ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

30
2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 A ΦIEPΩMA KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 2-31 AΦIEPΩMA N. Γ. Πεντίκης, ένας ασυ- νήθιστς άνθρωπς. H πλυ- διάστατη πρσωπικτητα τυ λγτένη και ωγράυ. Tης Γιώτας Mυρτσιώτη Xρνλγι Nίκυ Γαριήλ Πεντίκη. Γαριήλ Nικλάυ Πε- ντίκη O N. Γ. Πεντίκης απαντάει σε 31 ερωτήσεις της Isadora Rosenthal-Kamarinea. T συγγραικ έργ τυ N. Γ. Πεντίκη, μια Oδύσσεια ωρίς Iθάκη. X. Δ. Γυνελά Kντγλυ και Πεντίκης. Kινά σημεία και διαρές στ έργ τυς. Στρατή Πασάλη O «Kλίας» τυ Πεντίκη. H καθριστική συμλή τυ στ πρωτπριακ περιδικ. Tης M. Θεδσπύλυ Ψηαρίθμηση, η ιδιμρ- η τεντρπία πυ ρησιμ- πίησε N. Γ. Πεντίκης. Tης Nίκης Λϊίδη Iδιρρυθμς μπέμ. H π- λύπλευρη πρσωπικτητα τυ N. Γ. Πεντίκη. Kάρλυ Tσίεκ Διάδς των Bυαντινών. T λγτενικ και ωγραι- κ έργ τυ. Tων Aλεάνδρυ Kσματ- πυλυ, N. Δ. Tριανταυλλ- πυλυ, Γιάννη Mενεσίδη, Aνδρέα Φωκά, Γιάννη Zήκα T Aγιν Oρς τυ Πεντίκη. Aριεπισκπυ Aυ- στραλίας κ. Στυλιανύ Στύνς, Στρύνς ή Eλλέρς Eρυθρσέπαλς; Περίπατι και εκδρμές περί την Kαάλα με τν N. Γ. Πε- ντίκη. Hλία X. Παπαδημητρα- κπυλυ Aλληλγραία τυ N. Γ. Πε- ντίκη με τυς Eλύτη, Tσίλλη, Παπατώνη και Kυράκη. Γαριήλ Nικλάυ Πε- ντίκη «Eκττε δεν εία πια κανέ- να πάρεδσε με τ κμμα». Aνέκδτ κείμεν τυ N. Γ. Πεντίκη. Nίκυ Γαριήλ Πεντίκη Πάνω στα άσανα πυ επι- άλλει άνθρωπς στν άν- θρωπ. Eώυλλ: Nέμρις 1992. H ωτγραία γήκε στ συνικιακ ωτγραεί «Φωτ- Kρνς» πυ N. Γ. Πεντίκης ωτγρά- ιε τα έργα τυ μετά την περάτωσή τυς. Oταν την είδε η σύυγς τυ έμεινε άωνη, καταλααίνντας τι άντρας της δεν ήταν πια τυ κσμυ τύτυ. Yπεύθυνς «Eπτά Hμερών»: BHΣ. ΣTAYPAKAΣ O Nίκς Γαριήλ στ σπίτι τυ (Bασ. Oλγας 197) τ 1984 (ωτ.: Γιώργς Πύπης). N. Γ. Πεντίκης, ένας ασυνήθιστς άνθρωπς H πλυδιάστατη πρσωπικτητα τυ λγτένη και ωγράυ «Aγωνίμαι να συμπεριλάω ασήμαντες λεπτμέρειες πυ σημείωσα, γιατί μν έτσι καταλααίνω τι μπρεί να λάει κάπια ε- ντητα η κμματιασμένη απ τις καθημερι- νές αντιάσεις ύπαρη». «O Πεθαμένς και η Aνάσταση», Nίκς Γαριήλ Πεντίκης ΠOΛYΠΛOKH, πλύπλευρη και πλυ- διάστατη η πρσωπικτητα τυ ω- γράυ και λγτένη Nίκυ Γα- ριήλ Πεντίκη σημάδεψε την πνευ- ματική ωή της Θεσσαλνίκης απ τ 1935 έως τις μέρες μας. Bαθιά π- τισμένς απ τις ρίες τυ τπυ τυ, γνώστης της τπιγραίας και της ιστρίας, εμάθυνε με τ ει- μαρρώδη λγ τυ την ρθδη παράδση. Eικνες και σύμλα πυ εναλλάσ- σνται στις συγγραικές και ωγρα- ικές τυ δημιυργίες, ανερώνυν την πρωτπριακή τυ σκέψη, την αραιγνωσία, τη μελέτη τυ στ υ- άντι, τις επιδράσεις τυ απ τη υ- αντινή αγιγραία, την αισιδη και ελπιδρα θεώρηση τυ νήμα- τς της ωής. O Nίκς Γαριήλ Πε- ντίκης ταυτίστηκε με τη «μητέρα Θεσσαλνίκη», αλλά γητεύτηκε απ τ «άρν θαύμα» τυ Aγίυ Oρυς. Oι δεκάδες επισκέψεις τυ στην Aθω- νική Πλιτεία τρδτύσαν τν πνευματικ τυ κσμ, τη αθιά τυ πίστη στην Oρθδία, πυ εκράε- ται στ συγγραικ και εικαστικ τυ έργ. Aπ τυς εκπρσώπυς τυ «ε- σωτερικύ μνλγυ», στη ώρα μας, Nίκς Γαριήλ Πετίκης άησε κείμενα σίας και μνήμης. Tπία, πρσωπα κι νματα έγιναν πεγρα- ήματα, πιήματα, λεπτές πινελιές κι «Συνααριστής» πηγή έμπνευσης πυ πρσέδωσε στυς πίνακές τυ ά- πειρυς αριθμύς, ρώματα, σύμ- λα και σήματα. Tη διττή πρσωπικ- τητα τυ Nίκυ Γαριήλ Πεντίκη ε- πιειρύν να πρσεγγίσυν ι «Eπτά Hμέρες», τέσσερα ρνια μετά τ θάνατ τυ. Σ’ ένα εκτενές αιέρωμα πυ επι- διώκει να αυγκραστεί τ συγγρα- ικ τυ έργ. Nα ανινεύσει τη ω- γραική τυ και ακρθιγώς την ψη- αρίθμηση. Nα κάνει ανάδραση στ έργ απ τυς μτενύς τυ, ω- γράυς και λγτένες. Nα απκα- λύψει την ευαίσθητη πτυή της πρ- σωπικτητάς τυ μέσα απ την αλλη- λγραία τυ. Nα έρει στην επιά- νεια τις πλιτικές τυ αναητήσεις μ’ ένα ανέκδτ κείμεν. Nα αντλήσει απ τυς ανθρώπυς πυ τν έησαν μύιες πτυές τυ αρακτήρα τυ. Nα αναλύσει την πνευματικτητα και τη θελγική τυ πρσέγγιση. Nα ε- παναέρει, γενικά, στη μνήμη τη δη- μιυργική τυ πρεία. Ως ρς τι- μής στην πλη για την πία, πως έ- λεγε είε «σαπίσει σκεπτμενς». «Aναπαύμαι ευτυής στην ήσυη σιωπή, ακύγντας υά σα πρσωπα, νματα, τπία, παρυσιάει η άυσσς της μνήμης καταλααίνντας μιαν άλλη ρνική διάρ- κεια, πυ μυ επιάλλει να παραδεθώ ως ρθτερ τ λγικά εσαλμέν, γιατί η στε- νή λγική δεν μπρεί να καταλάει πτέ τν μυστικ συμλισμ των αριθμών. «Oμιλήματα» Nίκς Γαριήλ Πεντίκης Eπιμέλεια αιερώματς: ΓI·TA MYPTΣI·TH Σημείωση: Tα ανέκδτα κείμενα τυ N. Γ. Πεντίκη (σελ. 8-9, 26-31) έυν γρα- εί απ τν συγγραέα στ πλυτνικ σύστημα. Eδώ, για λγυς τενικύς, εί- ναι στ μντνικ. Zητύμε την κατα- νηση των αναγνωστών μας.

Transcript of ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

Page 1: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

AΦIEPΩMA

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

2-31 AΦIEPΩMA� N. Γ. Πεντίκης, ένας ασυ-νήθιστ�ς άνθρωπ�ς. H π�λυ-διάστατη πρ�σωπικ�τητα τ�υλ�γ�τέ�νη και �ωγρά��υ.Tης Γιώτας Mυρτσιώτη� Xρ�ν�λ�γι� Nίκ�υ Γα�ριήλΠεντίκη.T�υ Γα�ριήλ Nικ�λά�υ Πε-ντίκη� O N. Γ. Πεντίκης απαντάεισε 31 ερωτήσεις της IsadoraRosenthal-Kamarinea.� T� συγγρα�ικ� έργ� τ�υ N.Γ. Πεντίκη, μια Oδύσσεια#ωρίς Iθάκη.T�υ X. Δ. Γ�υνελά� K�ντ�γλ�υ και Πεντίκης.K�ινά σημεία και δια��ρέςστ� έργ� τ�υς.T�υ Στρατή Πασ#άλη� O «K�#λίας» τ�υ Πεντίκη.H καθ�ριστική συμ��λή τ�υστ� πρωτ�π�ριακ� περι�δικ�.Tης M. Θε�δ�σ�π�ύλ�υ� Ψη�αρίθμηση, η ιδι�μ�ρ-�η τε#ν�τρ�πία π�υ #ρησιμ�-π�ίησε � N. Γ. Πεντίκης.Tης Nίκης Λ�ϊίδη� Iδι�ρρυθμ�ς μπ�έμ. H π�-λύπλευρη πρ�σωπικ�τητα τ�υN. Γ. Πεντ�ίκη.T�υ Kάρ�λ�υ Tσίεκ� Διάδ�#�ς των Bυαντινών.T� λ�γ�τε�νικ� και �ωγρα�ι-κ� έργ� τ�υ.Tων Aλε*άνδρ�υ K�σματ�-π�υλ�υ, N. Δ. Tριαντα�υλλ�-π�υλ�υ, Γιάννη Mενεσίδη,Aνδρέα Φωκά, Γιάννη Zήκα� T� Aγι�ν Oρ�ς τ�υ Πεντίκη.T�υ Aρ�ιεπισκ�π�υ Aυ-στραλίας κ. Στυλιαν�ύ� Στύ�ν�ς, Στρύ#ν�ς ή �Eλλέ��ρ�ς Eρυθρ�σέπαλ�ς;Περίπατ�ι και εκδρ�μές περίτην Kα�άλα με τ�ν N. Γ. Πε-ντ�ίκη.T�υ Hλία X. Παπαδημητρα-κ�π�υλ�υ� Aλληλ�γρα�ία τ�υ N. Γ. Πε-ντίκη με τ�υς Eλύτη, Tσίλλη,Παπατώνη και K�υράκη.T�υ Γα�ριήλ Nικ�λά�υ Πε-ντίκη� «Eκτ�τε δεν εί#α πια κανέ-να πάρεδ�σε με τ� κ�μμα».Aνέκδ�τ� κείμεν� τ�υ N. Γ.Πεντ�ίκη.T�υ Nίκ�υ Γα�ριήλ Πεντίκη� Πάνω στα �άσανα π�υ επι-�άλλει � άνθρωπ�ς στ�ν άν-θρωπ�.

E�ώ�υλλ�: N�έμ�ρι�ς 1992. H �ωτ�γρα�ία�γήκε στ� συν�ικιακ� �ωτ�γρα�εί� «Φωτ�-Kρ�ν�ς» �π�υ � N. Γ. Πεντ�ίκης �ωτ�γρά-�ι�ε τα έργα τ�υ μετά την περάτωσή τ�υς.Oταν την είδε η σύ�υγ�ς τ�υ έμεινε ά�ωνη,καταλα�αίν�ντας �τι � άντρας της δεν ήτανπια τ�υ κ�σμ�υ τ�ύτ�υ.

Yπεύθυν�ς «Eπτά Hμερών»:

BHΣ. ΣTAYPAKAΣ

O Nίκ�ς Γα�ριήλ στ� σπίτι τ�υ (Bασ. Oλγας 197) τ� 1984 (�ωτ.: Γιώργ�ς Π�ύπης).

N. Γ. Πεντ�ίκης, έναςασυνήθιστ�ς άνθρωπ�ς

H π�λυδιάστατη πρ�σωπικ�τητα τ�υ λ�γ�τέ�νη και �ωγρά��υ

«Aγωνί��μαι να συμπεριλά�ω ασήμαντεςλεπτ�μέρειες π�υ σημείωσα, γιατί μ�ν� έτσικαταλα�αίνω �τι μπ�ρεί να λά�ει κάπ�ια ε-ν�τητα η κ�μματιασμένη απ� τις καθημερι-νές αντι�άσεις ύπαρ!η».

«O Πεθαμέν�ς και η Aνάσταση»,Nίκ�ς Γα�ριήλ Πεντ�ίκης

ΠOΛYΠΛOKH, π�λύπλευρη και π�λυ-διάστατη η πρ�σωπικ�τητα τ�υ �ω-γρά��υ και λ�γ�τέ�νη Nίκ�υ Γα-�ριήλ Πεντ�ίκη σημάδεψε την πνευ-ματική �ωή της Θεσσαλ�νίκης απ�τ� 1935 έως τις μέρες μας. Bαθιά π�-τισμέν�ς απ� τις ρί�ες τ�υ τ�π�υτ�υ, γνώστης της τ�πι�γρα�ίας καιτης ιστ�ρίας, εμ�άθυνε με τ� �ει-μαρρώδη λ�γ� τ�υ την �ρθ�δ�%ηπαράδ�ση.

Eικ�νες και σύμ��λα π�υ εναλλάσ-σ�νται στις συγγρα�ικές και �ωγρα-�ικές τ�υ δημι�υργίες, �ανερών�υντην πρωτ�π�ριακή τ�υ σκέψη, τηναρ�αι�γνωσία, τη μελέτη τ�υ στ� �υ-�άντι�, τις επιδράσεις τ�υ απ� τη �υ-�αντινή αγι�γρα�ία, την αισι�δ�%ηκαι ελπιδ���ρα θεώρηση τ�υ ν�ήμα-τ�ς της �ωής. O Nίκ�ς Γα�ριήλ Πε-ντ�ίκης ταυτίστηκε με τη «μητέραΘεσσαλ�νίκη», αλλά γ�ητεύτηκε απ�τ� «ά�ρ�ν� θαύμα» τ�υ Aγί�υ Oρ�υς.

Oι δεκάδες επισκέψεις τ�υ στην Aθω-νική Π�λιτεία τρ���δ�τ�ύσαν τ�νπνευματικ� τ�υ κ�σμ�, τη �αθιά τ�υπίστη στην Oρθ�δ�%ία, π�υ εκ�ρά�ε-ται στ� συγγρα�ικ� και εικαστικ� τ�υέργ�. Aπ� τ�υς εκπρ�σώπ�υς τ�υ «ε-σωτερικ�ύ μ�ν�λ�γ�υ», στη �ώραμας, � Nίκ�ς Γα�ριήλ Πετ�ίκης ά�ησεκείμενα σ��ίας και μνήμης. T�πία,πρ�σωπα κι �ν�ματα έγιναν πε��γρα-�ήματα, π�ιήματα, λεπτές πινελιές κι� «Συνα%αριστής» πηγή έμπνευσης

π�υ πρ�σέδωσε στ�υς πίνακές τ�υ ά-πειρ�υς αριθμ�ύς, �ρώματα, σύμ��-λα και σ�ήματα. Tη διττή πρ�σωπικ�-τητα τ�υ Nίκ�υ Γα�ριήλ Πεντ�ίκη ε-πι�ειρ�ύν να πρ�σεγγίσ�υν �ι «EπτάHμέρες», τέσσερα �ρ�νια μετά τ�θάνατ� τ�υ.

Σ’ ένα εκτενές α�ιέρωμα π�υ επι-διώκει να α��υγκραστεί τ� συγγρα-�ικ� τ�υ έργ�. Nα ανι�νεύσει τη �ω-γρα�ική τ�υ και ακρ�θιγώς την ψη-�αρίθμηση. Nα κάνει ανάδραση στ�έργ� απ� τ�υς �μ�τε�ν�ύς τ�υ, �ω-

γρά��υς και λ�γ�τέ�νες. Nα απ�κα-λύψει την ευαίσθητη πτυ�ή της πρ�-σωπικ�τητάς τ�υ μέσα απ� την αλλη-λ�γρα�ία τ�υ. Nα �έρει στην επι�ά-νεια τις π�λιτικές τ�υ ανα�ητήσεις μ’ένα ανέκδ�τ� κείμεν�. Nα αντλήσειαπ� τ�υς ανθρώπ�υς π�υ τ�ν έ�ησανμύ�ιες πτυ�ές τ�υ �αρακτήρα τ�υ.Nα αναλύσει την πνευματικ�τητα καιτη θε�λ�γική τ�υ πρ�σέγγιση. Nα ε-πανα�έρει, γενικά, στη μνήμη τη δη-μι�υργική τ�υ π�ρεία. Ως ��ρ�ς τι-μής στην π�λη για την �π�ία, �πως έ-λεγε εί�ε «σαπίσει σκεπτ�μεν�ς».

«Aναπαύ�μαι ευτυ"ής στην ήσυ"η σιωπή,ακ�ύγ�ντας ��υ�ά �σα πρ�σωπα, �ν�ματα,τ�πία, παρ�υσιά�ει η ά�υσσ�ς της μνήμηςκαταλα�αίν�ντας μιαν άλλη "ρ�νική διάρ-κεια, π�υ μ�υ επι�άλλει να παραδε"θώ ως�ρθ�τερ� τ� λ�γικά εσ�αλμέν�, γιατί η στε-νή λ�γική δεν μπ�ρεί να καταλά�ει π�τέ τ�νμυστικ� συμ��λισμ� των αριθμών.

«Oμιλήματα» Nίκ�ς Γα�ριήλ Πεντ�ίκης

Eπιμέλεια α�ιερώματ�ς:

ΓI·TA MYPTΣI·TH

Σημείωση: Tα ανέκδ�τα κείμενα τ�υ N.Γ. Πεντ�ίκη (σελ. 8-9, 26-31) έ"�υν γρα-�εί απ� τ�ν συγγρα�έα στ� π�λυτ�νικ�σύστημα. Eδώ, για λ�γ�υς τε"νικ�ύς, εί-ναι στ� μ�ν�τ�νικ�. Zητ�ύμε την κατα-ν�ηση των αναγνωστών μας.

Page 2: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

Eπιμέλεια – σύντα�η �ρ�ν�λ�γί�υ:Γα�ριήλ Nικλάυ Πεντ�ίκης

1908: Γέννηση τ�υ Nίκ�υ Γα- ριήλ Πεντ�ίκη στη Θεσσαλ�νίκη.Παρασκευή 17/30 Oκτω ρί�υ.Στερν�παίδι τ�υ Γα ριήλ (γεν.1868) και της Mαίρης (γεν. 1879) έ-πειτα απ� τρεις κ�ρες: Xρυσ�ύλα(η μετέπειτα π�ιήτρια Zωή Kαρέλ-λη), Eλενίτσα και Kλειώ. Πλ�ύσιααστική �ικ�γένεια. Πατέρας �αρ-μακ�π�ι�ς, ίδρυσε τ� πρώτ� επι-στημ�νικ� �αρμακεί� της π�λης.Mητέρα διδασκάλισσα, ανέπτυ"εσημαντική κ�ινωνική δράση. Mέ-ν�υν στ� σπίτι πάνω απ� τ� �αρ-μακεί� (Eγνατίας 112, νυν 106).Aργ�τερα μετακ�μί��υν στην ιδι�-κτητη έπαυλη τ�υ πατέρα τ�υ,στην �δ� Mαυρ�κ�ρδάτ�υ 3 (κα-τεδα�ίστηκε στις αρ#ές της δεκα-ετίας τ�υ 1970).

1919: Πηγαίνει για πρώτη ��ράστ� σ#�λεί� στην έκτη δημ�τικ�ύστ� σ#�λεί� Στε�άν�υ N�ύκα· μέ-#ρι τ�τε διδασκ�ταν κατ’ �ίκ�ν.

1920–26: Παρακ�λ�υθεί τηνπρώτη τά"η τ�υ γυμνασί�υ στ� B΄Γυμνάσι� και τις υπ�λ�ιπες στ� A΄E"ατά"ι� Γυμνάσι� (διατηρητέ�κτίρι� επί της Bασ. Oλγας). Στενή�ιλία με συμμαθητή τ�υ KώσταΣαρρή, μετέπειτα γιατρ� ακτιν�-λ�γ�, π�υ θα διαρκέσει �λ�κληρη�ωή.

1921: Oικ�γενειακ� τα"ίδι στ�Bελιγράδι, στη B�υδαπέστη καιστη Bιέννη.

1922: Γρά�ει μια Παγκ�σμια Γε-ωγρα�ία π�υ εγκρίνεται απ� τ� υ-π�υργεί� Παιδείας. H έγκριση α-νακαλείται �ταν διαπιστώνεται ηηλικία τ�υ συγγρα�έα. Γρά�ειτ�υς πρώτ�υς τ�υ στί#�υς, επη-ρεασμέν�ς απ� τ� δημ�τικ� τρα-γ�ύδι.

1925: Oικ�γενειακ� τα"ίδι στηΣερ ία και στην Aυστρία.

1926: Παίρνει τ� Aπ�λυτήρι� Γυ-μνασί�υ ( αθμ�ς: Kαλώς). Aνα#ω-ρεί για σπ�υδές Oπτικής και Φαρ-μακευτικής στ� Παρίσι. Γνωριμίαμε Ψυ#άρη.

1927: 27 Φε ρ�υαρί�υ: Θάνατ�ςτ�υ πατέρα. O NΓΠ τ�ν πληρ���-ρείται μ�ν�ν �ταν επιστρέ�ει γιατις θερινές διακ�πές. Aρ#ί��υν �ι-κ�ν�μικές δυσ#έρειες για την �ι-κ�γένεια. O NΓΠ συνε#ί�ει τιςσπ�υδές τ�υ στ� Παρίσι ώς τ� τέ-λ�ς της ακαδημαϊκής #ρ�νιάς.Παίρνει πτυ#ί� �υσι�λ�γίας �πτι-κής.

1928–29: Mετεγγρά�εται στ�Πανεπιστήμι� τ�υ Στρασ �ύργ�υ�π�υ σπ�υδά�ει Φαρμακευτική καιB�τανική. Παίρνει τ� πτυ#ί� με αθμ� Λίαν Kαλώς (Assez Bien).Π�λλές απ� τις εμπειρίες και τα ιώματα αυτής της διετίας μετ�υ-σιών�νται στ� πρώτ� τ�υ μυθιστ�-ρημα «Aντρέας Δημακ�ύδης (έναςνέ�ς μ�νά#�ς)», (1935).

1930: H �ικ�ν�μική κατάσταση

της �ικ�γένειας επιδεινώνεταισταθερά. Eπειτα απ� λίγα #ρ�νιααναγκά��νται να εγκαταλείψ�υντ� πατρικ� σπίτι και να εγκαταστα-θ�ύν στην �δ� Λυσιμά#�υ 2. Δια-δέ#εται επίσημα τ�ν πατέρα τ�υστ� �αρμακεί�, τ� �π�ί� για μίαεικ�σαετία θα απ�τελέσει τ� κατ’ε"�#ήν λ�γ�τε#νικ� στέκι και �υ-τώρι� λ�γ�τε#νών της νεώτερηςγενιάς.

1931: Γνωριμία με Στρατή Δ�ύ-κα. H αδιάπτωτη �ιλία τ�υς απ�τυ-πώνεται στ� κείμεν� «T� Bασιλ�-π�υλ� π�υ δεν λέπει �ύτε ακ�ύ-ει» (περι�δικ� «K�#λίας», 1947)και τ�ν πίνακα «Θάνατ�ς Iδ�μενέ-ως» (τέμπερα, 1983) π�υ � NΓΠ�ωγρά�ισε �ταν πληρ���ρήθηκετ� θάνατ� τ�υ Δ�ύκα.

1933: N�σηλεύεται στ� Σανατ�-ρι� Aσ εστ�#ωρί�υ για πρ��υμα-

τίωση. Eπισκέπτεται τ� Aγι�νOρ�ς για πρώτη ��ρά. Mέ#ρι τ�τέλ�ς της �ωής τ�υ θα τ� επισκε-�θεί 94 ��ρές. Aρ#ί�ει να �ωγρα-�ί�ει.

1934: Γρά�ει τ� μυθιστ�ρημα«Aντρέας Δημακ�ύδης (ένας νέ�ςμ�νά#�ς)» π�υ θα εκδ�θεί την ε-π�μενη #ρ�νιά με τ� ψευδώνυμ�:Σταυράκι�ς K�σμάς.

1935: Δημ�σιεύεται στ� περι�δι-κ� «T� 3� Mάτι» τ� π�ίημα «H Γυ-ναίκα π�υ πρ�π�νείται στ� κ�λύ-μπημα». Δημ�σιεύ�νται πε��γρα-�ήματα στ� περι�δικ� «Mακεδ�νι-κές Hμέρες» και σε τ�πικές ε�η-μερίδες. Mετα�ρά�ει μα�ί με τηZωή Kαρέλλη μια διάλε"η τ�υX�υάν Γκρις για «T� 3� Mάτι». Mε-τα�ρά�ει απ�σπασμα απ� τ� μυθι-στ�ρημα τ�υ E. Dujardin «Oι δά�-νες κ�πηκαν». Aυτ�κτ�νεί � ε"ά-

δελ��ς τ�υ Mιλτιάδης ΣαράντηΠεντ�ίκης.

1936: Δημ�σιεύ�νται πε��γρα-�ήματά τ�υ στ� περι�δικ� «T� 3�Mάτι». Σε δημ�σίευμα τ�ν μήναI�ύλι� εμ�ανί�εται για τελευταία��ρά τ� ψευδώνυμ� Σταυράκι�ςK�σμάς π�υ #ρησιμ�π�ι�ύσε μέ-#ρι τώρα. Γνωριμία και �ιλία μεΓιώργ� Σαραντάρη.

1937: Δημ�σιεύεται στ� περι�δι-κ� «Mακεδ�νικές Hμέρες» τ� πε-��γρά�ημα «O M�υγκ�ς κι � π�ιη-τής».

1938: Γρά�ει τ� μυθιστ�ρημα «OΠεθαμέν�ς και η Aνάσταση». Δη-μ�σιεύεται απ�σπασμα στ� περι�-δικ� «Mακεδ�νικές Hμέρες».

1941: Eπιστρατεύεται ως αγύ-μναστ�ς. Eκπαιδεύεται στ� Λη-γ�υρι� της Aργ�λίδας. Πριν πρ�-

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 3Συνέ�εια στην 4η σελίδα

Xρ�ν�λ�γι� N. Γ. Πεντ ίκη

«Θεσσαλνίκη, �πισθεν κατικιών». Aκυαρέλλα, 1949. Συλλγή Γ. N. Πεντ�ίκη (!ωτ.: Φ. Σαρρή / ΦAOΣ).

Page 3: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

λά ει να τελειώσει τη ασική εκ-παίδευση, υπ�γρά�εται η συνθη-κ�λ�γηση με τ�υς Γερμαν�ύς.Aπ� την εμπειρία αυτή πρ�έρ#εταιτ� π�ίημα «Συμ άν» (1944). Δημ�-σιεύεται τ� πε��γρά�ημα «Aγρύ-πνια» (γραμμέν� τ� 1939).

1943: Θάνατ�ς της γιαγιάς τ�υEλένης Iωαννίδ�υ (29 Mαΐ�υ). Tηναλλά�ει και την ντύνει � ίδι�ς �NΠΓ. Eμπειρία καθ�ριστική για τημετέπειτα ε"έλι"ή τ�υ. T�ν Σε-πτέμ ρι�–N�έμ ρι� γρά�ει τη σει-ρά π�ιημάτων «Eικ�νες» π�υ θαεκδ�θ�ύν την επ�μενη #ρ�νιά.Eγγρά�εται στ� K�μμ�υνιστικ�K�μμα.

1944: Πρώτη έκδ�ση τ�υ μυθι-στ�ρήματ�ς «O Πεθαμέν�ς και ηAνάσταση». Tη διακ�σμηση τ�υ ι- λί�υ έκανε � �ωγρά��ς Σπύρ�ςΠαπαλ�υκάς. Πρώτη έκδ�ση τηςπ�ιητικής συλλ�γής «Eικ�νες».Γρά�ει τ� π�ίημα «Συμ άν». Πα-ρ�υσιά�ει για πρώτη ��ρά �ωγρα-�ική τ�υ εργασία μα�ί με άλλ�υςΘεσσαλ�νικείς καλλιτέ#νες στ�ανθ�πωλεί� Eυρυ ιάδη Kωνστα-ντινίδη.

1945: Δημ�σιεύ�νται πε��γρα-�ήματά τ�υ στ� περι�δικ� «Φιλ�-λ�γικά Xρ�νικά». Kυκλ���ρεί τ�πρώτ� τεύ#�ς τ�υ περι�δικ�ύ«K�#λίας» τ�υ �π�ί�υ � NΓΠ απ�-τελεί ασικ� συνεργάτη. Aπ� τ�1945 ώς τ� 1948 � NΓΠ θα δημ�σι-εύσει εκεί σ#έδια, πρωτ�τυπα πε-��γρα�ήματα, τε#ν�κριτικά σημει-ώματα, ατ�μικές και συλλ�γικέςμετα�ράσεις. Tα"ίδι στην Aθήναμε πλ�ί� απ� Eπανωμή �π�υ �τά-νει ύστερα απ� διήμερη πε��π�-ρία.

1946: Δημ�σιεύεται στ� περι�δι-κ� «Φιλ�λ�γικά Xρ�νικά» τ� π�ίη-μα «Πάνω στα άσανα π�υ επι άλ-λει � άνθρωπ�ς στ�ν άνθρωπ�».Συ#νά τα"ίδια στην Aθήνα. Γρά�ειτ� πε��γρά�ημα «Iωνάς Nε�π�υ-λ�ς ή κάπως έτσι». Δημ�σιεύεταιστ�ν «K�#λία» μετά�ραση π�ιη-μάτων τ�υ Oσί�υ Συμεών τ�υ Nέ-�υ Θε�λ�γ�υ και τ�υ απ�σπάσμα-τ�ς «Mά#η στη T�ι ρίτ�η Kλεισ�ύ-ρα» της έμμετρης Xρ�ν�γρα�ίαςτ�υ E�ραίμ, καθώς και �μαδικέςμετα�ράσεις απ�σπασμάτων τ�υT�έιμς T��ις και τ�υ Mι#αήλ Ψελ-λ�ύ. Aναγκά�εται να συνεταιριστείστ� �αρμακεί� επειδή εί#ε "εκά-μει �λη την πραμάτεια τ�υ κατά τ�διάστημα της Kατ�#ής.

1947: Δημ�σιεύει τε#ν�κριτικάσημειώματα στην ε�ημερίδα «T�Φύλλ� τ�υ Λα�ύ», πε��γρα�ήματαστ�ν «K�#λία» και στην ε�ημερίδα«H Δευτέρα». Δημ�σιεύεται η με-λέτη τ�υ «O �ωγρά��ς Σπύρ�ςΠαπαλ�υκάς» στ� περι�δικ� «OAιώνας μας», π�υ θα κυκλ���ρή-σει ως ανάτυπ� την επ�μενη #ρ�-νιά. Δημ�σιεύεται στ�ν «K�#λία» ημετά�ραση τ�υ «Iγγιτ�υρ ή η τρέ-λα τ�υ Eλ εν�ν» τ�υ Mαλαρμέ.

1948: Γάμ�ς με τη Nίκη Λα�αρί-δ�υ (γεν. 1920). Δημ�σιεύεται στ�περι�δικ� «O Aιώνας μας» η μελέ-τη τ�υ για τ�ν Nίκ� Xατ�ηκυριά-κ�–Γκίκα και κυκλ���ρεί ως ανά-τυπ�.

1949: Γρά�ει την «Πραγματ�-γνωσία» (κείμεν� σε συνέ#εια)π�υ δημ�σιεύεται στ� περι�δικ�«M�ρ�ές» απ� τ�ν I�ύνι� τ�υ1949 ώς τ�ν Mάρτι� τ�υ 1950. Hσυγγρα�ή τ�υ κειμέν�υ �λ�κλη-ρώνεται τ�ν Δεκέμ ρι� τ�υ 1949.Eγκαταλείπει τα λάδια και �ωγρα-�ί�ει μ�ν� τέμπερες.

1950: Πρώτη έκδ�ση της «Πραγ-ματ�γνωσίας» με σ#έδι� ε"ω�ύλ-λ�υ τ�υ �ωγρά��υ Γιάννη Σ �ρώ-ν�υ. Kυκλ���ρεί τ� ι λί� «TαBυ�αντινά Mνημεία της Θεσσαλ�-νίκης» τ�υ Bασίλη Δεδ�ύση (διευ-θυντή τ�υ περι�δικ�ύ «M�ρ�ές»)π�υ ασί�εται στις "εναγήσεις τ�υNΓΠ. Δημ�σιεύεται στις «M�ρ-�ές» τ� π�ίημα «Mετά τ�ν ύπν�».Στα επ�μενα τρία #ρ�νια θα δημ�-

σιευθ�ύν συν�λικά δέκα π�ιήμα-τα, μετα"ύ των �π�ίων τα «Συμ- άν», «O Nικ�τσάρας», «O Bατά-τ�ης Aυτ�κράτωρ της Nικαίας στ�Σταυρ� Xαλκιδικής» και «AτένισηΘησαυρ�ύ».

1951: Aτ�μική έκθεση �ωγρα�ι-κής στ� Eμπ�ρικ� και Bι�μη#ανικ�Eπιμελητήρι� Θεσσαλ�νίκης. Mετις πενι#ρές εισπρά"εις της έκθε-σης παραθερί�ει με τη σύ�υγ� τ�υστη Nέα Σκιώνη Xαλκιδικής. Eντυ-πώσεις και εμπειρίες απ� τ�ν πα-ραθερισμ� αυτ�ν δια�αίν�νταιστ� «Mυθιστ�ρημα της KυρίαςEρσης». Διάλε"η «Περί Kασσάν-δρας».

1952: T�υ απ�νέμεται η γαλλικήτιμητική διάκριση Palmes d’Officier d’ Academie. Aρ#ί�ει τη

συγγρα�ή τ�υ μυθιστ�ρήματ�ς«H Aρ#ιτεκτ�νική της Σκ�ρπιαςZωής» π�υ θα �λ�κληρωθεί την ε-π�μενη #ρ�νιά. Mα�ί με τ�ν �ίλ�τ�υ �ωγρά�� Γιώργ� Παραλή μέ-ν�υν ενάμιση μήνα στ� Aγι�νOρ�ς �ωγρα�ί��ντας. Aτ�μικήEκθεση στ� Γαλλικ� Iνστιτ�ύτ�Θεσσαλ�νίκης. Γέννηση τ�υ γι�υτ�υ Γα ριήλ.

1953: Δημ�σιεύει στ� περι�δικ�«M�ρ�ές» τα πε��γρα�ήματα«N�σταλγία τ�υ Kαλ�καιρι�ύ», «HΠρώτη πύκνωση», «Πύκνωση στ�πρ�σωπ�», απ�σπάσματα τηςπρώτης μ�ρ�ής τ�υ «Mυθιστ�ρή-ματ�ς της Kυρίας Eρσης». Aρ#ί�εινα εργά�εται στην ελ ετική εται-ρία �αρμάκων Geigy SA, ως σύμ- �υλ�ς πρ�ώθησης πρ�ϊ�ντων. Hυπαλληλική τ�υ εργασία συνεπά-γεται συ#νά τα"ίδια και περι�δείεςανά την B�ρει� Eλλάδα. Mετακ�-μί�ει απ� την �δ� Λυσιμά#�υ 2στην Kαλαμαριά και μετά λίγ�υςμήνες στην �δ� Λα#ανά 57, στ�Συν�ικισμ� Δ�"ης.

1955: Aντιγρά�ει, δι�ρθώνει καιτακτ�π�ιεί την πρώτη γρα�ή της«Aρ#ιτεκτ�νικής της Σκ�ρπιαςZωής». Δημ�σιεύεται απ�σπασμαστ� περι�δικ� «Σημερινά Γράμμα-τα».

1958: Θάνατ�ς της μητέρας (5Mαΐ�υ). Kυκλ���ρεί τ� περι�δικ�«Διαγώνι�ς» τ�υ Nτίν�υ Xριστια-ν�π�υλ�υ, π�υ συ#νά θα δημ�σι-εύσει συνεργασίες τ�υ NΓΠ. Πρώ-τη ατ�μική έκθεση στην Aθήνα(γκαλερί «Zυγ�ς»). H #ρ�νιά απ�-τελεί καμπή στ� �ωγρα�ικ� τ�υέργ�: � NΓΠ εγκαταλείπει �ριστικάτα λάδια και α�ιερώνεται στην τέ-μπερα. Σε ανάτυπ� της «Διαγωνί-�υ» κυκλ���ρεί η παρ�υσίαση τ�υ

Συνέ�εια απ� την 3η σελίδα

4 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

O πατέρας τυ N. Γ. Πεντ�ίκη, Γα�ριήλ Πεντ�ίκης, σε !ω-τγρα!ία τυ 1885.

H μητέρα τυ N. Γ. Πεντ�ίκη, Mαίρη Πεντ�ίκη, τ γένςIωαννίδυ.

T πατρικ� σπίτι στην δ� Mαυρκρδάτυ 3 (!ωτ.: N. Γ. Πεντ�ίκη, γύρω στα1968).

Page 4: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

Συνέ�εια στην 6η σελίδα

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 5

«Στα 1946, �ταν συ�νκατέ�αιναστην Aθήνα», σημειώνει N. Γ. Πε-ντ�ίκης.

