Download - Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

Transcript
Page 1: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος
Page 2: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

MAPKOY AYPHΛIOY

TA EIΣ EAYTON

Page 3: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

T�τλ�ς: Mρκ�υ A ρηλ��υ T� ε�ς �αυτ�ν

E�σαγωγ�-Mετ�ρασις-Σ��λια: Σ���α Mαντ�

�Eκδ�σεις: ΓEΩPΓIAΔH - «BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN»

%Yπε'θυν�ς �Eκδ�σεως: )Aδωνις �Aθ. Γεωργιδης

Σελιδ�π��ησις: �Aλ*+ι�ς Δ. Mστ�ρης

copyright ® ,κδ�σεις Λ. Γεωργιδης 2006

ISBN: 978-960-316-389-3

Kεντρικ� διθεσις:

Mεσ�λ�γγ��υ 5, �Aθ1ναι, T.K. 106 81, τηλ. 210 38 36 231

Bι7λι�πωλε9α:

Σ�λων�ς 114, �Aθ1ναι T.K. 106 81, τηλ. 210 38 47 347

Kη�ισ�ας 236, Kη�ισι T.K. 145 62, Tηλ. 210 80 15 113

T.Θ. 36 81 – �Aθ1ναι 102 10

www.georgiadesbooks.com - e-mail: [email protected]

�Απαγ�ρε'εται > ?ναδημ�σ�ευσις @λ�κληρης C μ*ρ�υς τ1ς παρ�'σης μελ*της, μD @π�ι�δ�π�τε μ*-σ�, �ωρFς τGν γραπτG Jδεια τ�L ,κδ�τ�υ C τQν ν�μ�μων κληρ�ν�μων τ�υ.�Επιτρ*πεται > ?να��ρ� στS παρSν 7ι7λ�� C στS περιε��μεν� τ�υ μ�ν�ν σD περ�πτωσι π�U παρ�υ-σιV�νται ρητQς τ� στ�ι�ε9α α τ�L.

MAPKOY AYPHΛIOY

TA EIΣ EAYTON

E�σαγωγ�-Mετ�ρασις-Σ��λια:

Σ���α Mαντ

�Eπιμ*λεια:

Kωνσταντ�ν�ς Π�ταμιν�ς�Aνδρι�να Xα�λ

Page 4: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

��λα τ� πνευματικ� δημι�υργ�ματα ε�ναι �ι�ματα ψυ��ς ��π��α ��ει τ�ν δ�ναμι !π" καθαρ� $π�κειμενικ� $π"θεσι ν� με-τα��λη α&τ� σ' !ντικειμενικ� πραγματικ"τητα.

(Η ψυ��, π�� ��ει α&τ" τ" μεγ�λ� ��ρισμα, καθ�δηγε*ται τ�ςπερισσ"τερες +�ρ'ς !π" /να ν�0 �γεμ�νικ".

Μεγ�λη ψυ�� κα� ν�0ς �γεμ�νικ"ς 2ταν τ�0 Μ�ρκ�υ A&ρη-λ��υ �3 δυν�μεις μ' τ�ς �π�*ες 4σμ�λευσε τ" �ργ� τ�υ E�ς �αυτ�ν.

Πρ�ν !σ��ληθ�0με μ' τ" �ργ� ε�ναι !ν�γκη ν� !να+'ρωμε7ρισμ'να στ�ι�ε*α γι� τ�ς 8δια�τερες συνθ�κες κ�τω !π" τ�ς�π�*ες δημι�υργ�θηκε τ" �ργ� κα� γι� τ�ν πρ�σωπικ"τητα τ�0δημι�υργ�0 τ�υ. Ε�ναι γνωστ" :τι τ� πνευματικ� �ργα !ν�κ�υντ"σ� στ"ν δημι�υργ" τ�υς, :σ� κα� στ�ν 4π��� π�� τ� γ'ννησε.(Η πραγματικ� τ�υς !;�α :μως �ρ�σκεται στ�ν $περ�ρ�νικ� τ�υςδι�ρκεια.

Ε�ναι 2�ς μ.=. α8�ν. (Η Ρ�μη ε�ναι � κ�σμ�κρ�τειρα δ�ναμιςπ�� ?πλ�νεται !π" τ"ν @Ατλαντικ" Cς τ"ν Ε&+ρ�τη. (Η �νν�ιατ�0 κρ�τ�υς ��ει π�ρει τ�ν μεγαλ�τερη ε&ρ�τητ� της. DΕ��υνκαταπ'σει :λ�ι �3 4θνικ��, π�λιτικ�� και κ�ινωνικ��, !λλ� κα�θρησκευτικ�� +ραγμ�� κα� στ�ν θ'σι των ��ει $ψωθ� τ" παντ�-δ�ναμ� Ρωμαϊκ" imperium.

(Η !λλαγ� στ�ν +�σι τ�0 !ρ�α��υ κ"σμ�υ ��ει πρ�ετ�ιμασθ��'�αια !π" τ"ν @Αλ';ανδρ�, π�� πρFτ�ς 4πε�ε�ρησε ν� καταρ-γ�ση τ� π�λιτικ� κα� 4θνικ� G�υρ� κα� ν� δημι�υργ�ση παγκ"-σμι� κρ�τ�ς μ' διεθν� �αρακτ�ρα.

(� M'γας @Αλ';ανδρ�ς +ιλ�δ�;�0σε σ@ α&τ" τ" κρ�τ�ς ν� δε-σπ"ση τ" (Ελληνικ" πνε0μα, :πως @�λ�μπι� κα� $ψιπετ'ς δημι-�υργ�θηκε μ'σα στ�ν π"λι-κρ�τ�ς, στ�ν @Αθ�να-(Ελλ�δα. Δ'ν

7

Page 5: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ν'� �'�αια. O3 ρ�Jες της ε�ναι παλαι'ς κα� !ν�γ�νται στ� τ'λητ�0 τετ�ρτ�υ κα� τ�ς !ρ�'ς τ�0 τρ�τ�υ π.=. α8Fν�ς. @Αρ�ηγ"ς τ�ςΣτωϊκ�ς Φιλ�σ�+�ας θεωρε*ται � N�νων !π" τ" Κ�τι� τ�ς Κ�-πρ�υ π�� π�λ� νωρ�ς 4γκαταστ�θηκε στ�ν @Αθ�να κα� Qδρυσε δι-κ� τ�υ σ��λ� κα� τ�ν Rψωσε !π'ναντι στ�ν @Ακαδημ�α κα� στ"Λ�κει�.

@Ακ�λ��θησαν π�λλ�� τ�ς �ασικ'ς τ�υ !ρ�'ς �3 �π�*ες μ' τ"ν�ρ"ν� μεταπλ�σσ�νται κα� !γκαλι�J�υν τ"ν Tνθρωπ� κα� τ�πρ��λ�ματ� τ�υ, :πως 4μ+αν�J�νται στ�ς δι�+�ρες 4π��'ς. (Η�ασικ� θ'σις τ�ς Στωϊκ�ς +ιλ�σ�+�ας ε�ναι � !π�θεια !π'ναντιστ" πρ"�λημα τ�ς Jω�ς. (Η !π�θεια ε�ναι 4ντ�λ� τ�0 4ν �μ*ν λ"-γ�υ � �π�*�ς ��ηθε* τ"ν Tνθρωπ� ν� καταν��ση :τι τ� πρ�γμα-τα δ'ν Uπτ�νται τ�ς ψυ��ς �Vτε κατ@ 4λ��ιστ�ν. (Επ�μ'νως,� ψυ-�� δ'ν ��ει παρ� ν� τ� !γν��ση κα� α&τ�μ�τως �ρ�σκει τ�ν Wρε-μ�α της κα� τ�ν γαλ�νη της.

Α&τ� � θ'σις 2ταν !ρκετ� παρ�γ�ρη γι� τ��ς !νθρ�π�υς τ�ς4π���ς 4κε�νης μ' τ� Tπειρα πρ��λ�ματα. Κυρ�ως τ��ς !νθρ�-π�υς π�� δ'ν μπ�ρ�0σαν X δ'ν Xθελαν ν� +ωτισθ�0ν μ' τ"Ε&αγγ'λι� τ�0 =ριστιανισμ�0. �Ενας !π" τ��ς πιστ��ς κα� μ�λι-στα � κ�ρυ+α*�ς !π�λ�γητ�ς α&τ�ς τ�ς +ιλ�σ�+ικ�ς θ'σεως2ταν � ΜYρκ�ς Α&ρ�λι�ς. Ε�ναι �αρακτηριστικ" τ" γεγ�ν"ς :τια&τ� τ�ν +�ρ� � !π�λ�γητ�ς τ�0 Στωϊκισμ�0 δ'ν ε�ναι δ�0λ�ς,!λλ� � Zδι�ς � α&τ�κρ�τ�ρας τ�ς Ρ�μης.

(� ΜYρκ�ς Α&ρ�λι�ς γενν�θηκε στ�ν Ρ�μη τ�ν Tν�ι;ι τ�0 121μ.=. \Ηταν γι"ς τ�0 DΑννι�υ �&�ρ�υ κα� τ�ς Δ�μιτ�ας Λ�υκ�λλας.��ταν π'θανε � πατ'ρας τ�υ, τ"ν υ3�θ'τησε � παππ��ς τ�υ (129-136). @Εκπαιδε�θηκε μ' 4;αιρετικ��ς διδασκ�λ�υς �Ελληνες κα�Ρωμα��υς κα� π�ρε :λα τ� σημαντικ� 4+"δια π�� θ� τ"ν ��ηθ�-σ�υν στ�ν κατ�πιν� τ�υ 4;'λι;ι. ��ταν � @Αδριαν"ς υ3�θ'τησε τ"νθε*� τ�υ @Αντων*ν�,τ"ν $π��ρ'ωσε ν� υ3�θετ�ση τ"ν ΜYρκ�,δι"τιε��ε καταπλαγ� !π" τ�ν ε&ρυμ�θεια, τ�ν �ρηστ"τητα τ�0 Xθ�υςκα� τ�ν G;�ν�ια τ�0 νεαρ�0 πατρικ��υ. Μετ� τ"ν θ�νατ� τ�0

9

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – EI™A°ø°HBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

8

μπ"ρεσε :μως ν� τ" 4πιτ��η. \Ηρθε μετ� � Ρ�μη μ' τ�ν Πατριαρ-�ικ� δημ�κρατ�α, μ' τ�ν στρατιωτικ� πειθαρ��α, μ' τ�ν pietas, μ'τ" α&στηρ" ius.

Μ@ α&τ� τ� στ�ι�ε*α 2ρθε ν� δημι�υργ�ση τ" παγκ"σμι� κρ�-τ�ς. Κα� τ" δημι��ργησε. �3 !;�ες μ' τ�ς �π�*ες κα� γι� τ�ς �π�*ες!γων�σθηκε �+εραν τ��ς καρπ��ς των. Πλ�ν :μως �3 καρπ�� δ'ν2ταν πλ'�ν !ν"θευτ�ι. �3 Ρωμαϊκ'ς !;�ες 2ρθαν σ' Tμεση κ�ινω-ν�α μ' τ�ς (Ελληνικ'ς !;�ες κατ� τρ"π� 3στ�ρικ� παρ�δ�;�. (Ηα&στηρ� κα� ;ηρ� Ρ�μη Tρ�ισε ν� γ�νεται �αρ�εσσα κα� τρυ+ερ�.Γ"ησσα και πλανεμ'νηm 8σ�υρ�, !λλ� κα� !δ�νατη, σκληρ�, !λλ�κα� ε&α�σθητη. (Η ε8κ"να α&τ� τFν !ντιθ'σεων ε�ναι π�λ� πι"�ντ�νη στ"ν �n μ.=. α8Fνα. Τ" !π'ραντ� Ρωμαϊκ" κρ�τ�ς περι-λαμ��νει στ��ς κ"λπ�υς τ�υ τ� πι" !ντι+ατικ� στ�ι�ε*α. Πλ�ϊστ��ς 8σ�υρ��ς π�� ���υν τ�ν δυνατ"τητα ν� !π�λα�σ�υν τ�π�ντα, $π�ρ�ει τ" πλ�θ�ς τFν δ��λων π�� στερε*ται τ� π�ντα.�3 8σ�υρ�� :μως δ'ν �ρ�σκ�υν μ'σα στ�ς !π�λα�σεις 4κε*ν� π��θ'λ�υν, 4κε*ν� π�� μ' θ'ρμη π�ντα θ� 4πιJητ� � !νθρ�πινη ψυ-��, τ�ν ε&τυ��α. Τ" πλ�θ�ς, π�� δ'ν μπ�ρε* ν� δ�κιμ�ση τ�ς !π�-λα�σεις, π�� δ'ν τ�0 δ�νεται � ε&καιρ�α ν� !π��αυνωθ� μ@ α&τ'ς,!ναJητε* κα� α&τ" τ�ν ε&τυ��α σ@ Tλλ�υς ��ρ�υς, στ��ς ��ρ�υςτ�ς ψυ��ς. Κα� �ρ�εται μ' τ��ς 4κπρ�σ�π�υς τ�υ, τ��ς +ιλ�σ"-+�υς, π�� ε�ναι �3 περισσ"τερ�ι δ�0λ�ι X !πελε�θερ�ι, ν� πρ�-σ+'ρη α&τ" τ" !δ�ναμ�, τ�ν δ�ναμι τ�ς �αρYς στ��ς δυνατ��ς.

DΕντ�να +ιλ�σ�+ικ� ρε�ματα δημι�υργ�0νται κα� τ" πνε0ματ�0 μυστικισμ�0 τ�ς @Ανατ�λ�ς �ρ�εται ν� κατακτ�ση τ�ν Δ�σι.(Η Ρ�μη γ�νεται τ" κ'ντρ� τ�ς π�λης τFν πι" !ντ�θετων +ιλ�σ�-+ικFν θεωριFν. (Β'�αια δ'ν πρ'πει ν� !γν��ται :τι � 4π���α&τ� ε�ναι � πι" κ�σμ�γ�νικ� –Tν 4πιτρ'πεται � :ρ�ς– περ��δ�ςτ�0 =ριστιανισμ�0, π�� δ'ν ε�ναι +ιλ�σ�+�α, !λλ� θρησκε�α π��+'ρνει τ" πι" παρ�γ�ρ� Tγγελμα π�� Tκ�υσαν π�τ' τ� !νθρ�πι-να α&τι�, τ" Tγγελμα τ�ς !γ�πης). Τ" πι" δυνατ" +ιλ�σ�+ικ"ρε0μα α&τ�ς τ�ς 4π���ς ε�ναι � στωϊκ� +ιλ�σ�+�α. Δ'ν ε�ναι κ�τι

Page 6: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

qπ�μ'νως τFν �ρ"νων τ�ς 7ριμ"τητ"ς τ�υ κα� σ�ν Cριμ� καρπ"μιYς γεμ�της δρ�σεως κα� ��θ�ς ψυ��ς πρ'πει ν� τ" θεωρ�σωμε.

Ε�ναι γραμμ'ν� σ@ qλληνικ� γλFσσα, τ�ν κ�ιν�. Τ" R+�ς τ�0κειμ'ν�υ ε�ναι ?πλ" κα� λιτ". Σ' 7ρισμ'νες περιπτ�σεις γ�νεται �τ"ν�ς ρητ�ρικ"ς κα� Tλλ�τε, κυρ�ως :ταν !να+'ρεται στ�ν δι�-τα;ι κα� στ�ν κ�νησι τ�0 σ�μπαντ�ς, γ�νεται !σα+�ς. (�πωσδ�-π�τε :μως κυριαρ�ε* στ�ν γλFσσα, τ�ν πρ�τ�σσει κα� τ�ν $π�-�ρε�νει ν� 4κ+ρ�ση τ�ς 8δ'ες π�� συλλαμ��νει � ν�0ς τ�υ. (Η σ�ν-τα;ις ε�ναι !ρκετ� ?πλ�π�ιημ'νη κα� �ρησιμ�π�ιε*ται κυρ�ως �κατ� παρ�τα;ι σ�νδεσις τFν ν�ημ�των π�� δ�νει στ" κε�μεν�μι� !ρ�αϊκ� μεγαλ�πρ'πεια. (� λ"γ�ς +α�νεται ν� ;επηδ�η !π"τ� ��θη τ�0 ε�ναι τ�υ κα� Tγαλμα πραγματικ" $ψ�νεται !π'ναντ�τ�υ. Κ�π�υ-κ�π�υ �'�αια ��νει τ�ν πλαστικ"τητ� τ�υ κα� σ'7ρισμ'να σημε*α ��ει κ�π�ια ;ηρ"τητα. Παρ@ :λα α&τ� :μως!π" καθαρ� γλωσσικ� πλευρ� !π�τελε* λαμπρ" γλωσσικ" μνη-με*� τ�ς 4π���ς. (Η παραστατικ"τητα τFν ε8κ"νων, � ρεαλιστικ�περιγρα+�, � διθυραμ�ικ"ς τ"ν�ς στ� σημε*α π�� μιλ�ει γι� τ"νTνθρωπ�, τ"ν τ'λει� Tνθρωπ�, τ�ν ψυ��, τ"ν Θε", !νυψ�ν�υντ" �ργ� κα� τ" καθιερ�ν�υν σ�ν /να πραγματικ" �ργ� τ'�νης.

Π�λλ�� !ρν�0νται τ�ν !ρ�ιτεκτ�νικ� τ�υ δ�μ�. (�πωσδ�π�-τε :μως ε�ναι /να �8κ�δ"μημα μ' ?δρ'ς γραμμ'ς κα� στ'ρεες ��-σεις. Μ' Rψ�ς θαυμαστ" κα� κ�λλ�ς $π'ρ���. Τ" Rψ�ς κα� τ"κ�λλ�ς τ�υ δ'ν ε�ναι !π�τ'λεσμα �ερμπαλιστικ�ς κεν�λ�γ�ας,!λλ� κυρ�ως τFν 8δεFν π�� τ" διαπ�τ�J�υν !π" τ�ν !ρ�� /ως τ"τ'λ�ς. Π�λλ�� κατ� δια+"ρ�υς τρ"π�υς �αρακτ�ρισαν τ" �ργ�,Tλλ�ι τ" θε�ρησαν !π�μνημ�νε�ματα τ�0 Α&τ�κρ�τ�ρ�ς. Δ'ν��ει τ�π�τε :μως !π" τ�ν ;ηρ� �ρ�ν�λ�γικ� �κθεσι τFν !π�μνη-μ�νευμ�των. DΑλλ�ι ε�παν :τι τ" �γραψε γι� π�λιτικ� σκ�πιμ"τη-ταm κ�ρυ;ε δηλαδ� τ�ν παθητικ� στ�σι !π'ναντι τFν πρ��λημ�-των τ�ς π�λιτικ�ς κα� κ�ινωνικ�ς Jω�ς γι� ν� πρ�λ��η τυ�"ν!ντιδρ�σεις τFν $πηκ"ων τ�υ σ' μι� περ��δ� !δυναμ�ας τ�0κρ�τ�υς. (Η $π"θεσις α&τ� πρ'πει ν� !π�ρρι+θ� �ωρ�ς συJ�τη-

11

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – EI™A°ø°HBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

10

@Αδριαν�0 � ΜYρκ�ς Α&ρ�λι�ς 7ς δι�δ���ς τ�0 @Αντων�ν�υ J� μα-J� τ�υ στ�ν α&λ� κα� qτ�ιμ�Jεται γι� τ" μεγ�λ� κα� δυσκ�λ�τατ��ργ� τ�ς 4;�υσ�ας. @Εσπ��δασε ρητ�ρικ� μ' διδ�σκαλ� τ"ν Φρ"-ντωνα κα� +ιλ�σ�+�α μ' διδασκ�λ�υς τ��ς Στωϊκ��ς Δι"γνωτακα� Ρ��στικ�. (� Ρ��στικ�ς, :πως !να+'ρει � Zδι�ς, τ�0 �δωσε τ"�ργ� τ�0 @Επικτ�τ�υ π�� τ"ν γ'μισε θαυμασμ" γι� τ"ν +ιλ"σ�+�κα� τ"ν !πεμ�κρυνε !π" τ�ν ρητ�ρε�α.

