡΟΝΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ANTΑΛΛΑΓΗΣ ΣΥΡΙΓΓΩΝ ΣΕ ΦΥΛΑΚΗ ΣΤΗ ΙΣΠΑΝΙΑ ΔΕΝ ΕΞΑΚΡΙΒΩΘΗΚΕ ΚΑΝΕΝΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟ HIV Ή ΗΠΑΤΙΤΙΔΑΣ

ΣΤΟΧΟΙ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ:

:

Αξιολόγηση της διαδικασίας: προσδιορίζει κατά πόσο εφαρμόστηκε μια παρέμβαση ή ένα πρόγραμμα και με ποιό τρόπο. Απαντά δηλαδή στην ερώτηση αν πραγματικά προσεγγίστηκε η ομάδα που είχε προσδιοριστεί αρχικά ως ομάδα στόχου.

ΕΤHΣΙΑ ΣΥΝAΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΔΕIΚΤΗ ΘΑΝAΤΩΝ ΚΑΙ ΘΝΗΣΙΜOΤΗΤΑΣ11-12 ΝΟΕΜΒΡIΟΥ 2010, ΕΚΠΝΤ, ΛΙΣΑΒOΝΑ Όπως είναι γνωστό, η χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μπορεί να επιφέρει επιπλοκές στη υγεία, που να οδηγήσουν άμεσα η έμμεσα στον θάνατο. Όταν υπολογισθεί ο αριθμός των θανάτων από τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών για ένα αντιπροσωπευτικό μέρος του πληθυσμού και μέσα σε ένα συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο (π.χ. ο αριθμός θανάτων ανά 1000 άτομα μέσα σε ένα έτος), τότε αναφερόμαστε σε ποσοστό θνησιμότητας, ένα σημαντικό στατιστικό δεδομένο που μας πληροφορεί για την έκταση και την επικινδυνότητα του φαινόμενου της τοξικοεξάρτησης.

Η Ετήσια Συνάντηση για το Δείκτη Θανάτων και Θνησιμότητας του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου είναι μια επαγγελματική συνάντηση, με θέμα τους θανάτους που σχετίζονται με την χρήση ναρκωτικών, όπως αυτοί καταγράφονται από τα μέλη του Ευρωπαϊκού δικτύου κέντρων πληροφόρησης. Η συνάντηση πραγματοποιείται ετησίως στην Λισαβόνα ως μέρος της τακτικής παρακολούθησης και εξέλιξης του επιδημιολογικού δείκτη για τους θανάτους και τη θνησιμότητα που σχετίζονται με τα ναρκωτικά. Οι συμμετέχοντες είναι μέλη του προσωπικού του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου ΕΚΠΝΤ (EMCDDA), λειτουργοί των εστιακών σημείων του δικτύου παρακολούθησης REITOX, καθώς και προσκεκλημένοι ειδικοί, όπως τοξικολόγοι, καθηγητές επιδημιολογίας, ιατροδικαστές κ.ά. Οι συναντήσεις αυτού του είδους γενικά, είναι απαραίτητες για την ομαλή και εναρμονισμένη λειτουργία του επιδημιολογικού δείκτη και αποτελούν μοναδική ευκαιρία επιμόρφωσης και ενημέρωσης για τους ειδικούς του τομέα. Στη συνάντηση του 2010 συμμετείχαν εκ μέρους της Κύπρου ο λειτουργός-συντονιστής του ΕΚΤΕΠΝ Κύπρου για την Ομάδα Εργασίας για τους Θανάτους και τη Θνησιμότητα, και ένα τακτικό μέλος της ομάδας.