Eκδρμή με τησύ�υγ� τυ Nίκη, στ δάσςKυρί τ 1949.Tη στάση τυ N. Γ. Πεντ�ί-κη υπαγ�ρευσεη επιθυμία τυνα απτυπωθείστη !ωτγρα!ίατ σακκίδι� τυ.Πρ�κειται για τ «σακκίδιστρατιωτικ� εγγλέ�ικ» πυ �ρίσκεταιστα εγκατάλι-πα τυ IωάννηKνίτελλη.

Mάις 1958. Γκαλερί Zυγ�ς. Πρώτη ατμική έκθεση στην Aθήνα. O N. Γ. Πεντ�ίκης κυ�εντιά�ει με τν Aλέκ Kντ�πυ-λ, τν Kλέαρ� Λυκ�πυλ και τν Παύλ M�σ�. Πίσω απ� τν M�σ� διακρίνεται πίνακας «O Bασιλιάς Aμύντας».

�ωγρα�ικ�ύ έργ�υ τ�υ NΓΠ απ�τ�ν Hλία Πετρ�π�υλ� ( ΄ έκδ�ση:1980). Mετακ�μί�ει σε ιδι�κτητ�διαμέρισμα στην �δ� Kρήτης 47(παλαιά αρίθμηση 53).

1959: Δημ�σιεύ�νται στη «Δια-γώνι�» τα πε��γρα�ήματα «B�ρ�-�ρύνη ή η κυρία Mαριγώ» και«E�υγε στις 8.10΄ μ.μ.» (α�ιερωμέ-ν� στ�ν Nίκ� Kα#τίτση). Eπαγγελ-ματικ� τα"ίδι στην Eλ ετία. Π�υλάτ� �αρμακεί� και απ�δεσμευμέ-ν�ς ε"ακ�λ�υθεί να εργά�εταιστην Geigy SA ως επιστημ�νικ�ςσυνεργάτης.

1960: Συμμετέ#ει σε �μαδική έκ-θεση 7 �ωγρά�ων της Θεσσαλ�νί-κης στην «Tέ#νη». Δημ�σιεύεταιστ� περι�δικ� «Eνδ�#ώρα» τ� πε-��γρά�ημα «Aπ�σπασμα σε τρειςΣυνέ#ειες», γραμμέν� στα τέλητης δεκαετίας τ�υ ’40. T� κείμεν�αυτ�, με τίτλ� «Eγκατάλ�ιπα Iωάν-ν�υ Kνίτελλη» θα κυκλ���ρήσειμεταθανατίως τ� 1994 σε πειρατι-κή έκδ�ση. Παραθερί�ει στ�ν Aγι�Nικ�λα� Xαλκιδικής. Eπαγγελματι-κ� τα"ίδι στην Eλ ετία. Γρά�ει μέ-σα σε 40 ημέρες την εν�τητα τωνπ�ιημάτων «Aνακ�μιδή».

1961: Στ� Λεύκωμα τ�υ «Zυγ�ύ»συμπεριλαμ άν�νται 3 πίνακεςτ�υ NΓΠ. Δημ�σιεύεται τ� κείμεν�«Eσωτερική Kατάθεση περί τ�υπ�ιητ�ύ Γιώργ�υ Σε�έρη» στ�ν«Tιμητικ� τ�μ� για τα 30 #ρ�νιατης “Στρ��ής”». Δημ�σιεύεταιστη «Διαγώνι�» η π�ιητική συλλ�-γή «Aνακ�μιδή» π�υ κυκλ���ρείκαι ως ανάτυπ� με ε"ώ�υλλ� τ�υσυγγρα�έα.

1963: Πρώτη έκδ�ση τ�υ μυθι-στ�ρήματ�ς «H Aρ#ιτεκτ�νική τηςΣκ�ρπιας Zωής».

1964: Δι�ρθώνει και τακτ�π�ιείτην πρώτη γρα�ή τ�υ «Mυθιστ�-ρήματ�ς της Eρσης». Παραθερι-σμ�ς στη Λήμν�. Διάλε"η «ΠερίΛήμν�υ» στη Θεσσαλ�νίκη τ�νMάρτι� της επ�μενης #ρ�νιάς,π�υ δημ�σιεύθηκε μετά στ� πε-ρι�δικ� «Tα#υδρ�μ�ς». Zωγρα�ί-�ει δέκα πίνακες π�υ με ισάριθ-μ�υς τ�υ Γιώργ�υ Mαν�υσάκη θακ�σμήσ�υν τ� Hμερ�λ�γι� 1966της AΓET Oλυμπ�ς–Hρακλής.

1965: Mετακ�μί�ει στη Bασ.Oλγας 197 (παλαιά αρίθμηση 223)

�π�υ θα �ήσει ώς τ� θάνατ� τ�υ.Aπ� τ�ν Σεπτέμ ρι� ώς τ�ν Iαν�υ-άρι� τ�υ 1996, γρά�ει τις «Σημει-ώσεις Eκατ� Hμερών». Συμμετέ#ειστην 8η Πανελλήνια Eκθεση.

1966: Πρ� άλλεται στη Γαλλία ητηλε�πτική παραγωγή ORTF/JeanMarie Drot, «Salonique ou la foimystique», στην �π�ία συνεργά-

στηκε � NΓΠ. Oι «Σημειώσεις Eκα-τ� Hμερών» δημ�σιεύ�νται στ�περι�δικ� «Iωλκ�ς» σε συνέ#ειεςαπ� τ�ν I�ύνι� ώς τ�ν Aπρίλι� τηςεπ�μενης #ρ�νιάς. Συμμετέ#ειστην �μαδική έκθεση �ωγρά�ωντης Θεσσαλ�νίκης στην «Tέ#νη».Δημ�σιεύεται η μελέτη τ�υ «O K�-σμ�ς των Bυ�αντινών». Πρώτη έκ-

δ�ση τ�υ «Mυθιστ�ρήματ�ς τηςKυρίας Eρσης».

1967: Στις αρ#ές της #ρ�νιάς �-λ�κληρώνει τ� �δ�ιπ�ρικ� «Ψιλήή Περισπωμένη». Δημ�σιεύεταιστ�ν «Tα#υδρ�μ�» η μελέτη τ�υΓιώργ�υ Σε�έρη «Oι Ωρες της Kυ-ρίας Eρσης». Συμμετέ#ει στην 9ηΠανελλήνια Eκθεση. Xρ�νιά �ρ�-σημ� στη �ωή τ�υ NΓΠ: μετά τηνεπιστρ��ή απ� παραθερισμ� στ�Σταυρ� Xαλκιδικής, αισθάνεται«νεκρ�ς εν τω κ�σμω». Aρ#ί�ειτην καθημερινή ενασ#�ληση μετ�ν «Συνα"αριστή» τ�υ Aγί�υ Nι-κ�δήμ�υ τ�υ Aγι�ρείτη π�υ θα ε-"ακ�λ�υθήσει μέ#ρι την τελευταίαμέρα της �ωής τ�υ. E�ε"ής, η κα-θημερινή αυτή ενασ#�ληση θα �-δηγήσει στη σύντα"η μιας «Mι-κρής» και μιας «Mεγάλης Περίλη-ψης» και θα απ�τελέσει τ�ν ά"�νατης συγγρα�ικής και �ωγρα�ικήςτ�υ έκ�ρασης. Aρ#ί�ει να #ρησι-μ�π�ιεί ραπιντ�γρά��. Διάλε"ηστην Kα άλα, με τίτλ� «Ω�ελήμα-τα απ� τ�ν Συνα"αριστή». Δημ�σι-εύεται στη «Διαγώνι�» τ� κείμεν�«O π�λυ �ταν�ς Πεντ�ίκης» τ�υN.Δ. Kαρ�ύ��υ.

1968: Θάνατ�ς Kώστα Σαρρή. ONΓΠ τ�ν �ωγρα�ί�ει ωσάν στρ�υ-θί�. Φιλ�τε#νεί μνημ�συνη επι-γρα�ή. Δημ�σιεύεται τ� κείμεν�«Aθως, η δεύτερη παν�πλία». Διά-λε"η στην Kα άλα.

1969: Παραιτείται απ� την εται-ρία Geigy SA και συντα"ι�δ�τείταιαπ� τ� TΣAY. Aπρίλι�ς: Παρ�υσία-ση τρ�π�υ εργασίας και ανέκδ�-της δ�υλειάς σε εκδήλωση τ�υIνστιτ�ύτ�υ Γκαίτε στην Aθήνα.Πρ�λ�γισε � καθ. Γ. Π. Σα ίδης.T� έργ� τ�υ αρ#ί�ει να γίνεται ευ-

Page 5: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

ρύτερα γνωστ�. Διαλέ"εις σε Θεσ-σαλ�νίκη, ?άνθη, Kα άλα. Zωγρα-�ί�ει κατά παραγγελία τ�υ Γιώρ-γ�υ Σε�έρη τ�ν πίνακα «Iωνάς καιK�λ�κύνθη».

1970: Πρώτη έκδ�ση τ�υ «Mητέ-ρα Θεσσαλ�νίκη». Πρώτη έκδ�σητης συλλ�γής κειμένων θεώρησης«Πρ�ς Eκκλησιασμ�ν». Πρώτη έκ-δ�ση της συλλ�γής πε��γρα�ημά-των (1936–1968) «Συν�δεία». Δεύ-τερη έκδ�ση τ�υ «O Πεθαμέν�ςκαι η Aνάσταση». Tα"ίδι στην Kύ-πρ� �π�υ συμμετέ#ει στην Aντι-πρ�σωπευτική Eκθεση EλληνικήςZωγρα�ικής.

1971: Δημ�σιεύεται στ� περι�δι-κ� «Nέα Π�ρεία» η μελέτη «Πρ�-σπάθεια εντ�πισης της υ�αντινήςτέ#νης στ� σήμερα», τ� πε��γρά-�ημα «H K�πέλα στ� σταθμ�», καιτ� κείμεν� τ�υ Στρατή Δ�ύκα«Πρ��ράσεις απ’ τ� πρ�σωπ� τ�υNΓΠ». Συμμετέ#ει στην έκθεση�ωγρα�ικής Greek Art Today στ�Λ�νδίν�. Kυκλ���ρεί η «Bι λι�-γρα�ία N.Γ. Πεντ�ίκη» (1935–1971)της Σ��ίας Σκ�πετέα. T�υ απ�νέ-μεται � Aργυρ�ύς Σταυρ�ς τ�υTάγματ�ς τ�υ Φ�ίνικ�ς. H AΘΠ �Oικ�υμενικ�ς Πατριάρ#ης Aθηνα-γ�ρας τ�υ απ�νέμει τ� ���ίκι�τ�υ Mεγάλ�υ Aρ#�ντ�ς Mυρεψ�ύτης τ�υ Xριστ�ύ Mεγάλης Eκκλη-σίας.

1972: Πρώτη έκδ�ση τ�υ «Oμι-λήματα» (περιλαμ άνει κείμενατ�υ 1938, 1939 και μεταγενέστε-ρα). Aρ#ί�ει τακτική συνεργασίαμε τ� περι�δικ� «Eυθύνη». Zω-γρα�ί�ει επί παραγγελία έ"ι πίνα-κες π�υ τυπών�νται σε π�λλαπλάκαι διακ�σμ�ύν τα δωμάτια τ�υ"εν�δ�#εί�υ Mακεδ�νία Παλλάς.

1973: Πρώτη έκδ�ση τ�υ «Σημει-ώσεις Eκατ� Hμερών». Συμμετέ#ειστην �μαδική έκθεση �ωγρα�ικήςστην Eλλην�αμερικανική Eνωση.H μελέτη τ�υ για τ�ν Xατ�ηκυριά-κ�–Γκίκα αναδημ�σιεύεται στ�ντιμητικ� τ�μ� «H τέ#νη τ�υ N. Xα-τ�ηκυριάκ�υ–Γκίκα». Aυτ�τελήςέκδ�ση της μελέτης τ�υ Γιώργ�υΣε�έρη «Oι Ωρες της KυρίαςEρσης». Δημ�σιεύεται στ� «Nε�-ελληνικ� Λ�γ�» η διάλε"η «Eναςκαλ�ς περίπατ�ς» και κυκλ���ρείως ανάτυπ� με ε"ώ�υλλ� τ�υ συγ-γρα�έα.

1974: Aπ� 1ης Iαν�υαρί�υ, τ�υπαρέ#εται ισ� ια μηνιαία τιμητικήσύντα"η. Πρώτη έκδ�ση τ�υ«Aρ#εί�ν (Bι λί�ν έρωτ�ς, ήτ�ιτης αγάπης π�υ #αρί�ει ως �ως �ι-κ�υμενικ� � Kύρι�ς)». Δημ�σιεύε-ται στην «Eυθύνη» τ� κείμεν�«Γύρω απ� μια �ωγρα�ιά». Zωγρα-�ί�ει τ�ν πίνακα «Hγέτης και Πύρ-γ�ς» π�υ παριστάνει τ�ν Kωνστα-ντίν� Kαραμανλή μπρ�στά στ�νΛευκ� Πύργ�.

1975: Συμμετέ#ει στην Πανελλή-νια Kαλλιτε#νική Eκθεση. Συνερ-γασία τ�υ δημ�σιεύεται στ�ν τ�μ�«Mνήμη K�ντ�γλ�υ». Συμμετέ#ειστην �μαδική έκθεση 12 Θεσσαλ�-νικέων �ωγρά�ων π�υ δι�ργάνω-σε η «Tέ#νη» και περι�δευσε στηB�ρεια Eλλάδα. Γρά�ει τ� πε��-γρά�ημα «Mην N�έμ ρι�ς», επε-

"εργασία τ�υ ανέκδ�τ�υ κειμέν�υ«Πλίνθ�ι, κέραμ�ι και "ύλα» μέσωτ�υ Συνα"αριστή. Tμήμα τ�υ δη-μ�σιεύεται στην ε�ημερίδα «TαNέα». Δημ�σιεύ�νται στην «Eυθύ-νη» τα κείμενα «η Π�ρτ�καλλέ-νια», «Σε ε"αλλαγή», «Δωδεκαή-μερ� Σ#�λι�» και «Γαλά�ια Φρά�υ-λα».

1976: Aτ�μική έκθεση στην γκα-λερί «Kρεωνίδη» στην Aθήνα.Γρά�ει τα πε��γρα�ήματα «MιαΠτήση» και «Eπέτει�ς». Διάλε"ηστην Eταιρία Σπ�υδών Mωραΐτη«Yπ�συνειδήτ�υ κλίμα" και σ�υρ-ρεαλισμ�ς». Συμμετέ#ει στ� Διε-θνές Συνέδρι� Bυ�αντινών Σπ�υ-δών με την ανακ�ίνωση «Mυστικι-στικές Aπ�ψεις πάνω στην τ�ι#�-π�ιία των Eκκλησιών της Aρτας».

1977: Δεύτερη έκδ�ση τ�υ μυθι-στ�ρήματ�ς «Aντρέας Δημακ�ύ-δης» μα�ί με άλλα κείμενα π�υ τιτ-λ���ρ�ύνται «Mαρτυρίες #αμ�ύκαι δεύτερης παν�πλίας». Δεύτε-ρη έκδ�ση της «Πραγματ�γνω-σίας» μα�ί με 7 μεταγενέστερα«κείμενα γεωγρα�ίας μυθ�πλα-στικής». Γρά�ει τα πε�ά «Φαεινήκαι Nικ�δημ�ς» και «Eρωτηίδα»π�υ δημ�σιεύ�νται στην «Eυθύ-νη». Γέννηση της εγγ�νής τ�υEλισά ετ–Mαρίας.

1978: ?ανακ�ιτά�ει και δι�ρθώ-νει την «Aρ#ιτεκτ�νική της Σκ�ρ-πιας Zωής» εν �ψει της δεύτερηςέκδ�σής της π�υ κυκλ���ρεί ε-ντ�ς τ�υ έτ�υς μα�ί με μεταγενέ-στερα κείμενα. Mετα"ύ αυτώνπρωτ�δημ�σιεύεται τ� διήγημα«H κυρά Θαλασσινή». Δεύτερη έκ-δ�ση τ�υ «Mυθιστ�ρήματ�ς» τηςKυρίας Eρσης». Δεύτερη έκδ�ση

τ�υ «Mητέρα Θεσσαλ�νίκη». Aτ�-μικές εκθέσεις στη «Mικρή Στ�άTέ#νης» και στη «Mικρή Πινακ�-θήκη της Διαγωνί�υ» στη Θεσσα-λ�νίκη. Συνέντευ"η στ� περι�δικ�«Δια ά�ω» με τίτλ� «Π�τέ δε θαγίνω λ�γ�τέ#νης».

1979: Γρά�ει τα πε�ά «Hμέρεςτ�υ Πάσ#α», «Nέκρωση και Zωή»,«Kινητά και Aκίνητα», «Σκην�γρα-�ία ημερ�μηνίας τακτής» και «Mιααπεικ�νιση» π�υ θα δημ�σιευθ�ύντην επ�μενη #ρ�νιά. Δημ�σιεύ�-νται τα κείμενα «Mέρες ε�τά» και«Διπλές #αρακιές». Συμμετέ#ει σε�μαδική έκθεση στην Γκαλερί«Πανσέλην�ς» Θεσσαλ�νίκη. Aγ�-ρά ε"�#ικής κατ�ικίας στ� #ωρι�Aγι�ς Aντώνι�ς π�υ θα τ�υς �ιλ�-"ενήσει τακτικά την επ�μενη δε-καετία.

1980: Πρώτη έκδ�ση της συλλ�-γής «Παλαι�τερα Π�ιήματα καιNεώτερα Πε�ά» π�υ συμπεριλαμ- άνει τα π�ιήματα της συλλ�γής«Eικ�νες», κείμενα τ�υ «K�-#λία» και τα πε�ά της πρ�ηγ�ύμε-νης #ρ�νιάς. Eκθεση της �ωγρα�ι-κής δ�υλειάς τ�υ απ� κ�ιν�ύ μετη δ�υλειά τ�υ μαθητή τ�υ, Γιάν-νη Mενεσίδη. Kυκλ���ρεί η ελλη-νική μετά�ραση τ�υ ι λί�υ τ�υJacques Lacarriere «T� ελληνικ�καλ�καίρι», �π�υ υπάρ#ει εκτενήςανα��ρά στ�ν NΓΠ.

1981: Tα"ίδι και παραμ�νή 5 ε- δ�μάδων στην Aυστραλία έπειτααπ� πρ�σκληση τ�υ Aρ#ιεπισκ�-π�υ Στυλιαν�ύ. Δημ�σιεύεται στ�περι�δικ� «Δραμινά Xρ�νικά» τ�πε��γρά�ημα «Π�λεως και N�μ�ύΔράμας Παραμυθία». Συμμετέ#ειστ� A΄ Συμπ�σι� Π�ίησης στην Πά-

τρα, �π�υ δια ά�ει τ� κείμεν�«Γλώσσα, γράμματα και αριθμ�ί».Γρά�ει τ� κείμεν� «Kύπρι�ςEκκλησιασμ�ς». Γρά�ει τη μελέτη«Aριθμητικές και άλλες ε"ισώσειςστ� διήγημα “Φλώρα ή Λαύρα” τ�υΠαπαδιαμάντη» για τ�ν τιμητικ�τ�μ� «Φώτα Oλ��ωτα».

1982: Aτ�μική έκθεση �ωγρα�ι-κής στην γκαλερί «K�#λίας» στηΘεσσαλ�νίκη. Tρίτη έκδ�ση τ�υ«O πεθαμέν�ς και η ανάσταση» μεε"ώ�υλλ� και �πισθ��υλλ� τ�υσυγγρα�έα. Γρά�ει πάντα με ά-ση τ�ν Συνα"αριστή τα κείμενα«Mνήμης Eπίσκεψη» και «Yδάτωνυπερεκ#είλιση». Eπανέκδ�ση τ�υπε��γρα�ήματ�ς «B�ρ��ρύνη ή ηκυρία Mαριγώ». Kυκλ���ρεί � τ�-μ�ς Modern Greek Poetry τ�υ Kί-μων Φράιαρ, με μετα�ράσεις έρ-γων τ�υ NΓΠ.

1983: Tηλε�πτική εκπ�μπή «HMεγάλη E δ�μάδα κατά NΓΠ». Kυ-κλ���ρεί απ� τις εκδ�σεις «Aγρα»σε αυτ�τελή μ�ρ�ή τ� «Π�λεωςκαι N�μ�ύ Δράμας Παραμυθία»π�υ θα τιμηθεί με τ� πρώτ� Kρατι-κ� Bρα εί� Mυθιστ�ρήματ�ς. Kυ-κλ���ρεί επίσης σε αυτ�τελή έκ-δ�ση η μετά�ραση τ�υ «Iγγιτ�υρή η τρέλα τ�υ Eλ εν�ν» τ�υ Mα-λαρμέ. Kυκλ���ρεί η μ�ν�γρα�ίατ�υ Γιώργ�υ Δανιήλ «Homage toByzantium: the Life and Works ofNikos Gabriel Pentzikis». Tρίτη έκ-δ�ση τ�υ «Mυθιστ�ρήματ�ς τηςKυρίας Eρσης» με ε"ώ�υλλ� τ�υσυγγρα�έα. A�ιέρωμα στ�ν NΓΠτ�υ περι�δικ�ύ «H λέ"η». Kυκλ�-��ρεί η ανατύπωση τ�υ «K�#λία»απ� τ� EΛIA.

1984: Δεύτερη έκδ�ση της συλ-

6 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

Συνέ�εια απ� την 5η σελίδα

O Nίκς Γα�ριήλ Πεντ�ίκης στ γρα!εί τυ στην δ� Bασ. Oλγας 197. H απαρ�ή τυ πίνακα. Διακρίννται ι λγα-ριασμί της ψη!αρίθμησης στα !ύλλα πλάι στν πίνακα. T πρώτ σ�έδι, Πεντ�ίκης τ δύλευε καθιστ�ς. Oταν έ-�α�ε τις πινελιές της τέμπερας, ήταν πάντα �ρθις, ελα!ρά γερμένς πρς τα μπρς (!ωτ.: Γιάννης Bανίδης).

Page 6: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 7

λ�γής πε��γρα�ημάτων «Συν�-δεία». Συμμετ�#ή στην έκθεση �ω-γρα�ικής Pittura ContemporaneaEllenica στ� Σπ�λέτ� της Iταλίας.Δια ά�ει π�ιήματά τ�υ στ� ραδι�-�ων�. Aτ�μική έκθεση στην γκα-λερί «Nέες M�ρ�ές». A�ιέρωμαστ�ν NΓΠ τ�υ περι�ρικ�ύ «Γράμ-ματα και Tέ#νες». Kυκλ���ρεί τ��υλλάδι� «O NΓΠ ως Tιθων�ς» μεε"ώ�υλλ� της Aθηνάς Σ#ινά καιμελέτη της ίδιας για τη �ωγρα�ικήτ�υ NΓΠ. Tηλε�πτικ� α�ιέρωματης εκπ�μπής «M�ν�γραμμα» τηςEPT.

1985: Tηλε�πτική εκπ�μπή «HEPT στη B�ρει� Eλλάδα». Συνέ-ντευ"η στ� περι�δικ� «Tέταρτ�».Zωγρα�ί�ει τ�ν πίνακα «H Θεσσα-λ�νίκη με καπέλ� την περισπωμέ-νη». Oμώνυμ� κείμεν� δημ�σιεύε-ται στ� περι�δικ� «Σύνα"η». Eπα-νέκδ�ση εκτ�ς εμπ�ρί�υ τ�υ «Mη-τέρα Θεσσαλ�νίκη» με ε"ώ�υλλ�τ�ν πίνακα και εικ�ν�γρά�ησητ�υς πίνακες της Θεσσαλ�νίκηςτ�υ 1966. Zωγρα�ί�ει τ�ν πίνακα«Θεσσαλ�νίκη, γη μακάρων». Aνα-��ρά στ� έργ� τ�υ NΓΠ στ� ι λί�τ�υ Περικλή Σ�υρίδη «Oι �ωγρά-��ι της Διαγωνί�υ». Συμμετέ#ειστην έκθεση «Zωγρα�ική, Γλυπτι-κή – Xαρακτική» στην Eθνική Πινα-κ�θήκη και στην �μαδική 8 �ωγρά-�ων της Θεσσαλ�νίκης στ� Bελλί-δει� Π�λιτιστικ� Kέντρ�. Oμιλίαστην Tρίπ�λη. Oμιλία «Περί λ�γωνκαι μύθων» στην Π�λυτε#νικήΣ#�λή της Θεσσαλ�νίκης.

1986: Συμμετέ#ει σε έκθεση �ω-γρα�ικής της «Tέ#νης» στ� Kιλ-κίς. Tα"ίδι σε Bέλγι�, Γαλλία, Γερ-μανία, Oλλανδία, Aγγλία. Eπισκέ-πτεται τ� Στρασ �ύργ� για πρώτη��ρά μετά 57 #ρ�νια. Kυκλ���ρείτ� λεύκωμα «Δώδεκα Zωγρά��ιτης Θεσσαλ�νίκης». Δεύτερη έκ-δ�ση τ�υ «Πρ�ς Eκκλησιασμ�ν».Aναδρ�μική έκθεσή τ�υ στ� Bα-��π�ύλει� Πνευματικ� Kέντρ�.

1987: Συμμετέ#ει στην πανελλή-νια έκθεση �ωγρα�ικής με τα έγα«Eυ#ή πρ�ς μια ασθενή κυρία»(τέμπερα), «Πύλη και Xώνη» (τέ-μπερα) και «Bάπτιση» (σινική καικραγι�νια). Kυκλ���ρεί αυτ�τε-λώς τ� πε��γρά�ημα «AίτημαHγ�υμέν�υ πρ�ς Aυτ�κράτ�ρα».Oμιλία στη Φλώρινα «Eκκλησιαστι-κές μ�ρ�ές στ�ν μακεδ�νικ� α-γώνα». Συμμετέ#ει με τ�ν Γ.Θ. Bα-��π�υλ� και τ�ν Tάκη Bαρ ιτσιώ-τη στη συ�ήτηση για τ� περι�δικ�«Mακεδ�νικές Hμέρες» στ� Bα-��π�ύλει�.

1988: Aτ�μική έκθεση στ� ι- λι�πωλεί� «Aγκάθι» στην Aθήνα.A�ιέρωμα τ�υ περι�δικ�ύ «Σύνα-"η». Kυκλ���ρεί η π�ιητική συλ-λ�γή «Π�ιήματα (Παλαι�ντ�λ�γι-κά)» π�υ θησαυρί�ει μέγα μέρ�ςτης π�ιητικής τ�υ δ�υλειάς, κυ-ρίως τα π�ιήματα π�υ δημ�σιεύ-θηκαν στ� περι�δικ� «M�ρ�ές»και την «Aνακ�μιδή». Δεύτερη έκ-δ�σή τ�υ «Σημειώσεις Eκατ� Hμε-ρών». Aναγ�ρεύεται επίτιμ�ς δι-δάκτωρ τ�υ Aριστ�τελεί�υ Πανε-πιστημί�υ. Στην τελετή δια ά�ειτ� πε��γρά�ημα «Συνα"άρι της19ης Oκτω ρί�υ». O υπ�υργ�ς

Mακεδ�νίας – Θράκης τ�υ απ�νέ-μει Δίπλωμα Tιμής.

1989: Tηλε�πτικ� α�ιέρωμα τηςεκπ�μπής «Tέ#νη και Π�λιτισμ�ς»

της ET. Διάλε"η στ� ίδρυμα Γ�υ-λανδρή – X�ρν. T�υ απ�νέμεται τ�Bρα εί� Xέρντερ στη Bιέννη. Tα-"ίδι σε Aυστρία, Bέλγι�, Γαλλία.

Συνε#ί�ει την καθημερινή ψη�α-ριθμητική ανάλυσης των π�ιημά-των τ�υ Aρ#ιεπισκ�π�υ Aυστρα-λίας Στυλιαν�ύ. Πρ�θεσή τ�υ, ναεκδ�θεί τ� έργ� ως μελέτη. Δενθα πρ�λά ει να τ� �λ�κληρώσει.

1990: Oμιλία στ� Iδρυμα Γ�υλαν-δρή–X�ρν. «Σ#έση της ψη�αρίθ-μησης με την πρ�σευ#ή». Kυκλ�-��ρεί � τ�μ�ς των αναλέκτων«Yδάτων Yπερεκ#είλιση». Eκθεσηστην γκαλερί «Παρατηρητής». Ψη-�ί�ει για τελευταία ��ρά· συν�λι-κά έ#ει ε"ασκήσει τ� εκλ�γικ� τ�υδικαίωμα 39 ��ρές.

1991: Συμμετέ#ει στη συ�ήτησηστρ�γγύλης τραπέ�ης για τ� μυθι-στ�ρημα, π�υ δι�ργανώνει τ� Γαλ-λικ� Iνστιτ�ύτ� Aθηνών. Δεύτερηέκδ�ση τ�υ «Aρ#εί�υ». Mεγάλη α-ναδρ�μική έκθεση στη Δημ�τικήΠινακ�θήκη Πάτρας.

1992: Δεύτερη έκδ�ση τ�υ«Oμιλήματα» με πρ�λ�γ� τ�υAρ#ιμ. Bασιλεί�υ I ηρίτη. Συμμε-τέ#ει στη Συνάντηση Πε��γρα-�ίας π�υ δι�ργανώνεται στ� πλαί-σι� των Δημητρίων. Kυκλ���ρεί ηγαλλική μετά�ραση τ�ύ «O πεθα-μέν�ς και η Aνάσταση» (Le jeunehomme, la mort et la resurr-ection») απ� τ�ν Bruno Dulibine.Bαθιά συγκλ�νισμέν�ς απ� τηδιατυπωμένη πρ�θεση των Aρ#ώννα �τιά"�υν #ωματερή στ� #ωρι�Nυ��πετρες τ�υ Mιγδ�νικ�ύ Λε-καν�πεδί�υ, τ�π� π�υ θεωρ�ύσεμυθικά ιερ�, εκ�ρά�ει την επιθυ-μία να γράψει μυθιστ�ρημα με τίτ-λ� «Nυ��πετρες» και θέμα τις3.256 γυναίκες π�υ ερωτεύθηκεστη �ωή τ�υ. Δεν πρ�λα αίνει νατ� άλει μπρ�στά.

1993: Πεθαίνει απ� καρδιακή α-νακ�πή στις 13 Iαν�υαρί�υ. Kη-δεύεται την επ�μένη και εντα�ιά-�εται στ� K�ιμητήρι� τ�υ Iερ�ύK�ιν� ί�υ τ�υ Eυαγγελισμ�ύ τηςΘε�τ�κ�υ, στην Oρμύλια της Xαλ-κιδικής.

Copyright © 1997: Γα�ριήλ Nικλάυ Πεντ�ίκης

Στρασ�ύργ, Σεπτέμ�ρις 1986. O N. Γ. Πεντ�ίκης μπρστά στην Πανσι�νEλί�α, �πυ έμενε ως !ιτητής κι �πυ τπθετείται τ δωμάτι τυ AντρέαΔημακύδη.

O Nίκς Γα�ριήλ

Πεντ�ίκης με τη σύ�υγ�τυ Nίκη στ

σαλ�νι τυσπιτιύ τυς

στη Bασ.Oλγας.

Page 7: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

8 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

T� π�ρτρέτ� τ�υ καλλιτέ�νηO N. Γ. Πεντ�ίκης απαντάει σε 31 ερωτήσεις της Isadora Rosenthal – Kamarinea

1) Eπώνυμ�: Πεντ�ίκης2) Oν�μα: Nικ�λα�ς3) Mέρα, μήνας, έτ�ς και τ�π�ς

γεννήσεως:Hμέρα Παρασκευή, 17–30 Oκτω-

�ρί�υ 1908, εν Θεσσαλ�νίκη.4) Oικ�γένεια (πατέρας, μητέρα,

επάγγελμα και πρ�σωπικ�τητα τ�υπατέρα �αρακτηριστικά της μητέ-ρας, αδέλ�ια):

Πατέρας Γα�ριήλ �αρμακ�π�ι�ς,ιδρυτής τ�υ πρώτ�υ επιστημ�νικ�ύ�αρμακεί�υ στη Θεσσαλ�νίκη, στα1887. Eί�ε �θάσει να έ�ει 11 κατα-στήματα. Φαρμακέμπ�ρ�ς π�υ συ-ναγωνι��ταν τ�υς συναδέλ��υςτ�υ της Kωνσταντιν�ύπ�λης.Eστελνε �άρμακα μέ�ρι Bελιγράδικαι Δυρρά�ει�. Πέθανε 59 ετών. Hμητέρα κ�ρη Eλληνίδ�ς και Γερμα-ν�ύ μ�υσικ�ύ, π�υ τ�ν δεύτερ��ρ�ν� τ�υ γάμ�υ δια�εύ�θηκαν γιαλ�γ�υς θρησκευτικ�ύ δ�γματ�ς. Hγιαγιά μεγάλωσε τα παιδιά της κ�-ρης της α�ήν�ντάς τα μνήμη α%έ-�αστη. H μητέρα ανέπτυ%ε μεγάληκ�ινωνική δράση. Tρεις αδελ�έςπριν απ� τ�ν μ�νάκρι�� γι� π�υ α-ντιπρ�σώπευα.

5) Παιδική ηλικά. Π�ύ την περά-σατε;

Πήγα σ��λεί� μ�νά�α στην έκτητ�υ δημ�τικ�ύ, διδασκ�μεν�ς κατ’�ίκ�ν. T� σπίτι τ�υ πατέρα μ�υ μεπ�λλ�ύς κήπ�υς μεγάλ�υς, τε�νητάλιμανάκια, δε%αμενές, �ρύσες καιάλλα ε%αρτήματα, ε%��ικ�, παραθα-λάσσι�. O πατέρας αγαπ�ύσε π�λύτη θάλασσα και μ�υ κληρ�δ�τησεαυτή την αγάπη. Mικρ� παιδί έπαι%απ�λύ. Eί�α απ�κλειστικά δική μ�υ�αρκ�ύλα.

6) Σπ�υδές:Mε σκ�π� να διαδε�τώ τ�ν πατέ-

ρα μ�υ σπ�ύδασα �αρμακευτική,στη Γαλλία (Παρίσι, Στρασ��ύργ�)και επί εν έτ�ς �πτικά. Mικρ�ς ήθε-λα να γίνω ε%ερευνητής τα%ιδιώτης.Δεκατεσσάρων ετών έγραψα μιαΠαγκ�σμια Γεωγρα�ία για τα σ��-λεία.

7) Eπιδράσεις:Oι νε�έλληνες κλασικ�ί. O Xάμ-

σ�υν, � Iψεν, � Kίρκεγκ�ρ, � ΓιένςΠέτερ Γιάκ�μπσεν. Mετά �ι Pώσ�ικαι κυρίως � Δ�στ�γιέ�σκι και �Γκ�γκ�λ. Aπ� τ�υς Γάλλ�υς � Σατ�-μπριάν, � Pαμπελέ και � Φλ�μπέρ. Oαγγλ��ων�ς T�έιμς T��ις. Aκ�λ�ύ-θως �ι Bυ�αντιν�ί ιστ�ρικ�ί και �ρ�-ν�γρά��ι. Oι Πατέρες της Eκκλη-σίας και περισσ�τερ� απ’ �λα � Συ-να%αριστής.

8) Aπ� π�τε αρ�ίσατε να γρά�ετε;Mετά τα δεκατέσσερα. Π�ίηση σε

στί��υς π�υ δεν ήταν π�τέ σωστ�ί.Kρυστάλλης. Δημ�τικ� Tραγ�ύδι.T� πρώτ� πε��γρά�ημά μ�υ στα1934.

9) Π�ι�ι συγγρα�είς και κριτικ�ίσας επηρέασαν περισσ�τερ�;

Oι Bυ�αντιν�ί με ��ήθησαν να κα-

ταλά�ω �ριστ�κεντρικά τις σύγ�ρ�-νες υπαρ%ιακές τάσεις. T� αν�ρθ�-λ�γιστικ� πνεύμα. Mε τη ��ήθειατ�υ Oμήρ�υ και των αγι�λ�γικώνκειμένων, εδραιώθηκε μέσα μ�υ �πέραν τ�υ ατ�μ�υ μύθ�ς, π�υ απ�-τελεί την αγαπητική γέ�υρα ανάμε-σα σε παρελθ�ν και μέλλ�ν και στέ-κει σαν σταυρική μ�ναδική διέ%�δ�στ� εγώ.

10) Π�ιες σ��λές και τάσεις ακ�-λ�υθήσατε;

Eγραψαν �τι συνέ�ισα τ�ν T��ϋ-σικ� εσωτερικ� μ�ν�λ�γ�. Bέ�αια,�ι ε%ελί%εις τ�υ ρεύματ�ς τ�υ συμ-��λισμ�ύ με επηρέασαν πρ�καλώ-ντας και τ� �αθύτερ� αίτι� της κ�ι-νωνικής μ�υ απ�τυ�ίας και τ�υ ε%ω-στρακισμ�ύ. H �δ�ς της απ�κατά-στασής μ�υ είναι καθαρά θρησκευ-τική και �ρθ�δ�%η. Yπερεκτιμώτ�υς Aγι�ρείτες μ�να��ύς και τ�υς�άνω κ�ρ�να στ� αμαρτωλ� μ�υ κε-�άλι. Oι νηπτικ�ί πατέρες της «Φι-λ�καλίας» μ�υ ανανέωσαν τ� αίμαμ�υ.

11) Tα�ίδια:Σ�εδ�ν σε �λη την Eλλάδα και 38

��ρές στ� Aγι�ν Oρ�ς. Παντ�ύ �-π�υ στ�ν τ�π� μας σώ��νται �υ�α-ντινά μνημεία. Eπίσης στην Aυ-στρία, Σερ�ία, Γερμανία, Eλ�ετία,Iταλία και Γαλλία.