(Η Στωϊκ� +ιλ�σ�+�α τ"ν !π�ρρ"+ησε τελε�ως �ωρ�ς :μως ν�τ"ν !π�μακρ�νη π�τ' !π" τ� +λ'γ�ντα πρ��λ�ματα τ�0 κρ�τ�υς.@Αντ�θετα μ�λιστα !π@ α&τ� !ντλ�0σε τ�ν δ�ναμι ν� τ� !ντιμετω-π�ση.Τ" 161 γ�νεται α&τ�κρ�τωρ. @Απ" τ�ν στιγμ� α&τ� !ρ��Jει μ�α�ντ�νη δρYσι γι� τ�ν 4;�υδετ'ρωσι τFν π�ικ�λων !ντιδρ�σεωνπ�� καλε*ται ν� !ντιμετωπ�ση 7ς $πε�θυν�ς �γ'της τ�ς Ρωμαϊκ�ςα&τ�κρατ�ρ�ας. @Απ" τ" 162-180 4π� μ�α ε8κ�σαετ�α περνY τ�ν Jω�τ�υ στ� στρατ"πεδα κα� π�λεμY 4ναντ��ν τFν π�ικιλων�μων4�θρFν τ�0 κρ�τ�υς, σ' @Ανατ�λ� κα� Δ�σι κα� Β�ρρY. Βρετανν��,=�τ�ι, Κ�υ�δ�ι, Mαρκ�μ�ν�ι, Σαρμ�ται, @Αρμ'νι�ι κα� Π�ρθ�ιπρ�σπαθ�0ν ν� καταλ�σ�υν τ" κρ�τ�ς. (� α&τ�κρ�τωρ !μ�νεταικα� διε;�γει σκληρ��ς !γFνες. (Η :λη τ�υ Jω� 7ς α&τ�κρ�τ�ραςμαρτυρε* μ�α !κατ��λητη δ�ναμι κα� !ντ��� π�� κανε�ς δ'ν μπ�-ρε* ν� μ� θαυμ�ση. (Η :λη τ�υ δρYσις !π�δεικν�ει :τι � Στωϊκ�!π�θεια σ' καμμ�α περ�πτωσι δ'ν ταυτ�σθηκε !π" τ"ν ΜYρκ� μ'τ�ν !πρα;�α. @Αντ�θετα � πρY;ις, πλαισιωμ'νη κα� συμπληρωμ'νη!π" τ" +ιλ�σ�+ικ" τ�υ �ργ� π�� �γραψε στ�ς σκην'ς τ�ς 4κστρα-τε�ας, ε�ναι τ" �ασικ" γν�ρισμα τ�0 α&τ�κρ�τ�ρ�ς-+ιλ�σ"+�υ.Μ' τ�ν Jω� τ�υ !π'δει;ε γι� Tλλη μι� +�ρ� :τι � πρY;ις δ'ν !ντι-στρατε�εται τ�ν θεωρ�α, !λλ� !ντ�θετα :σ� πι" μεγ�λη ε�ναι �πρY;ις τ"σ� περισσ"τερ� Rψ�ς πα�ρνει � θεωρ�α.

Τ ΕΡΓ ΤΥ(� ΜYρκ�ς Α&ρ�λι�ς �γραψε τ" �ργ� τ�υ σ�μ+ωνα μ' τ� συμπε-ρ�σματα τFν μελετητFν κατ� τ" δι�στημα 166-176. Ε�ναι �ργ�

Page 7: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

τ�ν δημι�υργ" τFν π�ντων δ�ναμι. @Αναγνωρ�Jει :τι !π�τελε*ται!π" τρ�α κυρ�ως στ�ι�ε*α: τ�ν σ�ρκα,τ" πνευμ�τι� κα� τ" �γεμ�-νικ". @Απ" α&τ� � σ�ρκα δ'ν ��ει καμμι� !π�λ�τως !;�α δι"τιε�ναι λ�θρ�ς κα� �στ�ρια κα� κρ�κ��αντ�ς �κ νε�ρων κα� �λε-��ων. Τ" πνευμ�τι�ν ε�ναι � ψυ��. Κα� α&τ� τ�ν θεωρε* 7ς $λικ�$π"στασι, /να ε�δ�ς !ν'μ�υ π�� ��ει 4γκατασταθ� στ" σFμα κα�δι� τ�ς ε8σπν��ς κα� !ναπν��ς διατηρε* τ"ν Tνθρωπ� στ�ν Jω�.Tρ�τ� κα� �ασικ" στ�ι�ε*� τ�0 !νθρ�π�υ θεωρε* τ" �γεμ�νικ",τ"ν ν�0, τ"ν λ"γ� π�� ε�ναι !π"σπασμα τ�0 Δι"ς 4γκαταστημ'ν�4ντ"ς τ�0 !νθρ�π�υ γι� ν� τ"ν κατευθ�νη ν� πρ�ττη :σα ε�ναισ�μ+ωνα μ' τ�ν +�σι τ�υ κα� μ' τ�ν +�σι τ�0 παντ"ς !π" τ�ν�π��α πρ��λθε. Τ" �γεμ�νικ" 7ς πρ�τη δ�ναμις τ�0 !νθρ�π�υ��ει �ρ'�ς ν� καταστ'λλη τ�ς �ρμ'ς τ�ς σ�ρκας, ν� περι�ρ�Jη τ�ςψυ��ς τ� π�θη. Μ' τ�ν ���θει� τ�υ � Tνθρωπ�ς θ� !ντιλη+θ�:τι � θ�νατ�ς κα� � Jω�,� π"ν�ς κα� � �δ�ν�,� δ";α κα� � !δ�;�αε�ναι !δι�+�ρα, �ωρ�ς 8δια�τερη !;�α πρ�γματα, κα� γι@ α&τ"!κρι�Fς !π�ν'μ�νται !π" τ�ν +�σι τ�0 :λ�υ σ' :λ�υς !διακρ�-τως, καλ��ς κα� κακ��ς.

@Επαναλαμ��νει συνε�Fς :τι τ� πρ�γματα καθ@ qαυτ� δ'νμπ�ρ�0ν ν� 4γγ�σ�υν τ�ν ψυ�� κ�ι qπ�μ'νως δ'ν πρ'πει ν� τ�νταρ�σσ�υν. Α&τ� δι� τ�0 �γεμ�νικ�0 ε8σδ�ει ε8ς τ� πρ�γματακα� σ�ηματ�Jει παραστ�σεις γι’ α&τ�. (Η !ντ�ληψις π�� ��ει γι@α&τ� ε�ναι καθαρ� $π�κειμενικ� κα� μπ�ρε*, Tν θ'λη, ν� τ�ν!λλ�;η.E�ναι �αρακτηριστικ� :σα λ'γει στ" Δn κε+.7 «�Αρ�ν τ�ν�π�ληψιν, "ρται τ# �$�λαμμαι, %ρ�ν τ# �$�λαμμαι "ρται & �λ'-�η».

(� Tνθρωπ�ς ��ει πλασθ� γι� ν� συνεργ�Jεται μ' τ��ς συν-ανθρ�π�υς τ�υ: «γεγ�ναμεν πρ#ς συνεργ�αν». Ε�ναι tν κ�ινωνι-ν"ν, :πως κ�ινωνικ"ς ε�ναι � ν�0ς τ�0 παντ"ς, κα� :λες �3 πρ�-;εις τ�υ πρ'πει ν� ���υν α&τ� τ�ν !+ετηρ�α κα� α&τ" τ" τ'λ�ς.

Δ'ν μπ�ρε* ν� Gργ�Jεται κατ� τFν συνανθρ�πων τ�υ κα� Tν!κ"μη σ+�λλ�υν, δι"τι ε�ναι συγγενε*ς t�ι 4; αQματ�ς �Vτε 4κ

13

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – EI™A°ø°HBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

12

σι. Δι"τι /να �ργ� σ�ν τ" δικ" τ�υ δ'ν μπ�ρε* ν� 4;υπηρετ�ση π�-λιτικ'ς σκ�πιμ"τητες. Μ'σα σ@ α&τ" �ρ�σκ�με τ"ν Tνθρωπ� π��!γων�Jεται ν� μ� π�νY, ν� μ� $π�+'ρη, ν� μ� συγκιν�ται, ν� μ�παθα�νεται, κα� t�ι τ"ν Α&τ�κρ�τ�ρα. DΑλλ�ι $π�στηρ�J�υν τ�νTπ�ψι :τι ε�ναι /να ε�δ�ς 4;�μ�λ�γ�σεων σ�ν τ�0 Α&γ�υστ�ν�υμ' τ�ς �π�*ες πρ�σπ�θησε � Α&τ�κρ�τωρ ν� 4πιτ��η τ�ν Λ�τρω-σι κα� ν� δικαι�λ�γ�ση τ�ν συμπερι+�ρ� τ�υ. Π�λλ�� $π'θεσαν:τι ε�ναι !π�ντησις στ"ν καθημεριν" �λεγ�� τ�ς συνειδ�σεως κα-τ� τ" σ�στημα τFν Πυθαγ�ρε�ων. Π�ντως, :π�υ κα� Tν �ρ�σκε-ται � !λ�θεια, γεγ�ν"ς ε�ναι :τι !π�τελε* τ�ν +ιλ�σ�+ικ� �κ+ρα-σι τ�ς Jω�ς τ�0 Μ�ρκ�υ Α&ρηλ��υ. Ε�ναι �κ+ρασις τFν �ασικFν!ρ�Fν 4π�νω στ�ς �π�*ες στ�ριJε τ�ν Jω� τ�υ.Ε�ναι �λ"κληρ� τ"πιστε�ω τ�υ. DΕστω κα� Tν π�λλ�� διαπιστ�ν�υν !ντι+�σεις !ν�-μεσα στ�ν θεωρ�α κα� τ�ν πρY;ι.

Τ" �ργ� !π�τελε*ται !π" δ�δεκα �ι�λ�α. (Η δια�ρεσις G+ε�λεταισ' μεταγενεστ'ρ�υς μελετητ'ς. Στ" πρFτ� �ι�λ�� � συγγρα+ε�ς μ'��ρι κα� ?πλ"τητα παρ�υσι�Jει :λα τ� πρ"σωπα π�� τ"ν ���θη-σαν ν� γ�νη α&τ"ς π�� �γινε. @Εκ+ρ�Jει μ@ α&τ"ν τ"ν τρ"π� τ�να8�νια ε&γνωμ�σ�νη πρ"ς τ��ς γ�νε*ς,τ��ς διδασκ�λ�υς,τ��ς +�-λ�υς κα� πρ�π�ντων πρ"ς τ��ς θε��ς δι"τι ,:πως �αρακτηριστικ�λ'γει στ" τ'λ�ς τ�0 �ι�λ��υ, «π'ντα γ)ρ τα*τα θε+ν ��ηθ+ν κα.τ�/ης δε1ται». Τ" �ι�λ�� !π�τελε* /να ε�δ�ς πρ�λ"γ�υ, σ@ :λ� τ"�ργ�, γιατ� 4κθ'τει σ@ α&τ" :λα τ� στ�ι�ε*α τ�ς πρ�σωπικ"τητ"ςτ�υ μ' τ� �π�*α πρ�σπαθε* ν� καταν��ση τ" �αθ�τερ� ν"ημα τ�ς$π�ρ;ε�ς τ�υ κα� τ�ς σ�'σε�ς τ�υ μ' τ"ν κ"σμ�.

Στ� qπ"μενα �ι�λ�α τ� �ασικ� πρ��λ�ματα π�� τ"ν !πασ��-λ�0ν, :πως κ�θε !ν�συ�� κα� +ωτισμ'ν� ν�0, ε�ναι � Tνθρωπ�ςστ�ν σ�'σι τ�υ μ' τ"ν κ"σμ� κα� τ"ν Θε". Στ�ν πρ�σπ�θει� τ�υα&τ� δ'ν διατυπ�νει θεωρητικ� συμπερ�σματα, !λλ� !ναJητε*τ"ν δρ"μ� π�� θ� �δηγ�ση τ"ν Tνθρωπ� στ�ν πηγ� !π" τ�ν�π��α ;εκ�νησε. Πιστε�ει :τι � Tνθρωπ�ς ε�ναι δημι��ργημα τ�ςτFν :λων +�σεως X τ�ς +�σεως τ�0 παντ"ς, :πως �αρακτηρ�Jει

Page 8: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

�Vτε $π" τ�0 παρ"ντ�ς θραυ"μεν�ς �Vτε τ" 4πι"ν +����μεν�ς,4�ν Jητ� τ�ν !λ�θεια, «��2 3ς �4δε.ς π5π�τε ��λ'�η».

Κα� πρ" π�ντων :ταν δ'ν +���ται τ"ν θ�νατ�. @Ε�ν γνωρ�Jη:τι � θ�νατ�ς «τ�ι�*τ�ς, �6�ν γ$νεσις, ��σεως μυστ�ρι�ν». Ε�ναιπ�ρα π�λλ� τ� σημε*α στ� �π�*α θ� μπ�ρ�0σε ν� σταματ�σηκανε�ς κα� ν� τ� πρ���λλη μ' 8δια�τερη �μ+ασι. (� μελετητ�ςδια��J�ντας τ" �ργ� θ� 4πισημ�νη μ"ν�ς τ�υ τ� κ�ρια σημε*ακα� θ� συγκινηθ� κα� θ� γ�ητευθ� κα� θ� μεταρσιωθ� !ν�λ�γαμ' τ�ς πρ�διαθ'σεις τ�υ.

15

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – EI™A°ø°HBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

14

σπ'ρματ�ς, !λλ� 4κ πνε�ματ�ς. Δι"τι �3 π�ντες πρ�'ρ��νται !π"τ"ν Zδι� κ�ιν" ν�0 π�� ρυθμ�Jει κα� δι�ικε* τ" σ�μπαν. Πρ'πειλ�ιπ"ν, ν� συγ�ωρ� τ��ς συνανθρ�π�υς τ�υ, ν� τ��ς !γαπY, ν�τ��ς ν�υθετ�, ν� τ��ς 4πανα+'ρη στ"ν Gρθ" δρ"μ�. Ν� 4ρευνYτ� 4λατ�ρια τFν πρ�;ε�ν των, :πως κα� τFν 8δικFν τ�υ, κα� ν�!νακαλ�πτη γιατ� 4ν�ργησαν :πως 4ν�ργησαν, γιατ� τ�ς περισσ"-τερες +�ρ'ς !π" Tγν�ια δ'ν �ρ�σκ�υν τ"ν Gρθ" τρ"π� συμπερι-+�ρYς.Τ� π�ντα στ�ν Jω� ε�ναι ρευστ�. (� κ"σμ�ς ε�ναι !λλ��ω-σις. (Η μετα��λ� ε�ναι τ" �ασικ" γν�ρισμ� τ�υ, � !'ναη κα� !κα-τ�παυστη μετα��λ� μ' τ�ν �π��α � κ"σμ�ς κατ�ρθ�νει ν� παρα-μ'νη π�ντα ν'�ς. Πρ'πει � Tνθρωπ�ς ν� !π�δ'�εται ε&�αρ�στως:,τι τ�0 !π�ν'μει � +�σις �στω κα� Tν +α�νεται σκληρ" «δι) τ#�κε1σε 7γειν �π. τ�ν τ�* κ�σμ�υ �γε�αν κα. τ�ν τ�* Δι�ς ε4�δ�ανκα. ε4πραγ�αν». Βασικ� !ρ�� ε�ναι � !ταρα;�α. «Πρ+τ�ν μ� τα-ρ'σσ�υ». «Π'ντα γ)ρ κατ) τ�ν τ�* :λ�υ ��σιν» κα� «κατ) τ#νλ�γ�ν τ;ς σ;ς ��σεως �ι�*ν σ< �4δε.ς κωλ�σει, παρ) τ#ν λ�γ�ντ;ς κ�ιν;ς ��σεως �4δ<ν σ�. συμ��σεται».

«Δι) τ;ς τ+ν :λων �4σ�ας =ς δι) /ειμ'ρρ�υ διεκπ�ρε�εταιπ'ντα τ) σ5ματα τ>+ :λ>ω συμ�υ; κα. συνεργ) τ) &μ$τερα μ$ρη?λλ�λ�ις». Κα� «& τ+ν :λων ��σις �κ τ;ς :λης �4σ�ας =ς κηρ�*τ) π'ντα @πλασε». Σκ�π"ς τ�ς Jω�ς ε�ναι ν� γ�νη � ψυ�� !γαθ�κα� ?πλ� κα� μ�α κα� γυμν�, «�ανερωτ$ρα τ�* περιταμ$ν�υ σ5-ματ�ς πλ�ρης κα. ?νενδε�ς κα. �4δ<ν �πιπ�θ�*σα, �4δ< �πιθυ-μ�*σα �4δεν#ς �Aτε �μψ�/�υ �Aτε ?ψ�/�υ». (Η ψυ�� ε�ναι τ�0!νθρ�π�υ «τ# &συ/ι5τερ�ν κα. ?πραγμ�ν$στερ�ν κατα��γι�ν»συνε�Fς � Tνθρωπ�ς πρ'πει ν� κατα+ε�γη σ@ α&τ�ν κα� ν� !να-νε�νη τ"ν qαυτ" τ�υ. «BΕνδ�ν �λ$πε, @νδ�ν & πηγ� τ�* ?γαθ�*».

(Η Jω� ε�ναι σ�ντ�μη, μι� μικρ� στιγμ� μ'σα στ" ���ς τ�ςα8ωνι"τητ�ς. (O Tνθρωπ�ς «δ�ναται κ'λλιστα διαD;ν», 4�ν πρ"ςτ� !δι�+�ρα !δια+�ρ�, 4�ν δ'ν 4νεργ� �ωρ�ς ν� ��η καθ�κ�ν ν�4νεργ�ση, 4�ν δ'ν λ'η κ�τι π�� δ'ν ε�ναι !λ�θεια, 4�ν +ιλ� τ"!νθρ�πιν� γ'ν�ς, 4�ν !κ�λ�υθ� τ"ν Θε", 4�ν διατελ� Tλυπ�ς

Page 9: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

BIBΛION A�

α. @Aπ" τ"ν παππ�� μ�υ τ"ν O&�ρ�1 κληρ�ν"μησα τ�ν ε&γ'νειατ�0 �αρακτ�ρα κα� τ�ν νη+αλι"τητα.