Κατά τη διάρκεια της συνάντησης έγιναν πολλές εισηγήσεις και παρουσιάσεις, τόσο εκ μέρους του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου, όσο και από τους προσκεκλημένους, και πραγματοποιήθηκαν τέσσερα παράλληλα εξειδικευμένα απογευματινά εργαστήρια. Χαρακτηριστικά θέματα των παρουσιάσεων ήταν η πρόληψη και αντιμετώπιση της υπέρδοσης, η χρήση ουσιών στο ευάλωτο στάδιο της αποφυλάκισης, οι θάνατοι που σχετίζονται με την χρήση κοκαΐνης, καθώς και διάφορες μεθοδολογικές συζητήσεις για αρμόδιους τρόπους καταγραφής των θανάτων που σχετίζονται με την χρήση ουσιών (στα Αγγλικά, Drug-Related Deaths ή DRDs). Είναι εμφανές ότι η ίδια η καταγραφή ενός θανάτου ως «DRD», δεν είναι απλό ζήτημα, και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι υπάρχουν διάφορες τοπικές ερμηνείες και πρακτικές, οι οποίες καθορίζουν σε κάθε χώρα πότε καταγράφεται ένας θάνατος ως σχετιζόμενος με την κατάχρηση ουσιών, ή ως αποτέλεσμα κάποιας άλλης αιτίας. Συνεπώς η ύπαρξη συντονισμού μεταξύ των ειδικών σε πανευρωπαϊκό επίπεδο συμβάλλει στην εναρμόνιση των δεδομένων, και τελικά στην υλοποίηση μιας πιο ολοκληρωμένης εικόνας της κατάστασης.

Οι παρουσιάσεις από την συνάντηση είναι διαθέσιμες σε έντυπη μορφή στη βιβλιοθήκη του ΕΚΤΕΠΝ. Αυτές συμπεριλαμβάνουν μία απογραφή των Ειδικών Αρχείων (Special Registries) για τους θανάτους που σχετίζονται με τα ναρκωτικά ανά την Ευρώπη, παρουσιάσεις για έρευνες σχετικά με τους θανάτους από μεθαδόνη σε Αγγλία και Σκωτία, τη χρήση της Ναλοξόνης σε αποφυλακισθέντες ως μέσο πρόληψης, και πολλά άλλα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα δικά μας δεδομένα, παρουσιάζει ίσως και μία μελέτη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τα μέτρα πρόληψης των αποφυλακισθέντων κατά την διάρκεια των ευάλωτων πρώτων ημερών μετά την αποφυλάκιση.

Βύρωνας Γκέιστ, Λειτουργός ΕΚΤΕΠΝ

ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑΣ ΟΜΑΔΑΣ ΓΙΑ ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑΗ τελευταία συνάντηση της Οριζόντιας Ομάδας για τα Ναρκωτικά, πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες στις 25 Ιανουαρίου και ασχολήθηκε κυρίως με τα εξής θέματα:

• Αποτελέσματα της ΒελγικήςΠροεδρίας

• Παρουσίαση του προγράμματος και των προτεραιοτήτων τηςΟυγγρικήςΠροεδρίας

• Κωδικοποίηση και εγκαθίδρυση κριτηρίωνποιότηταςγιαταπροληπτικάκαιθεραπευτικάπρογράμματα. Το θέμα αυτό, απασχολεί έντονα τα Κράτη Μέλη, αφού δεν υπάρχει ακόμη ένα ενιαίο ευρωπαϊκό πλαίσιο σε ότι αφορά τα κριτήρια καλής πρακτικής για τα προγράμματα. Όπως αναφέρθηκε, η απουσία αυτή, οδηγεί στην εφαρμογή παρεμβάσεων που κρίνονται πολλές φορές, από αναποτελεσματικά, μέχρι και επικίνδυνα. Για προώθηση του θέματος αυτού, στο οποίο συμβάλλει και το EMCDDA, έχουν δημιουργηθεί ομάδες από εθνικούς εμπειρογνώμονες οι οποίοι και συμβάλλουν στην καθιέρωση των κριτηρίων αυτών.

