2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

AΦIEPΩMA

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

2-31 AΦIEPΩMA� N. Γ. Πεντίκης, ένας ασυ-νήθιστ�ς άνθρωπ�ς. H π�λυ-διάστατη πρ�σωπικ�τητα τ�υλ�γ�τέ�νη και �ωγρά��υ.Tης Γιώτας Mυρτσιώτη� Xρ�ν�λ�γι� Nίκ�υ Γα�ριήλΠεντίκη.T�υ Γα�ριήλ Nικ�λά�υ Πε-ντίκη� O N. Γ. Πεντίκης απαντάεισε 31 ερωτήσεις της IsadoraRosenthal-Kamarinea.� T� συγγρα�ικ� έργ� τ�υ N.Γ. Πεντίκη, μια Oδύσσεια#ωρίς Iθάκη.T�υ X. Δ. Γ�υνελά� K�ντ�γλ�υ και Πεντίκης.K�ινά σημεία και δια��ρέςστ� έργ� τ�υς.T�υ Στρατή Πασ#άλη� O «K�#λίας» τ�υ Πεντίκη.H καθ�ριστική συμ��λή τ�υστ� πρωτ�π�ριακ� περι�δικ�.Tης M. Θε�δ�σ�π�ύλ�υ� Ψη�αρίθμηση, η ιδι�μ�ρ-�η τε#ν�τρ�πία π�υ #ρησιμ�-π�ίησε � N. Γ. Πεντίκης.Tης Nίκης Λ�ϊίδη� Iδι�ρρυθμ�ς μπ�έμ. H π�-λύπλευρη πρ�σωπικ�τητα τ�υN. Γ. Πεντ�ίκη.T�υ Kάρ�λ�υ Tσίεκ� Διάδ�#�ς των Bυαντινών.T� λ�γ�τε�νικ� και �ωγρα�ι-κ� έργ� τ�υ.Tων Aλε*άνδρ�υ K�σματ�-π�υλ�υ, N. Δ. Tριαντα�υλλ�-π�υλ�υ, Γιάννη Mενεσίδη,Aνδρέα Φωκά, Γιάννη Zήκα� T� Aγι�ν Oρ�ς τ�υ Πεντίκη.T�υ Aρ�ιεπισκ�π�υ Aυ-στραλίας κ. Στυλιαν�ύ� Στύ�ν�ς, Στρύ#ν�ς ή �Eλλέ��ρ�ς Eρυθρ�σέπαλ�ς;Περίπατ�ι και εκδρ�μές περίτην Kα�άλα με τ�ν N. Γ. Πε-ντ�ίκη.T�υ Hλία X. Παπαδημητρα-κ�π�υλ�υ� Aλληλ�γρα�ία τ�υ N. Γ. Πε-ντίκη με τ�υς Eλύτη, Tσίλλη,Παπατώνη και K�υράκη.T�υ Γα�ριήλ Nικ�λά�υ Πε-ντίκη� «Eκτ�τε δεν εί#α πια κανέ-να πάρεδ�σε με τ� κ�μμα».Aνέκδ�τ� κείμεν� τ�υ N. Γ.Πεντ�ίκη.T�υ Nίκ�υ Γα�ριήλ Πεντίκη� Πάνω στα �άσανα π�υ επι-�άλλει � άνθρωπ�ς στ�ν άν-θρωπ�.

E�ώ�υλλ�: N�έμ�ρι�ς 1992. H �ωτ�γρα�ία�γήκε στ� συν�ικιακ� �ωτ�γρα�εί� «Φωτ�-Kρ�ν�ς» �π�υ � N. Γ. Πεντ�ίκης �ωτ�γρά-�ι�ε τα έργα τ�υ μετά την περάτωσή τ�υς.Oταν την είδε η σύ�υγ�ς τ�υ έμεινε ά�ωνη,καταλα�αίν�ντας �τι � άντρας της δεν ήτανπια τ�υ κ�σμ�υ τ�ύτ�υ.

Yπεύθυν�ς «Eπτά Hμερών»:

BHΣ. ΣTAYPAKAΣ

O Nίκ�ς Γα�ριήλ στ� σπίτι τ�υ (Bασ. Oλγας 197) τ� 1984 (�ωτ.: Γιώργ�ς Π�ύπης).

N. Γ. Πεντ�ίκης, έναςασυνήθιστ�ς άνθρωπ�ς

H π�λυδιάστατη πρ�σωπικ�τητα τ�υ λ�γ�τέ�νη και �ωγρά��υ

«Aγωνί��μαι να συμπεριλά�ω ασήμαντεςλεπτ�μέρειες π�υ σημείωσα, γιατί μ�ν� έτσικαταλα�αίνω �τι μπ�ρεί να λά�ει κάπ�ια ε-ν�τητα η κ�μματιασμένη απ� τις καθημερι-νές αντι�άσεις ύπαρ!η».

«O Πεθαμέν�ς και η Aνάσταση»,Nίκ�ς Γα�ριήλ Πεντ�ίκης

ΠOΛYΠΛOKH, π�λύπλευρη και π�λυ-διάστατη η πρ�σωπικ�τητα τ�υ �ω-γρά��υ και λ�γ�τέ�νη Nίκ�υ Γα-�ριήλ Πεντ�ίκη σημάδεψε την πνευ-ματική �ωή της Θεσσαλ�νίκης απ�τ� 1935 έως τις μέρες μας. Bαθιά π�-τισμέν�ς απ� τις ρί�ες τ�υ τ�π�υτ�υ, γνώστης της τ�πι�γρα�ίας καιτης ιστ�ρίας, εμ�άθυνε με τ� �ει-μαρρώδη λ�γ� τ�υ την �ρθ�δ�%ηπαράδ�ση.

Eικ�νες και σύμ��λα π�υ εναλλάσ-σ�νται στις συγγρα�ικές και �ωγρα-�ικές τ�υ δημι�υργίες, �ανερών�υντην πρωτ�π�ριακή τ�υ σκέψη, τηναρ�αι�γνωσία, τη μελέτη τ�υ στ� �υ-�άντι�, τις επιδράσεις τ�υ απ� τη �υ-�αντινή αγι�γρα�ία, την αισι�δ�%ηκαι ελπιδ���ρα θεώρηση τ�υ ν�ήμα-τ�ς της �ωής. O Nίκ�ς Γα�ριήλ Πε-ντ�ίκης ταυτίστηκε με τη «μητέραΘεσσαλ�νίκη», αλλά γ�ητεύτηκε απ�τ� «ά�ρ�ν� θαύμα» τ�υ Aγί�υ Oρ�υς.

Oι δεκάδες επισκέψεις τ�υ στην Aθω-νική Π�λιτεία τρ���δ�τ�ύσαν τ�νπνευματικ� τ�υ κ�σμ�, τη �αθιά τ�υπίστη στην Oρθ�δ�%ία, π�υ εκ�ρά�ε-ται στ� συγγρα�ικ� και εικαστικ� τ�υέργ�. Aπ� τ�υς εκπρ�σώπ�υς τ�υ «ε-σωτερικ�ύ μ�ν�λ�γ�υ», στη �ώραμας, � Nίκ�ς Γα�ριήλ Πετ�ίκης ά�ησεκείμενα σ��ίας και μνήμης. T�πία,πρ�σωπα κι �ν�ματα έγιναν πε��γρα-�ήματα, π�ιήματα, λεπτές πινελιές κι� «Συνα%αριστής» πηγή έμπνευσης

π�υ πρ�σέδωσε στ�υς πίνακές τ�υ ά-πειρ�υς αριθμ�ύς, �ρώματα, σύμ��-λα και σ�ήματα. Tη διττή πρ�σωπικ�-τητα τ�υ Nίκ�υ Γα�ριήλ Πεντ�ίκη ε-πι�ειρ�ύν να πρ�σεγγίσ�υν �ι «EπτάHμέρες», τέσσερα �ρ�νια μετά τ�θάνατ� τ�υ.

Σ’ ένα εκτενές α�ιέρωμα π�υ επι-διώκει να α��υγκραστεί τ� συγγρα-�ικ� τ�υ έργ�. Nα ανι�νεύσει τη �ω-γρα�ική τ�υ και ακρ�θιγώς την ψη-�αρίθμηση. Nα κάνει ανάδραση στ�έργ� απ� τ�υς �μ�τε�ν�ύς τ�υ, �ω-

γρά��υς και λ�γ�τέ�νες. Nα απ�κα-λύψει την ευαίσθητη πτυ�ή της πρ�-σωπικ�τητάς τ�υ μέσα απ� την αλλη-λ�γρα�ία τ�υ. Nα �έρει στην επι�ά-νεια τις π�λιτικές τ�υ ανα�ητήσεις μ’ένα ανέκδ�τ� κείμεν�. Nα αντλήσειαπ� τ�υς ανθρώπ�υς π�υ τ�ν έ�ησανμύ�ιες πτυ�ές τ�υ �αρακτήρα τ�υ.Nα αναλύσει την πνευματικ�τητα καιτη θε�λ�γική τ�υ πρ�σέγγιση. Nα ε-πανα�έρει, γενικά, στη μνήμη τη δη-μι�υργική τ�υ π�ρεία. Ως ��ρ�ς τι-μής στην π�λη για την �π�ία, �πως έ-λεγε εί�ε «σαπίσει σκεπτ�μεν�ς».

«Aναπαύ�μαι ευτυ"ής στην ήσυ"η σιωπή,ακ�ύγ�ντας ��υ�ά �σα πρ�σωπα, �ν�ματα,τ�πία, παρ�υσιά�ει η ά�υσσ�ς της μνήμηςκαταλα�αίν�ντας μιαν άλλη "ρ�νική διάρ-κεια, π�υ μ�υ επι�άλλει να παραδε"θώ ως�ρθ�τερ� τ� λ�γικά εσ�αλμέν�, γιατί η στε-νή λ�γική δεν μπ�ρεί να καταλά�ει π�τέ τ�νμυστικ� συμ��λισμ� των αριθμών.

«Oμιλήματα» Nίκ�ς Γα�ριήλ Πεντ�ίκης

Eπιμέλεια α�ιερώματ�ς:

ΓI·TA MYPTΣI·TH

Σημείωση: Tα ανέκδ�τα κείμενα τ�υ N.Γ. Πεντ�ίκη (σελ. 8-9, 26-31) έ"�υν γρα-�εί απ� τ�ν συγγρα�έα στ� π�λυτ�νικ�σύστημα. Eδώ, για λ�γ�υς τε"νικ�ύς, εί-ναι στ� μ�ν�τ�νικ�. Zητ�ύμε την κατα-ν�ηση των αναγνωστών μας.

Eπιμέλεια – σύντα�η �ρ�ν�λ�γί�υ:Γα�ριήλ Nικλάυ Πεντ�ίκης

1908: Γέννηση τ�υ Nίκ�υ Γα- ριήλ Πεντ�ίκη στη Θεσσαλ�νίκη.Παρασκευή 17/30 Oκτω ρί�υ.Στερν�παίδι τ�υ Γα ριήλ (γεν.1868) και της Mαίρης (γεν. 1879) έ-πειτα απ� τρεις κ�ρες: Xρυσ�ύλα(η μετέπειτα π�ιήτρια Zωή Kαρέλ-λη), Eλενίτσα και Kλειώ. Πλ�ύσιααστική �ικ�γένεια. Πατέρας �αρ-μακ�π�ι�ς, ίδρυσε τ� πρώτ� επι-στημ�νικ� �αρμακεί� της π�λης.Mητέρα διδασκάλισσα, ανέπτυ"εσημαντική κ�ινωνική δράση. Mέ-ν�υν στ� σπίτι πάνω απ� τ� �αρ-μακεί� (Eγνατίας 112, νυν 106).Aργ�τερα μετακ�μί��υν στην ιδι�-κτητη έπαυλη τ�υ πατέρα τ�υ,στην �δ� Mαυρ�κ�ρδάτ�υ 3 (κα-τεδα�ίστηκε στις αρ#ές της δεκα-ετίας τ�υ 1970).

1919: Πηγαίνει για πρώτη ��ράστ� σ#�λεί� στην έκτη δημ�τικ�ύστ� σ#�λεί� Στε�άν�υ N�ύκα· μέ-#ρι τ�τε διδασκ�ταν κατ’ �ίκ�ν.

1920–26: Παρακ�λ�υθεί τηνπρώτη τά"η τ�υ γυμνασί�υ στ� B΄Γυμνάσι� και τις υπ�λ�ιπες στ� A΄E"ατά"ι� Γυμνάσι� (διατηρητέ�κτίρι� επί της Bασ. Oλγας). Στενή�ιλία με συμμαθητή τ�υ KώσταΣαρρή, μετέπειτα γιατρ� ακτιν�-λ�γ�, π�υ θα διαρκέσει �λ�κληρη�ωή.

1921: Oικ�γενειακ� τα"ίδι στ�Bελιγράδι, στη B�υδαπέστη καιστη Bιέννη.

1922: Γρά�ει μια Παγκ�σμια Γε-ωγρα�ία π�υ εγκρίνεται απ� τ� υ-π�υργεί� Παιδείας. H έγκριση α-νακαλείται �ταν διαπιστώνεται ηηλικία τ�υ συγγρα�έα. Γρά�ειτ�υς πρώτ�υς τ�υ στί#�υς, επη-ρεασμέν�ς απ� τ� δημ�τικ� τρα-γ�ύδι.

1925: Oικ�γενειακ� τα"ίδι στηΣερ ία και στην Aυστρία.

1926: Παίρνει τ� Aπ�λυτήρι� Γυ-μνασί�υ ( αθμ�ς: Kαλώς). Aνα#ω-ρεί για σπ�υδές Oπτικής και Φαρ-μακευτικής στ� Παρίσι. Γνωριμίαμε Ψυ#άρη.

1927: 27 Φε ρ�υαρί�υ: Θάνατ�ςτ�υ πατέρα. O NΓΠ τ�ν πληρ���-ρείται μ�ν�ν �ταν επιστρέ�ει γιατις θερινές διακ�πές. Aρ#ί��υν �ι-κ�ν�μικές δυσ#έρειες για την �ι-κ�γένεια. O NΓΠ συνε#ί�ει τιςσπ�υδές τ�υ στ� Παρίσι ώς τ� τέ-λ�ς της ακαδημαϊκής #ρ�νιάς.Παίρνει πτυ#ί� �υσι�λ�γίας �πτι-κής.

1928–29: Mετεγγρά�εται στ�Πανεπιστήμι� τ�υ Στρασ �ύργ�υ�π�υ σπ�υδά�ει Φαρμακευτική καιB�τανική. Παίρνει τ� πτυ#ί� με αθμ� Λίαν Kαλώς (Assez Bien).Π�λλές απ� τις εμπειρίες και τα ιώματα αυτής της διετίας μετ�υ-σιών�νται στ� πρώτ� τ�υ μυθιστ�-ρημα «Aντρέας Δημακ�ύδης (έναςνέ�ς μ�νά#�ς)», (1935).

1930: H �ικ�ν�μική κατάσταση

της �ικ�γένειας επιδεινώνεταισταθερά. Eπειτα απ� λίγα #ρ�νιααναγκά��νται να εγκαταλείψ�υντ� πατρικ� σπίτι και να εγκαταστα-θ�ύν στην �δ� Λυσιμά#�υ 2. Δια-δέ#εται επίσημα τ�ν πατέρα τ�υστ� �αρμακεί�, τ� �π�ί� για μίαεικ�σαετία θα απ�τελέσει τ� κατ’ε"�#ήν λ�γ�τε#νικ� στέκι και �υ-τώρι� λ�γ�τε#νών της νεώτερηςγενιάς.

1931: Γνωριμία με Στρατή Δ�ύ-κα. H αδιάπτωτη �ιλία τ�υς απ�τυ-πώνεται στ� κείμεν� «T� Bασιλ�-π�υλ� π�υ δεν λέπει �ύτε ακ�ύ-ει» (περι�δικ� «K�#λίας», 1947)και τ�ν πίνακα «Θάνατ�ς Iδ�μενέ-ως» (τέμπερα, 1983) π�υ � NΓΠ�ωγρά�ισε �ταν πληρ���ρήθηκετ� θάνατ� τ�υ Δ�ύκα.

1933: N�σηλεύεται στ� Σανατ�-ρι� Aσ εστ�#ωρί�υ για πρ��υμα-

τίωση. Eπισκέπτεται τ� Aγι�νOρ�ς για πρώτη ��ρά. Mέ#ρι τ�τέλ�ς της �ωής τ�υ θα τ� επισκε-�θεί 94 ��ρές. Aρ#ί�ει να �ωγρα-�ί�ει.

1934: Γρά�ει τ� μυθιστ�ρημα«Aντρέας Δημακ�ύδης (ένας νέ�ςμ�νά#�ς)» π�υ θα εκδ�θεί την ε-π�μενη #ρ�νιά με τ� ψευδώνυμ�:Σταυράκι�ς K�σμάς.

1935: Δημ�σιεύεται στ� περι�δι-κ� «T� 3� Mάτι» τ� π�ίημα «H Γυ-ναίκα π�υ πρ�π�νείται στ� κ�λύ-μπημα». Δημ�σιεύ�νται πε��γρα-�ήματα στ� περι�δικ� «Mακεδ�νι-κές Hμέρες» και σε τ�πικές ε�η-μερίδες. Mετα�ρά�ει μα�ί με τηZωή Kαρέλλη μια διάλε"η τ�υX�υάν Γκρις για «T� 3� Mάτι». Mε-τα�ρά�ει απ�σπασμα απ� τ� μυθι-στ�ρημα τ�υ E. Dujardin «Oι δά�-νες κ�πηκαν». Aυτ�κτ�νεί � ε"ά-

δελ��ς τ�υ Mιλτιάδης ΣαράντηΠεντ�ίκης.

1936: Δημ�σιεύ�νται πε��γρα-�ήματά τ�υ στ� περι�δικ� «T� 3�Mάτι». Σε δημ�σίευμα τ�ν μήναI�ύλι� εμ�ανί�εται για τελευταία��ρά τ� ψευδώνυμ� Σταυράκι�ςK�σμάς π�υ #ρησιμ�π�ι�ύσε μέ-#ρι τώρα. Γνωριμία και �ιλία μεΓιώργ� Σαραντάρη.

1937: Δημ�σιεύεται στ� περι�δι-κ� «Mακεδ�νικές Hμέρες» τ� πε-��γρά�ημα «O M�υγκ�ς κι � π�ιη-τής».

1938: Γρά�ει τ� μυθιστ�ρημα «OΠεθαμέν�ς και η Aνάσταση». Δη-μ�σιεύεται απ�σπασμα στ� περι�-δικ� «Mακεδ�νικές Hμέρες».

1941: Eπιστρατεύεται ως αγύ-μναστ�ς. Eκπαιδεύεται στ� Λη-γ�υρι� της Aργ�λίδας. Πριν πρ�-

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 3Συνέ�εια στην 4η σελίδα

Xρ�ν�λ�γι� N. Γ. Πεντ ίκη

«Θεσσαλνίκη, �πισθεν κατικιών». Aκυαρέλλα, 1949. Συλλγή Γ. N. Πεντ�ίκη (!ωτ.: Φ. Σαρρή / ΦAOΣ).

λά ει να τελειώσει τη ασική εκ-παίδευση, υπ�γρά�εται η συνθη-κ�λ�γηση με τ�υς Γερμαν�ύς.Aπ� την εμπειρία αυτή πρ�έρ#εταιτ� π�ίημα «Συμ άν» (1944). Δημ�-σιεύεται τ� πε��γρά�ημα «Aγρύ-πνια» (γραμμέν� τ� 1939).

1943: Θάνατ�ς της γιαγιάς τ�υEλένης Iωαννίδ�υ (29 Mαΐ�υ). Tηναλλά�ει και την ντύνει � ίδι�ς �NΠΓ. Eμπειρία καθ�ριστική για τημετέπειτα ε"έλι"ή τ�υ. T�ν Σε-πτέμ ρι�–N�έμ ρι� γρά�ει τη σει-ρά π�ιημάτων «Eικ�νες» π�υ θαεκδ�θ�ύν την επ�μενη #ρ�νιά.Eγγρά�εται στ� K�μμ�υνιστικ�K�μμα.

1944: Πρώτη έκδ�ση τ�υ μυθι-στ�ρήματ�ς «O Πεθαμέν�ς και ηAνάσταση». Tη διακ�σμηση τ�υ ι- λί�υ έκανε � �ωγρά��ς Σπύρ�ςΠαπαλ�υκάς. Πρώτη έκδ�ση τηςπ�ιητικής συλλ�γής «Eικ�νες».Γρά�ει τ� π�ίημα «Συμ άν». Πα-ρ�υσιά�ει για πρώτη ��ρά �ωγρα-�ική τ�υ εργασία μα�ί με άλλ�υςΘεσσαλ�νικείς καλλιτέ#νες στ�ανθ�πωλεί� Eυρυ ιάδη Kωνστα-ντινίδη.

1945: Δημ�σιεύ�νται πε��γρα-�ήματά τ�υ στ� περι�δικ� «Φιλ�-λ�γικά Xρ�νικά». Kυκλ���ρεί τ�πρώτ� τεύ#�ς τ�υ περι�δικ�ύ«K�#λίας» τ�υ �π�ί�υ � NΓΠ απ�-τελεί ασικ� συνεργάτη. Aπ� τ�1945 ώς τ� 1948 � NΓΠ θα δημ�σι-εύσει εκεί σ#έδια, πρωτ�τυπα πε-��γρα�ήματα, τε#ν�κριτικά σημει-ώματα, ατ�μικές και συλλ�γικέςμετα�ράσεις. Tα"ίδι στην Aθήναμε πλ�ί� απ� Eπανωμή �π�υ �τά-νει ύστερα απ� διήμερη πε��π�-ρία.

1946: Δημ�σιεύεται στ� περι�δι-κ� «Φιλ�λ�γικά Xρ�νικά» τ� π�ίη-μα «Πάνω στα άσανα π�υ επι άλ-λει � άνθρωπ�ς στ�ν άνθρωπ�».Συ#νά τα"ίδια στην Aθήνα. Γρά�ειτ� πε��γρά�ημα «Iωνάς Nε�π�υ-λ�ς ή κάπως έτσι». Δημ�σιεύεταιστ�ν «K�#λία» μετά�ραση π�ιη-μάτων τ�υ Oσί�υ Συμεών τ�υ Nέ-�υ Θε�λ�γ�υ και τ�υ απ�σπάσμα-τ�ς «Mά#η στη T�ι ρίτ�η Kλεισ�ύ-ρα» της έμμετρης Xρ�ν�γρα�ίαςτ�υ E�ραίμ, καθώς και �μαδικέςμετα�ράσεις απ�σπασμάτων τ�υT�έιμς T��ις και τ�υ Mι#αήλ Ψελ-λ�ύ. Aναγκά�εται να συνεταιριστείστ� �αρμακεί� επειδή εί#ε "εκά-μει �λη την πραμάτεια τ�υ κατά τ�διάστημα της Kατ�#ής.

1947: Δημ�σιεύει τε#ν�κριτικάσημειώματα στην ε�ημερίδα «T�Φύλλ� τ�υ Λα�ύ», πε��γρα�ήματαστ�ν «K�#λία» και στην ε�ημερίδα«H Δευτέρα». Δημ�σιεύεται η με-λέτη τ�υ «O �ωγρά��ς Σπύρ�ςΠαπαλ�υκάς» στ� περι�δικ� «OAιώνας μας», π�υ θα κυκλ���ρή-σει ως ανάτυπ� την επ�μενη #ρ�-νιά. Δημ�σιεύεται στ�ν «K�#λία» ημετά�ραση τ�υ «Iγγιτ�υρ ή η τρέ-λα τ�υ Eλ εν�ν» τ�υ Mαλαρμέ.

1948: Γάμ�ς με τη Nίκη Λα�αρί-δ�υ (γεν. 1920). Δημ�σιεύεται στ�περι�δικ� «O Aιώνας μας» η μελέ-τη τ�υ για τ�ν Nίκ� Xατ�ηκυριά-κ�–Γκίκα και κυκλ���ρεί ως ανά-τυπ�.

1949: Γρά�ει την «Πραγματ�-γνωσία» (κείμεν� σε συνέ#εια)π�υ δημ�σιεύεται στ� περι�δικ�«M�ρ�ές» απ� τ�ν I�ύνι� τ�υ1949 ώς τ�ν Mάρτι� τ�υ 1950. Hσυγγρα�ή τ�υ κειμέν�υ �λ�κλη-ρώνεται τ�ν Δεκέμ ρι� τ�υ 1949.Eγκαταλείπει τα λάδια και �ωγρα-�ί�ει μ�ν� τέμπερες.

1950: Πρώτη έκδ�ση της «Πραγ-ματ�γνωσίας» με σ#έδι� ε"ω�ύλ-λ�υ τ�υ �ωγρά��υ Γιάννη Σ �ρώ-ν�υ. Kυκλ���ρεί τ� ι λί� «TαBυ�αντινά Mνημεία της Θεσσαλ�-νίκης» τ�υ Bασίλη Δεδ�ύση (διευ-θυντή τ�υ περι�δικ�ύ «M�ρ�ές»)π�υ ασί�εται στις "εναγήσεις τ�υNΓΠ. Δημ�σιεύεται στις «M�ρ-�ές» τ� π�ίημα «Mετά τ�ν ύπν�».Στα επ�μενα τρία #ρ�νια θα δημ�-

σιευθ�ύν συν�λικά δέκα π�ιήμα-τα, μετα"ύ των �π�ίων τα «Συμ- άν», «O Nικ�τσάρας», «O Bατά-τ�ης Aυτ�κράτωρ της Nικαίας στ�Σταυρ� Xαλκιδικής» και «AτένισηΘησαυρ�ύ».

1951: Aτ�μική έκθεση �ωγρα�ι-κής στ� Eμπ�ρικ� και Bι�μη#ανικ�Eπιμελητήρι� Θεσσαλ�νίκης. Mετις πενι#ρές εισπρά"εις της έκθε-σης παραθερί�ει με τη σύ�υγ� τ�υστη Nέα Σκιώνη Xαλκιδικής. Eντυ-πώσεις και εμπειρίες απ� τ�ν πα-ραθερισμ� αυτ�ν δια�αίν�νταιστ� «Mυθιστ�ρημα της KυρίαςEρσης». Διάλε"η «Περί Kασσάν-δρας».

1952: T�υ απ�νέμεται η γαλλικήτιμητική διάκριση Palmes d’Officier d’ Academie. Aρ#ί�ει τη

συγγρα�ή τ�υ μυθιστ�ρήματ�ς«H Aρ#ιτεκτ�νική της Σκ�ρπιαςZωής» π�υ θα �λ�κληρωθεί την ε-π�μενη #ρ�νιά. Mα�ί με τ�ν �ίλ�τ�υ �ωγρά�� Γιώργ� Παραλή μέ-ν�υν ενάμιση μήνα στ� Aγι�νOρ�ς �ωγρα�ί��ντας. Aτ�μικήEκθεση στ� Γαλλικ� Iνστιτ�ύτ�Θεσσαλ�νίκης. Γέννηση τ�υ γι�υτ�υ Γα ριήλ.

1953: Δημ�σιεύει στ� περι�δικ�«M�ρ�ές» τα πε��γρα�ήματα«N�σταλγία τ�υ Kαλ�καιρι�ύ», «HΠρώτη πύκνωση», «Πύκνωση στ�πρ�σωπ�», απ�σπάσματα τηςπρώτης μ�ρ�ής τ�υ «Mυθιστ�ρή-ματ�ς της Kυρίας Eρσης». Aρ#ί�εινα εργά�εται στην ελ ετική εται-ρία �αρμάκων Geigy SA, ως σύμ- �υλ�ς πρ�ώθησης πρ�ϊ�ντων. Hυπαλληλική τ�υ εργασία συνεπά-γεται συ#νά τα"ίδια και περι�δείεςανά την B�ρει� Eλλάδα. Mετακ�-μί�ει απ� την �δ� Λυσιμά#�υ 2στην Kαλαμαριά και μετά λίγ�υςμήνες στην �δ� Λα#ανά 57, στ�Συν�ικισμ� Δ�"ης.

1955: Aντιγρά�ει, δι�ρθώνει καιτακτ�π�ιεί την πρώτη γρα�ή της«Aρ#ιτεκτ�νικής της Σκ�ρπιαςZωής». Δημ�σιεύεται απ�σπασμαστ� περι�δικ� «Σημερινά Γράμμα-τα».

1958: Θάνατ�ς της μητέρας (5Mαΐ�υ). Kυκλ���ρεί τ� περι�δικ�«Διαγώνι�ς» τ�υ Nτίν�υ Xριστια-ν�π�υλ�υ, π�υ συ#νά θα δημ�σι-εύσει συνεργασίες τ�υ NΓΠ. Πρώ-τη ατ�μική έκθεση στην Aθήνα(γκαλερί «Zυγ�ς»). H #ρ�νιά απ�-τελεί καμπή στ� �ωγρα�ικ� τ�υέργ�: � NΓΠ εγκαταλείπει �ριστικάτα λάδια και α�ιερώνεται στην τέ-μπερα. Σε ανάτυπ� της «Διαγωνί-�υ» κυκλ���ρεί η παρ�υσίαση τ�υ

Συνέ�εια απ� την 3η σελίδα

4 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

O πατέρας τυ N. Γ. Πεντ�ίκη, Γα�ριήλ Πεντ�ίκης, σε !ω-τγρα!ία τυ 1885.

H μητέρα τυ N. Γ. Πεντ�ίκη, Mαίρη Πεντ�ίκη, τ γένςIωαννίδυ.

T πατρικ� σπίτι στην δ� Mαυρκρδάτυ 3 (!ωτ.: N. Γ. Πεντ�ίκη, γύρω στα1968).

Συνέ�εια στην 6η σελίδα

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 5

«Στα 1946, �ταν συ�νκατέ�αιναστην Aθήνα», σημειώνει N. Γ. Πε-ντ�ίκης.

Eκδρμή με τησύ�υγ� τυ Nίκη, στ δάσςKυρί τ 1949.Tη στάση τυ N. Γ. Πεντ�ί-κη υπαγ�ρευσεη επιθυμία τυνα απτυπωθείστη !ωτγρα!ίατ σακκίδι� τυ.Πρ�κειται για τ «σακκίδιστρατιωτικ� εγγλέ�ικ» πυ �ρίσκεταιστα εγκατάλι-πα τυ IωάννηKνίτελλη.

Mάις 1958. Γκαλερί Zυγ�ς. Πρώτη ατμική έκθεση στην Aθήνα. O N. Γ. Πεντ�ίκης κυ�εντιά�ει με τν Aλέκ Kντ�πυ-λ, τν Kλέαρ� Λυκ�πυλ και τν Παύλ M�σ�. Πίσω απ� τν M�σ� διακρίνεται πίνακας «O Bασιλιάς Aμύντας».

�ωγρα�ικ�ύ έργ�υ τ�υ NΓΠ απ�τ�ν Hλία Πετρ�π�υλ� ( ΄ έκδ�ση:1980). Mετακ�μί�ει σε ιδι�κτητ�διαμέρισμα στην �δ� Kρήτης 47(παλαιά αρίθμηση 53).

1959: Δημ�σιεύ�νται στη «Δια-γώνι�» τα πε��γρα�ήματα «B�ρ�-�ρύνη ή η κυρία Mαριγώ» και«E�υγε στις 8.10΄ μ.μ.» (α�ιερωμέ-ν� στ�ν Nίκ� Kα#τίτση). Eπαγγελ-ματικ� τα"ίδι στην Eλ ετία. Π�υλάτ� �αρμακεί� και απ�δεσμευμέ-ν�ς ε"ακ�λ�υθεί να εργά�εταιστην Geigy SA ως επιστημ�νικ�ςσυνεργάτης.

1960: Συμμετέ#ει σε �μαδική έκ-θεση 7 �ωγρά�ων της Θεσσαλ�νί-κης στην «Tέ#νη». Δημ�σιεύεταιστ� περι�δικ� «Eνδ�#ώρα» τ� πε-��γρά�ημα «Aπ�σπασμα σε τρειςΣυνέ#ειες», γραμμέν� στα τέλητης δεκαετίας τ�υ ’40. T� κείμεν�αυτ�, με τίτλ� «Eγκατάλ�ιπα Iωάν-ν�υ Kνίτελλη» θα κυκλ���ρήσειμεταθανατίως τ� 1994 σε πειρατι-κή έκδ�ση. Παραθερί�ει στ�ν Aγι�Nικ�λα� Xαλκιδικής. Eπαγγελματι-κ� τα"ίδι στην Eλ ετία. Γρά�ει μέ-σα σε 40 ημέρες την εν�τητα τωνπ�ιημάτων «Aνακ�μιδή».

1961: Στ� Λεύκωμα τ�υ «Zυγ�ύ»συμπεριλαμ άν�νται 3 πίνακεςτ�υ NΓΠ. Δημ�σιεύεται τ� κείμεν�«Eσωτερική Kατάθεση περί τ�υπ�ιητ�ύ Γιώργ�υ Σε�έρη» στ�ν«Tιμητικ� τ�μ� για τα 30 #ρ�νιατης “Στρ��ής”». Δημ�σιεύεταιστη «Διαγώνι�» η π�ιητική συλλ�-γή «Aνακ�μιδή» π�υ κυκλ���ρείκαι ως ανάτυπ� με ε"ώ�υλλ� τ�υσυγγρα�έα.

1963: Πρώτη έκδ�ση τ�υ μυθι-στ�ρήματ�ς «H Aρ#ιτεκτ�νική τηςΣκ�ρπιας Zωής».

1964: Δι�ρθώνει και τακτ�π�ιείτην πρώτη γρα�ή τ�υ «Mυθιστ�-ρήματ�ς της Eρσης». Παραθερι-σμ�ς στη Λήμν�. Διάλε"η «ΠερίΛήμν�υ» στη Θεσσαλ�νίκη τ�νMάρτι� της επ�μενης #ρ�νιάς,π�υ δημ�σιεύθηκε μετά στ� πε-ρι�δικ� «Tα#υδρ�μ�ς». Zωγρα�ί-�ει δέκα πίνακες π�υ με ισάριθ-μ�υς τ�υ Γιώργ�υ Mαν�υσάκη θακ�σμήσ�υν τ� Hμερ�λ�γι� 1966της AΓET Oλυμπ�ς–Hρακλής.

1965: Mετακ�μί�ει στη Bασ.Oλγας 197 (παλαιά αρίθμηση 223)

�π�υ θα �ήσει ώς τ� θάνατ� τ�υ.Aπ� τ�ν Σεπτέμ ρι� ώς τ�ν Iαν�υ-άρι� τ�υ 1996, γρά�ει τις «Σημει-ώσεις Eκατ� Hμερών». Συμμετέ#ειστην 8η Πανελλήνια Eκθεση.

1966: Πρ� άλλεται στη Γαλλία ητηλε�πτική παραγωγή ORTF/JeanMarie Drot, «Salonique ou la foimystique», στην �π�ία συνεργά-

στηκε � NΓΠ. Oι «Σημειώσεις Eκα-τ� Hμερών» δημ�σιεύ�νται στ�περι�δικ� «Iωλκ�ς» σε συνέ#ειεςαπ� τ�ν I�ύνι� ώς τ�ν Aπρίλι� τηςεπ�μενης #ρ�νιάς. Συμμετέ#ειστην �μαδική έκθεση �ωγρά�ωντης Θεσσαλ�νίκης στην «Tέ#νη».Δημ�σιεύεται η μελέτη τ�υ «O K�-σμ�ς των Bυ�αντινών». Πρώτη έκ-

δ�ση τ�υ «Mυθιστ�ρήματ�ς τηςKυρίας Eρσης».

1967: Στις αρ#ές της #ρ�νιάς �-λ�κληρώνει τ� �δ�ιπ�ρικ� «Ψιλήή Περισπωμένη». Δημ�σιεύεταιστ�ν «Tα#υδρ�μ�» η μελέτη τ�υΓιώργ�υ Σε�έρη «Oι Ωρες της Kυ-ρίας Eρσης». Συμμετέ#ει στην 9ηΠανελλήνια Eκθεση. Xρ�νιά �ρ�-σημ� στη �ωή τ�υ NΓΠ: μετά τηνεπιστρ��ή απ� παραθερισμ� στ�Σταυρ� Xαλκιδικής, αισθάνεται«νεκρ�ς εν τω κ�σμω». Aρ#ί�ειτην καθημερινή ενασ#�ληση μετ�ν «Συνα"αριστή» τ�υ Aγί�υ Nι-κ�δήμ�υ τ�υ Aγι�ρείτη π�υ θα ε-"ακ�λ�υθήσει μέ#ρι την τελευταίαμέρα της �ωής τ�υ. E�ε"ής, η κα-θημερινή αυτή ενασ#�ληση θα �-δηγήσει στη σύντα"η μιας «Mι-κρής» και μιας «Mεγάλης Περίλη-ψης» και θα απ�τελέσει τ�ν ά"�νατης συγγρα�ικής και �ωγρα�ικήςτ�υ έκ�ρασης. Aρ#ί�ει να #ρησι-μ�π�ιεί ραπιντ�γρά��. Διάλε"ηστην Kα άλα, με τίτλ� «Ω�ελήμα-τα απ� τ�ν Συνα"αριστή». Δημ�σι-εύεται στη «Διαγώνι�» τ� κείμεν�«O π�λυ �ταν�ς Πεντ�ίκης» τ�υN.Δ. Kαρ�ύ��υ.