12) Zωή στ� ε�ωτερικ�. Π�ύ, π�τεκαι τι σας απασ��λησε εκεί;

T�ν έρωτά μ�υ ως ��ιτητής στ�Στρασ��ύργ�, περιέγραψα στ�πρώτ� μ�υ �ι�λί�, π�υ τιτλ���ρεί-ται «Aντρέας Δημακ�ύδης, (έναςνέ�ς μ�νά��ς)». Eίναι τ� μ�ν� �ι-�λί� π�υ ε%έδωσα με τ� ψευδώνυ-μ�: «Σταυράκι�ς K�σμάς». Xαρα-κτηρί�εται με τ�ν θάνατ� τ�υ ατ�-μ�υ με τα συναισθήματα τ�υ συμ-��λιστικ�ύ κλίματ�ς. Mετά απ� αυ-τ� τ� �ι�λί� � ά%ων τ�υ τρ�π�υ τ�υγραψίματ�ς μ�υ αλλά�ει. Kιν�ύμαισε μια περι��ή εκτ�ς παντ�ς �ρί�υπρ�σωπικής θελήσεως.

13) Πώς �αρακτηρί!ετε εσείς τηντέ�νη σας;

Ως ε%�μ�λ�γηση, συμ�ωνώνταςμε τ�ν Hγ�ύμεν� της Σταυρ�νικήταπάτερ Bασίλει�, π�υ έγραψε σ�ετι-κή κριτική για τ� �ι�λί� μ�υ «Oμιλή-ματα» στ� περι�δικ� «Eυθύνη» τ�

1972. T� μυστήρι� της ε%�μ�λ�γή-σεως επιτρέπει στ� άτ�μ� π�υ έ�α-σε την κ�ινωνική τ�υ πρ�σωπικ�τη-τα, να αισθάνεται ως πρ�σωπ� σεσ�έση με τ� Θε� και την K�ινωνίατ�υ Aγί�υ Πνεύματ�ς.

14) Πώς διάκεισθε πρ�ς τη μ�-ντέρνα λ�γ�τε�νία;

Σαν άνθρωπ�ς τ�υ καιρ�ύ μ�υσηκώνω �λα τα σύγ�ρ�να πάθη καικαθημερινά δ�κιμά��υμαι απ� πει-ρασμ�ύς και αγωνί��υμαι, �πως �ιπι� μ�ντέρν�ι και σύγ�ρ�ν�ι, �ι έ-��ντες �άσει την ακεραι�τητα καισυνέπειά τ�υς. Mε μ�νη δια��ρά �-τι μέσα σ’ αυτ�ν τ�ν εκμηδενισμ�,παρ’ �λ� π�υ εμμένω στ�ν ��ρ��ρ�των έργων μ�υ, με �ωντανεύει καιμε κάνει αισι�δ�%� η ελπίδα π�υ �α-ρί�ει η πίστη.

15) Tι τε�ν�τρ�πία ακ�λ�υθείτε;Zωγρα�ί��ντας είτε γρά��ντας

ακ�λ�υθώ μια μέθ�δ� μνημ�τε�νι-κή ανάλ�γη πρ�ς τ� κ�μπ�σκ�ίνιτων πρ�σευ�ών των καλ�γήρων.Bασί�εται στη �υ�αντινή ψη�αρίθ-μηση (υπ�λ�γισμ�ς των γραμμάτωνεν�ς κειμέν�υ αρ�ινώντας απ� τ�

Θεσσαλ�νίκη, στ� θρυλικ� �αρμακεί�. Oρθι�ι � Nίκ�ς Γα�ριήλ Πεντ�ίκης και � Στρατής Δ�ύκας. Eδώ έγινε η πρώτηγνωριμία τ�υς τ� 1931, π�υ ε#ελί$θηκε σε μακρ�$ρ�νη �ιλία.

Page 8: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 9

α=1 και καταλήγ�ντας στ� ω=24). Hμέθ�δ�ς αυτή επιτρέπει την ε%ε-ρεύνηση περι��ών της μνήμης π�υσ�ετί��νται με τις ένν�ιες τ�υ πλή-θ�υς, τ�υ �ώρ�υ και �ρ�ν�υ, �τά-ν�ντας στη ρυθμική αντίληψη τ�υ�ντ�ς, π�υ επαληθεύει τ�υς μύ-θ�υς.

16) Π�ια γραμμή ή �ιλ�σ��ικήκατεύθυνση διακρίνει τ� έργ� σας;

H υπαγωγή �λων των ιδεών καισκέψεων στ�ν κλειστ�, άγ�ν� και έ-ρημ� �ώρ� τ�υ MHΔEN (θανάτ�υ),π�υ έτσι διά της α��μ�ιώσεως καιπέψεως τ�υ �ι�λ�γικ�ύ ��ρτί�υπ�υ τ�υ πρ�σκ�μί�ω, καθίσταται α-%ία θετική, π�υ συνάπτ�ντας γά-μ�υς με �λες τις αριθμητικές α%ίες,�τάνει στη �αρ�ύμενη γέννηση τωνεκατ�μμυρίων και δισεκατ�μμυρίωνκαι αστρ�ν�μικών ετών �ωτ�ς, ωςνέ�υ παιδί�υ και πρ� αιώνων Θε�ύ.

17) E�ει τ� έργ� σας μια ή περισ-σ�τερες πλευρές;

H μια τ�υ πλευρά είναι η σειράτων αισθητικών εκ�ραστικών επι-τευγμάτων. H άλλη η ν�ητική των �-σίων πατέρων της Oρθ�δ�%ίας, π�υενέτασσαν τ�υς εαυτ�ύς των στη�ιλ�σ��ία, λ�γαριά��ντάς την ωςαδιάλειπτ� στ��ασμ� και μελέτηθανάτ�υ. Tι α�άνταστη �μ�ρ�ιάπρ�σλαμ�άνει τ�τε η θέα τ�υ παρα-μικρ�τερ�υ �ωυ�ί�υ, στ� �ωτειν����� τ�υ ψυ�ικ�ύ �ά�υς.

18) Eίναι απ�λυτα μέσα στην πα-ράδ�ση;

Πιστεύω �τι η δ�υλειά μ�υ, συνε-�ί��ντας τ� δρ�μ� τ�υ Παπαδιαμά-ντη, ��ηθά στην ενεργ�π�ίηση τωνερειπίων τ�υ Σ�λωμ�ύ, πέρα απ� τα�ρια παντ�ς μ�ντέρν�υ ιδεαλισμ�ύή ματεριαλισμ�ύ, διά τ�υ �ωτισμ�ύτης εκκλησιαστικής μας παράδ�-σης, �π�υ ως καύσιμ� πρ�σ�έρεταιπρ�ς τ�ύτ� η αμαρτωλή μ�υ ανηθι-κ�τητα.

19) Σας επηρέασε � αρ�αί�ς ελ-ληνικ�ς π�λιτισμ�ς;

Oι αρ�αί�ι μύθ�ι είναι στ�ι�εί�π�υ �ωντανεύει τ�ν �ίκ� τ�υ Θε�ύ,και επ�μένως �ρήσιμ�ι και αναγκαί-�ι �σ� τ� λάδι των καντηλιών και τα�ρώματα της διακ�σμησής τ�υ καιτα �υσικά άνθη με τα �π�ία στ�λί-��υν τις άγιες εικ�νες. Eίναι τεκμή-ρια της ανθρωπίνης γνωστικής ανά-λωσης διά τ�υ σπερματικ�ύ λ�γ�υ,π�υ δεν έπαψε απ� γεννήσεως τ�υK�σμ�υ, να ενεργεί, ώστε � Kλήμης� Aλε%ανδρεύς να �τάνει να λέγειγια τ�ν Oμηρ�, π�υ αγαπώ π�λύ � ί-δι�ς, �τι εί�ε υπ�ψίαν τινά τηςAγίας Tριάδ�ς.

20) H γαλλική επανάσταση;Mετά τ�ν αιώνα τ�υ Δια�ωτισμ�ύ

και τ� πλήρες %ε�ώρισμα μετα%ύ υ-π�κειμέν�υ και αντικειμέν�υ, τ� ι-στ�ρικ� αυτ� γεγ�ν�ς περι�ρί��-ντας τη μυθική έκταση τ�υ ανθρω-πίν�υ �ντ�ς στ� συναίσθημα τ� ε-ρωτικ� και άμεσ�, ασ�αλώς με επη-ρέασε πάρα π�λύ ρί�ν�ντάς με σεμιάν ά�υσσ� ερωτικών περιπετειών;

21) H παλη�τερη ή η νέα �ιλ�σ�-�ία;

H �ιλ�σ��ία η μ�ντέρνα π.�. τ�υXάιντεγκερ, π�υ πρ�σπαθεί εν �ν�-ματι τ�υ γλωσσικ�ύ �ργάν�υ, ωςσώματ�ς ενιαί�υ, να επανασυνδέ-σει με κάθε θυσία της λ�γικής τ� α-

ντικείμεν� με τ� υπ�κείμεν�. Kαμιάάλλη �ιλ�σ��ική τάση απ� την Aνα-γέννηση και μετά, αλλά πρ���λή καιπίστη της διδασκαλίας τ�υ Aγί�υΠατρ�ς Γρηγ�ρί�υ τ�υ Παλαμά, π�υε%έθρεψε τη Xριστιαν�σύνη κατάτην περί�δ� τη θανατερή τής σκλα-�ιάς. H σκέψη μ�υ δεν είναι α�ηρη-μένη αλλά ν�μιναλιστική.

22) Tι ν�μί!ετε �τι δίνει τ� έργ�σας;

Aγάπη. Δηλαδή μία ισ�υρή αντα-νάκλαση τ�υ παντ�κρατ�ρικ�ύ �ω-τ�ς, διά μέσ�υ της δυστυ�ίας τ�υ α-τ�μικ�ύ μ�υ κατε%ευτελισμ�ύ, π�υέτσι μετα�άλλεται, εν τω μέτρω τωνδυνάμεών μ�υ, σε μ�ρ�ωμα ανε-κλάλητ�υ �αράς.

23) Tι θέλετε να εκ�ράσετε γρά-��ντας;

Tην �αρά της εν Xριστώ τω ΘεώZωής, π�υ �ν�μασε θυγατέρα τ�υτην π�ρνη, και κάθε άνθρωπ� π�υν�ιώθει την �ρίκη και την ερημιάτ�υ εκπεσμ�ύ τ�υ, και δεν μπ�ρείνα �ασί�εται στις ίδιες δυνάμεις γιαμετάν�ια και διαρκώς �ητεί �ατήριααπ� τ�ν �υραν� και πρ�πραγμάτω-ση τ�υ κάθε κε�ι�ύ τ�υ.

24) Πιστεύετε �τι η λ�γ�τε�νία έ-�ει διδακτική απ�στ�λή;

Bε�αι�τατα. Διδάσκει τη μέθηπ�υ μας �δηγεί στ� Θε� και απ�κα-θιστά την εν�τητά μας με τ� σύ-μπαν. Eίναι μια μέθ�δ�ς διδασκα-λίας εν �ν�ματι τ�υ ωραί�υ.

25) Πώς "λέπετε την επ��ή μας;Σαν σημεί� κάμψεως, στρ��ής

στ�υς ανή��ρ�υς τ�υ Oρ�υς Θα-�ώρ, της Aγίας Φωτεινής και κατά-λαμπρης Mεταμ�ρ�ώσεως, π�υ ηλάμψη της ή δια�ρ�νική ανατρέπειτα σώματα �λων των άμεσων α%ιών,�πως ακρι�ώς �λέπ�υμε ν’ αναπ�-δ�γυρί��νται τα σώματα των πι� ε-

κλεκτών μαθητών τ�υ Kυρί�υ, ατε-νί��ντας την αστραπή της Θε�τη-τάς τ�υ.

26) Tι γνώμη έ�ετε για τη σημερι-νή λ�γ�τε�νία;

Oταν δεν �ιά�εται να εντα�θεί σε��ρμ�υλες ιδεαλιστικής ή ματερια-λιστικής δυστυ�ίας, πρ�σ�έρει π�λ-λά �σ�ν α��ρά την ��ρμαλιστική έ-ρευνα και γνώση των μέσων π�υ συ-ντείν�υν στην έκ�ρασή της και δια-τύπωση.

27) Π�ι�υς Eλληνες συγγρα�είςαγαπήσατε περισσ�τερ�;

Παπαδιαμάντη, Σ�λωμ�, τ�ν �ρ�-ν�γρά�� Oσι� Θε��άνη (π�υ θά-πρεπε ν’ αντικαταστήσει τ�ν Θ�υ-κυδίδη στα σ��λεία), τ�ν π�λυγρα-�ώτατ� Oσι� Aγι�ρείτη Πατέρα Nι-

κ�δημ�, κυρίως για τ� μέγα έργ�της παρ’ αυτ�ύ νέας μ�ρ�ής π�υ έ-λα�ε � παλαι�ς Συνα%αριστής, π�υέ�ει γίνει δεύτερ� σώμα μ�υ. T�νOμηρ� ως α�ετηρία πρ�σανατ�λι-σμ�ύ στ�ν ωκεαν� των παθών μ�υ.T�ν Oσι� Mά%ιμ� τ�ν Oμ�λ�γητή,γιατί � στ��ασμ�ς τ�υ, � �υσιωδέ-στερ�ς μετα%ύ ανθρωπίνων, με �ει-ραγωγεί στην απ�κατάσταση της ε-ν�τητας των σκέψεων και στ��α-σμών μ�υ ως ναυαγ�ύ.

28) Π�ι�υς αγαπάτε τώρα;Tιμώ την Kαρέλλη για τη συνέπειά

της. T�ν Kα�ά�η για την �ύθεια ει-λικρίνειά τ�υ. T�υ ερωτικ�ύς Aλε-%ανδριν�ύς μυθιστ�ρι�γρά��υς, ι-δωμέν�υς υπ� τ� πρίσμα τ�υ Aγί�υΠατριάρ��υ Φωτί�υ, στη «Mυρι��ι-�λ�» τ�υ. T�ν Oμηρ� πάντα. T�νPαμπελέ. T�ν Πίνδαρ� και τ�ν Eυρι-πίδη για τις «Bάκ�ες» τ�υ.

29) Π�ι� απ� τα είδη τ�υ γραπτ�ύλ�γ�υ σάς αντιπρ�σωπεύει περισ-σ�τερ�;

H πε��γρα�ία εκ παραλλήλ�υ μετη �ωγρα�ική, μια και ε�αρμ��ω καιστις δύ� την αυτή μνημ�τε�νική μέ-θ�δ�.

30) Π�ι� έργ� σας αγαπάτε πι�π�λύ;

T� τελευταί� μ�υ, π�υ κυκλ���-ρησε πέρυσι στις 4 τ�υ Mάη και λέ-γεται «Aρ�εί�ν· �ι�λί�ν έρωτ�ς ήτ�ιτης Aγάπης π�υ �αρί�ει ως �ως �ι-κ�υμενικ� � Kύρι�ς». Eλπί�ω, �ασι-��μεν�ς στ�ν �γκ� της ανέκδ�τηςμέ�ρι σήμερα εισέτι δ�υλειάς μ�υ,να �γ�υν στ� μεϊντάνι κι άλλα �ι-�λία μεταγενεστέρως, π�υ να τ’ α-γαπήσω σαν διαδ��ικά στερν�παί-δια περισσ�τερ� τ� καθένα.

31) Π�ι� είναι κατά τη γνώμη σαςτ� καλύτερ�;

T� εκάστ�τε απ�περατ�ύμεν�.

Σημείωση: T� ερωτηματ�λγι� απεστάλη α-π την καθ. Isadora Rosenthal -Kamarinea, καθηγήτρια της Nε�ελληνικήςΛ�γ�τε�νίας στ� Πανεπιστήμι� τ�υ Mπ-��υμ, τ� Δεκέμ�ρι� τ�υ 1974. Oι απαντή-σεις τ�υ N.Γ. Πεντ�ίκη �ρ�ν�λ�γ�ύνται α-π τα Xριστ�ύγεννα τ�υ ίδι�υ έτ�υς.

Copyright © 1997: Γα�ριήλ Nικλάυ Πεντ�ίκης.

O Nίκ�ς Γα�ριήλΠεντ�ίκης μεταμ�ρ�ωμέ-ν�ς –�πως � α�ηγητής τ�υ «Mυθιστ�-ρήματ�ς της KυρίαςEρσης– απ� τη μέσηκαι κάτω σε �ιδ�$�ρτ�/δρα-κ�ντιά(Dracunculusvulgaris).

O πρύτανις τ�υ Πανεπιστημί�υ της Bιέννης απ�νέμει στ�ν Nίκ� Γα�ριήλ Πε-ντ�ίκη τ� Bρα�εί� Xέρντερ. Mάι�ς 1989

Page 9: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

10 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

O α�ηγητής τυ ρευστύ κ�σμυT� έργ� τ�υ N.Γ. Πεντ�ίκη, μια συγγρα�ική Oδύσσεια �ωρίς Iθάκη

T�υ X.Δ. Γ�υνελά

H ΠEZOΓPAΦIA τ�υ Nίκ�υ Γα�ριήλΠεντ�ίκη θα πρέπει να δια�ά�εται �-πως δια�ά��υμε π�ίηση, επαναλαμ-�άν�ντας τα κ�μμάτια π�υ μας έ-��υν ελκύσει την πρ�σ��ή, και αςμην είμαστε σε θέση να δώσ�υμεμια ικαν�π�ιητική ε!ήγηση για τ�ν�ημά τ�υς. Φαίνεται �τι πρ�ϋπ�θε-ση τ�υ Πεντ�ίκη είναι πως τα μεγά-λα ερωτήματα, �πως λ�γ�υ �άρη τιείναι αγάπη, άνθρωπ�ς, �ωή, θάνα-τ�ς, $ιλία, πατρίδα, είναι ν�ήματαέ!ω απ� τη συμ�ατική μας λ�γικήκαι ενώ κινείται στη σκιά αυτών τωνθεματικών πυρήνων, δεν τ�υς αντι-μετωπί�ει μεμ�νωμένα και �ρθ�λ�-γικά, δηλαδή συγκριτικά και α$ηρη-μένα.

T� υλικ� των πε��γρα$ημάτωνπ�υ είναι δ�σμέν� σε λεπτ�μερείςπεριγρα$ές και ε!�νυ�ιστικές κατ�-ν�μασίες $υτών και $αιν�μένων καιαπαριθμήσεις επιθέτων και �ν�μά-των, �ασί�εται σε μνήμες και �νει-ρα. Mε άλλα λ�για η πρά!η τ�ύ ναγράψεις λ�γ�τε�νία �δηγεί σε μιαεπί$αση. T� �υσιώδες, �μως, καρα-δ�κεί πίσω απ� την επί$αση, σε έναν�ηματικ� κ�σμ� π�υ παραμένει α-πρ�σδι�ριστ�ς. T�ν κ�σμ� αυτ�, α-$ήνει να ενν�ηθεί � Πεντ�ίκης,μπ�ρ�ύμε να τ�ν αντιλη$θ�ύμε μ�-ν� εν�ρατικά ($ανταστικά) και σαναπ�υσία, γιατί �,τι δεν μπ�ρ�ύμε ναπρ�σδι�ρίσ�υμε είναι τ�σ� παντ�ύ�σ� σαν να ήταν κεν�.

Δισυπ�στατ�ς κ�σμ�ςΠρ�ς �άρη τ�υ δισυπ�στατ�υ

κ�σμ�υ (ως παρ�υσία και ως απ�υ-σία, δηλαδή ως λεπτ�μέρεια και ε-πί$αση και ως �λ�τητα απρ�σδι�-ριστη π�υ �ρίσκεται πέρα απ� τ�νέλεγ��), πιστεύ�υμε �τι � Πεντ�ί-κης αντιμετωπί�ει τα πρ�σωπα τωνπε��γρα$ημάτων σαν να μην έ-��υν μια συγκεκριμένη ταυτ�τητα.Π�λλές $�ρές είναι ανώνυμα ή �α$ηγητής αλλ�ύ ταυτί�εται με τ�νήρωα και αλλ�ύ δια$�ρ�π�ιείταιαπ� αυτ�ν, σε μια συνε�ή εναλλα-γή. H θέση δηλαδή τ�υ α$ηγητή ήτων πρ�σώπων είναι ρευστή, επι-�ε�αιών�ντας έτσι πως � κ�σμ�ς,ως πρ�ς την περι�ρισμένη αντίλη-ψη τ�υ ανθρώπ�υ, θεμελιώνεταιστ� τυ�αί�. Oι λεπτ�μέρειες τωνα$ηγήσεών τ�υ, με άλλα λ�για, υ-πάγ�νται στ� τυ�αί�. Eίναι σαν ναμας λέει πως δεν μπ�ρ�ύμε να λυ-τρωθ�ύμε με τα συμ�ατικά μέσα ε-ν�ς συνειδησιακ�ύ ελέγ��υ απ�τ�ν δι�ασμ� π�υ δημι�υργεί αυτήη παρ�υσία, απ�υσία. Aν υπάρ�εισυν��ή, σε αυτή μπ�ρ�ύμε να$τάσ�υμε μ�ν� εν�ρατικά.

Aνδρέας Δημακ�ύδηςO Πεντ�ίκης παρ�υσιάστηκε στα

νε�ελληνικά γράμματα με τ� μυθι-

στ�ρημα «Aνδρέας Δημακ�ύδης»,1935, �ρησιμ�π�ιώντας τ� ψευδώ-νυμ� Σταυράκι�ς K�σμάς. Aπ� μιαάπ�ψη ανήκει και αυτ�ς στ� νέ�κίνημα των ρι��σπαστών, στ� �-π�ί� �ι συγγρα$είς της Θεσσαλ�-νίκης παί��υν πρωτεύ�ντα ρ�λ�.Eίναι �μως απλ�π�ίηση αν �άλ�υ-με τ�ν Πεντ�ίκη σε ένα �π�ι�δή-π�τε κίνημα. Δεν υπακ�ύει λ�γ�υ�άρη στην αμ$ισ�ήτηση τηςγλώσσας και στην πρ�σ$υγή στασύμ��λα (ένα απ� τα �ασικά �αρα-κτηριστικά της πρωτ�π�ρίας τηςεπ��ής) �ύτε $αίνεται πως � εσω-τερικ�ς μ�ν�λ�γ�ς ή η συνειρμικήγρα$ή είναι μια μέθ�δ�ς π�υ �δη-γεί στην αυτ�απ�κάλυψη τ�υ ή-ρωα.

T� αντίθετ�, πρ�κειται για μιαδιαμά�η μετα!ύ τ�υ εγώ και τηςσυνειδητ�τητας πρ�σ�λέπ�νταςσε μια αυθεντική πρά!η. Mε άλλαλ�για πιστεύ�υμε �τι η λ�γ�τε�νίαγια τ�ν Πεντ�ίκη δεν γρά$εται τ�-

σ� για τ�ν αναγνώστη, αλλά για ταίδια τα άτ�μα της λ�γ�τε�νίας –πρ�κειται για μια άσκηση �ελτίω-σης. Γι’ αυτ� αντιλαμ�άνεται κα-νείς �τι η πε��γρα$ία αυτή δεν α-νταπ�κρίνεται στα συνήθη τε�νά-σματα π�υ επιστρατεύει � λ�γ�τέ-�νης ως μέσ�ν εμπλ�υτισμ�ύ, �ύ-τε με �ε�αι�τητα μπ�ρ�ύμε ναδιακρίν�υμε κάπ�ια ειρωνεία ήσαρκασμ� ή κ�ινωνική κριτική ήδ�γματική πρ�κατάληψη. O ίδι�ςμάλιστα � α$ηγητής στ�ν «Πεθα-μέν� και την Aνάσταση», 1944, μαςλέει:

Δεν μπ�ρώ να σ’ απαντήσω ανειρωνεύ�μαι ή ��ι. Θα ’πρεπε ναείμαι ένας μεγάλ�ς, ένας απ’ αυ-τ�ύς π�υ �ασί!�νται στ� μυαλ�τ�υς, στην ε"υπνάδα τ�υς και "έ-ρ�υν. Eγώ δεν "έρω �ύτε τι λέω�ύτε τι γρά#ω. (σ. 21)

Στ� πρ�σωπ� τ�υ ήρωα τ�υ �-μώνυμ�υ μυθιστ�ρήματ�ς «Aνδ-ρέας Δημακ�ύδης», παρ�υσιά�ε-

ται ακρι�ώς αυτή η διαμά�η τ�υ ε-γώ με την απελευθερωμένη συνει-δητ�τητά τ�υ, διαγρά$�ντας τηντραγικ�τητα τ�υ ατ�μ�υ. Oι λε-πτ�μέρειες είναι αυτές π�υ έ��υνα!ία. Xωρίς επιτηδεύσεις � Δημα-κ�ύδης σταδιακά και σε στιγμέςτέλειας απ�γύμνωσης, έμμεσαπια, ανάγει στα μεγάλα ερωτήματατ� τι είναι αγάπη, πατρίδα ή $ιλία·και να τι έ�ει να πει για τη $ιλία:

Xρεια��ταν �μως να λέει π�λλάκαι ασυνάρτητα, πρ�κειμέν�υ να�τάσει σε κάτι π�υ μπ�ρ�ύσε να μ�ι-ά�ει με σωστή αλήθεια (...) Eνιωθετ�τε την ίδια λύτρωση με τ�υς μεθυ-σμέν�υς π�υ σμπαραλιά��υν τ� ν�υτ�υς πίν�ντας, πρ�κειμέν�υ να νιώ-σ�υν μέσα τ�υς την ανε�άρτητη, απ�κάθε ένν�ια των συμ�ρα��μένων καιτ�υ περιε��μέν�υ, θέρμη και �έστητων λέ�εων. Oι λέ�εις ένιωθε να λιώ-ν�υν γεμί��ντας τ� στ�μα τ�υ, σ�η-ματί��ντας μ�ρ�ώματα γεμάτα κίνη-ση και �ωή, τη δική τ�υ �ωή και σάρ-κα, π�υ απ�τελ�ύνταν απ’ �λα �σαμπ�ρ�ύσε να αγαπά. Oπ�ι�ς, λ�ιπ�ν,δε��ταν ν’ ακ�ύσει τα �σα έλεγε, έ-παυε να είναι ένα �έν� πρ�σωπ�,ταυτί��νταν με την ίδια τ�υ την ύ-παρ�η. Hθελε να τ�ν περιπτυ�θεί, ναγίνει νερ� να πλαίνει � άλλ�ς τα π�-δια τ�υ, να γίνει �λ�κληρ�ς ένα �αρύπράγμα στην τσέπη τ�υ άλλ�υ, τ�υ�ίλ�υ τ�υ. (σ. 100–101).

Mε την ίδια τραγικ�τητα στ�ν α-γώνα τ�υ να πρ�σεγγίσει τ� α-πρ�σδι�ριστ�, � Δημακ�ύδηςπρ�σδεικνύει στ� άλλ� μεγάλ� ε-ρώτημα τ�υ τι είναι πατρίδα:

Kανένα σ�ήμα λ�γικ� δεν τ�ν έ-πειθε �τι ήταν δυνατ�ν να περιλά-�ει �σα έ�λεπε. Eπειτα τ� �ραμάτ�υ, κι αν ακ�μα μπ�ρ�ύσε να τ�!ωγρα#ήσει επακρι�ώς, τι σ�έση

O Nίκ�ς Γα�ριήλ Πεντ�ίκης, σε μια σπάνια �ωτ�γρα�ία στ� σπίτι τ�υ, στη Bα-σιλίσσης Oλγας 197, τ� 1992. Πρώτη δημ�σίευση. (Aρ�εί�: δ. Γεννάδι�υ Δε-μερτ�ή).

«Π�λεως και N�μ�ύ Δράμας Παρα-μυθία». Πρωτ�κυκλ���ρησε τ� 1983απ� τις εκδ�σεις «Aγρα» σε αυτ�τε-λή μ�ρ�ή. Tιμήθηκε με τ� A΄ Kρατικ�Bρα�εί� Mυθιστ�ρήματ�ς τ� 1984.

Page 10: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 11

«Aστικές κατ�ικίες» απ� τ� Hμερ�λ�γι� AΓET Oλυμπ�ς–Hρακλής (τέμπερα, 1964. Συλλ�γή AΓET). T� αρ��ντικ� δε%ιά αναπλάθει τ� πατρικ� σπίτι τ�υ Nίκ�υΓα�ριήλ Πεντ�ίκη.

μπ�ρ�ύσε να ’�ει με την Eλλάδα,(...) αν τ� εικ�νι!ε, δεν θα ήταν τί-π�τα, γιατί δεν ή"ερε τ�ν τρ�π� μετ�ν �π�ί� θα μπ�ρ�ύσε ν’ ανασύ-ρει �σα κρυ��ντ�υσαν πίσω απ�την τυ�αία εικ�να, �ωρίς να είναι�ρατά στα μάτια. Δεν εί�ε κανένατρ�π� να στερεώσει τ’ �ραμά τ�υ,π�υ διαρκώς �ι απ’ έ"ω α#�ρμέςτ� κ�μμάτια!αν. (σ. 57)

Δεν πρ�κειται για μια αρνητικήστάση εμπρ�ς στ� μεγάλ� ερώτη-μα για τ� τι είναι πατρίδα, αλλά γιαένα πρ�σωπικ� δίλημμα γεμάτ�τραγικ�τητα, ανάλ�γ� με αυτ� τ�υΘε�$ιλ�υ: για τ� π�ύ θα μπ�ρ�ύ-σε άραγε να �άλει � �ωγρά$�ς τ�άλλ� π�δι τ�υ κα�αλάρη (π�υ πέ-$τει πίσω απ� τ� σώμα τ�υ αλ�-γ�υ) για να τ� κάνει να υπάρ�ει.Eύλ�γα θα ερωτ�ύσατε: υπάρ-��υν σα$είς ένν�ιες για τ� τι είναι$ιλία ή πατρίδα; H γνώμη μ�υ είναι�τι � Πεντ�ίκης σα$ώς ανάγειστην εν�ραση.

«O Πεθαμέν�ς και η Aνάσταση»

T� δεύτερ� εκτενές πε��γρά$η-μα τ�υ Πεντ�ίκη είναι «O Πεθαμέ-ν�ς και η Aνάσταση», 1944. Eν τωμετα!ύ έ�ει δημ�σιεύσει απ�σπά-σματα τ�υ κειμέν�υ και επίσης άλ-

λα μικρ�ύ μεγέθ�υς πε��γρα$ή-ματα σε περι�δικά �πως «T� 3�μάτι» και «Mακεδ�νικές Hμέρες»– �λέπε Σ. Σκ�πετέα, Bι�λι�γρα-$ία N.Γ. Πεντ�ίκη (1935–1970),1971. Eδώ έ��υμε σε πρώτ� πρ�-σωπ� ένα πε��γρά$ημα π�υ ίσωςαπ�τελεί συνέ�εια τ�υ «AνδρέαΔημακ�ύδη». Σε καμιά περίπτωσητα έργα τ�υ Πεντ�ίκη δεν θα έπρε-πε να θεωρηθ�ύν ως αυτ�τελή. Eί-ναι μέρ�ς μιας συνε��ύς ρ�ής,μιας ανα�ήτησης π�υ �υδέπ�τεπληρ�ύται. Aυτ� π�υ �αρακτηρί�ειτ� δεύτερ� πε��γρά$ημα, είναι τ�πώς � α$ηγητής �ραματί�εται τ�πλάσιμ� τ�υ θανάτ�υ και της ανά-στασης τ�υ ήρωα. Aλλά α$�ύ � α-$ηγητής ταυτί�εται με τ�ν ήρωα,$αίνεται να πρ�σ�λέπει στ� ναμας δώσει ένα σ�ήμα πως η λ�γ�-τε�νία είναι τρισυπ�στατη με τηνένν�ια εν�ς ήρωα, τ�υ θανάτ�υτ�υ και εν�ς α$ηγητή π�υ ίσως θαμπ�ρ�ύσαμε να π�ύμε επωμί�εταιτην ανάστασή τ�υ. T� πιθαν�ν εί-ναι �τι �λα αυτά ταυτί��νται και γι’αυτ� κυριαρ�εί και η ανωνυμία, �-πως $αίνεται απ� τα ίδια τ�υ ταλ�για:

Γ�νάτισα και �ήτησα την ανάστα-ση τ�υ νέ�υ π�υ αυτ�κτ�νησε. Γιανα μπ�ρέσω να συνδέσω τα παλιά μετα νέα, να ενν�ήσω τ� σ�ήμα, τ�

σ�ήμα μ�υ, να υπάρ�ω. (σ. 82)Στην ταύτιση αυτή �ρίσκει την

απελευθέρωση. Mάλιστα στην υ-περ�ασιακή αυτή κατάσταση (δη-λαδή της ταύτισης ήρωα, θανάτ�υκαι α$ηγητή) περνά στ� �λ�κλή-ρωμα, �ταν γίνεται ένα με τ�ν Xρι-στ� και την Aνάσταση:

Aπ��ή (και ενν�εί απ��ή απ�τ�υς καν�νες π�υ είναι αναγκαί�ιπρ�κειμέν�υ να απ�κτήσει η ψυ�ήτη γαλήνη) είναι η �δ�ς της ελευ-θερίας π�υ σ�υ επιτρέπει την α-ντίληψη της απ�λυτης υπ�στασης.Συμ#ωνεί με την παρ�υσία τ�υκ�ιν�ύ και απαντα��ύ Xριστ�ύ μέ-σα μας. Π�ση �αρά κι ευδαιμ�νίααυτή η άρνηση των εγκ�σμίων, �θάνατ�ς. H απ’ εδώ γεύση και αί-σθηση τ�υ μετέπειτα θανάτ�υ π�υμας δίνεται. (σ. 93)

Eίναι σα$ές �τι ταυτί�ει αυτ�π�υ έ�ω �ν�μάσει «απ�υσία» μετ� θάνατ� και σε αυτή τη συγκε-κριμένη στιγμή έ�ει την αντίληψητ�υ �λ�κληρώματ�ς «τ�υ κ�ιν�ύκαι απαντα��ύ Xριστ�ύ». Kαι μ�ν�τ�τε μπ�ρ�ύμε να έ��υμε την αί-σθηση ή τη γεύση τ�υ μελλ�ντι-κ�ύ μας θανάτ�υ με τη συμ�ατικήένν�ια. Eίναι σαν να λέει �τι είναιαδύνατ�ν να γνωρί��υμε τ� θάνα-τ� σαν θάνατ�, παρά μ�ν� σαν �-λ�κλήρωμα, απρ�σδι�ριστ�, �πως

αντιλαμ�αν�μαστε τ�ν Xριστ� σεαπ�λυτη υπ�σταση.

«Mητέρα Θεσσαλ�νίκη»

Στ� πε��γρά$ημα «Mητέρα Θεσ-σαλ�νίκη», 1970, συνε�ί�εται τ�$αιν�μεν� της ρευστ�τητας τ�υα$ηγητή. Eδώ !εκινώντας με ένα«�ραμα επί τάσεως πρ�ς αυτ�κτ�-νία», δηλαδή με μια «αμ$ισ�ήτη-ση» και ένα αίσθημα α�ε�αι�τηταςγια τη μ�νιμ�τητα ή τη $θ�ρά τ�υκ�σμ�υ γύρω τ�υ, σύντ�μα κατα-λήγει στην ταύτισή τ�υ με αυτ�ν:«“Aλλά δεν είναι λ�γ�ς να πεθά-νω”, σκέ$τεται. “Θα κάμνω τη !ωήμ�υ στη Θεσσαλ�νίκη”». (σ. 8) Oιλεπτ�μέρειες π�υ συναπαρτί��υντην υπ�σταση της Θεσσαλ�νίκηςγια τ�ν α$ηγητή (δηλαδή τα τ�πίατης, τα λη!ιαρ�εία της, �ι αγ�ρέςτης κ.λπ.), γίν�νται αιτία για να πει«Mητέρα π�λη με τα πρ�σωπα π�υσε κατ�ικ�ύν, κατ�ίκησαν και θακατ�ικήσ�υν αδελ#ώνω και υπάρ-�ω». (σ. 43)

T� σ�ήμα της πεντ�ικικής σκέ-ψης δεν πρ�έρ�εται απ� ένα μεμ�-νωμέν� �ώρ�, �πως λ�γ�υ �άρη ταΣυνα!άρια ή την παράδ�ση τηςOρθ�δ�!ίας, �ύτε ν�μί�ω �τι λει-

Συνέ�εια στην 12η σελίδα

Page 11: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

τ�υργεί απ�σπασματικά, �πως έ-��υν πει μερικ�ί κριτικ�ί με την αι-τι�λ�γία �τι κάπως έτσι λειτ�υργείη συνειρμική γρα$ή. O Πεντ�ίκηςείναι ασκημέν�ς να �λέπει σε κα-μπύλες, �πως είναι � θ�λ�ς τ�υ�υραν�ύ, και να αντιλαμ�άνεται τ�«�μ�ι�ν» με την πλήρη $ιλ�σ�$ι-κή ένν�ια. T� πε��γρα$ικ� έργ�τ�υ Πεντ�ίκη θέλει ε!�ικείωση γιανα μπ�ρεί κανείς να $τάσει στ� «ε-πέκεινα» (�λέπε μελέτημα τ�υ αρ-�ιεπισκ�π�υ Aυστραλίας Στυλια-ν�ύ, «O Πεντ�ίκης τ�υ επέκεινακαι τ�υ ενθάδε», 1994). E!αιρετικάεύστ��η �ρίσκω και την παρατήρη-ση τ�υ Σε$έρη �ταν λέει για «T�Mυθιστ�ρημα της κυρίας Eρσης»,1966 –π�υ είναι ίσως τ� περιεκτι-κ�τερ� απ� τα πε��γρα$ήματατ�υ Πεντ�ίκη–, πως «H Eκκλησίαμας τ�νισε π�λύ περισσ�τερ� τηναπαγ�ρευση, και δεν την �λέπω ναυι�θετεί εύκ�λα την �λ�κληρωτι-κή παραδ��ή π�υ θαυμά�ει κανείςστ�ν N.Γ.Π.» (�λ. Iγνάτι�ς Tρελ�ς[ψευδώνυμ� Σε$έρη], Oι ώρες της“Kυρίας Eρσης”, 1973, σ. 40).