�. @Aπ" τ�ν καλ� +�μη κα� τ�ς !ναμν�σεις τ�ς σ�ετικ'ς μ' τ"νπατ'ρα μ�υ τ�ν α8δημ�σ�νη κα� τ�ν !νδρ�πρ'πεια.

γ. @Aπ" τ�ν μητ'ρα2 τ�ν θε�σ'�εια κα� τ�ν συν�θεια ν� πρ�-σ+'ρω 4λε�θερα /να μ'ρ�ς !π" :σα ��ω κα� ν� !π'�ω t�ι μ"ν�ν!π" τ�ς α8σ�ρ'ς 4ν'ργειες, !λλ� κα� !π" τ�ν σκ'ψι 4νεργειFνα&τ�0 τ�0 εZδ�υς. @Eπ� πλ'�ν τ�ν λιτ"τητα στ�ν διατρ�+� κα� τ�ν!π�+υγ� τ�0 τρ"π�υ Jω�ς τFν πλ�υσ�ων.

δ. @Aπ" τ"ν πρ�π�ππ� μ�υ τ�ν συν�θεια ν� μ� !+ιερ�νω τ"ν�ρ"ν� μ�υ σ' δημ"σιες συJητ�σειςm ν� �ρησιμ�π�ιF στ" σπ�τι μ�υ!γαθ��ς δασκ�λ�υς κα� ν� γνωρ�Jω :τι γι@ α&τ" τ"ν σκ�π" ε�ναι!ν�γκη ν� δαπανF π�λλ�.

ε. @Aπ" α&τ"ν π�� μ' !ν'θρεψε ν� μ� !ν�κω �Vτε στ��ς πρ�σι-ν�υς3 �Vτε στ��ς παλμ�υλαρ��υς �Vτε στ��ς θαυμαστ'ς τFν!σπιδ�+"ρωνm κα� τ�ν $π�μ�ν� στ��ς π"ν�υς κα� τ�ν Gλιγ�ρκειακα� τ�ν πρ�θυμ�α ν� κατασκευ�Jω κ�τι μ' τ� Zδια μ�υ τ� �'ριακα� ν� !π�+ε�γω τ�ν !πασ�"λησι μ' ;'νες $π�θ'σεις κα� τ�ν συ-ν�θεια ν� μ� δ'�ωμαι �ωρ�ς �λεγ�� τ�ς συκ�+αντ�ες.

ς. @Aπ" τ"ν Δι"γνητ�4 �μαθα ν� !π�+ε�γω τ�ς !ν�;ιες λ"γ�υ!σ��λ�ες κα� ν� δυσπιστF σ@ 4κε*να π�� λ'γ�νται !π" τ��ς τερα-

17

1. O&�ρ�ςm παππ�0ς τ�0 M�ρκ�υ !π" τ"ν πατ'ρα τ�υ.2. Mητ'ρα τ�0 M�ρκ�υ 2ταν � Δ�μιτ�α Λ��κιλλα.3. Πρασιαν��, �ενετιαν��, παλμ�υλ�ρι�ι, σκ�υτ�ρι�ιm 2ταν μ'λη !γωνισμ�των τ�03ππ�δρ"μ�υ xργανωμ'να σ' σωματε*α διακριν"μενα !π" τ" �ρFμα τ�ς στ�λ�ς X!π" τ" ε�δ�ς τ�0 �πλισμ�0. @E;ελ��θησαν σ' π�λιτικ� κ"μματα κα� διετηρ�θησανκα� κατ� τ�ν πρ�τη BυJαντιν� περ��δ� (γνωστ� � στ�σις τ�0 N�κα 532 μ.X.).4. Δι"γνητ�ςm !ρ�α*�ς σ�+"ς, σ�γ�ρ�ν�ς τ�0 M�ρκ�υ A&ρηλ��υ.

16

BIBΛION An

αF. Παρ) τ�* π'ππ�υ O4�ρ�υ, τ# καλ�ηθες κα. ?�ργητ�ν.�F. Παρ) τ;ς δ�Hης κα. μν�μης τ;ς περ. τ�* γενν�σαντ�ς, τ#

α�δ;μ�ν κα. ?ρρενικ�ν.γF. Παρ) τ;ς μητρ�ς τ# θε�σε�<ς κα. μεταδ�τικ�νI κα. ?�ε-

κτικ#ν �4 μ�ν�ν τ�* κακ�π�ιε1ν, ?λλ) κα. τ�* �π. �νν��ας γ�νε-σθαι τ�ια�τηςI @τι δ< τ# λιτ#ν κατ) τ�ν δ�αιταν κα. π�ρρω τ;ςπλ�υσιακ;ς διαγωγ;ς.

δF. Παρ) τ�* πρ�π'ππ�υ, τ# μ� ε�ς δημ�σ�ας διατρι�)ς��ιτ;σαι, κα. τ# ?γαθ�1ς διδασκ'λ�ις κατ2 �Jκ�ν /ρ�σασθαι, κα.τ# γν+ναι, :τι ε�ς τ) τ�ια*τα δε1 �κτεν+ς ?ναλ�σκειν.

εF. Παρ) τ�* τρ��$ως, τ# μ�τε Πρασιαν#ς μ�τε Bενετιαν�ς μ�-τε Παλμ�υλ'ρι�ς L Σκ�υτ'ρι�ς γεν$σθαιI κα. τ# �ερ$π�ν�ν κα.�λιγ�δε$ς, κα. τ# α4τ�υργικ#ν κα. ?π�λ�πραγμ�νI κα. τ# δυσ-πρ�σδεκτ�ν δια��λ;ς.

NF. Παρ) Δι�γν�τ�υ, τ# ?κεν�σπ�υδ�νI κα. τ# ?πιστητικ#ντ�1ς �π# τ+ν τερατευ�μ$νων κα. γ��των περ. �π>ωδ+ν κα. περ.

Page 10: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

τ�λ"γ�υς κα� τ��ς μ�γ�υς γι� ;"ρκια, γι� !π�μ�κρυνσι δαιμ"-νων κα� σ@ :λα τ� σ�ετικ�, ν� μ� τρ'+ω Gρτ�κια (κ�νω5 !ν�ησ�ες)κα� ν� μ� παρ�υσι�Jω κλ�σι σ' πρ�;εις α&τ�0 τ�0 εZδ�υς κα� ν�!ν'�ωμαι τ�ν 4λευθερ�α τ�ς γν�μης τFν Tλλωνm κα� τ�ν 4;�ικε�ω-σι μ' τ�ν +ιλ�σ�+�α κα� τ�ν παρακ�λ��θησι τ�ς διδασκαλ�αςπρFτα τ�0 Bακ�ε��υ κα� �πειτα τ�0 Tανδ�σιδ�ς κα� τ�0 Mαρκια-ν�0. Σ@ α&τ"ν G+ε�λω κα� τ�ν συγγρα+� διαλ"γων !π" τ� παιδικ�μ�υ �ρ"νιαm κα� τ�ν κλ�σι μ�υ πρ"ς τ� δ'ρματα κα� τ� καθ�σματα6

(+ιλ�σ�+ικ'ς συJητ�σεις) κα� πρ"ς :λα τ� σ�ετικ� μ' τ"ν qλληνι-κ" τρ"π� Jω�ς.

J. @Aπ" τ"ν P��στικ�7 παρακιν�θηκα ν� σκε+θF :τι �ρει�J�-μαι δι"ρθωσι κα� καλλι'ργεια τ�0 Xθ�υςm ν� μ� παρεκτραπF σ'μιμ�σεις $περ��λικ'ς τFν σ�+ιστFν8, ν� !π�+�γω τ�ν συγγρα+�θεατρικFν �ργων X συμ��υλευτικFν λ"γων κα� τ�ν ψε�τικη!σκητικ� 4μ+�νισι X τ�ν !πατηλ� 4μ+�νισι τ�0 μεγ�λ�υ ε&εργ'-τ�υ. @Aπ" τ"ν Zδι�ν �μαθα ν� !π�+ε�γω τ"ν ρητ�ρικ" στ"μ+�,τ�ν +αντασι�πλη;�α κα� τ�ν !στει�λ�γ�αm ν� μ� κυκλ�+�ρF μ'-σα στ" σπ�τι μ' τ�ν 4π�σημη στ�λ� μ�τε ν� κ�νω κ�τι παρ"μ�ι�κα� ν� γρ�+ω τ� γρ�μματ� μ�υ μ' ?πλ"τητα,:πως 2ταν τ" γρ�μ-μα π�� �γραψε 4κε*ν�ς !π" τ�ν Σιν"εσσα9 στ�ν μητ'ρα τ�υ. Kα�ν� συγ�ωρF κα� ν� συμ+ιλι�νωμαι εVκ�λα μ@ 4κε�ν�υς π�� μ'στεν���ρησαν κα� $π'πεσαν σ' λ�θη,:ταν π�λ� γρ�γ�ρα �3 Zδι�ιδε�;�υν τ�ν δι�θεσι ν� 4παν�ρθ�σ�υνm κα� ν� μελετF μ' !κρ�-

19

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Aã

5. 2Oρτυγ�τρ��ε1αm �τρε+αν Gρτ�κια κα� τ� 4;ασκ�0σαν ν� !γων�Jωνται, /να ε�δ�ς

κ�κ�ρ�μα��ας.

6. (Yπ�ν�ε* τ� +ιλ�σ�+ικ� συμπ"σια κα� κυρ�ως τ�ς +ιλ�σ�+ικ'ς συJητ�σεις π��

!κ�λ�υθ�0σαν τ� συμπ"σια.

7. P��στικ�ςm Στωικ"ς +ιλ"σ�+�ς «��νευθε.ς �π# Δ�μιτιαν�*, :τε ��ιλ�σ��ει»κατ� πληρ�+�ρ�ες τ�0 Δ�ων�ς τ�0 Kασσ��υ.

8. Σ�+ιστ'ςm γνωστ�� !π" τ� γλωσσικ� συγγρ�μματα, σ�+�� π�� !ρν�θηκαν τ�ν

!ντικειμενικ"τητα τ�ς !λ�θειας.

9. Σιν"εσσαm π"λις τ�ς Kαμπαν�ας.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

18

δαιμ�νων ?π�π�μπ;ς κα. τ+ν τ�ι��των λεγ�μ$ν�ιςI κα. τ# μ��ρτυγ�τρ��ε1ν μηδ< περ. τ) τ�ια*τα �πτ�;σθαιI κα. τ# ?ν$/ε-σθαι παρρησ�αςI κα. τ# ��κειωθ;ναι �ιλ�σ���Pα κα. τ# ?κ�*σαιπρ+τ�ν μ<ν Bακ/ε��υ, εJτα Tανδ'σιδ�ς κα. Mαρκιαν�*†I κα. τ#γρ'ψαι διαλ�γ�υς �ν παιδ�I κα. τ# σκ�μπ�δ�ς κα. δ�ρRς �πι-θυμ;σαι κα. :σα τ�ια*τα τ;ς SEλληνικ;ς ?γωγ;ς �/�μενα.

DF.Παρ) SP�υστ�κ�υ,τ# λα�ε1ν �αντασ�αν τ�* /ρV�Dειν δι�ρθ5-σεως κα. θεραπε�ας τ�* Lθ�υςI κα. τ# μ� �κτραπ;ναι ε�ς D;λ�νσ��ιστικ�ν,μηδ< τ# συγγρ'�ειν περ. τ+ν θεωρημ'των W πρ�τρε-πτικ) λ�γ'ρια διαλ$γεσθαι W �αντασι�πλ�κτως τ#ν ?σκητικ#ν Wτ#ν ε4εργετικ#ν 7νδρα �πιδε�κνυσθαιI κα. τ# ?π�στ;ναι Xητ�-ρικ;ς κα. π�ιητικ;ς κα. ?στει�λ�γ�αςI κα. τ# μ� �ν στ�λV; κατ2�Jκ�ν περιπατε1ν, μηδ< τ) τ�ια*τα π�ιε1νI κα. τ# τ) �πιστ�λια?�ελ+ς γρ'�ειν, �6�ν τ# �π2 α4τ�* τ��τ�υ ?π# Σιν�$σσης τV; μη-τρ� μ�υ γρα�$νI κα. τ# πρ#ς τ�Yς /αλεπ�ναντας κα. πλημμελ�σαν-τας ε4ανακλ�τως κα. ε4διαλλ'κτως, �πειδ)ν τ'/ιστα α4τ�. �πα-νελθε1ν �θελ�σωσι, διακε1σθαιI κα. τ# ?κρι�+ς ?ναγιγν5σκειν

Page 11: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

�εια κα� ν� μ� ν�ι�θω !π"λυτη 3καν�π��ησι, :ταν 4πι+ανειακ�μ"ν� 4;ετ�Jω τ" θ'μα μ�υ. Kα� ν� μ� συμ+ωνF !μ'σως μ' :σ�υςμιλYνε !νε�θυνα. Σ@ α&τ"ν G+ε�λω κα� τ�ν συν�ντησι (γνωριμ�α)μ�υ μ' τ" �ργ� τ�0 @Eπικτ�τ�υ10, τ" �π�*� μ�0 μετ'δωσε !π" τ"σπ�τι τ�υ.

η. @Aπ" τ"ν @Aπ�λλ�νι� �μαθα τ�ν !νε;αρτησ�α τ�0 πνε�μα-τ�ς κα� τ�ν !π"λυτη 4πι+�λα;ι !π'ναντι τ�ς τ��ης. Kα� ν� μ�στρ'+ω π�υθεν� !λλ�0 τ�ν πρ�σ��� μ�υ, �Vτε γι� λ�γ�, 4κτ"ς!π" τ"ν λ"γ�, ν� ε�μαι π�ντα σταθερ"ς κα� στ��ς δυνατ��ς πε-ρι�δικ��ς π"ν�υς κα� στ"ν θ�νατ� τ�0 τ'κν�υ κα� στ�ς μακρ�-�ρ"νιες !σθ'νειες, κα� ν� !ντιλαμ��νωμαι π�λ� καλ�, σ�ν ν��λ'πω, :τι μπ�ρε* � Zδι�ς Tνθρωπ�ς ν� ε�ναι Tλλ�τε π�λ� δρα-στ�ρι�ς κα� Tλλ�τε νωθρ"ς. Kα� ν� μ� !γανακτF :ταν πρ"κειταιν� 4;ηγ�σω κ�τιm κα� ν� μπ�ρF ν� !ντιμετωπ�Jω Tνθρωπ� π��θεωρε* π�ρα π�λ� μικρ"τερη !π" τ� δικ� τ�υ πρ�τερ�ματα τ�ν4μπειρ�α κα� τ�ν ε&+υ|α τ�ν σ�ετικ� μ' τ�ν διατ�πωσι θεωριFνmκα� ν� ;'ρω πFς πρ'πει ν� !;ι�λ�γF τ�ν +αιν�μενικ� ε&γ'νειατFν +�λων μ�υ �ωρ�ς ν� $π��ρε�νωμαι $περ��λικ� γι@ α&τ�,!λλ� �Vτε ν� τ�ν πρ�σπερνF μ' !ναισθησ�α.

θ. @Aπ" τ"ν Σ';τ�11 �μαθα τ�ν καλ� δι�θεσι πρ"ς τ��ς Tλλ�υςmκα� τ" καλ" παρ�δειγμα τ�ς �8κ�γενε�ας π�� διευθ�νεται !π"τ"ν πατ'ραm κα� τ�ν σημασ�α τ�ς κατ� +�σιν Jω�ςm κα� τ�ν ε8λι-κριν� σεμν"τητα κα� τ�ν πατρικ� +ρ�ντ�δα γι� τ��ς +�λ�υςm κα�τ�ν !νεκτικ"τητα πρ"ς τ��ς ?πλ�0ς !νθρ�π�υς π�� θεωρ�0νταιτελε�ως !μ�ητ�ι στ�ν +ιλ�σ�+ικ� σκ'ψι.Kα� τ�ν συν�θεια ν� συμ-περι+'ρωμαι στ"ν καθ'να :πως πρ'πει, γι� ν� ε�ναι � συνανα-στρ�+� μ�υ π�λ� πι" ε&��ριστη !π" κ�θε κ�λακε�α,4νF συγ�ρ"-νως ν� ε�μαι πρ"ς α&τ��ς τ��ς Zδι�υς T;ι�ς π�λ� μεγ�λ�υ σε�α-

21

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Aã

10. O3 +ιλ�σ�+ικ'ς δ�;ασ�ες τ�0 @Eπικτ�τ�υ ε�ναι γραμμ'νες !π" τ"ν μαθητ� τ�υ

κα� μετ'πειτα 3στ�ρικ" @Aρριαν" μ' τ"ν τ�τλ� «2Eγ/ειρ�δι�ν».11. Σ';τ�ς K"ιντ�ςm στωικ"ς +ιλ"σ�+�ς !π" τ�ν Xαιρ�νεια. @Aπ�δ�δ�νται σ@ α&τ"ν

π'ντε Wθικ�� λ"γ�ι σ' δωρικ� δι�λεκτ�.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

20

κα. μ� ?ρκε1σθαι περιν��*ντα Zλ�σ/ερ+ςI μηδ< τ�1ς περιλαλ�*σιτα/$ως συγκατατ�θεσθαιI κα. τ# �ντυ/ε1ν τ�1ς 2Eπικτητε��ις �π�-μν�μασιν, [ν �\κ�θεν μετ$δωκεν.

ηF. Παρ) 2Aπ�λλων��υ, τ# �λε�θερ�ν κα. ?ναμ�ι��λως ?κ�-�ευτ�νI κα. πρ#ς μηδ<ν 7λλ� ?π��λ$πειν μηδ< �π2 �λ�γ�ν W πρ#ςτ#ν λ�γ�νI κα. τ# ?ε. :μ�ι�ν, �ν ?λγηδ�σιν �Hε�αις, �ν ?π���λV;τ$κν�υ, �ν μακρα1ς ν�σ�ιςI κα. τ# �π. παραδε�γματ�ς D+ντ�ς�δε1ν �ναργ+ς, :τι δ�ναται Z α4τ#ς σ��δρ�τατ�ς εJναι κα. ?νει-μ$ν�ςI κα. τ# �ν τα1ς �Hηγ�σεσι μ� δυσ/εραντικ�νI κα. τ# �δε1ν7νθρωπ�ν σα�+ς �λ'/ιστ�ν τ+ν �αυτ�* καλ+ν &γ��μεν�ν τ�ν�μπειρ�αν κα. τ�ν �ντρ$/ειαν τ�ν περ. τ# παραδιδ�ναι τ) θεωρ�-ματαI κα. τ# μαθε1ν, π+ς λαμ�'νειν τ)ς δ�κ��σας /'ριτας παρ)��λων, μ�τε �Hηττ5μεν�ν δι) τα*τα μ�τε ?ναισθ�τως παραπ$μ-π�ντα.