1968: Θάνατ�ς Kώστα Σαρρή. ONΓΠ τ�ν �ωγρα�ί�ει ωσάν στρ�υ-θί�. Φιλ�τε#νεί μνημ�συνη επι-γρα�ή. Δημ�σιεύεται τ� κείμεν�«Aθως, η δεύτερη παν�πλία». Διά-λε"η στην Kα άλα.

1969: Παραιτείται απ� την εται-ρία Geigy SA και συντα"ι�δ�τείταιαπ� τ� TΣAY. Aπρίλι�ς: Παρ�υσία-ση τρ�π�υ εργασίας και ανέκδ�-της δ�υλειάς σε εκδήλωση τ�υIνστιτ�ύτ�υ Γκαίτε στην Aθήνα.Πρ�λ�γισε � καθ. Γ. Π. Σα ίδης.T� έργ� τ�υ αρ#ί�ει να γίνεται ευ-

ρύτερα γνωστ�. Διαλέ"εις σε Θεσ-σαλ�νίκη, ?άνθη, Kα άλα. Zωγρα-�ί�ει κατά παραγγελία τ�υ Γιώρ-γ�υ Σε�έρη τ�ν πίνακα «Iωνάς καιK�λ�κύνθη».

1970: Πρώτη έκδ�ση τ�υ «Mητέ-ρα Θεσσαλ�νίκη». Πρώτη έκδ�σητης συλλ�γής κειμένων θεώρησης«Πρ�ς Eκκλησιασμ�ν». Πρώτη έκ-δ�ση της συλλ�γής πε��γρα�ημά-των (1936–1968) «Συν�δεία». Δεύ-τερη έκδ�ση τ�υ «O Πεθαμέν�ςκαι η Aνάσταση». Tα"ίδι στην Kύ-πρ� �π�υ συμμετέ#ει στην Aντι-πρ�σωπευτική Eκθεση EλληνικήςZωγρα�ικής.

1971: Δημ�σιεύεται στ� περι�δι-κ� «Nέα Π�ρεία» η μελέτη «Πρ�-σπάθεια εντ�πισης της υ�αντινήςτέ#νης στ� σήμερα», τ� πε��γρά-�ημα «H K�πέλα στ� σταθμ�», καιτ� κείμεν� τ�υ Στρατή Δ�ύκα«Πρ��ράσεις απ’ τ� πρ�σωπ� τ�υNΓΠ». Συμμετέ#ει στην έκθεση�ωγρα�ικής Greek Art Today στ�Λ�νδίν�. Kυκλ���ρεί η «Bι λι�-γρα�ία N.Γ. Πεντ�ίκη» (1935–1971)της Σ��ίας Σκ�πετέα. T�υ απ�νέ-μεται � Aργυρ�ύς Σταυρ�ς τ�υTάγματ�ς τ�υ Φ�ίνικ�ς. H AΘΠ �Oικ�υμενικ�ς Πατριάρ#ης Aθηνα-γ�ρας τ�υ απ�νέμει τ� ���ίκι�τ�υ Mεγάλ�υ Aρ#�ντ�ς Mυρεψ�ύτης τ�υ Xριστ�ύ Mεγάλης Eκκλη-σίας.

1972: Πρώτη έκδ�ση τ�υ «Oμι-λήματα» (περιλαμ άνει κείμενατ�υ 1938, 1939 και μεταγενέστε-ρα). Aρ#ί�ει τακτική συνεργασίαμε τ� περι�δικ� «Eυθύνη». Zω-γρα�ί�ει επί παραγγελία έ"ι πίνα-κες π�υ τυπών�νται σε π�λλαπλάκαι διακ�σμ�ύν τα δωμάτια τ�υ"εν�δ�#εί�υ Mακεδ�νία Παλλάς.

1973: Πρώτη έκδ�ση τ�υ «Σημει-ώσεις Eκατ� Hμερών». Συμμετέ#ειστην �μαδική έκθεση �ωγρα�ικήςστην Eλλην�αμερικανική Eνωση.H μελέτη τ�υ για τ�ν Xατ�ηκυριά-κ�–Γκίκα αναδημ�σιεύεται στ�ντιμητικ� τ�μ� «H τέ#νη τ�υ N. Xα-τ�ηκυριάκ�υ–Γκίκα». Aυτ�τελήςέκδ�ση της μελέτης τ�υ Γιώργ�υΣε�έρη «Oι Ωρες της KυρίαςEρσης». Δημ�σιεύεται στ� «Nε�-ελληνικ� Λ�γ�» η διάλε"η «Eναςκαλ�ς περίπατ�ς» και κυκλ���ρείως ανάτυπ� με ε"ώ�υλλ� τ�υ συγ-γρα�έα.

1974: Aπ� 1ης Iαν�υαρί�υ, τ�υπαρέ#εται ισ� ια μηνιαία τιμητικήσύντα"η. Πρώτη έκδ�ση τ�υ«Aρ#εί�ν (Bι λί�ν έρωτ�ς, ήτ�ιτης αγάπης π�υ #αρί�ει ως �ως �ι-κ�υμενικ� � Kύρι�ς)». Δημ�σιεύε-ται στην «Eυθύνη» τ� κείμεν�«Γύρω απ� μια �ωγρα�ιά». Zωγρα-�ί�ει τ�ν πίνακα «Hγέτης και Πύρ-γ�ς» π�υ παριστάνει τ�ν Kωνστα-ντίν� Kαραμανλή μπρ�στά στ�νΛευκ� Πύργ�.

1975: Συμμετέ#ει στην Πανελλή-νια Kαλλιτε#νική Eκθεση. Συνερ-γασία τ�υ δημ�σιεύεται στ�ν τ�μ�«Mνήμη K�ντ�γλ�υ». Συμμετέ#ειστην �μαδική έκθεση 12 Θεσσαλ�-νικέων �ωγρά�ων π�υ δι�ργάνω-σε η «Tέ#νη» και περι�δευσε στηB�ρεια Eλλάδα. Γρά�ει τ� πε��-γρά�ημα «Mην N�έμ ρι�ς», επε-

"εργασία τ�υ ανέκδ�τ�υ κειμέν�υ«Πλίνθ�ι, κέραμ�ι και "ύλα» μέσωτ�υ Συνα"αριστή. Tμήμα τ�υ δη-μ�σιεύεται στην ε�ημερίδα «TαNέα». Δημ�σιεύ�νται στην «Eυθύ-νη» τα κείμενα «η Π�ρτ�καλλέ-νια», «Σε ε"αλλαγή», «Δωδεκαή-μερ� Σ#�λι�» και «Γαλά�ια Φρά�υ-λα».

1976: Aτ�μική έκθεση στην γκα-λερί «Kρεωνίδη» στην Aθήνα.Γρά�ει τα πε��γρα�ήματα «MιαΠτήση» και «Eπέτει�ς». Διάλε"ηστην Eταιρία Σπ�υδών Mωραΐτη«Yπ�συνειδήτ�υ κλίμα" και σ�υρ-ρεαλισμ�ς». Συμμετέ#ει στ� Διε-θνές Συνέδρι� Bυ�αντινών Σπ�υ-δών με την ανακ�ίνωση «Mυστικι-στικές Aπ�ψεις πάνω στην τ�ι#�-π�ιία των Eκκλησιών της Aρτας».

1977: Δεύτερη έκδ�ση τ�υ μυθι-στ�ρήματ�ς «Aντρέας Δημακ�ύ-δης» μα�ί με άλλα κείμενα π�υ τιτ-λ���ρ�ύνται «Mαρτυρίες #αμ�ύκαι δεύτερης παν�πλίας». Δεύτε-ρη έκδ�ση της «Πραγματ�γνω-σίας» μα�ί με 7 μεταγενέστερα«κείμενα γεωγρα�ίας μυθ�πλα-στικής». Γρά�ει τα πε�ά «Φαεινήκαι Nικ�δημ�ς» και «Eρωτηίδα»π�υ δημ�σιεύ�νται στην «Eυθύ-νη». Γέννηση της εγγ�νής τ�υEλισά ετ–Mαρίας.

1978: ?ανακ�ιτά�ει και δι�ρθώ-νει την «Aρ#ιτεκτ�νική της Σκ�ρ-πιας Zωής» εν �ψει της δεύτερηςέκδ�σής της π�υ κυκλ���ρεί ε-ντ�ς τ�υ έτ�υς μα�ί με μεταγενέ-στερα κείμενα. Mετα"ύ αυτώνπρωτ�δημ�σιεύεται τ� διήγημα«H κυρά Θαλασσινή». Δεύτερη έκ-δ�ση τ�υ «Mυθιστ�ρήματ�ς» τηςKυρίας Eρσης». Δεύτερη έκδ�ση

τ�υ «Mητέρα Θεσσαλ�νίκη». Aτ�-μικές εκθέσεις στη «Mικρή Στ�άTέ#νης» και στη «Mικρή Πινακ�-θήκη της Διαγωνί�υ» στη Θεσσα-λ�νίκη. Συνέντευ"η στ� περι�δικ�«Δια ά�ω» με τίτλ� «Π�τέ δε θαγίνω λ�γ�τέ#νης».

1979: Γρά�ει τα πε�ά «Hμέρεςτ�υ Πάσ#α», «Nέκρωση και Zωή»,«Kινητά και Aκίνητα», «Σκην�γρα-�ία ημερ�μηνίας τακτής» και «Mιααπεικ�νιση» π�υ θα δημ�σιευθ�ύντην επ�μενη #ρ�νιά. Δημ�σιεύ�-νται τα κείμενα «Mέρες ε�τά» και«Διπλές #αρακιές». Συμμετέ#ει σε�μαδική έκθεση στην Γκαλερί«Πανσέλην�ς» Θεσσαλ�νίκη. Aγ�-ρά ε"�#ικής κατ�ικίας στ� #ωρι�Aγι�ς Aντώνι�ς π�υ θα τ�υς �ιλ�-"ενήσει τακτικά την επ�μενη δε-καετία.

1980: Πρώτη έκδ�ση της συλλ�-γής «Παλαι�τερα Π�ιήματα καιNεώτερα Πε�ά» π�υ συμπεριλαμ- άνει τα π�ιήματα της συλλ�γής«Eικ�νες», κείμενα τ�υ «K�-#λία» και τα πε�ά της πρ�ηγ�ύμε-νης #ρ�νιάς. Eκθεση της �ωγρα�ι-κής δ�υλειάς τ�υ απ� κ�ιν�ύ μετη δ�υλειά τ�υ μαθητή τ�υ, Γιάν-νη Mενεσίδη. Kυκλ���ρεί η ελλη-νική μετά�ραση τ�υ ι λί�υ τ�υJacques Lacarriere «T� ελληνικ�καλ�καίρι», �π�υ υπάρ#ει εκτενήςανα��ρά στ�ν NΓΠ.

1981: Tα"ίδι και παραμ�νή 5 ε- δ�μάδων στην Aυστραλία έπειτααπ� πρ�σκληση τ�υ Aρ#ιεπισκ�-π�υ Στυλιαν�ύ. Δημ�σιεύεται στ�περι�δικ� «Δραμινά Xρ�νικά» τ�πε��γρά�ημα «Π�λεως και N�μ�ύΔράμας Παραμυθία». Συμμετέ#ειστ� A΄ Συμπ�σι� Π�ίησης στην Πά-

τρα, �π�υ δια ά�ει τ� κείμεν�«Γλώσσα, γράμματα και αριθμ�ί».Γρά�ει τ� κείμεν� «Kύπρι�ςEκκλησιασμ�ς». Γρά�ει τη μελέτη«Aριθμητικές και άλλες ε"ισώσειςστ� διήγημα “Φλώρα ή Λαύρα” τ�υΠαπαδιαμάντη» για τ�ν τιμητικ�τ�μ� «Φώτα Oλ��ωτα».

1982: Aτ�μική έκθεση �ωγρα�ι-κής στην γκαλερί «K�#λίας» στηΘεσσαλ�νίκη. Tρίτη έκδ�ση τ�υ«O πεθαμέν�ς και η ανάσταση» μεε"ώ�υλλ� και �πισθ��υλλ� τ�υσυγγρα�έα. Γρά�ει πάντα με ά-ση τ�ν Συνα"αριστή τα κείμενα«Mνήμης Eπίσκεψη» και «Yδάτωνυπερεκ#είλιση». Eπανέκδ�ση τ�υπε��γρα�ήματ�ς «B�ρ��ρύνη ή ηκυρία Mαριγώ». Kυκλ���ρεί � τ�-μ�ς Modern Greek Poetry τ�υ Kί-μων Φράιαρ, με μετα�ράσεις έρ-γων τ�υ NΓΠ.

1983: Tηλε�πτική εκπ�μπή «HMεγάλη E δ�μάδα κατά NΓΠ». Kυ-κλ���ρεί απ� τις εκδ�σεις «Aγρα»σε αυτ�τελή μ�ρ�ή τ� «Π�λεωςκαι N�μ�ύ Δράμας Παραμυθία»π�υ θα τιμηθεί με τ� πρώτ� Kρατι-κ� Bρα εί� Mυθιστ�ρήματ�ς. Kυ-κλ���ρεί επίσης σε αυτ�τελή έκ-δ�ση η μετά�ραση τ�υ «Iγγιτ�υρή η τρέλα τ�υ Eλ εν�ν» τ�υ Mα-λαρμέ. Kυκλ���ρεί η μ�ν�γρα�ίατ�υ Γιώργ�υ Δανιήλ «Homage toByzantium: the Life and Works ofNikos Gabriel Pentzikis». Tρίτη έκ-δ�ση τ�υ «Mυθιστ�ρήματ�ς τηςKυρίας Eρσης» με ε"ώ�υλλ� τ�υσυγγρα�έα. A�ιέρωμα στ�ν NΓΠτ�υ περι�δικ�ύ «H λέ"η». Kυκλ�-��ρεί η ανατύπωση τ�υ «K�#λία»απ� τ� EΛIA.

1984: Δεύτερη έκδ�ση της συλ-

6 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

Συνέ�εια απ� την 5η σελίδα

O Nίκς Γα�ριήλ Πεντ�ίκης στ γρα!εί τυ στην δ� Bασ. Oλγας 197. H απαρ�ή τυ πίνακα. Διακρίννται ι λγα-ριασμί της ψη!αρίθμησης στα !ύλλα πλάι στν πίνακα. T πρώτ σ�έδι, Πεντ�ίκης τ δύλευε καθιστ�ς. Oταν έ-�α�ε τις πινελιές της τέμπερας, ήταν πάντα �ρθις, ελα!ρά γερμένς πρς τα μπρς (!ωτ.: Γιάννης Bανίδης).

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 7

λ�γής πε��γρα�ημάτων «Συν�-δεία». Συμμετ�#ή στην έκθεση �ω-γρα�ικής Pittura ContemporaneaEllenica στ� Σπ�λέτ� της Iταλίας.Δια ά�ει π�ιήματά τ�υ στ� ραδι�-�ων�. Aτ�μική έκθεση στην γκα-λερί «Nέες M�ρ�ές». A�ιέρωμαστ�ν NΓΠ τ�υ περι�ρικ�ύ «Γράμ-ματα και Tέ#νες». Kυκλ���ρεί τ��υλλάδι� «O NΓΠ ως Tιθων�ς» μεε"ώ�υλλ� της Aθηνάς Σ#ινά καιμελέτη της ίδιας για τη �ωγρα�ικήτ�υ NΓΠ. Tηλε�πτικ� α�ιέρωματης εκπ�μπής «M�ν�γραμμα» τηςEPT.

1985: Tηλε�πτική εκπ�μπή «HEPT στη B�ρει� Eλλάδα». Συνέ-ντευ"η στ� περι�δικ� «Tέταρτ�».Zωγρα�ί�ει τ�ν πίνακα «H Θεσσα-λ�νίκη με καπέλ� την περισπωμέ-νη». Oμώνυμ� κείμεν� δημ�σιεύε-ται στ� περι�δικ� «Σύνα"η». Eπα-νέκδ�ση εκτ�ς εμπ�ρί�υ τ�υ «Mη-τέρα Θεσσαλ�νίκη» με ε"ώ�υλλ�τ�ν πίνακα και εικ�ν�γρά�ησητ�υς πίνακες της Θεσσαλ�νίκηςτ�υ 1966. Zωγρα�ί�ει τ�ν πίνακα«Θεσσαλ�νίκη, γη μακάρων». Aνα-��ρά στ� έργ� τ�υ NΓΠ στ� ι λί�τ�υ Περικλή Σ�υρίδη «Oι �ωγρά-��ι της Διαγωνί�υ». Συμμετέ#ειστην έκθεση «Zωγρα�ική, Γλυπτι-κή – Xαρακτική» στην Eθνική Πινα-κ�θήκη και στην �μαδική 8 �ωγρά-�ων της Θεσσαλ�νίκης στ� Bελλί-δει� Π�λιτιστικ� Kέντρ�. Oμιλίαστην Tρίπ�λη. Oμιλία «Περί λ�γωνκαι μύθων» στην Π�λυτε#νικήΣ#�λή της Θεσσαλ�νίκης.

1986: Συμμετέ#ει σε έκθεση �ω-γρα�ικής της «Tέ#νης» στ� Kιλ-κίς. Tα"ίδι σε Bέλγι�, Γαλλία, Γερ-μανία, Oλλανδία, Aγγλία. Eπισκέ-πτεται τ� Στρασ �ύργ� για πρώτη��ρά μετά 57 #ρ�νια. Kυκλ���ρείτ� λεύκωμα «Δώδεκα Zωγρά��ιτης Θεσσαλ�νίκης». Δεύτερη έκ-δ�ση τ�υ «Πρ�ς Eκκλησιασμ�ν».Aναδρ�μική έκθεσή τ�υ στ� Bα-��π�ύλει� Πνευματικ� Kέντρ�.

1987: Συμμετέ#ει στην πανελλή-νια έκθεση �ωγρα�ικής με τα έγα«Eυ#ή πρ�ς μια ασθενή κυρία»(τέμπερα), «Πύλη και Xώνη» (τέ-μπερα) και «Bάπτιση» (σινική καικραγι�νια). Kυκλ���ρεί αυτ�τε-λώς τ� πε��γρά�ημα «AίτημαHγ�υμέν�υ πρ�ς Aυτ�κράτ�ρα».Oμιλία στη Φλώρινα «Eκκλησιαστι-κές μ�ρ�ές στ�ν μακεδ�νικ� α-γώνα». Συμμετέ#ει με τ�ν Γ.Θ. Bα-��π�υλ� και τ�ν Tάκη Bαρ ιτσιώ-τη στη συ�ήτηση για τ� περι�δικ�«Mακεδ�νικές Hμέρες» στ� Bα-��π�ύλει�.

1988: Aτ�μική έκθεση στ� ι- λι�πωλεί� «Aγκάθι» στην Aθήνα.A�ιέρωμα τ�υ περι�δικ�ύ «Σύνα-"η». Kυκλ���ρεί η π�ιητική συλ-λ�γή «Π�ιήματα (Παλαι�ντ�λ�γι-κά)» π�υ θησαυρί�ει μέγα μέρ�ςτης π�ιητικής τ�υ δ�υλειάς, κυ-ρίως τα π�ιήματα π�υ δημ�σιεύ-θηκαν στ� περι�δικ� «M�ρ�ές»και την «Aνακ�μιδή». Δεύτερη έκ-δ�σή τ�υ «Σημειώσεις Eκατ� Hμε-ρών». Aναγ�ρεύεται επίτιμ�ς δι-δάκτωρ τ�υ Aριστ�τελεί�υ Πανε-πιστημί�υ. Στην τελετή δια ά�ειτ� πε��γρά�ημα «Συνα"άρι της19ης Oκτω ρί�υ». O υπ�υργ�ς

Mακεδ�νίας – Θράκης τ�υ απ�νέ-μει Δίπλωμα Tιμής.

1989: Tηλε�πτικ� α�ιέρωμα τηςεκπ�μπής «Tέ#νη και Π�λιτισμ�ς»

της ET. Διάλε"η στ� ίδρυμα Γ�υ-λανδρή – X�ρν. T�υ απ�νέμεται τ�Bρα εί� Xέρντερ στη Bιέννη. Tα-"ίδι σε Aυστρία, Bέλγι�, Γαλλία.

Συνε#ί�ει την καθημερινή ψη�α-ριθμητική ανάλυσης των π�ιημά-των τ�υ Aρ#ιεπισκ�π�υ Aυστρα-λίας Στυλιαν�ύ. Πρ�θεσή τ�υ, ναεκδ�θεί τ� έργ� ως μελέτη. Δενθα πρ�λά ει να τ� �λ�κληρώσει.

1990: Oμιλία στ� Iδρυμα Γ�υλαν-δρή–X�ρν. «Σ#έση της ψη�αρίθ-μησης με την πρ�σευ#ή». Kυκλ�-��ρεί � τ�μ�ς των αναλέκτων«Yδάτων Yπερεκ#είλιση». Eκθεσηστην γκαλερί «Παρατηρητής». Ψη-�ί�ει για τελευταία ��ρά· συν�λι-κά έ#ει ε"ασκήσει τ� εκλ�γικ� τ�υδικαίωμα 39 ��ρές.

1991: Συμμετέ#ει στη συ�ήτησηστρ�γγύλης τραπέ�ης για τ� μυθι-στ�ρημα, π�υ δι�ργανώνει τ� Γαλ-λικ� Iνστιτ�ύτ� Aθηνών. Δεύτερηέκδ�ση τ�υ «Aρ#εί�υ». Mεγάλη α-ναδρ�μική έκθεση στη Δημ�τικήΠινακ�θήκη Πάτρας.

1992: Δεύτερη έκδ�ση τ�υ«Oμιλήματα» με πρ�λ�γ� τ�υAρ#ιμ. Bασιλεί�υ I ηρίτη. Συμμε-τέ#ει στη Συνάντηση Πε��γρα-�ίας π�υ δι�ργανώνεται στ� πλαί-σι� των Δημητρίων. Kυκλ���ρεί ηγαλλική μετά�ραση τ�ύ «O πεθα-μέν�ς και η Aνάσταση» (Le jeunehomme, la mort et la resurr-ection») απ� τ�ν Bruno Dulibine.Bαθιά συγκλ�νισμέν�ς απ� τηδιατυπωμένη πρ�θεση των Aρ#ώννα �τιά"�υν #ωματερή στ� #ωρι�Nυ��πετρες τ�υ Mιγδ�νικ�ύ Λε-καν�πεδί�υ, τ�π� π�υ θεωρ�ύσεμυθικά ιερ�, εκ�ρά�ει την επιθυ-μία να γράψει μυθιστ�ρημα με τίτ-λ� «Nυ��πετρες» και θέμα τις3.256 γυναίκες π�υ ερωτεύθηκεστη �ωή τ�υ. Δεν πρ�λα αίνει νατ� άλει μπρ�στά.

1993: Πεθαίνει απ� καρδιακή α-νακ�πή στις 13 Iαν�υαρί�υ. Kη-δεύεται την επ�μένη και εντα�ιά-�εται στ� K�ιμητήρι� τ�υ Iερ�ύK�ιν� ί�υ τ�υ Eυαγγελισμ�ύ τηςΘε�τ�κ�υ, στην Oρμύλια της Xαλ-κιδικής.

Copyright © 1997: Γα�ριήλ Nικλάυ Πεντ�ίκης

Στρασ�ύργ, Σεπτέμ�ρις 1986. O N. Γ. Πεντ�ίκης μπρστά στην Πανσι�νEλί�α, �πυ έμενε ως !ιτητής κι �πυ τπθετείται τ δωμάτι τυ AντρέαΔημακύδη.

O Nίκς Γα�ριήλ

Πεντ�ίκης με τη σύ�υγ�τυ Nίκη στ

σαλ�νι τυσπιτιύ τυς

στη Bασ.Oλγας.

8 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

T� π�ρτρέτ� τ�υ καλλιτέ�νηO N. Γ. Πεντ�ίκης απαντάει σε 31 ερωτήσεις της Isadora Rosenthal – Kamarinea

1) Eπώνυμ�: Πεντ�ίκης2) Oν�μα: Nικ�λα�ς3) Mέρα, μήνας, έτ�ς και τ�π�ς

γεννήσεως:Hμέρα Παρασκευή, 17–30 Oκτω-

�ρί�υ 1908, εν Θεσσαλ�νίκη.4) Oικ�γένεια (πατέρας, μητέρα,

επάγγελμα και πρ�σωπικ�τητα τ�υπατέρα �αρακτηριστικά της μητέ-ρας, αδέλ�ια):

Πατέρας Γα�ριήλ �αρμακ�π�ι�ς,ιδρυτής τ�υ πρώτ�υ επιστημ�νικ�ύ�αρμακεί�υ στη Θεσσαλ�νίκη, στα1887. Eί�ε �θάσει να έ�ει 11 κατα-στήματα. Φαρμακέμπ�ρ�ς π�υ συ-ναγωνι��ταν τ�υς συναδέλ��υςτ�υ της Kωνσταντιν�ύπ�λης.Eστελνε �άρμακα μέ�ρι Bελιγράδικαι Δυρρά�ει�. Πέθανε 59 ετών. Hμητέρα κ�ρη Eλληνίδ�ς και Γερμα-ν�ύ μ�υσικ�ύ, π�υ τ�ν δεύτερ��ρ�ν� τ�υ γάμ�υ δια�εύ�θηκαν γιαλ�γ�υς θρησκευτικ�ύ δ�γματ�ς. Hγιαγιά μεγάλωσε τα παιδιά της κ�-ρης της α�ήν�ντάς τα μνήμη α%έ-�αστη. H μητέρα ανέπτυ%ε μεγάληκ�ινωνική δράση. Tρεις αδελ�έςπριν απ� τ�ν μ�νάκρι�� γι� π�υ α-ντιπρ�σώπευα.

5) Παιδική ηλικά. Π�ύ την περά-σατε;

Πήγα σ��λεί� μ�νά�α στην έκτητ�υ δημ�τικ�ύ, διδασκ�μεν�ς κατ’�ίκ�ν. T� σπίτι τ�υ πατέρα μ�υ μεπ�λλ�ύς κήπ�υς μεγάλ�υς, τε�νητάλιμανάκια, δε%αμενές, �ρύσες καιάλλα ε%αρτήματα, ε%��ικ�, παραθα-λάσσι�. O πατέρας αγαπ�ύσε π�λύτη θάλασσα και μ�υ κληρ�δ�τησεαυτή την αγάπη. Mικρ� παιδί έπαι%απ�λύ. Eί�α απ�κλειστικά δική μ�υ�αρκ�ύλα.

6) Σπ�υδές:Mε σκ�π� να διαδε�τώ τ�ν πατέ-

ρα μ�υ σπ�ύδασα �αρμακευτική,στη Γαλλία (Παρίσι, Στρασ��ύργ�)και επί εν έτ�ς �πτικά. Mικρ�ς ήθε-λα να γίνω ε%ερευνητής τα%ιδιώτης.Δεκατεσσάρων ετών έγραψα μιαΠαγκ�σμια Γεωγρα�ία για τα σ��-λεία.

7) Eπιδράσεις:Oι νε�έλληνες κλασικ�ί. O Xάμ-

σ�υν, � Iψεν, � Kίρκεγκ�ρ, � ΓιένςΠέτερ Γιάκ�μπσεν. Mετά �ι Pώσ�ικαι κυρίως � Δ�στ�γιέ�σκι και �Γκ�γκ�λ. Aπ� τ�υς Γάλλ�υς � Σατ�-μπριάν, � Pαμπελέ και � Φλ�μπέρ. Oαγγλ��ων�ς T�έιμς T��ις. Aκ�λ�ύ-θως �ι Bυ�αντιν�ί ιστ�ρικ�ί και �ρ�-ν�γρά��ι. Oι Πατέρες της Eκκλη-σίας και περισσ�τερ� απ’ �λα � Συ-να%αριστής.

8) Aπ� π�τε αρ�ίσατε να γρά�ετε;Mετά τα δεκατέσσερα. Π�ίηση σε

στί��υς π�υ δεν ήταν π�τέ σωστ�ί.Kρυστάλλης. Δημ�τικ� Tραγ�ύδι.T� πρώτ� πε��γρά�ημά μ�υ στα1934.

9) Π�ι�ι συγγρα�είς και κριτικ�ίσας επηρέασαν περισσ�τερ�;

Oι Bυ�αντιν�ί με ��ήθησαν να κα-

ταλά�ω �ριστ�κεντρικά τις σύγ�ρ�-νες υπαρ%ιακές τάσεις. T� αν�ρθ�-λ�γιστικ� πνεύμα. Mε τη ��ήθειατ�υ Oμήρ�υ και των αγι�λ�γικώνκειμένων, εδραιώθηκε μέσα μ�υ �πέραν τ�υ ατ�μ�υ μύθ�ς, π�υ απ�-τελεί την αγαπητική γέ�υρα ανάμε-σα σε παρελθ�ν και μέλλ�ν και στέ-κει σαν σταυρική μ�ναδική διέ%�δ�στ� εγώ.

10) Π�ιες σ��λές και τάσεις ακ�-λ�υθήσατε;

Eγραψαν �τι συνέ�ισα τ�ν T��ϋ-σικ� εσωτερικ� μ�ν�λ�γ�. Bέ�αια,�ι ε%ελί%εις τ�υ ρεύματ�ς τ�υ συμ-��λισμ�ύ με επηρέασαν πρ�καλώ-ντας και τ� �αθύτερ� αίτι� της κ�ι-νωνικής μ�υ απ�τυ�ίας και τ�υ ε%ω-στρακισμ�ύ. H �δ�ς της απ�κατά-στασής μ�υ είναι καθαρά θρησκευ-τική και �ρθ�δ�%η. Yπερεκτιμώτ�υς Aγι�ρείτες μ�να��ύς και τ�υς�άνω κ�ρ�να στ� αμαρτωλ� μ�υ κε-�άλι. Oι νηπτικ�ί πατέρες της «Φι-λ�καλίας» μ�υ ανανέωσαν τ� αίμαμ�υ.

11) Tα�ίδια:Σ�εδ�ν σε �λη την Eλλάδα και 38

��ρές στ� Aγι�ν Oρ�ς. Παντ�ύ �-π�υ στ�ν τ�π� μας σώ��νται �υ�α-ντινά μνημεία. Eπίσης στην Aυ-στρία, Σερ�ία, Γερμανία, Eλ�ετία,Iταλία και Γαλλία.

12) Zωή στ� ε�ωτερικ�. Π�ύ, π�τεκαι τι σας απασ��λησε εκεί;

T�ν έρωτά μ�υ ως ��ιτητής στ�Στρασ��ύργ�, περιέγραψα στ�πρώτ� μ�υ �ι�λί�, π�υ τιτλ���ρεί-ται «Aντρέας Δημακ�ύδης, (έναςνέ�ς μ�νά��ς)». Eίναι τ� μ�ν� �ι-�λί� π�υ ε%έδωσα με τ� ψευδώνυ-μ�: «Σταυράκι�ς K�σμάς». Xαρα-κτηρί�εται με τ�ν θάνατ� τ�υ ατ�-μ�υ με τα συναισθήματα τ�υ συμ-��λιστικ�ύ κλίματ�ς. Mετά απ� αυ-τ� τ� �ι�λί� � ά%ων τ�υ τρ�π�υ τ�υγραψίματ�ς μ�υ αλλά�ει. Kιν�ύμαισε μια περι��ή εκτ�ς παντ�ς �ρί�υπρ�σωπικής θελήσεως.

13) Πώς �αρακτηρί!ετε εσείς τηντέ�νη σας;

Ως ε%�μ�λ�γηση, συμ�ωνώνταςμε τ�ν Hγ�ύμεν� της Σταυρ�νικήταπάτερ Bασίλει�, π�υ έγραψε σ�ετι-κή κριτική για τ� �ι�λί� μ�υ «Oμιλή-ματα» στ� περι�δικ� «Eυθύνη» τ�

1972. T� μυστήρι� της ε%�μ�λ�γή-σεως επιτρέπει στ� άτ�μ� π�υ έ�α-σε την κ�ινωνική τ�υ πρ�σωπικ�τη-τα, να αισθάνεται ως πρ�σωπ� σεσ�έση με τ� Θε� και την K�ινωνίατ�υ Aγί�υ Πνεύματ�ς.

14) Πώς διάκεισθε πρ�ς τη μ�-ντέρνα λ�γ�τε�νία;

Σαν άνθρωπ�ς τ�υ καιρ�ύ μ�υσηκώνω �λα τα σύγ�ρ�να πάθη καικαθημερινά δ�κιμά��υμαι απ� πει-ρασμ�ύς και αγωνί��υμαι, �πως �ιπι� μ�ντέρν�ι και σύγ�ρ�ν�ι, �ι έ-��ντες �άσει την ακεραι�τητα καισυνέπειά τ�υς. Mε μ�νη δια��ρά �-τι μέσα σ’ αυτ�ν τ�ν εκμηδενισμ�,παρ’ �λ� π�υ εμμένω στ�ν ��ρ��ρ�των έργων μ�υ, με �ωντανεύει καιμε κάνει αισι�δ�%� η ελπίδα π�υ �α-ρί�ει η πίστη.

15) Tι τε�ν�τρ�πία ακ�λ�υθείτε;Zωγρα�ί��ντας είτε γρά��ντας

ακ�λ�υθώ μια μέθ�δ� μνημ�τε�νι-κή ανάλ�γη πρ�ς τ� κ�μπ�σκ�ίνιτων πρ�σευ�ών των καλ�γήρων.Bασί�εται στη �υ�αντινή ψη�αρίθ-μηση (υπ�λ�γισμ�ς των γραμμάτωνεν�ς κειμέν�υ αρ�ινώντας απ� τ�

Θεσσαλ�νίκη, στ� θρυλικ� �αρμακεί�. Oρθι�ι � Nίκ�ς Γα�ριήλ Πεντ�ίκης και � Στρατής Δ�ύκας. Eδώ έγινε η πρώτηγνωριμία τ�υς τ� 1931, π�υ ε#ελί$θηκε σε μακρ�$ρ�νη �ιλία.

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 9

α=1 και καταλήγ�ντας στ� ω=24). Hμέθ�δ�ς αυτή επιτρέπει την ε%ε-ρεύνηση περι��ών της μνήμης π�υσ�ετί��νται με τις ένν�ιες τ�υ πλή-θ�υς, τ�υ �ώρ�υ και �ρ�ν�υ, �τά-ν�ντας στη ρυθμική αντίληψη τ�υ�ντ�ς, π�υ επαληθεύει τ�υς μύ-θ�υς.

16) Π�ια γραμμή ή �ιλ�σ��ικήκατεύθυνση διακρίνει τ� έργ� σας;

H υπαγωγή �λων των ιδεών καισκέψεων στ�ν κλειστ�, άγ�ν� και έ-ρημ� �ώρ� τ�υ MHΔEN (θανάτ�υ),π�υ έτσι διά της α��μ�ιώσεως καιπέψεως τ�υ �ι�λ�γικ�ύ ��ρτί�υπ�υ τ�υ πρ�σκ�μί�ω, καθίσταται α-%ία θετική, π�υ συνάπτ�ντας γά-μ�υς με �λες τις αριθμητικές α%ίες,�τάνει στη �αρ�ύμενη γέννηση τωνεκατ�μμυρίων και δισεκατ�μμυρίωνκαι αστρ�ν�μικών ετών �ωτ�ς, ωςνέ�υ παιδί�υ και πρ� αιώνων Θε�ύ.

17) E�ει τ� έργ� σας μια ή περισ-σ�τερες πλευρές;

H μια τ�υ πλευρά είναι η σειράτων αισθητικών εκ�ραστικών επι-τευγμάτων. H άλλη η ν�ητική των �-σίων πατέρων της Oρθ�δ�%ίας, π�υενέτασσαν τ�υς εαυτ�ύς των στη�ιλ�σ��ία, λ�γαριά��ντάς την ωςαδιάλειπτ� στ��ασμ� και μελέτηθανάτ�υ. Tι α�άνταστη �μ�ρ�ιάπρ�σλαμ�άνει τ�τε η θέα τ�υ παρα-μικρ�τερ�υ �ωυ�ί�υ, στ� �ωτειν����� τ�υ ψυ�ικ�ύ �ά�υς.