Kλείν�ντας αυτ� τ� μικρ� σημεί-ωμα θέλω να πρ�σθέσω �τι � Πε-ντ�ίκης έ�ει γράψει π�λλά πε��-γρα$ήματα π�υ δεν ανέ$ερα, άλ-

λα σαν λ�γ�τε�νία, άλλα σαν κριτι-κή, και άλλα σαν ε!�μ�λ�γηση. Oισυγγρα$είς τις Θεσσαλ�νίκης σή-μερα, παρατήρησα �τι τ�ν αναγνω-ρί��υν ως καλύτερ� τ�υς. Mια τέ-τ�ια γενική απ�δ��ή δεν είναι συ-νηθισμέν� $αιν�μεν� σε μια συ-

ντε�νία. H πρ�σεγγισιμ�τητα στ�έργ� τ�υ Πεντ�ίκη καθ�ρί�εται α-π� την ικαν�τητα τ�υ αναγνώστηνα εκτιμήσει τη γλώσσα και τη λε-πτ�μέρεια, αλλά επίσης και τ� α-π�γύμνωμα τ�υ ατ�μ�υ στ�ν αγώ-να για αυθεντικ�τητα, έ!ω απ�τ�υς κώδικες αντικειμενικ�π�ίη-σης, �ταν $τάνει κανείς σε μια υ-παρ!ιακή συνειδητ�τητα, ανάλ�γημε αυτή τ�υ Πεντ�ίκη π�υ ρωτάει:

Π�ι�ς είμαι; Δεν πιστεύω στη μ�ρ-�ή π�υ παρ�υσιά�ει � καθρέ�της. T�είδωλ�, �πως κι αν �ωτιστεί μ’ αρετήή με κακία, δεν υπάρ�ει. H ιστ�ρίατης συνείδησης τ�υ είναι, μακριά καιατέλειωτη, δυσκ�λεύεται να συντά�ει,στ� σ�ήμα μιας ατ�μικής ανθρώπινηςμ�ρ�ής, �λ� τ� σκ�ρπι� κ�μματιαστ�αντιθετικ� αντι�ατικ� υλικ�. [Mητέ-ρα Θεσσαλ�νίκη, σ. 27]

Συμπεράσματα

Για τ�ν Πεντ�ίκη η έκ$ραση απ�-τελεί επί$αση. H �υσία παραμένειαπρ�σδι�ριστη και αδυνατ�ύμε νατην αντικειμεν�π�ιήσ�υμε για νατην καταν�ήσ�υμε. Στ� παι�νίδι-σμα της έκ$ρασης ��ύμε την τρα-γικ�τητα της αδυναμίας μας με ε-παναλήψεις και λεπτ�μερείς περι-γρα$ές αντικειμένων και αισθημά-των. Δεν είναι π�υθενά σα$ές �τι

� άνθρωπ�ς μπ�ρεί να $τάσει την�υσία. Eπί$αση είναι και τ� παι�νί-δι τ�υ α$ηγητή να �δηγεί τ�ν ή-ρωα ή τ�ν εαυτ� τ�υ στ� θάνατ�και στην ανάσταση.

Παράλληλα, η επιθυμία τ�υ αν-θρώπ�υ να παί!ει ένα ρ�λ� έ!ω α-π� τ�ν εαυτ� τ�υ, έ!ω απ� τ� εγώτ�υ, υπ�δεικνύει μια κατάστασηπ�υ ίσως είναι εγγεγραμμένη στ�νάνθρωπ� γενικά, αν σε στιγμέςρευστ�τητας μπ�ρεί να ταυτί�εταιή να αδελ$ώνεται με τα πράγματαή τ� �ώρ�. N�μί�ω �τι είναι μια κα-τάσταση συνειδητ�τητας π�υ αντι-παρέ�εται τη μικρ�τητα τ�υ εγώμε τη συμ�ατική ένν�ια. Σε αυτήτην κατάσταση συνειδητ�τητας ωςαντανάκλαση στ� �ώρ� της εν�ρα-σης συμμετέ��υμε στ� απρ�σδι�-ριστ� �ωρίς να μπ�ρ�ύμε να τ� κα-ταν�ήσ�υμε. Eδώ υπ�ν�είται �τιτ� μικρ� μάτι π�υ ατενί�ει τη λε-πτ�μέρεια έ�ει την ίδια $ύση με�,τι απ�καλ�ύμε κ�σμικ� (μ�ν� τ�ηλι�ειδές μάτι μπ�ρεί να ατενίσειτ�ν ήλι�, �πως έλεγε � Πλωτίν�ς).

Eδώ έγκειται η $ιλ�σ�$ική έν-ν�ια τ�υ «�μ�ι�υ» στην �π�ία $αί-νεται να υπακ�ύει � N.Γ. Πεντ�ίκης.H περίπτωση τ�υ αναγνώστη δεν υ-πεισέρ�εται στα ενδια$έρ�ντα τ�υσυγγρα$έα για τ�ν Πεντ�ίκη.

12 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

Συνέ�εια απ� την 11η σελίδα

H �μάδα τ�υ περι�δικ�ύ «Mακεδ�νικές Hμέρες». Kαθιστ�ί (απ� αριστερά): Γ.Θ. Bα��π�υλ�ς, B.N. Tατάκης, Π. Σπανδωνίδης, Aλκ. Γιανν�π�υλ�ς, Γιώργ�ς Δέλ-λι�ς. Oρθι�ι: Tάκης Bαρ�τιτσιώτης, Γιώργ�ς Θέμελης, Στρατής Δ�ύκας, N.Γ.Πεντ�ίκης, Στέλι�ς 'ε�λ�ύδας, Aντ. Λε�ή. (Aναμνηστική �ωτ�γρα�ία τ�υ 1938,επ’ ευκαιρία της ανα�ώρησης των Tατάκη και Γιανν�π�υλ�υ για Aθήνα).

«Mητέρα Θεσσαλ�νίκη». Πρωτ�κυ-κλ���ρησε τ� 1970 απ� τις εκδ�σεις«Kέδρ�ς» με ε%ώ�υλλ�–πίνακα τ�υίδι�υ τ�υ Πεντ�ίκη.

Page 12: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 13

K�ντ�γλ�υ και Πεντ�ίκηςK�ινά σημεία αλλά και δια��ρές στ� έργ� των δύ� δημι�υργών

T�υ Στρατή Πασάλη

O Φώτης Kντ�γλ�υ και � Nίκ�ς Γα-�ριήλ Πεντ�ίκης είναι δύ� πρ�σωπι-κτητες εκ διαμέτρ�υ δια��ρετικές.T� παρά!εν� είναι τι στη συνείδησητων περισσ�τέρων μας υπάρ"ει κάτιπ�υ τ�υς συνδέει, κάν�ντάς τ�υς ναμ�ιά��υν περιπτώσεις συγγενικές –κι αυτ, �υσικά, είναι η Oρθ�δ�!ίακαι τ� Bυ�άντι�.

Tι σημαίν�υν μως για τ�ν Kντ�-γλ�υ και για τ�ν Πεντ�ίκη �ι δύ� αυ-τές α!ίες και πώς λειτ�υργ�ύν σανά!�νες μέσα στ� έργ� τ�υς και σεσ"έση με την ιδι�συγκρασία τ�υ κα-θενς;

Eλλην�ρθ�δ���ςπ�λιτισμ�ς

O Kντ�γλ�υ αντικρί�ει τ�ν �υ�α-ντιν και μετα�υ�αντιν κσμ� με�λέμμα ρ�μαντικ, μέσα απ έναντρα"ύ αλλά και �ικεί� ε!ωτισμ.Πρ�σπαθεί να !ανα�ωντανέψει αυ-τν τ�ν κσμ�, να τ�ν αναστήσει α-κέραι�. Nιώθ�ντας απ�στρ��ή γιατη Δύση, ιδιαίτερα για τ�ν τρπ� μετ�ν �π�ί� στα μεταεπαναστατικά"ρνια εί"ε αρ"ίσει να «εισάγεται»ραγδαία στην Eλλάδα, κάνει τα πά-ντα για να διασώσει μια μεγάλη πα-ράδ�ση απ τη �λα�ερή, πως πι-στεύει, !εν�ερτη επιρρ�ή, συντεί-ν�ντας έτσι με τ� έργ� τ�υ, π�υ θαμπ�ρ�ύσε να θεωρηθεί ακμα καιστρατευμέν�, στη διατήρηση και τηναναγέννηση τ�υ αυθεντικ�ύ κατα-γωγικ�ύ "αρακτήρα, ιδρύ�ντας, �υ-σιαστικά, ένα �υ�αντινιστικ δγμα,�αθιά συντηρητικ, αν τ� δει κανείςστενά ιδε�λ�γικά, π�λύπλευρα εν-δια�έρ�ν, αν τ� δει έ!ω απ τη γρα-�ικτητα με την �π�ία ηθελημένακαι κάπως πρ�σπ�ιητά θέλησε � ί-δι�ς να τ� περι�άλει.

E"�ντας επηρεαστεί απ διά��-ρες ευρωπαϊκές πνευματικές πρ�-σωπικτητες και αισθητικά ρεύματα,είτε τα απωθεί είτε τα αλλ�ιώνει, -ταν μιλάει γι’ αυτά άμεσα ή έμμεσα,περνώντας τ�υς την πατίνα της λαϊ-κτρ�πης εκ�ραστικής τ�υ.

O Kντ�γλ�υ, στη �άση τ�υ, είναιμια μ�ρ�ή �ανατική, π�υ πιστεύειστη διαμρ�ωση ενς σύγ"ρ�ν�υκαθαρά ελλην�ρθδ�!�υ π�λιτι-σμ�ύ, με θε�κεντρικ "αρακτήρα,και αυστηρά παραδ�σιακά πρτυπα,είναι ένας ιδιτυπ�ς αισθητής π�υπ�λέμησε τ�ν κ�σμικ αισθητισμ,ένας �αθύς ν�σταλγς τ�υ ανατ�λί-τικ�υ θρύλ�υ, ένας πρ�ικισμέν�ςμε ταλέντ� αριστ�τέ"νης π�υ έ-�τια!ε μια γλώσσα, εικαστική καιλ�γ�τε"νική, ε!ε�ητημένα πρωτ-γ�νη, ένας μάστ�ρας π�υ επανα�έ-ρει, με κάπ�ια απκρυ�η νεωτερι-στική α�αιρετικτητα, τις πλαστι-κές μανιέρες της �υ�αντινής εικ�-

ν�γρα�ίας, ένας εν τέλει γνήσι�ςπ�υριστής.

Eνα «νέ� Bυ�άντι�»Aντίθετα, � Πεντ�ίκης είναι �αθιά

υπαρ!ιακς, μηδενιστής και «εικ�ν�-κλάστης». Δεν πιστεύει σε κανενςτύπ�υ ανα�ίωση ή διατήρηση. Oιπρ�θέσεις τ�υ είναι στη ρί�α τ�υς α-κραίες και ανατρεπτικές. T�ν τρπ�με τ�ν �π�ί� πρ�σεγγί�ει τ�ν ανατ�-λικ Mεσαίωνα δεν τ�ν διακρίνει �ύ-τε ί"ν�ς �ριενταλιστικής ν�σταλ-γίας. Aν � Kντ�γλ�υ !ανα�ωντανεύ-ει, μ�ια με μάγ� απ τη Mικρασία,την ιερατική αυστηρτητα της Aνα-τ�λής και τ� αδρ συνα!άρι της Pω-μι�σύνης, πρ���κάρ�ντας την κ�ύ-�ια αθηναϊκή αυταρέσκεια, � Πεντ�ί-κης, καθώς συναισθάνεται την ισ"υ-ρή μεταμ�ρ�ωτική ενέργεια π�υ πε-ρικλείει η Oρθ�δ�!ία, μα�ί με την α-περιριστη απ�δ�"ή της για τα πά-

ντα π�υ αγγί�ει, π�λλές ��ρές ακ-μα και τ�ν ε!ω�ρενισμ, επιλέγει νασταθεί θαρραλέα στ� κέντρ� της ε-π�"ής τ�υ και να �ήσει, να νιώσει, ναμιλήσει με την πεπ�ίθηση τι � σύγ-"ρ�ν�ς κσμ�ς τ�υ πρ�σ�έρει λατα δεδ�μένα για να συλλά�ει, να�ιώσει και να �ανερώσει, με τρπ�ασυνήθιστ�, αλλά συνάμα και �ωντα-ν, ένα «νέ� Bυ�άντι�». Mέσα απδιαδικασίες εντελώς !ένες πρ�ς τ�νπαραδ�σι��ανή ιδι�μ�ρ�ισμ τ�υKντ�γλ�υ, διαδικασίες π�υ εκπηγά-��υν απ τ�ν ευρωπαϊκ νι"ιλισμκαι μ�ντερνισμ, απ�καλύπτει έναBυ�άντι� εκκεντρικ, εγκε�αλικ,μυστικιστικ, ν�μιναλιστικ, παρά-δ�!�, παράλ�γ�, σ"ι���ρενικ, αλλάταυτ"ρ�να πραγματιστικ και υλι-στικ μέσα στ�ν υπερ�ατισμ τ�υ.

Eπηρεασμέν�ς �αθιά απ τ�υς"ριστιαν�ύς υπαρ!ιστές, τ�υς Pώ-σ�υς μετα�υσικ�ύς στ�"αστές και

τ�υς Γάλλ�υς maudits, � Πεντ�ίκηςδιαμ�ρ�ώνει ένα καταπληκτικ εν�-ρατικ σύστημα πρσληψης, ερμη-νείας και "ρήσης τ�υ κσμ�υ, μιαπαρά!ενη ν�ητική σ� και αισθητη-ριακή λειτ�υργία διάλυσης και ανα-σύνθεσής τ�υ θεμελιωμένη πάνω σεμια εντελώς επαναστατική ανάγνω-ση των Πατέρων, τ�υ Συνα!αριστήκαι των �υ�αντινών "ρ�ν�γρά�ων,λα αυτά σε συνδυασμ με τ�ν μη-"ανισμ της παραισθητικής ανάμνη-σης, τ�υ «συνειδησιακ�ύ κύματ�ς»,τ�υ υπερρεαλιστικ�ύ �νειρισμ�ύ,καθώς και την αισθητική τ�υ απίθα-ν�υ, τ�υ ανακλ�υθ�υ, τ�υ θρυμμα-τισμέν�υ, τ�υ γραμματικ�ύ και λε-κτικ�ύ απ�κρυ�ισμ�ύ, π�υ στηρί�ε-ται η νέα π�ίηση και λ�γ�τε"νία.

O Kίργκεγκαρντ, � Mαλαρμέ, � Pε-μπ, � σ�υρεαλισμς, �ι συγγρα�είςτ�ύ «εσωτερικ�ύ μ�ν�λγ�υ», �α-νερών�νται μπρ�στά στα μάτια τ�υνα εκ�ρά��υν ανα�ητήσεις π�υ κι-ν�ύνται μέσα στ� πλαίσι� ενς αλλ-κ�τ�υ «μεσαιωνισμ�ύ», σε ε!ωκ�ι-νωνικ και θλιμμέν� κλίμα ψυ"ισμώναπ�συρμένων απ την αστική ν��-τρ�πία της Tέ"νης και τ�υ Ωραί�υ,π�υ �δηγ�ύνται σε υπερλ�γικέςπνευματικές και αισθητικές μ�ρ�ές,αντιδράσεις ε!τρεμιστικών ή καινευρασθενικών συνειδήσεων π�υδ�κιμά��νται απ τ� ατ�μικ αδιέ!�-δ� τ�υ Mηδενς, τ� �π�ί� μ�ιά�ει ναγίνεται γι’ αυτ�ύς η θύρα εισδ�υ σεμια –τι περίεργ�– αρατη διάσταση�ωής, πέρα απ την �ρθ�λ�γική ιε-ράρ"ηση των πραγμάτων π�υ επί τ-σ�υς αιώνες πρ�παγανδίστηκε απτ�ν �υμανισμ ως ω�έλιμη για τ�νάνθρωπ�.

Yπαρ�ιακή ερημία

O Πεντ�ίκης είναι σα να �λέπει στ�σύγ"ρ�ν� συναίσθημα τ�υ κεν�ύ καιτης απλυτης υπαρ!ιακής ερημίας,στ�ν εκ�υλισμ τ�υ ανθρωπιστικ�ύκσμ�υ, τ� ιδανικ έδα��ς π�υ θαμπ�ρ�ύσε να �λαστήσει, λυτρωτικάκαι αναστάσιμα, η ένθεη "ριστιανικήπαράκρ�υση, π�υ με τ� Bυ�άντι�δεν γνωρίσαμε παρά μν� μία τηςεκδ�"ή. Σε αντίθεση με τ�ν Kντ�-γλ�υ, τ� σύστημά τ�υ δεν υπσ"εταικαμία απ�λύτως ασ�άλεια, δεν �τιά-"νει ιδε�λ�γία και πρ�παντς δεν ε-πιδέ"εται την ανάπτυ!ή τ�υ σε στυλ,α��ύ η �π�ιαδήπ�τε μίμησή τ�υ θα�άντα�ε εντελώς γελ�ία, κι ε�σ�νη στάση τ�υ τσ�ν ως την τέ"νη σ�και ως πρ�ς �π�ιαδήπ�τε μ�ρ�ή ε-γκσμιας κ�ινωνίας, έστω και "ρι-στιανικής, είναι ακυρωτική και δια-λυτική.

Eν κατακλείδι, και με δύ� λγια, θαμπ�ρ�ύσαμε να π�ύμε, κάπως τ�λ-μηρά, τι αν η ραση τ�υ Kντ�γλ�υείναι απλά και μν� θρησκευτική, τ-τε τ�υ Πεντ�ίκη είναι, με την ευρύ-τατη ένν�ια, μυστική.

«Aράγγελ�ς Mιαήλ» (τέμπερα, μετά τ� 1980).

Page 13: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

14 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

N. Γ. Πεντ�ίκης Γ. Kιτσ�π�υλ�ς Z. Kαρέλλη T. Iατρ�ύ K. Tσί�εκ Γ. Θέμελης Γ. Δέλι�ς Στ. �ε�λ�ύδας

Tα σκίτσα των ασικών συνεργατών, �μ�ι�μ�ρ�α, στ� σ�ήμα και τις διαστάσεις �ωτ�γρα�ίας ταυτ�τητ�ς, διευθετ�ύντ� σε παράθυρ� μέσα στ� κείμεν� καισταθερά συν�δευαν τις συνεργασίες.

O «K��λίας» τ�υ Πεντ ίκηΩς μέλ�ς της συντακτικής �μάδ�ς τ�υ πρωτ�π�ριακ�ύ περι�δικ�ύ, η συμ��λή τ�υ ήταν καθ�ριστική

Tης M. Θε�δ�σ�π�ύλ�υ

ΠOΛΛEΣ και εγκωμιαστικές �ι κρί-σεις για τ� περι�δικ� «K��λίας» καιαναμ�ί��λα μελλ�ντικά θα γρα-�τ�ύν ακ�μη περισσ�τερες1, μια καιαυτή η �ρα�ύ�ια έκδ�ση απ�τελεί έ-να πρ�τυπ� περι�δικ�, ακ�μη και σή-μερα, μισ� αιώνα αργ�τερα. Σε μιαμετέωρη επ��ή, αμέσως μετά τη λή-"η τ�υ B΄ Παγκ�σμί�υ Π�λέμ�υ, �ταν�ι ��εις τ�υ Eμ�υλί�υ ε"ακ�λ�υ-θ�ύσαν να σέρν�νται στη �ώρα καινα τη δηλητηριά$�υν, στη Θεσσαλ�-νίκη εκδίδεται ένα περι�δικ� π�υ ευ-θύς ε" αρ�ής εμ�ανί$εται πρωτ�π�-ριακ�. Oι πρώτες αντιδράσεις υπήρ-"αν αντι�ατικές. Δεκαετίες αργ�τε-ρα θα τ� απ�καλέσ�υν μ�ντέρν�, ι-

δι�μ�ρ�� και εκλεκτικ�. Iδιαίτερ�ενδια�έρ�ν παρ�υσιά$ει η �πτικήτ�υ Nίκ�υ Γα�ριήλ Πεντ$ίκη, �πωςκαταγρά�ηκε στις σελίδες τ�υ «K�-�λία». Γιατί, αν και δεν υπήρ"ε �ύτεεκδ�της �ύτε διευθυντής τ�υ περι�-δικ�ύ, σ�εδ�ν ταυτίστηκε μα$ί τ�υ.T�ν Iαν�υάρι� τ�υ 1947, �ταν � πρώ-τ�ς �ρ�ν�ς τ�υ περι�δικ�ύ έ�ει ήδηκυλήσει, � Πεντ$ίκης επενδύει μεπαραστατικές εικ�νες τα αισθήματαπ�υ τ�υ εμπνέει � «K��λίας». Σανθηλυκ� σπίτι, έ�λεπε τ� περι�δικ�.Δηλαδή, σπίτι άνετ�, σε αντίθεση μεεκείνα τα πρωτ�γ�να, αρσενικά σπί-τια, �π�υ τ� άτ�μ� ν�ιώθει στερημέ-ν� και τρ�μ�κρατημέν�. Aκ�μη πα-ραστατικ�τερα, μια θηλυκή π�λυκα-τ�ικία, διαρρυθμισμένη έτσι π�υ να

ε"υπηρετεί �σ� τ� δυνατ�ν καλύτε-ρα �λες τις ανάγκες τ�υ ατ�μ�υ. Σεαυτήν τ�υ παρα�ώρησαν μια κάμαρηκαι η συγκατ�ίκηση απ�δεί�θηκε ι-δεώδης.

Eτσι δέ�θηκε να εγκαταλείψει τηναρ�αία καλύ�α �π�υ καθ�ταν άλλ�-τε. Πλάγι�ς υπαινιγμ�ς για τ� �αρ-μακεί� στ�ν αριθμ� 112 της Eγνα-τίας �δ�ύ, τ� εντευκτήρι� �π�υ έρ-��νταν �ι άνθρωπ�ι σαν σαστισμέναπ�υλιά κι έπε�ταν στην π�ρτα τ�υ.Kάπως έτσι εί�ε έρθει και � ΣτρατήςΔ�ύκας, τ� �ειμώνα τ�υ 1931.

Oμως τ�ν Στρατή τ�ν έ�ασε, κα-θώς έ�ασε κι άλλ�υς ανθρώπ�υς.Hδη, τ� 1937, «T� 3� μάτι», ένα άλλ�πρωτ�π�ριακών τάσεων περι�δικ�τ�υ Mεσ�π�λέμ�υ, στην Aθήνα,

(Oκτ. 1935–1937), στ� �π�ί� � Πε-ντ$ίκης υπήρ"ε εκλεκτ�ς �ιλ�"εν�ύ-μεν�ς, έκλεισε2. T�τε εμ�ανίστηκε �Γιώργης � Kιτσ�π�υλ�ς. Για δέκα�ρ�νια ερ��ταν και "αναερ��τανστην καλύ�α, απ� τ� 1936 π�υ γνω-ρίστηκαν. Eκεί π�τι$�ταν με την πα-ραμυθία εν�ς ιδεατ�ύ περι�δικ�ύ,καταπώς την έκλωθαν για καιρ�στην αλληλ�γρα�ία τ�υς � Πεντ$ί-κης και � πρεσ�ύτερ�ς τ�υ Δ�ύκας.

Πρώτ� τεύ��ς

Tελικά, τ� �θιν�πωρ� τ�υ 1945,τρεις �ίλ�ι και συμμαθητές, τ�τε γύ-ρω στα 25, σ�εδιά$�υν και πρακτικάτ� περι�δικ�: O Δραμιν�ς $ωγρά��ς,ήδη μάστ�ρας γρα�ίστας, ΓιάννηςΣ��ρών�ς, � Λευτέρης K�νι�ρδ�ς,με �ιλ�σ��ικές τάσεις και συνάμααρκετά εύπ�ρ�ς ώστε να αντέ�ει τηδαπάνη της έκδ�σης και � ΓιώργηςKιτσ�π�υλ�ς, μ�λις εκκ�λαπτ�με-ν�ς διηγηματ�γρά��ς.

T� πρώτ� τεύ��ς κυκλ���ρεί Δε-κέμ�ρι� 1945, με ένα τίτλ� π�υ σεπ�λλ�ύς �άνηκε παρά"εν�ς και α-ντι�ατικ�ς. «K��λίας», λέ"η δίσημηκαι άκρως περιεκτική. Mια ελικ�ειδήσπείρα σ�εδίασε για σήμα τ�υ περι�-δικ�ύ � Σ��ρών�ς. Kαι πράγματι, �-πως η αν�ι�τή καμπύλη τ�υ κ��λίαείναι η συνισταμένη δύ� κινήσεων,έτσι και τ� περι�δικ� στάθηκε � αρ-μ�νικ�ς συνδυασμ�ς της ατ�μικήςανα$ήτησης με τις ανησυ�ίες της συ-ντρ��ιάς. +εκινώντας απ� τ�ν εσω-τερικ� �ώρ� τ�υ υπ�κειμέν�υ, αν�ί-γεται στη �ιλ�σ��ία, τις εικαστικέςτέ�νες και τη λ�γ�τε�νία. Oμως υ-πάρ�ει και η άλλη σημασία της λέ-"ης: κ��ύλι, έκ�ρασμα της θάλασ-σας. Oπως στ� κ��ύλι αντι��υί$ει ηθάλασσα, στ�ν «K��λία» ακ�ύγεταικαθαρά η υπαρ"ιακή αγωνία.

Παρασκιές

Eυθέως � Πεντ$ίκης δεν �μ�λ�γεί,π�σ� κεντρική για τ� περι�δικ� ήτανη θέση της κάμαρής τ�υ. Ωστ�σ�,τ�ν πρώτ� �ρ�ν�, �ταν � «K��λίας»εμ�ανί$ει την πλέ�ν συντεταγμένημ�ρ�ή τ�υ, �ι τελευταίες σελίδες, α-νυπ�γρα�ες, �έρν�υν τ�ν �αρακτη-ριστικ� τίτλ� «Παρασκιές». Mετα"ύ�ωτειν�ύ και σκιερ�ύ �ώρ�υ, ανάμε-T� λ�γ�τυπ� τ�υ «K��λία». Mία αν�ι�τή ελικ�ειδής σπείρα, �πως τ� σ�εδίασε � Γιάννης Σ�ρών�ς.

Page 14: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 15

σα στ� έργ� και τη σκια π�υ α�ήνειστην ψυ�ή, τ�π�θετείται � σ��λια-σμ�ς για κείμενα και συγγρα�είς καιεμμέσως �ανερώνεται τ� σκεπτικ�επιλ�γής τ�υς. Aναδρ�μικά, μ�λιςστ� 16� τεύ��ς, � Πεντ$ίκης παρα-δέ�εται πως �υσιαστικά αυτ�ς συγ-γρά�ει τις «Παρασκιές». Eδώ μάλ-λ�ν �ρίσκεται η κάμαρή τ�υ καιπράγματι, μ�ιά$ει να είναι τ� διευθυ-ντήρι� ή πι� σωστά, τ� μαγειρεί� τ�υπερι�δικ�ύ.

O «K��λίας» παρα�ωρεί τις περισ-σ�τερες σελίδες τ�υ σε μετα�ρά-σματα. Aγνωστ�ι, έως τ�τε στηνEλλάδα, "έν�ι συγγρα�είς παντρεύ-�νται με τ�ν Πλωτίν� και τ� �υ$αντι-ν� πνεύμα. Ωστ�σ�, � Πεντ$ίκης και� κύκλ�ς μεμυημένων δεν ενδια�έ-ρ�νταν να γνωρίσ�υν στην Eλλάδατην νεωτερική ευρωπαϊκή γρα�ή.T�υλά�ιστ�ν δεν ήταν αυτή η �ασικήέγν�ιά τ�υς. Eκείνη την επ��ή �ρί-σκ�νταν σε μια διπλή ανα$ήτηση, υ-παρ"ιακή και συγγρα�ική. Γι’ αυτ�και εντρυ��ύν, απ� τη μία, σε ειδω-λ�λάτρες και �ριστιαν�ύς, σε ακ�λα-στ�υς και ασκητές. Kαι απ� την άλ-λη, σε στυλίστες τ�υ 16�υ αι. αλλάκαι �ι�υμ�ρίστες τ�υ 19�υ, μέ�ρι τ�νT$�υς, τ� κατ’ ε"��ήν σ��λεί� καθα-ρ�τητας ύ��υς.

H ίδια η πρά"η της μετά�ρασηςπρ��άλλει σαν γύμνασμα γρα�ής.Kατά καν�να, δύ� ή και περισσ�τε-ρ�ι συνεργάτες μαστ�ρεύ�υν τηνελληνική απ�δ�ση. Mε πλήρη επί-γνωση της δυσκ�λίας π�υ συνεπάγε-ται η κ�ινωνία τ�υ ύ��υς, η απ�δ�σηαπ�σπασμάτων τ�υ «Oδυσσέα» –ημ�ναδική στην �π�ία μετέ��υν �λ�ι�ι στεν�ί συνεργάτες– �αρακτηρί$ε-ται «μετα�ραστική πρ�σπάθεια».K�ρύ�ωση αυτής της ανα$ήτησηςγια τ�ν ίδι� τ�ν Πεντ$ίκη, απ�τελεί ημετά�ραση τ�υ διηγήματ�ς «O Iγκι-τ�υρ» τ�υ Στέ�αν Mαλλαρμέ μα$ί μετ� συν�δευτικ� κείμεν�3.

Συγκάτ�ικ�ιTις υπ�λ�ιπες σελίδες καλύπτ�υν

�ι συγκάτ�ικ�ι τ�υ θηλυκ�ύ σπιτι�ύ,με κείμενα λυρικά, αμιγώς υπαρ"ια-

κά και σε πείσμα των καιρών καθ�-λ�υ κ�ινωνικά. Tην ιεράρ�ηση τωνσυνεργατών μας την δίνει � Πεντ$ί-κης στ� παραμύθι τ�υ, «T� Bασιλ�-π�υλ� π�υ δεν �λέπει �ύτε ακ�ύει».Kατ’ αρ�ήν, περιγρά�ει τα δικά τ�υγραπτά, �πως θα τ� κάνει και αργ�-τερα στ� �ι�γρα�ικ� σημείωμα, αυ-τ� π�υ συν�δεύει τα �ι�λία τ�υ. Aμέ-σως μετά έρ�εται � Γιώργης Kιτσ�-π�υλ�ς, π�υ στρέ�εται στη �αντα-σία και τ� �νειρ�, απελπισμέν�ς, για-τί δεν �ρίσκει τρ�π� να επικ�ινωνή-σει. T�ν Γιάννη Aδραστ� � Πεντ$ίκηςδεν τ�ν μνημ�νεύει, μια και πρ�κει-ται για τ� alter ego τ�υ Kιτσ�π�υλ�υ.

Mια απ� τις γ�ητευτικ�τερες ιστ�-ρίες ψευδωνυμίας της λ�γ�τε�νίαςμας π�υ έ�ει ελά�ιστα πρ�σε�θεί. Oσυγγρα�έας Kιτσ�π�υλ�ς συν�μιλεί

και διαπληκτί$εται με τ� λ�γ�τε�νικ�τ�υ πρ�σωπεί�, τ�ν Aδραστ�.

O Γιάννης Σ��ρών�ς, αμιγής καιαυστηρ�ς στην τε�νική, με γραμμήπ�υ παραμ�ρ�ώνει και ανάγει τ� αί-σθημα. O Λευτεράκης K�νι�ρδ�ς α-νάμεσα στ�υς πρώτ�υς, παρ�λ� π�υδεν μετέ�ει. O Kάρ�λ�ς Tσί$εκ "έν�ςμέσα σε περι�άλλ�ν "ερ� για τα αι-σθήματα. Σύμ�ωνα με τ�ν Πεντ$ίκη,� τ�π�ς μας δεν τ�υ έδωσε τ� κα-τάλληλ� έδα��ς να ρι$ώσει τη �α-ντασία τ�υ. Kι �μως, ήδη απ� τ�τε,εμ�ανί$εται δισ�ιδής, �πως ειρω-νεύεται τη μ�να"ιά τ�υ με πε$ά καισ�έδια. O Γιώργ�ς Θέμελης με αγω-νία περισσ�τερ� συναισθηματική πα-ρά εγκε�αλική. O Tάκης Bαρ�ιτσιώ-της, άτ�μ� λεπταίσθητ�, σε μετα�υ-σική ανα$ήτηση. Kαι ακ�μη, � TάκηςIατρ�ύ, νέ�ς με αντρίκι� αίσθημα,γρά�ει και $ωγρα�ί$ει με τη συγκι-νημένη αμεσ�τητα τ�υ καθημερι-ν�ύ.

Tελευταί�υς ανα�έρει � Πεντ$ί-κης γι’ αυτ�ν τ�υς σημαντικ�τερ�υς.T�ν Στρατή Δ�ύκα κι ας εμ�ανί$εταιστ�ν «K��λία» με ένα και μ�ναδικ�σ�έδι� και την αδελ�ή τ�υ Zωή Kα-ρέλλη, κυρίαρ�η παρ�υσία και στα 22τεύ�η. Συμμετέ�ει με κείμενα διαλ�-γισμ�ύ και π�ιήματα. O Πεντ$ίκης ταδέ�εται σαν καθαρή �μιλία ανθρώπι-νη, �π�υ αναγνωρί$ει τη συγγένειατης �ωνής. Yπάρ��υν και άλλ�ι συ-νεργάτες π�υ �μως δεν τ�υς ν�ιώ-θει συγκάτ�ικ�υς. Παλαι�ί γνώριμ�ιαπ� τις «Mακεδ�νικές Hμέρες», �+ε�λ�ύδας, � Δέλι�ς, � Aλκ. Γιανν�-π�υλ�ς. Aκ�μη � $ωγρά��ς Nικ. Σα-�ίνης και � νεώτερ�ς π�ιητής Γ. Στ�-γιαννίδης. Δεν λείπ�υν και �ι �ιλ�"ε-ν�ύμεν�ι απ� την Aθήνα, � T.K. Πα-πατ$ώνης, � Zήσης Oικ�ν�μ�υ καιαργ�τερα, � Pέν�ς Aπ�στ�λίδης, �Aρης Δικταί�ς, � Tάκης Σιν�π�υλ�ςκαι � Γ.Γ. Σ�ακιανάκης. Στα 10 τεύ�ητ�υ δεύτερ�υ �ρ�ν�υ δεν υπάρ��υν

πια «Παρασκιές». O Πεντ$ίκης απλώ-νει τις κρίσεις τ�υ σε αυτ�τελή κεί-μενα. Mάλιστα, σ��λιά$ει εκτενέστε-ρα τη $ωγρα�ική και παρ�υσιά$ειτ�ν Γκίκα, τ�ν Παπαλ�υκά, τηνAγλαΐα Παπά, τ�ν Aγ. Aστεριάδη, τ�νTσαρ�ύ�η και τ�ν Mπ�υ$ιάνη.

Xωρίς πρ�ειδ�π�ίησηO «K��λίας» σταματά την έκδ�σή

τ�υ �ωρίς πρ�ειδ�π�ίηση. Για τ� τέ-λ�ς τ�υ περι�δικ�ύ δεν υπήρ"ε κά-π�ια δικαι�λ�γία πέραν των αντί"�-ων καιρών. Oμως υπάρ�ει ένα γεγ�-ν�ς. Στις 15 Iαν�υαρί�υ 1948, � Πε-ντ$ίκης απ��ασί$ει μια ακ�μη μετ�ι-κεσία. Nυμ�εύεται. Aπ� μια άπ�ψημπ�ρεί να απ�τελεί και άλμα ανε"αρ-τ�π�ίησης.

T� 1983, � «K��λίας» ανατυπώθη-κε σε σώμα, ώστε να διασωθεί απ� τηλήθη και να �τάσει στα �έρια των νε-ώτερων. Σήμερα, απ�τελεί πλέ�ν έ-να μύθ� �πως λίγ� π�λύ και � ίδι�ς �Πεντ$ίκης. Παραμένει �μως αμ�ί��-λ�, π�σ�ι είναι εκείν�ι π�υ εντρυ-��ύν στις σελίδες τ�υ.

Σημειώσεις:1) Πρ�κειται να εκδ�θεί τ� �ι�λί� τ�υ Kώ-

στα K�υρ�ύδη, με τίτλ�, «T� περι�δικ�KOXΛIAΣ, Θεσσαλ�νίκη (1945–1948)»,απ� τις εκδ�σεις «Mπιλιέτ�». Σύμ�ωνα μετην πρ�αγγελία περιέ�ει τ� ιστ�ρικ� τ�υπερι�δικ�ύ, �ι�λι�γρα�ία και συνεντεύ-!εις των �ασικών συνεργατών.

2) Eνδια�έρ�ν θα παρ�υσία"ε η σύγκρισητων δύ� περι�δικών. Tα αισθητικά δ�γ-ματα π�υ εισήγαγαν για πρώτη ��ράστην Eλλάδα και τα κρυ�ά νήματα π�υ τασυνέδεαν, έ��ντας ως ενδιάμεσ� τις «Mα-κεδ�νικές Hμέρες».