θF. Παρ) Σ$Hτ�υ, τ# ε4μεν$ςI κα. τ# παρ'δειγμα τ�* �\κ�υ τ�*πατρ�ν�μ�υμ$ν�υI κα. τ�ν @νν�ιαν τ�* κατ) ��σιν D;νI κα. τ#σεμν#ν ?πλ'στωςI κα. τ# στ�/αστικ#ν τ+ν ��λων κηδεμ�νικ+ςIκα. τ# ?νεκτικ#ν τ+ν �διωτ+ν κα.† τ# ?θε5ρητ�ν ���μ$νων.† Kα. τ# πρ#ς π'ντας ε4'ρμ�στ�ν,_στε κ�λακε�ας μ<ν π'σης πρ�-σηνεστ$ραν εJναι τ�ν Zμιλ�αν α4τ�*, α�δεσιμ5τατ�ν δ< α4τ�1ς

2

Page 12: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

σμ�0m κα� ν� !ναJητF μ' περ�σκεψι κα� μ'θ�δ� κα� ν� !κ�λ�υθFτ�ς σ�+'ς γνFμες τ�ς !ναγκα*ες γι� τ�ν Jω�. Kα� ν� μ� 4μ+αν�Jω�ντ�νη π�τ' τ�ν Gργ� μ�υ μ�τε καν'να Tλλ� π�θ�ς, !λλ� ν� ε�μαισυγ�ρ"νως κα� π�λ� - π�λ� Xρεμ�ς, !λλ� κα� γεμYτ�ς στ�ργ� κα�4νδια+'ρ�ν. Kα� τ"ν �παιν�, κα� α&τ"ν ν� τ"ν δ'�ωμαι !θ"ρυ�αmκα� τ�ν π�λυμ�θεια ν� τ�ν 4πιJητF �ωρ�ς 4π�δει;ι.

ι. @Aπ" τ"ν @Aλ';ανδρ� τ"ν Γραμματικ" �μαθα ν� μ� κ�νω 4πι-πλ�;ειςm κα� ν� μ� πρ�σ��λλω α&τ��ς π�� πρ�+'ρ�υν κ�π�ι�γραμματικ" X συντακτικ" X Tλλ� λ�θ�ς, !λλ� μ' τ'�νη ν� πρ�+'-ρω 4κε*ν� π�� �πρεπε ν� λε�θ� μ' μ�ρ+� !παντ�σεως X 4πι�ε-�αι�σεως X συJητ�σεως γι� τ" Zδι� πρYγμα κα� t�ι γι� τ�ν λ';ι Xν@ !να+'ρω 4ντελFς τυ�α*α Tλλη λ';ι !ντ� γι@ α&τ�, περισσ"τερ�μελωδικ�.

ια. @Aπ" τ"ν Φρ"ντωνα12 �μαθα ν� !ντιλαμ��νωμαι τ�ν κακ�ακα� τ�ν πρ�σπ��ησι κα� τ�ν $π�κρισ�α τFν !ρ�"ντων, κα� :τια&τ�� π�� θεωρ�0νται !π" μYς 7ς Tνθρωπ�ι ε&γενικ�� ε�ναι�πωσδ�π�τε περισσ"τερ� σκληρ��.

ι�. @Aπ" τ"ν @Aλ';ανδρ� τ"ν Πλατωνικ" �μαθα ν� μ� 4πανα-λαμ��νω X ν� γρ�+ω σ' 4πιστ�λ� �ωρ�ς λ"γ�, :τι ε�μαι !πασ��-λημ'ν�ς, μ�τε μ@ α&τ"ν τ"ν τρ"π� ν� 4γκαταλε�πω διαρκFς τ�ς$π��ρε�σεις π�� δημι�υργ�0νται !π" τ�ς σ�'σεις μ' τ��ς συναν-θρ�π�υς μ�υ τ�ν�J�ντας τ� πρ��λ�ματ� μ�υ.

ιγ. @Aπ" τ"ν K�τ�υλ� �μαθα ν� μ� !δια+�ρF γι� κ�π�ι� +�λ�π�� μ' κατηγ�ρε* γι� κ�τι, �στω κα� Tν τ��η ν� μ' κατηγ�ρ� πα-ρ�λ�γα, !λλ� ν� πρ�σπαθF ν� τ"ν 4πανα+'ρω στ�ν Gρθ� θ'σιmκα� ν� 4παινF !π" τ� ��θη τ�ς ψυ��ς μ�υ τ��ς δασκ�λ�υς μ�υ,:πως !να+'ρεται γι� τ"ν Δ�μ�τι� κα� τ"ν @Aθην"δ�τ�m κα� ν�!γαπF ε8λικριν� τ� παιδι� μ�υ.

ιδ. @Aπ" τ"ν «!δελ+"» μ�υ τ"ν Σε��ρ� �μαθα τ�ν !γ�πη πρ"ς

23

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Aã

12. Φρ"ντωνm Pωμα*�ς ρ�τωρ !π" τ�ν N�υμιδ�α, μαθητ�ς τ�0 @Aθην�δ"τ�υ, �8κ�δι-

δ�σκαλ�ς τ�0 M�ρκ�υ A&ρηλ��υ.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

22

�κε�ν�ις παρ’ α4τ#ν �κε1ν�ν τ#ν καιρ#ν εJναιI κα. τ# καταλη-πτικ+ς κα. Zδ>+ �Hευρετικ�ν τε κα. τακτικ#ν τ+ν ε�ς ���ν ?ναγ-κα�ων δ�γμ'των.Kα. τ# μηδ< @μ�ασ�ν π�τε �ργ;ς W 7λλ�υ τιν#ς π'θ�υς παρα-σ/ε1ν, ?λλ) aμα μ<ν ?παθ$στατ�ν εJναι, aμα δ< �ιλ�στ�ργ�τα-τ�νI κα. τ# εA�ημ�ν κα. τ�*τ� ?ψ��ητ�I κα. τ# π�λυμαθ<ς ?νεπι-�'ντως.

ιF. Παρ) 2AλεH'νδρ�υ τ�* γραμματικ�*, τ# ?νεπ�πληκτ�νI κα.τ# μ� �νειδιστικ+ς �πιλαμ�'νεσθαι τ+ν �'ρ�αρ�ν W σ�λ�ικ�ν τιW ?πη/<ς πρ�ενεγκαμ$νων, ?λλ2 �πιδεH�ως α4τ# μ�ν�ν �κε1ν�, b@δει ε�ρ;σθαι,πρ��$ρεσθαι,�ν τρ�π>ω ?π�κρ�σεως W συνεπιμαρτυ-ρ�σεως W συνδιαλ�ψεως περ. α4τ�* τ�* πρ'γματ�ς, �4/. περ. τ�*X�ματ�ς,W δι2 �τ$ρας τιν#ς τ�ια�της �μμελ�*ς παρυπ�μν�σεως.

ιαF.Παρ) Φρ�ντων�ς,τ# �πιστ;σαι,�dα & τυρρανικ� �ασκαν�ακα. π�ικιλ�α κα. �π�κρισις, κα. :τι =ς �π�παν �e καλ��μεν�ι �fτ�ιπαρ2 &μ1ν ε4πατρ�δαι ?στ�ργ�τερ�� πως ε�σ�ν.

ι�F. Παρ) 2AλεH'νδρ�υ τ�* Πλατωνικ�*, τ# μ� π�λλ'κις μηδ</ωρ.ς ?ν'γκης λ$γειν πρ�ς τινα W �ν �πιστ�λV; γρ'�ειν, :τι 7σ/�-λ�ς ε�μιI μηδ< δι) τ��τ�υ τ�* τρ�π�υ συνε/+ς παραιτε1σθαι τ)κατ) τ)ς πρ#ς τ�Yς συμ�ι�*ντας σ/$σεις καθ�κ�ντα πρ��αλλ�-μεν�ν τ) περιεστ+τα πρ'γματα.

ιγF. Παρ) Kατ��λ�υ, τ# μ� �λιγ5ρως @/ειν ��λ�υ α�τιωμ$ν�υτι, κgν τ�/Vη ?λ�γως α�τι5μεν�ς, ?λλ) πειρRσθαι κα. ?π�καθι-στ'ναι �π. τ# σ�νηθεςI κα. τ# περ. τ+ν διδασκ'λων �κθ�μωςεA�ημ�ν, �6α τ) περ. Δ�μετ��υ κα. 2Aθην�δ�τ�υ ?π�μνημ�νευ�-μεναI κα. τ# περ. τ) τ$κνα ?ληθιν+ς ?γαπητικ�ν.

ιδF. Παρ) τ�* ?δελ��* μ�υ Σε�υ�ρ�υ, τ# �ιλ��κει�ν κα. �ιλ'-

3

Page 13: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

τ��ς �8κε��υς, τ�ν !λ�θεια κα� τ�ν δικαι�σ�νη.M' τ�ν μεσ�λ��η-σ� τ�υ γν�ρισα τ"ν Θρασ'α13 κα� τ"ν (Eλ��δι�14 κα� τ"ν K�τωνακα� τ"ν Δ�ωνα κα� τ"ν Bρ�0τ�m κα� συν'λα�α τ�ν 8δ'α τ�ς 8σ�ν"-μ�υ π�λιτε�ας π�� κυ�ερνYται μ' ��σι τ�ν 8σ"τητα !π'ναντι τ�0ν"μ�υ κα� τ" δικα�ωμα τ�ς 4λευθερ�ας τ�0 λ"γ�υ κα� τ�ν 8δ'α τ�0�ασιλ'ως π�� 4κτιμY περισσ"τερ� !π@ :λα τ�ν 4λευθερ�α τFν κυ-�ερνωμ'νων.

Kα� 4π� πλ'�ν !π" τ"ν Zδι�ν �μαθα ν� !γαπF !κατ�παυστα κα�σταθερ� τ�ν +ιλ�σ�+�α. Kα� τ�ν συν�θεια ν� ε&εργετF κα� ν�πρ�σ+'ρω στ��ς Tλλ�υς γενναι"δωρα κα� ν� 4λπ�Jω στ�ν ε&τυ��4;'λι;ι τFν πραγμ�των κα� ν� ��ω 4μπιστ�σ�νη στ�ν !γ�πη τFν+�λων μ�υm κα� τ�ν !νυπ"κριτη συμπερι+�ρ� πρ"ς 4κε�ν�υς π��!π�δ�κιμ�Jωm κα� τ�ν συν�θεια ν� μ� �ρει�Jεται ν� σκε+θ�0ν �3+�λ�ι τ� θ'λω X δ'ν θ'λω,!λλ� α&τ" ν� ε�ναι +ανερ".

ιε. @Aπ" τ"ν M�;ιμ�15 τ�ν α&τ�κυριαρ��α κα� τ�ν συν�θεια ν�μ� παρασ�ρωμαι !π" καν'να κα� τ�ν εVθυμη !ντιμετ�πισι :λωντFν πρ��λημ�των κα� !κ"μη κα� τFν !σθενειFν κα� τ�ν Wρεμ�ακα� τ�ν γλυκ�τητα κα� τ�ν μεγαλ�πρ'πεια τ�0 Xθ�υς. Kα� τ�ν4π�λυσι τFν πρ��λημ�των �ωρ�ς μεμψιμ�ιρ�α.

DEμαθα 4π�σης :τι :λ�ι π�στευαν γι� :σα �λεγε :τι �τσι σκε-πτ"ταν κα� γι� :σα �κανε :τι καλFς �κανε. Kα� τ�ν συν�θεια ν�μ� !π�ρF μ�τε ν� ν�ι�θω �κπλη;ι κα� ν� μ� �ι�Jωμαι π�τ' μ�τεν� διστ�Jω X ν� �ρ�σκωμαι σ' !μη�αν�α X ν� ε�μαι λυπημ'ν�ς Xπ�λ� �αρ��μεν�ς, ν� Gργ�Jωμαι π�λι X ν� $π�ψι�Jωμαιm κα� τ�νκλ�σι πρ"ς τ�ν ε&εργεσ�α κα� τ�ν συγγν�μη κα� τ�ν !π�+υγ� τ�0ψε�δ�υς κα� ν� δ�νω τ�ν 4ντ�πωσι !νθρ�π�υ π�� δ'ν +θε�ρεταιπερισσ"τερ�, παρ� !νθρ�π�υ π�� μπ�ρε* ν� δι�ρθωθ�m κα� :τι

25

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Aã

13. Θρασ'αςm +ιλ"σ�+�ς στωικ"ς π�� καταδι��θηκε !π" τ�ν Pωμαϊκ� π�λιτε�α.

14. (Eλ��δι�ςm γαμ�ρ"ς τ�0 Θρασ'α.

15. M�;ιμ�ς � T�ρι�ςm �ργα !;ι"λ�γα α&τ�0: 1) T� �στ� Θε�ς κατ' Πλ'τωνα. 2) E�θε�1ς ?γ'λματα eδρυτ$�ν κα� 3) E� συμ�'λλεται πρ�ς ?ρετ�ν τ' �γκ�κλια μαθ�μα-τα.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

24

ληθες κα. �ιλ�δ�και�νI κα. τ# δι2 α4τ#ν γν+ναι Θρασ$αν, SEλ��-δι�ν, K'τωνα, Δ�ωνα, Bρ�*τ�νI κα. �αντασ�αν λα�ε1ν π�λιτε�ας�σ�ν�μ�υ, κατ2 �σ�τητα κα. �σηγ�ρ�αν δι�ικ�υμ$νης, κα. �ασιλε�-ας τιμ5σης π'ντων μ'λιστα τ�ν �λευθερ�αν τ+ν ?ρ/�μ$νωνI κα.@τι παρ) τ�* α4τ�* τ# Zμαλ<ςκα. Zμ�τ�ν�ν �ν τV; τιμV; τ;ς �ιλ�σ�-��αςI κα. τ# ε4π�ιητικ�ν, κα. τ# ε4μετ'δ�τ�ν �κτεν+ς, κα. τ#εAελπι, κα. τ# πιστευτικ#ν περ. τ�* �π# τ+ν ��λων �ιλε1σθαιI κα.τ# ?νεπ�κρυπτ�ν πρ#ς τ�Yς καταγν5σεως �π2 α4τ�* τυγ/'ν�ν-ταςI κα. τ# μ� δε1σθαι στ�/ασμ�* τ�Yς ��λ�υς α4τ�* περ. τ�*, τ�θ$λει W τ� �4 θ$λει, ?λλ) δ;λ�ν εJναι.

ιεF. Παρ) MαH�μ�υ, τ# κρατε1ν �αυτ�* κα. κατ) μηδ<ν περ���-ρ�ν εJναιI κα. τ# εAθυμ�ν @ν τε τα1ς 7λλαις περιστ'σεσι κα. �ν τα1ςν�σ�ιςI κα. τ# εAκρατ�ν τ�* Lθ�υς κα. μειλ�/ι�ν κα. γεραρ�νI κα.τ# �4 σ/ετλ�ως κατεργαστικ#ν τ+ν πρ�κειμ$νων. Kα. τ# π'νταςα4τ>+ πιστε�ειν, περ. [ν λ$γ�ι, :τι �jτως �ρ�νε1, κα. περ. [νπρ'ττ�ι, :τι �4 κακ+ς πρ'ττει. κα. τ# ?θα�μαστ�ν κα. ?ν$κπλη-κτ�ν,κα. μηδαμ�* �πειγ�μεν�ν W �κν�*ν W ?μη/αν�*ν W κατη�<ςW πρ�σεσηρ�ς, W π'λιν θυμ��μεν�ν W ���ρ5μεν�ν.Kα. τ# ε4εργετικ#ν κα. τ# συγγνωμ�νικ#ν κα. τ# ?ψευδ$ςI κα. τ#?διαστρ���υ μRλλ�ν W δι�ρθ�υμ$ν�υ �αντασ�αν παρ$/εινI κα.

3

2

Page 14: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

δ'ν +αντ�σθηκε κανε�ς π�τ' :τι περι+ρ�ν�θηκε !π" α&τ"ν �Vτε:τι θ� τ�λμ�0σε ν� θεωρ� τ"ν qαυτ" τ�υ καλ�τερ� !π" τ"νTλλ�νm κα� τ�ν καταδεκτικ"τητα.

ις. @Aπ" τ"ν πατ'ρα μ�υ τ�ν καλωσ�νη κα� τ�ν σταθερ� πρ�σ�-λωσι σ' :σα ���υν !;ι�λ�γηθ� μ' πρ�σ��� κα� τ�ν !π�+υγ� τ�ςκεν�δ�;�ας τ�ς σ�ετικ�ς μ' τ�ς 4πι+ανειακ'ς τιμ'ςm κα� τ�ν +ιλ�π�-ν�α τ�ν !κατ�παυστη. Kα� τ�ν συν�θεια ν� !κ��ω πρ�σεκτικ�:σ�υς ���υν ν� παρ�υσι�σ�υν κ�τι γι� τ" κ�ιν" καλ".Kα� ν� !π�-ν'μω στ"ν καθ'να :,τι τ�0 !;�Jει �ωρ�ς ταλαντε�σεις. Kα� ν� γνω-ρ�Jω π�0 �ρει�Jεται �ντασι κα� π�0 �αλ�ρωσι κα� τ�ν !π��� !π"τ�ν παιδεραστ�αm κα� τ�ν !ρ�� ν� $π�ρ�η κ�ιν"της α8σθημ�των!ν�μεσα στ��ς π�λ*τες κα� :τι ε�ναι !π"λυτη !ν�γκη ν� ���υν τ"δικα�ωμα �3 +�λ�ι ν� μ� τρFνε �πωσδ�π�τε τ" �ρ�δυ μαJ� μ�υ μ�-τε ν� !να�ωρ�0ν κα� ν� 4πιστρ'+�υν π�ντ�τε συγ�ρ"νως. Kα� ν�μ' �ρ�σκ�υν π�ντα Zδι�ν 4κε*ν�ι π�� γι� κ�π�ι� λ"γ� δ'ν 2ρθανμαJ� μ�υ.Kα� τ�ν λεπτ�μερ� !ναJ�τησι κα� �ρευνα τFν πρ��λημ�-των κατ� τ�ν δι�ρκεια τFν συμ��υλ�ων κα� τ�ν 4π�μ�νη !ναJ�τη-σι, 4πειδ� κα� 4κε*ν�ς π�τ' δ'ν �παυσε τ�ν �ρευνα πρ"ωρα, 3καν�-π�ιημ'ν�ς μ' πρ"�ειρες γνFμες. Kα� τ�ν πρ�σπ�θεια ν� διατηρFτ��ς +�λ�υς �ωρ�ς ν� ν�ι�θω κ��ραση �Vτε $περ��λικ� !γ�πη γι@α&τ��ς κα� τ�ν α&τ�ρκεια σ' :λες τ�ς περιπτ�σεις κα� τ�ν �αρ�.Kα� τ�ν συν�θεια ν� πρ�ν�F π�λ� πρ�ν κα� ν� πρ�καθ�ρ�Jω κα�τ�ς 4λ��ιστες λεπτ�μ'ρειες �ωρ�ς ταρα�� κα� σ�γ�υσι. Kα� :τι πε-ριωρ�σθηκαν 4π� τFν �μερFν τ�υ �3 Jητωκραυγ'ς κα� κ�θε πρ�-σπ�θεια γι� κ�λακε�αm κα� ν� λαμ��νω π�ντ�τε :λα τ� πρ�+υλα-κτικ� μ'σα γι� τ" !;�ωμα κα� ν� !π�ταμιε�ω τ�ν ��ρηγ�α κα� ν�$π�μ'νω κατηγ�ρ�ες σ�ετικ'ς μ' Jητ�ματα α&τ�0 τ�0 εZδ�υςm κα�ν� μ� +���0μαι $περ��λικ� τ��ς θε��ς μ�τε ν� κ�λακε�ω τ��ς!νθρ�π�υς, γι� ν� !ρ'σω X ν� 3καν�π�ιF τ"ν t�λ�, !λλ� ν� ε�μαινη+�λι�ς π�ντα κα� σταθερ"ςm ν� μ� !γν�F τ" καλ" σ' καμμι� πε-ρ�πτωσι κα� ν� μ� κ�νω καιν�τ�μ�ες, ν� �ρησιμ�π�ιF �ωρ�ς !λα-J�νε�α κα� μ' τιμι"τητα :σα συντελ�0ν στ�ν ε&τυ��α τ�ς Jω�ς !π"