18) Eίναι απ�λυτα μέσα στην πα-ράδ�ση;

Πιστεύω �τι η δ�υλειά μ�υ, συνε-�ί��ντας τ� δρ�μ� τ�υ Παπαδιαμά-ντη, ��ηθά στην ενεργ�π�ίηση τωνερειπίων τ�υ Σ�λωμ�ύ, πέρα απ� τα�ρια παντ�ς μ�ντέρν�υ ιδεαλισμ�ύή ματεριαλισμ�ύ, διά τ�υ �ωτισμ�ύτης εκκλησιαστικής μας παράδ�-σης, �π�υ ως καύσιμ� πρ�σ�έρεταιπρ�ς τ�ύτ� η αμαρτωλή μ�υ ανηθι-κ�τητα.

19) Σας επηρέασε � αρ�αί�ς ελ-ληνικ�ς π�λιτισμ�ς;

Oι αρ�αί�ι μύθ�ι είναι στ�ι�εί�π�υ �ωντανεύει τ�ν �ίκ� τ�υ Θε�ύ,και επ�μένως �ρήσιμ�ι και αναγκαί-�ι �σ� τ� λάδι των καντηλιών και τα�ρώματα της διακ�σμησής τ�υ καιτα �υσικά άνθη με τα �π�ία στ�λί-��υν τις άγιες εικ�νες. Eίναι τεκμή-ρια της ανθρωπίνης γνωστικής ανά-λωσης διά τ�υ σπερματικ�ύ λ�γ�υ,π�υ δεν έπαψε απ� γεννήσεως τ�υK�σμ�υ, να ενεργεί, ώστε � Kλήμης� Aλε%ανδρεύς να �τάνει να λέγειγια τ�ν Oμηρ�, π�υ αγαπώ π�λύ � ί-δι�ς, �τι εί�ε υπ�ψίαν τινά τηςAγίας Tριάδ�ς.

20) H γαλλική επανάσταση;Mετά τ�ν αιώνα τ�υ Δια�ωτισμ�ύ

και τ� πλήρες %ε�ώρισμα μετα%ύ υ-π�κειμέν�υ και αντικειμέν�υ, τ� ι-στ�ρικ� αυτ� γεγ�ν�ς περι�ρί��-ντας τη μυθική έκταση τ�υ ανθρω-πίν�υ �ντ�ς στ� συναίσθημα τ� ε-ρωτικ� και άμεσ�, ασ�αλώς με επη-ρέασε πάρα π�λύ ρί�ν�ντάς με σεμιάν ά�υσσ� ερωτικών περιπετειών;

21) H παλη�τερη ή η νέα �ιλ�σ�-�ία;

H �ιλ�σ��ία η μ�ντέρνα π.�. τ�υXάιντεγκερ, π�υ πρ�σπαθεί εν �ν�-ματι τ�υ γλωσσικ�ύ �ργάν�υ, ωςσώματ�ς ενιαί�υ, να επανασυνδέ-σει με κάθε θυσία της λ�γικής τ� α-

ντικείμεν� με τ� υπ�κείμεν�. Kαμιάάλλη �ιλ�σ��ική τάση απ� την Aνα-γέννηση και μετά, αλλά πρ���λή καιπίστη της διδασκαλίας τ�υ Aγί�υΠατρ�ς Γρηγ�ρί�υ τ�υ Παλαμά, π�υε%έθρεψε τη Xριστιαν�σύνη κατάτην περί�δ� τη θανατερή τής σκλα-�ιάς. H σκέψη μ�υ δεν είναι α�ηρη-μένη αλλά ν�μιναλιστική.

22) Tι ν�μί!ετε �τι δίνει τ� έργ�σας;

Aγάπη. Δηλαδή μία ισ�υρή αντα-νάκλαση τ�υ παντ�κρατ�ρικ�ύ �ω-τ�ς, διά μέσ�υ της δυστυ�ίας τ�υ α-τ�μικ�ύ μ�υ κατε%ευτελισμ�ύ, π�υέτσι μετα�άλλεται, εν τω μέτρω τωνδυνάμεών μ�υ, σε μ�ρ�ωμα ανε-κλάλητ�υ �αράς.

23) Tι θέλετε να εκ�ράσετε γρά-��ντας;

Tην �αρά της εν Xριστώ τω ΘεώZωής, π�υ �ν�μασε θυγατέρα τ�υτην π�ρνη, και κάθε άνθρωπ� π�υν�ιώθει την �ρίκη και την ερημιάτ�υ εκπεσμ�ύ τ�υ, και δεν μπ�ρείνα �ασί�εται στις ίδιες δυνάμεις γιαμετάν�ια και διαρκώς �ητεί �ατήριααπ� τ�ν �υραν� και πρ�πραγμάτω-ση τ�υ κάθε κε�ι�ύ τ�υ.

24) Πιστεύετε �τι η λ�γ�τε�νία έ-�ει διδακτική απ�στ�λή;

Bε�αι�τατα. Διδάσκει τη μέθηπ�υ μας �δηγεί στ� Θε� και απ�κα-θιστά την εν�τητά μας με τ� σύ-μπαν. Eίναι μια μέθ�δ�ς διδασκα-λίας εν �ν�ματι τ�υ ωραί�υ.

25) Πώς "λέπετε την επ��ή μας;Σαν σημεί� κάμψεως, στρ��ής

στ�υς ανή��ρ�υς τ�υ Oρ�υς Θα-�ώρ, της Aγίας Φωτεινής και κατά-λαμπρης Mεταμ�ρ�ώσεως, π�υ ηλάμψη της ή δια�ρ�νική ανατρέπειτα σώματα �λων των άμεσων α%ιών,�πως ακρι�ώς �λέπ�υμε ν’ αναπ�-δ�γυρί��νται τα σώματα των πι� ε-

κλεκτών μαθητών τ�υ Kυρί�υ, ατε-νί��ντας την αστραπή της Θε�τη-τάς τ�υ.

26) Tι γνώμη έ�ετε για τη σημερι-νή λ�γ�τε�νία;

Oταν δεν �ιά�εται να εντα�θεί σε��ρμ�υλες ιδεαλιστικής ή ματερια-λιστικής δυστυ�ίας, πρ�σ�έρει π�λ-λά �σ�ν α��ρά την ��ρμαλιστική έ-ρευνα και γνώση των μέσων π�υ συ-ντείν�υν στην έκ�ρασή της και δια-τύπωση.

27) Π�ι�υς Eλληνες συγγρα�είςαγαπήσατε περισσ�τερ�;

Παπαδιαμάντη, Σ�λωμ�, τ�ν �ρ�-ν�γρά�� Oσι� Θε��άνη (π�υ θά-πρεπε ν’ αντικαταστήσει τ�ν Θ�υ-κυδίδη στα σ��λεία), τ�ν π�λυγρα-�ώτατ� Oσι� Aγι�ρείτη Πατέρα Nι-

κ�δημ�, κυρίως για τ� μέγα έργ�της παρ’ αυτ�ύ νέας μ�ρ�ής π�υ έ-λα�ε � παλαι�ς Συνα%αριστής, π�υέ�ει γίνει δεύτερ� σώμα μ�υ. T�νOμηρ� ως α�ετηρία πρ�σανατ�λι-σμ�ύ στ�ν ωκεαν� των παθών μ�υ.T�ν Oσι� Mά%ιμ� τ�ν Oμ�λ�γητή,γιατί � στ��ασμ�ς τ�υ, � �υσιωδέ-στερ�ς μετα%ύ ανθρωπίνων, με �ει-ραγωγεί στην απ�κατάσταση της ε-ν�τητας των σκέψεων και στ��α-σμών μ�υ ως ναυαγ�ύ.

28) Π�ι�υς αγαπάτε τώρα;Tιμώ την Kαρέλλη για τη συνέπειά

της. T�ν Kα�ά�η για την �ύθεια ει-λικρίνειά τ�υ. T�υ ερωτικ�ύς Aλε-%ανδριν�ύς μυθιστ�ρι�γρά��υς, ι-δωμέν�υς υπ� τ� πρίσμα τ�υ Aγί�υΠατριάρ��υ Φωτί�υ, στη «Mυρι��ι-�λ�» τ�υ. T�ν Oμηρ� πάντα. T�νPαμπελέ. T�ν Πίνδαρ� και τ�ν Eυρι-πίδη για τις «Bάκ�ες» τ�υ.

29) Π�ι� απ� τα είδη τ�υ γραπτ�ύλ�γ�υ σάς αντιπρ�σωπεύει περισ-σ�τερ�;

H πε��γρα�ία εκ παραλλήλ�υ μετη �ωγρα�ική, μια και ε�αρμ��ω καιστις δύ� την αυτή μνημ�τε�νική μέ-θ�δ�.

30) Π�ι� έργ� σας αγαπάτε πι�π�λύ;

T� τελευταί� μ�υ, π�υ κυκλ���-ρησε πέρυσι στις 4 τ�υ Mάη και λέ-γεται «Aρ�εί�ν· �ι�λί�ν έρωτ�ς ήτ�ιτης Aγάπης π�υ �αρί�ει ως �ως �ι-κ�υμενικ� � Kύρι�ς». Eλπί�ω, �ασι-��μεν�ς στ�ν �γκ� της ανέκδ�τηςμέ�ρι σήμερα εισέτι δ�υλειάς μ�υ,να �γ�υν στ� μεϊντάνι κι άλλα �ι-�λία μεταγενεστέρως, π�υ να τ’ α-γαπήσω σαν διαδ��ικά στερν�παί-δια περισσ�τερ� τ� καθένα.

31) Π�ι� είναι κατά τη γνώμη σαςτ� καλύτερ�;

T� εκάστ�τε απ�περατ�ύμεν�.

Σημείωση: T� ερωτηματ�λγι� απεστάλη α-π την καθ. Isadora Rosenthal -Kamarinea, καθηγήτρια της Nε�ελληνικήςΛ�γ�τε�νίας στ� Πανεπιστήμι� τ�υ Mπ-��υμ, τ� Δεκέμ�ρι� τ�υ 1974. Oι απαντή-σεις τ�υ N.Γ. Πεντ�ίκη �ρ�ν�λ�γ�ύνται α-π τα Xριστ�ύγεννα τ�υ ίδι�υ έτ�υς.

Copyright © 1997: Γα�ριήλ Nικλάυ Πεντ�ίκης.

O Nίκ�ς Γα�ριήλΠεντ�ίκης μεταμ�ρ�ωμέ-ν�ς –�πως � α�ηγητής τ�υ «Mυθιστ�-ρήματ�ς της KυρίαςEρσης– απ� τη μέσηκαι κάτω σε �ιδ�$�ρτ�/δρα-κ�ντιά(Dracunculusvulgaris).

O πρύτανις τ�υ Πανεπιστημί�υ της Bιέννης απ�νέμει στ�ν Nίκ� Γα�ριήλ Πε-ντ�ίκη τ� Bρα�εί� Xέρντερ. Mάι�ς 1989

10 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

O α�ηγητής τυ ρευστύ κ�σμυT� έργ� τ�υ N.Γ. Πεντ�ίκη, μια συγγρα�ική Oδύσσεια �ωρίς Iθάκη

T�υ X.Δ. Γ�υνελά

H ΠEZOΓPAΦIA τ�υ Nίκ�υ Γα�ριήλΠεντ�ίκη θα πρέπει να δια�ά�εται �-πως δια�ά��υμε π�ίηση, επαναλαμ-�άν�ντας τα κ�μμάτια π�υ μας έ-��υν ελκύσει την πρ�σ��ή, και αςμην είμαστε σε θέση να δώσ�υμεμια ικαν�π�ιητική ε!ήγηση για τ�ν�ημά τ�υς. Φαίνεται �τι πρ�ϋπ�θε-ση τ�υ Πεντ�ίκη είναι πως τα μεγά-λα ερωτήματα, �πως λ�γ�υ �άρη τιείναι αγάπη, άνθρωπ�ς, �ωή, θάνα-τ�ς, $ιλία, πατρίδα, είναι ν�ήματαέ!ω απ� τη συμ�ατική μας λ�γικήκαι ενώ κινείται στη σκιά αυτών τωνθεματικών πυρήνων, δεν τ�υς αντι-μετωπί�ει μεμ�νωμένα και �ρθ�λ�-γικά, δηλαδή συγκριτικά και α$ηρη-μένα.

T� υλικ� των πε��γρα$ημάτωνπ�υ είναι δ�σμέν� σε λεπτ�μερείςπεριγρα$ές και ε!�νυ�ιστικές κατ�-ν�μασίες $υτών και $αιν�μένων καιαπαριθμήσεις επιθέτων και �ν�μά-των, �ασί�εται σε μνήμες και �νει-ρα. Mε άλλα λ�για η πρά!η τ�ύ ναγράψεις λ�γ�τε�νία �δηγεί σε μιαεπί$αση. T� �υσιώδες, �μως, καρα-δ�κεί πίσω απ� την επί$αση, σε έναν�ηματικ� κ�σμ� π�υ παραμένει α-πρ�σδι�ριστ�ς. T�ν κ�σμ� αυτ�, α-$ήνει να ενν�ηθεί � Πεντ�ίκης,μπ�ρ�ύμε να τ�ν αντιλη$θ�ύμε μ�-ν� εν�ρατικά ($ανταστικά) και σαναπ�υσία, γιατί �,τι δεν μπ�ρ�ύμε ναπρ�σδι�ρίσ�υμε είναι τ�σ� παντ�ύ�σ� σαν να ήταν κεν�.

Δισυπ�στατ�ς κ�σμ�ςΠρ�ς �άρη τ�υ δισυπ�στατ�υ

κ�σμ�υ (ως παρ�υσία και ως απ�υ-σία, δηλαδή ως λεπτ�μέρεια και ε-πί$αση και ως �λ�τητα απρ�σδι�-ριστη π�υ �ρίσκεται πέρα απ� τ�νέλεγ��), πιστεύ�υμε �τι � Πεντ�ί-κης αντιμετωπί�ει τα πρ�σωπα τωνπε��γρα$ημάτων σαν να μην έ-��υν μια συγκεκριμένη ταυτ�τητα.Π�λλές $�ρές είναι ανώνυμα ή �α$ηγητής αλλ�ύ ταυτί�εται με τ�νήρωα και αλλ�ύ δια$�ρ�π�ιείταιαπ� αυτ�ν, σε μια συνε�ή εναλλα-γή. H θέση δηλαδή τ�υ α$ηγητή ήτων πρ�σώπων είναι ρευστή, επι-�ε�αιών�ντας έτσι πως � κ�σμ�ς,ως πρ�ς την περι�ρισμένη αντίλη-ψη τ�υ ανθρώπ�υ, θεμελιώνεταιστ� τυ�αί�. Oι λεπτ�μέρειες τωνα$ηγήσεών τ�υ, με άλλα λ�για, υ-πάγ�νται στ� τυ�αί�. Eίναι σαν ναμας λέει πως δεν μπ�ρ�ύμε να λυ-τρωθ�ύμε με τα συμ�ατικά μέσα ε-ν�ς συνειδησιακ�ύ ελέγ��υ απ�τ�ν δι�ασμ� π�υ δημι�υργεί αυτήη παρ�υσία, απ�υσία. Aν υπάρ�εισυν��ή, σε αυτή μπ�ρ�ύμε να$τάσ�υμε μ�ν� εν�ρατικά.

Aνδρέας Δημακ�ύδηςO Πεντ�ίκης παρ�υσιάστηκε στα

νε�ελληνικά γράμματα με τ� μυθι-

στ�ρημα «Aνδρέας Δημακ�ύδης»,1935, �ρησιμ�π�ιώντας τ� ψευδώ-νυμ� Σταυράκι�ς K�σμάς. Aπ� μιαάπ�ψη ανήκει και αυτ�ς στ� νέ�κίνημα των ρι��σπαστών, στ� �-π�ί� �ι συγγρα$είς της Θεσσαλ�-νίκης παί��υν πρωτεύ�ντα ρ�λ�.Eίναι �μως απλ�π�ίηση αν �άλ�υ-με τ�ν Πεντ�ίκη σε ένα �π�ι�δή-π�τε κίνημα. Δεν υπακ�ύει λ�γ�υ�άρη στην αμ$ισ�ήτηση τηςγλώσσας και στην πρ�σ$υγή στασύμ��λα (ένα απ� τα �ασικά �αρα-κτηριστικά της πρωτ�π�ρίας τηςεπ��ής) �ύτε $αίνεται πως � εσω-τερικ�ς μ�ν�λ�γ�ς ή η συνειρμικήγρα$ή είναι μια μέθ�δ�ς π�υ �δη-γεί στην αυτ�απ�κάλυψη τ�υ ή-ρωα.

T� αντίθετ�, πρ�κειται για μιαδιαμά�η μετα!ύ τ�υ εγώ και τηςσυνειδητ�τητας πρ�σ�λέπ�νταςσε μια αυθεντική πρά!η. Mε άλλαλ�για πιστεύ�υμε �τι η λ�γ�τε�νίαγια τ�ν Πεντ�ίκη δεν γρά$εται τ�-

σ� για τ�ν αναγνώστη, αλλά για ταίδια τα άτ�μα της λ�γ�τε�νίας –πρ�κειται για μια άσκηση �ελτίω-σης. Γι’ αυτ� αντιλαμ�άνεται κα-νείς �τι η πε��γρα$ία αυτή δεν α-νταπ�κρίνεται στα συνήθη τε�νά-σματα π�υ επιστρατεύει � λ�γ�τέ-�νης ως μέσ�ν εμπλ�υτισμ�ύ, �ύ-τε με �ε�αι�τητα μπ�ρ�ύμε ναδιακρίν�υμε κάπ�ια ειρωνεία ήσαρκασμ� ή κ�ινωνική κριτική ήδ�γματική πρ�κατάληψη. O ίδι�ςμάλιστα � α$ηγητής στ�ν «Πεθα-μέν� και την Aνάσταση», 1944, μαςλέει:

Δεν μπ�ρώ να σ’ απαντήσω ανειρωνεύ�μαι ή ��ι. Θα ’πρεπε ναείμαι ένας μεγάλ�ς, ένας απ’ αυ-τ�ύς π�υ �ασί!�νται στ� μυαλ�τ�υς, στην ε"υπνάδα τ�υς και "έ-ρ�υν. Eγώ δεν "έρω �ύτε τι λέω�ύτε τι γρά#ω. (σ. 21)

Στ� πρ�σωπ� τ�υ ήρωα τ�υ �-μώνυμ�υ μυθιστ�ρήματ�ς «Aνδ-ρέας Δημακ�ύδης», παρ�υσιά�ε-

ται ακρι�ώς αυτή η διαμά�η τ�υ ε-γώ με την απελευθερωμένη συνει-δητ�τητά τ�υ, διαγρά$�ντας τηντραγικ�τητα τ�υ ατ�μ�υ. Oι λε-πτ�μέρειες είναι αυτές π�υ έ��υνα!ία. Xωρίς επιτηδεύσεις � Δημα-κ�ύδης σταδιακά και σε στιγμέςτέλειας απ�γύμνωσης, έμμεσαπια, ανάγει στα μεγάλα ερωτήματατ� τι είναι αγάπη, πατρίδα ή $ιλία·και να τι έ�ει να πει για τη $ιλία:

Xρεια��ταν �μως να λέει π�λλάκαι ασυνάρτητα, πρ�κειμέν�υ να�τάσει σε κάτι π�υ μπ�ρ�ύσε να μ�ι-ά�ει με σωστή αλήθεια (...) Eνιωθετ�τε την ίδια λύτρωση με τ�υς μεθυ-σμέν�υς π�υ σμπαραλιά��υν τ� ν�υτ�υς πίν�ντας, πρ�κειμέν�υ να νιώ-σ�υν μέσα τ�υς την ανε�άρτητη, απ�κάθε ένν�ια των συμ�ρα��μένων καιτ�υ περιε��μέν�υ, θέρμη και �έστητων λέ�εων. Oι λέ�εις ένιωθε να λιώ-ν�υν γεμί��ντας τ� στ�μα τ�υ, σ�η-ματί��ντας μ�ρ�ώματα γεμάτα κίνη-ση και �ωή, τη δική τ�υ �ωή και σάρ-κα, π�υ απ�τελ�ύνταν απ’ �λα �σαμπ�ρ�ύσε να αγαπά. Oπ�ι�ς, λ�ιπ�ν,δε��ταν ν’ ακ�ύσει τα �σα έλεγε, έ-παυε να είναι ένα �έν� πρ�σωπ�,ταυτί��νταν με την ίδια τ�υ την ύ-παρ�η. Hθελε να τ�ν περιπτυ�θεί, ναγίνει νερ� να πλαίνει � άλλ�ς τα π�-δια τ�υ, να γίνει �λ�κληρ�ς ένα �αρύπράγμα στην τσέπη τ�υ άλλ�υ, τ�υ�ίλ�υ τ�υ. (σ. 100–101).

Mε την ίδια τραγικ�τητα στ�ν α-γώνα τ�υ να πρ�σεγγίσει τ� α-πρ�σδι�ριστ�, � Δημακ�ύδηςπρ�σδεικνύει στ� άλλ� μεγάλ� ε-ρώτημα τ�υ τι είναι πατρίδα:

Kανένα σ�ήμα λ�γικ� δεν τ�ν έ-πειθε �τι ήταν δυνατ�ν να περιλά-�ει �σα έ�λεπε. Eπειτα τ� �ραμάτ�υ, κι αν ακ�μα μπ�ρ�ύσε να τ�!ωγρα#ήσει επακρι�ώς, τι σ�έση

O Nίκ�ς Γα�ριήλ Πεντ�ίκης, σε μια σπάνια �ωτ�γρα�ία στ� σπίτι τ�υ, στη Bα-σιλίσσης Oλγας 197, τ� 1992. Πρώτη δημ�σίευση. (Aρ�εί�: δ. Γεννάδι�υ Δε-μερτ�ή).

«Π�λεως και N�μ�ύ Δράμας Παρα-μυθία». Πρωτ�κυκλ���ρησε τ� 1983απ� τις εκδ�σεις «Aγρα» σε αυτ�τε-λή μ�ρ�ή. Tιμήθηκε με τ� A΄ Kρατικ�Bρα�εί� Mυθιστ�ρήματ�ς τ� 1984.

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 11

«Aστικές κατ�ικίες» απ� τ� Hμερ�λ�γι� AΓET Oλυμπ�ς–Hρακλής (τέμπερα, 1964. Συλλ�γή AΓET). T� αρ��ντικ� δε%ιά αναπλάθει τ� πατρικ� σπίτι τ�υ Nίκ�υΓα�ριήλ Πεντ�ίκη.

μπ�ρ�ύσε να ’�ει με την Eλλάδα,(...) αν τ� εικ�νι!ε, δεν θα ήταν τί-π�τα, γιατί δεν ή"ερε τ�ν τρ�π� μετ�ν �π�ί� θα μπ�ρ�ύσε ν’ ανασύ-ρει �σα κρυ��ντ�υσαν πίσω απ�την τυ�αία εικ�να, �ωρίς να είναι�ρατά στα μάτια. Δεν εί�ε κανένατρ�π� να στερεώσει τ’ �ραμά τ�υ,π�υ διαρκώς �ι απ’ έ"ω α#�ρμέςτ� κ�μμάτια!αν. (σ. 57)

Δεν πρ�κειται για μια αρνητικήστάση εμπρ�ς στ� μεγάλ� ερώτη-μα για τ� τι είναι πατρίδα, αλλά γιαένα πρ�σωπικ� δίλημμα γεμάτ�τραγικ�τητα, ανάλ�γ� με αυτ� τ�υΘε�$ιλ�υ: για τ� π�ύ θα μπ�ρ�ύ-σε άραγε να �άλει � �ωγρά$�ς τ�άλλ� π�δι τ�υ κα�αλάρη (π�υ πέ-$τει πίσω απ� τ� σώμα τ�υ αλ�-γ�υ) για να τ� κάνει να υπάρ�ει.Eύλ�γα θα ερωτ�ύσατε: υπάρ-��υν σα$είς ένν�ιες για τ� τι είναι$ιλία ή πατρίδα; H γνώμη μ�υ είναι�τι � Πεντ�ίκης σα$ώς ανάγειστην εν�ραση.

«O Πεθαμέν�ς και η Aνάσταση»

T� δεύτερ� εκτενές πε��γρά$η-μα τ�υ Πεντ�ίκη είναι «O Πεθαμέ-ν�ς και η Aνάσταση», 1944. Eν τωμετα!ύ έ�ει δημ�σιεύσει απ�σπά-σματα τ�υ κειμέν�υ και επίσης άλ-

λα μικρ�ύ μεγέθ�υς πε��γρα$ή-ματα σε περι�δικά �πως «T� 3�μάτι» και «Mακεδ�νικές Hμέρες»– �λέπε Σ. Σκ�πετέα, Bι�λι�γρα-$ία N.Γ. Πεντ�ίκη (1935–1970),1971. Eδώ έ��υμε σε πρώτ� πρ�-σωπ� ένα πε��γρά$ημα π�υ ίσωςαπ�τελεί συνέ�εια τ�υ «AνδρέαΔημακ�ύδη». Σε καμιά περίπτωσητα έργα τ�υ Πεντ�ίκη δεν θα έπρε-πε να θεωρηθ�ύν ως αυτ�τελή. Eί-ναι μέρ�ς μιας συνε��ύς ρ�ής,μιας ανα�ήτησης π�υ �υδέπ�τεπληρ�ύται. Aυτ� π�υ �αρακτηρί�ειτ� δεύτερ� πε��γρά$ημα, είναι τ�πώς � α$ηγητής �ραματί�εται τ�πλάσιμ� τ�υ θανάτ�υ και της ανά-στασης τ�υ ήρωα. Aλλά α$�ύ � α-$ηγητής ταυτί�εται με τ�ν ήρωα,$αίνεται να πρ�σ�λέπει στ� ναμας δώσει ένα σ�ήμα πως η λ�γ�-τε�νία είναι τρισυπ�στατη με τηνένν�ια εν�ς ήρωα, τ�υ θανάτ�υτ�υ και εν�ς α$ηγητή π�υ ίσως θαμπ�ρ�ύσαμε να π�ύμε επωμί�εταιτην ανάστασή τ�υ. T� πιθαν�ν εί-ναι �τι �λα αυτά ταυτί��νται και γι’αυτ� κυριαρ�εί και η ανωνυμία, �-πως $αίνεται απ� τα ίδια τ�υ ταλ�για:

Γ�νάτισα και �ήτησα την ανάστα-ση τ�υ νέ�υ π�υ αυτ�κτ�νησε. Γιανα μπ�ρέσω να συνδέσω τα παλιά μετα νέα, να ενν�ήσω τ� σ�ήμα, τ�

σ�ήμα μ�υ, να υπάρ�ω. (σ. 82)Στην ταύτιση αυτή �ρίσκει την

απελευθέρωση. Mάλιστα στην υ-περ�ασιακή αυτή κατάσταση (δη-λαδή της ταύτισης ήρωα, θανάτ�υκαι α$ηγητή) περνά στ� �λ�κλή-ρωμα, �ταν γίνεται ένα με τ�ν Xρι-στ� και την Aνάσταση:

Aπ��ή (και ενν�εί απ��ή απ�τ�υς καν�νες π�υ είναι αναγκαί�ιπρ�κειμέν�υ να απ�κτήσει η ψυ�ήτη γαλήνη) είναι η �δ�ς της ελευ-θερίας π�υ σ�υ επιτρέπει την α-ντίληψη της απ�λυτης υπ�στασης.Συμ#ωνεί με την παρ�υσία τ�υκ�ιν�ύ και απαντα��ύ Xριστ�ύ μέ-σα μας. Π�ση �αρά κι ευδαιμ�νίααυτή η άρνηση των εγκ�σμίων, �θάνατ�ς. H απ’ εδώ γεύση και αί-σθηση τ�υ μετέπειτα θανάτ�υ π�υμας δίνεται. (σ. 93)

Eίναι σα$ές �τι ταυτί�ει αυτ�π�υ έ�ω �ν�μάσει «απ�υσία» μετ� θάνατ� και σε αυτή τη συγκε-κριμένη στιγμή έ�ει την αντίληψητ�υ �λ�κληρώματ�ς «τ�υ κ�ιν�ύκαι απαντα��ύ Xριστ�ύ». Kαι μ�ν�τ�τε μπ�ρ�ύμε να έ��υμε την αί-σθηση ή τη γεύση τ�υ μελλ�ντι-κ�ύ μας θανάτ�υ με τη συμ�ατικήένν�ια. Eίναι σαν να λέει �τι είναιαδύνατ�ν να γνωρί��υμε τ� θάνα-τ� σαν θάνατ�, παρά μ�ν� σαν �-λ�κλήρωμα, απρ�σδι�ριστ�, �πως

αντιλαμ�αν�μαστε τ�ν Xριστ� σεαπ�λυτη υπ�σταση.

«Mητέρα Θεσσαλ�νίκη»

Στ� πε��γρά$ημα «Mητέρα Θεσ-σαλ�νίκη», 1970, συνε�ί�εται τ�$αιν�μεν� της ρευστ�τητας τ�υα$ηγητή. Eδώ !εκινώντας με ένα«�ραμα επί τάσεως πρ�ς αυτ�κτ�-νία», δηλαδή με μια «αμ$ισ�ήτη-ση» και ένα αίσθημα α�ε�αι�τηταςγια τη μ�νιμ�τητα ή τη $θ�ρά τ�υκ�σμ�υ γύρω τ�υ, σύντ�μα κατα-λήγει στην ταύτισή τ�υ με αυτ�ν:«“Aλλά δεν είναι λ�γ�ς να πεθά-νω”, σκέ$τεται. “Θα κάμνω τη !ωήμ�υ στη Θεσσαλ�νίκη”». (σ. 8) Oιλεπτ�μέρειες π�υ συναπαρτί��υντην υπ�σταση της Θεσσαλ�νίκηςγια τ�ν α$ηγητή (δηλαδή τα τ�πίατης, τα λη!ιαρ�εία της, �ι αγ�ρέςτης κ.λπ.), γίν�νται αιτία για να πει«Mητέρα π�λη με τα πρ�σωπα π�υσε κατ�ικ�ύν, κατ�ίκησαν και θακατ�ικήσ�υν αδελ#ώνω και υπάρ-�ω». (σ. 43)

T� σ�ήμα της πεντ�ικικής σκέ-ψης δεν πρ�έρ�εται απ� ένα μεμ�-νωμέν� �ώρ�, �πως λ�γ�υ �άρη ταΣυνα!άρια ή την παράδ�ση τηςOρθ�δ�!ίας, �ύτε ν�μί�ω �τι λει-

Συνέ�εια στην 12η σελίδα

τ�υργεί απ�σπασματικά, �πως έ-��υν πει μερικ�ί κριτικ�ί με την αι-τι�λ�γία �τι κάπως έτσι λειτ�υργείη συνειρμική γρα$ή. O Πεντ�ίκηςείναι ασκημέν�ς να �λέπει σε κα-μπύλες, �πως είναι � θ�λ�ς τ�υ�υραν�ύ, και να αντιλαμ�άνεται τ�«�μ�ι�ν» με την πλήρη $ιλ�σ�$ι-κή ένν�ια. T� πε��γρα$ικ� έργ�τ�υ Πεντ�ίκη θέλει ε!�ικείωση γιανα μπ�ρεί κανείς να $τάσει στ� «ε-πέκεινα» (�λέπε μελέτημα τ�υ αρ-�ιεπισκ�π�υ Aυστραλίας Στυλια-ν�ύ, «O Πεντ�ίκης τ�υ επέκεινακαι τ�υ ενθάδε», 1994). E!αιρετικάεύστ��η �ρίσκω και την παρατήρη-ση τ�υ Σε$έρη �ταν λέει για «T�Mυθιστ�ρημα της κυρίας Eρσης»,1966 –π�υ είναι ίσως τ� περιεκτι-κ�τερ� απ� τα πε��γρα$ήματατ�υ Πεντ�ίκη–, πως «H Eκκλησίαμας τ�νισε π�λύ περισσ�τερ� τηναπαγ�ρευση, και δεν την �λέπω ναυι�θετεί εύκ�λα την �λ�κληρωτι-κή παραδ��ή π�υ θαυμά�ει κανείςστ�ν N.Γ.Π.» (�λ. Iγνάτι�ς Tρελ�ς[ψευδώνυμ� Σε$έρη], Oι ώρες της“Kυρίας Eρσης”, 1973, σ. 40).

Kλείν�ντας αυτ� τ� μικρ� σημεί-ωμα θέλω να πρ�σθέσω �τι � Πε-ντ�ίκης έ�ει γράψει π�λλά πε��-γρα$ήματα π�υ δεν ανέ$ερα, άλ-

λα σαν λ�γ�τε�νία, άλλα σαν κριτι-κή, και άλλα σαν ε!�μ�λ�γηση. Oισυγγρα$είς τις Θεσσαλ�νίκης σή-μερα, παρατήρησα �τι τ�ν αναγνω-ρί��υν ως καλύτερ� τ�υς. Mια τέ-τ�ια γενική απ�δ��ή δεν είναι συ-νηθισμέν� $αιν�μεν� σε μια συ-

ντε�νία. H πρ�σεγγισιμ�τητα στ�έργ� τ�υ Πεντ�ίκη καθ�ρί�εται α-π� την ικαν�τητα τ�υ αναγνώστηνα εκτιμήσει τη γλώσσα και τη λε-πτ�μέρεια, αλλά επίσης και τ� α-π�γύμνωμα τ�υ ατ�μ�υ στ�ν αγώ-να για αυθεντικ�τητα, έ!ω απ�τ�υς κώδικες αντικειμενικ�π�ίη-σης, �ταν $τάνει κανείς σε μια υ-παρ!ιακή συνειδητ�τητα, ανάλ�γημε αυτή τ�υ Πεντ�ίκη π�υ ρωτάει:

Π�ι�ς είμαι; Δεν πιστεύω στη μ�ρ-�ή π�υ παρ�υσιά�ει � καθρέ�της. T�είδωλ�, �πως κι αν �ωτιστεί μ’ αρετήή με κακία, δεν υπάρ�ει. H ιστ�ρίατης συνείδησης τ�υ είναι, μακριά καιατέλειωτη, δυσκ�λεύεται να συντά�ει,στ� σ�ήμα μιας ατ�μικής ανθρώπινηςμ�ρ�ής, �λ� τ� σκ�ρπι� κ�μματιαστ�αντιθετικ� αντι�ατικ� υλικ�. [Mητέ-ρα Θεσσαλ�νίκη, σ. 27]

Συμπεράσματα

Για τ�ν Πεντ�ίκη η έκ$ραση απ�-τελεί επί$αση. H �υσία παραμένειαπρ�σδι�ριστη και αδυνατ�ύμε νατην αντικειμεν�π�ιήσ�υμε για νατην καταν�ήσ�υμε. Στ� παι�νίδι-σμα της έκ$ρασης ��ύμε την τρα-γικ�τητα της αδυναμίας μας με ε-παναλήψεις και λεπτ�μερείς περι-γρα$ές αντικειμένων και αισθημά-των. Δεν είναι π�υθενά σα$ές �τι

� άνθρωπ�ς μπ�ρεί να $τάσει την�υσία. Eπί$αση είναι και τ� παι�νί-δι τ�υ α$ηγητή να �δηγεί τ�ν ή-ρωα ή τ�ν εαυτ� τ�υ στ� θάνατ�και στην ανάσταση.

Παράλληλα, η επιθυμία τ�υ αν-θρώπ�υ να παί!ει ένα ρ�λ� έ!ω α-π� τ�ν εαυτ� τ�υ, έ!ω απ� τ� εγώτ�υ, υπ�δεικνύει μια κατάστασηπ�υ ίσως είναι εγγεγραμμένη στ�νάνθρωπ� γενικά, αν σε στιγμέςρευστ�τητας μπ�ρεί να ταυτί�εταιή να αδελ$ώνεται με τα πράγματαή τ� �ώρ�. N�μί�ω �τι είναι μια κα-τάσταση συνειδητ�τητας π�υ αντι-παρέ�εται τη μικρ�τητα τ�υ εγώμε τη συμ�ατική ένν�ια. Σε αυτήτην κατάσταση συνειδητ�τητας ωςαντανάκλαση στ� �ώρ� της εν�ρα-σης συμμετέ��υμε στ� απρ�σδι�-ριστ� �ωρίς να μπ�ρ�ύμε να τ� κα-ταν�ήσ�υμε. Eδώ υπ�ν�είται �τιτ� μικρ� μάτι π�υ ατενί�ει τη λε-πτ�μέρεια έ�ει την ίδια $ύση με�,τι απ�καλ�ύμε κ�σμικ� (μ�ν� τ�ηλι�ειδές μάτι μπ�ρεί να ατενίσειτ�ν ήλι�, �πως έλεγε � Πλωτίν�ς).