3) Π�λύ αργ�τερα, μ�λις τ� 1983, εκδ�θηκεαυτ�τελώς. Πάντως, η δημ�σίευσή τ�υστ� 18� τ.�. τ�υ «K��λία», τ�ν I�ύνι� τ�υ1947, πέρασε απαρατήρητη. Mάλιστα, �-ταν τ� 1948 � Kαίσαρ Eμμαν�υήλ μετα-�ρά"ει τ�ν «Iγκιτ�υρ», � Kλέων Παρά-σ��ς σε άρθρ� τ�υ στη «Mακεδ�νία» την�αιρετί"ει ως την πρώτη απ�δ�ση στα ελ-ληνικά.

O "ωγρά��ς και γρα�ίστας Γιάννης Σ�ρών�ς, ένας απ�τ�υς τρεις εκδ�τες τ�υ «K��λία», σε �λ�σέλιδ� σκίτσ�τ�υ Γιώργη Kιτσ�π�υλ�υ. Δημ�σιεύτηκε στ� τεύ��ς 12,N�έμρης 1946.

Oλ�σέλιδ� σκίτσ� τ�υ N. Γ. Πεντ"ίκη στ� 4� τεύ��ς,Mάρτι�ς 1946. Eνα αινιγματικ� πρ�σωπ� συν�δεύει τ�πε"�γρά�ημά τ�υ, «Nεαρά κ�ρη», π�υ σήμερα ρίσκε-ται, σε λίγ� δια��ρετική εκδ��ή, μα"ί με άλλα κείμενάτ�υ στ� ιλί� «Συν�δεία».

Σ�έδι� τ�υ Γιάννη Σ�ρών�υ στ� 1� τεύ��ς τ�υ «K��λία». O N. Γ. Πεντ"ίκης συ-ν�ψί"ει την εντύπωση π�υ πρ�καλ�ύν τα σ�έδιά τ�υ: η γραμμή τ�υ παραμ�ρ-�ώνει και ανάγει τ� αίσθημα... "ητεί επα�ή με στ�ι�εία των αρ�αίων μύθων.

Page 15: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

16 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

H σημει�γραίαεν ς αδιε� δ�υ

Ψη�αρίθμηση, η ιδι�μ ρ�η τε�ν τρ πία

π υ �ρησιμ π ίησε N.Γ. Πεντ�ίκης

«Eκ τ�υ ευανθ�ύς λειμών�ς των Συνα�αρίων. Oι Aγι�ι της 10ης I�υνί�υ». Σι-νική, κραγι�νια, ακ�υαρέλλα, 1971. Συλλ�γή Γ.N. Πεντ�ίκη. Eνα απ� τα πρώταδείγματα ψη�αρίθμησης (�ωτ. Φ. Σαρρή/ΦAOΣ).

Tης Nίκης Λ�ϊ�ίδη

Kαθηγήτριας Iστ�ρίας της Tέ�νηςστ� Aριστ�τέλει� Πανεπιστήμι� Θεσσαλ�νίκης

TON N. Γ. ΠENTZIKH δεν έτυ�ε νατ�ν γνωρίσω πρ�σωπικά και για αρ-κετά �ρ�νια, έ��ντας μια μάλλ�ν α-σα�ή εντύπωση για τ� έργ� τ�υ,τ�ν θεωρ�ύσα ως ένα ερμητικ� ι-δίωμα της καλλιτε�νικής παράδ�-σης της Θεσσαλ�νίκης. Δεν !έρω ανέπαι!ε ρ�λ� τ� γεγ�ν�ς �τι εδώ καιμια δεκαετία διδάσκω στην π�ληαυτή ή αν άλλ�ι λ�γ�ι, λιγ�τερ�συμ#ατικ�ί, συνέτειναν στ� να πρ�-

σέ!ω με ιδιαίτερ� ενδια�έρ�ν τ�έργ� τ�υ. Oμ�λ�γώ, ωστ�σ�, �τιδεν μ�υ είναι δυνατ�ν να συμμερι-στώ τη συγκίνηση εκείνων π�υ τ�νέ$ησαν απ� κ�ντά και διδά�τηκαν,�πως �μ�λ�γ�ύν, απ� την πρ�σωπι-κ�τητα και την τέ�νη τ�υ, αλλά �ύ-τε μπ�ρώ να συμ�ωνήσω και με ε-κείν�υς π�υ τ�ν είδαν απλώς ως μ�-ν�μανή εκδ��ή τ�υ ελλην�-�ρθ�-δ�!�υ μυστικισμ�ύ.

Oμως, �σ� και αν αυτ� δεί�νειν�ηματικά �!ύμωρ�, η δεύτερη αυ-τή ερμηνευτική άπ�ψη για τ� έργ�τ�υ Πεν$ίκη, μ�υ ερεθί$ει περισσ�- «Aυγ�ύστ�υ δ΄· των επτά αγιασμένων παίδων» (τέμπερα, 1969. Συλλ�γή Π. Παπασαραντ�π�

Page 16: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 17

π�υλ�υ).

«Mακετία Nύμ�η» (τέμπερα, 1967).

τερ� τ� ενδια�έρ�ν. Kι αυτ� γιατίπρ�καλεί τη διάθεση μιας διερεύνη-σης, ��ι ακρι#ώς της ιδι�μ�ρ�ηςτε�ν�τρ�πίας π�υ �ρησιμ�π�ιεί, αλ-λά τ�υ ιδε�λ�γικ�ύ υπ�#αθρ�υ πά-νω στ� �π�ί� στηρί$�νται �ι τε�νι-κές τ�υ μέθ�δ�ι. Kατά τη γνώμημ�υ, τ� λ�γ�τε�νικ� και εικαστικ�έργ� τ�υ Πεντ$ίκη απ�τελεί ένα ι-δίωμα μέσα στην ήδη υπάρ��υσα ι-διαιτερ�τητα της νε�–ελληνικής τέ-�νης, με μια �μως σημαντική δια��-ρά: η ευρηματική σημει�γρα�ία τ�υ–ανα�έρ�μαι περισσ�τερ� σε σ�έ-δια με σινική μελάνη της δεκαετίαςτ�υ ’70– ενώ παρακ�λ�υθεί μερικέςαπ� τις #ασικές κατευθύνσεις τ�υμ�ντερνισμ�ύ, κυρίως ως πρ�ς τ��ρώμα, ταυτ��ρ�να ε�αρμ�$ει έναιδεώδες καλλιτε�νικής σκέψης καιπρά!ης εκ διαμέτρ�υ αντίθετ� μετ� δυτικ� �ρθ�λ�γισμ�.

Ψη�αρίθμησηAν � Πεντ$ίκης ήταν ένας λαϊκ�ς

$ωγρά��ς �ωρίς τε�ν�τρ�πικές υ-π�ψίες και πρ�πάντων �ωρίς γνώ-σεις γύρω απ� τη μ�ντέρνα ευρω-παϊκή $ωγρα�ική, τ� πρ�#λημα θαήταν τελείως δια��ρετικ�, ή μάλ-λ�ν δεν θα υπήρ�ε. H εμμ�νή τ�υστην ε!αντλητική, αυτ�σ�έδια μέ-θ�δ� της ψη�αρίθμησης –ψη�ιδ�-γρα�ική και στιγμ�γρα�ική μετα-στ�ι�είωση �ράσεων, λέ!εων καιγραμμάτων απ� συνα!άρια, κ�σμικάκείμενα, επιστ�λές, κάρτες και τ�-πωνύμια– θα μπ�ρ�ύσε λ�ιπ�ν ναερμηνευτεί σαν μια πρ�σπάθεια υ-

πέρ#ασης τ�υ πρ�#λήματ�ς, μέσααπ� μια διαρκή άσκηση μ�ναστικήςαυτ�πειθαρ�ίας.

Διά#ασα κάπ�υ �τι «η ψη�αρίθ-μηση σαν μέθ�δ�ς $ωγρα�ικής έ�ειπρωτ�π�ρ� τ�ν Πεντ$ίκη». Aν θυ-μάμαι καλά, η �ράση αυτή ανήκει σεέναν απ� τ�υς μαθητές τ�υ π�υ συ-νέ�ισαν για �ρισμέν� �ρ�νικ� διά-στημα τη στιγμ�γρα�ική και ιδε�-γραμματική κατεύθυνση της $ωγρα-�ικής τ�υ δασκάλ�υ τ�υς. Aν καιμερικές απ� αυτές τις μελέτες εί-�αν ιδιαίτερ� ενδια�έρ�ν –�πωςπ.�. τα σ�έδια απ� την π�λη τηςΘεσσαλ�νίκης τ�υ 'άνθιππ�υ Bύσ-σι�υ στη δεκαετία τ�υ ’70– η κατ�-πινή στάσιμη τύ�η της ιδιωματικήςαυτής γρα�ής, δεν δικαι�λ�γεί τ�νπ�λύ δυτικ�τρ�π� �ρ� τ�υ πρωτ�-π�ρ�υ.

Kατάργησητης ατ μικ�τητας

H πρωτ�π�ρία υπήρ!ε ένα σύ-μπτωμα τ�υ δυτικ�ύ τρ�π�υ σκέψηςκαι δράσης, π�υ δεν ήταν δυνατ� νασυμ#αδίσει με τ� θρησκευτικ� και ι-δε�λ�γικ� υπ�#αθρ� των ανα$ητή-σεων τ�υ Πεντ$ίκη. O μ�ντερνισμ�ςτης Δύσης εκ�ράστηκε μέσα απ�τ�ν ε!εγερμέν� ατ�μικισμ�, τ�ν συ-νε�ή ανταγωνισμ� και κυρίως με τηναρκισσιστική ανάπτυ!η τ�υ «εγώ»τ�υ καλλιτέ�νη, ενώ τ� ιδίωμα τ�υΠεντ$ίκη διατηρεί ακρι#ώς αντίθετ�πρ�σανατ�λισμ�. Eπι�ειρεί να κα-ταργήσει την ατ�μικ�τητα τ�υ δημι-

�υργ�ύ και να συνδέσει την καλλι-τε�νική διαδικασία με τ�υς τρ�π�υςλειτ�υργίας της μυθικής σκέψης καιτης συλλ�γικής μνήμης. Στη δεύτε-ρη κυρίως περί�δ� τ�υ έργ�υ τ�υ, �πυκν�γρα�ημέν�ς �ώρ�ς των συν-θέσεων με τέμπερα και κυρίως τασ�έδια με σινική μελάνη, πρ�#άλ-λ�υν σημεία και συμ#�λικά σ�ήματαπ�υ επαναλαμ#άν�νται με τ�ν τρ�-π� τ�υ πιστ�ύ αντιγρα�έα π�υ ανα-παράγει τ� συμ#�λικ� ν�ημα #υ$α-ντινών εικ�νων ή ιδε�γράμματωντης σιν�–ιαπωνικής τέ�νης. Eνώ γιατ� δυτικ� κ�σμ� η αντιγρα�ή θεω-ρείται απ�δει!η δημι�υργικής ανε-πάρκειας ή άσκηση συμμ�ρ�ωσηςμετά απ� κάπ�ια «τιμωρητέα» πρά-!η, για τ�ν κ�σμ� της Aνατ�λής, α-π�τελεί διαδικασία μύησης στα μυ-στικά της αυθεντίας.

T� εγ�είρημα τ�υ Πεντ$ίκη δεν έ-�ει καμία σ�έση με την άγ�νη επανά-ληψη μ�ρ�ικών τύπων της παράδ�-σης π�υ διακρίν�υμε π.�. στη $ωγρα-�ική τ�υ K�ντ�γλ�υ, μετά τ�ν Δεύ-τερ� Παγκ�σμι� Π�λεμ�. H εμμ�νήτ�υ στην ανα$ήτηση τ�υ απρ�σωπ�υκατέλη!ε –ενδε��μένως παρά τη θέ-λησή τ�υ– σε μια γρα�ή με �αρακτή-ρα τελείως πρ�σωπικ�.

H έλλειψη πρ��πτικής για τ� αν�ρ-θ�δ�!� �ραμα αυτ�ύ τ�υ πιστ�ύ τηςOρθ�δ�!ίας, ��ειλ�ταν στ� γεγ�ν�ς�τι δεν υπήρ�αν πλέ�ν �ι πρ�ϋπ�θέ-σεις για να λειτ�υργήσει –ακ�μη καιμέσα στ� πλαίσι� της ελληνικής π�-λιτισμικής περι�έρειας– ως γλώσσακ�ινών μ�ρ�ών και συμ#�λων.

Page 17: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

18 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

Iδι�ρρυθμ�ς μπ�έμHταν πρ�σωπικ�τητα π�λύπλευρη με σπάνι� πνευματικ� ανάστημα

T�υ Kάρ�λ�υ Tσίεκ

ΣE ΛIΓO θα έ�υν περάσει τέσσεραρ�νια απ� τ�τε π�υ μας ά�ησε. Θυ-μάμαι τ� ήρεμ� πρ�σωπ� τ�υ με ταάσπρα μαλλιά και τα άσπρα γένιαπ�υ σε �ά�νια�ε στ� άγγιγμα ηκρυάδα τ�υ, κάτω απ’ τ�ν τρ�ύλ�τ�υ να�ύ τ�υ Aγί�υ Eλευθερί�υ. T�μνημ�συν� στ�ν Aγι� Aντώνι�, �π�υμέν�υν η γυναίκα τ�υ Nίκη και �γι�ς τ�υ Γα$ριήλ κι έει μετα�ερθείτ� αρεί� τ�υ. T� μνημ�συν� στ�μ�ναστήρι τ�υ Eυαγγελισμ�ύ τηςΘε�τ�κ�υ στην Oρμύλια, π�υ στ�νεκρ�τα�εί� τ�υ είναι θαμμέν�ς, τηδε�ίωση π�υ ακ�λ�ύθησε και τ�υςλ�γ�υς π�υ εκ�ωνήθηκαν.

Mια εκδήλωση σεμνή κι επι$λητι-κή ταυτ�ρ�να, σαν καθετί π�υ α-κτιν�$�λεί απ� μια πηγαία δική τ�υαίγλη. Tώρα ν�ιώθω κάπως σαν τ�ν�δ�ιπ�ρ� π�υ, καθώς �εμακραίνει α-π� ένα ύψωμα, αντιλαμ$άνεται κα-λύτερα τ� περίγραμμά τ�υ.

Π�λύπλευρηπρ�σωπικ�τητα

Oπως έγραψα στ� «Παραμιλητ�»(Oκτώ$ρης 1994) είε ένα σπάνι�πνευματικ� ανάστημα και μια πρ�-σωπικ�τητα τ�σ� σημαντική και π�-λύπλευρη, ώστε �εύγ�ντας ά�ησεπίσω τ�υ και μέσα μ�υ ένα κεν�, π�υτίπ�τα δεν τ� γεμί�ει. Kι αυτ� παράτις ανθρώπινες αδυναμίες και ιδι�-τρ�πίες τ�υ, π�υ παίδευαν κυρίωςτ�υς γύρω τ�υ, αλλά δεν τ�ν μείω-σαν π�τέ στα μάτια μ�υ. Hταν τ�σ�π�λύ ταυτισμέν�ς με τη «MητέραΘεσσαλ�νίκη» ώστε θαρρείς πωςτην περιείε �λ�κληρη. T� τ�νί�ωγιατί μ�υ �αίνεται �τι η Θεσσαλ�νί-κη σαν Π�λιτιστική Πρωτεύ�υσα ε-λάιστα σήμερα τ�ν περιέει. Hταν ι-καν�ς να την αναστήσει απ� την τέ-�ρα της και να την παρ�υσιάσει σε�λ� τ� ιστ�ρικ�, π�λιτιστικ� καιπνευματικ� της $άθ�ς, σαν τ�ν �ω-γρά�� π�υ ανακατεύει λίγ� μαύρ�στα ρώματά τ�υ. Aν παραδεθ�ύμε�τι τ� μαύρ�, σαν απ�υσία ρώμα-τ�ς, συμ$�λί�ει τ� θάνατ�. Oμως ε-πάνω σ’ ένα μαύρ� ��ντ�, π�σ� πι��ωηρά κι έντ�να �αντά��υν τ� κίτρι-ν�, τ� κ�κκιν�, ακ�μα και τ� μπλε.

H διαλ�γική σέση τ�υ με τ� θάνα-τ� αρί�ει με τ�ν «Πεθαμέν� και τηνAνάσταση», τ� πρώτ� $ι$λί� �π�υδιαμ�ρ�ώνεται �λ� τ� μετέπειτα ύ-��ς π�υ τ�ν αρακτηρί�ει και η θεώ-ρηση της �ωής υπ� τ� πρίσμα της αι-ωνι�τητας διά μέσ�υ της Oρθ�δ�-�ίας. A��ρμή τ�υ $ι$λί�υ, η πρ�σπά-θειά τ�υ να αναστήσει τ�ν AνδρέαΔημακ�ύδη, πρωταγωνιστή της πρώ-της, ρεαλιστικής ν�υ$έλας τ�υ, π�υαυτ�κτ�νεί απ� έρωτα. Πρέπει νατ�ν επηρέασε π�λύ και η αυτ�κτ�νίατ�υ ε�άδελ��ύ τ�υ Mιλτιάδη Πεντ�ί-

κη, στ�ν �π�ί� α�ιέρωσε μερικές σε-λίδες στ� «3� μάτι» και μερικ�ύς στί-�υς στις «Eικ�νες». Γενικά, μια $α-σική συνισταμένη �λ�υ τ�υ έργ�υτ�υ είναι ακρι$ώς η πρ�σπάθεια γε-�ύρωσης τ�υ άσματ�ς π�υ ωρί�ειτ�υς νεκρ�ύς απ� τ�υς �ωνταν�ύς.Θυμάμαι πως �ταν κάπ�τε επισκε-�θήκαμε τ� τεράστι� ε$ραϊκ� νε-κρ�τα�εί�, π�υ καταστρά�ηκε στηνKατ�ή και κτίστηκε αργ�τερα στηθέση τ�υ η σημερινή πανεπιστημι�ύ-π�λη, δεν εύρισκε σύμ�ωνη με τιςπεπ�ιθήσεις τ�υ την απ�λυτη γύμνιατ�υ (π�υ εμένα με γ�ήτευε τ�τε), λέ-γ�ντας �τι ε��ρι�ε τ�υς νεκρ�ύς σ’έναν άλλ�ν κ�σμ�, ωρίς δεσμ�ύςμε τ�ν δικ� μας.

Δεν �έρω τι απέγινε ένα μ�ν�πρα-κτ� τ�υ με τ�ν τίτλ� «Mπεθ Xαΐμ»,π�υ μας τ� διά$ασε σε κάπ�ια συ-γκέντρωση. Eντελώς αμυδρά θυμά-μαι �τι � πυρήνας τ�υ ήταν πάλι ηδυάδα τ�υ ερωτευμέν�υ πλην μ�να-ικ�ύ νέ�υ και της απρ�σιτης κ�πέ-λας. Mπ�ρεί �μως και να γελιέμαι.

Iδι�ρρυθμ�ς μπ�έμT�ν γνώρισα μέσω τ�υ Στέλι�υ /ε-

�λ�ύδα π�υ ήταν καθηγητής μ�υστ� Iταλικ� Γυμνάσι�, απ� τ� �π�ί�απ���ίτησα τ� 1939. O Nίκ�ς Γα-$ριήλ Πεντ�ίκης δεν ήταν ακ�μη τ�-τε � συγγρα�έας π�υ τ� έργ� τ�υ θααπασ�λ�ύσε, σε μια επ�μενη περί�-δ�, θαυμαστές, μελετητές και κριτι-κ�ύς, ιδίως �σ�ν α��ρά τη σέσητ�υ με τ� Bυ�άντι� και την �ρθ�δ��ηεκκλησία (κάτι π�υ δεν τ�νίστηκε,ν�μί�ω, αρκετά κατά την αναγ�ρευ-σή τ�υ ως επίτιμ�υ διδάκτ�ρα). Hταν

περισσ�τερ� ένας ιδι�ρρυθμ�ς μπ�-έμ με ρ�πή πρ�ς τ�ν ασκητισμ�, π�υπρώτα απ’ �λα μας γ�ήτευε με τ�νπρ���ρικ� τ�υ λ�γ� και ένας εκκ�-λαπτ�μεν�ς συγγρα�έας με αμ�ιλε-γ�μενες (�ι $έ$αια για μας π�υ τ�νθαυμά�αμε) επιδ�σεις, αντιμέτωπ�ςμε εμπ�δια π�υ μ�ιά�ανε α�επέρα-στα και τα π�λλαπλασία�ε και η «κ�ι-νωνική τ�υ ασυμμετρία». Tα απανω-τά αστ�ύκια π�υ δε�ταν απ� τ�λ�γ�τενικ� κατεστημέν� ισ�δυνα-μ�ύσαν, για μας και για τ�ν ίδι�, μενίκες π�υ απ�δείνανε τ� ατίμητ�της α�ίας τ�υ. (Oι συνθήκες έ�υναλλά�ει και � νέ�ς σήμερα δεν αντέ-ει ωρίς άμεσες απ�δεί�εις. Aλλά ε-νώ δεν συναντά α�ι�λ�γη αντίσταση,καταστρέ�εται απ� την ευκ�λία.)

Eίε σπ�υδάσει Φαρμακευτική στ�Στρασ$�ύργ� (απ�κ�μί��ντας καιμιαν έ��η γνώση της γαλλικήςγλώσσας και λ�γ�τενίας) και είεκληρ�ν�μήσει απ� τ�ν πατέρα τ�υ έ-να �αρμακεί� στην �δ� Eγνατία, κ�-ντά στη διασταύρωσή της με την �δ�Aγίας Σ��ίας, στ� �ικ�δ�μικ� τετρά-γων� �π�υ και σήμερα δεσπ��ει τ�Mέγαρ�ν Bαρ$ιτσιώτ�υ (ά$α�� επίδεκαετίες). T� �αρμακεί� (π�υ έμελ-λε ν’ απ�$εί παρανάλωμα τ�υ πά-θ�υς τ�υ), έγινε γρήγ�ρα τ� εντευ-κτήρι� των κυρι�τερων λ�γ�τενώνκαι των ελάιστων �ωγρά�ων π�υ α-ριθμ�ύσε τ�τε η Θεσσαλ�νίκη.

Eκεί � Πεντ�ίκης, σκυμμέν�ς στ�γρα�εί� τ�υ, έγρα�ε καθημερινά επίώρες, με τ�ν ωραί� και ιδιά��νταγρα�ικ� αρακτήρα τ�υ, στ�ν �π�ί�πλε�να�αν, �μ�ιες με σπειρ�αίτες,�ι περισπωμένες. Π�λλές ��ρές τ’ α-

π�γεύματα κατέ$α�ε τ� κεπέγκι κι ε-πισκεπτ�μασταν τις $υ�αντινές εκ-κλησίες, μέσα κι έ�ω απ� τις �π�ίεςεπιδίδ�νταν σε ατέλειωτ�υς αυτ�-σεδιασμ�ύς, αραδιά��ντας τις πι�απίθανες πληρ���ρίες, παρατηρή-σεις, συσετίσεις και ανα��ρές. Oλ�γ�ς δημι�υργεί τα πράγματα. Hμ�ρ�ή τ�υ π�υ συν�τερα μ�υ έρε-ται στ� ν�υ είναι κυρίως αυτή, τηςπρώτης περι�δ�υ· κι έτσι, σεδ�νπάντα, τ�ν θυμ�ταν και � στεν�τε-ρ�ς �ίλ�ς και συνεργάτης τ�υ Γιώρ-γ�ς Kιτσ�π�υλ�ς, π�υ πέθανε πρ�-σ�ατα. Περισσ�τερα σετικά έωδημ�σιεύσει στ� «Παραμιλητ�».

Nέα ΣκιώνηKασσάνδρας

Aλλά και τ� 1951 π�υ παραθερί�α-με στη Nέα Σκιώνη Kασσάνδρας, εί-α μα�ί τ�υ ανεπανάληπτες εμπει-ρίες. H ερσ�νησ�ς ήταν απ�κ�μμέ-νη τ�τε απ� την υπ�λ�ιπη Mακεδ�-νία, και κυρίως τη Θεσσαλ�νίκη, σε$αθμ� π�υ είναι σεδ�ν αδύνατ�,σήμερα, να τ�ν �ανταστείς. Δεν υ-πήρανε δρ�μ�ι �ύτε συγκ�ινωνίαπέρα απ� τη Bάλτα, � ταυδρ�μ�ς(�ν�ματι Oδυσσέας) ε�υπηρετ�ύσετα ωριά έ�ιππ�ς. H διαμ�νή στηνKασσάνδρα ενέπνευσε στ�ν Πεντ�ί-κη «T� μυθιστ�ρημα της κυρίαςEρσης». Eίναι ένα απερίγραπταπλ�ύσι�, π�ικίλ�, αν�μ�ι�γενές μέ-ρι και ετερ�κλητ� $ι$λί�, με π�λλάεπίπεδα γρα�ής και αλλεπάλληλεςα�ηγήσεις, τ�σ� π�υ μια σύντ�μηπαρ�υσίασή τ�υ δεν θα μπ�ρ�ύσεπαρά να τ� αδικήσει. Eπι$ε$αιώνει

Oι Γιώργ�ς Παπαδ�π�υλ�ς, Γιάννης Σ��ρών�ς και Nίκ�ς Γα�ριήλ Πεντίκης στην έκθεση Θεσσαλ�νικέων ωγρά!ωντ� 1944.

Page 18: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 19

τη δήλωση τ�υ ίδι�υ τ�υ Πεντ�ίκη:«Oυσιαστικά είμαι συγκ�λλητής»,στη συνέντευ�ή τ�υ «Π�τέ δεν θα γί-νω λ�γ�τένης...» («Δια$ά�ω», τευ.11, 1978). Aν, συνά, περισσ�τερ� ε-ντυπωσιά�ει παρά συγκινεί, αυτ� �-�είλεται στην πρ�αίρεσή τ�υ να μηνεκ�ρά�εται πάντα άμεσα, αλλά μέσααπ� τα πράγματα και τα γεγ�ν�ταπ�υ συσσωρεύει και πρ�$άλλει σανέναν δεύτερ� εαυτ� τ�υ δημι�υργώ-ντας την αίσθηση μιας ατέρμ�ν�ςδιαδρ�μής σε ένα απέραντ� εσωτε-ρικ� τ�πί�. Περιέει σελίδες τ�σ�πυκνές και γεμάτες, π�υ θα έλεγα �-τι είναι αδύνατ� να $ρεις ανάλ�γεςαλλ�ύ. M�ιά��υν �ερ�λιθιές, υπ�μ�-νετικά κτισμένες, αλλά με π�λύρω-μ�υς και π�ικίλ�υς λίθ�υς, παρμέ-ν�υς απ� απίθανα σημεία τ�υ μνημι-κ�ύ ώρ�υ και ρ�ν�υ, ώστε να απ�-κτ�ύν μυθικ� $άθ�ς αδιάρρηκτα δε-μέν� με τ�ν τ�π� και μάλλ�ν αδια-ν�ητ� εκτ�ς Mακεδ�νίας.

Aπ� την άλλη πλευρά, � συνδετι-κ�ς ιστ�ς αυτ�ύ και άλλων κειμένωντ�υ είναι ε�αιρετικά αλαρ�ς, για ναμην πω ανύπαρκτ�ς. Θα μπ�ρ�ύσανεύκ�λα να διασπασθ�ύν σε αυτ�τε-λείς εν�τητες. O συγγρα�έας αδυ-νατεί ή απα�ιεί να συνθέσει τα επιμέ-ρ�υς σε ένα �ργανικ� σύν�λ�, περι-κ�πτ�ντας και τα περίσσια. Δεν υ-πάρει ανάπτυ�η �ύτε ε�έλι�η. Oιπαραθετικές ε�ιστ�ρήσεις μ�ιά��υνμε κ�ίτη π�ταμ�ύ �π�υ τ� νερ� έπα-ψε να ρέει, απ�καλύπτ�ντας τ�υςπι� ιδι�μ�ρ��υς γεωλ�γικ�ύς ση-ματισμ�ύς. K�ιλώματα, $ράια, κρ�-κάλες κι �,τι άλλ� μπ�ρεί να κάλυπτετ� νερ�, ίσως παρ�υσιά��υν ε�αιρε-τικ� ενδια�έρ�ν, κάπ�τε �μως σεκ�υρά�ει η αιμηρή στατικ�τητάτ�υς, �σα κι αν γυαλί��υν νερά στιςγ�ύ$ες και ψήγματα ρυσ�ύ στηνάμμ�. Kι αναλ�γί�εσαι τ� απ��θεγματ�υ P�σίνη για τ�ν Bάγκνερ: «Eειθαυμάσιες στιγμές και $αρετά τέ-ταρτα της ώρας».

Δύ� μήνες μα�ίEμεινα στην Kασσάνδρα με τ� Nί-

κ� και τη γυναίκα τ�υ σεδ�ν δύ�μήνες. Στα τέλη τ�υ Aυγ�ύστ�υ μια�α�νική καταιγίδα αναστάτωσε τ�ειδυλλιακ� περι$άλλ�ν, πρ�καλώ-ντας καταστρ��ές με ανθρώπινα θύ-ματα και αρηστεύ�ντας τ�υς πρ�-ειρα αραγμέν�υς, σε αργιλώδειςπλαγιές και κ�ίτες ειμάρρων, δρ�-μ�υς. Eνας κεραυν�ς έπεσε στ� σπί-τι �π�υ έμενε η κ. Pα�ή με τα παιδιάτης (ευτυώς λείπανε εκείνη την ώ-ρα, περίπ�υ 2 μ.μ., είαν έρθει απ�τη Θεσσαλ�νίκη) και � Σπαν�καλύ-$ας �εείλισε. Eμείς είαμε κατα�ύ-γει με άλλ�υς σε μια καλύ$α στ�υςλ���υς κι ακ�ύγαμε τ� απειλητικ�$�υητ� τ�υ νερ�ύ π�υ πλημμύρι�ετα πάντα. Eνας ωρικ�ς, αψη�ώνταςτην καταρρακτώδη $ρ�ή, μας αντά-μωσε, ψάν�ντας να $ρει τη γυναίκατ�υ. Eνα π�ντίκι ώθηκε κι αυτ�στην καλύ$α, κ�λυμπώντας κάτω α-π� την π�ρτα και μας έ$λεπε σαστι-σμέν�. O Πεντ�ίκης με τη γυναίκατ�υ έμενε τ�τε στ� παραθαλάσσι�σπίτι της �ικ�γένειας τ�υ Tριαντά-�υλλ�υ Kατραντ�ή, εγώ με τ�υς γ�-νείς μ�υ στ� σπίτι της Aργυρώς, ή-ρας τ�υ Kάσσανδρ�υ Σταυρακ�ύδη.

T�ν είε παντρευτεί άρις στις ελιέςπ�υ της είε δώσει πρ�ίκα � πατέραςτης (επαληθεύ�ντας τα «�π�ια έει�ρθια στ�ν κάμπ�...») και τ�ν είεάσει ύστερα απ� ένα τα�ίδι τ�υ στηΘεσσαλ�νίκη, �π�υ έπαθε τρ��ικήδηλητηρίαση απ� πατσά.

Πε��π�ρώνταςKάναμε �λ�ήμερες εκδρ�μές ι-

δίως �ι δυ� μας. Για να πας με τα π�-δια απ� τη Nέα Σκιώνη στη Bάλτα ήBαλτ�πρωτεύ�υσα, �πως την απ�-καλ�ύσε κ�ρ�ϊδευτικά � Πεντ�ίκης(μετ�ν�μάστηκε σε Kασσανδρεία)ρεια��σ�υνα τέσσερες έως πέντεώρες. Kάπ�τε π�υ τ�ν συν�δευσαμέρι εκεί, για να πάρει τ� λεω��-ρεί�, δυσκ�λεύτηκα να επιστρέψωμες στ� αυγ�υστιάτικ� λι�πύρι, γιατίέασα τ� δρ�μ� και δεν $ρισκ�τανπ�υθενά άνθρωπ�ς να με κατατ�πί-σει. Oι π�ρείες αυτές συν�δεύ�νταν,συνήθως, απ� ατέλειωτες �μιλίεςτ�υ Πεντ�ίκη π�υ ανέπτυσσε πάντατ� θέμα τ�υ αρί��ντας, κατά κάπ�ι-�ν τρ�π�, απ� κτίσεως κ�σμ�υ. Eτσι,μέρι π�υ να �θάσει (αν έ�θανε π�-τέ) στην �υσία, διανύαμε μερικά ι-λι�μετρα.

Πρ�ωρ�ύσε ε�αιρετικά γρήγ�ραστ’ ανώμαλα «σύρματα», ��ρώνταςένα ψάθιν� καπέλ� και κρατώντας έ-να πρ�ειρ� ρα$δί στ� έρι. Eτρεμε�μως τα τσ�παν�σκυλα, αυτή τη«μάστιγα των Bαλκανίων», �πως τααπ�κάλεσε ένας �έν�ς συγγρα�έας.Διασίσαμε πε��π�ρώντας �λη τηερσ�νησ�, σημειών�ντας σ’ έναναυτ�σέδι� άρτη τις διά��ρες δια-δρ�μές. Φθάσαμε μέρι τ� Παλι�ύρι,τ�ν Aγι� Nικ�λα� Kανίστρ�υ, κι εγώμέρι τ�ν κά$� Kαλ�γρηα. Aνακαλύ-ψαμε τη Mαυρ�μπ�ρα, ένα υδάτιν�μάτι σε σήμα μεγάλ�υ πηγαδι�ύ,ψηλά, στην καρδιά της ερσ�νήσ�υ,π�υ θαρρώ �τι και σήμερα λιγ�ι θατ� γνωρί��υν.

O Πεντ�ίκης �εκιν�ύσε πάντα ανε-��δίαστ�ς σε τρ��ιμα, κι ερ�ταν,�υσικά, κάπ�ια στιγμή π�υ δεν άντε-ε. Kατά�ευγε, τ�τε, σε κανένα κα-

�ενεί� και $�λευ�τανε με �,τι εύρι-σκε. Eπειτα με παρακαλ�ύσε να μητ� μαρτυρήσω στη Nίκη, σαν να είεδώσει �ρκ� και τ�ν είε παρα$εί.

H �ήλεια, π�υ δεν μπ�ρ�ύσε νατην υπερνικήσει, μ�λ�ν�τι δεν ήτανενδ�μυα πεπεισμέν�ς για τις α��ρ-μές της και γι’ αυτ� λησμ�ν�ύσε τηνεπ�μένη �,τι την πρ�ηγ�ύμενη τ�νείε κάνει να παρα�ερθεί, μας επι-�ύλα�ε δυσάρεστες στιγμές σε μιαδιήμερη μακρινή ε��ρμηση π�υ κά-ναμε �ι τρεις μας. T� γαϊδ�ύρι π�υεία πάρει μα�ί μ�υ, περισσ�τερ� γιαπαρέα, συνέ$αλε κι αυτ� στα δρώμε-να, �ταν τ� σαμάρι τ�υ έγειρε στ�πλάι απ� τ� $άρ�ς εν�ς σακι�ύ μεκαρύδια κι έρι�ε τη Nίκη π�υ καθ�τα-νε επάνω τ�υ, πρ�κλητικά ανάσκελαστ�υς θάμν�υς. Aυτά, �πως έγραψα

στ�ν ίδι�, και τ� άρηκε, μετά τ�σεςδεκαετίες έ�υν μετα$ληθεί σε ά-ρωμα με την �ν�μασία «Jalousie»,π�υ π�υλιέται στις λαϊκές αγ�ρές α-π� τ�υς επαναπατρισθέντες πρ�ς ί-λιες δραμές τ� �ιαλίδι�.

Σήμερα η διαμ�νή μ�υ με τ� �εύ-γ�ς Πεντ�ίκη στην Kασσάνδρα και ηεπα�ή μ�υ με μια ασπίλωτη Xαλκιδι-κή, �ι απλώς μ�ιά��υν, αλλά απ�τε-λ�ύν ένα ανεπανάληπτ� �νειρ�. Mιαήπια �ύση, π�υ δεν σε εμπ�δί�ει τηνώρα π�υ $αδί�εις αμέριμν�ς, να $λέ-πεις, να στ�ά�εσαι και να �νειρ�π�-λείς. Bατά τ�πία, μέτρια υψώματα,�ιλ��ενα δάση, ειδυλλιακές ακρ�-γιαλές, λ�γικές απ�στάσεις, εύκρα-τ� κλίμα, ευωδιαστή ατμ�σ�αιρα, �ι-λ��εν�ι κάτ�ικ�ι. Περι$άλλ�ν πλ�ύ-σι� σε μαρτυρίες τ�σ� τ�υ αραί�υ�σ� και τ�υ μεσαιωνικ�ύ μας π�λιτι-σμ�ύ. Aνεκμετάλλευτες σπηλιές π�υτ� �εστ� θει�ύ� ιαματικ� νερ� τ�υςύνεται στη θάλασσα (περιγρά��-νται στ� κε�άλαι� «Eύρεση της πέ-τρας»).

H άλλη Xαλκιδική

Mια Xαλκιδική π�υ κατά ένα μεγά-λ� μέρ�ς άθηκε για πάντα, αλλάπ�υ τ�τε η γη της �άντα�ε ελα�ρ�-τερη απ� άλλες, για τη μ�ιραία ώραπ�υ θα σε σκέπα�ε: «Tα �ύλλα τ�ύ�θιν�πώρ�υ πέ�τ�υν �μ�ρ�αίν�νταςτ� θάνατ�. Φύλλα πάρα π�λλά υπ��αν-θα, κίτρινα ή κ�κκινα κρασάτα, μέσα α-π� τ� κιγκλίδωμα κάλυπταν τ�ν τά��τής πάλαι π�τέ Zωής, αναπαυ�μενα νω-�ελικά στην πέτρινη ψύ�ρα τ�υ μαρμά-ρ�υ, π�υ η υγρασία τ� μαύρι!ε. Mπρ�-στά στ� σιδερένι� κάγκελ� �ρεγ�μ�υνν’ αγγίσω τ� �ν�ύδι στις ρωγμές τωνμαρμάρων, σάμπως σπρωγμέν�ς απ’ έ-ναν παράτ�λμ� έρωτα». («T� μυθιστ�-ρημα της κυρίας Eρσης»).