27

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION AãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

26

:τι �Aτε >k�θη 7ν π�τ$ τις �περ�ρRσθαι �π2 α4τ�*, �Aτε �π$μεινενgν κρε�ττ�να α4τ�* α�τ#ν �π�λα�ε1νI κα. τ# ε4/αριεντ�Dεσθαι.†

ιNF. Παρ) τ�* πατρ�ς, τ# lμερ�ν, κα. μενετικ#ν ?σαλε�τως �π.τ+ν �Hητασμ$νως κριθ$ντωνI κα. τ# ?κεν�δ�H�ν περ. τ)ς δ�κ��-σας τιμ'ςI κα. τ# �ιλ�π�ν�ν κα. �νδελε/$ςI κα. τ# ?κ�υστικ#ντ+ν �/�ντων τι κ�ινω�ελ<ς ε�σ�$ρεινI κα. τ# ?παρατρ$πτως [ε�ς]τ# κατ2 ?H�αν ?π�νεμητικ#ν �κ'στ>ωI κα. τ# @μπειρ�ν, π�* μ<ν/ρε�α �ντ'σεως, π�* δ< ?ν$σεωςI κα. τ# πα*σαι τ) περ. τ�Yς @ρω-τας τ+ν μειρακ�ων.Kα. & κ�ιν�ν�ημ�σ�νη, κα. τ# ��ε1σθαι τ�1ς ��λ�ις μ�τε συνδει-πνε1ν α4τ>+ π'ντως μ�τε συναπ�δημε1ν �π'ναγκεςI ?ε. δ< :μ�ι�να4τ#ν καταλαμ�'νεσθαι �π# τ+ν δι) /ρε�ας τιν)ς ?π�λει�θ$ν-τωνI κα. τ# Dητητικ#ν ?κρι�+ς �ν τ�1ς συμ��υλ��ις, κα. �π�μ�ν�ν,?λλ2 �Aτ�ι πρ�απ$στη† τ;ς �ρε�νης ?ρκεσθε.ς τα1ς πρ�/ε�ρ�ις�αντασ�αιςI κα. τ# διατηρητικ#ν τ+ν ��λων κα. μηδαμ�* oψ�κ�-ρ�ν μηδ< �πιμαν$ςI κα. τ# αAταρκες �ν παντ�, κα. τ# �αιδρ�νI κα.τ# π�ρρωθεν πρ�ν�ητικ�ν, κα. τ+ν �λα/�στων πρ�δι�ικητικ#ν?τραγ>5δως.Kα. τ# τ)ς �πι���σεις κα. πRσαν κ�λακε�αν �π2 α4τ�* σταλ;ναιIκα. τ# �υλακτικ#ν ?ε. τ+ν ?ναγκα�ων τV; ?ρ/V;, κα. ταμιευτικ#ντ;ς /�ρηγ�ας, κα. �π�μενετικ#ν τ;ς τ+ν τ�ι��των τιν+ν καται-τι'σεωςI κα. τ# μ�τε περ. θε�Yς δεισ�δαιμ�ν, μ�τε περ. ?νθρ5-π�υς δημ�κ�πικ#ν W ?ρεσκευτικ#ν W �/λ�/αρ$ς, ?λλ) ν;��ν �νπRσι, κα. �$�αι�ν, κα. μηδαμ�* ?πειρ�καλ�ν μηδ< καιν�τ�μ�ν.Kα. τ# τ�1ς ε�ς ε4μ'ρειαν ���υ �$ρ�υσ� τι, [ν & τ�/η παρ$/ει δα-ψ�λειαν, /ρηστικ#ν ?τ��ως aμα κα. ?πρ��ασ�στως, _στε παρ�ν-των μ<ν ?νεπιτηδε�τως aπτεσθαι, ?π�ντων δ< μ� δε1σθαιI κα. τ#

2

3

4

Page 15: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

4κε*να π�� πρ�σ+'ρει � τ��η μ' !+θ�ν�α, Cστε, 4�ν $π�ρ��υν, ν�τ� !π�λα�ω ε8λικριν�,4�ν δ' δ'ν $π�ρ��υν,ν� μ� α8σθ�νωμαι τ�ν�λλειψ� τ�υς, κα� ν� μ� μπ�ρ� ν� π� κανε�ς μ�τε :τι ε�μαι σ�+ιστ�ςμ�τε κ"λακας μ�τε :τι ε�μαι σ��λαστικ"ς,!λλ� Tνδρας Cριμ�ς, τ'-λει�ς, Tτρωτ�ς !π" τ�ν κ�λακε�α, 3καν"ς ν� διευθ�νη τ"ν qαυτ"τ�υ κα� τ��ς Tλλ�υς.

@Eπ� πλ'�ν �μαθα ν� 4κτιμF τ��ς πραγματικ��ς +ιλ�σ"+�υς�ωρ�ς ν� πρ�σ��λλω τ��ς Tλλ�υς κα� �ωρ�ς ν� παρασ�ρωμαιεVκ�λα !π" α&τ��ς. DEμαθα !κ"μη τ�ν κ�ινωνικ"τητα κα� τ�νκαταδεκτικ"τητα �ωρ�ς ν� παρασ�ρωμαι σ' $περ��λ'ς. Kα� ν�+ρ�ντ�Jω γι� τ" σFμα μ�υ μ' μ'τρ� �ωρ�ς ν� +α�νωμαι +ιλ"Jω�ςX 4πιδει;�ας, !λλ� κα� �ωρ�ς ν� !δια+�ρF, !λλ� γι� ν� �ρει�Jω-μαι, λ"γ}ω τ�ς πρ�σωπικ�ς μ�υ +ρ�ντ�δας, π�λ� λ�γ� τ��ς για-τρ��ς κα� τ� +�ρμακα κα� τ� 4;ωτερικ� καταπλ�σματα.

Πρ�π�ντων δ' ν� !ναγνωρ�Jω, �ωρ�ς ν� Jηλε�ω, 4κε�ν�υςπ�� ���υν κ�π�ια δ�ναμι :πως π.�. τ�ν δ�ναμι τ�0 λ"γ�υ X τ�νδ�ναμι π�� πρ�'ρ�εται !π" τ�ν !κρι�� γνFσι τFν ν"μων X τFνσυνηθειFν X Tλλων 7ρισμ'νων πραγμ�τωνm κα� ν� 4;ετ�Jω μαJ�τ�υς τ� δι�+�ρα πρ��λ�ματα γι� ν� διακρ�νεται � καθ'νας !ν�-λ�γα μ' τ� πρ�σ"ντα τ�υm κα� :ταν !κ"μη 4νεργF σ�μ+ωνα μ' τ�παραδεδ�μ'να ν� μ� +α�νεται :τι α&τ"ς ε�ναι � μ�ναδικ"ς μ�υσκ�π"ς δηλ. � διατ�ρησις τ�ς παραδ"σεως. @Eπ� πλ'�ν �μαθα ν�μ� !λλ�Jω θ'σι εVκ�λα κα� ν� μ� ριψ�κινδυνε�ω, !λλ� ν� 4νδια-τρ��ω στ��ς Zδι�υς τ"π�υς κα� ε8ς τ� Zδια πρ�γματα, κα� ν� 4πιδ�-δωμαι μ' νεανικ" J�λ� κα� Jωηρ"τητα στ�ς συνηθισμ'νες $π�-�ρε�σεις μετ� !π" τ��ς παρ�;υσμ��ς τ�ς κε+αλαλγ�ας, κα� ν�μ� ��ω π�λλ� μυστικ�, !λλ� π�λ� λ�γα κα� σ' σπ�νιες περιπτ�-σεις κα� μ�λιστα μ"ν� γι� θ'ματα π�� !+�ρ�0ν στ" κ�ιν". Kα� ν�4πιδεικν�ω +ρ"νησι κα� σ�νεσι κα� :ταν Gργαν�νω θε�ματα κα�:ταν κατασκευ�Jω δημ"σια �ργα κα� :ταν μ�ιρ�Jω ��ηθ�ματακα� σ@ :λες τ�ς παρ"μ�ιες 4ν'ργειες, σ�ν Tνθρωπ�ς π�� ��ει στρ'-ψει :λ� τ�υ τ" 4νδια+'ρ�ν σ@ α&τ" π�� πρ'πει ν� γ�νη κα� t�ι στ�ν

29

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION AãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

28

μηδ< 7ν τινα ε�πε1ν μ�τε :τι σ��ιστ�ς, μ�τε :τι �4ερν'κλ�ς μ�τε:τι σ/�λαστικ�ς, ?λλ2 :τι ?ν�ρ π$πειρ�ς, τ$λει�ς, ?κ�λ'κευτ�ς,πρ�εστ'ναι δυν'μεν�ς, κα. τ+ν �αυτ�* κα. 7λλων.Πρ#ς τ��τ�ις δ< κα. τ# τιμητικ#ν τ+ν ?ληθ+ς �ιλ�σ����ντων,τ�1ς δ< 7λλ�ις �4κ �H�νειδιστικ#ν �4δ< μ�ν ε4παρ'γωγ�ν �π2α4τ+νI @τι δ< τ# ε4�μιλ�ν κα. εA/αρι �4 κατακ�ρωςI κα. τ# τ�*�δ��υ σ5ματ�ς �πιμελητικ#ν �μμ$τρως, �Aτε =ς 7ν τις �ιλ�Dω�ς�Aτε πρ#ς καλλωπισμ#ν �Aτε μ�ν �λιγ5ρως, ?λλ2 _στε δι) τ�ν�δ�αν πρ�σ�/�ν ε�ς �λ�γιστα �ατρικ;ς /ρV�Dειν W �αρμ'κων κα.�πιθεμ'των �κτ�ς.M'λιστα δ< τ# παρα/ωρητικ#ν ?�ασκ'νως τ�1ς δ�ναμ�ν τινα κε-κτημ$ν�ις, �6�ν τ�ν �ραστικ�ν W τ�ν �H eστ�ρ�ας ν�μων W �θ+ν W7λλων τιν+ν πραγμ'τωνI κα. συσπ�υδαστικ#ν α4τ�1ς, dνα qκα-στ�ι κατ) τ) \δια πρ�τερ�ματα ε4δ�κιμ+σιI π'ντα δ< κατ) τ)π'τρια πρ'σσων, �4δ2 α4τ# τ�*τ� �πιτηδε�ων �α�νεσθαι, τ# τ)π'τρια �υλ'σσειν.BEτι δ< τ# μ� ε4μετακ�νητ�ν κα. Xιπταστικ�ν,?λλ) κα. τ�π�ις,κα.πρ'γμασι τ�1ς α4τ�1ς �νδιατριπτικ�νI κα. τ# μετ) τ�Yς παρ�Hυ-σμ�Yς τ;ς κε�αλαλγ�ας νεαρ#ν ε4θYς κα. ?κμα1�ν πρ#ς τ) συν�-θη @ργαI κα. τ# μ� εJναι α4τ>+ π�λλ) τ) ?π�ρρητα, ?λλ) �λ�γιστακα. σπανι5τατα,κα. τα*τα �π<ρ τ+ν κ�ιν+ν μ�ν�ν κα. τ# @μ�ρ�νκα. μεμετρημ$ν�ν @ν τε θεωρι+ν �πιτελ$σει κα. @ργων κατασκευ-α1ς κα. διαμ�να1ς κα. τ�1ς τ�ι��τ�ις,<s> ?νθρ5π�υ πρ#ς α4τ# τ#δ$�ν πρα/θ;ναι δεδ�ρκ�τ�ς, �4 πρ#ς τ�ν �π. τ�1ς πρα/θε1σινε4δ�H�αν.

5

6

7

Page 16: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

!π"κτησι καλ�ς +�μης γι� :σα �γιναν. N� μ� λ��Jωμαι σ' !κα-τ�λληλη Cρα, ν� μ� !γαπF ν� �τ�Jω �8κ�δ�μ�ματα γι� πρ�σωπι-κ� μ�υ �ρ�σι,ν� μ� δ�νω σημασ�α στ� +αγητ�,στ" R+ασμα κα� τ"�ρFμα τ�ς 4νδυμασ�ας X τ�ν Gμ�ρ+ι� τ�0 σ�ματ�ς.

DEμαθα :τι κα� � στ�λ� τ�υ πρ�ερ�"ταν !π" τ" Λ�ρι�, τ�ν!γρ�τικ� κατ�ικ�α τ�υ κα� τ� περισσ"τερα !ντικε�μενα !π" τ"Λαν���ι�. DEμαθα πFς +'ρθηκε πρ"ς τ"ν Tελ�νη π�� τ"ν παρα-καλ�0σε μ' θ'ρμη στ" T��σκ�υλ� κα� π�ι� 2ταν :λη γενικ� �συμπερι+�ρ� τ�υ.

DEμαθα ν� μ� ��ω τ�π�τε τ" σκληρ" �Vτε !νελ'ητ� X !λαJ�νι-κ" �Vτε ν� πFς π�τ' «/ως 3δρFτ�ς», !λλ� ν� ��ω σκε+θ� τ� π�ν-τα Cς τ�ν παραμικρ� λεπτ�μ'ρεια μ' Tνεσι, μ' !ταρα;�α, μ' τ�;ι,μ' θ�ρρ�ς σ�μ+ωνα μ' τ�ν +�σι τ�υς.

Θ� μπ�ρ�0σε ν� 8σ��ση γι@ α&τ"ν � λ"γ�ς π�� !να+'ρεταιστ"ν Σωκρ�τη, :τι μπ�ρ�0σε κα� ν� !π'�η, !λλ� κα� ν� !π�λα�ημ' μ'τρ� 4κε*να !π" τ� �π�*α π�λλ�� μ' μεγ�λη δυσκ�λ�α !π'-��υν, 4νF $π��ωρ�0ν μ' ε&κ�λ�α στ�ν !π"λαυσ� των. T" ν�μπ�ρ� :μως κανε�ς ν� ε�ναι 8σ�υρ"ς κα� 4γκρατ�ς κα� Xρεμ�ςστ�ν !π��� !π" τ�ν !π"λαυσι ε�ναι γν�ρισμα !νθρ�π�υ π����ει ψυ�� τ'λεια κα� γεννα�α, :πως +�νηκε κατ� τ�ν !σθ'νειαπ�� τ�0 �+ερε τ"ν θ�νατ�16.

ιJ. @Aπ" τ��ς θε��ς π�ρα τ��ς !γαθ��ς π�ππ�υς, τ��ς 4ναρ'-τ�υς γ�νε*ς, τ�ν 4;α�ρετη !δελ+�, τ��ς 4κλεκτ��ς δασκ�λ�υς,τ��ς καλ��ς !νθρ�π�υς τ�0 σπιτι�0,τ��ς συγγενε*ς, τ��ς +�λ�υς:λ�υς γενικ�.

Στ��ς θε��ς G+ε�λω κα� τ" :τι δ'ν παρασ�ρθηκα σ' σ+�λμα-τα ε8ς ��ρ�ς των, Tν κα� ε��α τ�ν κλ�σι 4; α8τ�ας τ�ς �π��ας θ��κανα κ�τι τ'τ�ι�, 4�ν τ��αινε. E�ναι δ' ε&εργεσ�α τFν θεFν τ":τι δ'ν συν'�η κ�τι τ'τ�ι� γι� ν� α8σθ�νωμαι τ"ν �λεγ�� τ�ς συ-νειδ�σεως.

31

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Aã

16. @Aντ� τV; MαH�μ�υ $π�ρ�ει γρα+� θανασ�μ>ω.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

30

O4κ [�ν] ?ωρ. λ��στης, �4/. �ιλ�ικ�δ�μ�ς, �4 περ. τ)ς �δωδ)ς�πιν�ητ�ς, �4 περ. �σθ�των ��)ς κα. /ρ�ας, �4 περ. σωμ'των_ρας. †& ?π# Λωρ��υ στ�λ� ?ν'γ�υσα ?π# τ;ς κ'τω �πα�λεως,κα. τ+ν �ν Λαν�υ��>ω τ) π�λλ'. †τ>+ τελ5νVη �ν T��σκλ�ις παραι-τ�υμ$ν>ω =ς �/ρ�σατ�, κα. πRς Z τ�ι�*τ�ς τρ�π�ς.O4δ<ν ?πην<ς �4δ< μ�ν ?δυσ5πητ�ν �4δ< λ'�ρ�ν �4δ< =ς 7ν τι-να ε�πε1ν π�τε “qως eδρ+τ�ςI” ?λλ) π'ντα διειλημμ$να λελ�γ�-σθαι, =ς �π. σ/�λ;ς, ?ταρ'/ως, τεταγμ$νως, �ρρωμ$νως, συμ�5-νως �αυτ�1ς. ��αρμ�σειε δ2 gν α4τ>+ τ# περ. τ�* Σωκρ'τ�υς μνη-μ�νευ�μεν�ν, :τι κα. ?π$/εσθαι κα. ?π�λα�ειν �δ�νατ� τ��των,[ν π�λλ�. πρ�ς τε τ)ς ?π�/)ς ?σθεν+ς κα. πρ#ς τ)ς ?π�λα�σεις�νδ�τικ+ς @/�υσιν. τ# δ< �σ/�ειν κα. �πικαρτερε1ν κα. �νν��ειν�κατ$ρ>ω ?νδρ�ς �στι 7ρτι�ν κα. ?�ττητ�ν ψυ/�ν @/�ντ�ς, �6�ν �ντV; ν�σ>ω τV; MαH�μ�υ.

ιDF. Παρ) τ+ν θε+ν, τ# ?γαθ�Yς π'ππ�υς, ?γαθ�Yς γ�ν$ας,?γαθ�ν ?δελ��ν, ?γαθ�Yς διδασκ'λ�υς, ?γαθ�Yς ��κε��υς, συγ-γενε1ς, ��λ�υς, σ/εδ#ν aπαντες @/εινI κα. :τι περ. �4δ$να α4τ+νπρ�$πεσ�ν πλημμελ;σα� τι κα�τ�ι δι'θεσιν @/ων τ�ια�την, ?�2 3ς,ε� @τυ/ε, κgν @πραH' τι τ�ι�*τ�I τ+ν θε+ν δ< ε4π�ιyα τ# μηδεμ�ανσυνδρ�μ�ν πραγμ'των γεν$σθαι, lτις @μελλ$ με �λ$γHειν.