Eδώ έγκειται η $ιλ�σ�$ική έν-ν�ια τ�υ «�μ�ι�υ» στην �π�ία $αί-νεται να υπακ�ύει � N.Γ. Πεντ�ίκης.H περίπτωση τ�υ αναγνώστη δεν υ-πεισέρ�εται στα ενδια$έρ�ντα τ�υσυγγρα$έα για τ�ν Πεντ�ίκη.

12 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

Συνέ�εια απ� την 11η σελίδα

H �μάδα τ�υ περι�δικ�ύ «Mακεδ�νικές Hμέρες». Kαθιστ�ί (απ� αριστερά): Γ.Θ. Bα��π�υλ�ς, B.N. Tατάκης, Π. Σπανδωνίδης, Aλκ. Γιανν�π�υλ�ς, Γιώργ�ς Δέλ-λι�ς. Oρθι�ι: Tάκης Bαρ�τιτσιώτης, Γιώργ�ς Θέμελης, Στρατής Δ�ύκας, N.Γ.Πεντ�ίκης, Στέλι�ς 'ε�λ�ύδας, Aντ. Λε�ή. (Aναμνηστική �ωτ�γρα�ία τ�υ 1938,επ’ ευκαιρία της ανα�ώρησης των Tατάκη και Γιανν�π�υλ�υ για Aθήνα).

«Mητέρα Θεσσαλ�νίκη». Πρωτ�κυ-κλ���ρησε τ� 1970 απ� τις εκδ�σεις«Kέδρ�ς» με ε%ώ�υλλ�–πίνακα τ�υίδι�υ τ�υ Πεντ�ίκη.

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 13

K�ντ�γλ�υ και Πεντ�ίκηςK�ινά σημεία αλλά και δια��ρές στ� έργ� των δύ� δημι�υργών

T�υ Στρατή Πασάλη

O Φώτης Kντ�γλ�υ και � Nίκ�ς Γα-�ριήλ Πεντ�ίκης είναι δύ� πρ�σωπι-κτητες εκ διαμέτρ�υ δια��ρετικές.T� παρά!εν� είναι τι στη συνείδησητων περισσ�τέρων μας υπάρ"ει κάτιπ�υ τ�υς συνδέει, κάν�ντάς τ�υς ναμ�ιά��υν περιπτώσεις συγγενικές –κι αυτ, �υσικά, είναι η Oρθ�δ�!ίακαι τ� Bυ�άντι�.

Tι σημαίν�υν μως για τ�ν Kντ�-γλ�υ και για τ�ν Πεντ�ίκη �ι δύ� αυ-τές α!ίες και πώς λειτ�υργ�ύν σανά!�νες μέσα στ� έργ� τ�υς και σεσ"έση με την ιδι�συγκρασία τ�υ κα-θενς;

Eλλην�ρθ�δ���ςπ�λιτισμ�ς

O Kντ�γλ�υ αντικρί�ει τ�ν �υ�α-ντιν και μετα�υ�αντιν κσμ� με�λέμμα ρ�μαντικ, μέσα απ έναντρα"ύ αλλά και �ικεί� ε!ωτισμ.Πρ�σπαθεί να !ανα�ωντανέψει αυ-τν τ�ν κσμ�, να τ�ν αναστήσει α-κέραι�. Nιώθ�ντας απ�στρ��ή γιατη Δύση, ιδιαίτερα για τ�ν τρπ� μετ�ν �π�ί� στα μεταεπαναστατικά"ρνια εί"ε αρ"ίσει να «εισάγεται»ραγδαία στην Eλλάδα, κάνει τα πά-ντα για να διασώσει μια μεγάλη πα-ράδ�ση απ τη �λα�ερή, πως πι-στεύει, !εν�ερτη επιρρ�ή, συντεί-ν�ντας έτσι με τ� έργ� τ�υ, π�υ θαμπ�ρ�ύσε να θεωρηθεί ακμα καιστρατευμέν�, στη διατήρηση και τηναναγέννηση τ�υ αυθεντικ�ύ κατα-γωγικ�ύ "αρακτήρα, ιδρύ�ντας, �υ-σιαστικά, ένα �υ�αντινιστικ δγμα,�αθιά συντηρητικ, αν τ� δει κανείςστενά ιδε�λ�γικά, π�λύπλευρα εν-δια�έρ�ν, αν τ� δει έ!ω απ τη γρα-�ικτητα με την �π�ία ηθελημένακαι κάπως πρ�σπ�ιητά θέλησε � ί-δι�ς να τ� περι�άλει.

E"�ντας επηρεαστεί απ διά��-ρες ευρωπαϊκές πνευματικές πρ�-σωπικτητες και αισθητικά ρεύματα,είτε τα απωθεί είτε τα αλλ�ιώνει, -ταν μιλάει γι’ αυτά άμεσα ή έμμεσα,περνώντας τ�υς την πατίνα της λαϊ-κτρ�πης εκ�ραστικής τ�υ.

O Kντ�γλ�υ, στη �άση τ�υ, είναιμια μ�ρ�ή �ανατική, π�υ πιστεύειστη διαμρ�ωση ενς σύγ"ρ�ν�υκαθαρά ελλην�ρθδ�!�υ π�λιτι-σμ�ύ, με θε�κεντρικ "αρακτήρα,και αυστηρά παραδ�σιακά πρτυπα,είναι ένας ιδιτυπ�ς αισθητής π�υπ�λέμησε τ�ν κ�σμικ αισθητισμ,ένας �αθύς ν�σταλγς τ�υ ανατ�λί-τικ�υ θρύλ�υ, ένας πρ�ικισμέν�ςμε ταλέντ� αριστ�τέ"νης π�υ έ-�τια!ε μια γλώσσα, εικαστική καιλ�γ�τε"νική, ε!ε�ητημένα πρωτ-γ�νη, ένας μάστ�ρας π�υ επανα�έ-ρει, με κάπ�ια απκρυ�η νεωτερι-στική α�αιρετικτητα, τις πλαστι-κές μανιέρες της �υ�αντινής εικ�-

ν�γρα�ίας, ένας εν τέλει γνήσι�ςπ�υριστής.

Eνα «νέ� Bυ�άντι�»Aντίθετα, � Πεντ�ίκης είναι �αθιά

υπαρ!ιακς, μηδενιστής και «εικ�ν�-κλάστης». Δεν πιστεύει σε κανενςτύπ�υ ανα�ίωση ή διατήρηση. Oιπρ�θέσεις τ�υ είναι στη ρί�α τ�υς α-κραίες και ανατρεπτικές. T�ν τρπ�με τ�ν �π�ί� πρ�σεγγί�ει τ�ν ανατ�-λικ Mεσαίωνα δεν τ�ν διακρίνει �ύ-τε ί"ν�ς �ριενταλιστικής ν�σταλ-γίας. Aν � Kντ�γλ�υ !ανα�ωντανεύ-ει, μ�ια με μάγ� απ τη Mικρασία,την ιερατική αυστηρτητα της Aνα-τ�λής και τ� αδρ συνα!άρι της Pω-μι�σύνης, πρ���κάρ�ντας την κ�ύ-�ια αθηναϊκή αυταρέσκεια, � Πεντ�ί-κης, καθώς συναισθάνεται την ισ"υ-ρή μεταμ�ρ�ωτική ενέργεια π�υ πε-ρικλείει η Oρθ�δ�!ία, μα�ί με την α-περιριστη απ�δ�"ή της για τα πά-

ντα π�υ αγγί�ει, π�λλές ��ρές ακ-μα και τ�ν ε!ω�ρενισμ, επιλέγει νασταθεί θαρραλέα στ� κέντρ� της ε-π�"ής τ�υ και να �ήσει, να νιώσει, ναμιλήσει με την πεπ�ίθηση τι � σύγ-"ρ�ν�ς κσμ�ς τ�υ πρ�σ�έρει λατα δεδ�μένα για να συλλά�ει, να�ιώσει και να �ανερώσει, με τρπ�ασυνήθιστ�, αλλά συνάμα και �ωντα-ν, ένα «νέ� Bυ�άντι�». Mέσα απδιαδικασίες εντελώς !ένες πρ�ς τ�νπαραδ�σι��ανή ιδι�μ�ρ�ισμ τ�υKντ�γλ�υ, διαδικασίες π�υ εκπηγά-��υν απ τ�ν ευρωπαϊκ νι"ιλισμκαι μ�ντερνισμ, απ�καλύπτει έναBυ�άντι� εκκεντρικ, εγκε�αλικ,μυστικιστικ, ν�μιναλιστικ, παρά-δ�!�, παράλ�γ�, σ"ι���ρενικ, αλλάταυτ"ρ�να πραγματιστικ και υλι-στικ μέσα στ�ν υπερ�ατισμ τ�υ.

Eπηρεασμέν�ς �αθιά απ τ�υς"ριστιαν�ύς υπαρ!ιστές, τ�υς Pώ-σ�υς μετα�υσικ�ύς στ�"αστές και

τ�υς Γάλλ�υς maudits, � Πεντ�ίκηςδιαμ�ρ�ώνει ένα καταπληκτικ εν�-ρατικ σύστημα πρσληψης, ερμη-νείας και "ρήσης τ�υ κσμ�υ, μιαπαρά!ενη ν�ητική σ� και αισθητη-ριακή λειτ�υργία διάλυσης και ανα-σύνθεσής τ�υ θεμελιωμένη πάνω σεμια εντελώς επαναστατική ανάγνω-ση των Πατέρων, τ�υ Συνα!αριστήκαι των �υ�αντινών "ρ�ν�γρά�ων,λα αυτά σε συνδυασμ με τ�ν μη-"ανισμ της παραισθητικής ανάμνη-σης, τ�υ «συνειδησιακ�ύ κύματ�ς»,τ�υ υπερρεαλιστικ�ύ �νειρισμ�ύ,καθώς και την αισθητική τ�υ απίθα-ν�υ, τ�υ ανακλ�υθ�υ, τ�υ θρυμμα-τισμέν�υ, τ�υ γραμματικ�ύ και λε-κτικ�ύ απ�κρυ�ισμ�ύ, π�υ στηρί�ε-ται η νέα π�ίηση και λ�γ�τε"νία.

O Kίργκεγκαρντ, � Mαλαρμέ, � Pε-μπ, � σ�υρεαλισμς, �ι συγγρα�είςτ�ύ «εσωτερικ�ύ μ�ν�λγ�υ», �α-νερών�νται μπρ�στά στα μάτια τ�υνα εκ�ρά��υν ανα�ητήσεις π�υ κι-ν�ύνται μέσα στ� πλαίσι� ενς αλλ-κ�τ�υ «μεσαιωνισμ�ύ», σε ε!ωκ�ι-νωνικ και θλιμμέν� κλίμα ψυ"ισμώναπ�συρμένων απ την αστική ν��-τρ�πία της Tέ"νης και τ�υ Ωραί�υ,π�υ �δηγ�ύνται σε υπερλ�γικέςπνευματικές και αισθητικές μ�ρ�ές,αντιδράσεις ε!τρεμιστικών ή καινευρασθενικών συνειδήσεων π�υδ�κιμά��νται απ τ� ατ�μικ αδιέ!�-δ� τ�υ Mηδενς, τ� �π�ί� μ�ιά�ει ναγίνεται γι’ αυτ�ύς η θύρα εισδ�υ σεμια –τι περίεργ�– αρατη διάσταση�ωής, πέρα απ την �ρθ�λ�γική ιε-ράρ"ηση των πραγμάτων π�υ επί τ-σ�υς αιώνες πρ�παγανδίστηκε απτ�ν �υμανισμ ως ω�έλιμη για τ�νάνθρωπ�.

Yπαρ�ιακή ερημία

O Πεντ�ίκης είναι σα να �λέπει στ�σύγ"ρ�ν� συναίσθημα τ�υ κεν�ύ καιτης απλυτης υπαρ!ιακής ερημίας,στ�ν εκ�υλισμ τ�υ ανθρωπιστικ�ύκσμ�υ, τ� ιδανικ έδα��ς π�υ θαμπ�ρ�ύσε να �λαστήσει, λυτρωτικάκαι αναστάσιμα, η ένθεη "ριστιανικήπαράκρ�υση, π�υ με τ� Bυ�άντι�δεν γνωρίσαμε παρά μν� μία τηςεκδ�"ή. Σε αντίθεση με τ�ν Kντ�-γλ�υ, τ� σύστημά τ�υ δεν υπσ"εταικαμία απ�λύτως ασ�άλεια, δεν �τιά-"νει ιδε�λ�γία και πρ�παντς δεν ε-πιδέ"εται την ανάπτυ!ή τ�υ σε στυλ,α��ύ η �π�ιαδήπ�τε μίμησή τ�υ θα�άντα�ε εντελώς γελ�ία, κι ε�σ�νη στάση τ�υ τσ�ν ως την τέ"νη σ�και ως πρ�ς �π�ιαδήπ�τε μ�ρ�ή ε-γκσμιας κ�ινωνίας, έστω και "ρι-στιανικής, είναι ακυρωτική και δια-λυτική.

Eν κατακλείδι, και με δύ� λγια, θαμπ�ρ�ύσαμε να π�ύμε, κάπως τ�λ-μηρά, τι αν η ραση τ�υ Kντ�γλ�υείναι απλά και μν� θρησκευτική, τ-τε τ�υ Πεντ�ίκη είναι, με την ευρύ-τατη ένν�ια, μυστική.

«Aράγγελ�ς Mιαήλ» (τέμπερα, μετά τ� 1980).

14 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

N. Γ. Πεντ�ίκης Γ. Kιτσ�π�υλ�ς Z. Kαρέλλη T. Iατρ�ύ K. Tσί�εκ Γ. Θέμελης Γ. Δέλι�ς Στ. �ε�λ�ύδας

Tα σκίτσα των ασικών συνεργατών, �μ�ι�μ�ρ�α, στ� σ�ήμα και τις διαστάσεις �ωτ�γρα�ίας ταυτ�τητ�ς, διευθετ�ύντ� σε παράθυρ� μέσα στ� κείμεν� καισταθερά συν�δευαν τις συνεργασίες.

O «K��λίας» τ�υ Πεντ ίκηΩς μέλ�ς της συντακτικής �μάδ�ς τ�υ πρωτ�π�ριακ�ύ περι�δικ�ύ, η συμ��λή τ�υ ήταν καθ�ριστική

Tης M. Θε�δ�σ�π�ύλ�υ

ΠOΛΛEΣ και εγκωμιαστικές �ι κρί-σεις για τ� περι�δικ� «K��λίας» καιαναμ�ί��λα μελλ�ντικά θα γρα-�τ�ύν ακ�μη περισσ�τερες1, μια καιαυτή η �ρα�ύ�ια έκδ�ση απ�τελεί έ-να πρ�τυπ� περι�δικ�, ακ�μη και σή-μερα, μισ� αιώνα αργ�τερα. Σε μιαμετέωρη επ��ή, αμέσως μετά τη λή-"η τ�υ B΄ Παγκ�σμί�υ Π�λέμ�υ, �ταν�ι ��εις τ�υ Eμ�υλί�υ ε"ακ�λ�υ-θ�ύσαν να σέρν�νται στη �ώρα καινα τη δηλητηριά$�υν, στη Θεσσαλ�-νίκη εκδίδεται ένα περι�δικ� π�υ ευ-θύς ε" αρ�ής εμ�ανί$εται πρωτ�π�-ριακ�. Oι πρώτες αντιδράσεις υπήρ-"αν αντι�ατικές. Δεκαετίες αργ�τε-ρα θα τ� απ�καλέσ�υν μ�ντέρν�, ι-

δι�μ�ρ�� και εκλεκτικ�. Iδιαίτερ�ενδια�έρ�ν παρ�υσιά$ει η �πτικήτ�υ Nίκ�υ Γα�ριήλ Πεντ$ίκη, �πωςκαταγρά�ηκε στις σελίδες τ�υ «K�-�λία». Γιατί, αν και δεν υπήρ"ε �ύτεεκδ�της �ύτε διευθυντής τ�υ περι�-δικ�ύ, σ�εδ�ν ταυτίστηκε μα$ί τ�υ.T�ν Iαν�υάρι� τ�υ 1947, �ταν � πρώ-τ�ς �ρ�ν�ς τ�υ περι�δικ�ύ έ�ει ήδηκυλήσει, � Πεντ$ίκης επενδύει μεπαραστατικές εικ�νες τα αισθήματαπ�υ τ�υ εμπνέει � «K��λίας». Σανθηλυκ� σπίτι, έ�λεπε τ� περι�δικ�.Δηλαδή, σπίτι άνετ�, σε αντίθεση μεεκείνα τα πρωτ�γ�να, αρσενικά σπί-τια, �π�υ τ� άτ�μ� ν�ιώθει στερημέ-ν� και τρ�μ�κρατημέν�. Aκ�μη πα-ραστατικ�τερα, μια θηλυκή π�λυκα-τ�ικία, διαρρυθμισμένη έτσι π�υ να

ε"υπηρετεί �σ� τ� δυνατ�ν καλύτε-ρα �λες τις ανάγκες τ�υ ατ�μ�υ. Σεαυτήν τ�υ παρα�ώρησαν μια κάμαρηκαι η συγκατ�ίκηση απ�δεί�θηκε ι-δεώδης.

Eτσι δέ�θηκε να εγκαταλείψει τηναρ�αία καλύ�α �π�υ καθ�ταν άλλ�-τε. Πλάγι�ς υπαινιγμ�ς για τ� �αρ-μακεί� στ�ν αριθμ� 112 της Eγνα-τίας �δ�ύ, τ� εντευκτήρι� �π�υ έρ-��νταν �ι άνθρωπ�ι σαν σαστισμέναπ�υλιά κι έπε�ταν στην π�ρτα τ�υ.Kάπως έτσι εί�ε έρθει και � ΣτρατήςΔ�ύκας, τ� �ειμώνα τ�υ 1931.

Oμως τ�ν Στρατή τ�ν έ�ασε, κα-θώς έ�ασε κι άλλ�υς ανθρώπ�υς.Hδη, τ� 1937, «T� 3� μάτι», ένα άλλ�πρωτ�π�ριακών τάσεων περι�δικ�τ�υ Mεσ�π�λέμ�υ, στην Aθήνα,

(Oκτ. 1935–1937), στ� �π�ί� � Πε-ντ$ίκης υπήρ"ε εκλεκτ�ς �ιλ�"εν�ύ-μεν�ς, έκλεισε2. T�τε εμ�ανίστηκε �Γιώργης � Kιτσ�π�υλ�ς. Για δέκα�ρ�νια ερ��ταν και "αναερ��τανστην καλύ�α, απ� τ� 1936 π�υ γνω-ρίστηκαν. Eκεί π�τι$�ταν με την πα-ραμυθία εν�ς ιδεατ�ύ περι�δικ�ύ,καταπώς την έκλωθαν για καιρ�στην αλληλ�γρα�ία τ�υς � Πεντ$ί-κης και � πρεσ�ύτερ�ς τ�υ Δ�ύκας.

Πρώτ� τεύ��ς

Tελικά, τ� �θιν�πωρ� τ�υ 1945,τρεις �ίλ�ι και συμμαθητές, τ�τε γύ-ρω στα 25, σ�εδιά$�υν και πρακτικάτ� περι�δικ�: O Δραμιν�ς $ωγρά��ς,ήδη μάστ�ρας γρα�ίστας, ΓιάννηςΣ��ρών�ς, � Λευτέρης K�νι�ρδ�ς,με �ιλ�σ��ικές τάσεις και συνάμααρκετά εύπ�ρ�ς ώστε να αντέ�ει τηδαπάνη της έκδ�σης και � ΓιώργηςKιτσ�π�υλ�ς, μ�λις εκκ�λαπτ�με-ν�ς διηγηματ�γρά��ς.

T� πρώτ� τεύ��ς κυκλ���ρεί Δε-κέμ�ρι� 1945, με ένα τίτλ� π�υ σεπ�λλ�ύς �άνηκε παρά"εν�ς και α-ντι�ατικ�ς. «K��λίας», λέ"η δίσημηκαι άκρως περιεκτική. Mια ελικ�ειδήσπείρα σ�εδίασε για σήμα τ�υ περι�-δικ�ύ � Σ��ρών�ς. Kαι πράγματι, �-πως η αν�ι�τή καμπύλη τ�υ κ��λίαείναι η συνισταμένη δύ� κινήσεων,έτσι και τ� περι�δικ� στάθηκε � αρ-μ�νικ�ς συνδυασμ�ς της ατ�μικήςανα$ήτησης με τις ανησυ�ίες της συ-ντρ��ιάς. +εκινώντας απ� τ�ν εσω-τερικ� �ώρ� τ�υ υπ�κειμέν�υ, αν�ί-γεται στη �ιλ�σ��ία, τις εικαστικέςτέ�νες και τη λ�γ�τε�νία. Oμως υ-πάρ�ει και η άλλη σημασία της λέ-"ης: κ��ύλι, έκ�ρασμα της θάλασ-σας. Oπως στ� κ��ύλι αντι��υί$ει ηθάλασσα, στ�ν «K��λία» ακ�ύγεταικαθαρά η υπαρ"ιακή αγωνία.

Παρασκιές

Eυθέως � Πεντ$ίκης δεν �μ�λ�γεί,π�σ� κεντρική για τ� περι�δικ� ήτανη θέση της κάμαρής τ�υ. Ωστ�σ�,τ�ν πρώτ� �ρ�ν�, �ταν � «K��λίας»εμ�ανί$ει την πλέ�ν συντεταγμένημ�ρ�ή τ�υ, �ι τελευταίες σελίδες, α-νυπ�γρα�ες, �έρν�υν τ�ν �αρακτη-ριστικ� τίτλ� «Παρασκιές». Mετα"ύ�ωτειν�ύ και σκιερ�ύ �ώρ�υ, ανάμε-T� λ�γ�τυπ� τ�υ «K��λία». Mία αν�ι�τή ελικ�ειδής σπείρα, �πως τ� σ�εδίασε � Γιάννης Σ�ρών�ς.

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 15

σα στ� έργ� και τη σκια π�υ α�ήνειστην ψυ�ή, τ�π�θετείται � σ��λια-σμ�ς για κείμενα και συγγρα�είς καιεμμέσως �ανερώνεται τ� σκεπτικ�επιλ�γής τ�υς. Aναδρ�μικά, μ�λιςστ� 16� τεύ��ς, � Πεντ$ίκης παρα-δέ�εται πως �υσιαστικά αυτ�ς συγ-γρά�ει τις «Παρασκιές». Eδώ μάλ-λ�ν �ρίσκεται η κάμαρή τ�υ καιπράγματι, μ�ιά$ει να είναι τ� διευθυ-ντήρι� ή πι� σωστά, τ� μαγειρεί� τ�υπερι�δικ�ύ.

O «K��λίας» παρα�ωρεί τις περισ-σ�τερες σελίδες τ�υ σε μετα�ρά-σματα. Aγνωστ�ι, έως τ�τε στηνEλλάδα, "έν�ι συγγρα�είς παντρεύ-�νται με τ�ν Πλωτίν� και τ� �υ$αντι-ν� πνεύμα. Ωστ�σ�, � Πεντ$ίκης και� κύκλ�ς μεμυημένων δεν ενδια�έ-ρ�νταν να γνωρίσ�υν στην Eλλάδατην νεωτερική ευρωπαϊκή γρα�ή.T�υλά�ιστ�ν δεν ήταν αυτή η �ασικήέγν�ιά τ�υς. Eκείνη την επ��ή �ρί-σκ�νταν σε μια διπλή ανα$ήτηση, υ-παρ"ιακή και συγγρα�ική. Γι’ αυτ�και εντρυ��ύν, απ� τη μία, σε ειδω-λ�λάτρες και �ριστιαν�ύς, σε ακ�λα-στ�υς και ασκητές. Kαι απ� την άλ-λη, σε στυλίστες τ�υ 16�υ αι. αλλάκαι �ι�υμ�ρίστες τ�υ 19�υ, μέ�ρι τ�νT$�υς, τ� κατ’ ε"��ήν σ��λεί� καθα-ρ�τητας ύ��υς.

H ίδια η πρά"η της μετά�ρασηςπρ��άλλει σαν γύμνασμα γρα�ής.Kατά καν�να, δύ� ή και περισσ�τε-ρ�ι συνεργάτες μαστ�ρεύ�υν τηνελληνική απ�δ�ση. Mε πλήρη επί-γνωση της δυσκ�λίας π�υ συνεπάγε-ται η κ�ινωνία τ�υ ύ��υς, η απ�δ�σηαπ�σπασμάτων τ�υ «Oδυσσέα» –ημ�ναδική στην �π�ία μετέ��υν �λ�ι�ι στεν�ί συνεργάτες– �αρακτηρί$ε-ται «μετα�ραστική πρ�σπάθεια».K�ρύ�ωση αυτής της ανα$ήτησηςγια τ�ν ίδι� τ�ν Πεντ$ίκη, απ�τελεί ημετά�ραση τ�υ διηγήματ�ς «O Iγκι-τ�υρ» τ�υ Στέ�αν Mαλλαρμέ μα$ί μετ� συν�δευτικ� κείμεν�3.

Συγκάτ�ικ�ιTις υπ�λ�ιπες σελίδες καλύπτ�υν

�ι συγκάτ�ικ�ι τ�υ θηλυκ�ύ σπιτι�ύ,με κείμενα λυρικά, αμιγώς υπαρ"ια-

κά και σε πείσμα των καιρών καθ�-λ�υ κ�ινωνικά. Tην ιεράρ�ηση τωνσυνεργατών μας την δίνει � Πεντ$ί-κης στ� παραμύθι τ�υ, «T� Bασιλ�-π�υλ� π�υ δεν �λέπει �ύτε ακ�ύει».Kατ’ αρ�ήν, περιγρά�ει τα δικά τ�υγραπτά, �πως θα τ� κάνει και αργ�-τερα στ� �ι�γρα�ικ� σημείωμα, αυ-τ� π�υ συν�δεύει τα �ι�λία τ�υ. Aμέ-σως μετά έρ�εται � Γιώργης Kιτσ�-π�υλ�ς, π�υ στρέ�εται στη �αντα-σία και τ� �νειρ�, απελπισμέν�ς, για-τί δεν �ρίσκει τρ�π� να επικ�ινωνή-σει. T�ν Γιάννη Aδραστ� � Πεντ$ίκηςδεν τ�ν μνημ�νεύει, μια και πρ�κει-ται για τ� alter ego τ�υ Kιτσ�π�υλ�υ.

Mια απ� τις γ�ητευτικ�τερες ιστ�-ρίες ψευδωνυμίας της λ�γ�τε�νίαςμας π�υ έ�ει ελά�ιστα πρ�σε�θεί. Oσυγγρα�έας Kιτσ�π�υλ�ς συν�μιλεί

και διαπληκτί$εται με τ� λ�γ�τε�νικ�τ�υ πρ�σωπεί�, τ�ν Aδραστ�.

O Γιάννης Σ��ρών�ς, αμιγής καιαυστηρ�ς στην τε�νική, με γραμμήπ�υ παραμ�ρ�ώνει και ανάγει τ� αί-σθημα. O Λευτεράκης K�νι�ρδ�ς α-νάμεσα στ�υς πρώτ�υς, παρ�λ� π�υδεν μετέ�ει. O Kάρ�λ�ς Tσί$εκ "έν�ςμέσα σε περι�άλλ�ν "ερ� για τα αι-σθήματα. Σύμ�ωνα με τ�ν Πεντ$ίκη,� τ�π�ς μας δεν τ�υ έδωσε τ� κα-τάλληλ� έδα��ς να ρι$ώσει τη �α-ντασία τ�υ. Kι �μως, ήδη απ� τ�τε,εμ�ανί$εται δισ�ιδής, �πως ειρω-νεύεται τη μ�να"ιά τ�υ με πε$ά καισ�έδια. O Γιώργ�ς Θέμελης με αγω-νία περισσ�τερ� συναισθηματική πα-ρά εγκε�αλική. O Tάκης Bαρ�ιτσιώ-της, άτ�μ� λεπταίσθητ�, σε μετα�υ-σική ανα$ήτηση. Kαι ακ�μη, � TάκηςIατρ�ύ, νέ�ς με αντρίκι� αίσθημα,γρά�ει και $ωγρα�ί$ει με τη συγκι-νημένη αμεσ�τητα τ�υ καθημερι-ν�ύ.

Tελευταί�υς ανα�έρει � Πεντ$ί-κης γι’ αυτ�ν τ�υς σημαντικ�τερ�υς.T�ν Στρατή Δ�ύκα κι ας εμ�ανί$εταιστ�ν «K��λία» με ένα και μ�ναδικ�σ�έδι� και την αδελ�ή τ�υ Zωή Kα-ρέλλη, κυρίαρ�η παρ�υσία και στα 22τεύ�η. Συμμετέ�ει με κείμενα διαλ�-γισμ�ύ και π�ιήματα. O Πεντ$ίκης ταδέ�εται σαν καθαρή �μιλία ανθρώπι-νη, �π�υ αναγνωρί$ει τη συγγένειατης �ωνής. Yπάρ��υν και άλλ�ι συ-νεργάτες π�υ �μως δεν τ�υς ν�ιώ-θει συγκάτ�ικ�υς. Παλαι�ί γνώριμ�ιαπ� τις «Mακεδ�νικές Hμέρες», �+ε�λ�ύδας, � Δέλι�ς, � Aλκ. Γιανν�-π�υλ�ς. Aκ�μη � $ωγρά��ς Nικ. Σα-�ίνης και � νεώτερ�ς π�ιητής Γ. Στ�-γιαννίδης. Δεν λείπ�υν και �ι �ιλ�"ε-ν�ύμεν�ι απ� την Aθήνα, � T.K. Πα-πατ$ώνης, � Zήσης Oικ�ν�μ�υ καιαργ�τερα, � Pέν�ς Aπ�στ�λίδης, �Aρης Δικταί�ς, � Tάκης Σιν�π�υλ�ςκαι � Γ.Γ. Σ�ακιανάκης. Στα 10 τεύ�ητ�υ δεύτερ�υ �ρ�ν�υ δεν υπάρ��υν

πια «Παρασκιές». O Πεντ$ίκης απλώ-νει τις κρίσεις τ�υ σε αυτ�τελή κεί-μενα. Mάλιστα, σ��λιά$ει εκτενέστε-ρα τη $ωγρα�ική και παρ�υσιά$ειτ�ν Γκίκα, τ�ν Παπαλ�υκά, τηνAγλαΐα Παπά, τ�ν Aγ. Aστεριάδη, τ�νTσαρ�ύ�η και τ�ν Mπ�υ$ιάνη.

Xωρίς πρ�ειδ�π�ίησηO «K��λίας» σταματά την έκδ�σή

τ�υ �ωρίς πρ�ειδ�π�ίηση. Για τ� τέ-λ�ς τ�υ περι�δικ�ύ δεν υπήρ"ε κά-π�ια δικαι�λ�γία πέραν των αντί"�-ων καιρών. Oμως υπάρ�ει ένα γεγ�-ν�ς. Στις 15 Iαν�υαρί�υ 1948, � Πε-ντ$ίκης απ��ασί$ει μια ακ�μη μετ�ι-κεσία. Nυμ�εύεται. Aπ� μια άπ�ψημπ�ρεί να απ�τελεί και άλμα ανε"αρ-τ�π�ίησης.

T� 1983, � «K��λίας» ανατυπώθη-κε σε σώμα, ώστε να διασωθεί απ� τηλήθη και να �τάσει στα �έρια των νε-ώτερων. Σήμερα, απ�τελεί πλέ�ν έ-να μύθ� �πως λίγ� π�λύ και � ίδι�ς �Πεντ$ίκης. Παραμένει �μως αμ�ί��-λ�, π�σ�ι είναι εκείν�ι π�υ εντρυ-��ύν στις σελίδες τ�υ.

Σημειώσεις:1) Πρ�κειται να εκδ�θεί τ� �ι�λί� τ�υ Kώ-

στα K�υρ�ύδη, με τίτλ�, «T� περι�δικ�KOXΛIAΣ, Θεσσαλ�νίκη (1945–1948)»,απ� τις εκδ�σεις «Mπιλιέτ�». Σύμ�ωνα μετην πρ�αγγελία περιέ�ει τ� ιστ�ρικ� τ�υπερι�δικ�ύ, �ι�λι�γρα�ία και συνεντεύ-!εις των �ασικών συνεργατών.

2) Eνδια�έρ�ν θα παρ�υσία"ε η σύγκρισητων δύ� περι�δικών. Tα αισθητικά δ�γ-ματα π�υ εισήγαγαν για πρώτη ��ράστην Eλλάδα και τα κρυ�ά νήματα π�υ τασυνέδεαν, έ��ντας ως ενδιάμεσ� τις «Mα-κεδ�νικές Hμέρες».

3) Π�λύ αργ�τερα, μ�λις τ� 1983, εκδ�θηκεαυτ�τελώς. Πάντως, η δημ�σίευσή τ�υστ� 18� τ.�. τ�υ «K��λία», τ�ν I�ύνι� τ�υ1947, πέρασε απαρατήρητη. Mάλιστα, �-ταν τ� 1948 � Kαίσαρ Eμμαν�υήλ μετα-�ρά"ει τ�ν «Iγκιτ�υρ», � Kλέων Παρά-σ��ς σε άρθρ� τ�υ στη «Mακεδ�νία» την�αιρετί"ει ως την πρώτη απ�δ�ση στα ελ-ληνικά.

O "ωγρά��ς και γρα�ίστας Γιάννης Σ�ρών�ς, ένας απ�τ�υς τρεις εκδ�τες τ�υ «K��λία», σε �λ�σέλιδ� σκίτσ�τ�υ Γιώργη Kιτσ�π�υλ�υ. Δημ�σιεύτηκε στ� τεύ��ς 12,N�έμρης 1946.

Oλ�σέλιδ� σκίτσ� τ�υ N. Γ. Πεντ"ίκη στ� 4� τεύ��ς,Mάρτι�ς 1946. Eνα αινιγματικ� πρ�σωπ� συν�δεύει τ�πε"�γρά�ημά τ�υ, «Nεαρά κ�ρη», π�υ σήμερα ρίσκε-ται, σε λίγ� δια��ρετική εκδ��ή, μα"ί με άλλα κείμενάτ�υ στ� ιλί� «Συν�δεία».

Σ�έδι� τ�υ Γιάννη Σ�ρών�υ στ� 1� τεύ��ς τ�υ «K��λία». O N. Γ. Πεντ"ίκης συ-ν�ψί"ει την εντύπωση π�υ πρ�καλ�ύν τα σ�έδιά τ�υ: η γραμμή τ�υ παραμ�ρ-�ώνει και ανάγει τ� αίσθημα... "ητεί επα�ή με στ�ι�εία των αρ�αίων μύθων.

16 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

H σημει�γραίαεν ς αδιε� δ�υ

Ψη�αρίθμηση, η ιδι�μ ρ�η τε�ν τρ πία

π υ �ρησιμ π ίησε N.Γ. Πεντ�ίκης

«Eκ τ�υ ευανθ�ύς λειμών�ς των Συνα�αρίων. Oι Aγι�ι της 10ης I�υνί�υ». Σι-νική, κραγι�νια, ακ�υαρέλλα, 1971. Συλλ�γή Γ.N. Πεντ�ίκη. Eνα απ� τα πρώταδείγματα ψη�αρίθμησης (�ωτ. Φ. Σαρρή/ΦAOΣ).

Tης Nίκης Λ�ϊ�ίδη

Kαθηγήτριας Iστ�ρίας της Tέ�νηςστ� Aριστ�τέλει� Πανεπιστήμι� Θεσσαλ�νίκης

TON N. Γ. ΠENTZIKH δεν έτυ�ε νατ�ν γνωρίσω πρ�σωπικά και για αρ-κετά �ρ�νια, έ��ντας μια μάλλ�ν α-σα�ή εντύπωση για τ� έργ� τ�υ,τ�ν θεωρ�ύσα ως ένα ερμητικ� ι-δίωμα της καλλιτε�νικής παράδ�-σης της Θεσσαλ�νίκης. Δεν !έρω ανέπαι!ε ρ�λ� τ� γεγ�ν�ς �τι εδώ καιμια δεκαετία διδάσκω στην π�ληαυτή ή αν άλλ�ι λ�γ�ι, λιγ�τερ�συμ#ατικ�ί, συνέτειναν στ� να πρ�-

σέ!ω με ιδιαίτερ� ενδια�έρ�ν τ�έργ� τ�υ. Oμ�λ�γώ, ωστ�σ�, �τιδεν μ�υ είναι δυνατ�ν να συμμερι-στώ τη συγκίνηση εκείνων π�υ τ�νέ$ησαν απ� κ�ντά και διδά�τηκαν,�πως �μ�λ�γ�ύν, απ� την πρ�σωπι-κ�τητα και την τέ�νη τ�υ, αλλά �ύ-τε μπ�ρώ να συμ�ωνήσω και με ε-κείν�υς π�υ τ�ν είδαν απλώς ως μ�-ν�μανή εκδ��ή τ�υ ελλην�-�ρθ�-δ�!�υ μυστικισμ�ύ.