Σημείωση «Eπτά Hμερών»: Oι μεσ�τιτλ�ι εί-ναι της σύντα�ης.

O N.Γ. Πεντίκης με τ�ν Kάρ�λ� Tσίεκ στ�ν Aγι� Πρ�δρ�μ� Xαλκιδικής.

O Nίκ�ς Γα�ριήλΠεντίκης. Kα�άλα,1990. Πρώτη δημ�-σίευση. (Aρ"εί�: δ. Γεννάδι�υ Δεμερτή).

Page 19: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

20 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

Διάδ���ς των Bυ αντινώνOμ�τε�ν�ι τ�υ N.Γ. Πεντ�ίκη γρά��υν για τ� λ�γ�τε�νικ� και �ωγρα�ικ� έργ� τ�υ

T� «Aρ�εί�ν»T�υ Aλέ�ανδρυ Kσματ πυλυ

ΔEN θα με απασ�λήσ�υν εδώ �ι λ�-γ�τενικές αρετές τ�υ Πεντ�ίκη, γιατις �π�ίες �ύτε και � ίδι�ς π�λυεν-δια�ερ�ταν, παρά την τεράστια λ�-γ�τενική τ�υ υπ�δ�μή. O Πεντ�ίκηςδεν έγρα�ε απλώς και μ�ν� για ναεκ�ραστεί λ�γ�τενικά και να στε-γαστεί υπ� τ�ν τίτλ� τ�υ συγγρα-�έα. Γρά��ντας δ�κιμα��ταν στηνπάλη με τ�ν εαυτ� τ�υ και με ταπράγματα, δ�κιμά��ντας ταυτ�ρ�-να και τ�ν αναγνώστη. Hταν ένα�λεγ�μεν� �νειρ� ως ύπαρ"η � Πε-ντ�ίκης, π�υ ωστ�σ� γύρευε την υ-π�ταγή. Θυμάμαι π�υ μ�υ έλεγε πωςτ� «Aρεί�ν», αν μετα�ρα��ταν ρω-σικά, θα $�ηθ�ύσε τ�υς Pώσ�υς να"ανα$ρ�ύν την πίστη τ�υς. Eω τηνεντύπωση πως τ� «Aρεί�ν» γρά-�τηκε για να "ανα$ρ�ύμε εμείς τηνπίστη μας, καθ’ �τι τ� �ήτημα π�υ κα-λ�ύμαστε και θα κληθ�ύμε να αντι-μετωπίσ�υμε είναι τ� θρησκευτικ�,�σ� κι αν αυτ� ακ�ύγεται παράταιραστα ώτα της πληθύ�ς των ιδε�κρα-τ�ύμενων διαν��υμένων, αλλά καιδια��ρων εμπαθών θε�λ�γ�ύντων�ι �π�ί�ι έσπευσαν, μετά τ� θάνατ�τ�υ και εκ τ�υ ασ�αλ�ύς �μιλ�ύ-ντες, να κατατά"�υν τ� έργ� τ�υ σταα�ήτητα. H συ�ήτηση για τ� έργ� τ�υΠεντ�ίκη �υσιαστικά ακ�μα δεν άρι-σε, �μως είμαι $έ$αι�ς πως δεν θα$ραδύνει η ώρα.

Mικρ γραμματικT�υ N. Δ. Tριαντα�υλλ πυλυ

EIXA γράψει, �κτώ ��ρές ένα σ��ι-στικ� κείμεν� για την πρ�στακτική ε-πέτρεψε στ� π�ίημα «Παράκληση»τ�υ Πεντ�ίκη. Λησμ�νώντας �τι ήτανκαι γραμματικά διάδ��ς των Bυ�α-ντινών, κ�μψ�λ�γ�ύσα γι’ αυτ� τ� η-θελημέν�, καθώς ν�μι�α, λάθ�ς, μετ� �π�ί� � Πεντ�ίκης μιμείται, τάαμ�υ, τ� επέστρεε τ�υ Kα$ά�η. Πα-ράωσα εκεί και τ� επίστρεψε η Σ υ-λαμίτις τ�υ Aσματ�ς Aσμάτων, ακ�-μη και τα ελι�τικά για τ�ν παρελθ�-ντα, τ�ν παρ�ντα και τ�ν μέλλ�νταρ�ν� κατά�ερα να στριμώ"ω. T�ευρηματικ� γραμματικ� μ�υ δ�κίμι�,αντίθετα με �σα έλεγε για την πρ�-στακτική τ�ύ Kα$ά�η � X.X. Xαριτω-νίδης, κατέληγε στ� συμπέρασμα:«Eκλαμ$άνω, λ�ιπ�ν, τ� επέτρεψετ�υ Πεντ�ίκη ως $αστά�� της δυστυ-ίας τ�υ επέστρεψε, α��ύ των αι-σθητών και των υπεραισθητών τ�σύν�ρ� είναι η Παναγία».

Yστερα έτρι$α τα έρια μ�υ καικαμάρωνα ωραία, π�υ θα έλεγε �Σκαρίμπας, ώσπ�υ έ�ερε πάλι κάπ�ι-�ς άνεμ�ς τ�ν Πεντ�ίκη στη Xαλκίδα.Θέλ�ντας να επι$ε$αιώσω τη θεωρία

O N.Γ. Πεντ�ίκης και N.Δ. Tριαντα�υλλ πυλς σε μία απ τις επισκέψεις τυ Πεντ�ίκη στη Xαλκίδα.

«H γυναίκα μυ λέει τι η στάση στην πία κυρίως με θυμάται είναι η �άπλαστ κρε�άτι» (απ επιστλή τυ N.Γ. Πεντ�ίκη στν Γιώργ Σε�έρη, 18.4.67).

και τ� συμπέρασμά μ�υ, τ�ν ρώτησαγιατί έγραψε επέτρεψε. «Πώς να τ�έγρα�α;», έκανε, απ�ρώντας. «Mα ηπρ�στακτική δεν παίρνει αύ"ηση»,τ�υ είπα πτ�ημέν�ς. Φάνηκε να σα-στί�ει για λίγ�, ύστερα απ�κρίθηκε:«Eτσι τ� λέμε».

Ωραία π�υ ύση εν � μπάτηςκαι σ�ήστηκ’ η γραή.

Mνήμης παρηγ�ρίαT�υ Γιάννη Mενεσίδη

O NIKOΣ ΓABPIHΛ ΠENTZIKHΣ, επώ-νυμ�ς της νίκης, �ωγρα�ικά αντιστέ-κεται στ� ρ�ν� και νικά τη λήθη καιτη μνήμη.

Tα έργα τ�υ απηλλαγμένα απ� τηναμεσ�τητα, ωρίς ατ�μικές διαστά-σεις, είναι καταθέσεις μνήμης και α-να��ράς στην εμπειρία της θριαμ-$εύ�υσας Eκκλησίας και των Aγίωντης. Mετα�έρ�υν παραμυθία και ελ-πίδα, αναπλάθ�ντας τη �θ�ρά και τ�θάνατ� σε �ωή ατελεύτητ�.

Oι μάρτυρες, �ι �σι�ι, �ι �σι�μάρ-τυρες και τ� πλήθ�ς των ανωνύμωναγίων, γίν�νται π�υλιά, ψάρια ή κτί-σματα στη �ωγρα�ική τ�υ επι�άνεια.Eπιλέγει σταθερά σύμ$�λα για ναμετα�έρει την αλήθεια των πραγμά-των με τ� ρωματικ� �ως. Δανεί�ε-ται τ� Συνα"αριστή τ�υ Aγί�υ Nικ�-δήμ�υ και ανάλ�γα κ�σμικά κείμενα

Page 20: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 21

«Eικών �ίλυ»(Tέμπερα, 1968),

πρτρέτ τυ Kώστα Σαρρή μετά

τ θάνατ τυ.

για να συγκρίνει και να μεταπλάσσειτα γράμματα σε δ�νήσεις π�ικίλωνεκδηλώσεων της ανθρώπινης ύπαρ-"ης. Aυτά καταθέτει σαν υλικ� στη�ωγρα�ική τ�υ πρ�σπάθεια.

Oι πίνακές τ�υ παρηγ�ρ�ύν με τηνπυκν�τητα της πινελιάς, τη ρωματι-κή τ�λμη και αρμ�νία, τη μνημικήσεδιαστική απλ�τητα, την περιώ-ρηση των περιγραμμάτων στ�ν περι-$άλλ�ντα ώρ� και τ�ν κερματισμ�της επι�άνειας. H Θεσσαλ�νίκη αί-ρεται τ� αγλάισμά της, τιμά τ�ν ερ-μηνευτή της $υ�αντινής αισθητικήςτης, λαμπρύνει τ�ν λ�γ�τένη «τηςμητέρας Θεσσαλ�νίκης» και π�ιητήτων «εικ�νων» και γεύεται τ� �ωγρά-�� των π�υλιών και ιθύων της �ρ-θ�δ�"ης ριστιανικής παράδ�σης.

Mια �ωγρα�ιάT�υ Aνδρέα Φωκά

EPXOMAI απ� έναν ωραί� περίπατ�.Hλι�λ�υστη μέρα. Π�ικίλα �υτά,λ�υλ�ύδια, πέτρες ρωματιστές, $�-τσαλα, κ�ράλια διά��ρα, αι$άδες.Πι� πάνω ώμα $υσσινί, $�υνά καιλ���ι. Aν�ίγματα �υραν�ύ $αθιά γα-λά�ια. T�ιώματα παλιών εκκλησιώνκι αλλ�ύ αλάσματα τ�ίων. Περί$�-λ�ι κ�ιμητηρίων �τωών μ’ ευτελήτσίγκινα �ανάρια. Σταυρ�ί σιδερένι-�ι ή σανιδένι�ι παντ�ύ. Mαργαρίτεςπ�λλών ρωμάτων. Πέρασα κι απ�τ�π�υς ανασκα�ών αραίων ερει-πίων. Kι απ� $υθ�ύς θαλασσών, $α-σίλεια μυστηριώδη, κ�σμ�ι αλλιώτι-κ�ι. Πήγα μακριά, μ�υ �άνηκε, σ’ άλ-λες επ�ές. Πρ�σωπα και πράμματαπ�υ κάπ�ια ειδική μνήμη �έρνει στ�

ν�υ. Kι άλλα πάλι π�υ αμυδρά και π�-λύ θ�λά �αίν�νται. Kι άλλα πάλι π�υ�ύτε �αίν�νται �ύτε λέγ�νται.

Eίμαι μπρ�στά σε μια �ωγρα�ιάτ�υ Nίκ�υ Γα$ριήλ Πεντ�ίκη.

O κυρ–Nίκ�ςT�υ Iωάννη Zήκα

«...Eνεπάγην εις ιλύν �υθ�ύ, και �υκέστιν υπ�στασις»

Ψαλμ�ς �H 68

TO BAΘY π�ιητικ� ένστικτ� μα�ί μετην λατάρα για �ωή, κ�νι�ρτ�π�ίη-σε την ύπαρ"ή τ�υ, την διέλυσε, καιαυτ� π�υ σεδ�ν καθημερινά $ίωνετ�ν έκανε να αρδεύει τα κατώταταστρώματα τ�υ υπ�συνείδητ�υ.

Aυτ� θα πει πως εντ�ς τ�υ έ�ερεένα σπάνι� και γνήσι� δώρ�, την αί-σθηση εκείνη πως μ�ν� απ� τ� �ωςπηγά�ει η γνώση κι �ι τ� αντίθετ�.Kαταλά$αινε �σ� κανένας άλλ�ς τηςγενιάς τ�υ, τ� ύπ�πτ� �αιν�μεν�τ�υ �υμανισμ�ύ και τι κρύ$εται πίσωαπ’ �λη αυτήν την �αν�άρα και, αυ-τ� γιατί έκπληκτ�ς σεδ�ν μεθυσμέ-ν�ς διαπίστωνε πως για να έει κα-νείς λ�γ� εκ�ραστικ� σημαίνει ναπαραδίδεται ε" �λ�κλήρ�υ στ� ά-γνωστ�. Nα άσει τ�ν εαυτ� τ�υ καιστην ασ�ύρα αυτή να τ�ν γνωρίσεικαλύτερα. Xρωστάω π�λλά στ�νκυρ–Nίκ�. Eμαθα κ�ντά τ�υ πως τ�θαυμάσι�, τ� ε"αιρετικ� τ�υ ατ�μ�υσαν μ�νάδα είναι σκ�τ�ς, έμαθα δεκαι τ� καταπληκτικ�τερ�, πως νίκηείναι σε π�ι� «σημεί�» θα ακ�υμπή-σεις την ήττα σ�υ.

Παραμ�νή των Aρ�αγγέλων«Mήτηρ Θεύ» (Tέμπερα, 1972).

Page 21: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

22 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

T� Aγι�ν Oρ�ς τ�υ Πεντ�ίκηΩς «εύρ�ς και �λ�κληρία κατά Θε�ν», άσκησε διά �ί�υ απερι�ριστη γ�ητεία στ�ν συγγρα�έα

T�υ Aρ�ιεπισκπυ Aυστραλίαςκ. Στυλιανύ

AN KATI αγάπησε κυρι�λεκτικώς «α-διάπτωτα» σ’ �λη την ώριμη �ωή τ�υ,� αείμνηστ�ς κυρ–Nίκ�ς Γα�ριήλ Πε-ντ�ίκης, αυτ� ήταν ασ�αλώς τ�Aγι�ν Oρ�ς. Kι �ταν λέμε «ώριμη�ωή» στ�ν Πεντ�ίκη, δεν ενν��ύμετα �ι�λ�γικώς πρ��ωρημένα �ρ�νιατ�υ, αλλά τα �ρ�νια εκείνα π�υ κατέ-θεσε, με πλήρη ενάργεια των ρι�ώντ�υ, στη «μητέρα Θεσσαλ�νίκη», ύ-στερ’ απ� τη γ�νιμη περιπλάνησήτ�υ στις π�λιτιστικές αλ�ημείες τηςΔυτ. Eυρώπης.

Bέ�αια, Πεντ�ίκης και «αδιάπτω-τ�» θα �αιν�ταν η μεγαλύτερη πα-ραδ�$�τητα –αν ��ι και �$ύμωρ� υ-ψίστ�υ �αθμ�ύ– για �σ�υς γνώρισανεκ τ�υ �υσικ�ύ τις αι�νίδιες εκρή-$εις τ�υ ενθ�υσιασμ�ύ ή τ�υ θυμ�ύτ�υ, μιλώντας ακ�μη και με τα πι� α-γαπημένα τ�υ πρ�σωπα, για τα α-πλ�ύστερα των πραγμάτων. Oμως τ�Aγι�ν Oρ�ς δεν ήταν πρ�σωπ�. Hτανακρι�ώς η ανατρ�πή τ�υ πρ�σώπ�υ,εν �ν�ματι �λων των εν Θεώ αρνή-σεων. Aυτ� άλλωστε θα πει «μετά-ν�ια». H �ώρα της κατ’ ε$��ήν «απ�-σ�έσεως τ�υ πρ�σώπ�υ». T� Aγι�νOρ�ς, λ�ιπ�ν, ως τ�π�ς και τρ�π�ςτ�υ ά�ρ�ν�υ θαύματ�ς, π�υ δεν επι-δέ�εται περιγρα�ή επειδή, γεμί��-ντας �λ�κληρ� τ� 24ωρ�, δεν α�ή-νει καθ�λ�υ «νη�άλι�» �ρ�ν� γιακατά κ�σμ�ν �αρακτηρισμ�ύς, με-τρήσεις και εκτιμήσεις.

Πνεύμα ανήσυ��

Για ένα πνεύμα ανήσυ�� και παμ-�άγ�, �πως � Πεντ�ίκης, δεν ήτανδυνατ� να παρα�ληθεί �π�ιαδήπ�τεεπιμέρ�υς α$ία τ�υ κ�σμ�υ, με τηνειρήνη και τ� θάμ��ς π�υ εκπέ-

μπ�υν τα «ερείπια» των εν �ρ�νωκτιστών, �ταν �ικει�θελώς και εν κα-τανύ$ει εντάσσ�νται στην τελική ευ-θεία για την αιωνι�τητα. Aυτή η λα-τρευτική συσσωμάτωση των «εσκ�ρ-πισμένων» στ� ά�ρ�ν� θαύμα τ�υAγί�υ Oρ�υς, π�τέ δεν ήταν τυ�αία«συναγωγή» λίθων και πλίνθων.Hταν πραγματική «ανακε�αλαίωσηεν Xριστώ», �λων των «εν Xριστώκτισθέντων», γι’ αυτ� και π�υθενάδεν θα μπ�ρ�ύσε να συντελεσθεί

θε�πρεπέστερα, �σ� στ� «Περι��λιτης Παναγίας». Σε τ�ύτ� ακρι�ώς τ�σημεί�, θα πρέπει να θυμίσ�υμε �τικαι τη θάλασσα, π�υ ως τ� πλε�νά-��ν στ�ι�εί� «περι�άλλει» �λ�κληρητην υδρ�γει�, � Πεντ�ίκης την ύμνη-σε πάντα ως «εσθήτα της Θε�μήτ�-ρ�ς».

T� Aγι�ν Oρ�ς, λ�ιπ�ν, ως «εύ-ρ�ς» και «�λ�κληρία» κατά Θε�ν, ή-ταν π�λύ �υσικ� να ασκήσει διά �ί�υμια απερι�ριστη γ�ητεία στ�ν Πε-

ντ�ίκη, τ�ν άνθρωπ� π�υ, �πως � ί-δι�ς έλεγε, εί�ε «σαπίσει σκεπτ�με-ν�ς», θέλ�ντας να μας διηγηθεί «τηνAρ�ιτεκτ�νική της σκ�ρπιας �ωής».

Eίναι πρ��ανές �τι η ένν�ια τ�υ«ά�ρ�ν�υ», ως «αδιαλείπτ�υ πρ�-σευ�ής» (A΄ Θεσ. 5, 17), π�υ και στηνίδια τη Bασιλεύ�υσα εί�ε γεννήσειτη M�νή «των ακ�ιμήτων» (Στ�υδί-�υ), περικλείει σιωπηρώς μια αρ�έ-γ�νη δυσπιστία απέναντι στ�ν �ρ�-ν�. H δυσπιστία �μως αυτή δεν είναιαπλή επι�ύλα$η, αλλά ����ς �υσια-στικ�ς. O Πεντ�ίκης πίστευε �τι δενέ��υμε άλλ�ν τρ�π� να «$�ρκίσ�υμετ�ν �ρ�ν�» απ� τη δαιμ�νική τ�υδιάσταση, παρά μ�νά�α «επιτελώ-ντας» τις μνήμες των Aγίων, π�υ ηEκκλησία έ�ει τ�π�θετήσει στην κά-θε ημέρα τ�υ έτ�υς, «ως �ώτα σω-στικά». Γι’ αυτ� � «Συνα$αριστής»εί�ε πάρει τ�σ� κεντρική θέση στη�ωή τ�υ καθημερινά. Kι αυτ�, ��ι α-πλώς ως «ψυ�ω�ελές ανάγνωσμα»,αλλά κυρίως ως «�ρυ�εί�» πνευμα-τικ�, απ’ τ� �π�ί� άμεσα αντλ�ύσετις «πρώτες ύλες», για τις π�ικίλεςσυγγρα�ές και τη «σταυρ�–αναστά-σιμη» �ωγρα�ική τ�υ. Mετατρέπ�-ντας με τη �αρακτηριστική τ�υ «ψη-�αρίθμηση» τα γράμματα της αλ�α-�ήτ�υ σε αριθμ�ύς, εί�ε να κάμει πά-ντα με «π�σ�τητες» πνευματικής��ρτίσεως, π�υ έδιδαν ανάλ�γα�ρώματα στ�υς πίνακές τ�υ, και ειδι-κ� �άρ�ς, μέ�ρι «παραληρήματ�ς»,στις σελίδες τ�υ. Oμως, στην «επιτέ-λεση της μνήμης», εκείν� π�υ έ�ει

«Bατπαιδιν Mετ�ι στ Πρτ Λάγς» (τέμπερα, 1988).

O N. Γ. Πεντ�ίκης

(δε�ιά) μα�ί μετ �ωγρά�

Γιώργ Παραλή

και τν υπ-τακτικ

τυ αγιγρά-�υ πατρςZα�αρία στα

Kαυσκαλύ#ιατυ Aγίυ

Oρυς, τ 1952.

Page 22: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 23

�αρύν�υσα σημασία δεν είναι τ� �-ν�μα τ�υ συγκεκριμέν�υ πρ�σώπ�υ,αλλά πρωτίστως τ� λειτ�υργικ� γε-γ�ν�ς καθ’ εαυτ�, α��ύ, �ύτως ή άλ-λως, τα πάντα γίν�νται και ισ�ύ�υν«εν �ν�ματι Kυρί�υ». Δεν είναι άλ-λωστε λίγες �ι περιπτώσεις στα Mη-ν�λ�για π�υ –�πως τ� επικαλέσθηκεάπειρες ��ρές � Πεντ�ίκης –μα�ί μετα �ν�ματα συγκεκριμένων Aγίων,γίνεται μνεία και «των συν αυτ�ίςμαρτυρησάντων» δις �ιλίων, τρις �ι-λίων κ.ά. κατά περίπτωση (με ανα��-ρά δηλαδή μ�ν� στ�ν αριθμ� τ�υπλήθ�υς).

Xωρίς παρωπίδεςH περιεκτική αυτή ανωνυμία στην

καθημερινή κατάθεση τ�υ �ί�υ ή στ�τελικ� μαρτύρι� τ�υ θανάτ�υ, ήτανκάτι π�υ συγκιν�ύσε τ�ν Πεντ�ίκημέ�ρι δακρύων. Kαι δεν θα μας έκα-νε αυτ� εντύπωση, αν απ� τ� άλλ�μέρ�ς δεν γνωρί�αμε την παρ�ιμιώ-δη ευαισθησία τ�υ στην ακρί�ειατων �ν�μάτων, �λων των ειδών �λω-ρίδας και πανίδας. Oμως, η περιεκτι-κή ανωνυμία για την �π�ία μιλ�ύμε,δεν ��είλεται σε απρ�σε$ία ή περι-�ρ�νηση τ�υ επιμέρ�υς κτιστ�ύ, αλ-λά είναι μια ενσυνείδητη και επώδυ-νη εκλ�γή, ώστε να καλύπτει τ�υςπάντες. Mια τέτ�ια ανωνυμία για τ�νΠεντ�ίκη ήταν ισ�κυρη με την παντε-λή έλλειψη «ατ�μικής πτυ�ής», γιατην �π�ία λάτρευε τα διά��ρα μαλά-κια και τα σ��υγγάρια. E�ει γράψει�αρακτηριστικά: «H αγάπη μ�υ πρ�ςτα κατώτερα �ώα, στρε��ταν κυρίωςπρ�ς εκείνα, π�υ ενώ στ� εμ�ρυακ�τ�υς στάδι� παρ�υσιά��υν ένα είδ�ς υ-π�τυπώδ�υς σπ�νδυλικής στήλης, ενη-λικι�ύμενα ακ�λ�ύθως, την �άν�υν».Δεν μπ�ρ�ύσε, �αίνεται � αείμνη-στ�ς να �αντασθεί ευλα�έστερα δη-μι�υργήματα απ� τα «ασπ�νδυλα»,επειδή ακρι�ώς, μη έ��ντας την πα-ραμικρή δυνατ�τητα «αντιστάσε-ως», είναι μ�νίμως υπ�τασσ�μεναστ� θεί� θέλημα.

Mε τέτ�ια μέτρα και σταθμά στηναπ�τίμηση τ�υ εν γένει �αιν�μέν�υτης �ι�λ�γικής �ωής, μπ�ρεί κανείςνα �αντασθεί π�ιες α$ιώσεις εί�ε �Πεντ�ίκης απ� την πνευματική �ωή.Kαι είναι γνωστ� πως την πνευματι-κή �ωή π�τέ δεν την είδε με ευσε�ι-στικές παρωπίδες. Γι’ αυτ� άλλωστεκαι μπ�ρ�ύσε να μιλάει με την ίδιαευλά�εια για τ�ν Oμηρ�, �πως μι-λ�ύσε για τ�υς �ί�υς των Aγίων. Eκπαραλλήλ�υ �μως, δεν έπαυσε να ι-σ�υρί�εται –με ανυπ��ώρητη �μ�λ�-γία Nε�μάρτυρα– �τι καμία απ�λύ-τως α$ία ή αλήθεια δεν είναι �λ�κλη-ρη, έ$ω απ’ την Eκκλησία. Kαι ενν�-�ύσε �έ�αια Eκκλησία, μ�ν� τηνOρθ�δ�$η.

Eίναι �αρακτηριστικ� �τι, ενώ εί�εαπερι�ριστη καταν�ηση, ειλικρινήσυμπάθεια και �ίκτ� αδελ�ικ�τατ�για κάθε αμαρτωλ� ή απ�τυ�ημέν�,δεν ανε��ταν επ’ �υδενί την υπ�κρι-σία τ�υ Φαρισαί�υ, μήτε την ανευλά-�εια τ�υ αυτάρεσκ�υ. Ως εκ τ�ύτ�υ,στ� Aγι�ν Oρ�ς, π�υ τα πάντα γι’ αυ-τ�ν ήσαν ιδεώδη και για �λα εύρισκεμια α��πλί��υσα και κατανυκτικήερμηνεία, δύ� ήταν κυρίως τα πράγ-ματα π�υ δεν ανε��ταν: O γιγαντι-σμ�ς απ� τ� ένα μέρ�ς κι η δ�κησι-

σ��ία απ� τ� άλλ�. Mε $εναγ�ύσε,θυμ�ύμαι, στ� περι��ητ� Σαράι, τηρωσική δηλαδή Σκήτη τ�υ Aγί�υAνδρέ�υ, στις Kαρυές. Eνώ στ� μυα-λ� μ�υ τριγύρι�ε σιωπηλά η απ�ρίατ�υ πώς να συμ�ι�άσει κανείς τ�ν�αρακτηρισμ� «Σκήτη» (π�υ σα�ώςδηλώνει άσκηση και ταπείνωση ήτ�υλά�ιστ�ν λιτ�τητα ερήμ�υ) με τ��ν�μα «Σαράι» (π�υ λίγ� – π�λύ ση-μαίνει Aνάκτ�ρα) � Πεντ�ίκης μ’ έ-στησε μπρ�στά σε μια τεράστια Eι-κ�να απ� λευκ��ρυσ� και μ�υ είπεκατηγ�ρηματικά: «Aν δεν δει κανείςαυτήν την Eικ�να εδώ, δεν θα κατα-λά�ει γιατί έγινε η Pωσική Eπανά-σταση».

M�ναδικ�τητα ήθ�υς

Kαι η δ�κησισ��ία �μως, είναι μιαάλλη �ψη, κρυπτικώτερη, τ�υ ανευ-

λα��ύς γιγαντισμ�ύ. Στις εν τω κ�-σμω κ�ινωνίες των ανθρώπων, � Πε-ντ�ίκης αντιμετώπι�ε τ�ν δ�κησίσ�-�� με ειρωνεία ή σαρκασμ�. Στ�Oρ�ς, τ�ν ίδι� τύπ� τ�ν έ�λεπε με ά-�ατη απ�γνωση και αμη�ανία, καμία��ρά δε και με ασυγκράτητη �ργή.Oσ� θαύμα�ε τη σ��ία των «διά Xρι-στ�ν Σαλών» και υπ�κλιν�ταν ανεπι-τήδευτα στην καταρρακωμένη μ�ρ-�ή των, τ�σ� θεωρ�ύσε «αντί�ασηστ�υς �ρ�υς» τ�ν επηρμέν� Aγι�-ρείτη. Kαι πράγματι, ένας τέτ�ι�ς τύ-π�ς πνευματικ�ύ ανθρώπ�υ δεν εί-ναι απλή απ�τυ�ία. Eίναι κρά��υσα«αμαρτία κατά τ�υ Aγί�υ Πνεύμα-τ�ς». O μ�να��ς, π�υ παραιτείται με�ρκ�υς απ� τις τρεις κυρι�τερες �ι-λ�δ�$ίες τ�υ παρ�ντ�ς κ�σμ�υ (μετην αγαμία, την ακτημ�σύνη και τηνυπακ�ή), είναι σα να τις κλέ�ει απ�την πίσω π�ρτα, �ταν επι�ητεί να

στήσει εκ νέ�υ στην έρημ� των δα-κρύων και των στερήσεων, �π�ιαδή-π�τε μ�ρ�ή πρ�σωπικ�ύ κύρ�υς.Γιατί, ενώ ισ�υρί�εται �τι τα έδωσε�λα να μεταμ�ρ�ωθ�ύν εν Xριστώ,κράτησε κρυ�ά ένα μέρ�ς, �πως α-κρι�ώς έκανε � Aνανίας της KαινήςΔιαθήκης (Πρα$. 5, 1-6), π�υ επικρί-θηκε απ� τ�ν Aπ�στ�λ� Πέτρ�, �τιμε τ� να κρύψει μέρ�ς απ� την �ικει-�θελώς εκπ�ιηθείσα, �άριν κ�ιν�-κτημ�σύνης, περι�υσία τ�υ, είπε ψέ-ματα ��ι στ�υς Aπ�στ�λ�υς αλλάστ�ν ίδι� τ�ν Θε�, γι’ αυτ� και τιμω-ρήθηκε με ακαριαί� θάνατ�.

Πάντως, τ�ν κατ’ ε$��ήν νηπτικ�και κενωτικ� �αρακτήρα τ�υ Aγί�υOρ�υς, � Πεντ�ίκης τ�ν ε$έ�ρα�ε μετρ�π� άκρως π�ιητικ� και θε�λ�γι-κ�τατ� συγ�ρ�νως, �ταν έλεγε �τι«τ� Aγι�ν Oρ�ς είναι ένα άλλ� γε�ύ-ρι της Aρτας, π�υ �λ� τ� κτί��υμε κι�λ� γκρεμί�εται»!

Aν δεν κρατήσει αυτήν τη μ�ναδι-κ�τητα τ�υ ήθ�υς τ�υ, δεν θα είναιπια Aγι�ν Oρ�ς. Kι αυτ� τ� ήθ�ς τ�διαμ�ρ�ωσε �έ�αια, μέσα σε μια �-λ�κληρη �ιλιετία, η εν Θεώ λιτ�τητατης Eλληνικής Oρθ�δ�$ίας. Oπως κι� Παρθενώνας, π�υ αν κι έγινε για νακαταυγάσει �λ� τ�ν κ�σμ�, δεν παύ-ει να είναι πάντα έργ� αμιγώς ελλη-νικ�. Γι’ αυτ�, δεν είναι σω�ινισμ�ςτ� να θέλ�υμε να κρατήσ�υμε τ�Aγι�ς Oρ�ς μακριά απ� την εκκ�σμί-κευση ή τ�υς σκυθικ�ύς γιγαντι-σμ�ύς και ιμπεριαλισμ�ύς, απ’ τ�υς�π�ί�υς κατ’ επανάληψη κινδύνεψενα «ε$ανδραπ�δισθεί», ιδιαίτεραστις αρ�ές τ�υ αιώνα μας. O υπ�κρι-τικ�ς «διεθνισμ�ς» κάπ�ιων κεν�δ�-$ων, ευτυ�ώς �λίγων, συγ�ρ�νωνAγι�ρειτών, π�υ τελευταία ιδιαίτεραταρά��υν τη γαλήνη τ�υ Aγιωνύμ�υT�π�υ, θα πρέπει να ανακ�πεί επιτέ-λ�υς, και να σε�αστ�ύμε �λ�ι «τα �-ρια, α έθεντ� �ι Πατέρες», μέ�ρι καιτ�ν αείμνηστ� N. Γ. Πεντ�ίκη.

Aγιν Oρς. O Aρ�ιμανδρίτης Bασίλεις, καθηγύμενς της Iεράς Mνής Σταυρνικήτα, Aρ�ιεπίσκπς Aυστρα-λίας Στυλιανς και Nίκς Γα#ριήλ Πεντ�ίκης στην Tράπε�α της Mνής.

O N. Γ. Πεντ�ίκης α�ιερώνει ένα απ τα πλλαπλά τυ πίνακα «Πατήρ Aιμι-λιανς, καθηγύμενς Mνής Σίμωνς Πέτρας και πατήρ E�ραίμ Kατυνα-κιώτης» υπ τ #λέμμα τυ π. Iυστίνυ Σιμωνπετρίτη (�ωτ.: Aνδρέας Σμα-ραγδής).

Page 23: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

24 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

Στύ�ν�ς, Στρύν�ςή � Eλλέ��ρ�ς ερυθρ�σέπαλ�ς;

Περίπατι και εκδρμές περί την Kα�άλα με τν N. Γ. Πεντ�ίκη

O N. Γ. Πεντ�ίκης

στην Kεραμωτή Kα�άλας

τ� 1960 (�ωτ.: αρ�εί�

H. X. Παπα-δημητρα-

κ�π�υλ�υ).

«Oλυμπιάδα και Nεκτενα��ς» (τέμπερα, 1967). O πίνακας σ�ετί�εται άμεσα με τ� �δ�ιπ�ρικ� «Ψιλή ή Περισπωμένη».

T�υ Hλία X. Παπαδημητρακ�π�υλ�υ

TΩ KAIPΩ εκείνω (ήτ�ι κατά τα τέλητης δεκαετίας τ�υ ’50) � Nίκ�ς Γα-�ριήλ Πεντ�ίκης εργα��ταν στην ελ-�ετική �αρμακ��ι�μη�ανία Geigy,ως διευθυντής τ�υ γρα�εί�υ τηςστην Θεσσαλ�νίκη (με μ�ναδικ�ν υ-�ιστάμεν�ν τ�ν α!ι�λ�γ�τατ�ν,πλην άγνωστ�ν και λησμ�νημέν��ωγρά�� Tάκη Iατρ�ύ). H θέση αυτήπαρεί�ε στ�ν Πεντ�ίκη την υπηρε-σιακή ευ�έρεια συ�νών και π�λυή-μερων τα!ιδιών, πρ�ς επίσκεψιν καιενημέρωσιν (�πως συνήθως λέγε-ται) των ιατρών σε �λη την Aνατ�λι-κή Mακεδ�νία.

O Πεντ�ίκης, λ�ιπ�ν, την άρα�εκατά τακτά �ρ�νικά διαστήματαστην Kα�άλα (την �π�ία �ρησιμ�-π�ι�ύσε ως κέντρ� των ε!�ρμήσε-ών τ�υ), καταλύ�ντας στ� μικρ� !ε-ν�δ��εί� «T�υρίστ» και διαμέν�-ντας πάντα στ� ίδι� δωμάτι�, π�υ–υπ� τ�ν ήσκι� αιων��ι�υ πεύκ�υ–τ�υ ε!ασ�άλι�ε τερπνή θέα πρ�ς τ�λιμάνι της π�λης και την πάγκαλη,αμ�ιθεατρικώς κτισμένη συν�ικίατης Παναγίας με τα παληά σπίτια,τ� μ�λυ�δ�σκέπαστ� Iμαρέτ, τ�σπίτι και τ� άγαλμα τ�υ Mω�άμετAλυ και τα �ωτι��μενα τη νύ�τατεί�η.

Διαμέναμε, τ�τε, και μεις στην ω-ραία (πρ� της �ριστικής καταστρ�-�ής της) π�λη της Kα�άλας, εργα-��μεν�ι εκεί (η γυναίκα μ�υ κι εγώ)ως γιατρ�ί και απ�λαμ�άν�ντες, ενμέσω αγαπημένων και αλησμ�νη-των �ίλων, την �μ�ρ�ιά τ�υ τ�π�υ.

O Πεντ�ίκης εμ�ανι��ταν !α�νικάστ� σπίτι, εισ�άλ�ντας κυρι�λεκτι-κά γύρω στις τρεις τ� μεσημέρι,�τυπώντας δαιμ�νιωδώς τ� κ�υ-δ�ύνι της ε!ώπ�ρτας και κραδαίν�-ντας δια�ημιστικά �υλλάδια τηςGeigy, �πως και δείγματα �αρμά-κων – κυρίως αντιρρευματικών τηςπρώτης γενιάς, π�υ ήταν τ�τε η α-π�κλειστικ�τητα και τ� ��ρτε τηςεταιρείας.

A��ύ υπ�γρά�αμε ασμένως τιςσ�ετικές απ�δεί!εις, � Πεντ�ίκης!άπλωνε στ�ν καναπέ, τα�τ�π�ι�ύ-σε επιμελώς τα υπηρεσιακά τ�υ�αρτιά, ανέ�ερνε επί τρ��άδην με-ρικές πρ�σ�ατες ενδεί!εις των�αρμάκων τ�υ, και απ� τη μεγάλη,ασήκωτη τσάντα τ�υ, άρ�ι�ε να �γά-�ει τ�υς πίνακες π�υ εί�ε εσ�άτως�ωγρα�ίσει, καθώς και �ειρ�γρα�ακειμένων, π�υ μ�λις εί�ε γράψει.Yστερα καταστρώναμε τ� πρ�γραμ-μα των επισκέψεων (�υσιαστικά:των εκδρ�μών) στις π�λεις, τις κω-μ�π�λεις και, κυρίως, στα �ωριά της

Page 24: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 25

περι��ής, �π�υ και �ι αγρ�τικ�ί για-τρ�ί.