8

9

Page 17: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

Στ��ς θε��ς G+ε�λω κα� τ" :τι δ'ν παρ'μεινα περισσ"τερ� κ�-ντ� στ�ν παλλακ�δα τ�0 παππ�0 μ�υ κα� τ" :τι διατ�ρησα τ�ν?γν"τητ� μ�υ κα� δ'ν �γινα Tνδρας πρ�ν τ�ν Cρα μ�υ, !λλ� κα�!ν'�αλα α&τ� τ�ν στιγμ�. Kα� τ" :τι �ρ'θηκα κ�τω !π" τ�ν 4π�-�λεψι Tρ��ντ�ς κα� πατρ"ς μ�υ π�� μ�0 !+�ρεσε :λη τ�ν !λαJ�-νε�α κα� μ' παρακ�νησε ν� σκε+θF :τι ε�ναι δυνατ" κα� :ταν ε�σαι�ασιλε�ς ν� J�ς �ωρ�ς δ�ρυ+"ρ�υς, �ωρ�ς π�λυτελ� +�ρ'ματα,�ωρ�ς λαμπ�δες κα� !γ�λματα κα� �ωρ�ς τ�ν σ�ετικ� κ�υ+"τητα.@Aλλ� :τι ε�ναι δυνατ"ν � �ασιλε�ς ν� $π��ι��Jη τ"ν qαυτ" τ�υ μ'-�ρι τ�0 σημε��υ τ�0 8δι�τ�υ �ωρ�ς γι@ α&τ" τ"ν λ"γ� ν� !ντιμετωπ�-Jη μ' λιγ�τερη σ��αρ"τητα X !δια+�ρ�α 4κε*να τ� �π�*α πρ'πειν� 4κτελεσθ�0ν γι� τ" κ�ιν" συμ+'ρ�ν κατ� τρ"π� �γεμ�νικ". E8ςτ��ς θε��ς G+ε�λω τ�ν τ��η ν� ��ω τ'τ�ι�ν !δελ+", � �π�*�ς μπ�-ρ�0σε μ' τ�ν !κεραι"τητα τ�0 �αρακτ�ρ�ς τ�υ ν� μ' παρακιν�σηστ�ν μελ'τη τ�0 qαυτ�0 μ�υ, 4νF συγ�ρ"νως μ' ε&�αριστ�0σε μ'τ�ν 4κτ�μησι κα� τ�ν στ�ργ� τ�υ. E8ς τ��ς θε��ς G+ε�λω τ" :τι δ'ν!π'κτησα παιδι� !δ�νατα στ" πνε0μα X !ν�πηρα στ" σFμα,τ" :τιδ'ν παρ�υσ�ασα 8δια�τερη πρ"�δ� στ�ν ρητ�ρικ� κα� στ�ν π��ησικα� στ�ς Tλλες τ'�νες, στ�ς �π�*ες Zσως θ� δαπαν�0σα τ"ν qαυτ"μ�υ 4�ν καταλ��αινα :τι πρ��ωρF μ' 4πιτυ��α. T" :τι πρ"+θασαν� τ�π�θετ�σω 4κε�ν�υς π�� μ' !ν'θρεψαν σ' !;ι�ματα,τ� �π�*αμ�0 �διναν τ�ν 4ντ�πωσι :τι 4πιθυμ�0σαν κα� ν� μ� !να��λλω μ'τ�ν 4λπ�δα :τι θ� τ" κ�νω !ργ"τερα, 4πειδ� 2ταν !κ"μη ν'�ι.T�νγνωριμ�α μ' τ"ν @Aπ�λλ�νι�,τ"ν P��στικ�,τ"ν M�;ιμ�.

T" ν� σκε+θF π�λλ'ς +�ρ'ς κα� μ' τρ"π� +ωτειν" τ�ν !;�ατ�ς κατ� +�σι Jω�ς, Cστε, :σ� 4;αρτYται !π" τ��ς θε��ς κα� !π"τ�ς δωρε'ς κα� !π" τ�ς 8δ'ες κα� τ�ς 4μπνε�σεις π�� πρ�'ρ��νται!π" 4κε�ν�υς, τ�π�τε ν� μ� μ' 4μπ�δ�Jη πλ'�ν ν� JF σ�μ+ωνα μ'τ�ν +�σιm ν� μ� ��ω 4γκαταλε�ψει α&τ"ν τ"ν τρ"π� Jω�ς, 4;α8τ�ας τ�ς δικ�ς μ�υ !δυναμ�ας X !π" �λλειψι σε�ασμ�0 πρ"ςτFν θεFν τ�ς $π�δε�;εις κα� τ�ς δια+ωτ�σεις.T�ν !ντ��� π�� �δει-;ε τ" σFμα μ�υ γι� τ"σ� μεγ�λ� �ρ�νικ" δι�στημα σ' τ'τ�ια Jω�.

33

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION AãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

32

Kα. τ# μ� �π. πλ$�ν τρα�;ναι παρ) τV; παλλακV; τ�* π'ππ�υI κα.τ# τ�ν _ραν διασ+σαιI κα. τ# μ� πρ# _ρας ?νδρωθ;ναι, ?λλ2 @τικα. �πιλα�ε1ν τ�* /ρ�ν�υ.T# 7ρ/�ντι κα. πατρ. �π�τα/θ;ναι, bς @μελλε π'ντα τ#ν τ*��ν?�αιρ�σειν μ�υ, κα. ε�ς @νν�ιαν 7Hειν τ�* :τι δυνατ�ν �στι �να4λV; �ι�*ντα μ�τε δ�ρυ��ρ�σεων /ρV�Dειν μ�τε �σθ�των σημει-ωδ+ν μ�τε λαμπ'δων κα. ?νδρι'ντων [τ�ι+νδ$ τινων] κα. τ�*Zμ���υ κ�μπ�υI ?λλ2 @Hεστιν �γγυτ'τω �δι5τ�υ συστ$λλειν �αυ-τ�ν, κα. μ� δι) τ�*τ� ταπειν�τερ�ν W XPαθυμ�τερ�ν @/ειν πρ#ς τ)�π<ρ τ+ν κ�ιν+ν &γεμ�νικ+ς πρα/θ;ναι δ$�ντα.T# ?δελ��* τ�ι��τ�υ τυ/ε1ν δυναμ$ν�υ μ<ν δι) Lθ�υς �πεγε1ρα�με πρ#ς �πιμ$λειαν �μαυτ�*, aμα δ< κα. τιμV; κα. στ�ργV; ε4�ρα�-ν�ντ�ς μεI τ# παιδ�α μ�ι ?�υ; μ� γεν$σθαι μηδ< κατ) τ# σωμ'-τι�ν δι'στρ��αI τ# μ� �π. πλ$�ν με πρ�κ�ψαι �ν Xητ�ρικV; κα.π�ιητικV; κα. τ�1ς 7λλ�ις �πιτηδε�μασιν, �ν �6ς \σως gν κατεσ/$-θην, ε� V|σθ�μην �μαυτ#ν ε4�δως πρ�ϊ�ντα. τ# �θ'σαι τ�Yς τρ�-�$ας �ν ?Hι5ματι καταστ;σαι, �f δ� �δ�κ�υν μ�ι �πιθυμε1ν, κα.μ� ?να�αλ$σθαι �λπ�δι τ�* με, �πε. ν$�ι @τι "σαν, jστερ�ν α4τ#πρ'Hειν. τ# γν+ναι 2Aπ�λλ5νι�ν, SP��στικ�ν, M'Hιμ�ν.T# �αντασθ;ναι περ. τ�* κατ) ��σιν ���υ �ναργ+ς κα. π�λλ'-κις, �6�ς τ�ς �στιI _στε, :σ�ν �π. τ�1ς θε�1ς κα. τα1ς �κε1θεν διαδ�-σεσι κα. συλλ�ψεσι κα. �πιν��αις, μηδ<ν κωλ�ειν Lδη κατ) ��σινD;ν με, ?π�λε�πεσθαι δ< @τι τ��τ�υ παρ) τ�ν �μ�ν α�τ�αν, κα.παρ) τ# μ� διατηρε1ν τ)ς �κ τ+ν θε+ν �π�μν�σεις κα. μ�ν�ν�υ/.διδασκαλ�ας.T# ?ντισ/ε1ν μ�ι τ# σ+μα �π. τ�σ�*τ�ν �ν τ�ι��τ>ω ��>ωI τ# μ�τε

2

3

6

5

4

Page 18: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

Στ��ς θε��ς G+ε�λω !κ"μη τ" :τι δ'ν 2ρθα σ' 4πα+� μ' τ�νBενεδ�κτη μ�τε μ' τ"ν Θε"δ�τ� !λλ� κα� 4παν'κτησα τ�ν $γε�αμ�υ μετ� τ�ν πρ�σ��λ� μ�υ !π" τ" 4ρωτικ" π�θ�ς. Kα� τ" :τι, Tνκα� ε��α Gργισθ� π�λλ'ς +�ρ'ς μ' τ"ν P��στικ�, δ'ν �κανα κ�τιγι� τ" �π�*� θ� μετ�ν�ιωνα.T" :τι � μητ'ρα μ�υ, π�� θ� π'θαινεν'α, π'ρασε μαJ� μ�υ τ� τελευτα*α της �ρ"νια.

�Oσες +�ρ'ς θ'λησα ν� ��ηθ�σω κ�π�ι�ν +τω�" X κ�π�ι�νTλλ�ν π�� ε��ε !ν�γκη, δ'ν μ' Tκ�υσαν π�τ' ν� λ'ω :τι δ'ν ��ω�ρ�ματα γι� ν� γ�νη α&τ". Kα� τ" :τι δ'ν μ�0 συν'�η ν� �ρεθF σ'παρ"μ�ια !ν�γκη ν� Jητ�σω �ρ�ματα !π" Tλλ�ν.

T" :τι ��ω τ'τ�ια γυνα*κα, π�λ� $π�κ�υη, π�λ� +ιλ"στ�ργη,π�λ� ?πλ�m τ" :τι π'τυ�α καλ��ς !νατρ�+ε*ς γι� τ� παιδι� μ�υ.

T" :τι μ' τ� tνειρα μ�0 ��ρηγ�θηκαν κα� Tλλα ��ηθ�ματαπ.�. ν� μ� κ�νω α3μ"πτυσι, ν� μ� α8σθ�νωμαι Zλιγγ� κα� α&τ" �γι-νε στ�ν Kαι�τη μ' μ�ρ+� �ρησμ�017.

Kα� τ" :τι, :ταν στρ�+ηκα πρ"ς τ�ν +ιλ�σ�+�α, δ'ν �πεσα σ'καν'να σ�+ιστ� κα� δ'ν !σ��λ�θηκα μ' συγγρ�μματα συγγρα-+'ων, μ' τ�ν !ν�λυσι συλλ�γισμFν X τ�ν qρμηνε�α τFν +υσικFν+αιν�μ'νων.

�Oλα τ� G+ε�λω στ��ς θε��ς, γιατ� :λα α&τ� �ρει�J�νται τ�ν���θεια τFν θεFν κα� τ�ς τ��ης.

(A&τ� τ� �γραψα στ�ν ��ρα τFν K�υ�δων κ�ντ� στ"ν Γρα-ν��α).

35

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Aã

17. _σπερ /ρ�ση _σπερ /ρησμ�ν.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

34

Bενεδ�κτης aψασθαι μ�τε Θε�δ�τ�υ, ?λλ) κα. jστερ�ν �ν �ρωτι-κ�1ς π'θεσι γεν�μεν�ν �γιRναιI τ# /αλεπ�ναντα π�λλ'κις SP�υ-στ�κ>ω μηδ<ν πλ$�ν πρRHαι, ��2 >[ gν μετ$γνωνI τ# μ$λλ�υσαν ν$αντελευτRν τ�ν τεκ�*σαν :μως ��κ;σαι μετ2 �μ�* τ) τελευτα1α @τη.T# Zσ'κις ���υλ�θην �πικ�υρ;σα� τινι πεν�μ$ν>ω W ε�ς 7λλ� τι/ρV�D�ντι, μηδ$π�τε ?κ�*σα� με, :τι �4κ @στι μ�ι /ρ�ματα, :θενγ$νηταιI κα. τ# α4τ>+ �μ�. /ρε�αν Zμ��αν, =ς παρ2 �τ$ρ�υ μεταλα-�ε1ν,μ� συμπεσε1νI τ# τ�ν γυνα1κα τ�ια�την εJναι,��τωσ. μ<ν πει-θ�νι�ν, �jτω δ< �ιλ�στ�ργ�ν, �jτω δ< ?�ελ;I τ# �πιτηδε�ων τρ�-�$ων ε�ς τ) παιδ�α ε4π�ρ;σαι.T# δι2 �νειρ'των ��ηθ�ματα δ�θ;ναι 7λλα τε κα. =ς μ� πτ�εινα6μα κα. μ� �λιγγιRν, κα. τ# τ�* �ν Kαι�τVη †“_σπερ /ρ�σηI”†:πως τε �πεθ�μησα �ιλ�σ���ας, μ� �μπεσε1ν ε\ς τινα σ��ιστ�ν,μηδ< ?π�καθ�σαι �π. τ�Yς συγγρα�ε1ς,† W συλλ�γισμ�Yς ?ναλ�-ειν, W περ. τ) μετεωρ�λ�γικ) καταγ�νεσθαι. π'ντα γ)ρ τα*τα‘θε+ν ��ηθ+ν κα. τ�/ης δε1τα� <τιν�ς>.’

T) �ν K�υ'δ�ις πρ#ς τ>+ ΓρPαν��Pα. αF

8

7

Page 19: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

BIBΛION B�

α. Πρ�ν ;ημερ�ση ν� πρ�ετ�ιμ�Jης τ"ν qαυτ" σ�υ μ' τ�ν q;�ςσκ'ψι:Mπ�ρε* ν� συναντ�σω 4ν��λητικ��ς,δ�λ��υς,+θ�νερ��ς,!κ�ιν�νητ�υς !νθρ�π�υς. �Oλες α&τ'ς �3 !δυναμ�ες $π�ρ��υνσ@ 4κε�ν�υς, 4πειδ� δ'ν γνωρ�J�υν τ" !γαθ" κα� τ" κακ"m 4μ'να:μως, π�� γνωρ�Jω τ�ν +�σι τ�0 !γαθ�0 κα� τ�0 κακ�0, :τι τ"μ'ν /να ε�ναι καλ", τ" δ' Tλλ� α8σ�ρ" κα� 4πιπλ'�ν γνωρ�Jω κα�τ�ν +�σι α&τ�0 π�� σ+�λλει,:τι μ�0 ε�ναι συγγεν�ς t�ι γιατ� πρ�-'ρ��μαι !π" τ" Zδι� α~μα X σπ'ρμα, !λλ� 4πειδ� πρ�'ρ��μαι !π"τ"ν Zδι� ν�0 κα� ��ει κα� 4κε*ν�ς κ�π�ι� μ'ρ�ς θε*�, δ'ν ε�ναι δυ-νατ"ν ν� μ' �λ�ψη κανε�ς !π" 4κε�ν�υς, κανε�ς δηλαδ� δ'ν θ� μ'περι��λη μ' τ" α�σ��ς.

OVτε μπ�ρF ν� Gργ�Jωμαι 4ναντ��ν τ�0 συγγεν�0ς μ�υ �Vτεν� τ"ν !π�+ε�γω, δι"τι ���με γεννηθ� γι� ν� συνεργασθ�0με,:πως τ� π"δια, τ� �'ρια, τ� �λ'+αρα, :πως � 4π�νω κα� κ�τωGδ�ντ�στ�ι��α.

T" ν� 4ν��λ�0με λ�ιπ"ν � /νας τ"ν Tλλ�ν ε�ναι !ντ�θετ� μ' τ�ν+�σι. T" ν� !γανακτ�0με κα� ν� !π�στρ'+εται � /νας τ"ν Tλλ�νε�ναι !ντ�θετ� πρ"ς τ" �ργ� μας.

�. �Oπ�ια κα� Tν ε�ναι � �αθ�τερη �&σ�α μ�υ, τρ�α ε�ναι τ� �α-σικ� στ�ι�ε*α μ�υm � σ�ρκα, � πν�� � Jωϊκ� κα� τ" πνε0μα.

M� !κ�0ς τ� λ'νε τ� �ι�λ�αm μ� παρασ�ρεσαι περισσ"τερ�.Δ'ν4πιτρ'πεταιm !λλ� σ�ν Tνθρωπ�ς π�� πρ"κειται ν� πεθ�νηςα&τ� τ�ν στιγμ�, περι+ρ"νησε τ�ν σ�ρκα. E�ναι λ�σπη κα� κ"κ-καλα κα� σ�μπλεγμα !π" νε0ρα, +λ'�ες κα� !ρτηρ�ες.

K��τα;ε μετ� τ� ε�ναι � Jωικ� πν��: Tνεμ�ς π�� δ'ν ε�ναι π�-ντα � Zδι�ς, !λλ� τ"ν �γ�Jεις διαρκFς !π" τ" στ"μα σ�υ κα� τ"νρ�υ+Yς ;αν�. Tρ�τ� ε�ναι τ" πνε0μα. Πρ"σε�εm ε�σαι γ'ρ�ςm μ� τ"

3736

BIBΛION Bn

αF. �Eωθεν πρ�λ$γειν �αυτ>+I συντε�H�μαι περι$ργ>ω, ?/αρ�στ>ω,��ριστV;, δ�λερ>+, �ασκ'ν>ω, ?κ�ινων�τ>ω. π'ντα τα*τα συμ�$�η-κεν �κε�ν�ις παρ) τ�ν 7γν�ιαν τ+ν ?γαθ+ν κα. κακ+ν. �γ� δ< τε-θεωρηκ�ς τ�ν ��σιν τ�* ?γαθ�*, :τι καλ�ν, κα. τ�* κακ�*, :τια�σ/ρ�ν, κα. τ�ν α4τ�* τ�* oμαρτ'ν�ντ�ς ��σιν, :τι μ�ι συγγε-ν�ς, �4/. αdματ�ς W σπ$ρματ�ς τ�* α4τ�*, ?λλ) ν�* κα. θε�ας?π�μ��ρας μ$τ�/�ς, �Aτε �λα�;ναι �π� τιν�ς α4τ+ν δ�ναμαιIα�σ/ρ>+ γ'ρ με �4δε.ς περι�αλε1I �Aτε �ργ�Dεσθαι τ>+ συγγενε1 δ�-ναμαι �Aτε ?π$/θεσθαι α4τ>+.γεγ�ναμεν γ)ρ πρ#ς συνεργ�αν,=ςπ�δες, =ς /ε1ρες, =ς �λ$�αρα, =ς �e στ�1/�ι τ+ν 7νω κα. κ'τω�δ�ντωνI τ# ��ν ?ντιπρ'σσειν ?λλ�λ�ις παρ) ��σινI ?ντιπρα-κτικ#ν δ< τ# ?γανακτε1ν κα. ?π�στρ$�εσθαι.