• Προετοιμασία για τη 54η Σύνοδο τηςΕπιτροπής Ναρκωτικών Ουσιών τωνΗνωμένωνΕθνών

• Αίτημα της Βολιβίας για μάσημα τωνφύλλων κόκας. Το θέμα αυτό, προέκυψε μετά από αίτημα της Βολιβίας για τροποποίηση της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών του 1961, έτσι που να επιτρέπεται το μάσημα των φύλλων της κόκας από τους αυτόχθονες. Όπως ήταν αναμενόμενο, το θέμα οδήγησε σε έντονες συζητήσεις, με τη συντριπτική πλειοψηφία των Κρατών Μελών να τάσσονται εναντίον μιας τέτοιας τροποποίησης, αφού θεωρούν ότι κάτι τέτοιο θα οδηγήσει σε ακόμη πιο ανεξέλεγκτη παραγωγή στη Βολιβία, με όλες τις επιπτώσεις που αυτό θα έχει τόσο σε τοπικό όσο και σε διεθνές επίπεδο.

Τόνια Παγιάτα

Εκτελεστική Γραμματέας ΑΣΚ

ADDICTION TREATMENT FORUM www.atforum.comΣύμφωνα με την περιγραφή της αποστολής του, το Addiction Treatment Forum (εξής AT Forum) είναι ιστότοπος με έδρα τις Η.Π.Α., ο οποίος απευθύνεται, τόσο σε ασθενείς, όσο και σε επαγγελματίες υγείας παρέχοντας ειδήσεις, δεδομένα, αναφορές, έρευνες και μελέτες που αφορούν κυρίως στην φαρμακευτικά-υποστηριζόμενη θεραπεία για την ουσιοεξάρτηση (medication-assisted treatment, MAT). Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ιστότοπος έχει πιστοποιηθεί από μη-κυβερνητικό οργανισμό με το έμβλημα ‘HONcode’ για την παροχή αξιόπιστων πληροφοριών υγείας.

Η αρχική σελίδα του ιστότοπου παρέχει διασυνδέσεις σε ειδήσεις, με ενδιαφέροντα θέματα όπως «Πώς οι νέες νομοθεσίες θα επηρεάσουν τα προγράμματα θεραπείας με οπιούχα» και «Εξάρτηση στα συνταγογραφούμενα οπιούχα: ορισμένοι χρήστες στρέφονται προς την ηρωίνη και ουσίες στον δρόμο». Επίσης στη σελίδα, επισημαίνεται το γλωσσάρι (http://www.atforum.com/glossary.php) με την ορολογία που συναντούμε στην φαρμακευτικά-υποστηριζόμενη θεραπεία για την ουσιοεξάρτηση. Ο ερευνητής μπορεί να επιλέξει ένα όρο και να λάβει τη σχετική επεξήγηση με σύντομο και κατανοητό τρόπο.

Στην ιστοσελίδα υπάρχει επίσης επιλογή δελτίου, ειδήσεων, πηγών με επιστημονικά άρθρα για τηλεφόρτωση, οδηγίες και άρθρα για την συνταγογράφηση της μεθαδόνης συχνές ερωτήσεις, ειδικά φυλλάδια για τους ασθενείς, εκδηλώσεις και άλλα συμβάντα, διασύνδεση με τη μηχανή αναζήτησης του SAMHSA για εντοπισμό θεραπευτικού προγράμματος και διασυνδέσεις με άλλες, σχετικές ιστοσελίδες.

Τόσο οι πληροφορίες για τους επαγγελματίες υγείας, όσο και τα φυλλάδια για τους ασθενείς διατίθενται συχνά σε μορφή «pdf file» με επαγγελματικό παρουσιαστικό και παραπομπές στην διεθνή βιβλιογραφία. Το AT Forum αξίζει να βρίσκεται ανάμεσα στις προτιμήσεις των ενδιαφερόμενων, ιδιαίτερα για όσους εργάζονται σε προγράμματα θεραπείας με υποκατάστατα, ή για όσους εξερευνούν το ενδεχόμενο της απεξάρτησης σε παρόμοιο πρόγραμμα.