Oμως, �σ� και αν αυτ� δεί�νειν�ηματικά �!ύμωρ�, η δεύτερη αυ-τή ερμηνευτική άπ�ψη για τ� έργ�τ�υ Πεν$ίκη, μ�υ ερεθί$ει περισσ�- «Aυγ�ύστ�υ δ΄· των επτά αγιασμένων παίδων» (τέμπερα, 1969. Συλλ�γή Π. Παπασαραντ�π�

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 17

π�υλ�υ).

«Mακετία Nύμ�η» (τέμπερα, 1967).

τερ� τ� ενδια�έρ�ν. Kι αυτ� γιατίπρ�καλεί τη διάθεση μιας διερεύνη-σης, ��ι ακρι#ώς της ιδι�μ�ρ�ηςτε�ν�τρ�πίας π�υ �ρησιμ�π�ιεί, αλ-λά τ�υ ιδε�λ�γικ�ύ υπ�#αθρ�υ πά-νω στ� �π�ί� στηρί$�νται �ι τε�νι-κές τ�υ μέθ�δ�ι. Kατά τη γνώμημ�υ, τ� λ�γ�τε�νικ� και εικαστικ�έργ� τ�υ Πεντ$ίκη απ�τελεί ένα ι-δίωμα μέσα στην ήδη υπάρ��υσα ι-διαιτερ�τητα της νε�–ελληνικής τέ-�νης, με μια �μως σημαντική δια��-ρά: η ευρηματική σημει�γρα�ία τ�υ–ανα�έρ�μαι περισσ�τερ� σε σ�έ-δια με σινική μελάνη της δεκαετίαςτ�υ ’70– ενώ παρακ�λ�υθεί μερικέςαπ� τις #ασικές κατευθύνσεις τ�υμ�ντερνισμ�ύ, κυρίως ως πρ�ς τ��ρώμα, ταυτ��ρ�να ε�αρμ�$ει έναιδεώδες καλλιτε�νικής σκέψης καιπρά!ης εκ διαμέτρ�υ αντίθετ� μετ� δυτικ� �ρθ�λ�γισμ�.

Ψη�αρίθμησηAν � Πεντ$ίκης ήταν ένας λαϊκ�ς

$ωγρά��ς �ωρίς τε�ν�τρ�πικές υ-π�ψίες και πρ�πάντων �ωρίς γνώ-σεις γύρω απ� τη μ�ντέρνα ευρω-παϊκή $ωγρα�ική, τ� πρ�#λημα θαήταν τελείως δια��ρετικ�, ή μάλ-λ�ν δεν θα υπήρ�ε. H εμμ�νή τ�υστην ε!αντλητική, αυτ�σ�έδια μέ-θ�δ� της ψη�αρίθμησης –ψη�ιδ�-γρα�ική και στιγμ�γρα�ική μετα-στ�ι�είωση �ράσεων, λέ!εων καιγραμμάτων απ� συνα!άρια, κ�σμικάκείμενα, επιστ�λές, κάρτες και τ�-πωνύμια– θα μπ�ρ�ύσε λ�ιπ�ν ναερμηνευτεί σαν μια πρ�σπάθεια υ-

πέρ#ασης τ�υ πρ�#λήματ�ς, μέσααπ� μια διαρκή άσκηση μ�ναστικήςαυτ�πειθαρ�ίας.

Διά#ασα κάπ�υ �τι «η ψη�αρίθ-μηση σαν μέθ�δ�ς $ωγρα�ικής έ�ειπρωτ�π�ρ� τ�ν Πεντ$ίκη». Aν θυ-μάμαι καλά, η �ράση αυτή ανήκει σεέναν απ� τ�υς μαθητές τ�υ π�υ συ-νέ�ισαν για �ρισμέν� �ρ�νικ� διά-στημα τη στιγμ�γρα�ική και ιδε�-γραμματική κατεύθυνση της $ωγρα-�ικής τ�υ δασκάλ�υ τ�υς. Aν καιμερικές απ� αυτές τις μελέτες εί-�αν ιδιαίτερ� ενδια�έρ�ν –�πωςπ.�. τα σ�έδια απ� την π�λη τηςΘεσσαλ�νίκης τ�υ 'άνθιππ�υ Bύσ-σι�υ στη δεκαετία τ�υ ’70– η κατ�-πινή στάσιμη τύ�η της ιδιωματικήςαυτής γρα�ής, δεν δικαι�λ�γεί τ�νπ�λύ δυτικ�τρ�π� �ρ� τ�υ πρωτ�-π�ρ�υ.

Kατάργησητης ατ μικ�τητας

H πρωτ�π�ρία υπήρ!ε ένα σύ-μπτωμα τ�υ δυτικ�ύ τρ�π�υ σκέψηςκαι δράσης, π�υ δεν ήταν δυνατ� νασυμ#αδίσει με τ� θρησκευτικ� και ι-δε�λ�γικ� υπ�#αθρ� των ανα$ητή-σεων τ�υ Πεντ$ίκη. O μ�ντερνισμ�ςτης Δύσης εκ�ράστηκε μέσα απ�τ�ν ε!εγερμέν� ατ�μικισμ�, τ�ν συ-νε�ή ανταγωνισμ� και κυρίως με τηναρκισσιστική ανάπτυ!η τ�υ «εγώ»τ�υ καλλιτέ�νη, ενώ τ� ιδίωμα τ�υΠεντ$ίκη διατηρεί ακρι#ώς αντίθετ�πρ�σανατ�λισμ�. Eπι�ειρεί να κα-ταργήσει την ατ�μικ�τητα τ�υ δημι-

�υργ�ύ και να συνδέσει την καλλι-τε�νική διαδικασία με τ�υς τρ�π�υςλειτ�υργίας της μυθικής σκέψης καιτης συλλ�γικής μνήμης. Στη δεύτε-ρη κυρίως περί�δ� τ�υ έργ�υ τ�υ, �πυκν�γρα�ημέν�ς �ώρ�ς των συν-θέσεων με τέμπερα και κυρίως τασ�έδια με σινική μελάνη, πρ�#άλ-λ�υν σημεία και συμ#�λικά σ�ήματαπ�υ επαναλαμ#άν�νται με τ�ν τρ�-π� τ�υ πιστ�ύ αντιγρα�έα π�υ ανα-παράγει τ� συμ#�λικ� ν�ημα #υ$α-ντινών εικ�νων ή ιδε�γράμματωντης σιν�–ιαπωνικής τέ�νης. Eνώ γιατ� δυτικ� κ�σμ� η αντιγρα�ή θεω-ρείται απ�δει!η δημι�υργικής ανε-πάρκειας ή άσκηση συμμ�ρ�ωσηςμετά απ� κάπ�ια «τιμωρητέα» πρά-!η, για τ�ν κ�σμ� της Aνατ�λής, α-π�τελεί διαδικασία μύησης στα μυ-στικά της αυθεντίας.

T� εγ�είρημα τ�υ Πεντ$ίκη δεν έ-�ει καμία σ�έση με την άγ�νη επανά-ληψη μ�ρ�ικών τύπων της παράδ�-σης π�υ διακρίν�υμε π.�. στη $ωγρα-�ική τ�υ K�ντ�γλ�υ, μετά τ�ν Δεύ-τερ� Παγκ�σμι� Π�λεμ�. H εμμ�νήτ�υ στην ανα$ήτηση τ�υ απρ�σωπ�υκατέλη!ε –ενδε��μένως παρά τη θέ-λησή τ�υ– σε μια γρα�ή με �αρακτή-ρα τελείως πρ�σωπικ�.

H έλλειψη πρ��πτικής για τ� αν�ρ-θ�δ�!� �ραμα αυτ�ύ τ�υ πιστ�ύ τηςOρθ�δ�!ίας, ��ειλ�ταν στ� γεγ�ν�ς�τι δεν υπήρ�αν πλέ�ν �ι πρ�ϋπ�θέ-σεις για να λειτ�υργήσει –ακ�μη καιμέσα στ� πλαίσι� της ελληνικής π�-λιτισμικής περι�έρειας– ως γλώσσακ�ινών μ�ρ�ών και συμ#�λων.

18 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

Iδι�ρρυθμ�ς μπ�έμHταν πρ�σωπικ�τητα π�λύπλευρη με σπάνι� πνευματικ� ανάστημα

T�υ Kάρ�λ�υ Tσίεκ

ΣE ΛIΓO θα έ�υν περάσει τέσσεραρ�νια απ� τ�τε π�υ μας ά�ησε. Θυ-μάμαι τ� ήρεμ� πρ�σωπ� τ�υ με ταάσπρα μαλλιά και τα άσπρα γένιαπ�υ σε �ά�νια�ε στ� άγγιγμα ηκρυάδα τ�υ, κάτω απ’ τ�ν τρ�ύλ�τ�υ να�ύ τ�υ Aγί�υ Eλευθερί�υ. T�μνημ�συν� στ�ν Aγι� Aντώνι�, �π�υμέν�υν η γυναίκα τ�υ Nίκη και �γι�ς τ�υ Γα$ριήλ κι έει μετα�ερθείτ� αρεί� τ�υ. T� μνημ�συν� στ�μ�ναστήρι τ�υ Eυαγγελισμ�ύ τηςΘε�τ�κ�υ στην Oρμύλια, π�υ στ�νεκρ�τα�εί� τ�υ είναι θαμμέν�ς, τηδε�ίωση π�υ ακ�λ�ύθησε και τ�υςλ�γ�υς π�υ εκ�ωνήθηκαν.

Mια εκδήλωση σεμνή κι επι$λητι-κή ταυτ�ρ�να, σαν καθετί π�υ α-κτιν�$�λεί απ� μια πηγαία δική τ�υαίγλη. Tώρα ν�ιώθω κάπως σαν τ�ν�δ�ιπ�ρ� π�υ, καθώς �εμακραίνει α-π� ένα ύψωμα, αντιλαμ$άνεται κα-λύτερα τ� περίγραμμά τ�υ.

Π�λύπλευρηπρ�σωπικ�τητα

Oπως έγραψα στ� «Παραμιλητ�»(Oκτώ$ρης 1994) είε ένα σπάνι�πνευματικ� ανάστημα και μια πρ�-σωπικ�τητα τ�σ� σημαντική και π�-λύπλευρη, ώστε �εύγ�ντας ά�ησεπίσω τ�υ και μέσα μ�υ ένα κεν�, π�υτίπ�τα δεν τ� γεμί�ει. Kι αυτ� παράτις ανθρώπινες αδυναμίες και ιδι�-τρ�πίες τ�υ, π�υ παίδευαν κυρίωςτ�υς γύρω τ�υ, αλλά δεν τ�ν μείω-σαν π�τέ στα μάτια μ�υ. Hταν τ�σ�π�λύ ταυτισμέν�ς με τη «MητέραΘεσσαλ�νίκη» ώστε θαρρείς πωςτην περιείε �λ�κληρη. T� τ�νί�ωγιατί μ�υ �αίνεται �τι η Θεσσαλ�νί-κη σαν Π�λιτιστική Πρωτεύ�υσα ε-λάιστα σήμερα τ�ν περιέει. Hταν ι-καν�ς να την αναστήσει απ� την τέ-�ρα της και να την παρ�υσιάσει σε�λ� τ� ιστ�ρικ�, π�λιτιστικ� καιπνευματικ� της $άθ�ς, σαν τ�ν �ω-γρά�� π�υ ανακατεύει λίγ� μαύρ�στα ρώματά τ�υ. Aν παραδεθ�ύμε�τι τ� μαύρ�, σαν απ�υσία ρώμα-τ�ς, συμ$�λί�ει τ� θάνατ�. Oμως ε-πάνω σ’ ένα μαύρ� ��ντ�, π�σ� πι��ωηρά κι έντ�να �αντά��υν τ� κίτρι-ν�, τ� κ�κκιν�, ακ�μα και τ� μπλε.

H διαλ�γική σέση τ�υ με τ� θάνα-τ� αρί�ει με τ�ν «Πεθαμέν� και τηνAνάσταση», τ� πρώτ� $ι$λί� �π�υδιαμ�ρ�ώνεται �λ� τ� μετέπειτα ύ-��ς π�υ τ�ν αρακτηρί�ει και η θεώ-ρηση της �ωής υπ� τ� πρίσμα της αι-ωνι�τητας διά μέσ�υ της Oρθ�δ�-�ίας. A��ρμή τ�υ $ι$λί�υ, η πρ�σπά-θειά τ�υ να αναστήσει τ�ν AνδρέαΔημακ�ύδη, πρωταγωνιστή της πρώ-της, ρεαλιστικής ν�υ$έλας τ�υ, π�υαυτ�κτ�νεί απ� έρωτα. Πρέπει νατ�ν επηρέασε π�λύ και η αυτ�κτ�νίατ�υ ε�άδελ��ύ τ�υ Mιλτιάδη Πεντ�ί-

κη, στ�ν �π�ί� α�ιέρωσε μερικές σε-λίδες στ� «3� μάτι» και μερικ�ύς στί-�υς στις «Eικ�νες». Γενικά, μια $α-σική συνισταμένη �λ�υ τ�υ έργ�υτ�υ είναι ακρι$ώς η πρ�σπάθεια γε-�ύρωσης τ�υ άσματ�ς π�υ ωρί�ειτ�υς νεκρ�ύς απ� τ�υς �ωνταν�ύς.Θυμάμαι πως �ταν κάπ�τε επισκε-�θήκαμε τ� τεράστι� ε$ραϊκ� νε-κρ�τα�εί�, π�υ καταστρά�ηκε στηνKατ�ή και κτίστηκε αργ�τερα στηθέση τ�υ η σημερινή πανεπιστημι�ύ-π�λη, δεν εύρισκε σύμ�ωνη με τιςπεπ�ιθήσεις τ�υ την απ�λυτη γύμνιατ�υ (π�υ εμένα με γ�ήτευε τ�τε), λέ-γ�ντας �τι ε��ρι�ε τ�υς νεκρ�ύς σ’έναν άλλ�ν κ�σμ�, ωρίς δεσμ�ύςμε τ�ν δικ� μας.

Δεν �έρω τι απέγινε ένα μ�ν�πρα-κτ� τ�υ με τ�ν τίτλ� «Mπεθ Xαΐμ»,π�υ μας τ� διά$ασε σε κάπ�ια συ-γκέντρωση. Eντελώς αμυδρά θυμά-μαι �τι � πυρήνας τ�υ ήταν πάλι ηδυάδα τ�υ ερωτευμέν�υ πλην μ�να-ικ�ύ νέ�υ και της απρ�σιτης κ�πέ-λας. Mπ�ρεί �μως και να γελιέμαι.

Iδι�ρρυθμ�ς μπ�έμT�ν γνώρισα μέσω τ�υ Στέλι�υ /ε-

�λ�ύδα π�υ ήταν καθηγητής μ�υστ� Iταλικ� Γυμνάσι�, απ� τ� �π�ί�απ���ίτησα τ� 1939. O Nίκ�ς Γα-$ριήλ Πεντ�ίκης δεν ήταν ακ�μη τ�-τε � συγγρα�έας π�υ τ� έργ� τ�υ θααπασ�λ�ύσε, σε μια επ�μενη περί�-δ�, θαυμαστές, μελετητές και κριτι-κ�ύς, ιδίως �σ�ν α��ρά τη σέσητ�υ με τ� Bυ�άντι� και την �ρθ�δ��ηεκκλησία (κάτι π�υ δεν τ�νίστηκε,ν�μί�ω, αρκετά κατά την αναγ�ρευ-σή τ�υ ως επίτιμ�υ διδάκτ�ρα). Hταν

περισσ�τερ� ένας ιδι�ρρυθμ�ς μπ�-έμ με ρ�πή πρ�ς τ�ν ασκητισμ�, π�υπρώτα απ’ �λα μας γ�ήτευε με τ�νπρ���ρικ� τ�υ λ�γ� και ένας εκκ�-λαπτ�μεν�ς συγγρα�έας με αμ�ιλε-γ�μενες (�ι $έ$αια για μας π�υ τ�νθαυμά�αμε) επιδ�σεις, αντιμέτωπ�ςμε εμπ�δια π�υ μ�ιά�ανε α�επέρα-στα και τα π�λλαπλασία�ε και η «κ�ι-νωνική τ�υ ασυμμετρία». Tα απανω-τά αστ�ύκια π�υ δε�ταν απ� τ�λ�γ�τενικ� κατεστημέν� ισ�δυνα-μ�ύσαν, για μας και για τ�ν ίδι�, μενίκες π�υ απ�δείνανε τ� ατίμητ�της α�ίας τ�υ. (Oι συνθήκες έ�υναλλά�ει και � νέ�ς σήμερα δεν αντέ-ει ωρίς άμεσες απ�δεί�εις. Aλλά ε-νώ δεν συναντά α�ι�λ�γη αντίσταση,καταστρέ�εται απ� την ευκ�λία.)

Eίε σπ�υδάσει Φαρμακευτική στ�Στρασ$�ύργ� (απ�κ�μί��ντας καιμιαν έ��η γνώση της γαλλικήςγλώσσας και λ�γ�τενίας) και είεκληρ�ν�μήσει απ� τ�ν πατέρα τ�υ έ-να �αρμακεί� στην �δ� Eγνατία, κ�-ντά στη διασταύρωσή της με την �δ�Aγίας Σ��ίας, στ� �ικ�δ�μικ� τετρά-γων� �π�υ και σήμερα δεσπ��ει τ�Mέγαρ�ν Bαρ$ιτσιώτ�υ (ά$α�� επίδεκαετίες). T� �αρμακεί� (π�υ έμελ-λε ν’ απ�$εί παρανάλωμα τ�υ πά-θ�υς τ�υ), έγινε γρήγ�ρα τ� εντευ-κτήρι� των κυρι�τερων λ�γ�τενώνκαι των ελάιστων �ωγρά�ων π�υ α-ριθμ�ύσε τ�τε η Θεσσαλ�νίκη.

Eκεί � Πεντ�ίκης, σκυμμέν�ς στ�γρα�εί� τ�υ, έγρα�ε καθημερινά επίώρες, με τ�ν ωραί� και ιδιά��νταγρα�ικ� αρακτήρα τ�υ, στ�ν �π�ί�πλε�να�αν, �μ�ιες με σπειρ�αίτες,�ι περισπωμένες. Π�λλές ��ρές τ’ α-

π�γεύματα κατέ$α�ε τ� κεπέγκι κι ε-πισκεπτ�μασταν τις $υ�αντινές εκ-κλησίες, μέσα κι έ�ω απ� τις �π�ίεςεπιδίδ�νταν σε ατέλειωτ�υς αυτ�-σεδιασμ�ύς, αραδιά��ντας τις πι�απίθανες πληρ���ρίες, παρατηρή-σεις, συσετίσεις και ανα��ρές. Oλ�γ�ς δημι�υργεί τα πράγματα. Hμ�ρ�ή τ�υ π�υ συν�τερα μ�υ έρε-ται στ� ν�υ είναι κυρίως αυτή, τηςπρώτης περι�δ�υ· κι έτσι, σεδ�νπάντα, τ�ν θυμ�ταν και � στεν�τε-ρ�ς �ίλ�ς και συνεργάτης τ�υ Γιώρ-γ�ς Kιτσ�π�υλ�ς, π�υ πέθανε πρ�-σ�ατα. Περισσ�τερα σετικά έωδημ�σιεύσει στ� «Παραμιλητ�».

Nέα ΣκιώνηKασσάνδρας

Aλλά και τ� 1951 π�υ παραθερί�α-με στη Nέα Σκιώνη Kασσάνδρας, εί-α μα�ί τ�υ ανεπανάληπτες εμπει-ρίες. H ερσ�νησ�ς ήταν απ�κ�μμέ-νη τ�τε απ� την υπ�λ�ιπη Mακεδ�-νία, και κυρίως τη Θεσσαλ�νίκη, σε$αθμ� π�υ είναι σεδ�ν αδύνατ�,σήμερα, να τ�ν �ανταστείς. Δεν υ-πήρανε δρ�μ�ι �ύτε συγκ�ινωνίαπέρα απ� τη Bάλτα, � ταυδρ�μ�ς(�ν�ματι Oδυσσέας) ε�υπηρετ�ύσετα ωριά έ�ιππ�ς. H διαμ�νή στηνKασσάνδρα ενέπνευσε στ�ν Πεντ�ί-κη «T� μυθιστ�ρημα της κυρίαςEρσης». Eίναι ένα απερίγραπταπλ�ύσι�, π�ικίλ�, αν�μ�ι�γενές μέ-ρι και ετερ�κλητ� $ι$λί�, με π�λλάεπίπεδα γρα�ής και αλλεπάλληλεςα�ηγήσεις, τ�σ� π�υ μια σύντ�μηπαρ�υσίασή τ�υ δεν θα μπ�ρ�ύσεπαρά να τ� αδικήσει. Eπι$ε$αιώνει

Oι Γιώργ�ς Παπαδ�π�υλ�ς, Γιάννης Σ��ρών�ς και Nίκ�ς Γα�ριήλ Πεντίκης στην έκθεση Θεσσαλ�νικέων ωγρά!ωντ� 1944.

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 19

τη δήλωση τ�υ ίδι�υ τ�υ Πεντ�ίκη:«Oυσιαστικά είμαι συγκ�λλητής»,στη συνέντευ�ή τ�υ «Π�τέ δεν θα γί-νω λ�γ�τένης...» («Δια$ά�ω», τευ.11, 1978). Aν, συνά, περισσ�τερ� ε-ντυπωσιά�ει παρά συγκινεί, αυτ� �-�είλεται στην πρ�αίρεσή τ�υ να μηνεκ�ρά�εται πάντα άμεσα, αλλά μέσααπ� τα πράγματα και τα γεγ�ν�ταπ�υ συσσωρεύει και πρ�$άλλει σανέναν δεύτερ� εαυτ� τ�υ δημι�υργώ-ντας την αίσθηση μιας ατέρμ�ν�ςδιαδρ�μής σε ένα απέραντ� εσωτε-ρικ� τ�πί�. Περιέει σελίδες τ�σ�πυκνές και γεμάτες, π�υ θα έλεγα �-τι είναι αδύνατ� να $ρεις ανάλ�γεςαλλ�ύ. M�ιά��υν �ερ�λιθιές, υπ�μ�-νετικά κτισμένες, αλλά με π�λύρω-μ�υς και π�ικίλ�υς λίθ�υς, παρμέ-ν�υς απ� απίθανα σημεία τ�υ μνημι-κ�ύ ώρ�υ και ρ�ν�υ, ώστε να απ�-κτ�ύν μυθικ� $άθ�ς αδιάρρηκτα δε-μέν� με τ�ν τ�π� και μάλλ�ν αδια-ν�ητ� εκτ�ς Mακεδ�νίας.

Aπ� την άλλη πλευρά, � συνδετι-κ�ς ιστ�ς αυτ�ύ και άλλων κειμένωντ�υ είναι ε�αιρετικά αλαρ�ς, για ναμην πω ανύπαρκτ�ς. Θα μπ�ρ�ύσανεύκ�λα να διασπασθ�ύν σε αυτ�τε-λείς εν�τητες. O συγγρα�έας αδυ-νατεί ή απα�ιεί να συνθέσει τα επιμέ-ρ�υς σε ένα �ργανικ� σύν�λ�, περι-κ�πτ�ντας και τα περίσσια. Δεν υ-πάρει ανάπτυ�η �ύτε ε�έλι�η. Oιπαραθετικές ε�ιστ�ρήσεις μ�ιά��υνμε κ�ίτη π�ταμ�ύ �π�υ τ� νερ� έπα-ψε να ρέει, απ�καλύπτ�ντας τ�υςπι� ιδι�μ�ρ��υς γεωλ�γικ�ύς ση-ματισμ�ύς. K�ιλώματα, $ράια, κρ�-κάλες κι �,τι άλλ� μπ�ρεί να κάλυπτετ� νερ�, ίσως παρ�υσιά��υν ε�αιρε-τικ� ενδια�έρ�ν, κάπ�τε �μως σεκ�υρά�ει η αιμηρή στατικ�τητάτ�υς, �σα κι αν γυαλί��υν νερά στιςγ�ύ$ες και ψήγματα ρυσ�ύ στηνάμμ�. Kι αναλ�γί�εσαι τ� απ��θεγματ�υ P�σίνη για τ�ν Bάγκνερ: «Eειθαυμάσιες στιγμές και $αρετά τέ-ταρτα της ώρας».

Δύ� μήνες μα�ίEμεινα στην Kασσάνδρα με τ� Nί-

κ� και τη γυναίκα τ�υ σεδ�ν δύ�μήνες. Στα τέλη τ�υ Aυγ�ύστ�υ μια�α�νική καταιγίδα αναστάτωσε τ�ειδυλλιακ� περι$άλλ�ν, πρ�καλώ-ντας καταστρ��ές με ανθρώπινα θύ-ματα και αρηστεύ�ντας τ�υς πρ�-ειρα αραγμέν�υς, σε αργιλώδειςπλαγιές και κ�ίτες ειμάρρων, δρ�-μ�υς. Eνας κεραυν�ς έπεσε στ� σπί-τι �π�υ έμενε η κ. Pα�ή με τα παιδιάτης (ευτυώς λείπανε εκείνη την ώ-ρα, περίπ�υ 2 μ.μ., είαν έρθει απ�τη Θεσσαλ�νίκη) και � Σπαν�καλύ-$ας �εείλισε. Eμείς είαμε κατα�ύ-γει με άλλ�υς σε μια καλύ$α στ�υςλ���υς κι ακ�ύγαμε τ� απειλητικ�$�υητ� τ�υ νερ�ύ π�υ πλημμύρι�ετα πάντα. Eνας ωρικ�ς, αψη�ώνταςτην καταρρακτώδη $ρ�ή, μας αντά-μωσε, ψάν�ντας να $ρει τη γυναίκατ�υ. Eνα π�ντίκι ώθηκε κι αυτ�στην καλύ$α, κ�λυμπώντας κάτω α-π� την π�ρτα και μας έ$λεπε σαστι-σμέν�. O Πεντ�ίκης με τη γυναίκατ�υ έμενε τ�τε στ� παραθαλάσσι�σπίτι της �ικ�γένειας τ�υ Tριαντά-�υλλ�υ Kατραντ�ή, εγώ με τ�υς γ�-νείς μ�υ στ� σπίτι της Aργυρώς, ή-ρας τ�υ Kάσσανδρ�υ Σταυρακ�ύδη.

T�ν είε παντρευτεί άρις στις ελιέςπ�υ της είε δώσει πρ�ίκα � πατέραςτης (επαληθεύ�ντας τα «�π�ια έει�ρθια στ�ν κάμπ�...») και τ�ν είεάσει ύστερα απ� ένα τα�ίδι τ�υ στηΘεσσαλ�νίκη, �π�υ έπαθε τρ��ικήδηλητηρίαση απ� πατσά.

Πε��π�ρώνταςKάναμε �λ�ήμερες εκδρ�μές ι-

δίως �ι δυ� μας. Για να πας με τα π�-δια απ� τη Nέα Σκιώνη στη Bάλτα ήBαλτ�πρωτεύ�υσα, �πως την απ�-καλ�ύσε κ�ρ�ϊδευτικά � Πεντ�ίκης(μετ�ν�μάστηκε σε Kασσανδρεία)ρεια��σ�υνα τέσσερες έως πέντεώρες. Kάπ�τε π�υ τ�ν συν�δευσαμέρι εκεί, για να πάρει τ� λεω��-ρεί�, δυσκ�λεύτηκα να επιστρέψωμες στ� αυγ�υστιάτικ� λι�πύρι, γιατίέασα τ� δρ�μ� και δεν $ρισκ�τανπ�υθενά άνθρωπ�ς να με κατατ�πί-σει. Oι π�ρείες αυτές συν�δεύ�νταν,συνήθως, απ� ατέλειωτες �μιλίεςτ�υ Πεντ�ίκη π�υ ανέπτυσσε πάντατ� θέμα τ�υ αρί��ντας, κατά κάπ�ι-�ν τρ�π�, απ� κτίσεως κ�σμ�υ. Eτσι,μέρι π�υ να �θάσει (αν έ�θανε π�-τέ) στην �υσία, διανύαμε μερικά ι-λι�μετρα.

Πρ�ωρ�ύσε ε�αιρετικά γρήγ�ραστ’ ανώμαλα «σύρματα», ��ρώνταςένα ψάθιν� καπέλ� και κρατώντας έ-να πρ�ειρ� ρα$δί στ� έρι. Eτρεμε�μως τα τσ�παν�σκυλα, αυτή τη«μάστιγα των Bαλκανίων», �πως τααπ�κάλεσε ένας �έν�ς συγγρα�έας.Διασίσαμε πε��π�ρώντας �λη τηερσ�νησ�, σημειών�ντας σ’ έναναυτ�σέδι� άρτη τις διά��ρες δια-δρ�μές. Φθάσαμε μέρι τ� Παλι�ύρι,τ�ν Aγι� Nικ�λα� Kανίστρ�υ, κι εγώμέρι τ�ν κά$� Kαλ�γρηα. Aνακαλύ-ψαμε τη Mαυρ�μπ�ρα, ένα υδάτιν�μάτι σε σήμα μεγάλ�υ πηγαδι�ύ,ψηλά, στην καρδιά της ερσ�νήσ�υ,π�υ θαρρώ �τι και σήμερα λιγ�ι θατ� γνωρί��υν.

O Πεντ�ίκης �εκιν�ύσε πάντα ανε-��δίαστ�ς σε τρ��ιμα, κι ερ�ταν,�υσικά, κάπ�ια στιγμή π�υ δεν άντε-ε. Kατά�ευγε, τ�τε, σε κανένα κα-

�ενεί� και $�λευ�τανε με �,τι εύρι-σκε. Eπειτα με παρακαλ�ύσε να μητ� μαρτυρήσω στη Nίκη, σαν να είεδώσει �ρκ� και τ�ν είε παρα$εί.

H �ήλεια, π�υ δεν μπ�ρ�ύσε νατην υπερνικήσει, μ�λ�ν�τι δεν ήτανενδ�μυα πεπεισμέν�ς για τις α��ρ-μές της και γι’ αυτ� λησμ�ν�ύσε τηνεπ�μένη �,τι την πρ�ηγ�ύμενη τ�νείε κάνει να παρα�ερθεί, μας επι-�ύλα�ε δυσάρεστες στιγμές σε μιαδιήμερη μακρινή ε��ρμηση π�υ κά-ναμε �ι τρεις μας. T� γαϊδ�ύρι π�υεία πάρει μα�ί μ�υ, περισσ�τερ� γιαπαρέα, συνέ$αλε κι αυτ� στα δρώμε-να, �ταν τ� σαμάρι τ�υ έγειρε στ�πλάι απ� τ� $άρ�ς εν�ς σακι�ύ μεκαρύδια κι έρι�ε τη Nίκη π�υ καθ�τα-νε επάνω τ�υ, πρ�κλητικά ανάσκελαστ�υς θάμν�υς. Aυτά, �πως έγραψα

στ�ν ίδι�, και τ� άρηκε, μετά τ�σεςδεκαετίες έ�υν μετα$ληθεί σε ά-ρωμα με την �ν�μασία «Jalousie»,π�υ π�υλιέται στις λαϊκές αγ�ρές α-π� τ�υς επαναπατρισθέντες πρ�ς ί-λιες δραμές τ� �ιαλίδι�.

Σήμερα η διαμ�νή μ�υ με τ� �εύ-γ�ς Πεντ�ίκη στην Kασσάνδρα και ηεπα�ή μ�υ με μια ασπίλωτη Xαλκιδι-κή, �ι απλώς μ�ιά��υν, αλλά απ�τε-λ�ύν ένα ανεπανάληπτ� �νειρ�. Mιαήπια �ύση, π�υ δεν σε εμπ�δί�ει τηνώρα π�υ $αδί�εις αμέριμν�ς, να $λέ-πεις, να στ�ά�εσαι και να �νειρ�π�-λείς. Bατά τ�πία, μέτρια υψώματα,�ιλ��ενα δάση, ειδυλλιακές ακρ�-γιαλές, λ�γικές απ�στάσεις, εύκρα-τ� κλίμα, ευωδιαστή ατμ�σ�αιρα, �ι-λ��εν�ι κάτ�ικ�ι. Περι$άλλ�ν πλ�ύ-σι� σε μαρτυρίες τ�σ� τ�υ αραί�υ�σ� και τ�υ μεσαιωνικ�ύ μας π�λιτι-σμ�ύ. Aνεκμετάλλευτες σπηλιές π�υτ� �εστ� θει�ύ� ιαματικ� νερ� τ�υςύνεται στη θάλασσα (περιγρά��-νται στ� κε�άλαι� «Eύρεση της πέ-τρας»).

H άλλη Xαλκιδική

Mια Xαλκιδική π�υ κατά ένα μεγά-λ� μέρ�ς άθηκε για πάντα, αλλάπ�υ τ�τε η γη της �άντα�ε ελα�ρ�-τερη απ� άλλες, για τη μ�ιραία ώραπ�υ θα σε σκέπα�ε: «Tα �ύλλα τ�ύ�θιν�πώρ�υ πέ�τ�υν �μ�ρ�αίν�νταςτ� θάνατ�. Φύλλα πάρα π�λλά υπ��αν-θα, κίτρινα ή κ�κκινα κρασάτα, μέσα α-π� τ� κιγκλίδωμα κάλυπταν τ�ν τά��τής πάλαι π�τέ Zωής, αναπαυ�μενα νω-�ελικά στην πέτρινη ψύ�ρα τ�υ μαρμά-ρ�υ, π�υ η υγρασία τ� μαύρι!ε. Mπρ�-στά στ� σιδερένι� κάγκελ� �ρεγ�μ�υνν’ αγγίσω τ� �ν�ύδι στις ρωγμές τωνμαρμάρων, σάμπως σπρωγμέν�ς απ’ έ-ναν παράτ�λμ� έρωτα». («T� μυθιστ�-ρημα της κυρίας Eρσης»).

Σημείωση «Eπτά Hμερών»: Oι μεσ�τιτλ�ι εί-ναι της σύντα�ης.

O N.Γ. Πεντίκης με τ�ν Kάρ�λ� Tσίεκ στ�ν Aγι� Πρ�δρ�μ� Xαλκιδικής.

O Nίκ�ς Γα�ριήλΠεντίκης. Kα�άλα,1990. Πρώτη δημ�-σίευση. (Aρ"εί�: δ. Γεννάδι�υ Δεμερτή).

20 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

Διάδ���ς των Bυ αντινώνOμ�τε�ν�ι τ�υ N.Γ. Πεντ�ίκη γρά��υν για τ� λ�γ�τε�νικ� και �ωγρα�ικ� έργ� τ�υ

T� «Aρ�εί�ν»T�υ Aλέ�ανδρυ Kσματ πυλυ

ΔEN θα με απασ�λήσ�υν εδώ �ι λ�-γ�τενικές αρετές τ�υ Πεντ�ίκη, γιατις �π�ίες �ύτε και � ίδι�ς π�λυεν-δια�ερ�ταν, παρά την τεράστια λ�-γ�τενική τ�υ υπ�δ�μή. O Πεντ�ίκηςδεν έγρα�ε απλώς και μ�ν� για ναεκ�ραστεί λ�γ�τενικά και να στε-γαστεί υπ� τ�ν τίτλ� τ�υ συγγρα-�έα. Γρά��ντας δ�κιμα��ταν στηνπάλη με τ�ν εαυτ� τ�υ και με ταπράγματα, δ�κιμά��ντας ταυτ�ρ�-να και τ�ν αναγνώστη. Hταν ένα�λεγ�μεν� �νειρ� ως ύπαρ"η � Πε-ντ�ίκης, π�υ ωστ�σ� γύρευε την υ-π�ταγή. Θυμάμαι π�υ μ�υ έλεγε πωςτ� «Aρεί�ν», αν μετα�ρα��ταν ρω-σικά, θα $�ηθ�ύσε τ�υς Pώσ�υς να"ανα$ρ�ύν την πίστη τ�υς. Eω τηνεντύπωση πως τ� «Aρεί�ν» γρά-�τηκε για να "ανα$ρ�ύμε εμείς τηνπίστη μας, καθ’ �τι τ� �ήτημα π�υ κα-λ�ύμαστε και θα κληθ�ύμε να αντι-μετωπίσ�υμε είναι τ� θρησκευτικ�,�σ� κι αν αυτ� ακ�ύγεται παράταιραστα ώτα της πληθύ�ς των ιδε�κρα-τ�ύμενων διαν��υμένων, αλλά καιδια��ρων εμπαθών θε�λ�γ�ύντων�ι �π�ί�ι έσπευσαν, μετά τ� θάνατ�τ�υ και εκ τ�υ ασ�αλ�ύς �μιλ�ύ-ντες, να κατατά"�υν τ� έργ� τ�υ σταα�ήτητα. H συ�ήτηση για τ� έργ� τ�υΠεντ�ίκη �υσιαστικά ακ�μα δεν άρι-σε, �μως είμαι $έ$αι�ς πως δεν θα$ραδύνει η ώρα.