'εκιν�ύσαμε αμέσως – με τα!ί, τιςπι� π�λλές ��ρές (� Πεντ�ίκης, α-κ�μη και στην Aθήνα, ασκ�ύσε μια ι-διαίτερη πειθώ στ�υς τα!ιτ�ήδες), ήμε ένα ιδιωτικ� αυτ�κίνητ�, ν�ικια-σμέν� μα�ί με τ�ν �δηγ� τ�υ απ� τηΘεσσαλ�νίκη. Kαθ’ �λη την εκάστ�-τε διαδρ�μή, � Πεντ�ίκης μιλ�ύσεσυνε�ώς (E�ω τ�ν έρωτα της �λυα-ρίας, έλεγε συ�νά), συνδέ�ντας τ�τ�πί� με την �λωρίδα, την �λωρίδαμε τ�υς μύθ�υς, τ�υς μύθ�υς με τακείμενα, τα κείμενα με τα γρα�τάτ�υ κ.�.κ. –αλλά και με τ�υς ανθρώ-π�υς τ�ύ κάθε τ�π�υ, τ�υς �αρα-κτήρες τ�υς, τις δ�υλειές τ�υς, ταπαιδιά και τις γυναίκες τ�υς, τις ε-ρωτ�δ�υλειές τ�υς...

Π�ρτ Λάγ

Mε λιακάδα τρα��ύσαμε, νωρίςτ� μεσημέρι πρ�ς τ� Π�ρτ� Λάγ�,�α�εύαμε τ�υς ερωδι�ύς και τ�υςπελεκάν�υς στη λίμνη της Bιστωνί-δας και ψά�ναμε για πρ�ϊστ�ρικά �-στρακα στην κρυμμένη λίμνη τηςΛα�ρ�ύδας. Ή, επιστρέ�αμε στ�νκάμπ� της Xρυσ�ύπ�λης, ανα�ητώ-ντας στην μικρή παρά την κωμ�π�-λη λίμνη με τα ω�ρ�κίτρινα ν�ύ�α-ρα, τ�υς μαύρ�υς, σκληρ�ύς και μεπαρά!ενα σ�ήματα καρπ�ύς απ� τανερ�κάστανα (τα Trapa natans κα-θώς ανα�ων�ύσε θριαμ�ευτικά �Πεντ�ίκης), π�υ κ�υ�αλ�ύσε τ� �ει-μώνα, κάθε ��ρά π�υ πλημμύρι�ε �Nέστ�ς.

Στην Kεραμωτή

Γρήγ�ρα καταλήγαμε στην μαγικήλιμν�θάλασσα της Kεραμωτής, μετα πλ�υσι�τατα ι�θυ�τρ��εία, τ�υςέρημ�υς αμμ�λ���υς, τις θίνες μετις �ωλιές των γλάρων. Mέ�ρις �-τ�υ παρασκευασθ�ύν τα παραγγελ-θέντα πρ�ς �ρώσιν ψάρια, εί�αμεσυλλέ!ει αρκετά απ� τα εκ�ρα��με-να θαλάσσια κ��ύλια.

Θυμάμαι ένα απ�μεσήμερ� με�ειμωνιάτικη λιακάδα στην Kεραμω-τή. Mετά την ι�θυ��αγία, παρ�υσία-σα στ�ν Πεντ�ίκη τ�ν ιδι�κτήτη ε-ν�ς μικρ�ύ �έρυ–μπωτ: εκείν�ς(Mάκη τ�ν έλεγαν) πρ�σ�έρθηκε ναμας πάει, για έναν θαλάσσι� περίπα-τ�, απέναντι στη Θάσ�, για κα�έ.Kατά την διαδρ�μή, � Πεντ�ίκης κα-θισμέν�ς δίπλα απ� τ�ν καπετάνι�,μιλ�ύσε εν ε!άρσει για τ�ν Πλωτίν�και τ�ν Π�ρ�ύρι�: �ταν επιστρέψα-με εί�ε πια νυ�τώσει, αλλά � Πεντ�ί-κης συνέ�ι�ε με τ�υς νε�πλατωνι-κ�ύς.

Nέα Πέραμς

Mια άλλη αγαπημένη τ�υ διαδρ�-μή ήταν παραλιακώς πρ�ς τη NέαΠέραμ�, την �υ�αντινή Aνακτ�ρ�ύ-π�λη και την �μηρική Oισύμη και ε-κείθεν, μέσω της ρεματιάς τ�υ Aγί-�υ Aνδρέα υπ� την αμ�ιλα�ή σκιάτων ελαιώνων, στ�ν συνηρε�ή τ�π�με την υδατ�ρρυτη λ��μη, στις ανα-τ�λικές πλαγιές τ�υ Παγγαί�υ, �-π�υ και �ι ακμά��υσες κωμ�π�λειςM�υσθένη και Mεσ�ρώπη. Kάπ�τε(�ταν � �δηγ�ς εί�ε σ�εδ�ν !εγρά-

ψει τ� αμά!ι τ�υ) και πρ�ς τ� �δι-κώς απρ�σιτ� τ�τε μ�ναστήρι τηςEικ�σι��ίνισσας.

Πρωτμαγιά

Mια Πρωτ�μαγιά, επιστρέ��ντας

απ�γευματάκι στην Kα�άλα απ� τηνM�υσθένη, έ!ω ακρι�ώς απ� τηνEλευθερ�ύπ�λη είδαμε παιδιά εκα-τέρωθεν τ�υ δρ�μ�υ να π�υλάν ω-ραι�τατα στε�άνια, με μεγάλα, θαυ-μάσια λ�υλ�ύδια με �ρώμα σκ�ύρ�κ�κκιν�, π�υ θύμι�αν τ�υλίπες. Στα-

ματήσαμε και αγ�ράσαμε απ� ένα.Pώτησε τα παιδιά π�ύ τα �ρήκαν,και πώς τα λένε.

— Στ� Παγγαί�, είπαν. Tα λέμεστύ�ν�.

— Mην τα �άλετε στ� στ�μα σας,τα συμ��ύλεψε. Eίναι δηλητηριώδη.

Πρ�κειται για αυτ��υή κ�νδυλ�-ρι�α, μας ε!ήγησε στ� αυτ�κίνητ�.M�ιά��υν με παιώνιες.

K�λλησα στη λέ!η «Παιώνια» κιάρ�ισα να ανα�ητώ με πάθ�ς κ�νδύ-λ�υς αυτ�ύ τ�υ �υτ�ύ. T�ν επ�με-ν� �ειμώνα κατά�ερα να ε!�ικ�ν�-μήσω μερικ�ύς, και έτσι για ένα –δύ� �ρ�νια, στ�ν κήπ� π�υ εί�αμεστην Kα�άλα, καλλιεργ�ύσα τις δι-κές μ�υ παιώνιες. Γρήγ�ρα, �μως,�άθηκαν – σάπισαν �ι ρί�ες τ�υς.

E�ω κατά καιρ�ύς ανα�ητήσει (σεανθ�πωλεία και λε!ικά) αυτ� τ� μυ-θικ� λ�υλ�ύδι. Bρήκα, �έ�αια, τ�νστύ�ν� ως στρύ�ν�, τ�σ� στ�ν Γεν-νάδι�, �σ� και στ�ν Xελδράι� – αλλά(καίτ�ι πρ�σπάθησα ιδιαιτέρως...)με τις παιώνιες δεν κατά�ερα να�ρω την παραμικρή σ�έση.

Πριν απ� καιρ�, δια�ά��ντας τ��ι�λί� τ�υ Πεντ�ίκη Ψιλή ή Περι-σπωμένη, π�υ εκδ�θηκε μεταθανα-τίως τ� 1995, είδα να μνημ�νεύ�-νται και εκείνα τα μαγιάτικα στε�ά-νια, π�υ π�υλάνε τα παιδιά στηνEλευθερ�ύπ�λη: μεγάλα στε�άνιααπ� ελλέ��ρ� ερυθρ�σέπαλ�, �πωςεπί λέ!ει αναγρά�εται.

Kύττα!α πάλι στ�ν Γεννάδι�: �υ-τ� π�λυετές, π�ώδες, δηλητηριώ-δες � ελλέ��ρ�ς – �σ�, �μως, κι ανέψα!α, διασταυρών�ντας δημώδηκαι επιστημ�νικά �ν�ματα, είναιπρ��ανές πως τα ωραία, �αθυκ�κ-κινα μαγιάτικα στε�άνια, π�υ με εί-�αν τ�σ� συναρπάσει, δεν έγινανπ�τέ απ� παιώνιες...

Kαλ�καίρι 1964. Θέατρ� Φιλίππων. Θεατές της παράστασης «Iππ�λυτ�ς». Στ� πάνω διά�ωμα απ� δε"ιά, N. Γ. Πεντ�ί-κης, Nι��η και Hλίας Παπαδημητρακ�π�ύλ�υ (�ωτ.: αρ�εί� Σωκράτης Kαραντιν�ς).

O N. Γ. Πεντ�ίκης τ� �ράδυ των εγκαινίων (18 N�εμ. 1980) της κ�ινής έκθεσής τ�υ με τ� �ωγρά�� Mενεσίδη στην γκαλερί «Kρεωνίδης» στην Aθήνα. Διάρκεια έκθεσης18 N�εμ�ρ. – 5 Δεκεμ. 1980 (�ωτ.: αρ�εί� H. X. Παπαδημη-τρακ�π�υλ�υ).

Page 25: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

6/6/88Aγαπητ�ί Γαριήλ και Aργυρώ,H μαμά κα. Nίκη, κατά τη θαυμάσια

�θεσινή μας εκδρ�μή, απ�κλειστικάμ�ν�ι �ι δυ� μας, απ� τ�ν Φίλυρ�

στ� Δερένι, �π�υ �εκινώντας στις 1μ.μ. �τάσαμε και �άγαμε πλ�υσι�πά-ρ��α, κέρδισε δύ� καιν�ύργια �ν�-ματα: με τ� να δεί�νει «εκεί», π�υκάτσαμε να �εκ�υραστ�ύμε και μ�υ

διάασε στ� μετα�ύ ακ�ύραστη, ευ-�υές άρθρ� ε�ημερίδας, συνειρμικάλ�γω των π�λλών επαναλήψεων τ�υ«εκεί», «Kική»· και εν συνε�εία κα-θώς αδί$αμε επί της ασ�άλτ�υ τ�υ

Δερενί�υ, πρ��υλάγ�ντάς με απ�την πυκνή κίνηση των ��ημάτων,κρατώντάς με απ� τ� �έρι σα να ή-μ�υν � τυ�λ�ς Oιδίπ�υς, τ� �ν�ματης ηρωίδας της τραγωδίας τ�υ Σ�-��κλέ�υς «Aντιγ�νη». Σήκωνε μα$ίμε άλλα π�λλά ��ρτωμένη και τηνθαυμάσια ανθ�δέσμη των λ�υλ�υ-διών στ� μπ�υκάλι εμ�ιαλωμέν�υνερ�ύ, και τα ευλ�γημένα στ�λίδιατης γης ανάσαναν και συνε�ί$�υνσήμερα να στ�λί$�υν τ� σπίτι. Aυτά.

Mε αγάπη κ�ινή στ�υς δυ� σας,Nίκ�ς

Eπιστ�λές αντίδωρα –Eπιστ�λές παραμυθίας

1

1/3/46Aγαπητέ Γιώργ�,σ�υ απαντώ μ�λις έλαα τ� γράμ-

μα σ�υ. Kάτι εί�αμε ακ�ύσει αλλάδεν θέλαμε να τ� παραδε�τ�ύμεπως είσαι άρρωστ�ς και δε�τήκαμεέτσι πι� πρ�θυμα τη �ήμη �τι πα-ντρεύτηκες μια πλ�ύσια �ήρα και κα-λ�περνάς. Oσ� κι αν αυτ� θα ταίρ-για$ε λιγ�τερ� στην έντ�νη σταδι�-δρ�μία σ�υ, στην υπερή�ανη ατ�μι-κ�τητά σ�υ, στη λεεντιά σ�υ καιστην �μ�ρ�ιά, σαν άνθρωπ�ι τ� δε-��μασταν εύκ�λα δί�ως να υπ�ψια-$�μαστε πως ίσια – ίσια αυτ� θάταναρρώστεια, κίνδυν�ς και θάνατ�ςγια �,τι αντιπρ�σωπεύεις. Oι άνθρω-π�ι κλίν�υμε πρ�ς τ�υς συμια-

26 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

Eπιστ�λές Aντίδωρα,Eπιστ�λές Παραμυθίας

Aλληλ�γρα�ία τ�υ N. Γ. Πεντ�ίκη με τ�υς Eλύτη, Tσίλλη, Παπατ�ώνη και K�υράκη

T�υ Γα�ριήλ Nικλάυ Πεντ�ίκη

Διερμηνέα Συνεδριάσεων

«ENTEΛΩΣ απρ�σδ�κητα, σήμερα τ� πρωί, έλα�α έ-να γράμμα τ�υ �ίλ�υ N.K. απ� την Nτ�υάλα τ�υ Kα-μερ�ύν». Eτσι αρ�ί�ει τ� KA΄ κε�άλαι� τ�υ μυθιστ�ρή-ματ�ς «Aρ�ιτεκτ�νική της Σκ�ρπιας Zωής», και τ�γράμμα απ�τελεί τ� έναυσμα π�υ επιτρέπει στ�ν συγ-γρα�έα να ανα�ερθεί στη μ�ρ�ή τ�υ �ίλ�υ τ�υ N.K.(=Nίκ�ς Kα�τίτσης) και σε μια εμπειρία π�υ έ�ησε �ά-ρις σ’ εκείν�ν. Eίναι μια απ� τις π�λλές ��ρές π�υ ηαλληλ�γρα�ία τ�υ συγγρα�έα συνυ�αίνεται στενά μετην πε��γρα�ία τ�υ· άλλωστε, θα μπ�ρ�ύσε να παρα-τηρήσει κανείς �τι δεν είναι μεγάλη η απ�σταση π�υ�ωρί�ει την αλληλ�γρα�ία απ� την ημερ�λ�γιακήςμ�ρ�ής ε$�μ�λ�γηση π�υ συναντ�ύμε στ� πεντ�ικικ�έργ�. Δεν είναι τυ�αί� �τι � Γιώργ�ς Σε�έρης απ��ά-σισε να συμπεριλά�ει στην αυτ�τελή έκδ�ση της μελέ-της τ�υ «Oι Ωρες της Kυρίας Eρσης», την επιστ�λήπ�υ τ�υ έστειλε � N. Γ. Πεντ�ίκης �ταν η μελέτη πρω-τ�δημ�σιεύτηκε στ� περι�δικ� «Tα�υδρ�μ�ς».

Ως επιστ�λ�γρά��ς, � N. Γ. Πεντ�ίκης υπήρ$ε π�-λυγρα��τατ�ς. Kατά τα ε$ήντα �ρ�νια τ�ύ δημι�υργι-κ�ύ �ί�υ τ�υ, � συγγρα�έας εί�ε αλληλ�γρα�ία με τ�νΣτρατή Δ�ύκα, τη Zωή Kαρέλλη, τ�ν Γιώργ� Σαρα-ντάρη, τ�ν Nίκ� Xατ�ηκυριάκ�–Γκίκα, τ�ν Nίκ� Kα-

�τίτση, τ�ν Kώστα Tα�τσή, τ�ν Σπύρ� Παπαλ�υκά,τ�ν Tάκη Σιν�π�υλ�, τ�ν Zήσιμ� Λ�ρεντ�άτ�, τ�νΓιώργ� Σε�έρη και με π�λλ�ύς άλλ�υς μετα$ύ των �-μ�τέ�νων τ�υ. Σημαντική επίσης είναι η αλληλ�γρα-�ία τ�υ με αγι�ρείτες πατέρες, με τ�ν Δ.Γ. K�υτρ�υ-μπή και με τ�ν Aρ�ιεπίσκ�π� Aυστραλίας Στυλιαν�.

Oι επιστ�λές τ�υ N.Γ. Πεντ�ίκη είναι πάντα �ειρ�-γρα�ες. Π�λλές είναι γραμμένες με μ�λύ�ι. «Παρακα-λώ συγ�ωράτε με π�υ �ρησιμ�π�ιώ μ�λύ�ι, αλλά αλ-λιώς μ�υ ανακ�πτεται μέγα μέρ�ς της αυθ�ρμήτ�υρ�ής κατά τη σύντα$η», γρά�ει σε μια επιστ�λή τ�υ τ�Φε�ρ�υάρι� τ�υ 1967. Λίγ� αργ�τερα, τ� μ�λύ�ι τ� α-ντικαθιστά � ραπιντ�γρά��ς, π�υ αναδεικνύεται στ�π�θ�ύμεν� κ�ιν� εργαλεί� της συγγρα�ικής και �ω-γρα�ικής έκ�ρασης.

Kατά καν�να, � N. Γ. Πεντ�ίκης δεν κρατάει αντί-γρα�α των επιστ�λών τ�υ. Στα κατάλ�ιπά τ�υ σώ��-νται π�λύ λιγ�τερες �λ�κληρωμένες επιστ�λές και π�-λύ περισσ�τερα σ�εδιάσματα, πρ��ειρ�γρα�α καιπρωτ�γρα�α επιστ�λών, τα �π�ία τεκμηριών�υν επί-π�νη συγγρα�ική δημι�υργία. Σώ��νται, π.�., πέντεπρωτ�γρα�α, γραμμένα σε τέσσερις διαδ��ικές μέρες,μιας επιστ�λής π�υ έστειλε � συγγρα�έας στ�ν Nίκ�Kα�τίτση τ�ν Σεπτέμ�ρι� τ�υ 1967. Ως πρωτ�γρα��πρέπει να θεωρηθεί η επιστ�λή πρ�ς τ�ν πρ�ωρα �α-μέν� �ωγρά�� Γιάννη K�υράκη (1955–1993), της �π�ί-

ας τ� �ειρ�γρα�� �έρει εκτεταμένες δι�ρθώσεις αλλάκαι την υπ�γρα�ή τ�υ συγγρα�έα (�πως άλλωστε και�ι άλλες τρεις). T� στρωτ� �ειρ�γρα�� της επιστ�λήςπρ�ς τ�ν στεν� τ�υ �ίλ� Γιώργ� Tσίλλη π�υ απαντά α-μέσως στ� γράμμα με τ� �π�ί� � Tσίλλης τ�υ ανακ�ι-νώνει �τι �ι γιατρ�ί τ�υ σανατ�ρί�υ τ�ύ διέγνωσαν�υματίωση, μαρτυρεί �τι πρ�κειται για αντίγρα�� της�λ�κληρωμένης επιστ�λής. T� αυτ� ισ�ύει και για τηνεπιστ�λή πρ�ς τ�ν Oδυσσέα Eλύτη, π�υ σώ�εται κα-θαρ�γραμμένη στην πίσω �ψη �κτώ πρ�σκλήσεων γιατην έκθεση τ�υ 1958 τ�υ N.Γ. Πεντ�ίκη στην γκαλερί«Zυγ�ς». H επιστ�λή πρ�ς τ�ν Tάκη Παπατ�ώνη σώ-�εται σε �ειρ�γρα�� αντίγρα�� γραμμέν� καθ’ υπα-γ�ρευση απ� τη σύ�υγ� τ�υ συγγρα�έα· σώ�εται επί-σης η απάντηση τ�υ Tάκη Παπατ�ώνη στην επιστ�λήαυτή, σταλμένη απ� την Oυάσιγκτων τ�ν Φε�ρ�υάρι�τ�υ 1964. Oι δύ� αυτές επιστ�λές �αρακτηρί��νται α-ντίδωρα γιατί απαντ�ύν στην απ�στ�λή �ι�λίων. Στ�«A$ι�ν Eστι» και στις «E$ι και μία τύψεις για τ�ν Oυ-ραν�» και στην «Aσκηση στ�ν Aθω». Tελειών�ντας,θα ήθελα να σημειώσω �τι τα γράμματα π�υ μ�υ έ-γρα�ε � πατέρας μ�υ �ταν σπ�ύδα�α κι �ταν αργ�τε-ρα ��ύσα στ� ε$ωτερικ�, απετέλεσαν στέρε� στήριγ-μα, εμπ�δι� κι ε��δι� της εν γένει ρευστής πρ�σωπι-κ�τητας τ�υ γι�υ τ�υ. Aς μ�υ επιτραπεί να παραθέσωένα απ� αυτά:

Στα εγκαίνιατης αναδρμι-

κής τυ έκθεσης

στ Bα�-πύλει

Πλιτιστικ� Kέντρ.

Page 26: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 27

σμ�ύς π�υ επιτρέπ�υν κι ε�ασ�αλί-$�υν την τα�τική μας και καθημερινήσυντήρηση, δεν μπ�ρ�ύμε εύκ�λανά��υμε τ� ανάστημα ν’ ατενίσ�υμετη μ�ίρα π�υ � Θε�ς δίνει στ�ν κα-θένα επιτρέπ�ντάς τ�υ την �λ�κλή-ρωση. Eτσι μαθαίν�ντας τα νέα σ�υ�λ�ι κατασυγκινήθηκαν και τι σύ-μπτωση νάρθει ακριώς τώρα π�υ ηπρώην μνηστή σ�υ πρ��υλακίστηκεσαν δωσίλ�γ�ς. Συμ��ρές και στ�υςδυ� σας π�ύσασταν �μ�ρ��ι κι αγα-π�ύσατε τη $ωή. Oμως εγώ ιδιαίτε-ρα, δε θέλω να σ�υ τ� κρύψω Γιώργ�μ�υ, κάπ�ια στιγμή �αναδιαά$�νταςτ� γράμμα σ�υ ένιωσα μια αθειά α-νακ�ύ�ιση, καταλααίν�ντας τ� π�-λύτιμ� π�υ υπήρ�ε στ� ηθικ� σ�υ,στ� �ρ�νημά σ�υ, στη ψυ�ική σ�υαλλαγή και ωρίμανση, μέσα στα ά-σανα και τ�υς π�ν�υς, δί�ως �μωςδι�λ�υ να έ�εις �άσει τις ασικέςσ�υ αρετές, τ� πασπάτεμα τ�υ συ-γκεκριμέν�υ, την παρακ�λ�ύθησηκάθε λεπτ�μέρειας ώστε να είσαι σεθέση ν’ ανακαλύπτεις �αρές και ικα-ν�π�ιήσεις κι εκεί π�υ κάθε άλλ�ςδε θ’ άντε�ε. Aυτή τη νίκη �άρηκαστ� γράμμα σ�υ, τ� απλά και ψυ�ράαντικειμενικά συνταγμέν�, και εύ-��υμαι να κατ�ρθώσεις και την άλληνίκη π�υ υπαινίττεσαι, την απ�κατά-σταση της υγείας σ�υ, κατά τ� δυνα-τ�ν, ώστε να μπ�ρέσ�υμε να σε δ�ύ-με κι απ� κ�ντά �λ�ι �σ�ι σ’ αγαπ�ύ-με και σε νιώθ�υμε δικ� μας, �πωςθέλ�υμε να μας νιώθεις και συ πάνταμ’ αγάπη.

δικ�ς σ�υNίκ�ς Γα�ριήλ Πεντ�ίκης

2

8/3/60Aγαπητέ μ�υ Eλύτη, Oδυσσέακατ’ αρ�ήν, σ’ ευ�αριστώ π�λύ π�υ

με θυμήθηκες με τα δύ� π�λύτιμακαι ωραία ιλία σ�υ. Xάρηκα τ� πα-ρ�υσίασμά τ�υς και τ� γλέντησαν ηα�ή και η �ρασή μ�υ. Πες τα δέ�ντασυγ�αρητήρια στ�ν �ίλ� M�ραλη. OTάκης � Iατρ�ύ � $ωγρά��ς π�υ πι-θαν�ν να θυμάσαι απ� τ�ν «K��λία»,δίκαια τ� Σάατ� τ� ράδυ π�υ τ�ναντάμωσα σε μια θεατρική παράστα-ση μ�υ ανά�ερε �τι στ� γρα�εί� εί-�εν έρθει η απ�στ�λή σ�υ και �τι

�αιν�ταν π�λύ ενδια�έρ�υσα. Tαπαρέλαα �θες Δευτέρα και τα πήραμα$ί μ�υ σπίτι. Διαισθαν�μ�υν �τι θαμ�ύδιναν μια μεγάλη �αρά. Eίπα τηςγυναίκας μ�υ �τι θα τα διαά$αμε τ�ράδυ μα$ύ. T� απ�γευμα έμειναγρά��ντας κάτι δικ� μ�υ πε$� επί τη

άσει αναμνηστικών ως συνήθως.Tελειών�ντας τηλε�ώνησα κι ήρθε �Πετρ�π�υλ�ς (αυτ�ς π�υ γρά�εικριτικές $ωγρα�ικής και π�λλά κατα-λααίνει) μα$ύ με τη γυναίκα τ�υ.T�υς διάασα για δεύτερη ��ρά τηναπαρ�ή εν�ς θεατρικ�ύ έργ�υ καιτην καιν�ύργια δ�υλειά π�ύ�α γά-λει. Eπειτα πήρα τ� «A�ι�ν εστί» κιάρ�ισα να τ�υς διαά$ω απ� την αρ-�ή. Eγώ σάμπως να απαγ�ητεύτηκακαι να τ�ρισκα άλλ� απ’ �,τι τ� πε-ρίμενα. H γυναίκα μ�υ με σταμάτησεγιατί έρισκε πως δεν ήταν καλ�ς �τρ�π�ς τ�υ διαάσματ�ς μ�υ, θανα-τη��ρ�ς. Eμεινα παρακαλώντας μέ-σα μ�υ να μην έ�ω δίκαι� για την α-παγ�ήτευσή μ�υ και να ρω στα π�ι-ήματά σ�υ τ� κ�μμάτι �ωτειν� �υ-ραν�, την πρ�σ�ιλή ελληνική �ύση –πατρίδα π�υ διαισθάνθηκα απ’ �,τισε �έρω και σε θυμάμαι �τι θάρι-σκα. Σήμερα, επιστρέ��ντας τ� με-σημέρι απ� τη δ�υλειά δεν ή�ερα τινα κάνω. Aνέαλα να πάω να ρω κά-τι �ίλ�υς για τ� ράδυ. Bαρι�μ�υννα καθίσω να συνε�ίσω τ� γράψιμ�μ�υ. O γι�ς μ�υ ήθελε να παί��υμεμα$ί π�λεμ� κτί$�ντας π�λιτείες καικάστρα. Πήγα και �άπλωσα παίρν�-ντας τις δύ� π�ιητικές συλλ�γέςσ�υ. Aγαπητέ μ�υ δεν �έρεις π�σ�

μ�υ είναι δυσάρεστ� �ταν δεν μ�υκάνει �ρε�η να διαάσω κάτι. T�σ�π�υ με πιάνει ���ς �ταν παίρνω έ-να ιλί� μήπως αρεθώ και τ’ α�ή-κω στη μέση και νιώσω πάλι τ� απρ�-σάρμ�στ� μ�υ. A��σιώθηκα λ�ιπ�νστ� κ�ψιμ� των �ύλλων πρ�σεκτικάσα νάθελα να τα �αϊδέψω τα ιλία,να τα ημερώσω και να τα πρ�σ�ικει-ωθώ για να μην �ύγ�υν, αλλά να μεί-ν�υν μέσα μ�υ. Kι έγινε �πως επιθυ-μ�ύσα. Oταν �αναδιάασα τ� πρώτ�σ�υ π�ίημα κι έπειτα τ’ άλλ� και τ’άλλ� κατάλαα �τι θα εί�α �,τι πάνταδιακαώς επιθυμώ παίρν�ντας ανά�είρας ένα κείμεν�, την επικ�ινωνίαμ’ έναν άνθρωπ�, τ� ��ύντωμα μέσαμ�υ αισθημάτων αγάπης πρ�ς αυτ�νμέ�ρι τ� σημεί� π�υ να �ε�νιέμαι κά-πως. Aκριώς �μως την ώρα π�υ άρ-�ισε να σ�ηματί$εται αυτή η εντύπω-ση μέσα μ�υ, νάσ�υ � Γαριήλ � γι�ςμ�υ, με $ήτησε �ανά για παι�νίδι. Hγυναίκα μ�υ εί�ε πάει να δει την«Aννα Kαρένινα» στ� σινεμά. T�ύκα-μα τ� �ατήρι και σηκώθηκα αμέσως,ενώ απ� μέσα μ�υ έλεγα «δεν πειρά-$ει π�υ διακ�πτω την ανάγνωση τωνκειμένων, είμαι έαι�ς τώρα �τιδεν θα μ�υ �ύγει η απ�λαυση π�υ υ-π�σ�εται � �ίλ�ς και καλύτερα αυτήη διακ�πή σαν δ�κιμαστικ�ς έλεγ-��ς». O Γραριήλ τα ήθελε �λα δικάτ�υ για να �τίσει την π�λιτεία τ�υ.Δεν μ�υ ά�ηκε παρά κάτι ελά�ι-στ�υς στρατιώτες. Σκέ�τηκα τ�τε ε-γώ και κατέασα απ� τη ιλι�θήκημας �λ�υς τ�υς δεμέν�υς τ�μ�υς κιεί�ε τ�ση επιτυ�ία τ� κάστρ� π�ύ�-κιασα ώστε θέλησε � μπίσμπιρας ναμε μιμηθεί. Eκεί απάνω έρ��νται δυ��ίλ�ι τ�υ τ�ύ σ��λεί�υ κι εγώ απε-λευθερ�ύμαι και επανέρ��υμαι στακείμενά σ�υ. Διέκ�πτα πια και σηκω-ν�μ�υν να δω τα παιδιά και να άλωκάτι απ� τα ανατρεπ�μενα σε τά�η,μ�ν� �ταν ένιωθα π�λύ γεμάτ�ς απ�τις εντυπώσεις π�υ μ�υ �άρι$ες, σαν� ψαρ�τ�υ�εκάς π�υ γαίνει απ� τ�νερ� ν’ αναπνεύσει μεθυσμέν�ς απ�τα �ράματα τ�υ ενάλι�υ κ�σμ�υ.Eπανερ��μ�υν έπειτα στ� κείμεν�παρακ�λ�υθώντας την αδιάπτωτηκ�υέντα π�υ εί�α μα$ύ σ�υ ταυτ�-�ρ�να με την ανάγνωση. «A!» έλεγα,«αυτ� τ� πήγε π�λύ γρήγ�ρα, σα ναμην τ� κατάλαα εντελώς, �ρειά$ε-ται περισσ�τερη επιμ�νή τ� πράγμακαι πρέπει εν καιρώ να επανέλθω,δεν είμαι ίσως κι απ�λύτως πρ�ετ�ι-μασμέν�ς για την πλήρη απ�δ��ή· τιντρ�πή, κι εγώ π�υ �αντα$�μ�υν �τιή�ερα καλύτερα απ’ �λ�υς τη �τα-νική τ�υ τ�π�υ μας, δυ� ή τρία λ�υ-λ�ύδια π�υ ανα�έρνει δεν �έρω π�ιαακριώς είναι, θα πρέπει να μελετή-σω �τανική �ανά· τά�α ε�έτ�ς αυτ�θα είναι η α��ρμή για ν’ ασ��ληθώ�πως κάθε άν�ι�η με τη μελέτη τωναγρι�λ�ύλ�υδων; θα πρέπει ναπλ�υτίσω τ� λε�ιλ�γι� μ�υ, δες τι ω-ραία π�υ ανα�έρνει αυτές τις λέ�εις·τ�σ�ν καιρ� π�υ δεν δημ�σίευσε �κερατάς διάασε και μελέτησε ένασωρ� πράγματα, ενώ εγώ � �κν�ς δεκάνω τίπ�τα· μελέτησε την παράδ�-σή μας στην πρ�$α και την π�ίηση,λαϊκή, σ�λωμική, υμν�γρα�ική υ$α-ντινή, και απ� τα αρ�αία τι ωραίακ�μμάτια σαν �στρακα ανασκα�ής

«O άνθρωπς με τα !έρια στις τσέπες» (τέμπερα, 1958. Συλλγή ΔημτικήςΠινακθήκης Θεσσαλνίκης).

O N. Γ. Πεντ�ίκης, τ 1992 με τη σύ�υγ� τυ Nίκη στ σπίτι τυς, στη Bασ.Oλγας 167. Πρώτη δημσίευση (αρ!εί: δ. Γενναδίυ Δεμερτ�ή). Συνέ!εια στην 28η σελίδα

Page 27: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

συνυ�αίνει, και �ιλ�σ��ία και Πλω-τίν� και πρ�σωκρατικ�ύς, και π�σηγνώση της καλύτερης σύγ�ρ�νηςγαλλικής σ��λής �εκινώντας απ�τ�ν Pεμπώ». Για �λ’ αυτά θάν�ιωθαμέσα μ�υ να κυριαρ�εί � �θ�ν�ς ανη �μ�ρ�ιά των εικ�νων π�υ �σ� πρ�-�ωρ�ύσα έρ��νταν και περισσ�τερ�επάλληλες δε με γ�ήτευε ώστε ναν�ιώθω μέσα μ�υ τ�ση ταπείνωση α-πέναντί σ�υ π�υ να θέλω να τρι�τώσα γάτα στα γ�νατά σ�υ και να σ�υπω �άιδεψέ με. «Mας �αρί$ει � Eλύ-της», σκε�τ�μ�υν, «τ� π�λύτιμ� τωναισθήσεων». Aυτή τη �ράση την έ-�ερνα και την �ανά�ερνα στ� στ�μαμ�υ σαν καραμέλλα. «T� π�λύτιμ�των αισθήσεων» επαναλάμανα. «Aνήμ�υν στην υπηρεσία τ�υ τ�υρι-σμ�ύ, θα μπ�ρ�ύσα σαν με λαμπά-κια, να διακ�σμήσω �λη την Eλλάδαμε στί��υς τ�υ. Kαι τ� πνεύμα;» σκε-�τ�μ�υν, πρ�σπαθώντας να γράψωένα κλάσμα με αριθμητή την παρα-πάνω �ράση και παρ�ν�μαστή τ�πνεύμα. «Oρισμένα τ�υ π�ιήματα...να αυτ� και αυτ� και τ� άλλ� θα μπ�-ρ�ύσαν να σταθ�ύν υπ�δειγματικάστην εκπαίδευση. Π�σες α��ρμέςγια μελέτη και έρευνα· �μιλεί ειλικρι-νά και τ� πνεύμα της �λης συνθέσε-ώς τ�υ ενέ�ει στ�ι�εία π�λλά ε��μ�-λ�γήσεως, αλλά αυτ�ύ τ� πνεύμα;σωστά, ρη�αίνει; αλληγ�ρία; δεν�τάν�υν �λα στ� σύμ�λ� ή συμ�-λί$�υν αυτ�ν (την ψυ�ή τ�υ) και ��ικάτι άλλ� π�υ να μην είναι αυτ�ς,αυτ� πρ�ς τ� �π�ί� με τ�ση αγάπηκινείται επιτέλ�υς � ανδρικ�ς έρως,είναι τ�π�ς, �ώρ�ς, αμεσ�τητα ήπνεύμα... πνεύμα, �ι αμαρτίες πι�αρτιωμένες; αλλά τι πλ�ύτ�ς τ�“A�ι�ν εστί” η πνευματική τ�υ περι-πέτεια, περιπέτεια δική μας �λωνσήμερα, πείθει». Oταν σηκώθηκα τε-λειών�ντας, διάασα κ�μμάτια �λ�-κληρα στη γυναίκα μ�υ και πρώτ�πρώτ� εκείν� �π�υ κατα�ι�ύται τ�θεωρ�ύμεν� άσκημ�:

«A$ι�ν εστί τ� κάμα π�υ κλωσάειστ� γι��ύρι απ�κάτω τα ωραία κ�-

τρ�νιατα σκατά των παιδιών με την πράσινη

μύγαένα πέλαγ�ς �ρά��ντας και δί�ως τέ-

λ�ς...»πρωτ�τυπία και ακρι�λ�γία κλασικήτ�υ επιθέτ�υ, αυτ�ύ ν�μί$ω πρέπεινα ανα$ητήσ�υμε τ� πνεύμα σ�υ και��ι στη γενικ�τητα τ�υ �λ�υ σ�ήμα-τ�ς και τ� κήρυγμα, π�υ �αίνεται κά-π�τε �τι θέλεις να παρασυρθείς καινα κάμεις.

Στ��ά$�μαι μ’ ευ�αρίστηση �τι θατα δώκω να τα διαάσει η κ�ρη εν�ς�ίλ�υ μ�υ π�υ μ�λις τέλειωσε τ�σ��λεί� και αν�ίγεται συναισθηματι-κά πρ�ς τ� ωραί�. Aύρι� ράδυ π�υθα πάω στ� σπίτι εν�ς υ�ηγητ�ύ τηςιατρικής π�υ γι�ρτά$ει θά�ω τηνκ�υέντα σ�υ.

H γυναίκα μ�υ με παρ�τρυνε νακαθήσω να σ�υ γράψω τις �λυαρίεςμ�υ.

Σ’ ευ�αριστώ π�λύ για την �μ�ρ-�ιά (τη στ��αστική πια �μ�ρ�ιά) π�υμ�υ �άρισε η π�ίησή σ�υ και σ�υ α-�ιερώνω τ� σημεριν� ράδυ μ�υ.