ΠΥΞIΔΑ www.pyxida.org.grΤο κέντρο πρόληψης της εξάρτησης από τα ναρκωτικά και προαγωγής της υγείας «Πυξίδα» στην Θεσσαλονίκη είναι μια ΜΚΟ που λειτουργεί από το 1998 και συνεργάζεται με τον ΟΚΑΝΑ. Παρέχει υπηρεσία ψυχοκοινωνικής υποστήριξης που αναπτύσσει προγράμματα και δράσεις πρόληψης και αγωγής υγείας στην τοπική κοινότητα και εντάσσεται στο Εθνικό Δίκτυο Κέντρων Πρόληψης, που περιλαμβάνει φορείς που δημιουργούνται με τοπική πρωτοβουλία και την επιστημονική και οικονομική υποστήριξη του Οργανισμού Κατά των Ναρκωτικών.

Ο γονιός, παιδαγωγός, εθελοντής, έφηβος και όλοι όσοι ενδιαφέρονται για το πρόβλημα των ναρκωτικών μπορούν να επισκεφθούν την «Πυξίδα» για να πάρουν πληροφόρηση, καθοδήγηση και στήριξη για να περάσουν με τη σειρά τους τις δικές τους γνώσεις και εμπειρίες στα παιδιά, τους μαθητές και τους φίλους τους. Η επιστημονική ομάδα στελεχώνεται από πέντε ψυχολόγους, ένα νοσηλευτή ψυχικής υγείας / σύμβουλο τοξικοεξάρτησης, και μία κοινωνική ανθρωπολόγο. Επίσης, η «Πυξίδα» συνεργάζεται στην πραγματοποίηση ερευνητικών προγραμμάτων με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και παρέχει την ευκαιρία για απόκτηση κλινικής πρακτικής στους φοιτητές του.

Οι πληροφορίες που παρέχει ο ιστότοπος της «Πυξίδας» είναι ενδιαφέρουσες και γραμμένες με απλό τρόπο, που κάνει τον ιστότοπο φιλικό και προσιτό. Πρόκειται για ένα καλό παράδειγμα ελληνόφωνου ιστότοπου για τα τοπικά κέντρα πρόληψης.

DEMOCRACY, CITIES & DRUGS www.democitydrug.orgΟ ιστότοπος αυτός αποτελεί εγχείρημα μίας ένωσης 300 Ευρωπαϊκών πόλεων στις οποίες λειτουργούν οργανισμοί από Ευρωπαϊκά δίκτυα της κοινωνίας των πολιτών Ο στόχος της ένωσης αυτής είναι να προωθήσει τις τοπικές και ενοποιημένες παρεμβάσεις στο φαινόμενο των ναρκωτικών, δημιουργώντας ένα βιώσιμο δίκτυο ανταλλαγής πληροφοριών και δεξιοτήτων. Ο πρώτος κύκλος δραστηριοτήτων της ένωσης πραγματοποιήθηκε το 2005-2007, και ο δεύτερος κύκλος βρίσκεται σε λειτουργία από το 2008-2011. Στόχος είναι η δημιουργία τοπικών συνεργατικών πολιτικών για τα ναρκωτικά μεταξύ αρμόδιων φορέων όπως οι τοπικές αρχές, οι υπηρεσίες υγείας, οι υπηρεσίες ποινικής δικαιοσύνης, κοινότητες (και ιδιαίτερα μειονότητες), και οι χρήστες των υπηρεσιών για τα ναρκωτικά.

Ως ένα απλό παράδειγμα του υλικού που βρίσκεται στον ιστότοπο, ή επιλογή Topics / Treatment Challenge μας μεταφέρνει στην ιστοσελίδα www.democitydrug.org/index.php?page=treatment-challenge, όπου μπορούμε να δούμε ένα σύντομο κλιπ με μία εκπρόσωπο της ομάδας «Euro-TC» από την Αυστρία, η οποία μας εισάγει σε μία συνεργασία για τις προκλήσεις στην θεραπεία που αποτελείται από επιστήμονες από την Γερμανία, το Βέλγιο, την Αυστρία και την Τσεχία. Η ένδειξη ενδιαφέροντος για συμμετοχή και συνεργασία με μία τέτοια ομάδα θα προσέφερε μάλλον πολλά σε ένα τοπικό οργανισμό από μία άλλη Ευρωπαϊκή χώρα.