Mικρ γραμματικT�υ N. Δ. Tριαντα�υλλ πυλυ

EIXA γράψει, �κτώ ��ρές ένα σ��ι-στικ� κείμεν� για την πρ�στακτική ε-πέτρεψε στ� π�ίημα «Παράκληση»τ�υ Πεντ�ίκη. Λησμ�νώντας �τι ήτανκαι γραμματικά διάδ��ς των Bυ�α-ντινών, κ�μψ�λ�γ�ύσα γι’ αυτ� τ� η-θελημέν�, καθώς ν�μι�α, λάθ�ς, μετ� �π�ί� � Πεντ�ίκης μιμείται, τάαμ�υ, τ� επέστρεε τ�υ Kα$ά�η. Πα-ράωσα εκεί και τ� επίστρεψε η Σ υ-λαμίτις τ�υ Aσματ�ς Aσμάτων, ακ�-μη και τα ελι�τικά για τ�ν παρελθ�-ντα, τ�ν παρ�ντα και τ�ν μέλλ�νταρ�ν� κατά�ερα να στριμώ"ω. T�ευρηματικ� γραμματικ� μ�υ δ�κίμι�,αντίθετα με �σα έλεγε για την πρ�-στακτική τ�ύ Kα$ά�η � X.X. Xαριτω-νίδης, κατέληγε στ� συμπέρασμα:«Eκλαμ$άνω, λ�ιπ�ν, τ� επέτρεψετ�υ Πεντ�ίκη ως $αστά�� της δυστυ-ίας τ�υ επέστρεψε, α��ύ των αι-σθητών και των υπεραισθητών τ�σύν�ρ� είναι η Παναγία».

Yστερα έτρι$α τα έρια μ�υ καικαμάρωνα ωραία, π�υ θα έλεγε �Σκαρίμπας, ώσπ�υ έ�ερε πάλι κάπ�ι-�ς άνεμ�ς τ�ν Πεντ�ίκη στη Xαλκίδα.Θέλ�ντας να επι$ε$αιώσω τη θεωρία

O N.Γ. Πεντ�ίκης και N.Δ. Tριαντα�υλλ πυλς σε μία απ τις επισκέψεις τυ Πεντ�ίκη στη Xαλκίδα.

«H γυναίκα μυ λέει τι η στάση στην πία κυρίως με θυμάται είναι η �άπλαστ κρε�άτι» (απ επιστλή τυ N.Γ. Πεντ�ίκη στν Γιώργ Σε�έρη, 18.4.67).

και τ� συμπέρασμά μ�υ, τ�ν ρώτησαγιατί έγραψε επέτρεψε. «Πώς να τ�έγρα�α;», έκανε, απ�ρώντας. «Mα ηπρ�στακτική δεν παίρνει αύ"ηση»,τ�υ είπα πτ�ημέν�ς. Φάνηκε να σα-στί�ει για λίγ�, ύστερα απ�κρίθηκε:«Eτσι τ� λέμε».

Ωραία π�υ ύση εν � μπάτηςκαι σ�ήστηκ’ η γραή.

Mνήμης παρηγ�ρίαT�υ Γιάννη Mενεσίδη

O NIKOΣ ΓABPIHΛ ΠENTZIKHΣ, επώ-νυμ�ς της νίκης, �ωγρα�ικά αντιστέ-κεται στ� ρ�ν� και νικά τη λήθη καιτη μνήμη.

Tα έργα τ�υ απηλλαγμένα απ� τηναμεσ�τητα, ωρίς ατ�μικές διαστά-σεις, είναι καταθέσεις μνήμης και α-να��ράς στην εμπειρία της θριαμ-$εύ�υσας Eκκλησίας και των Aγίωντης. Mετα�έρ�υν παραμυθία και ελ-πίδα, αναπλάθ�ντας τη �θ�ρά και τ�θάνατ� σε �ωή ατελεύτητ�.

Oι μάρτυρες, �ι �σι�ι, �ι �σι�μάρ-τυρες και τ� πλήθ�ς των ανωνύμωναγίων, γίν�νται π�υλιά, ψάρια ή κτί-σματα στη �ωγρα�ική τ�υ επι�άνεια.Eπιλέγει σταθερά σύμ$�λα για ναμετα�έρει την αλήθεια των πραγμά-των με τ� ρωματικ� �ως. Δανεί�ε-ται τ� Συνα"αριστή τ�υ Aγί�υ Nικ�-δήμ�υ και ανάλ�γα κ�σμικά κείμενα

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 21

«Eικών �ίλυ»(Tέμπερα, 1968),

πρτρέτ τυ Kώστα Σαρρή μετά

τ θάνατ τυ.

για να συγκρίνει και να μεταπλάσσειτα γράμματα σε δ�νήσεις π�ικίλωνεκδηλώσεων της ανθρώπινης ύπαρ-"ης. Aυτά καταθέτει σαν υλικ� στη�ωγρα�ική τ�υ πρ�σπάθεια.

Oι πίνακές τ�υ παρηγ�ρ�ύν με τηνπυκν�τητα της πινελιάς, τη ρωματι-κή τ�λμη και αρμ�νία, τη μνημικήσεδιαστική απλ�τητα, την περιώ-ρηση των περιγραμμάτων στ�ν περι-$άλλ�ντα ώρ� και τ�ν κερματισμ�της επι�άνειας. H Θεσσαλ�νίκη αί-ρεται τ� αγλάισμά της, τιμά τ�ν ερ-μηνευτή της $υ�αντινής αισθητικήςτης, λαμπρύνει τ�ν λ�γ�τένη «τηςμητέρας Θεσσαλ�νίκης» και π�ιητήτων «εικ�νων» και γεύεται τ� �ωγρά-�� των π�υλιών και ιθύων της �ρ-θ�δ�"ης ριστιανικής παράδ�σης.

Mια �ωγρα�ιάT�υ Aνδρέα Φωκά

EPXOMAI απ� έναν ωραί� περίπατ�.Hλι�λ�υστη μέρα. Π�ικίλα �υτά,λ�υλ�ύδια, πέτρες ρωματιστές, $�-τσαλα, κ�ράλια διά��ρα, αι$άδες.Πι� πάνω ώμα $υσσινί, $�υνά καιλ���ι. Aν�ίγματα �υραν�ύ $αθιά γα-λά�ια. T�ιώματα παλιών εκκλησιώνκι αλλ�ύ αλάσματα τ�ίων. Περί$�-λ�ι κ�ιμητηρίων �τωών μ’ ευτελήτσίγκινα �ανάρια. Σταυρ�ί σιδερένι-�ι ή σανιδένι�ι παντ�ύ. Mαργαρίτεςπ�λλών ρωμάτων. Πέρασα κι απ�τ�π�υς ανασκα�ών αραίων ερει-πίων. Kι απ� $υθ�ύς θαλασσών, $α-σίλεια μυστηριώδη, κ�σμ�ι αλλιώτι-κ�ι. Πήγα μακριά, μ�υ �άνηκε, σ’ άλ-λες επ�ές. Πρ�σωπα και πράμματαπ�υ κάπ�ια ειδική μνήμη �έρνει στ�

ν�υ. Kι άλλα πάλι π�υ αμυδρά και π�-λύ θ�λά �αίν�νται. Kι άλλα πάλι π�υ�ύτε �αίν�νται �ύτε λέγ�νται.

Eίμαι μπρ�στά σε μια �ωγρα�ιάτ�υ Nίκ�υ Γα$ριήλ Πεντ�ίκη.

O κυρ–Nίκ�ςT�υ Iωάννη Zήκα

«...Eνεπάγην εις ιλύν �υθ�ύ, και �υκέστιν υπ�στασις»

Ψαλμ�ς �H 68

TO BAΘY π�ιητικ� ένστικτ� μα�ί μετην λατάρα για �ωή, κ�νι�ρτ�π�ίη-σε την ύπαρ"ή τ�υ, την διέλυσε, καιαυτ� π�υ σεδ�ν καθημερινά $ίωνετ�ν έκανε να αρδεύει τα κατώταταστρώματα τ�υ υπ�συνείδητ�υ.

Aυτ� θα πει πως εντ�ς τ�υ έ�ερεένα σπάνι� και γνήσι� δώρ�, την αί-σθηση εκείνη πως μ�ν� απ� τ� �ωςπηγά�ει η γνώση κι �ι τ� αντίθετ�.Kαταλά$αινε �σ� κανένας άλλ�ς τηςγενιάς τ�υ, τ� ύπ�πτ� �αιν�μεν�τ�υ �υμανισμ�ύ και τι κρύ$εται πίσωαπ’ �λη αυτήν την �αν�άρα και, αυ-τ� γιατί έκπληκτ�ς σεδ�ν μεθυσμέ-ν�ς διαπίστωνε πως για να έει κα-νείς λ�γ� εκ�ραστικ� σημαίνει ναπαραδίδεται ε" �λ�κλήρ�υ στ� ά-γνωστ�. Nα άσει τ�ν εαυτ� τ�υ καιστην ασ�ύρα αυτή να τ�ν γνωρίσεικαλύτερα. Xρωστάω π�λλά στ�νκυρ–Nίκ�. Eμαθα κ�ντά τ�υ πως τ�θαυμάσι�, τ� ε"αιρετικ� τ�υ ατ�μ�υσαν μ�νάδα είναι σκ�τ�ς, έμαθα δεκαι τ� καταπληκτικ�τερ�, πως νίκηείναι σε π�ι� «σημεί�» θα ακ�υμπή-σεις την ήττα σ�υ.

Παραμ�νή των Aρ�αγγέλων«Mήτηρ Θεύ» (Tέμπερα, 1972).

22 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

T� Aγι�ν Oρ�ς τ�υ Πεντ�ίκηΩς «εύρ�ς και �λ�κληρία κατά Θε�ν», άσκησε διά �ί�υ απερι�ριστη γ�ητεία στ�ν συγγρα�έα

T�υ Aρ�ιεπισκπυ Aυστραλίαςκ. Στυλιανύ

AN KATI αγάπησε κυρι�λεκτικώς «α-διάπτωτα» σ’ �λη την ώριμη �ωή τ�υ,� αείμνηστ�ς κυρ–Nίκ�ς Γα�ριήλ Πε-ντ�ίκης, αυτ� ήταν ασ�αλώς τ�Aγι�ν Oρ�ς. Kι �ταν λέμε «ώριμη�ωή» στ�ν Πεντ�ίκη, δεν ενν��ύμετα �ι�λ�γικώς πρ��ωρημένα �ρ�νιατ�υ, αλλά τα �ρ�νια εκείνα π�υ κατέ-θεσε, με πλήρη ενάργεια των ρι�ώντ�υ, στη «μητέρα Θεσσαλ�νίκη», ύ-στερ’ απ� τη γ�νιμη περιπλάνησήτ�υ στις π�λιτιστικές αλ�ημείες τηςΔυτ. Eυρώπης.

Bέ�αια, Πεντ�ίκης και «αδιάπτω-τ�» θα �αιν�ταν η μεγαλύτερη πα-ραδ�$�τητα –αν ��ι και �$ύμωρ� υ-ψίστ�υ �αθμ�ύ– για �σ�υς γνώρισανεκ τ�υ �υσικ�ύ τις αι�νίδιες εκρή-$εις τ�υ ενθ�υσιασμ�ύ ή τ�υ θυμ�ύτ�υ, μιλώντας ακ�μη και με τα πι� α-γαπημένα τ�υ πρ�σωπα, για τα α-πλ�ύστερα των πραγμάτων. Oμως τ�Aγι�ν Oρ�ς δεν ήταν πρ�σωπ�. Hτανακρι�ώς η ανατρ�πή τ�υ πρ�σώπ�υ,εν �ν�ματι �λων των εν Θεώ αρνή-σεων. Aυτ� άλλωστε θα πει «μετά-ν�ια». H �ώρα της κατ’ ε$��ήν «απ�-σ�έσεως τ�υ πρ�σώπ�υ». T� Aγι�νOρ�ς, λ�ιπ�ν, ως τ�π�ς και τρ�π�ςτ�υ ά�ρ�ν�υ θαύματ�ς, π�υ δεν επι-δέ�εται περιγρα�ή επειδή, γεμί��-ντας �λ�κληρ� τ� 24ωρ�, δεν α�ή-νει καθ�λ�υ «νη�άλι�» �ρ�ν� γιακατά κ�σμ�ν �αρακτηρισμ�ύς, με-τρήσεις και εκτιμήσεις.

Πνεύμα ανήσυ��

Για ένα πνεύμα ανήσυ�� και παμ-�άγ�, �πως � Πεντ�ίκης, δεν ήτανδυνατ� να παρα�ληθεί �π�ιαδήπ�τεεπιμέρ�υς α$ία τ�υ κ�σμ�υ, με τηνειρήνη και τ� θάμ��ς π�υ εκπέ-

μπ�υν τα «ερείπια» των εν �ρ�νωκτιστών, �ταν �ικει�θελώς και εν κα-τανύ$ει εντάσσ�νται στην τελική ευ-θεία για την αιωνι�τητα. Aυτή η λα-τρευτική συσσωμάτωση των «εσκ�ρ-πισμένων» στ� ά�ρ�ν� θαύμα τ�υAγί�υ Oρ�υς, π�τέ δεν ήταν τυ�αία«συναγωγή» λίθων και πλίνθων.Hταν πραγματική «ανακε�αλαίωσηεν Xριστώ», �λων των «εν Xριστώκτισθέντων», γι’ αυτ� και π�υθενάδεν θα μπ�ρ�ύσε να συντελεσθεί

θε�πρεπέστερα, �σ� στ� «Περι��λιτης Παναγίας». Σε τ�ύτ� ακρι�ώς τ�σημεί�, θα πρέπει να θυμίσ�υμε �τικαι τη θάλασσα, π�υ ως τ� πλε�νά-��ν στ�ι�εί� «περι�άλλει» �λ�κληρητην υδρ�γει�, � Πεντ�ίκης την ύμνη-σε πάντα ως «εσθήτα της Θε�μήτ�-ρ�ς».

T� Aγι�ν Oρ�ς, λ�ιπ�ν, ως «εύ-ρ�ς» και «�λ�κληρία» κατά Θε�ν, ή-ταν π�λύ �υσικ� να ασκήσει διά �ί�υμια απερι�ριστη γ�ητεία στ�ν Πε-

ντ�ίκη, τ�ν άνθρωπ� π�υ, �πως � ί-δι�ς έλεγε, εί�ε «σαπίσει σκεπτ�με-ν�ς», θέλ�ντας να μας διηγηθεί «τηνAρ�ιτεκτ�νική της σκ�ρπιας �ωής».

Eίναι πρ��ανές �τι η ένν�ια τ�υ«ά�ρ�ν�υ», ως «αδιαλείπτ�υ πρ�-σευ�ής» (A΄ Θεσ. 5, 17), π�υ και στηνίδια τη Bασιλεύ�υσα εί�ε γεννήσειτη M�νή «των ακ�ιμήτων» (Στ�υδί-�υ), περικλείει σιωπηρώς μια αρ�έ-γ�νη δυσπιστία απέναντι στ�ν �ρ�-ν�. H δυσπιστία �μως αυτή δεν είναιαπλή επι�ύλα$η, αλλά ����ς �υσια-στικ�ς. O Πεντ�ίκης πίστευε �τι δενέ��υμε άλλ�ν τρ�π� να «$�ρκίσ�υμετ�ν �ρ�ν�» απ� τη δαιμ�νική τ�υδιάσταση, παρά μ�νά�α «επιτελώ-ντας» τις μνήμες των Aγίων, π�υ ηEκκλησία έ�ει τ�π�θετήσει στην κά-θε ημέρα τ�υ έτ�υς, «ως �ώτα σω-στικά». Γι’ αυτ� � «Συνα$αριστής»εί�ε πάρει τ�σ� κεντρική θέση στη�ωή τ�υ καθημερινά. Kι αυτ�, ��ι α-πλώς ως «ψυ�ω�ελές ανάγνωσμα»,αλλά κυρίως ως «�ρυ�εί�» πνευμα-τικ�, απ’ τ� �π�ί� άμεσα αντλ�ύσετις «πρώτες ύλες», για τις π�ικίλεςσυγγρα�ές και τη «σταυρ�–αναστά-σιμη» �ωγρα�ική τ�υ. Mετατρέπ�-ντας με τη �αρακτηριστική τ�υ «ψη-�αρίθμηση» τα γράμματα της αλ�α-�ήτ�υ σε αριθμ�ύς, εί�ε να κάμει πά-ντα με «π�σ�τητες» πνευματικής��ρτίσεως, π�υ έδιδαν ανάλ�γα�ρώματα στ�υς πίνακές τ�υ, και ειδι-κ� �άρ�ς, μέ�ρι «παραληρήματ�ς»,στις σελίδες τ�υ. Oμως, στην «επιτέ-λεση της μνήμης», εκείν� π�υ έ�ει

«Bατπαιδιν Mετ�ι στ Πρτ Λάγς» (τέμπερα, 1988).

O N. Γ. Πεντ�ίκης

(δε�ιά) μα�ί μετ �ωγρά�

Γιώργ Παραλή

και τν υπ-τακτικ

τυ αγιγρά-�υ πατρςZα�αρία στα

Kαυσκαλύ#ιατυ Aγίυ

Oρυς, τ 1952.

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 23

�αρύν�υσα σημασία δεν είναι τ� �-ν�μα τ�υ συγκεκριμέν�υ πρ�σώπ�υ,αλλά πρωτίστως τ� λειτ�υργικ� γε-γ�ν�ς καθ’ εαυτ�, α��ύ, �ύτως ή άλ-λως, τα πάντα γίν�νται και ισ�ύ�υν«εν �ν�ματι Kυρί�υ». Δεν είναι άλ-λωστε λίγες �ι περιπτώσεις στα Mη-ν�λ�για π�υ –�πως τ� επικαλέσθηκεάπειρες ��ρές � Πεντ�ίκης –μα�ί μετα �ν�ματα συγκεκριμένων Aγίων,γίνεται μνεία και «των συν αυτ�ίςμαρτυρησάντων» δις �ιλίων, τρις �ι-λίων κ.ά. κατά περίπτωση (με ανα��-ρά δηλαδή μ�ν� στ�ν αριθμ� τ�υπλήθ�υς).

Xωρίς παρωπίδεςH περιεκτική αυτή ανωνυμία στην

καθημερινή κατάθεση τ�υ �ί�υ ή στ�τελικ� μαρτύρι� τ�υ θανάτ�υ, ήτανκάτι π�υ συγκιν�ύσε τ�ν Πεντ�ίκημέ�ρι δακρύων. Kαι δεν θα μας έκα-νε αυτ� εντύπωση, αν απ� τ� άλλ�μέρ�ς δεν γνωρί�αμε την παρ�ιμιώ-δη ευαισθησία τ�υ στην ακρί�ειατων �ν�μάτων, �λων των ειδών �λω-ρίδας και πανίδας. Oμως, η περιεκτι-κή ανωνυμία για την �π�ία μιλ�ύμε,δεν ��είλεται σε απρ�σε$ία ή περι-�ρ�νηση τ�υ επιμέρ�υς κτιστ�ύ, αλ-λά είναι μια ενσυνείδητη και επώδυ-νη εκλ�γή, ώστε να καλύπτει τ�υςπάντες. Mια τέτ�ια ανωνυμία για τ�νΠεντ�ίκη ήταν ισ�κυρη με την παντε-λή έλλειψη «ατ�μικής πτυ�ής», γιατην �π�ία λάτρευε τα διά��ρα μαλά-κια και τα σ��υγγάρια. E�ει γράψει�αρακτηριστικά: «H αγάπη μ�υ πρ�ςτα κατώτερα �ώα, στρε��ταν κυρίωςπρ�ς εκείνα, π�υ ενώ στ� εμ�ρυακ�τ�υς στάδι� παρ�υσιά��υν ένα είδ�ς υ-π�τυπώδ�υς σπ�νδυλικής στήλης, ενη-λικι�ύμενα ακ�λ�ύθως, την �άν�υν».Δεν μπ�ρ�ύσε, �αίνεται � αείμνη-στ�ς να �αντασθεί ευλα�έστερα δη-μι�υργήματα απ� τα «ασπ�νδυλα»,επειδή ακρι�ώς, μη έ��ντας την πα-ραμικρή δυνατ�τητα «αντιστάσε-ως», είναι μ�νίμως υπ�τασσ�μεναστ� θεί� θέλημα.

Mε τέτ�ια μέτρα και σταθμά στηναπ�τίμηση τ�υ εν γένει �αιν�μέν�υτης �ι�λ�γικής �ωής, μπ�ρεί κανείςνα �αντασθεί π�ιες α$ιώσεις εί�ε �Πεντ�ίκης απ� την πνευματική �ωή.Kαι είναι γνωστ� πως την πνευματι-κή �ωή π�τέ δεν την είδε με ευσε�ι-στικές παρωπίδες. Γι’ αυτ� άλλωστεκαι μπ�ρ�ύσε να μιλάει με την ίδιαευλά�εια για τ�ν Oμηρ�, �πως μι-λ�ύσε για τ�υς �ί�υς των Aγίων. Eκπαραλλήλ�υ �μως, δεν έπαυσε να ι-σ�υρί�εται –με ανυπ��ώρητη �μ�λ�-γία Nε�μάρτυρα– �τι καμία απ�λύ-τως α$ία ή αλήθεια δεν είναι �λ�κλη-ρη, έ$ω απ’ την Eκκλησία. Kαι ενν�-�ύσε �έ�αια Eκκλησία, μ�ν� τηνOρθ�δ�$η.

Eίναι �αρακτηριστικ� �τι, ενώ εί�εαπερι�ριστη καταν�ηση, ειλικρινήσυμπάθεια και �ίκτ� αδελ�ικ�τατ�για κάθε αμαρτωλ� ή απ�τυ�ημέν�,δεν ανε��ταν επ’ �υδενί την υπ�κρι-σία τ�υ Φαρισαί�υ, μήτε την ανευλά-�εια τ�υ αυτάρεσκ�υ. Ως εκ τ�ύτ�υ,στ� Aγι�ν Oρ�ς, π�υ τα πάντα γι’ αυ-τ�ν ήσαν ιδεώδη και για �λα εύρισκεμια α��πλί��υσα και κατανυκτικήερμηνεία, δύ� ήταν κυρίως τα πράγ-ματα π�υ δεν ανε��ταν: O γιγαντι-σμ�ς απ� τ� ένα μέρ�ς κι η δ�κησι-

σ��ία απ� τ� άλλ�. Mε $εναγ�ύσε,θυμ�ύμαι, στ� περι��ητ� Σαράι, τηρωσική δηλαδή Σκήτη τ�υ Aγί�υAνδρέ�υ, στις Kαρυές. Eνώ στ� μυα-λ� μ�υ τριγύρι�ε σιωπηλά η απ�ρίατ�υ πώς να συμ�ι�άσει κανείς τ�ν�αρακτηρισμ� «Σκήτη» (π�υ σα�ώςδηλώνει άσκηση και ταπείνωση ήτ�υλά�ιστ�ν λιτ�τητα ερήμ�υ) με τ��ν�μα «Σαράι» (π�υ λίγ� – π�λύ ση-μαίνει Aνάκτ�ρα) � Πεντ�ίκης μ’ έ-στησε μπρ�στά σε μια τεράστια Eι-κ�να απ� λευκ��ρυσ� και μ�υ είπεκατηγ�ρηματικά: «Aν δεν δει κανείςαυτήν την Eικ�να εδώ, δεν θα κατα-λά�ει γιατί έγινε η Pωσική Eπανά-σταση».

M�ναδικ�τητα ήθ�υς

Kαι η δ�κησισ��ία �μως, είναι μιαάλλη �ψη, κρυπτικώτερη, τ�υ ανευ-

λα��ύς γιγαντισμ�ύ. Στις εν τω κ�-σμω κ�ινωνίες των ανθρώπων, � Πε-ντ�ίκης αντιμετώπι�ε τ�ν δ�κησίσ�-�� με ειρωνεία ή σαρκασμ�. Στ�Oρ�ς, τ�ν ίδι� τύπ� τ�ν έ�λεπε με ά-�ατη απ�γνωση και αμη�ανία, καμία��ρά δε και με ασυγκράτητη �ργή.Oσ� θαύμα�ε τη σ��ία των «διά Xρι-στ�ν Σαλών» και υπ�κλιν�ταν ανεπι-τήδευτα στην καταρρακωμένη μ�ρ-�ή των, τ�σ� θεωρ�ύσε «αντί�ασηστ�υς �ρ�υς» τ�ν επηρμέν� Aγι�-ρείτη. Kαι πράγματι, ένας τέτ�ι�ς τύ-π�ς πνευματικ�ύ ανθρώπ�υ δεν εί-ναι απλή απ�τυ�ία. Eίναι κρά��υσα«αμαρτία κατά τ�υ Aγί�υ Πνεύμα-τ�ς». O μ�να��ς, π�υ παραιτείται με�ρκ�υς απ� τις τρεις κυρι�τερες �ι-λ�δ�$ίες τ�υ παρ�ντ�ς κ�σμ�υ (μετην αγαμία, την ακτημ�σύνη και τηνυπακ�ή), είναι σα να τις κλέ�ει απ�την πίσω π�ρτα, �ταν επι�ητεί να

στήσει εκ νέ�υ στην έρημ� των δα-κρύων και των στερήσεων, �π�ιαδή-π�τε μ�ρ�ή πρ�σωπικ�ύ κύρ�υς.Γιατί, ενώ ισ�υρί�εται �τι τα έδωσε�λα να μεταμ�ρ�ωθ�ύν εν Xριστώ,κράτησε κρυ�ά ένα μέρ�ς, �πως α-κρι�ώς έκανε � Aνανίας της KαινήςΔιαθήκης (Πρα$. 5, 1-6), π�υ επικρί-θηκε απ� τ�ν Aπ�στ�λ� Πέτρ�, �τιμε τ� να κρύψει μέρ�ς απ� την �ικει-�θελώς εκπ�ιηθείσα, �άριν κ�ιν�-κτημ�σύνης, περι�υσία τ�υ, είπε ψέ-ματα ��ι στ�υς Aπ�στ�λ�υς αλλάστ�ν ίδι� τ�ν Θε�, γι’ αυτ� και τιμω-ρήθηκε με ακαριαί� θάνατ�.

Πάντως, τ�ν κατ’ ε$��ήν νηπτικ�και κενωτικ� �αρακτήρα τ�υ Aγί�υOρ�υς, � Πεντ�ίκης τ�ν ε$έ�ρα�ε μετρ�π� άκρως π�ιητικ� και θε�λ�γι-κ�τατ� συγ�ρ�νως, �ταν έλεγε �τι«τ� Aγι�ν Oρ�ς είναι ένα άλλ� γε�ύ-ρι της Aρτας, π�υ �λ� τ� κτί��υμε κι�λ� γκρεμί�εται»!

Aν δεν κρατήσει αυτήν τη μ�ναδι-κ�τητα τ�υ ήθ�υς τ�υ, δεν θα είναιπια Aγι�ν Oρ�ς. Kι αυτ� τ� ήθ�ς τ�διαμ�ρ�ωσε �έ�αια, μέσα σε μια �-λ�κληρη �ιλιετία, η εν Θεώ λιτ�τητατης Eλληνικής Oρθ�δ�$ίας. Oπως κι� Παρθενώνας, π�υ αν κι έγινε για νακαταυγάσει �λ� τ�ν κ�σμ�, δεν παύ-ει να είναι πάντα έργ� αμιγώς ελλη-νικ�. Γι’ αυτ�, δεν είναι σω�ινισμ�ςτ� να θέλ�υμε να κρατήσ�υμε τ�Aγι�ς Oρ�ς μακριά απ� την εκκ�σμί-κευση ή τ�υς σκυθικ�ύς γιγαντι-σμ�ύς και ιμπεριαλισμ�ύς, απ’ τ�υς�π�ί�υς κατ’ επανάληψη κινδύνεψενα «ε$ανδραπ�δισθεί», ιδιαίτεραστις αρ�ές τ�υ αιώνα μας. O υπ�κρι-τικ�ς «διεθνισμ�ς» κάπ�ιων κεν�δ�-$ων, ευτυ�ώς �λίγων, συγ�ρ�νωνAγι�ρειτών, π�υ τελευταία ιδιαίτεραταρά��υν τη γαλήνη τ�υ Aγιωνύμ�υT�π�υ, θα πρέπει να ανακ�πεί επιτέ-λ�υς, και να σε�αστ�ύμε �λ�ι «τα �-ρια, α έθεντ� �ι Πατέρες», μέ�ρι καιτ�ν αείμνηστ� N. Γ. Πεντ�ίκη.

Aγιν Oρς. O Aρ�ιμανδρίτης Bασίλεις, καθηγύμενς της Iεράς Mνής Σταυρνικήτα, Aρ�ιεπίσκπς Aυστρα-λίας Στυλιανς και Nίκς Γα#ριήλ Πεντ�ίκης στην Tράπε�α της Mνής.

O N. Γ. Πεντ�ίκης α�ιερώνει ένα απ τα πλλαπλά τυ πίνακα «Πατήρ Aιμι-λιανς, καθηγύμενς Mνής Σίμωνς Πέτρας και πατήρ E�ραίμ Kατυνα-κιώτης» υπ τ #λέμμα τυ π. Iυστίνυ Σιμωνπετρίτη (�ωτ.: Aνδρέας Σμα-ραγδής).

24 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

Στύ�ν�ς, Στρύν�ςή � Eλλέ��ρ�ς ερυθρ�σέπαλ�ς;

Περίπατι και εκδρμές περί την Kα�άλα με τν N. Γ. Πεντ�ίκη

O N. Γ. Πεντ�ίκης

στην Kεραμωτή Kα�άλας

τ� 1960 (�ωτ.: αρ�εί�

H. X. Παπα-δημητρα-

κ�π�υλ�υ).

«Oλυμπιάδα και Nεκτενα��ς» (τέμπερα, 1967). O πίνακας σ�ετί�εται άμεσα με τ� �δ�ιπ�ρικ� «Ψιλή ή Περισπωμένη».

T�υ Hλία X. Παπαδημητρακ�π�υλ�υ

TΩ KAIPΩ εκείνω (ήτ�ι κατά τα τέλητης δεκαετίας τ�υ ’50) � Nίκ�ς Γα-�ριήλ Πεντ�ίκης εργα��ταν στην ελ-�ετική �αρμακ��ι�μη�ανία Geigy,ως διευθυντής τ�υ γρα�εί�υ τηςστην Θεσσαλ�νίκη (με μ�ναδικ�ν υ-�ιστάμεν�ν τ�ν α!ι�λ�γ�τατ�ν,πλην άγνωστ�ν και λησμ�νημέν��ωγρά�� Tάκη Iατρ�ύ). H θέση αυτήπαρεί�ε στ�ν Πεντ�ίκη την υπηρε-σιακή ευ�έρεια συ�νών και π�λυή-μερων τα!ιδιών, πρ�ς επίσκεψιν καιενημέρωσιν (�πως συνήθως λέγε-ται) των ιατρών σε �λη την Aνατ�λι-κή Mακεδ�νία.

O Πεντ�ίκης, λ�ιπ�ν, την άρα�εκατά τακτά �ρ�νικά διαστήματαστην Kα�άλα (την �π�ία �ρησιμ�-π�ι�ύσε ως κέντρ� των ε!�ρμήσε-ών τ�υ), καταλύ�ντας στ� μικρ� !ε-ν�δ��εί� «T�υρίστ» και διαμέν�-ντας πάντα στ� ίδι� δωμάτι�, π�υ–υπ� τ�ν ήσκι� αιων��ι�υ πεύκ�υ–τ�υ ε!ασ�άλι�ε τερπνή θέα πρ�ς τ�λιμάνι της π�λης και την πάγκαλη,αμ�ιθεατρικώς κτισμένη συν�ικίατης Παναγίας με τα παληά σπίτια,τ� μ�λυ�δ�σκέπαστ� Iμαρέτ, τ�σπίτι και τ� άγαλμα τ�υ Mω�άμετAλυ και τα �ωτι��μενα τη νύ�τατεί�η.

Διαμέναμε, τ�τε, και μεις στην ω-ραία (πρ� της �ριστικής καταστρ�-�ής της) π�λη της Kα�άλας, εργα-��μεν�ι εκεί (η γυναίκα μ�υ κι εγώ)ως γιατρ�ί και απ�λαμ�άν�ντες, ενμέσω αγαπημένων και αλησμ�νη-των �ίλων, την �μ�ρ�ιά τ�υ τ�π�υ.

O Πεντ�ίκης εμ�ανι��ταν !α�νικάστ� σπίτι, εισ�άλ�ντας κυρι�λεκτι-κά γύρω στις τρεις τ� μεσημέρι,�τυπώντας δαιμ�νιωδώς τ� κ�υ-δ�ύνι της ε!ώπ�ρτας και κραδαίν�-ντας δια�ημιστικά �υλλάδια τηςGeigy, �πως και δείγματα �αρμά-κων – κυρίως αντιρρευματικών τηςπρώτης γενιάς, π�υ ήταν τ�τε η α-π�κλειστικ�τητα και τ� ��ρτε τηςεταιρείας.

A��ύ υπ�γρά�αμε ασμένως τιςσ�ετικές απ�δεί!εις, � Πεντ�ίκης!άπλωνε στ�ν καναπέ, τα�τ�π�ι�ύ-σε επιμελώς τα υπηρεσιακά τ�υ�αρτιά, ανέ�ερνε επί τρ��άδην με-ρικές πρ�σ�ατες ενδεί!εις των�αρμάκων τ�υ, και απ� τη μεγάλη,ασήκωτη τσάντα τ�υ, άρ�ι�ε να �γά-�ει τ�υς πίνακες π�υ εί�ε εσ�άτως�ωγρα�ίσει, καθώς και �ειρ�γρα�ακειμένων, π�υ μ�λις εί�ε γράψει.Yστερα καταστρώναμε τ� πρ�γραμ-μα των επισκέψεων (�υσιαστικά:των εκδρ�μών) στις π�λεις, τις κω-μ�π�λεις και, κυρίως, στα �ωριά της

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 25

περι��ής, �π�υ και �ι αγρ�τικ�ί για-τρ�ί.

'εκιν�ύσαμε αμέσως – με τα!ί, τιςπι� π�λλές ��ρές (� Πεντ�ίκης, α-κ�μη και στην Aθήνα, ασκ�ύσε μια ι-διαίτερη πειθώ στ�υς τα!ιτ�ήδες), ήμε ένα ιδιωτικ� αυτ�κίνητ�, ν�ικια-σμέν� μα�ί με τ�ν �δηγ� τ�υ απ� τηΘεσσαλ�νίκη. Kαθ’ �λη την εκάστ�-τε διαδρ�μή, � Πεντ�ίκης μιλ�ύσεσυνε�ώς (E�ω τ�ν έρωτα της �λυα-ρίας, έλεγε συ�νά), συνδέ�ντας τ�τ�πί� με την �λωρίδα, την �λωρίδαμε τ�υς μύθ�υς, τ�υς μύθ�υς με τακείμενα, τα κείμενα με τα γρα�τάτ�υ κ.�.κ. –αλλά και με τ�υς ανθρώ-π�υς τ�ύ κάθε τ�π�υ, τ�υς �αρα-κτήρες τ�υς, τις δ�υλειές τ�υς, ταπαιδιά και τις γυναίκες τ�υς, τις ε-ρωτ�δ�υλειές τ�υς...

Π�ρτ Λάγ

Mε λιακάδα τρα��ύσαμε, νωρίςτ� μεσημέρι πρ�ς τ� Π�ρτ� Λάγ�,�α�εύαμε τ�υς ερωδι�ύς και τ�υςπελεκάν�υς στη λίμνη της Bιστωνί-δας και ψά�ναμε για πρ�ϊστ�ρικά �-στρακα στην κρυμμένη λίμνη τηςΛα�ρ�ύδας. Ή, επιστρέ�αμε στ�νκάμπ� της Xρυσ�ύπ�λης, ανα�ητώ-ντας στην μικρή παρά την κωμ�π�-λη λίμνη με τα ω�ρ�κίτρινα ν�ύ�α-ρα, τ�υς μαύρ�υς, σκληρ�ύς και μεπαρά!ενα σ�ήματα καρπ�ύς απ� τανερ�κάστανα (τα Trapa natans κα-θώς ανα�ων�ύσε θριαμ�ευτικά �Πεντ�ίκης), π�υ κ�υ�αλ�ύσε τ� �ει-μώνα, κάθε ��ρά π�υ πλημμύρι�ε �Nέστ�ς.