�F. �O τ� π�τε τ�*τ� ε�μι, σαρκ�α �στ. κα. πνευμ'τι�ν κα. τ# &γε-μ�νικ�ν.7�ες τ) �ι�λ�αI μηκ$τι σπ+I �4 δ$δ�ται.?λλ2 =ς Lδη ?π�-θνV�σκων τ+ν μ<ν σαρκ�ων κατα�ρ�νησ�νI λ�θρ�ς κα. �στ'ριακα. κρ�κ��αντ�ς �κ νε�ρων, �λε��ων, ?ρτηρι+ν πλεγμ'τι�ν. θ$-ασαι δ< κα. τ# πνε*μα, Zπ�1�ν τ� �στινI 7νεμ�ςI �4δ< ?ε. τ# α4τ�,?λλ) π'σης _ρας �Hεμ��μεν�ν κα. π'λιν X����μεν�ν. τρ�τ�ν��ν �στ. τ# &γεμ�νικ�ν. [δε �πιν��θητιI γ$ρων εJI μηκ$τι τ�*τ�

Page 20: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

!+�σης ν� γ�νη $πηρ'της μ�τε ν� παρασ�ρεται !π" τ�ς 4πιθυμ�εςσ�υ τ�ς !ντ�θετες πρ"ς τ" κ�ινωνικ" συμ+'ρ�νm μ�τε ν� !γανα-κτ�ς γι� τ�ν μ�*ρα X τ" παρ"ν X ν� !ντιμετωπ�Jης μ' +"�� τ" μ'λ-λ�ν18.

γ.T� �ργα τFν θεFν τ� �αρακτηρ�Jει � θε�α πρ"ν�ια.T� �ργατ�ς τ��ης δ'ν ε�ναι !+�σικα �Vτε !ν�ρμ�στα πρ"ς 4κε*να π��δι�ικ�0νται !π" τ�ν θε�α πρ"ν�ια. T� π�ντα !π" 4κε* πηγ�-J�υν.

(Yπ�ρ�ει 4κτ"ς α&τFν (τ�ς θε�ας πρ�ν��ας κα� τ�ς τ��ης) �!ν�γκη κα� τ" συμ+'ρ�ν :λ�υ τ�0 κ"σμ�υ, τ�0 �π���υ ε�σαι μ'-ρ�ς. Γενικ� !γαθ" ε�ναι 4κε*ν� π�� παρ�υσι�Jει � +�σις τ�0 σ�μ-παντ�ς κα� 4κε*ν� π�� !π��λ'πει στ�ν διατ�ρησ� της. Διατηρ�0νδ' τ"ν κ"σμ� �3 μετα��λ'ς τFν ?πλFν στ�ι�ε�ων κα� τFν συνθ'-των σωμ�των.

A&τ� ν� σ' 3καν�π�ι�0ν, δι"τι ε�ναι �ασικ'ς !λ�θειεςm σ��σετ�ν δ�ψα τFν �ι�λ�ων γι� ν� μ� πεθ�νης μ' θλ*ψι, !λλ� μ' γαλ�νηκα� πραγματικ� κα� �λ"ψυ�η ε&γνωμ�σ�νη πρ"ς τ��ς θε��ς.

δ. Σκ'ψ�υ π"σες +�ρ'ς ��εις !να��λει α&τ� τ� πρ�γματα κα�π"σες +�ρ'ς δ'ν �ρησιμ�π��ησες τ� �ρ�νικ� περιθ�ρια π�� σ�0�δωσαν �3 θε��. E�ναι !ν�γκη 4πιτ'λ�υς ν� καταλ��ης :τι $π�ρ-��υν 7ρισμ'να :ρια �ρ�νικ� γι� σ'να τ� �π�*α, 4�ν δ'ν τ� 4κμε-ταλλευτ�ς γι� ν� !π�μακρ�νης τ� σκ�τ�δια, θ� �αθ�0ν κα� θ�σ' 4;α+αν�σ�υν κα� δ'ν θ� 4παν'λθ�υν π�τ'.

ε. ΔιαρκFς ν� 4πιδι�κης μ' σθ'ν�ς σ�ν Pωμα*�ς κα� σ�νTνδρας ν� 4κτελ�ς 4κε*ν� π�� σ�0 ���υν !ναθ'σει, δηλαδ� μ'πραγματικ� κα� ε8λικριν� σ��αρ"τητα κα� !γ�πη κα� 4λευθερ�απνε�ματ�ς κα� δικαι�σ�νη. Kα� ν� !π�μακρ�νης τ"ν qαυτ" σ�υ!π" κ�θε Tλλη σκ'ψι. Θ� τ" 4πιτ��ης 4�ν 4κτελ�ς κ�θε σ�υπρY;ι σ�ν ν� ε�ναι � τελευτα�α τ�ς Jω�ς σ�υ, !παλλαγμ'νη δηλα-δ� !π" τ�ν 4πιπ�λαι"τητα, τ�ν παρ�λ�γη !π�στρ�+� πρ"ς τ"νν�0,τ�ν $π�κρισ�α,τ�ν +ιλαυτ�α κα� τ�ν !γαν�κτησι πρ"ς 4κε*ναπ�� καθ�ρ�J�νται !π" τ�ν μ�*ρα. Bλ'πεις π"σα λ�γα ε�ναι 4κε*να

39

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Bã

18. @Aντ� ?π�λ�εσθαι πρ�τιμητ'α � γρα+� �π�δε�σασθαι.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

38

�'σVης δ�υλε*σαι, μηκ$τι καθ2 Zρμ�ν ?κ�ιν5νητ�ν νευρ�σπα-στηθ;ναι, μηκ$τι τ# εeμαρμ$ν�ν W παρ#ν δυσ/ερRναι W μ$λλ�ν?π�δ�ρεσθαι.

γF.T) τ+ν θε+ν πρ�ν��ας μεστ',τ) τ;ς τ�/ης �4κ 7νευ ��σεωςW συγκλ5σεως κα. �πιπλ�κ;ς τ+ν πρ�ν��Pα δι�ικ�υμ$νων. π'ντα�κε1θεν Xε1I πρ�σεστι δ< τ# ?ναγκα1�ν, κα. τ# τ>+ :λ>ω κ�σμ>ω συμ-�$ρ�ν, �f μ$ρ�ς εJ. παντ. δ< ��σεως μ$ρει ?γαθ�ν, b �$ρει & τ�*:λ�υ ��σις, κα. b �κε�νης �στ. σωστικ�ν. σ5D�υσι δ< κ�σμ�ν,_σπερ αe τ+ν στ�ι/ε�ων, �jτως κα. αe τ+ν συγκριμ'των μετα��-λα�. τα*τ' σ�ι ?ρκε�τω, ε� δ�γματ' �στι. τ�ν δ< τ+ν �ι�λ�ων δ�ψανX1ψ�ν, dνα μ� γ�γγ�Dων ?π�θ'νVης, ?λλ) dλεως, ?ληθ+ς, κα. ?π#καρδ�ας ε4/'ριστ�ς τ�1ς θε�1ς.

δF. M$μνησ�, �κ π�σ�υ τα*τα ?να�'λλVη, κα. Zπ�σ'κις πρ�θε-σμ�ας λα��ν παρ) τ+ν θε+ν �4 /ρPR α4τα1ς. δε1 δ< Lδη π�τ<α�σθ$σθαι, τ�ν�ς κ�σμ�υ μ$ρ�ς εJ, κα. τ�ν�ς δι�ικ�*ντ�ς τ#ν κ�-σμ�ν ?π�ρρ�ια �π$στηςI κα. :τι :ρ�ς �στ� σ�ι περιγεγραμμ$ν�ςτ�* /ρ�ν�υ, >[ �)ν ε�ς τ# ?παιθρι'σαι μ� /ρ�σVη, ��/�σεται, κα.��/�σVη, κα. α�θις �4κ @Hεσται.

εF. Π'σης _ρας �ρ�ντιDε στι�αρ+ς, =ς SPωμα1�ς κα. 7ρρην, τ#�ν /ερσ. μετ) τ;ς ?κρι��*ς κα. ?πλ'στ�υ σεμν�τητ�ς κα. �ιλ�-στ�ργ�ας κα. �λευθερ�ας κα. δικαι�τητ�ς πρ'σσεινI κα. σ/�λ�νσαυτ>+ ?π# πασ+ν τ+ν 7λλων �αντασι+ν π�ρ�Dειν. π�ριε1ς δ$, gν=ς �σ/'την τ�* ���υ �κ'στην πρRHιν �νεργV;ς ?πηλλαγμ$νην π'-σης ε�και�τητ�ς κα. �μπαθ�*ς ?π�στρ��;ς ?π# τ�* αeρ�*ντ�ςλ�γ�υ κα. �π�κρ�σεως κα. �ιλαυτ�ας κα. δυσαρεστ�σεως πρ#ςτ) συμμεμ�ιραμ$να. ZρPRς, π+ς �λ�γα �στ�ν, [ν κρατ�σας τις δ�-

Page 21: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

π�� �ρει�Jεται ν� καταλ��ης,γι� ν� μπ�ρ�ς ν� J�σης Jω� Xρεμηκα� θε�σε��!

Δι"τι κα� �3 θε�� δ'ν θ� Jητ�σ�υν τ�π�τε περισσ"τερ� !π"4κε*ν�ν π�� θ� τηρ�ση α&τ�.

ς. Περι+ρ"νησε, περι+ρ"νησε τ"ν qαυτ" σ�υ, ψυ�� μ�υ! Δ'νθ� ��ης,μετ� !π" λ�γ�,�ρ"ν� γι� ν� τ"ν περιπ�ιηθ�ς.E�ναι λ�γη �Jω� γι� τ"ν καθ'να. A&τ� σ�εδ"ν ��ει διανυθ� !π" σ'να, �ωρ�ςν� μ�θης ν� σ'�εσαι τ"ν qαυτ" σ�υ, 4πειδ� τ�π�θετ�0σες τ�ν δι-κ� σ�υ ε&τυ��α στ�ς ψυ�'ς τFν Tλλων.

J. Γιατ� σ' 4ν��λ�0ν :σα πρ�'ρ��νται !π" 4;ωτερικ'ς α8τ�ες;ΔFσε καιρ" στ"ν qαυτ" σ�υ ν� μ�θη !κ"μη κ�τι καλ" κα� π�ψεν� σπαταλYς τ"ν �ρ"ν� σ�υ �ωρ�ς σκ�π".

Δι"τι λ'νε !ν�ησ�ες κα� 4κε*ν�ι π�� μ' τ�ς πρ�;εις των ���υνκ�υρασθ� !π" τ�ν Jω� κα� δ'ν ���υν καν'να σκ�π", γι� ν� !+ιε-ρ�σ�υν σ@ α&τ"ν :λη τ�ν 4σωτερικ� τ�υς �ρμ� κα� γενικ� τ�νσκ'ψι τ�υς.

η. Δ�σκ�λα θ� μπ�ρ�0σες ν� �ρ�ς κ�π�ι�ν ν� $π�+'ρη, 4πει-δ� δ'ν μαθα�νει τ� γ�νεται στ�ν ψυ�� τ�0 Tλλ�υ. @Eκε*ν�ι :μωςπ�� δ'ν παρακ�λ�υθ�0ν τ� δια+'ρ�ντα τ�ς δικ�ς των ψυ��ςε�ναι qπ"μεν� ν� ε�ναι δυστυ�ε*ς.

θ. Πρ'πει π�ντα ν� ��ης $π@ tψι σ�υ τ� qπ"μενα: «Π�ι� ε�ναι �+�σις τ�0 σ�μπαντ�ς κα� π�ι� ε�ναι � δικ� σ�υ, π�ι� ε�ναι � σ�'-σις της μ@ 4κε�νη κα� τ� μ'ρ�ς τ�0 σ�μπαντ�ς ε�ναιm κα� ν� ;'ρης :τιδ'ν σ' 4μπ�δ�Jει κανε�ς ν� κ�νης κα� ν� λ'ς π�ντα 4κε*να π��ε�ναι σ�μ+ωνα μ' τ�ν +�σι τ�ς �π��ας ε�σαι μ'ρ�ς».

ι. Π�λ� +ιλ�σ�+ημ'να � Θε"+ραστ�ς19, στ�ν πρ�σπ�θει� τ�υν� συγκρ�νη τ� Wθικ� σ+�λματα - 7ς ν� 2ταν δυνατ"ν ν� συγκρ�-νη κανε�ς α&τ� μ' τρ"π� !+ελ� - λ'γει :τι ε�ναι �αρ�τερα :σα γ�-

41

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Bã

19. Θε"+ραστ�ςm 4γενν�θη περ� τ" 372 π.X. στ�ν @Eρεσσ" τ�ς Λ'σ��υm $π�ρ;ε μαθη-

τ�ς τ�0 Πλ�των�ς κα� τ�0 @Aριστ�τ'λ�υς μετ� τ"ν θ�νατ� τ�0 �π���υ !ν'λα�ε τ�ν

διε�θυνσι τ�0 Λυκε��υ (322-287 π.X.).

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

40

ναται εAρ�υν κα. θε�υδ; �ι+σαι ���νI κα. γ)ρ �e θε�. πλ$�ν�4δ<ν ?παιτ�σ�υσι παρ) τ�* τα*τα �υλ'σσ�ντ�ς.

NF. �Y�ριDε, j�ριDε α�τ�ν, � ψυ/�I τ�* δ< μιμ;σαι σεαυτ�ν�4κ$τι καιρ#ν qHειςI ε6ς † γ)ρ Z ���ς �κ'στ>ω �fτ�ς δ$ σ�ι σ/εδ#νδι�νυσται μ� α�δ�υμ$νVη σεαυτ�ν, ?λλ2 �ν τα1ς 7λλων ψυ/α1ς τιθε-μ$νη τ�ν σ�ν ε4μ�ιρ�αν.

DF. ΠερισπPR τ� σε τ) @Hωθεν �μπ�πτ�ντα; κα. σ/�λ�ν π'ρε/ε σε-αυτ>+ τ�* πρ�σμανθ'νειν ?γαθ�ν τι, κα. πα*σαι Xεμ��μεν�ς. Lδηδ< κα. τ�ν �τ$ραν περι��ρ)ν �υλακτ$�ν. ληρ�*σι γ)ρ κα. δι)πρ'Hεων �e κεκμηκ�τες τ>+ ��>ω κα. μ� @/�ντες σκ�π�ν, ��2 :νπRσαν Zρμ�ν κα. καθ'παH �αντασ�αν ?πευθ�ν�υσιν.

ηF. Παρ) μ<ν τ# μ� ��ιστ'νειν, τ� �ν τV; 7λλ�υ ψυ/V; γ�νεται, �4Xαδ�ως τις ��θη κακ�δαιμ�ν+νI τ�Yς δ< τ�1ς �δ�ας ψυ/;ς κιν�μα-σι μ� παρακ�λ�υθ�*ντας ?ν'γκη κακ�δαιμ�νε1ν.

θF. T��των ?ε. δε1 μεμν;σθαι, τ�ς & τ+ν :λων ��σις, κα. τ�ς &�μ�, κα. π+ς αjτη πρ#ς �κε�νην @/�υσα, κα. Zπ�1�ν τι μ$ρ�ς Zπ��-�υ τ�* :λ�υ ��σαI κα. :τι �4δε.ς Z κωλ�ων τ) ?κ�λ�υθα τV; ��-σει, 3ς μ$ρ�ς εJ, πρ'σσειν τε ?ε. κα. λ$γειν.

ιF. Φιλ�σ��ως Z Θε��ραστ�ς, �ν τV; συγκρ�σει τ+ν oμαρτημ'-των, =ς 7ν τις κ�ιν�τερ�ν τ) τ�ια*τα συγκρ�νειε, �ησ. �αρ�τερα

Page 22: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ν�νται !π" τ�ς 4πιθυμ�ες !π" 4κε*να π�� γ�ν�νται !π" Gργ�. Δι"τι� xργισμ'ν�ς !π�+ε�γει τ�ς $π�δε�;εις τ�ς λ�γικ�ς μ' λ�πη κα�μ' κρυ+� ντρ�π�, 4κε*ν�ς :μως π�� π'+τει σ' Wθικ" παρ�πτωμα!π" 4πιθυμ�α κα� !π" τ�ν �δ�ν� νικι'ται κα� +α�νεται περισσ"τε-ρ� !κ"λαστ�ς κα� περισσ"τερ� 4πιρρεπ�ς στ�ν ?μαρτ�α. @Oρθ�λ�ιπ"ν κα� !ντ�;ια τ�ς +ιλ�σ�+�ας ε�πε :τι ε�ναι περισσ"τερ�4γκληματικ" τ" σ+�λμα π�� συν�δε�εται !π" �δ�ν� !π" 4κε*ν�π�� συν�δε�εται !π" λ�πη. Γενικ� α&τ"ς +α�νεται ν� ��η !δι-κηθ� πρ�ηγ�υμ'νως κα� ν� ��η !ναγκασθ� ν� θυμ�σηm 4νF �Tλλ�ς μ"ν�ς τ�υ ��ει στρα+� πρ"ς τ�ν !δικ�α κα� παρασ�ρεται!π" τ�ν 4πιθυμ�α πρ"ς 7ρισμ'νες 4ν'ργειες.

ια. N� 4νεργ�ς, ν� μιλYς κα� ν� σκ'πτεσαι μ' τ�ν 8δ'α :τι ε�ναι4νδε�"μεν� πλ'�ν ν� +�γης !π" τ�ν Jω�. (H !να��ρησις !π" τ�νJω�, 4�ν μ'ν $π�ρ��υν θε��, δ'ν ε�ναι καθ"λ�υ +��ερ"ν. Δι"τι!π�κλε�εται ν� σ' �ρρι�ναν α&τ�� σ' συμ+�ρ�. @E�ν :μως X δ'ν$π�ρ��υν θε�� X δ'ν 4νδια+'ρ�νται γι� τ"ν Tνθρωπ�, γιατ� ν�J�ς σ@ /να κ"σμ� �ωρ�ς θε��ς κα� �ωρ�ς θε�α πρ"ν�ια; @Aλλ� κα�$π�ρ��υν θε�� κα� +ρ�ντ�J�υν γι� τ"ν Tνθρωπ�. DEδωσαν μ�λι-στα στ"ν Tνθρωπ� :λη τ�ν δ�ναμι γι� ν� μ� π'+τη σ' πραγματι-κ� δυστυ��α.

@E�ν !π" τ� Tλλα π�� συμ�α�ν�υν 2ταν κ�τι κακ" κα� τ�0τ�θ� τ" πρ�'�λεπαν γι� ν� $π�ρ�η � δυνατ"τητα ν� μ� π'+τη �Tνθρωπ�ς σ@ α&τ".