Mε αγάπηNίκ�ς Γα�ριήλ Πεντ�ίκης

3

26/1/64Aγαπητέ �ίλε κ. Tάκη Παπατ$ώνη,

Aπ� τις αρ�ές Aυγ�ύστ�υ είναιπ�υ θέλω να σας γράψω. Πηγαίν�-ντας τ� Σαατ�κύριακ� τ�τε στηνT�ρώνη της Συκιάς της Σιθωνίας τηςXαλκιδικής, �π�υ ήταν η γυναίκαμ�υ και τ� παιδί και παραθέρι$αν, εί-�α συναπ�κ�μίσει τ� ιλί� σας γιατ� Aγι�ν Oρ�ς π�υ ’�ατε την ευγέ-νεια και καλωσύνη να μ�υ στείλετε.H γυναίκα μ�υ π�υ θέλει να τά�ω κα-λά με �σ� γίνεται περισσ�τερ� κ�-σμ�, ώστε να �ηθιέμαι και να �η-θηθώ κ�ινωνικά, ήταν θυμάμαι γεμά-τη �αρά με �σα καλά άκ�υγε να τηςλέω ανα��ρικά με τ� ιλί� σας, π�υδιάα$α, για τ�ν αισθηματικ� καιγνωστικ� τ�υ πλ�ύτ�. Xαιρ�μ�υν καιεγώ καθώς ένα σωρ� πρ�σωπα καιπράγματα τ�υ Aθω, π�υ εί�α γνωρί-σει και παρατηρήσει � ίδι�ς, �ανα-ρίσκ�ντάς τα εκεί έλεπα να μαςσυνδέ�υν. Aλλά η συνέ�εια τ�υ ίδι�υαυτ�ύ κειμέν�υ σας παρά τις σύγ-�ρ�νές μας πρ�σπάθειες περί ενώ-σεως των εκκλησιών, μ’ έκαμε ως�ρθ�δ��� (π�υ μάλιστα τώρα πρ�-σ�ατα κατά�ερα �εκάθαρα να τ� πω�τι είμαι και πιστεύω) να απ�μακρυν-θώ απ� κ�ντά σας.

Δεν σας έγραψα λ�ιπ�ν.Aισθάνθηκα γι’ αυτ� μεγάλη ντρ�-

πή και σάμπως μια ήττα. Aλλά καθώςδεν είναι και η μ�νη στη $ωή μ�υ, τησυνήθισα και ίσως μάλιστα την �αι-ρ�μ�υν. Kαι ήρθε επιτέλ�υς � και-

ρ�ς π�υ κυκλ���ρησε τ� ιλί� μ�υ.Mιας ε�αρ�ής σκε�τ�μ�υν �τι θαπρέπει να σας στείλω �πωσδήπ�τε.Aλλά δεν εί�α παρά 20 αντίτυπα στηδιάθεσή μ�υ. Kράτησα ένα για τ� αρ-�εί� μ�υ και τα 19 δεν κατάλαα κα-λά πώς και π�ύ τα διέθεσα. Θάπρεπελ�ιπ�ν ν’ αγ�ράσω έναντι 45 δρ�. άλ-λ� ένα και να σας τ� στείλω. Λ�γικάέτσι τ� εί�α απ��ασίσει, και τ� σκε-�τ�μ�υν μέ�ρι την περασμένη Δευ-τέρα. Tέλ�ς πάντων δεν είμαι και τ�-σ� πτω��ς και ταλαίπωρ�ς, θα μπ�-ρ�ύσα εύκ�λα να τ� κάμω. M’ �λαταύτα συλλ�γι�μ�υν τις 45 δρ�., μα$ίμε τ� τι θα σας έγρα�α για α�ιέρωση�εϋπ��ρεων�μεν�ς στη δική σας αυ-θ�ρμητη πρ�σ��ρά. T� ντρεπ�μ�υν�μως κι�λας. =εϋπ��ρεώνετε κανείςύστερα απ� τ�σ�υς μήνες σιωπήςστέλν�ντας ένα δικ� τ�υ ιλί�, γιαένα π�υ έλαε πλ�ύσι�, σπ�υδαί�και καλ�;

Eπειτα �α�νικά την Πέμπτη τ� πή-ρα απ��αση. Δεν θα σας έστελνα ι-λί� αλλά θα συνέτασσα την παρ�ύ-σα μ�υ πρ�ς εσάς δίδ�ντάς σας ωςπράγμα και αντιστάθμισμα την ανα-γνώριση τ�υ ε�ευτελισμ�ύ και τηςγαϊδ�υριάς μ�υ. Mε άρεσε τ�ύτ� ��ιμ�ν� για την �ικ�ν�μία των 45 δρ�.αλλά και γιατί τ� θέωρησα π�λύ μέ-σα στ� πλαίσι� της �ρθ�δ���υ �ρι-στιανικής αντιλήψεως. M�ν� δι’ αυ-τ�ύ τ�υ τρ�π�υ κατάλαα �τι δύνα-ται ακρ�ατικά να ισ�ρρ�πήσει ειςτ� κεν�ν η υπερη�άνειά μ�υ, η γνώ-μη �τι είμαι τά�α π�ιητής.

T�ν μ�ρ�ωτικ� και αισθηματικ�

σας πλ�ύτ�, π�υ μ�υ δ�θηκε η ευ-καιρία να εκτιμήσω κ�κκινί$�νταςμπρ�στά σε �ίλ�υς, απ� την επ��ήακ�μη τ�υ 3�υ Mατι�ύ, κατάλαα �τιδεν μπ�ρώ αλλ�ιώς να πληρώσω πα-ρά ε�ευτελι$�μεν�ς. Συμ�ωνείτε;

Aγαπώντας σας πάντα, σας �αι-ρετώ.

N. Γ. Πεντ�ίκης

4

25/2/83Παράτησα την ε�ημερίδα π�υ διά-

α$α μέ�ρι πρ� �λίγ�υ για να κάτσωνα σ�υ γράψω δυ� συλλυπητήρια λ�-για αγαπητέ κύριε Γιάννη K�υράκη.

Φ�ρτωμέν�ς � ν�υς μ�υ απ� ψεςράδυ π�υ μ�υ ανάγγειλε � Γαριήλαπ� τηλε�ών�υ τ� θάνατ� τ�υ πατέ-ρα σ�υ.

H ��ρτιση τ�υ ν�υ μνήμες εντε-λώς συγκεκριμένες, αριές σαν πέ-τρες εικ�νες. Σηκώθηκα και πήραστα �έρια τ�ν τ�μ� τ�υ κ. K.E. Λασσι-θιωτάκη, «Eκκλησίες της ΔυτικήςKρήτης» πρ�κειμέν�υ να επιτύ�ωκάπ�ια δι��έτευση εκ�ραστική �α-λα�ρών�ντας τ� άρ�ς των συμπα-γών λιθών της μνήμης κι αλλά$�νταςτην ένν�ια της συμμετ��ής στ� πέν-θ�ς, σε �ωτεινή αισι�δ��ίας πν�ή.

Δεν τα κατά�ερα και παραμένω α-π� τ� πρωί άνι�τ�ς, δίπλα στην α-ναμμένη θερμάστρα. Π�τε $εσταίνε-ται ευ�άριστα � άνθρωπ�ς και π�τετ�ν κυριαρ�εί τ� ψύ��ς.

Eργά$�μαι με τ� ν�υ μ�υ. Aναπ�-λώ την ημέρα π�υ πληρ���ρήθηκατ� θάνατ� τ�υ δικ�ύ μ�υ πατέρα, �-ταν εί�α απάνω κάτω τη δική σ�υ η-λικία. Tη μ�να�ιά �ταν μετά επέ-στρεψα για τις σπ�υδές μ�υ στ� ε-�ωτερικ�. O ν�υς μ�υ πάσκι$ε με κά-θε τρ�π� να μ�υ τ�ν $ωντανέψει.

Mηδέν τ� απ�τέλεσμα των πρ�-σπαθειών μ�υ. Πέρασαν απ� τ�τεμέ�ρι την μεθαύρι� Kυριακή 27 Φε-ρ�υαρί�υ, πενήντα και ε� �ρ�νια.Πρ��τές Tετάρτη πήγα στ�ν �ικ�γε-νειακ� μας τά�� στ� Nεκρ�τα�εί�της Bαγγελίστρας. Kανένα παράπ�-ν� και πρ�σωπικ�ς καημ�ς ή θλίψη.Σιωπηλά άναψα τα κεριά, παρακ�-λ�υθώντας την ωραία απαγγελία τηςτρισάγιας ευ�ής απ� τ�ν ν�υνε�ήπαπαΔημήτρη, τ�ν Σερραί�. Σα ναμην εί�α ν�υ και αντίληψη δεν ένιω-θα. Παρ�μ�ία$α εντελώς με τ� δια-λυμέν� σώμα και τα �υλαγμένα σεκάσα στ� εσωτερικ� τ�ύ τά��υ �στάτ�υ πατέρα. Oρθι�ς έ�ω απ� τ�ν τά-��, απλά ταυτι$�μ�υνα με εκείν�ν. O$ωνταν�ς μ’ εκείν�ν π�υ έ$ησε, δί-�ως να μπ�ρώ να κρίνω π�ι�ς ήταν �ένας και π�ι�ς � άλλ�ς. Aπλά κατα-λάαινα και παραδε��μ�υνα την κατ’αρ�ήν ακαταν�ητη κ�ινή �ράση τηςEκκλησίας �τι �ι πάντες επί γης καιυπ� τη γη εν σώμα εσμέν. Eτσι μ�ν�μ�υ είναι δυνατ� να ε�ηγήσω τώρατα δάκρυα π�υ πλημμυράν τα μάτιαμ�υ, καθώς αναλ�γί$�μαι την τωρινήδική σ�υ απώλεια και στέρηση, πα-ρέτ�ιμ�ς να σ�υ ειπώ �τι απ�τελείπρ�σωπικ� δικ� σ�υ θησαύρισμαγνώσης αληθινής, υπ�μ�νής τ�υτέ-στιν άντικρυ στα θλιερά.

απ� άθ�υς καρδίας,N. Γ. Πεντ�ίκης

Copyright © 1997: Γα�ριήλ Nικ�λά�υ Πεντ�ίκης

28 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

Συνέ!εια απ� την 27η σελίδα

Iύνις 1964: Mε τν Γιώργ Σε�έρη στη Nάυσα. Στην πίσω �ψη, Σε�έρηςσημειώνει: «ώς και τ !ώμα συμμρ�ώθηκε με τ σκυ�ί κι έγινε !ι�νι». Tσκυ�ί ανήκει στν Γ. Π. Σα��ίδη πυ έ�γαλε τη �ωτγρα�ία.

Page 28: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

T�υ Nίκ�υ Γα�ριήλ Πεντ�ίκη

TON I�ύλι� τ�υ 1943. Mετά τη διά-λυση της Διεθν�ύς. Mετά την α-ναγνώριση της θρησκείας και τ�δι�ρισμ� τ�υ Πατριάρ�η στη Pω-σία. M’ έπεισε να εγγρα�ώ στ�κ�μμα � συνάδελ��ς άστεγ�ς�αρμακ�π�ι�ς �εν��ών Παπασα-ρα�ιαν�ς. Mπήκα σε υγει�ν�μικ�πυρήνα με καθ�δηγητή τ�ν Kώ-στα Tσιγαρά, κτηνίατρ�. Στην αρ-

�ή �ι πρώτες τρεις συνεδριάσειςματαιώθηκαν λ�γω μη απαρτίας.Mιας ε"αρ�ής �ταν πέρασε απ� τ�μαγα#ί � κτηνίατρ�ς πρ�τεινα ναεγγρα�εί μα#ί μ�υ και � �ίλ�ς μ�υ� Γιώργ�ς � Mαντ�π�υλ�ς. Tώκα-μα για νά�ω κάπ�ι�ν δικ� μ�υ νακ�υτσ�μπ�λεύ�υμε. Eγινε δεκτ�ς� Γιώργ�ς και τ�υ λ�ιπ�ύ ερ��τα-νε μα#ί μας, παρ�λ� π�υ δεν ήτανυγει�ν�μικ�ς. Aπ�δεικτικά της ε-γρα�ής μας δε μας έδωκαν �ύτε

και ήρθαμε σ’ επα�ή με ανώτεραστελέ�η. Πληρώναμε κάθε μήναμια συνδρ�μή και τ� πέρναμε τ�πράμα ερασιτε�νικά. Δεν κάναμετίπ�τε και ν�ιώθαμε "εκάρ�ωτ�ι.T�ν παράν�μ� τύπ� παρ’ �λη μ�υτην καλή θέληση, έτσι π�υ ήτανσυνταγμέν�ς δε μπ�ρ�ύσα να τ�νδια%άσω. H κατάσταση αυτή πα-ρατάθηκε σ’ �λ� τ� υπ�λ�ιπ� διά-στημα της κατ��ής. Συνεδριάσα-με δυ� ��ρές στ� σπίτι τ�υ Γιώρ-

γ�υ, δυ� ή τρεις ��ρές στ� σπίτιτ�υ γιατρ�ύ τ�υ Περρή, μια ��ράσ’ ένα σπίτι της �δ�ύ Aμύντα, δυ���ρές σ’ εν�ς �δ�ντιάτρ�υ άντι-κρυ απ� τ� Παρθεναγωγεί�, �δ�ςKαρ�λ�υ Nτηλ. Oι συνεδριάσειςαυτές της �λ�μελείας των υγει�-ν�μικών Eαμικών και K�μματικών,έγιναν πρ�ς τα τέλη της κατ��ής,�ταν στ�υς δρ�μ�υς γιν�ντ�υσαναψιμα�ίες με τ� EΔEΣ. Tσ�ύρμ�

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 29Συνέ�εια στην 30ή σελίδα

«Eκτ�τε δεν εία πια κανέναπάρεδ�σε με τ� κ�μμα»

Aνέκδ�τ� κείμεν� τ�υ N.Γ. Πεντ ίκη, γραμμέν� πιθαν�τατα τ�ν Aύγ�υστ� τ�υ 1949

«Eίδωλ� εν είδει σανίδ�ς πρωίμ�υ �ρει�άλκινης Kύπρ�υ» (τέμπερα, 1971).

O Nίκ�ς Γα�ριήλ Πεντ�ίκης, �πως τ�ν απεικ�νισε σε σκίτσ� τ�υ � Nικ�λα�ςX�ύτ�ς (Aπ� τ� περι�δικ� «Σύντα�η»).

Page 29: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

κ�σμ�ς ήταν παρών και ιδίως γυ-ναίκες. Θυμ�ύμαι απ’ αυτ�ύς τ�υς�αρμακ�π�ι�ύς Σταύρ� Tσα%δά-ρα, τ�ν %�ηθ� �αρμακ�π�ι� αδελ-�� της Bασδέκη, την ίδια, την Mα-ρία Παπαθανασί�υ, την Kαραδή-μ�υ, τ�ν Xρήστ� Παπα%ασιλεί�υ(� τελευταί�ς αρκετές ��ρές α-π�υσία#ε, μέ�ρι π�υ να γίνει λ�-γ�ς να τ�ν διαγράψ�υν), ένας%�ηθ�ς �αρμακ�π�ι�ς μελα�ρ�ι-ν�ς π�ύταν στ� TAK, ένας �δ�-ντίατρ�ς Tάκης, ένας άλλ�ς ηλι-κιωμέν�ς κι α"ύριστ�ς, � Γρ�σα-μανίδης, � ��θαλμίατρ�ς Γιώργ�ςΓεωργιάδης ανώτερ�ς �λων τωνυγει�ν�μικών, � συνάδελ��ς τ�υΣταύρ�ς Σαπ�υντ#ής, � γιατρ�ςAπ�στ�λ�ς Φασιαν�ς, � Eμμαν�υ-ήλ Περρής, � Nικη��ρ�ς M�υρελ-λ�ς, � Oδυσσέας Mπέσυλλας και �γυναικ�λ�γ�ς Aθανασιάδης. Σ’αυτές τις συνεδριάσεις τις τελευ-ταίες εί�αμε κι άλλ�ν καθ�δηγη-τή, ��ι πια τ�ν Tσιγαρά, αλλά ένανδικηγ�ρ� με έκ#εμα στ� πηγ�ύνικαι επιπε�υκίτιδα στα μάτια, π�υυπ�θέτω �τι �ν�μα#�ταν Kατ�-πης. H ένν�ια της τελευταίας μαςσυγκέντρωσης ήταν η δια�ώτισήμας για μια πλατύτερη εγγρα�ήστ� EAM έστω και %ασιλ��ρ�νωνκαθώς και η �ργάνωσή μας ώστενα είμαστε ικαν�ί να δώκ�υμε τιςπρώτες %�ήθειες στ�υς τραυμα-τίες, αν �πως τ� υπέθεταν γιν�-ντ�υσαν �δ�μα�ίες κατά την απ�-�ώρηση των Γερμανών απ� τηνπ�λη μας. Eυτυ�ώς δεν συνέ%ηκεως γνωστ�ν τίπ�τα τέτ�ι�. Aπ�την �δ� Λυσιμά��υ π�υ κάθ�υμαι,πάρ�δ� της Bασιλίσσης Oλγας,αργά τ� απ�γεμα συν�δεύ�νταςγεμάτ�ς ενθ�υσιασμ� ένα απ�-σπασμα �πλ���ρ�ύντων κατέ%η-κα ώς μέσα στην π�λη #ητωκραυ-γά#�ντας. Στ� Λευκ� Πύργ� έναςαπ� τ�υς παρελαύν�ντας π�υκρατ�ύσε πιστ�λι, μ�ύκαμε τηνπαρατήρηση π�ύ�α �πως συνηθί-#ω στις τσέπες τα �έρια μ�υ καιμ�υ κακ��άνηκε. M’ �λα ταύτα ε-"ακ�λ�ύθησα να πηγαίνω στ�υςδρ�μ�υς διαλαλώντας τα �ρ�νή-ματά μ�υ, μ�ν�ς. Eίδα την παρέ-λαση της T�ύμπας π�ύταν και πα-πάδες μα#ύ και ευ�αριστήθηκα.Hταν κάτι π�υ ταίργια#ε με τιςσκέψεις μ�υ. Aκ�μα δεν εί�α κα-ταλά%ει τη δια��ρά. Oσ� κι αν α-π�γ�ητευ�μ�υνα απ� τα πρ�σω-πα, �σ� κι αν δε μπ�ρ�ύσα �υσια-στικά νά�ω καμιά επα�ή μ’ ένανάνθρωπ� π�υ θα με καταλά%αινε.Πίστευα �τι τ� καθήκ�ν μ�υ ήταννα κάνω υπ�μ�νή. Aκ�μα και μιαηλίθια ταινία π�ύ�αν �έρει στ�«Πατέ», δε θεωρ�ύσα πρέπ�ν νατην κατακρίνω παρά στ�υς π�λύδικ�ύς μ�υ της λ�γ�τε�νικής πα-ρέας π�υ %έ%αια δεν εί�αν τις π�-λιτικές μ�υ πεπ�ιθήσεις. M’ αυ-τ�ύς μιλ�ύσα σαν ελεύθερ�ς άν-θρωπ�ς και "εσπ�ύσα την αγανά-�τησή μ�υ για τις ελεεινές θριαμ-%ευτικές αψίδες π�ύ�αν στήσει.Eυτυ�ώς �τι τη μια, ύστερα απ�δυ� τρεις μέρες, τη γκρέμισε �Bαρδάρης και μας εκδικήθηκε α-παλλάσσ�ντάς μας απ� τ� απαίσι�

έργ� τ�υ #ωγρά��υ Kασσ�λα. Oγιατρ�ς � Mπέσυλλας "έρ�ντας �-τι καταγίν�υμαι με τις τέ�νες,μ�ύ�ε κάπ�ι�ν αρ�ιτέκτ�να – μη-�ανικ� Mωραΐτη, για να επιμελη-θώ με τ�υς �ίλ�υς μ�υ τ�ν διάκ�-σμ� των δρ�μων κατά την υπ�δ�-�ή. Δέ�τηκα και τ�ύκαμα μια μα-κέτα, αλλά άμα την είδε είπε πωςέτσι π�υ παράσταινα τ�ν ήρωα με��υστανέλλα, μπ�ρ�ύσε κανέναςνα τ�ν πάρει και για Tαγματασ�α-λίτη, κι έ�υγε και δεν τ�ν "ανάδα-με. Δεν εί�α %έ%αια την απαίτησηνα καταλα%αίν�υν την τέ�νη μ�υ,αλλά τ�υλά�ιστ�ν να μ’ ά�ηναν ή-συ�� να %γά#ω τα μάτια μ�υ, μ�-ν�ς �πως είμ�υν πάντα. Aντίθετα�μως μας καλ�ύσαν τ�υς διαν�-�ύμεν�υς και καλλιτέ�νες σταγρα�εία τ�υ EAM κι εί�αν την α-παίτηση να συμ�ωνώ με τις κ�υ-ταμάρες τ�υ Παπαπερικλή και των�μ�ίων τ�υ. Eκεί �μως "εσπάθω-σα και τάψαλα μια μέρα πρώταστ�ν Pάκη Γιάκ� π�ύταν στη δια-�ώτιση και έπειτα σ’ �λ�υς μπρ�-στά καθώς επέμεναν να μας %ά-λ�υν να υπ�γράψ�υμε διαμαρτυ-ρία για την αγγλική επέμ%ασηστην Aθήνα. Kαυ�ιέμαι �τι �άριςστις �ωνές μ�υ τα �αρτιά αυτάδεν υπ�γρά�τηκαν και δεν ρε#ι-λεύτηκαν έτσι �ι διαν��ύμεν�ι

της Θεσσαλ�νίκης. Aμα μ�ύλεγαντίπ�τα εγώ απαντ�ύσα μ’ �σα μαςεί�αν πει �ι ίδι�ι στην αρ�ή γιατ�υς συμμά��υς.* (* Σύλληψη δι-κή μ�υ και τ�υ Γιώργ�υ Mαντ�-π�υλ�υ). Eντωμετα"ύ εί�α �άσεικάθε �υσιαστική σ�εδ�ν επα�ή μετ�ν πυρήνα απ��εύγ�ντας τις συ-νεδριάσεις απ� πλή"η. Eίμ�υν σεμια συνεδρίαση �λ�μελείας στηνEύ"ειν� Λέσ�η, κι ένα άλλ� %ράδυσ’ ένα άλλ� κτίρι� λίγ� παραπάνωεπί της �δ�ύ Bενι#έλ�υ. Kαθαράδια�ων�ύσα πια και στ�υς �ίλ�υςέλεγα �τι θεωρ�ύσα πρ�δ�τικ� τ�κίνημα τ�υ Δεκέμ%ρη. Eπρεπε ταπράγματα να %αδίσ�υν ε"ελικτικά.Π�τέ δεν αγάπησα τη %ία. Tελευ-ταία ��ρά π�υ μας κάλεσαν για ν’ακ�ύσ�υμε διά��ρ�υς ρήτ�ρεςκαι τ�ν Aπ�στ�λίδη, στα γρα�είατης �δ�ύ P�γκ�τη. Bγαίν�ντας μετ�ν δικηγ�ρ� κ. Bασιλειάδη %ρε-θήκαμε και �ι δυ� απ�λύτως σύμ-�ων�ι και κλάψαμε μα#ύ τα θύμα-τα των παρασυρθέντων. T�τε α-κρι%ώς δυ� μέρες με τ� �ι�νι, π�υθ’ απ��ωρ�ύσαν απ� την π�λημας, κλείστηκα στ� σπίτι μ�υ �π�υ�ιλ�"εν�ύσαμε δυ� Aγγλ�υςστρατιώτες, απ� τ� ��%� μήπωςμε πάρ�υν μα#ύ τ�υς για �μηρ�.Eλα%α μέρ�ς στην παρέλαση της1ης N�εμ%ρί�υ. Σε διά��ρα άλλα

συλλαλητήρια μέ�ρι π�υ �ργανώ-θηκε εκείν� π�υ %γήκε ν’ απαιτή-σει να μη διαλυθεί � EΛAΣ κι εγώαπέ�υγα να πάω. Yστερα έλα%αμέρ�ς στ� πρώτ� συλλαλητήρι�π�υ �ργάνωσε η αντίθετη παρά-τα"η, γεμάτ�ς αγανάκτηση. Στ�μετα"ύ της Eαμ�κρατίας, πήγα σεμια συνεδρίαση τ�υ πυρήνα μαςπ�ύγινε στ� �αρμακεί� τ�υ Tσα-%δάρα. Παρών και � �αρμακ�π�ι-�ς Δημήτρι�ς K�ρδώνης και ��αρμακ�π�ι�ς Γενιτσών Iάσωνκαι � %�ηθ�ς Παντελίδης πώ�ειτώρα τ� �αρμακεί� τ�υ Tσα%δά-ρα, και � άλλ�ς � κ�ντ�ύλης μελα-�ρ�ιν�ς πρώην απ�θηκάρι�ς τηςMπάγιερ. Oι ίδι�ι ήταν και στηνσυνεδρίαση την τελευταία πώλα-%α μέρ�ς στ� �αρμακεί� μ�υ. Σ’αυτήν διαμαρτυρύθηκα γιατί δενά�ηναν και στ’ άλλα κ�μματα να%γάλ�υν ε�ημερίδα και για τ� τιείδ�υς ελευθερία ήταν αυτή. H α-ντίθεση π�υ %ρέθηκα πρ�ς �λ�υςκαι την πραγματικ�τητα π�υ πα-ρ�υσία#αν, εί�ε στη ψυ�ή μ�υ %α-θειά απή�ηση. M�ν� δια%ά#�νταςτ�υς αρ�αί�υς τραγικ�ύς ειρή-νευσα, ν�ιώθ�ντας π�σ� αυθαίρε-τα είναι τα συστήματα και �ι γενι-κ�τητες, �π�υ δεν λ�γαριά#εταιτ� άτ�μ�. Γιατί αυτ� κατά %άθ�ςδιατηρεί μέσα τ�υ μιαν αντίστασηπ�υ ανατρέπει κάθε �λ�κληρωτι-κή αυθαιρεσία.

Eκτ�τε δεν εία πια κανένα πάρεδ�-σε με τ� K�μμα

Σημείωση:T� ανέκδ�τ� αυτ� κείμεν� τ�υ N.Γ. Πεντ�ί-

κη σώ�εται ειρ�γρα�� στα κατάλ�ιπατ�υ συγγρα�έα. T� ειρ�γρα�� καλύπτειτις τέσερις �ψεις μιας δί�υλλης κ�λλας α-να��ράς, της �π�ίας τα δύ� �ύλλα ωρί-στηκαν με αρτ�κ�πτη. Στην τελευταία �-ψη, υπάρει � αριθμ�ς 2747, γραμμέν�ς μεκ�κκιν� κραγι�νι με τ� γρα�ικ� αρακτή-ρα τ�υ συγγρα�έα· αντιστ�ιεί σε παλαι�-τερη τα#ιν�μηση τ�υ αρεί�υ τ�υ. T� κεί-μεν� είναι γραμμέν� με μελάνι, με π�λύστρωτ� γρα�ικ� αρακτήρα, δίως δια-γρα�ές και δι�ρθώσεις, με ελάιστες πρ�-σθήκες κατά τη συγγρα�ή (εδώ υπ�δηλώ-ν�νται με πλάγια στ�ιεία). Στ� ειρ�γρα-�� έ�υν γίνει τρεις μεταγενέστερες πρ�-σθήκες με μ�λύ$ι (υπ�δηλών�νται με πα-έα στ�ιεία). T� ειρ�γρα�� είναι άτιτ-λ�. Eδώ ρησιμ�π�ιήθηκε ως τίτλ�ς η τε-λευταία αράδα τ�υ κειμέν�υ. Eίναι δεπρ��ανές �τι απ�τελεί αντιγρα�ή και κα-θαρ�γρά�ηση εν�ς πρ�γενέστερ�υ ειρ�-γρά��υ, τ�υ �π�ί�υ η ύπαρ#η τεκμαίρε-ται απ� την ύπαρ#η μιας πρ�γενέστερηςειρ�γρα�ης μ�ρ�ής τ�υ πρώτ�υ μισ�ύτ�υ κειμέν�υ. T� πρ�γενέστερ� αυτ� ει-ρ�γρα�� είναι γραμμέν� με μ�λύ$ι στηνπίσω �ψη της δια�ημιστικής εγκυκλί�υ ε-ν�ς �αρμακευτικ�ύ σκευάσματ�ς τηςXPΩΠEI, η �π�ία έει ημερ�μηνία 20 Aυ-γ�ύστ�υ 1949.

Copyright © 1997: Γα�ριήλ Nικλάυ Πεντ�ίκης.

Συνέ�εια απ� την 29η σελίδα

30 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997

N. Γ. Πεντ�ίκης: «Oλα τα πρ�σωπα και �ι καταστάσειςσυμ�ι�ύν μα�ί μ�υ σαν ένα. Aπ�τελ�ύν τ� δέρμα των ημερών τ�υ παρελθ�ντ�ςπ�υ σέρνω πίσω απ� τις "τέρνες» («Σημειώσεις Eκατ� Hμερών», σελ. 191).

Page 30: ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Pdf

KYPIAKH 2 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 31

Πάνω στα άσανα π�υ επιάλλει � άνθρωπ�ς στ�ν άνθρωπ�Δια�αίν�ντας τ� γε ύρι τ�ν πιάσανε.�ι �ύλκησε, μα τ�ύρρι�αν τρεις πιστ�λιές.Eνας τ�ν �αράει στ� κε άλι με τ� ρ�παλ�.Πήγαν σπίτι τ�υ κι άρπα�αν διαμαντικά και έπιπλα.Πήραν τη γυναίκα τ�υ στη υλακή.Eδιω�αν τ� π�υλί απ’ τ� κλ�υ�ί π�υ κελαϊδ�ύσε.Στην κ�ντινή εκκλησία τ�ν παρά"ωσαν.Σαν �ημέρωσε ήρθαν και πάλι τ�ν �έθαψαν.Δεμέν� με σκ�ινί σέρναν γυμν� τ� πεθαμέν� κ�ρμί.K�σμ�ς στ�υς δρ�μ�υς ώνα&ε γι�ύ"α.Για τη ωτιά π�υ θα τ� ’καιγε μά&ευαν ρύγανα.Δαυλ� αναμμέν� έ ερε ένα νέ� παιδί.T�ν κρέμασαν ανάπ�δα και γδαρμέν� τ�ν κ�μμά-τιασαν.Tην �ερρι&ωμένη καρδιά την πέρασαν στ� �ί �ς.O μερακλής τη δάγκωνε ψημένη.Mικρά παιδιά ν�μί&�υμε τη &ωή παράδεισ�,γνωρί&�ντας τ�ν κ�σμ� �ρισκ�μαστε στην κ�λαση.Eντυσαν και παραγέμισαν τ� λείψαν�,για να δει την πρ�τερη �ψη � κ�σμ�ς, �ανακ�λλησαντην πεσμένη μύτη με τ� ’να ρωθ�ύνι αγωμέν�.Aρλεκίν�ι της &ωής π’ ασωτεύετε κάθε α�ία,μην ειρωνεύεστε �,τι δε γενήκατ’ ακ�μα.Σκά��ντας, τα π�νεμένα της αδελ ής λιαν�δάκτυλα�έθαψαν έναν θώρακα ντυμέν�ν με γκρί&� π�υλ��ερ«αν είναι τ�υ σκ�τωμέν�υ μ�υ», λέει, «να τ� υλά�ω».Πάνω απ� εκατ� σ αίρες παρτάλιασαν τ� κάθε κ�ρμί.T�υς συγκέντρωσαν έ�ω απ� τα σπίτια,σε "ώμα την� �π�υ κάν�υν κεραμίδια,πρ�σ"ώσεις π�υ κ�μματιά&�νται απ� τενάγηγεμάτες αγκάθια, σκ�υριασμέν�υς τενεκέδες,ψ� ίμια, σκελετ�ύς, ρι"μένα σκ�υπίδιακ�ντά στα εργ�στάσια και τα σ αγεία.Eνας π�υ δ�κίμασε να ύγει τελειώθηκε στα καλάμια.Iσαμε την πρώτη �ρ�"ή, �λ�ς � τ�π�ς,μπρ�στά στη θάλασσα, αντίκρυ στα ��υνά,ήταν σπαρμέν�ς π�δια, "έρια, ματωμένα κ�μμάτια.Eνας κηπ�υρ�ς ύλα�ε στ� εικ�ν�στάσι ένα κρανί�,κ�κκαλ� κιτρινισμέν� και λίγα μαλλιά.H μαυρ� �ρα ρί"νει λ�υλ�ύδια στ�υς τά �υς.«Π�ι� έτυ"ε τά"α απάνω στ�ν Kώστα·δεν �έρω τη σειρά τ�υ στ�ν κ�ιν� τά �».Kρατώντας την ανθ�δέσμη θάρρεψε πως τ�ν α-γκάλια&ε.Σκ�τωσαν κι ένα νέ� �ιτητή με τ�ν αδελ � τ�υ.Σκ�τωσαν και τ�ν K�σμά τ�ν κάλ α στ� κ�υρεί�.Σκ�τωσαν πενήντα στις δυ� I�υλί�υ.Σαρανταέ�ι την πρώτη Mαρτί�υ στη Mίκρα.Δί"ως διαδικασία παίρν�υν και εκτελ�ύν,απ’ τ� συγκεντρωμέν� πλήθ�ς στις υλακέςδιαλέγ�υν τ�υς πιστ�ύς στην καλύτερη αύρι�,απ’ τη μ�να�ιά των κελλιών μα&εμέν�ι κ�ινώνησαν.Mα&ί μας ήταν κι ένας παπάς π�υ σκ�τώθηκε.Πεθαίν�ντας � Kώστας σ’ �λων τ� ν�υ δικαιώθηκε.Eκείνη π�υ τ�ν αγαπ�ύσε σαν να παρηγ�ριέται.Mέσα στη δικαι�σύνη τ�ν �ρίσκει σαν ένν�ια«Oμως δε �ρίσκω», λέει «τ� &εστ� τ�υ "έρι».Δεν �έρω τι να απ�κριθώ στ�ν καημ� της στέρησης.Tης καθαρί&ω τ� μέτωπ� απ’ τ� αίμα και τα "ώματα,«άσε τα παράπ�να και κ�ίτα�ε να δ�υλέψεις»,της λέω.E"ω στ� ν�υ μ�υ �τι δ�υλεύ�ντας � άνθρωπ�ς,μπ�ρεί να κάνει απ� �ύλ� ένα "έρι τε"νητ�,να τ� εκθέσει στ�ν κ�σμ� και να πάρει &ωή.Mέσα στην απ�ρία της η τω"ιά γυναίκα,διατηρεί ένα κ�μμάτι π�υ �ρήκε, δά"τυλ� με τ� νύ"ι.Kι � σκ�τωμέν�ς τρ�μα"τικ�ς για κάθε αίσθηματ� πρ�σωπ� δεμέν� μ’ επιδέσμ�υς σα με ασκιές,τ� κ�ρμί �λ� τρύπες, κ�υρέλια τα ρ�ύ"α,έρ"εται, κάθεται στ�ν καναπέ, �πως συνήθι&ε.Eπιστρέ ει στη γυναίκα τ�υ τα γράμματά της�αμμένα απ’ τ� αίμα π�υ ’"υσε η καρδιά τ�υλέει πως με τα "έρια δεμένα �άρεσεκατακέ αλα τ� δυνάστη "αρ�ύμεν�ς,"αρ�ύμενη νάναι, μαύρα να μην ντυθεί.Mα η τω"ιά μην αντέ"�ντας σηκώνεται,πέ τει απάνω στ�ν νεκρ�, π�υ "άνεται,

με τ� θρήν� απ’ �λες τις γενιές�ταν κηδεύ�υν της �μ�ρ ιάς τ�υ τ� κ�ρύ ωμα.

Σημείωση «Eπτά Hμερών». Πρωτ�δημ�σιεύθηκε στα «Φιλ�-λ�γικά Xρ�νικά» τ�ν I�ύνι� 1946.

Kαλ�καίρι 1992, μια απ τις τελευταίες �ωτ�γρα�ίες.

«O Bασιλιάς Aμύντας» (τέμπερα, 1955. Συλλ�γή Γ.Π. Σα��ίδη).

Λ�γ�ς Eπιμνημ�συν�ςΓύρω γύρω �λ�ι και στη μέση � Mαν�λης,κατέγρα ε στ� «Bι�λί�ν Eρωτ�ς» � Πεντ&ίκης.Aυτ� είναι �λ� τ� έργ� τ�υκι αυτ� ήταν η &ωή τ�υ �λ�κληρη.Mια καρδιά γεμάτη αγάπη,αιώνι� παιδί,γύρω γύρω τ� σύμπαν και στη μέση � Eμμαν�υήλ.Tώρα εκεί, �πως και τ�τε εδώ,τ� παιδί παί&ει με τ� παιδί�ν νέ�νκι Eκείν� παί&ει μα&ί τ�υ εσαεί.Aιωνία τ�υ η μνήμη και την ευ"ή τ�υ ας έ"�υμε �λ�ι.

† Iερ�μνα��ς Συμεών

Kελί Tιμί�υ Σταυρ�ύ13 Iαν�υαρί�υ 1996

Eυ"αριστ�ύμε τ�ν Iερ�μ�να"� π. I�υστίν� Σιμων�πετρί-τη για τη ��ήθεια π�υ μας πρ�σέ ερε στην �λ�κλήρωσητ�υ α ιερώματ�ς. H ιδέα τ�υ α ιερώματ�ς –μικρ� ιλ�-λ�γικ� μνημ�συν� στ�ν π�ιητή-δημι�υργ�– πρωτ��εκί-νησε πριν απ� "ρ�νια, �ταν πρ�σκυνητές α ήναμε δυ� α-γρι�λ�ύλ�υδα στ�ν τά � τ�υ N. Γ. Πεντ�ίκη, στ� M�να-στήρι της Oρμύλιας, στη Xαλκιδική. Iδιαίτερες ευ"αρι-στίες � είλ�νται στην �ικ�γένεια τ�υ συγγρα έα (τη σύ-&υγ� τ�υ Nίκη και τ�ν υι� τ�υ Γα�ριήλ) για τ� ωτ�γρα- ικ� υλικ� και τα ανέκδ�τα κείμενα π�υ ευγενικά μαςπαρα"ώρησαν απ�κλειστικά για τις «Eπτά Hμέρες». Tέ-λ�ς, ευ"αριστ�ύμε τ�υς Θ. Kαρακατσάνη, Γιώργ� Π�ύ-πη και δ. Γεννάδι� Δεμερτ�ή για τις σπάνιες ωτ�γρα- ίες π�υ μας διέθεσαν απ� τ� αρ"εί� τ�υς. B. Στ.