Στην Kεραμωτή

Γρήγ�ρα καταλήγαμε στην μαγικήλιμν�θάλασσα της Kεραμωτής, μετα πλ�υσι�τατα ι�θυ�τρ��εία, τ�υςέρημ�υς αμμ�λ���υς, τις θίνες μετις �ωλιές των γλάρων. Mέ�ρις �-τ�υ παρασκευασθ�ύν τα παραγγελ-θέντα πρ�ς �ρώσιν ψάρια, εί�αμεσυλλέ!ει αρκετά απ� τα εκ�ρα��με-να θαλάσσια κ��ύλια.

Θυμάμαι ένα απ�μεσήμερ� με�ειμωνιάτικη λιακάδα στην Kεραμω-τή. Mετά την ι�θυ��αγία, παρ�υσία-σα στ�ν Πεντ�ίκη τ�ν ιδι�κτήτη ε-ν�ς μικρ�ύ �έρυ–μπωτ: εκείν�ς(Mάκη τ�ν έλεγαν) πρ�σ�έρθηκε ναμας πάει, για έναν θαλάσσι� περίπα-τ�, απέναντι στη Θάσ�, για κα�έ.Kατά την διαδρ�μή, � Πεντ�ίκης κα-θισμέν�ς δίπλα απ� τ�ν καπετάνι�,μιλ�ύσε εν ε!άρσει για τ�ν Πλωτίν�και τ�ν Π�ρ�ύρι�: �ταν επιστρέψα-με εί�ε πια νυ�τώσει, αλλά � Πεντ�ί-κης συνέ�ι�ε με τ�υς νε�πλατωνι-κ�ύς.

Nέα Πέραμς

Mια άλλη αγαπημένη τ�υ διαδρ�-μή ήταν παραλιακώς πρ�ς τη NέαΠέραμ�, την �υ�αντινή Aνακτ�ρ�ύ-π�λη και την �μηρική Oισύμη και ε-κείθεν, μέσω της ρεματιάς τ�υ Aγί-�υ Aνδρέα υπ� την αμ�ιλα�ή σκιάτων ελαιώνων, στ�ν συνηρε�ή τ�π�με την υδατ�ρρυτη λ��μη, στις ανα-τ�λικές πλαγιές τ�υ Παγγαί�υ, �-π�υ και �ι ακμά��υσες κωμ�π�λειςM�υσθένη και Mεσ�ρώπη. Kάπ�τε(�ταν � �δηγ�ς εί�ε σ�εδ�ν !εγρά-

ψει τ� αμά!ι τ�υ) και πρ�ς τ� �δι-κώς απρ�σιτ� τ�τε μ�ναστήρι τηςEικ�σι��ίνισσας.

Πρωτμαγιά

Mια Πρωτ�μαγιά, επιστρέ��ντας

απ�γευματάκι στην Kα�άλα απ� τηνM�υσθένη, έ!ω ακρι�ώς απ� τηνEλευθερ�ύπ�λη είδαμε παιδιά εκα-τέρωθεν τ�υ δρ�μ�υ να π�υλάν ω-ραι�τατα στε�άνια, με μεγάλα, θαυ-μάσια λ�υλ�ύδια με �ρώμα σκ�ύρ�κ�κκιν�, π�υ θύμι�αν τ�υλίπες. Στα-

ματήσαμε και αγ�ράσαμε απ� ένα.Pώτησε τα παιδιά π�ύ τα �ρήκαν,και πώς τα λένε.

— Στ� Παγγαί�, είπαν. Tα λέμεστύ�ν�.

— Mην τα �άλετε στ� στ�μα σας,τα συμ��ύλεψε. Eίναι δηλητηριώδη.

Πρ�κειται για αυτ��υή κ�νδυλ�-ρι�α, μας ε!ήγησε στ� αυτ�κίνητ�.M�ιά��υν με παιώνιες.

K�λλησα στη λέ!η «Παιώνια» κιάρ�ισα να ανα�ητώ με πάθ�ς κ�νδύ-λ�υς αυτ�ύ τ�υ �υτ�ύ. T�ν επ�με-ν� �ειμώνα κατά�ερα να ε!�ικ�ν�-μήσω μερικ�ύς, και έτσι για ένα –δύ� �ρ�νια, στ�ν κήπ� π�υ εί�αμεστην Kα�άλα, καλλιεργ�ύσα τις δι-κές μ�υ παιώνιες. Γρήγ�ρα, �μως,�άθηκαν – σάπισαν �ι ρί�ες τ�υς.

E�ω κατά καιρ�ύς ανα�ητήσει (σεανθ�πωλεία και λε!ικά) αυτ� τ� μυ-θικ� λ�υλ�ύδι. Bρήκα, �έ�αια, τ�νστύ�ν� ως στρύ�ν�, τ�σ� στ�ν Γεν-νάδι�, �σ� και στ�ν Xελδράι� – αλλά(καίτ�ι πρ�σπάθησα ιδιαιτέρως...)με τις παιώνιες δεν κατά�ερα να�ρω την παραμικρή σ�έση.

Πριν απ� καιρ�, δια�ά��ντας τ��ι�λί� τ�υ Πεντ�ίκη Ψιλή ή Περι-σπωμένη, π�υ εκδ�θηκε μεταθανα-τίως τ� 1995, είδα να μνημ�νεύ�-νται και εκείνα τα μαγιάτικα στε�ά-νια, π�υ π�υλάνε τα παιδιά στηνEλευθερ�ύπ�λη: μεγάλα στε�άνιααπ� ελλέ��ρ� ερυθρ�σέπαλ�, �πωςεπί λέ!ει αναγρά�εται.

Kύττα!α πάλι στ�ν Γεννάδι�: �υ-τ� π�λυετές, π�ώδες, δηλητηριώ-δες � ελλέ��ρ�ς – �σ�, �μως, κι ανέψα!α, διασταυρών�ντας δημώδηκαι επιστημ�νικά �ν�ματα, είναιπρ��ανές πως τα ωραία, �αθυκ�κ-κινα μαγιάτικα στε�άνια, π�υ με εί-�αν τ�σ� συναρπάσει, δεν έγινανπ�τέ απ� παιώνιες...

Kαλ�καίρι 1964. Θέατρ� Φιλίππων. Θεατές της παράστασης «Iππ�λυτ�ς». Στ� πάνω διά�ωμα απ� δε"ιά, N. Γ. Πεντ�ί-κης, Nι��η και Hλίας Παπαδημητρακ�π�ύλ�υ (�ωτ.: αρ�εί� Σωκράτης Kαραντιν�ς).

O N. Γ. Πεντ�ίκης τ� �ράδυ των εγκαινίων (18 N�εμ. 1980) της κ�ινής έκθεσής τ�υ με τ� �ωγρά�� Mενεσίδη στην γκαλερί «Kρεωνίδης» στην Aθήνα. Διάρκεια έκθεσης18 N�εμ�ρ. – 5 Δεκεμ. 1980 (�ωτ.: αρ�εί� H. X. Παπαδημη-τρακ�π�υλ�υ).

6/6/88Aγαπητ�ί Γαριήλ και Aργυρώ,H μαμά κα. Nίκη, κατά τη θαυμάσια

�θεσινή μας εκδρ�μή, απ�κλειστικάμ�ν�ι �ι δυ� μας, απ� τ�ν Φίλυρ�

στ� Δερένι, �π�υ �εκινώντας στις 1μ.μ. �τάσαμε και �άγαμε πλ�υσι�πά-ρ��α, κέρδισε δύ� καιν�ύργια �ν�-ματα: με τ� να δεί�νει «εκεί», π�υκάτσαμε να �εκ�υραστ�ύμε και μ�υ

διάασε στ� μετα�ύ ακ�ύραστη, ευ-�υές άρθρ� ε�ημερίδας, συνειρμικάλ�γω των π�λλών επαναλήψεων τ�υ«εκεί», «Kική»· και εν συνε�εία κα-θώς αδί$αμε επί της ασ�άλτ�υ τ�υ

Δερενί�υ, πρ��υλάγ�ντάς με απ�την πυκνή κίνηση των ��ημάτων,κρατώντάς με απ� τ� �έρι σα να ή-μ�υν � τυ�λ�ς Oιδίπ�υς, τ� �ν�ματης ηρωίδας της τραγωδίας τ�υ Σ�-��κλέ�υς «Aντιγ�νη». Σήκωνε μα$ίμε άλλα π�λλά ��ρτωμένη και τηνθαυμάσια ανθ�δέσμη των λ�υλ�υ-διών στ� μπ�υκάλι εμ�ιαλωμέν�υνερ�ύ, και τα ευλ�γημένα στ�λίδιατης γης ανάσαναν και συνε�ί$�υνσήμερα να στ�λί$�υν τ� σπίτι. Aυτά.

Mε αγάπη κ�ινή στ�υς δυ� σας,Nίκ�ς

Eπιστ�λές αντίδωρα –Eπιστ�λές παραμυθίας

1

1/3/46Aγαπητέ Γιώργ�,σ�υ απαντώ μ�λις έλαα τ� γράμ-

μα σ�υ. Kάτι εί�αμε ακ�ύσει αλλάδεν θέλαμε να τ� παραδε�τ�ύμεπως είσαι άρρωστ�ς και δε�τήκαμεέτσι πι� πρ�θυμα τη �ήμη �τι πα-ντρεύτηκες μια πλ�ύσια �ήρα και κα-λ�περνάς. Oσ� κι αν αυτ� θα ταίρ-για$ε λιγ�τερ� στην έντ�νη σταδι�-δρ�μία σ�υ, στην υπερή�ανη ατ�μι-κ�τητά σ�υ, στη λεεντιά σ�υ καιστην �μ�ρ�ιά, σαν άνθρωπ�ι τ� δε-��μασταν εύκ�λα δί�ως να υπ�ψια-$�μαστε πως ίσια – ίσια αυτ� θάταναρρώστεια, κίνδυν�ς και θάνατ�ςγια �,τι αντιπρ�σωπεύεις. Oι άνθρω-π�ι κλίν�υμε πρ�ς τ�υς συμια-

26 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

Eπιστ�λές Aντίδωρα,Eπιστ�λές Παραμυθίας

Aλληλ�γρα�ία τ�υ N. Γ. Πεντ�ίκη με τ�υς Eλύτη, Tσίλλη, Παπατ�ώνη και K�υράκη

T�υ Γα�ριήλ Nικλάυ Πεντ�ίκη

Διερμηνέα Συνεδριάσεων

«ENTEΛΩΣ απρ�σδ�κητα, σήμερα τ� πρωί, έλα�α έ-να γράμμα τ�υ �ίλ�υ N.K. απ� την Nτ�υάλα τ�υ Kα-μερ�ύν». Eτσι αρ�ί�ει τ� KA΄ κε�άλαι� τ�υ μυθιστ�ρή-ματ�ς «Aρ�ιτεκτ�νική της Σκ�ρπιας Zωής», και τ�γράμμα απ�τελεί τ� έναυσμα π�υ επιτρέπει στ�ν συγ-γρα�έα να ανα�ερθεί στη μ�ρ�ή τ�υ �ίλ�υ τ�υ N.K.(=Nίκ�ς Kα�τίτσης) και σε μια εμπειρία π�υ έ�ησε �ά-ρις σ’ εκείν�ν. Eίναι μια απ� τις π�λλές ��ρές π�υ ηαλληλ�γρα�ία τ�υ συγγρα�έα συνυ�αίνεται στενά μετην πε��γρα�ία τ�υ· άλλωστε, θα μπ�ρ�ύσε να παρα-τηρήσει κανείς �τι δεν είναι μεγάλη η απ�σταση π�υ�ωρί�ει την αλληλ�γρα�ία απ� την ημερ�λ�γιακήςμ�ρ�ής ε$�μ�λ�γηση π�υ συναντ�ύμε στ� πεντ�ικικ�έργ�. Δεν είναι τυ�αί� �τι � Γιώργ�ς Σε�έρης απ��ά-σισε να συμπεριλά�ει στην αυτ�τελή έκδ�ση της μελέ-της τ�υ «Oι Ωρες της Kυρίας Eρσης», την επιστ�λήπ�υ τ�υ έστειλε � N. Γ. Πεντ�ίκης �ταν η μελέτη πρω-τ�δημ�σιεύτηκε στ� περι�δικ� «Tα�υδρ�μ�ς».

Ως επιστ�λ�γρά��ς, � N. Γ. Πεντ�ίκης υπήρ$ε π�-λυγρα��τατ�ς. Kατά τα ε$ήντα �ρ�νια τ�ύ δημι�υργι-κ�ύ �ί�υ τ�υ, � συγγρα�έας εί�ε αλληλ�γρα�ία με τ�νΣτρατή Δ�ύκα, τη Zωή Kαρέλλη, τ�ν Γιώργ� Σαρα-ντάρη, τ�ν Nίκ� Xατ�ηκυριάκ�–Γκίκα, τ�ν Nίκ� Kα-

�τίτση, τ�ν Kώστα Tα�τσή, τ�ν Σπύρ� Παπαλ�υκά,τ�ν Tάκη Σιν�π�υλ�, τ�ν Zήσιμ� Λ�ρεντ�άτ�, τ�νΓιώργ� Σε�έρη και με π�λλ�ύς άλλ�υς μετα$ύ των �-μ�τέ�νων τ�υ. Σημαντική επίσης είναι η αλληλ�γρα-�ία τ�υ με αγι�ρείτες πατέρες, με τ�ν Δ.Γ. K�υτρ�υ-μπή και με τ�ν Aρ�ιεπίσκ�π� Aυστραλίας Στυλιαν�.

Oι επιστ�λές τ�υ N.Γ. Πεντ�ίκη είναι πάντα �ειρ�-γρα�ες. Π�λλές είναι γραμμένες με μ�λύ�ι. «Παρακα-λώ συγ�ωράτε με π�υ �ρησιμ�π�ιώ μ�λύ�ι, αλλά αλ-λιώς μ�υ ανακ�πτεται μέγα μέρ�ς της αυθ�ρμήτ�υρ�ής κατά τη σύντα$η», γρά�ει σε μια επιστ�λή τ�υ τ�Φε�ρ�υάρι� τ�υ 1967. Λίγ� αργ�τερα, τ� μ�λύ�ι τ� α-ντικαθιστά � ραπιντ�γρά��ς, π�υ αναδεικνύεται στ�π�θ�ύμεν� κ�ιν� εργαλεί� της συγγρα�ικής και �ω-γρα�ικής έκ�ρασης.

Kατά καν�να, � N. Γ. Πεντ�ίκης δεν κρατάει αντί-γρα�α των επιστ�λών τ�υ. Στα κατάλ�ιπά τ�υ σώ��-νται π�λύ λιγ�τερες �λ�κληρωμένες επιστ�λές και π�-λύ περισσ�τερα σ�εδιάσματα, πρ��ειρ�γρα�α καιπρωτ�γρα�α επιστ�λών, τα �π�ία τεκμηριών�υν επί-π�νη συγγρα�ική δημι�υργία. Σώ��νται, π.�., πέντεπρωτ�γρα�α, γραμμένα σε τέσσερις διαδ��ικές μέρες,μιας επιστ�λής π�υ έστειλε � συγγρα�έας στ�ν Nίκ�Kα�τίτση τ�ν Σεπτέμ�ρι� τ�υ 1967. Ως πρωτ�γρα��πρέπει να θεωρηθεί η επιστ�λή πρ�ς τ�ν πρ�ωρα �α-μέν� �ωγρά�� Γιάννη K�υράκη (1955–1993), της �π�ί-

ας τ� �ειρ�γρα�� �έρει εκτεταμένες δι�ρθώσεις αλλάκαι την υπ�γρα�ή τ�υ συγγρα�έα (�πως άλλωστε και�ι άλλες τρεις). T� στρωτ� �ειρ�γρα�� της επιστ�λήςπρ�ς τ�ν στεν� τ�υ �ίλ� Γιώργ� Tσίλλη π�υ απαντά α-μέσως στ� γράμμα με τ� �π�ί� � Tσίλλης τ�υ ανακ�ι-νώνει �τι �ι γιατρ�ί τ�υ σανατ�ρί�υ τ�ύ διέγνωσαν�υματίωση, μαρτυρεί �τι πρ�κειται για αντίγρα�� της�λ�κληρωμένης επιστ�λής. T� αυτ� ισ�ύει και για τηνεπιστ�λή πρ�ς τ�ν Oδυσσέα Eλύτη, π�υ σώ�εται κα-θαρ�γραμμένη στην πίσω �ψη �κτώ πρ�σκλήσεων γιατην έκθεση τ�υ 1958 τ�υ N.Γ. Πεντ�ίκη στην γκαλερί«Zυγ�ς». H επιστ�λή πρ�ς τ�ν Tάκη Παπατ�ώνη σώ-�εται σε �ειρ�γρα�� αντίγρα�� γραμμέν� καθ’ υπα-γ�ρευση απ� τη σύ�υγ� τ�υ συγγρα�έα· σώ�εται επί-σης η απάντηση τ�υ Tάκη Παπατ�ώνη στην επιστ�λήαυτή, σταλμένη απ� την Oυάσιγκτων τ�ν Φε�ρ�υάρι�τ�υ 1964. Oι δύ� αυτές επιστ�λές �αρακτηρί��νται α-ντίδωρα γιατί απαντ�ύν στην απ�στ�λή �ι�λίων. Στ�«A$ι�ν Eστι» και στις «E$ι και μία τύψεις για τ�ν Oυ-ραν�» και στην «Aσκηση στ�ν Aθω». Tελειών�ντας,θα ήθελα να σημειώσω �τι τα γράμματα π�υ μ�υ έ-γρα�ε � πατέρας μ�υ �ταν σπ�ύδα�α κι �ταν αργ�τε-ρα ��ύσα στ� ε$ωτερικ�, απετέλεσαν στέρε� στήριγ-μα, εμπ�δι� κι ε��δι� της εν γένει ρευστής πρ�σωπι-κ�τητας τ�υ γι�υ τ�υ. Aς μ�υ επιτραπεί να παραθέσωένα απ� αυτά:

Στα εγκαίνιατης αναδρμι-

κής τυ έκθεσης

στ Bα�-πύλει

Πλιτιστικ� Kέντρ.

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 27

σμ�ύς π�υ επιτρέπ�υν κι ε�ασ�αλί-$�υν την τα�τική μας και καθημερινήσυντήρηση, δεν μπ�ρ�ύμε εύκ�λανά��υμε τ� ανάστημα ν’ ατενίσ�υμετη μ�ίρα π�υ � Θε�ς δίνει στ�ν κα-θένα επιτρέπ�ντάς τ�υ την �λ�κλή-ρωση. Eτσι μαθαίν�ντας τα νέα σ�υ�λ�ι κατασυγκινήθηκαν και τι σύ-μπτωση νάρθει ακριώς τώρα π�υ ηπρώην μνηστή σ�υ πρ��υλακίστηκεσαν δωσίλ�γ�ς. Συμ��ρές και στ�υςδυ� σας π�ύσασταν �μ�ρ��ι κι αγα-π�ύσατε τη $ωή. Oμως εγώ ιδιαίτε-ρα, δε θέλω να σ�υ τ� κρύψω Γιώργ�μ�υ, κάπ�ια στιγμή �αναδιαά$�νταςτ� γράμμα σ�υ ένιωσα μια αθειά α-νακ�ύ�ιση, καταλααίν�ντας τ� π�-λύτιμ� π�υ υπήρ�ε στ� ηθικ� σ�υ,στ� �ρ�νημά σ�υ, στη ψυ�ική σ�υαλλαγή και ωρίμανση, μέσα στα ά-σανα και τ�υς π�ν�υς, δί�ως �μωςδι�λ�υ να έ�εις �άσει τις ασικέςσ�υ αρετές, τ� πασπάτεμα τ�υ συ-γκεκριμέν�υ, την παρακ�λ�ύθησηκάθε λεπτ�μέρειας ώστε να είσαι σεθέση ν’ ανακαλύπτεις �αρές και ικα-ν�π�ιήσεις κι εκεί π�υ κάθε άλλ�ςδε θ’ άντε�ε. Aυτή τη νίκη �άρηκαστ� γράμμα σ�υ, τ� απλά και ψυ�ράαντικειμενικά συνταγμέν�, και εύ-��υμαι να κατ�ρθώσεις και την άλληνίκη π�υ υπαινίττεσαι, την απ�κατά-σταση της υγείας σ�υ, κατά τ� δυνα-τ�ν, ώστε να μπ�ρέσ�υμε να σε δ�ύ-με κι απ� κ�ντά �λ�ι �σ�ι σ’ αγαπ�ύ-με και σε νιώθ�υμε δικ� μας, �πωςθέλ�υμε να μας νιώθεις και συ πάνταμ’ αγάπη.

δικ�ς σ�υNίκ�ς Γα�ριήλ Πεντ�ίκης

2

8/3/60Aγαπητέ μ�υ Eλύτη, Oδυσσέακατ’ αρ�ήν, σ’ ευ�αριστώ π�λύ π�υ

με θυμήθηκες με τα δύ� π�λύτιμακαι ωραία ιλία σ�υ. Xάρηκα τ� πα-ρ�υσίασμά τ�υς και τ� γλέντησαν ηα�ή και η �ρασή μ�υ. Πες τα δέ�ντασυγ�αρητήρια στ�ν �ίλ� M�ραλη. OTάκης � Iατρ�ύ � $ωγρά��ς π�υ πι-θαν�ν να θυμάσαι απ� τ�ν «K��λία»,δίκαια τ� Σάατ� τ� ράδυ π�υ τ�ναντάμωσα σε μια θεατρική παράστα-ση μ�υ ανά�ερε �τι στ� γρα�εί� εί-�εν έρθει η απ�στ�λή σ�υ και �τι

�αιν�ταν π�λύ ενδια�έρ�υσα. Tαπαρέλαα �θες Δευτέρα και τα πήραμα$ί μ�υ σπίτι. Διαισθαν�μ�υν �τι θαμ�ύδιναν μια μεγάλη �αρά. Eίπα τηςγυναίκας μ�υ �τι θα τα διαά$αμε τ�ράδυ μα$ύ. T� απ�γευμα έμειναγρά��ντας κάτι δικ� μ�υ πε$� επί τη

άσει αναμνηστικών ως συνήθως.Tελειών�ντας τηλε�ώνησα κι ήρθε �Πετρ�π�υλ�ς (αυτ�ς π�υ γρά�εικριτικές $ωγρα�ικής και π�λλά κατα-λααίνει) μα$ύ με τη γυναίκα τ�υ.T�υς διάασα για δεύτερη ��ρά τηναπαρ�ή εν�ς θεατρικ�ύ έργ�υ καιτην καιν�ύργια δ�υλειά π�ύ�α γά-λει. Eπειτα πήρα τ� «A�ι�ν εστί» κιάρ�ισα να τ�υς διαά$ω απ� την αρ-�ή. Eγώ σάμπως να απαγ�ητεύτηκακαι να τ�ρισκα άλλ� απ’ �,τι τ� πε-ρίμενα. H γυναίκα μ�υ με σταμάτησεγιατί έρισκε πως δεν ήταν καλ�ς �τρ�π�ς τ�υ διαάσματ�ς μ�υ, θανα-τη��ρ�ς. Eμεινα παρακαλώντας μέ-σα μ�υ να μην έ�ω δίκαι� για την α-παγ�ήτευσή μ�υ και να ρω στα π�ι-ήματά σ�υ τ� κ�μμάτι �ωτειν� �υ-ραν�, την πρ�σ�ιλή ελληνική �ύση –πατρίδα π�υ διαισθάνθηκα απ’ �,τισε �έρω και σε θυμάμαι �τι θάρι-σκα. Σήμερα, επιστρέ��ντας τ� με-σημέρι απ� τη δ�υλειά δεν ή�ερα τινα κάνω. Aνέαλα να πάω να ρω κά-τι �ίλ�υς για τ� ράδυ. Bαρι�μ�υννα καθίσω να συνε�ίσω τ� γράψιμ�μ�υ. O γι�ς μ�υ ήθελε να παί��υμεμα$ί π�λεμ� κτί$�ντας π�λιτείες καικάστρα. Πήγα και �άπλωσα παίρν�-ντας τις δύ� π�ιητικές συλλ�γέςσ�υ. Aγαπητέ μ�υ δεν �έρεις π�σ�

μ�υ είναι δυσάρεστ� �ταν δεν μ�υκάνει �ρε�η να διαάσω κάτι. T�σ�π�υ με πιάνει ���ς �ταν παίρνω έ-να ιλί� μήπως αρεθώ και τ’ α�ή-κω στη μέση και νιώσω πάλι τ� απρ�-σάρμ�στ� μ�υ. A��σιώθηκα λ�ιπ�νστ� κ�ψιμ� των �ύλλων πρ�σεκτικάσα νάθελα να τα �αϊδέψω τα ιλία,να τα ημερώσω και να τα πρ�σ�ικει-ωθώ για να μην �ύγ�υν, αλλά να μεί-ν�υν μέσα μ�υ. Kι έγινε �πως επιθυ-μ�ύσα. Oταν �αναδιάασα τ� πρώτ�σ�υ π�ίημα κι έπειτα τ’ άλλ� και τ’άλλ� κατάλαα �τι θα εί�α �,τι πάνταδιακαώς επιθυμώ παίρν�ντας ανά�είρας ένα κείμεν�, την επικ�ινωνίαμ’ έναν άνθρωπ�, τ� ��ύντωμα μέσαμ�υ αισθημάτων αγάπης πρ�ς αυτ�νμέ�ρι τ� σημεί� π�υ να �ε�νιέμαι κά-πως. Aκριώς �μως την ώρα π�υ άρ-�ισε να σ�ηματί$εται αυτή η εντύπω-ση μέσα μ�υ, νάσ�υ � Γαριήλ � γι�ςμ�υ, με $ήτησε �ανά για παι�νίδι. Hγυναίκα μ�υ εί�ε πάει να δει την«Aννα Kαρένινα» στ� σινεμά. T�ύκα-μα τ� �ατήρι και σηκώθηκα αμέσως,ενώ απ� μέσα μ�υ έλεγα «δεν πειρά-$ει π�υ διακ�πτω την ανάγνωση τωνκειμένων, είμαι έαι�ς τώρα �τιδεν θα μ�υ �ύγει η απ�λαυση π�υ υ-π�σ�εται � �ίλ�ς και καλύτερα αυτήη διακ�πή σαν δ�κιμαστικ�ς έλεγ-��ς». O Γραριήλ τα ήθελε �λα δικάτ�υ για να �τίσει την π�λιτεία τ�υ.Δεν μ�υ ά�ηκε παρά κάτι ελά�ι-στ�υς στρατιώτες. Σκέ�τηκα τ�τε ε-γώ και κατέασα απ� τη ιλι�θήκημας �λ�υς τ�υς δεμέν�υς τ�μ�υς κιεί�ε τ�ση επιτυ�ία τ� κάστρ� π�ύ�-κιασα ώστε θέλησε � μπίσμπιρας ναμε μιμηθεί. Eκεί απάνω έρ��νται δυ��ίλ�ι τ�υ τ�ύ σ��λεί�υ κι εγώ απε-λευθερ�ύμαι και επανέρ��υμαι στακείμενά σ�υ. Διέκ�πτα πια και σηκω-ν�μ�υν να δω τα παιδιά και να άλωκάτι απ� τα ανατρεπ�μενα σε τά�η,μ�ν� �ταν ένιωθα π�λύ γεμάτ�ς απ�τις εντυπώσεις π�υ μ�υ �άρι$ες, σαν� ψαρ�τ�υ�εκάς π�υ γαίνει απ� τ�νερ� ν’ αναπνεύσει μεθυσμέν�ς απ�τα �ράματα τ�υ ενάλι�υ κ�σμ�υ.Eπανερ��μ�υν έπειτα στ� κείμεν�παρακ�λ�υθώντας την αδιάπτωτηκ�υέντα π�υ εί�α μα$ύ σ�υ ταυτ�-�ρ�να με την ανάγνωση. «A!» έλεγα,«αυτ� τ� πήγε π�λύ γρήγ�ρα, σα ναμην τ� κατάλαα εντελώς, �ρειά$ε-ται περισσ�τερη επιμ�νή τ� πράγμακαι πρέπει εν καιρώ να επανέλθω,δεν είμαι ίσως κι απ�λύτως πρ�ετ�ι-μασμέν�ς για την πλήρη απ�δ��ή· τιντρ�πή, κι εγώ π�υ �αντα$�μ�υν �τιή�ερα καλύτερα απ’ �λ�υς τη �τα-νική τ�υ τ�π�υ μας, δυ� ή τρία λ�υ-λ�ύδια π�υ ανα�έρνει δεν �έρω π�ιαακριώς είναι, θα πρέπει να μελετή-σω �τανική �ανά· τά�α ε�έτ�ς αυτ�θα είναι η α��ρμή για ν’ ασ��ληθώ�πως κάθε άν�ι�η με τη μελέτη τωναγρι�λ�ύλ�υδων; θα πρέπει ναπλ�υτίσω τ� λε�ιλ�γι� μ�υ, δες τι ω-ραία π�υ ανα�έρνει αυτές τις λέ�εις·τ�σ�ν καιρ� π�υ δεν δημ�σίευσε �κερατάς διάασε και μελέτησε ένασωρ� πράγματα, ενώ εγώ � �κν�ς δεκάνω τίπ�τα· μελέτησε την παράδ�-σή μας στην πρ�$α και την π�ίηση,λαϊκή, σ�λωμική, υμν�γρα�ική υ$α-ντινή, και απ� τα αρ�αία τι ωραίακ�μμάτια σαν �στρακα ανασκα�ής

«O άνθρωπς με τα !έρια στις τσέπες» (τέμπερα, 1958. Συλλγή ΔημτικήςΠινακθήκης Θεσσαλνίκης).

O N. Γ. Πεντ�ίκης, τ 1992 με τη σύ�υγ� τυ Nίκη στ σπίτι τυς, στη Bασ.Oλγας 167. Πρώτη δημσίευση (αρ!εί: δ. Γενναδίυ Δεμερτ�ή). Συνέ!εια στην 28η σελίδα

συνυ�αίνει, και �ιλ�σ��ία και Πλω-τίν� και πρ�σωκρατικ�ύς, και π�σηγνώση της καλύτερης σύγ�ρ�νηςγαλλικής σ��λής �εκινώντας απ�τ�ν Pεμπώ». Για �λ’ αυτά θάν�ιωθαμέσα μ�υ να κυριαρ�εί � �θ�ν�ς ανη �μ�ρ�ιά των εικ�νων π�υ �σ� πρ�-�ωρ�ύσα έρ��νταν και περισσ�τερ�επάλληλες δε με γ�ήτευε ώστε ναν�ιώθω μέσα μ�υ τ�ση ταπείνωση α-πέναντί σ�υ π�υ να θέλω να τρι�τώσα γάτα στα γ�νατά σ�υ και να σ�υπω �άιδεψέ με. «Mας �αρί$ει � Eλύ-της», σκε�τ�μ�υν, «τ� π�λύτιμ� τωναισθήσεων». Aυτή τη �ράση την έ-�ερνα και την �ανά�ερνα στ� στ�μαμ�υ σαν καραμέλλα. «T� π�λύτιμ�των αισθήσεων» επαναλάμανα. «Aνήμ�υν στην υπηρεσία τ�υ τ�υρι-σμ�ύ, θα μπ�ρ�ύσα σαν με λαμπά-κια, να διακ�σμήσω �λη την Eλλάδαμε στί��υς τ�υ. Kαι τ� πνεύμα;» σκε-�τ�μ�υν, πρ�σπαθώντας να γράψωένα κλάσμα με αριθμητή την παρα-πάνω �ράση και παρ�ν�μαστή τ�πνεύμα. «Oρισμένα τ�υ π�ιήματα...να αυτ� και αυτ� και τ� άλλ� θα μπ�-ρ�ύσαν να σταθ�ύν υπ�δειγματικάστην εκπαίδευση. Π�σες α��ρμέςγια μελέτη και έρευνα· �μιλεί ειλικρι-νά και τ� πνεύμα της �λης συνθέσε-ώς τ�υ ενέ�ει στ�ι�εία π�λλά ε��μ�-λ�γήσεως, αλλά αυτ�ύ τ� πνεύμα;σωστά, ρη�αίνει; αλληγ�ρία; δεν�τάν�υν �λα στ� σύμ�λ� ή συμ�-λί$�υν αυτ�ν (την ψυ�ή τ�υ) και ��ικάτι άλλ� π�υ να μην είναι αυτ�ς,αυτ� πρ�ς τ� �π�ί� με τ�ση αγάπηκινείται επιτέλ�υς � ανδρικ�ς έρως,είναι τ�π�ς, �ώρ�ς, αμεσ�τητα ήπνεύμα... πνεύμα, �ι αμαρτίες πι�αρτιωμένες; αλλά τι πλ�ύτ�ς τ�“A�ι�ν εστί” η πνευματική τ�υ περι-πέτεια, περιπέτεια δική μας �λωνσήμερα, πείθει». Oταν σηκώθηκα τε-λειών�ντας, διάασα κ�μμάτια �λ�-κληρα στη γυναίκα μ�υ και πρώτ�πρώτ� εκείν� �π�υ κατα�ι�ύται τ�θεωρ�ύμεν� άσκημ�:

«A$ι�ν εστί τ� κάμα π�υ κλωσάειστ� γι��ύρι απ�κάτω τα ωραία κ�-

τρ�νιατα σκατά των παιδιών με την πράσινη

μύγαένα πέλαγ�ς �ρά��ντας και δί�ως τέ-

λ�ς...»πρωτ�τυπία και ακρι�λ�γία κλασικήτ�υ επιθέτ�υ, αυτ�ύ ν�μί$ω πρέπεινα ανα$ητήσ�υμε τ� πνεύμα σ�υ και��ι στη γενικ�τητα τ�υ �λ�υ σ�ήμα-τ�ς και τ� κήρυγμα, π�υ �αίνεται κά-π�τε �τι θέλεις να παρασυρθείς καινα κάμεις.

Στ��ά$�μαι μ’ ευ�αρίστηση �τι θατα δώκω να τα διαάσει η κ�ρη εν�ς�ίλ�υ μ�υ π�υ μ�λις τέλειωσε τ�σ��λεί� και αν�ίγεται συναισθηματι-κά πρ�ς τ� ωραί�. Aύρι� ράδυ π�υθα πάω στ� σπίτι εν�ς υ�ηγητ�ύ τηςιατρικής π�υ γι�ρτά$ει θά�ω τηνκ�υέντα σ�υ.

H γυναίκα μ�υ με παρ�τρυνε νακαθήσω να σ�υ γράψω τις �λυαρίεςμ�υ.

Σ’ ευ�αριστώ π�λύ για την �μ�ρ-�ιά (τη στ��αστική πια �μ�ρ�ιά) π�υμ�υ �άρισε η π�ίησή σ�υ και σ�υ α-�ιερώνω τ� σημεριν� ράδυ μ�υ.

Mε αγάπηNίκ�ς Γα�ριήλ Πεντ�ίκης

3

26/1/64Aγαπητέ �ίλε κ. Tάκη Παπατ$ώνη,

Aπ� τις αρ�ές Aυγ�ύστ�υ είναιπ�υ θέλω να σας γράψω. Πηγαίν�-ντας τ� Σαατ�κύριακ� τ�τε στηνT�ρώνη της Συκιάς της Σιθωνίας τηςXαλκιδικής, �π�υ ήταν η γυναίκαμ�υ και τ� παιδί και παραθέρι$αν, εί-�α συναπ�κ�μίσει τ� ιλί� σας γιατ� Aγι�ν Oρ�ς π�υ ’�ατε την ευγέ-νεια και καλωσύνη να μ�υ στείλετε.H γυναίκα μ�υ π�υ θέλει να τά�ω κα-λά με �σ� γίνεται περισσ�τερ� κ�-σμ�, ώστε να �ηθιέμαι και να �η-θηθώ κ�ινωνικά, ήταν θυμάμαι γεμά-τη �αρά με �σα καλά άκ�υγε να τηςλέω ανα��ρικά με τ� ιλί� σας, π�υδιάα$α, για τ�ν αισθηματικ� καιγνωστικ� τ�υ πλ�ύτ�. Xαιρ�μ�υν καιεγώ καθώς ένα σωρ� πρ�σωπα καιπράγματα τ�υ Aθω, π�υ εί�α γνωρί-σει και παρατηρήσει � ίδι�ς, �ανα-ρίσκ�ντάς τα εκεί έλεπα να μαςσυνδέ�υν. Aλλά η συνέ�εια τ�υ ίδι�υαυτ�ύ κειμέν�υ σας παρά τις σύγ-�ρ�νές μας πρ�σπάθειες περί ενώ-σεως των εκκλησιών, μ’ έκαμε ως�ρθ�δ��� (π�υ μάλιστα τώρα πρ�-σ�ατα κατά�ερα �εκάθαρα να τ� πω�τι είμαι και πιστεύω) να απ�μακρυν-θώ απ� κ�ντά σας.