Είναι εμφανές στον αναγνώστη ότι ο ιστότοπος Democracy, Cities & Drugs, βασίζεται σε επιστημονική εργασία, και μάλιστα αρκετά

ευρείας έκτασης. Εάν όμως υπάρχει κάτι που τον κάνει λιγότερο προσιτό, είναι η κάπως αδέξια και φλύαρη χρήση της Αγγλικής και η έλλειψη οπτικού υλικού. Παρόλα αυτά, ιδιαίτερα ο Ευρωπαίος ερευνητής, αξίζει να επισκεφθεί το χρήσιμο και πρωτότυπο ιστότοπο.

Βύρωνας Γκέιστ, Λειτουργός ΕΚΤΕΠΝ

ΗΜΕΡΟΛOΓΙΟΜάρτιος-

Μάιος 2011

Η ΚΑΤΟΧH ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ

ΑΠΟΠΟΙΝΙΚΟΠΟΙΗΘΕΙ ;

Ναι n

Όχι n

Ίσως n

Για να ψηφίσετε μπορείτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του ΕΚΤΕΠΝ: www.ektepn.org.cy

ΝEΑ ΙΣΤΟΣΕΛIΔΑ ΕΚΤΕΠΝΗ ιστοσελίδα του ΕΚΤΕΠΝ, η οποία ενημερώνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα, στοχεύει

στην ενημέρωση, τόσο των ειδικών στον τομέα των εξαρτησιογόνων ουσιών, όσο και του

ευρύτερου κοινού. Παρέχει συγκρίσιμα στοιχεία και πληροφορίες για τη δραστηριότητα

του Κέντρου, αλλά και για ευρωπαϊκά και διεθνή δεδομένα που αφορούν στη χρήση

εξαρτησιογόνων ουσιών. Με την πρόσφατη αναβάθμιση της η ιστοσελίδα του ΕΚΤΕΠΝ

από τις αρχές του 2011, έχει καταστεί πιο ευέλικτη στη χρήση και παρέχει πάντα επίκαιρα

δεδομένα στον επισκέπτη.

1 ΜΑΡΤIΟΥ: Συνάντηση Οριζόντιας Ομάδας για τα Ναρκωτικά. Θα πραγματοποιηθεί στις

Βρυξέλλες. Συμμετοχή ΑΣΚ.

1-2 ΜΑΡΤIΟΥ: Συνάντηση της Επιτροπής για Εθνική Πολιτική

για το Αλκοόλ και Δράση, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Θα πραγματοποιηθεί στο

Λουξεμβούργο. Συμμετοχή ΑΣΚ.

21-25 ΜΑΡΤIΟΥ: Συνάντηση Επιτροπής Ναρκωτικών Ουσιών του ΟΗΕ. Θα πραγματοποιηθεί στη Βιέννη.

Συμμετοχή ΑΣΚ.

5 ΑΠΡΙΛIΟΥ: Συνάντηση Οριζόντιας Ομάδας για τα Ναρκωτικά. Θα πραγματοποιηθεί στις

Βρυξέλλες. Συμμετοχή ΑΣΚ.

6 ΑΠΡΙΛIΟΥ: Διάλογος με τις χώρες των ΗΠΑ και της

Κεντρικής Ασίας. Θα πραγματοποιηθεί στις Βρυξέλλες. Συμμετοχή ΑΣΚ.

3 ΜΑΙΟΥ: Συνάντηση Οριζόντιας Ομάδας για τα Ναρκωτικά. Θα πραγματοποιηθεί στις

Βρυξέλλες. Συμμετοχή ΑΣΚ.

11-13 ΜΑΙΟΥ: Συνέδριο για τη Μείωση της Ζήτησης

(«Conference on EU Consensus on minimum quality standards and benchmarks for drug

demand reduction»). Θα πραγματοποιηθεί στη Βουδαπέστη. Συμμετοχή ΑΣΚ.

18-20 ΜΑΙΟΥ: Συνάντηση Προϊσταμένων Εστιακών Σημείων.

Θα πραγματοποιηθεί στη Λισσαβόνα. Συμμετοχή Προϊσταμένου ΕΚΤΕΠΝ.