Δεν σας έγραψα λ�ιπ�ν.Aισθάνθηκα γι’ αυτ� μεγάλη ντρ�-

πή και σάμπως μια ήττα. Aλλά καθώςδεν είναι και η μ�νη στη $ωή μ�υ, τησυνήθισα και ίσως μάλιστα την �αι-ρ�μ�υν. Kαι ήρθε επιτέλ�υς � και-

ρ�ς π�υ κυκλ���ρησε τ� ιλί� μ�υ.Mιας ε�αρ�ής σκε�τ�μ�υν �τι θαπρέπει να σας στείλω �πωσδήπ�τε.Aλλά δεν εί�α παρά 20 αντίτυπα στηδιάθεσή μ�υ. Kράτησα ένα για τ� αρ-�εί� μ�υ και τα 19 δεν κατάλαα κα-λά πώς και π�ύ τα διέθεσα. Θάπρεπελ�ιπ�ν ν’ αγ�ράσω έναντι 45 δρ�. άλ-λ� ένα και να σας τ� στείλω. Λ�γικάέτσι τ� εί�α απ��ασίσει, και τ� σκε-�τ�μ�υν μέ�ρι την περασμένη Δευ-τέρα. Tέλ�ς πάντων δεν είμαι και τ�-σ� πτω��ς και ταλαίπωρ�ς, θα μπ�-ρ�ύσα εύκ�λα να τ� κάμω. M’ �λαταύτα συλλ�γι�μ�υν τις 45 δρ�., μα$ίμε τ� τι θα σας έγρα�α για α�ιέρωση�εϋπ��ρεων�μεν�ς στη δική σας αυ-θ�ρμητη πρ�σ��ρά. T� ντρεπ�μ�υν�μως κι�λας. =εϋπ��ρεώνετε κανείςύστερα απ� τ�σ�υς μήνες σιωπήςστέλν�ντας ένα δικ� τ�υ ιλί�, γιαένα π�υ έλαε πλ�ύσι�, σπ�υδαί�και καλ�;

Eπειτα �α�νικά την Πέμπτη τ� πή-ρα απ��αση. Δεν θα σας έστελνα ι-λί� αλλά θα συνέτασσα την παρ�ύ-σα μ�υ πρ�ς εσάς δίδ�ντάς σας ωςπράγμα και αντιστάθμισμα την ανα-γνώριση τ�υ ε�ευτελισμ�ύ και τηςγαϊδ�υριάς μ�υ. Mε άρεσε τ�ύτ� ��ιμ�ν� για την �ικ�ν�μία των 45 δρ�.αλλά και γιατί τ� θέωρησα π�λύ μέ-σα στ� πλαίσι� της �ρθ�δ���υ �ρι-στιανικής αντιλήψεως. M�ν� δι’ αυ-τ�ύ τ�υ τρ�π�υ κατάλαα �τι δύνα-ται ακρ�ατικά να ισ�ρρ�πήσει ειςτ� κεν�ν η υπερη�άνειά μ�υ, η γνώ-μη �τι είμαι τά�α π�ιητής.

T�ν μ�ρ�ωτικ� και αισθηματικ�

σας πλ�ύτ�, π�υ μ�υ δ�θηκε η ευ-καιρία να εκτιμήσω κ�κκινί$�νταςμπρ�στά σε �ίλ�υς, απ� την επ��ήακ�μη τ�υ 3�υ Mατι�ύ, κατάλαα �τιδεν μπ�ρώ αλλ�ιώς να πληρώσω πα-ρά ε�ευτελι$�μεν�ς. Συμ�ωνείτε;

Aγαπώντας σας πάντα, σας �αι-ρετώ.

N. Γ. Πεντ�ίκης

4

25/2/83Παράτησα την ε�ημερίδα π�υ διά-

α$α μέ�ρι πρ� �λίγ�υ για να κάτσωνα σ�υ γράψω δυ� συλλυπητήρια λ�-για αγαπητέ κύριε Γιάννη K�υράκη.

Φ�ρτωμέν�ς � ν�υς μ�υ απ� ψεςράδυ π�υ μ�υ ανάγγειλε � Γαριήλαπ� τηλε�ών�υ τ� θάνατ� τ�υ πατέ-ρα σ�υ.

H ��ρτιση τ�υ ν�υ μνήμες εντε-λώς συγκεκριμένες, αριές σαν πέ-τρες εικ�νες. Σηκώθηκα και πήραστα �έρια τ�ν τ�μ� τ�υ κ. K.E. Λασσι-θιωτάκη, «Eκκλησίες της ΔυτικήςKρήτης» πρ�κειμέν�υ να επιτύ�ωκάπ�ια δι��έτευση εκ�ραστική �α-λα�ρών�ντας τ� άρ�ς των συμπα-γών λιθών της μνήμης κι αλλά$�νταςτην ένν�ια της συμμετ��ής στ� πέν-θ�ς, σε �ωτεινή αισι�δ��ίας πν�ή.

Δεν τα κατά�ερα και παραμένω α-π� τ� πρωί άνι�τ�ς, δίπλα στην α-ναμμένη θερμάστρα. Π�τε $εσταίνε-ται ευ�άριστα � άνθρωπ�ς και π�τετ�ν κυριαρ�εί τ� ψύ��ς.

Eργά$�μαι με τ� ν�υ μ�υ. Aναπ�-λώ την ημέρα π�υ πληρ���ρήθηκατ� θάνατ� τ�υ δικ�ύ μ�υ πατέρα, �-ταν εί�α απάνω κάτω τη δική σ�υ η-λικία. Tη μ�να�ιά �ταν μετά επέ-στρεψα για τις σπ�υδές μ�υ στ� ε-�ωτερικ�. O ν�υς μ�υ πάσκι$ε με κά-θε τρ�π� να μ�υ τ�ν $ωντανέψει.

Mηδέν τ� απ�τέλεσμα των πρ�-σπαθειών μ�υ. Πέρασαν απ� τ�τεμέ�ρι την μεθαύρι� Kυριακή 27 Φε-ρ�υαρί�υ, πενήντα και ε� �ρ�νια.Πρ��τές Tετάρτη πήγα στ�ν �ικ�γε-νειακ� μας τά�� στ� Nεκρ�τα�εί�της Bαγγελίστρας. Kανένα παράπ�-ν� και πρ�σωπικ�ς καημ�ς ή θλίψη.Σιωπηλά άναψα τα κεριά, παρακ�-λ�υθώντας την ωραία απαγγελία τηςτρισάγιας ευ�ής απ� τ�ν ν�υνε�ήπαπαΔημήτρη, τ�ν Σερραί�. Σα ναμην εί�α ν�υ και αντίληψη δεν ένιω-θα. Παρ�μ�ία$α εντελώς με τ� δια-λυμέν� σώμα και τα �υλαγμένα σεκάσα στ� εσωτερικ� τ�ύ τά��υ �στάτ�υ πατέρα. Oρθι�ς έ�ω απ� τ�ν τά-��, απλά ταυτι$�μ�υνα με εκείν�ν. O$ωνταν�ς μ’ εκείν�ν π�υ έ$ησε, δί-�ως να μπ�ρώ να κρίνω π�ι�ς ήταν �ένας και π�ι�ς � άλλ�ς. Aπλά κατα-λάαινα και παραδε��μ�υνα την κατ’αρ�ήν ακαταν�ητη κ�ινή �ράση τηςEκκλησίας �τι �ι πάντες επί γης καιυπ� τη γη εν σώμα εσμέν. Eτσι μ�ν�μ�υ είναι δυνατ� να ε�ηγήσω τώρατα δάκρυα π�υ πλημμυράν τα μάτιαμ�υ, καθώς αναλ�γί$�μαι την τωρινήδική σ�υ απώλεια και στέρηση, πα-ρέτ�ιμ�ς να σ�υ ειπώ �τι απ�τελείπρ�σωπικ� δικ� σ�υ θησαύρισμαγνώσης αληθινής, υπ�μ�νής τ�υτέ-στιν άντικρυ στα θλιερά.

απ� άθ�υς καρδίας,N. Γ. Πεντ�ίκης

Copyright © 1997: Γα�ριήλ Nικ�λά�υ Πεντ�ίκης

28 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

Συνέ!εια απ� την 27η σελίδα

Iύνις 1964: Mε τν Γιώργ Σε�έρη στη Nάυσα. Στην πίσω �ψη, Σε�έρηςσημειώνει: «ώς και τ !ώμα συμμρ�ώθηκε με τ σκυ�ί κι έγινε !ι�νι». Tσκυ�ί ανήκει στν Γ. Π. Σα��ίδη πυ έ�γαλε τη �ωτγρα�ία.

T�υ Nίκ�υ Γα�ριήλ Πεντ�ίκη

TON I�ύλι� τ�υ 1943. Mετά τη διά-λυση της Διεθν�ύς. Mετά την α-ναγνώριση της θρησκείας και τ�δι�ρισμ� τ�υ Πατριάρ�η στη Pω-σία. M’ έπεισε να εγγρα�ώ στ�κ�μμα � συνάδελ��ς άστεγ�ς�αρμακ�π�ι�ς �εν��ών Παπασα-ρα�ιαν�ς. Mπήκα σε υγει�ν�μικ�πυρήνα με καθ�δηγητή τ�ν Kώ-στα Tσιγαρά, κτηνίατρ�. Στην αρ-

�ή �ι πρώτες τρεις συνεδριάσειςματαιώθηκαν λ�γω μη απαρτίας.Mιας ε"αρ�ής �ταν πέρασε απ� τ�μαγα#ί � κτηνίατρ�ς πρ�τεινα ναεγγρα�εί μα#ί μ�υ και � �ίλ�ς μ�υ� Γιώργ�ς � Mαντ�π�υλ�ς. Tώκα-μα για νά�ω κάπ�ι�ν δικ� μ�υ νακ�υτσ�μπ�λεύ�υμε. Eγινε δεκτ�ς� Γιώργ�ς και τ�υ λ�ιπ�ύ ερ��τα-νε μα#ί μας, παρ�λ� π�υ δεν ήτανυγει�ν�μικ�ς. Aπ�δεικτικά της ε-γρα�ής μας δε μας έδωκαν �ύτε

και ήρθαμε σ’ επα�ή με ανώτεραστελέ�η. Πληρώναμε κάθε μήναμια συνδρ�μή και τ� πέρναμε τ�πράμα ερασιτε�νικά. Δεν κάναμετίπ�τε και ν�ιώθαμε "εκάρ�ωτ�ι.T�ν παράν�μ� τύπ� παρ’ �λη μ�υτην καλή θέληση, έτσι π�υ ήτανσυνταγμέν�ς δε μπ�ρ�ύσα να τ�νδια%άσω. H κατάσταση αυτή πα-ρατάθηκε σ’ �λ� τ� υπ�λ�ιπ� διά-στημα της κατ��ής. Συνεδριάσα-με δυ� ��ρές στ� σπίτι τ�υ Γιώρ-

γ�υ, δυ� ή τρεις ��ρές στ� σπίτιτ�υ γιατρ�ύ τ�υ Περρή, μια ��ράσ’ ένα σπίτι της �δ�ύ Aμύντα, δυ���ρές σ’ εν�ς �δ�ντιάτρ�υ άντι-κρυ απ� τ� Παρθεναγωγεί�, �δ�ςKαρ�λ�υ Nτηλ. Oι συνεδριάσειςαυτές της �λ�μελείας των υγει�-ν�μικών Eαμικών και K�μματικών,έγιναν πρ�ς τα τέλη της κατ��ής,�ταν στ�υς δρ�μ�υς γιν�ντ�υσαναψιμα�ίες με τ� EΔEΣ. Tσ�ύρμ�

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 29Συνέ�εια στην 30ή σελίδα

«Eκτ�τε δεν εία πια κανέναπάρεδ�σε με τ� κ�μμα»

Aνέκδ�τ� κείμεν� τ�υ N.Γ. Πεντ ίκη, γραμμέν� πιθαν�τατα τ�ν Aύγ�υστ� τ�υ 1949

«Eίδωλ� εν είδει σανίδ�ς πρωίμ�υ �ρει�άλκινης Kύπρ�υ» (τέμπερα, 1971).

O Nίκ�ς Γα�ριήλ Πεντ�ίκης, �πως τ�ν απεικ�νισε σε σκίτσ� τ�υ � Nικ�λα�ςX�ύτ�ς (Aπ� τ� περι�δικ� «Σύντα�η»).

κ�σμ�ς ήταν παρών και ιδίως γυ-ναίκες. Θυμ�ύμαι απ’ αυτ�ύς τ�υς�αρμακ�π�ι�ύς Σταύρ� Tσα%δά-ρα, τ�ν %�ηθ� �αρμακ�π�ι� αδελ-�� της Bασδέκη, την ίδια, την Mα-ρία Παπαθανασί�υ, την Kαραδή-μ�υ, τ�ν Xρήστ� Παπα%ασιλεί�υ(� τελευταί�ς αρκετές ��ρές α-π�υσία#ε, μέ�ρι π�υ να γίνει λ�-γ�ς να τ�ν διαγράψ�υν), ένας%�ηθ�ς �αρμακ�π�ι�ς μελα�ρ�ι-ν�ς π�ύταν στ� TAK, ένας �δ�-ντίατρ�ς Tάκης, ένας άλλ�ς ηλι-κιωμέν�ς κι α"ύριστ�ς, � Γρ�σα-μανίδης, � ��θαλμίατρ�ς Γιώργ�ςΓεωργιάδης ανώτερ�ς �λων τωνυγει�ν�μικών, � συνάδελ��ς τ�υΣταύρ�ς Σαπ�υντ#ής, � γιατρ�ςAπ�στ�λ�ς Φασιαν�ς, � Eμμαν�υ-ήλ Περρής, � Nικη��ρ�ς M�υρελ-λ�ς, � Oδυσσέας Mπέσυλλας και �γυναικ�λ�γ�ς Aθανασιάδης. Σ’αυτές τις συνεδριάσεις τις τελευ-ταίες εί�αμε κι άλλ�ν καθ�δηγη-τή, ��ι πια τ�ν Tσιγαρά, αλλά ένανδικηγ�ρ� με έκ#εμα στ� πηγ�ύνικαι επιπε�υκίτιδα στα μάτια, π�υυπ�θέτω �τι �ν�μα#�ταν Kατ�-πης. H ένν�ια της τελευταίας μαςσυγκέντρωσης ήταν η δια�ώτισήμας για μια πλατύτερη εγγρα�ήστ� EAM έστω και %ασιλ��ρ�νωνκαθώς και η �ργάνωσή μας ώστενα είμαστε ικαν�ί να δώκ�υμε τιςπρώτες %�ήθειες στ�υς τραυμα-τίες, αν �πως τ� υπέθεταν γιν�-ντ�υσαν �δ�μα�ίες κατά την απ�-�ώρηση των Γερμανών απ� τηνπ�λη μας. Eυτυ�ώς δεν συνέ%ηκεως γνωστ�ν τίπ�τα τέτ�ι�. Aπ�την �δ� Λυσιμά��υ π�υ κάθ�υμαι,πάρ�δ� της Bασιλίσσης Oλγας,αργά τ� απ�γεμα συν�δεύ�νταςγεμάτ�ς ενθ�υσιασμ� ένα απ�-σπασμα �πλ���ρ�ύντων κατέ%η-κα ώς μέσα στην π�λη #ητωκραυ-γά#�ντας. Στ� Λευκ� Πύργ� έναςαπ� τ�υς παρελαύν�ντας π�υκρατ�ύσε πιστ�λι, μ�ύκαμε τηνπαρατήρηση π�ύ�α �πως συνηθί-#ω στις τσέπες τα �έρια μ�υ καιμ�υ κακ��άνηκε. M’ �λα ταύτα ε-"ακ�λ�ύθησα να πηγαίνω στ�υςδρ�μ�υς διαλαλώντας τα �ρ�νή-ματά μ�υ, μ�ν�ς. Eίδα την παρέ-λαση της T�ύμπας π�ύταν και πα-πάδες μα#ύ και ευ�αριστήθηκα.Hταν κάτι π�υ ταίργια#ε με τιςσκέψεις μ�υ. Aκ�μα δεν εί�α κα-ταλά%ει τη δια��ρά. Oσ� κι αν α-π�γ�ητευ�μ�υνα απ� τα πρ�σω-πα, �σ� κι αν δε μπ�ρ�ύσα �υσια-στικά νά�ω καμιά επα�ή μ’ ένανάνθρωπ� π�υ θα με καταλά%αινε.Πίστευα �τι τ� καθήκ�ν μ�υ ήταννα κάνω υπ�μ�νή. Aκ�μα και μιαηλίθια ταινία π�ύ�αν �έρει στ�«Πατέ», δε θεωρ�ύσα πρέπ�ν νατην κατακρίνω παρά στ�υς π�λύδικ�ύς μ�υ της λ�γ�τε�νικής πα-ρέας π�υ %έ%αια δεν εί�αν τις π�-λιτικές μ�υ πεπ�ιθήσεις. M’ αυ-τ�ύς μιλ�ύσα σαν ελεύθερ�ς άν-θρωπ�ς και "εσπ�ύσα την αγανά-�τησή μ�υ για τις ελεεινές θριαμ-%ευτικές αψίδες π�ύ�αν στήσει.Eυτυ�ώς �τι τη μια, ύστερα απ�δυ� τρεις μέρες, τη γκρέμισε �Bαρδάρης και μας εκδικήθηκε α-παλλάσσ�ντάς μας απ� τ� απαίσι�

έργ� τ�υ #ωγρά��υ Kασσ�λα. Oγιατρ�ς � Mπέσυλλας "έρ�ντας �-τι καταγίν�υμαι με τις τέ�νες,μ�ύ�ε κάπ�ι�ν αρ�ιτέκτ�να – μη-�ανικ� Mωραΐτη, για να επιμελη-θώ με τ�υς �ίλ�υς μ�υ τ�ν διάκ�-σμ� των δρ�μων κατά την υπ�δ�-�ή. Δέ�τηκα και τ�ύκαμα μια μα-κέτα, αλλά άμα την είδε είπε πωςέτσι π�υ παράσταινα τ�ν ήρωα με��υστανέλλα, μπ�ρ�ύσε κανέναςνα τ�ν πάρει και για Tαγματασ�α-λίτη, κι έ�υγε και δεν τ�ν "ανάδα-με. Δεν εί�α %έ%αια την απαίτησηνα καταλα%αίν�υν την τέ�νη μ�υ,αλλά τ�υλά�ιστ�ν να μ’ ά�ηναν ή-συ�� να %γά#ω τα μάτια μ�υ, μ�-ν�ς �πως είμ�υν πάντα. Aντίθετα�μως μας καλ�ύσαν τ�υς διαν�-�ύμεν�υς και καλλιτέ�νες σταγρα�εία τ�υ EAM κι εί�αν την α-παίτηση να συμ�ωνώ με τις κ�υ-ταμάρες τ�υ Παπαπερικλή και των�μ�ίων τ�υ. Eκεί �μως "εσπάθω-σα και τάψαλα μια μέρα πρώταστ�ν Pάκη Γιάκ� π�ύταν στη δια-�ώτιση και έπειτα σ’ �λ�υς μπρ�-στά καθώς επέμεναν να μας %ά-λ�υν να υπ�γράψ�υμε διαμαρτυ-ρία για την αγγλική επέμ%ασηστην Aθήνα. Kαυ�ιέμαι �τι �άριςστις �ωνές μ�υ τα �αρτιά αυτάδεν υπ�γρά�τηκαν και δεν ρε#ι-λεύτηκαν έτσι �ι διαν��ύμεν�ι

της Θεσσαλ�νίκης. Aμα μ�ύλεγαντίπ�τα εγώ απαντ�ύσα μ’ �σα μαςεί�αν πει �ι ίδι�ι στην αρ�ή γιατ�υς συμμά��υς.* (* Σύλληψη δι-κή μ�υ και τ�υ Γιώργ�υ Mαντ�-π�υλ�υ). Eντωμετα"ύ εί�α �άσεικάθε �υσιαστική σ�εδ�ν επα�ή μετ�ν πυρήνα απ��εύγ�ντας τις συ-νεδριάσεις απ� πλή"η. Eίμ�υν σεμια συνεδρίαση �λ�μελείας στηνEύ"ειν� Λέσ�η, κι ένα άλλ� %ράδυσ’ ένα άλλ� κτίρι� λίγ� παραπάνωεπί της �δ�ύ Bενι#έλ�υ. Kαθαράδια�ων�ύσα πια και στ�υς �ίλ�υςέλεγα �τι θεωρ�ύσα πρ�δ�τικ� τ�κίνημα τ�υ Δεκέμ%ρη. Eπρεπε ταπράγματα να %αδίσ�υν ε"ελικτικά.Π�τέ δεν αγάπησα τη %ία. Tελευ-ταία ��ρά π�υ μας κάλεσαν για ν’ακ�ύσ�υμε διά��ρ�υς ρήτ�ρεςκαι τ�ν Aπ�στ�λίδη, στα γρα�είατης �δ�ύ P�γκ�τη. Bγαίν�ντας μετ�ν δικηγ�ρ� κ. Bασιλειάδη %ρε-θήκαμε και �ι δυ� απ�λύτως σύμ-�ων�ι και κλάψαμε μα#ύ τα θύμα-τα των παρασυρθέντων. T�τε α-κρι%ώς δυ� μέρες με τ� �ι�νι, π�υθ’ απ��ωρ�ύσαν απ� την π�λημας, κλείστηκα στ� σπίτι μ�υ �π�υ�ιλ�"εν�ύσαμε δυ� Aγγλ�υςστρατιώτες, απ� τ� ��%� μήπωςμε πάρ�υν μα#ύ τ�υς για �μηρ�.Eλα%α μέρ�ς στην παρέλαση της1ης N�εμ%ρί�υ. Σε διά��ρα άλλα

συλλαλητήρια μέ�ρι π�υ �ργανώ-θηκε εκείν� π�υ %γήκε ν’ απαιτή-σει να μη διαλυθεί � EΛAΣ κι εγώαπέ�υγα να πάω. Yστερα έλα%αμέρ�ς στ� πρώτ� συλλαλητήρι�π�υ �ργάνωσε η αντίθετη παρά-τα"η, γεμάτ�ς αγανάκτηση. Στ�μετα"ύ της Eαμ�κρατίας, πήγα σεμια συνεδρίαση τ�υ πυρήνα μαςπ�ύγινε στ� �αρμακεί� τ�υ Tσα-%δάρα. Παρών και � �αρμακ�π�ι-�ς Δημήτρι�ς K�ρδώνης και ��αρμακ�π�ι�ς Γενιτσών Iάσωνκαι � %�ηθ�ς Παντελίδης πώ�ειτώρα τ� �αρμακεί� τ�υ Tσα%δά-ρα, και � άλλ�ς � κ�ντ�ύλης μελα-�ρ�ιν�ς πρώην απ�θηκάρι�ς τηςMπάγιερ. Oι ίδι�ι ήταν και στηνσυνεδρίαση την τελευταία πώλα-%α μέρ�ς στ� �αρμακεί� μ�υ. Σ’αυτήν διαμαρτυρύθηκα γιατί δενά�ηναν και στ’ άλλα κ�μματα να%γάλ�υν ε�ημερίδα και για τ� τιείδ�υς ελευθερία ήταν αυτή. H α-ντίθεση π�υ %ρέθηκα πρ�ς �λ�υςκαι την πραγματικ�τητα π�υ πα-ρ�υσία#αν, εί�ε στη ψυ�ή μ�υ %α-θειά απή�ηση. M�ν� δια%ά#�νταςτ�υς αρ�αί�υς τραγικ�ύς ειρή-νευσα, ν�ιώθ�ντας π�σ� αυθαίρε-τα είναι τα συστήματα και �ι γενι-κ�τητες, �π�υ δεν λ�γαριά#εταιτ� άτ�μ�. Γιατί αυτ� κατά %άθ�ςδιατηρεί μέσα τ�υ μιαν αντίστασηπ�υ ανατρέπει κάθε �λ�κληρωτι-κή αυθαιρεσία.

Eκτ�τε δεν εία πια κανένα πάρεδ�-σε με τ� K�μμα

Σημείωση:T� ανέκδ�τ� αυτ� κείμεν� τ�υ N.Γ. Πεντ�ί-

κη σώ�εται ειρ�γρα�� στα κατάλ�ιπατ�υ συγγρα�έα. T� ειρ�γρα�� καλύπτειτις τέσερις �ψεις μιας δί�υλλης κ�λλας α-να��ράς, της �π�ίας τα δύ� �ύλλα ωρί-στηκαν με αρτ�κ�πτη. Στην τελευταία �-ψη, υπάρει � αριθμ�ς 2747, γραμμέν�ς μεκ�κκιν� κραγι�νι με τ� γρα�ικ� αρακτή-ρα τ�υ συγγρα�έα· αντιστ�ιεί σε παλαι�-τερη τα#ιν�μηση τ�υ αρεί�υ τ�υ. T� κεί-μεν� είναι γραμμέν� με μελάνι, με π�λύστρωτ� γρα�ικ� αρακτήρα, δίως δια-γρα�ές και δι�ρθώσεις, με ελάιστες πρ�-σθήκες κατά τη συγγρα�ή (εδώ υπ�δηλώ-ν�νται με πλάγια στ�ιεία). Στ� ειρ�γρα-�� έ�υν γίνει τρεις μεταγενέστερες πρ�-σθήκες με μ�λύ$ι (υπ�δηλών�νται με πα-έα στ�ιεία). T� ειρ�γρα�� είναι άτιτ-λ�. Eδώ ρησιμ�π�ιήθηκε ως τίτλ�ς η τε-λευταία αράδα τ�υ κειμέν�υ. Eίναι δεπρ��ανές �τι απ�τελεί αντιγρα�ή και κα-θαρ�γρά�ηση εν�ς πρ�γενέστερ�υ ειρ�-γρά��υ, τ�υ �π�ί�υ η ύπαρ#η τεκμαίρε-ται απ� την ύπαρ#η μιας πρ�γενέστερηςειρ�γρα�ης μ�ρ�ής τ�υ πρώτ�υ μισ�ύτ�υ κειμέν�υ. T� πρ�γενέστερ� αυτ� ει-ρ�γρα�� είναι γραμμέν� με μ�λύ$ι στηνπίσω �ψη της δια�ημιστικής εγκυκλί�υ ε-ν�ς �αρμακευτικ�ύ σκευάσματ�ς τηςXPΩΠEI, η �π�ία έει ημερ�μηνία 20 Aυ-γ�ύστ�υ 1949.

Copyright © 1997: Γα�ριήλ Nικλάυ Πεντ�ίκης.

Συνέ�εια απ� την 29η σελίδα

30 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

N. Γ. Πεντ�ίκης: «Oλα τα πρ�σωπα και �ι καταστάσειςσυμ�ι�ύν μα�ί μ�υ σαν ένα. Aπ�τελ�ύν τ� δέρμα των ημερών τ�υ παρελθ�ντ�ςπ�υ σέρνω πίσω απ� τις "τέρνες» («Σημειώσεις Eκατ� Hμερών», σελ. 191).

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 31

Πάνω στα άσανα π�υ επιάλλει � άνθρωπ�ς στ�ν άνθρωπ�Δια�αίν�ντας τ� γε ύρι τ�ν πιάσανε.�ι �ύλκησε, μα τ�ύρρι�αν τρεις πιστ�λιές.Eνας τ�ν �αράει στ� κε άλι με τ� ρ�παλ�.Πήγαν σπίτι τ�υ κι άρπα�αν διαμαντικά και έπιπλα.Πήραν τη γυναίκα τ�υ στη υλακή.Eδιω�αν τ� π�υλί απ’ τ� κλ�υ�ί π�υ κελαϊδ�ύσε.Στην κ�ντινή εκκλησία τ�ν παρά"ωσαν.Σαν �ημέρωσε ήρθαν και πάλι τ�ν �έθαψαν.Δεμέν� με σκ�ινί σέρναν γυμν� τ� πεθαμέν� κ�ρμί.K�σμ�ς στ�υς δρ�μ�υς ώνα&ε γι�ύ"α.Για τη ωτιά π�υ θα τ� ’καιγε μά&ευαν ρύγανα.Δαυλ� αναμμέν� έ ερε ένα νέ� παιδί.T�ν κρέμασαν ανάπ�δα και γδαρμέν� τ�ν κ�μμά-τιασαν.Tην �ερρι&ωμένη καρδιά την πέρασαν στ� �ί �ς.O μερακλής τη δάγκωνε ψημένη.Mικρά παιδιά ν�μί&�υμε τη &ωή παράδεισ�,γνωρί&�ντας τ�ν κ�σμ� �ρισκ�μαστε στην κ�λαση.Eντυσαν και παραγέμισαν τ� λείψαν�,για να δει την πρ�τερη �ψη � κ�σμ�ς, �ανακ�λλησαντην πεσμένη μύτη με τ� ’να ρωθ�ύνι αγωμέν�.Aρλεκίν�ι της &ωής π’ ασωτεύετε κάθε α�ία,μην ειρωνεύεστε �,τι δε γενήκατ’ ακ�μα.Σκά��ντας, τα π�νεμένα της αδελ ής λιαν�δάκτυλα�έθαψαν έναν θώρακα ντυμέν�ν με γκρί&� π�υλ��ερ«αν είναι τ�υ σκ�τωμέν�υ μ�υ», λέει, «να τ� υλά�ω».Πάνω απ� εκατ� σ αίρες παρτάλιασαν τ� κάθε κ�ρμί.T�υς συγκέντρωσαν έ�ω απ� τα σπίτια,σε "ώμα την� �π�υ κάν�υν κεραμίδια,πρ�σ"ώσεις π�υ κ�μματιά&�νται απ� τενάγηγεμάτες αγκάθια, σκ�υριασμέν�υς τενεκέδες,ψ� ίμια, σκελετ�ύς, ρι"μένα σκ�υπίδιακ�ντά στα εργ�στάσια και τα σ αγεία.Eνας π�υ δ�κίμασε να ύγει τελειώθηκε στα καλάμια.Iσαμε την πρώτη �ρ�"ή, �λ�ς � τ�π�ς,μπρ�στά στη θάλασσα, αντίκρυ στα ��υνά,ήταν σπαρμέν�ς π�δια, "έρια, ματωμένα κ�μμάτια.Eνας κηπ�υρ�ς ύλα�ε στ� εικ�ν�στάσι ένα κρανί�,κ�κκαλ� κιτρινισμέν� και λίγα μαλλιά.H μαυρ� �ρα ρί"νει λ�υλ�ύδια στ�υς τά �υς.«Π�ι� έτυ"ε τά"α απάνω στ�ν Kώστα·δεν �έρω τη σειρά τ�υ στ�ν κ�ιν� τά �».Kρατώντας την ανθ�δέσμη θάρρεψε πως τ�ν α-γκάλια&ε.Σκ�τωσαν κι ένα νέ� �ιτητή με τ�ν αδελ � τ�υ.Σκ�τωσαν και τ�ν K�σμά τ�ν κάλ α στ� κ�υρεί�.Σκ�τωσαν πενήντα στις δυ� I�υλί�υ.Σαρανταέ�ι την πρώτη Mαρτί�υ στη Mίκρα.Δί"ως διαδικασία παίρν�υν και εκτελ�ύν,απ’ τ� συγκεντρωμέν� πλήθ�ς στις υλακέςδιαλέγ�υν τ�υς πιστ�ύς στην καλύτερη αύρι�,απ’ τη μ�να�ιά των κελλιών μα&εμέν�ι κ�ινώνησαν.Mα&ί μας ήταν κι ένας παπάς π�υ σκ�τώθηκε.Πεθαίν�ντας � Kώστας σ’ �λων τ� ν�υ δικαιώθηκε.Eκείνη π�υ τ�ν αγαπ�ύσε σαν να παρηγ�ριέται.Mέσα στη δικαι�σύνη τ�ν �ρίσκει σαν ένν�ια«Oμως δε �ρίσκω», λέει «τ� &εστ� τ�υ "έρι».Δεν �έρω τι να απ�κριθώ στ�ν καημ� της στέρησης.Tης καθαρί&ω τ� μέτωπ� απ’ τ� αίμα και τα "ώματα,«άσε τα παράπ�να και κ�ίτα�ε να δ�υλέψεις»,της λέω.E"ω στ� ν�υ μ�υ �τι δ�υλεύ�ντας � άνθρωπ�ς,μπ�ρεί να κάνει απ� �ύλ� ένα "έρι τε"νητ�,να τ� εκθέσει στ�ν κ�σμ� και να πάρει &ωή.Mέσα στην απ�ρία της η τω"ιά γυναίκα,διατηρεί ένα κ�μμάτι π�υ �ρήκε, δά"τυλ� με τ� νύ"ι.Kι � σκ�τωμέν�ς τρ�μα"τικ�ς για κάθε αίσθηματ� πρ�σωπ� δεμέν� μ’ επιδέσμ�υς σα με ασκιές,τ� κ�ρμί �λ� τρύπες, κ�υρέλια τα ρ�ύ"α,έρ"εται, κάθεται στ�ν καναπέ, �πως συνήθι&ε.Eπιστρέ ει στη γυναίκα τ�υ τα γράμματά της�αμμένα απ’ τ� αίμα π�υ ’"υσε η καρδιά τ�υλέει πως με τα "έρια δεμένα �άρεσεκατακέ αλα τ� δυνάστη "αρ�ύμεν�ς,"αρ�ύμενη νάναι, μαύρα να μην ντυθεί.Mα η τω"ιά μην αντέ"�ντας σηκώνεται,πέ τει απάνω στ�ν νεκρ�, π�υ "άνεται,

με τ� θρήν� απ’ �λες τις γενιές�ταν κηδεύ�υν της �μ�ρ ιάς τ�υ τ� κ�ρύ ωμα.

Σημείωση «Eπτά Hμερών». Πρωτ�δημ�σιεύθηκε στα «Φιλ�-λ�γικά Xρ�νικά» τ�ν I�ύνι� 1946.

Kαλ�καίρι 1992, μια απ τις τελευταίες �ωτ�γρα�ίες.

«O Bασιλιάς Aμύντας» (τέμπερα, 1955. Συλλ�γή Γ.Π. Σα��ίδη).

Λ�γ�ς Eπιμνημ�συν�ςΓύρω γύρω �λ�ι και στη μέση � Mαν�λης,κατέγρα ε στ� «Bι�λί�ν Eρωτ�ς» � Πεντ&ίκης.Aυτ� είναι �λ� τ� έργ� τ�υκι αυτ� ήταν η &ωή τ�υ �λ�κληρη.Mια καρδιά γεμάτη αγάπη,αιώνι� παιδί,γύρω γύρω τ� σύμπαν και στη μέση � Eμμαν�υήλ.Tώρα εκεί, �πως και τ�τε εδώ,τ� παιδί παί&ει με τ� παιδί�ν νέ�νκι Eκείν� παί&ει μα&ί τ�υ εσαεί.Aιωνία τ�υ η μνήμη και την ευ"ή τ�υ ας έ"�υμε �λ�ι.

† Iερ�μνα��ς Συμεών

Kελί Tιμί�υ Σταυρ�ύ13 Iαν�υαρί�υ 1996

Eυ"αριστ�ύμε τ�ν Iερ�μ�να"� π. I�υστίν� Σιμων�πετρί-τη για τη ��ήθεια π�υ μας πρ�σέ ερε στην �λ�κλήρωσητ�υ α ιερώματ�ς. H ιδέα τ�υ α ιερώματ�ς –μικρ� ιλ�-λ�γικ� μνημ�συν� στ�ν π�ιητή-δημι�υργ�– πρωτ��εκί-νησε πριν απ� "ρ�νια, �ταν πρ�σκυνητές α ήναμε δυ� α-γρι�λ�ύλ�υδα στ�ν τά � τ�υ N. Γ. Πεντ�ίκη, στ� M�να-στήρι της Oρμύλιας, στη Xαλκιδική. Iδιαίτερες ευ"αρι-στίες � είλ�νται στην �ικ�γένεια τ�υ συγγρα έα (τη σύ-&υγ� τ�υ Nίκη και τ�ν υι� τ�υ Γα�ριήλ) για τ� ωτ�γρα- ικ� υλικ� και τα ανέκδ�τα κείμενα π�υ ευγενικά μαςπαρα"ώρησαν απ�κλειστικά για τις «Eπτά Hμέρες». Tέ-λ�ς, ευ"αριστ�ύμε τ�υς Θ. Kαρακατσάνη, Γιώργ� Π�ύ-πη και δ. Γεννάδι� Δεμερτ�ή για τις σπάνιες ωτ�γρα- ίες π�υ μας διέθεσαν απ� τ� αρ"εί� τ�υς. B. Στ.