@Aλλ� :,τι δ'ν κ�νει τ"ν Tνθρωπ� �ειρ"τερ�, πFς θ� 2ταν δυ-νατ"ν α&τ" τ" Zδι� ν� κ�νη τ�ν Jω� τ�υ �ειρ"τερη; Δ'ν θ� τ" πα-ρ'�λεπε α&τ" � +�σις τ�0 Σ�μπαντ�ς �Vτε !π" Tγν�ια �Vτε 4πει-δ� τ� γν�ριJε μ'ν, !λλ� δ'ν μπ�ρ�0σε ν� πρ�λ��η X ν� δι�ρθ�-ση α&τ". OVτε θ� μπ�ρ�0σε ν� κ�νη τ"σ� μεγ�λ� λ�θ�ς !π"!δυναμ�α X !π" !δε;ι"τητα, ν� συμ�α�ν�υν δηλαδ� τ� !γαθ�κα� τ� κακ� 4; Zσ�υ κα� ε8ς τ��ς κακ��ς κα� τ��ς καλ��ς �ωρ�ςκαμμι� δι�κρισι. @Aλλ� � θ�νατ�ς �'�αια κα� � Jω�, � δ";α κα� �!δ�;�α, � π"ν�ς κα� � �αρ�, � πλ�0τ�ς κα� � +τ��εια, :λα α&τ�

43

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION BãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

42

εJναι τ) κατ2 �πιθυμ�αν πλημμελ��μενα τ+ν κατ) θυμ�ν. Z γ)ρθυμ��μεν�ς μετ' τιν�ς λ�πης κα. λεληθυ�ας συστ�λ;ς �α�νεταιτ#ν λ�γ�ν ?π�στρε��μεν�ςI Z δ< κατ2 �πιθυμ�αν oμαρτ'νων, ��2&δ�ν;ς &ττ5μεν�ς, ?κ�λαστ�τερ�ς πως �α�νεται κα. θηλ�τερ�ς�ν τα1ς oμαρτ�αις. �ρθ+ς ��ν κα. �ιλ�σ���ας ?H�ως @�η, με�D�ν�ς�γκλ�ματ�ς @/εσθαι τ# μεθ2 &δ�ν;ς oμαρταν�μεν�ν Lπερ τ# μετ)λ�πηςI :λως τε Z μ<ν πρ�ηδικημ$ν>ω μRλλ�ν @�ικε κα. δι) λ�πης|ναγκασμ$ν>ω θυμωθ;ναιI Z δ< α4τ�θεν πρ#ς τ# ?δικε1ν _ρμη-ται, �ερ�μεν�ς �π. τ# πρRHα� τι κατ2 �πιθυμ�αν.

ιαF. SΩς Lδη δυνατ�* �ντ�ς �Hι$ναι τ�* ���υ, �jτως qκαστα π�ι-ε1ν κα. λ$γειν κα. διαν�ε1σθαι. τ# δ< �H ?νθρ5πων ?πελθε1ν, ε� μ<νθε�. ε�σ�ν, �4δ<ν δειν�νI κακ>+ γ'ρ σε �4κ gν περι�'λ�ιενI ε� δ<Lτ�ι �4κ ε�σ�ν,W �4 μ$λει α4τ�1ς τ+ν ?νθρωπε�ων,τ� μ�ι D;ν �ν κ�-σμ>ω κεν>+ θε+ν W πρ�ν��ας κεν>+; ?λλ) κα. ε�σ�, κα. μ$λει α4τ�1ςτ+ν ?νθρωπε�ωνI κα. τ�1ς μ<ν κατ2 ?λ�θειαν κακ�1ς dνα μ� περιπ�-πτVη Z 7νθρωπ�ς, �π2 α4τ>+ τ# πRν @θεντ�I τ+ν δ< λ�ιπ+ν ε\ τικακ#ν "ν, κα. τ�*τ� gν πρ�ε�δ�ντ�, dνα �π. παντ. V" τ# μ� περιπ�-πτειν α4τ>+. b δ< /ε�ρω μ� π�ιε1 7νθρωπ�ν, π+ς gν τ�*τ� ���ν?νθρ5π�υ /ε�ρω π�ι�σειεν; �Aτε δ< κατ2 7γν�ιαν �Aτε ε�δυ1α μ$ν,μ� δυναμ$νη δ< πρ��υλ'Hασθαι W δι�ρθ5σασθαι τα*τα, & τ+ν:λων ��σις παρε1δεν 7νI �Aτε gν τηλικ�*τ�ν lμαρτεν Lτ�ι παρ2?δυναμ�αν W παρ2 ?τε/ν�αν, dνα τ) ?γαθ) κα. τ) κακ) �π�σης τ�1ςτε ?γαθ�1ς ?νθρ5π�ις κα. τ�1ς κακ�1ς πε�υρμ$νως συμ�α�νVη.θ'νατ�ς δ$ γε κα. Dω�, δ�Hα κα. ?δ�H�α, π�ν�ς κα. &δ�ν�,

Page 23: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

συμ�α�ν�υν 4; Zσ�υ στ��ς !γαθ��ς κα� τ��ς κακ��ς, 4πειδ� δ'νε�ναι �Vτε Wθικ� �Vτε α8σ�ρ�. (Eπ�μ'νως δ'ν ε�ναι �Vτε !γαθ��Vτε κακ�.

ι�. Π"σ� γρ�γ�ρα 4;α+αν�J�νται :λαm μ'σα στ"ν κ"σμ� τ�Zδια τ� σ�ματαm στ"ν �ρ"ν� �3 !ναμν�σεις α&τFν, δηλαδ� τFνα8σθητFν :λων κα� πρ�π�ντων α&τFν π�� μYς δελε�J�υν μ' τ�ν�αρ� τ�υς, μYς 4κ+���J�υν μ' τ"ν π"ν� τ�υς X μYς συγκλ�ν�J�υνμ' τ�ν !λαJ�νε�α τ�υς. K��τα;ε π"σ� μηδαμιν� κα� T;ια περι-+ρ�ν�σεως κα� α8σ�ρ� κα� π"σ� εVκ�λα +θε�ρ�νται κα� :τι δ'ν���υν Jω�.

T� ε�ναι α&τ�� τFν �π��ων �3 γνFμες κα� �3 Jητωκραυγ'ς δημι-�υργ�0ν τ�ν καλ� +�μη;

T� ε�ναι � θ�νατ�ς, σκ'ψ�υ :τι 4�ν κανε�ς κα� μ"ν�ν α&τ"ν!ναλ�ση κα� μ' τ�ν !ν�λυσι τ�ς 4νν��ας διαλ�ση :σα !π�δ�δ�-νται σ@ α&τ"ν, δ'ν θ� καταλ�;η σ' καν'να Tλλ� συμπ'ρασμα πα-ρ� μ"ν�ν :τι ε�ναι �ργ� τ�ς +�σεως, 4�ν δ' κ�π�ι�ς +��Yται τ"�ργ� τ�ς +�σεως ε�ναι παιδ�. (O θ�νατ�ς :μως δ'ν ε�ναι μ"ν�ν τ�ς+�σεως, !λλ� κα� κ�τι π�� τ�ν x+ελε*. K��τα;ε πFς πλησι�Jειτ"ν θε" � Tνθρωπ�ς κα� μ' π�ι" μ'ρ�ς τ�0 qαυτ�0 τ�υ, κα� γενικ�σ' π�ι� κατ�στασι �ρ�σκεται α&τ" τ" !νθρ�πιν� μ"ρι�.

ιγ.Δ'ν ε�ναι τ�π�τε πι" Tθλι� !π" 4κε*ν�ν � �π�*�ς τ� π�ντα κυ-κλικ� 4;ετ�Jει κα� 4ρευνY :σα �ρ�σκ�νται κ�τω !π" τ�ν γ� (λ'-γει)20 κα� Jητε* ν� μ�θη μ' συλλ�γισμ��ς :σα κρ���νται στ�ν ψυ��τ�0 πλησ��ν τ�υ κα� δ'ν καταλα�α�νει :τι ε�ναι μεγ�λ� �ργ� ν�!σ��λ�ται μ"ν� μ' τ"ν 4σωτερικ" τ�υ δα�μ�να κα� ν� λατρε�ηα&τ"ν μ' ε8λικρ�νειαm λατρε�α δ' α&τ�0 ε�ναι ν� τ"ν διατηρ�ς !μ"-λυντ� !π" τ" π�θ�ς κα� !π" τ�ν !περισκεψ�α κα� τ�ν !γαν�κτησιγι� :σα συμ�α�ν�υν 4κ μ'ρ�υς τFν θεFν κα� τFν !νθρ�πων.

Δι"τι :σα μ'ν πρ�'ρ��νται !π" τ��ς θε��ς ε�ναι T;ια σε�α-σμ�0 γι� τ�ν τελει"τητ� τ�υς κα� :σα πρ�'ρ��νται !π" τ��ς

45

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Bã

20. ν$ρθεν γ;: Π�νδαρ�ς.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

44

πλ�*τ�ς κα. πεν�α, π'ντα τα*τα �π�σης συμ�α�νει ?νθρ5πωντ�1ς τε ?γαθ�1ς κα. τ�1ς κακ�1ς �Aτε καλ) �ντα �Aτε α�σ/ρ'. �Aτ2?ρ2 ?γαθ) �Aτε κακ' �στιν.

ι�F. Π+ς π'ντα τα/$ως �να�αν�Dεται, τ>+ μ<ν κ�σμ>ω α4τ) τ)σ5ματα, τ>+ δ< α�+νι αe μν;μαι α4τ+νI �6' �στι τ) α�σθητ) π'ντακα. μ'λιστα τ) &δ�νV; δελε'D�ντα W τ>+ π�ν>ω ����*ντα W τ>+τ��>ω δια�ε��ημ$να, π+ς ε4τελ;I κα. ε4κατα�ρ�νητα κα.Xυπαρ) κα. εA�θαρτα κα. νεκρ', ν�ερRς δυν'μεως ��ιστ'ναι. τ�ε�σιν �fτ�ι, [ν αe �π�λ�ψεις κα. αe �ωνα. τ�ν ε4δ�H�αν <παρ$-/�υσι>.τ� �στι τ# ?π�θανε1ν,κα. :τι, �'ν τις α4τ# μ�ν�ν \δVη κα. τ>+μερισμ>+ τ;ς �νν��ας διαλ�σVη τ) �μ�ανταD�μενα α4τ>+, �4κ$τι7λλ� τι �π�λ�ψεται α4τ# εJναι W ��σεως @ργ�νI ��σεως δ< @ργ�νε\ τις ���ε1ται, παιδ��ν �στ�νI τ�*τ� μ$ντ�ι �4 μ�ν�ν ��σεως@ργ�ν �στ�ν, ?λλ) κα. συμ�$ρ�ν α4τV;. π+ς aπτεται θε�* 7νθρω-π�ς, κα. κατ) τ� �αυτ�* μ$ρ�ς, κα. †:ταν π+ς [@/Vη] διακ$ηται† τ#τ�* ?νθρ5π�υ τ�*τ� μ�ρι�ν.

ιγF. O4δ<ν ?θλι5τερ�ν τ�* π'ντα κ�κλ>ω �κπεριερ/�μ$ν�υ, κα.“τ) ν$ρθεν γRς”, �ησ�ν, “�ρευν+ντ�ς,” κα. τ) �ν τα1ς ψυ/α1ς τ+νπλησ��ν δι) τεκμ'ρσεως Dητ�*ντ�ς, μ� α�σθ�μ$ν�υ δ$, :τι ?ρκε1πρ#ς μ�ν>ω τ>+ @νδ�ν �αυτ�* δα�μ�νι εJναι κα. τ�*τ�ν γνησ�ως θε-ραπε�ειν. θεραπε�α δ< α4τ�*, καθαρ#ν π'θ�υς διατηρε1ν κα.ε�και�τητ�ς κα. δυσαρεστ�σεως τ;ς πρ#ς τ) �κ θε+ν κα. ?νθρ5-πων γιν�μενα. τ) μ<ν γ)ρ �κ θε+ν α�δ$σιμα δι’ ?ρετ�νI τ) δ< �H

Page 24: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

!νθρ�π�υς ε�ναι πρ�σ+ιλ� γι� τ�ν συγγ'νει� μας μ@ α&τ��ς.Kαμμι� +�ρ� κα� λυπηρ� γιατ� γ�ν�νται !π" Tγν�ια τFν !γαθFνκα� τFν κακFν. Δ'ν ε�ναι μικρ"τερη � τ�+λωσις α&τ� !π" 4κε�νηπ�� σ�0 στερε* τ�ν δ�ναμι ν� διακρ�νης τ� λευκ� κα� τ� μα0ρα.

ιδ. Kα� Tν !κ"μη πρ"κειται ν� J�σης 4π� τρε*ς �ιλι�δες �ρ"νιακα� Tλλες τ"σες μυρι�δες, :μως μ� ;ε�νYς :τι κανε�ς δ'ν ��νειTλλη Jω� παρ� μ"ν�ν α&τ� π�� J� κα� δ'ν J� καμμι� Tλλη παρ�α&τ� π�� ��νει, συμπ�πτει λ�ιπ"ν α&τ" π�� ��ει τ" μεγαλ�τερ�μ�κ�ς μ' 4κε*ν� π�� ��ει τ" 4λ��ιστ�. E�ναι δηλαδ� τ" παρ"ν Zσ�γι� :λ�υς, qπ�μ'νως Zσ� ε�ναι κα� 4κε*ν� π�� ��νεται, qπ�μ'νως4κε*ν� π�� ��νεται !π�δεικν�εται μ@ α&τ"ν τ"ν τρ"π� συντ�μ�-τατ�. Γιατ� �Vτε τ" παρελθ"ν �Vτε τ" μ'λλ�ν θ� μπ�ρ�0σε ν� ��-ση κανε�ς.Γιατ� α&τ" π�� δ'ν ��ει πFς θ� μπ�ρ�0σε κανε�ς ν� τ�0τ" !+αιρ'ση;

A&τ� τ� δ�� λ�ιπ"ν πρ'πει ν� τ� θυμYσαιm !π" τ" /να μ'ρ�ς:τι τ� π�ντα ε�ναι α8ων�ως :μ�ια κα� κ�ν�υν τ"ν γ0ρ� κα� 4παν'ρ-��νται π�λι κα� καθ"λ�υ δ'ν δια+'ρει Tν θ� τ� �λ'πη κανε�ς σ'δι�στημα qκατ" �ρ"νων X διακ�σ�ων X σ' �ρ"ν� π�� δ'ν θ� ��ητ'λ�ς, θ� 4;ακ�λ�υθ� π�ντα ν� �λ'πη τ� Zδια. @Aπ" τ" Tλλ� μ'ρ�ς:τι κα� 4κε*ν�ς π�� θ� J�σει π�ρα π�λλ� �ρ"νια κα� 4κε*ν�ς π��θ� ��η πεθ�νει σ' συντ�μ�τατ� �ρ"ν� ��ν�υν τ" Zσ�. Γιατ� τ" πα-ρ"ν $π�ρ�ει μ"ν�, τ" �π�*� πρ"κειται ν� στερηθ�, 4+@ :σ�ν �'-�αια τ�0τ� μ"ν� ��ει κα� δ'ν ��νει κανε�ς 4κε*ν� π�� δ'ν ��ει.

ιε. «T" πYν ε�ναι $π�κειμενικ� κρ�σις» λ'γει � λ"γ�ς π�� !π�-δ�δεται στ"ν M"νιμ�21 τ"ν Kυνικ". Kα� τ�0 ρητ�0, :μως, !π�δει-κν�ει κανε�ς τ�ν �&σ�α τ�υ μ'σα στ� πλα�σια τ�ς !λ�θειας.

ις. Πρ�σ��λλει τ"ν qαυτ" της � !νθρ�πινη ψυ�� πρ" π�ντων:ταν μ"νη της γ�νεται !π"στημα κα� κατ� κ�π�ι� τρ"π� «σπυρ�»τ�0 κ"σμ�υ.

47

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Bã

21. Kυνικ"ς M"νιμ�ςm �Eλληνας +ιλ"σ�+�ς 4κ Συρακ�υσFν, μαθητ�ς τ�0 Δι�γ'ν�υς

κα� τ�0 Kρ�των�ς. T"ν !να+'ρει � Δι�γ'νης � Λα'ρτι�ς.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

46

?νθρ5πων ��λα δι) συγγ$νειαν, @στι δ< :τε κα. τρ�π�ν τιν) �λε-ειν) δι2 7γν�ιαν ?γαθ+ν κα. κακ+νI �4κ �λ'ττων & π�ρωσις αjτητ;ς στερισκ��σης τ�* διακρ�νειν τ) λευκ) κα. μ$λανα.

ιδF.Kgν τρισ/�λια @τη �ι5σεσθαι μ$λλVης,κα. τ�σαυτ'κις μ�ρια,:μως μ$μνησ� :τι �4δε.ς 7λλ�ν ?π��'λλει ���ν W τ�*τ�ν bν DV;I�4δ< 7λλ�ν DV; W bν ?π��'λλει. ε�ς τα4τ# ��ν καθ�σταται τ# μ�κι-στ�ν τ>+ �ρα/υτ'τ>ω. τ# γ)ρ παρ#ν πRσιν \σ�ν, κα. τ# ?π�λλ�με-ν�ν �4κ \δι�νI κα. τ# ?π��αλλ�μεν�ν �jτως ?καρια1�ν ?να�α�-νεται. �Aτε γ)ρ τ# παρ>ω/ηκ#ς �Aτε τ# μ$λλ�ν ?π��'λλ�ι 7ν τις. bγ)ρ �4κ @/ει, π+ς gν τ�*τ� τις α4τ�* ?�$λ�ιτ�; τ��των ��ν τ+νδ�� δε1 μεμν;σθαιI �ν#ς μ$ν,:τι π'ντα �H ?ιδ��υ Zμ�ειδ; κα. ?να-κυκλ��μενα, κα. �4δ<ν δια�$ρει π�τερ�ν �ν �κατ#ν @τεσιν W �νδιακ�σ��ις W �ν τ>+ ?πε�ρ>ω /ρ�ν>ω τ) α4τ' τις �ψεταιI �τ$ρ�υ δ$,:τι κα. Z π�λυ/ρ�νι5τατ�ς κα. Z τ'/ιστα τεθνηH�μεν�ς τ# \σ�ν?π��'λλει. τ# γ)ρ παρ#ν �στ. μ�ν�ν, �f στερ�σκεσθαι μ$λλει,ε\περ γε @/ει κα. τ�*τ� μ�ν�ν κα�, b μ� @/ει τις, �4κ ?π��'λλει.

ιεF. �Oτι π'νθ’ �π�ληψις. δ;λα μ<ν γ)ρ τ) πρ#ς τ#ν Kυνικ#νM�νιμ�ν λεγ�μεναI δ;λ�ν δ< κα. τ# /ρ�σιμ�ν τ�* λεγ�μ$ν�υ, �'ντις α4τ�* τ# ν�στιμ�ν μ$/ρι τ�* ?ληθ�*ς δ$/ηται.

ιNF. SY�ρ�Dει �αυτ�ν & τ�* ?νθρ5π�υ ψυ/�, μ'λιστα μ$ν, :ταν?π�στημα κα. �6�ν �*μα τ�* κ�σμ�υ, :σ�ν ��’ �αυτ;, γ$νηται. τ#

Page 25: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

Δι"τι τ" ν� μ� μπ�ρ� ν� $π�+'ρη κ�τι, !π@ :σα γ�ν�νται ε�ναι4παν�στασις κατ� τ�ς +�σεως, μ'σα στ�ν �π��α περιλαμ��ν�-νται �3 +�σεις :λων τFν Tλλων.

DEπειτα πρ�σ��λλει τ"ν qαυτ" της, :ταν !π�+ε�γη κ�π�ι�νTνθρωπ� X κα� 4νεργ� 4�θρικ� μ' σκ�π" ν� τ"ν �λ�ψη, :πως κ�-ν�υν 4κε*ν�ι π�� Gργ�J�νται.

Tρ�τ�ν πρ�σ��λλει τ"ν qαυτ" της :ταν κυριε�εται !π" τ�ν�δ�ν� X τ"ν π"ν�.

T'ταρτ�ν, :ταν $π�κρ�νεται κα� κ�νη X λ'γη κ�τι μ' πρ�σπ��-ησι κα� �ωρ�ς ε8λικρ�νεια.

Π'μπτ�ν, :ταν κ�π�ια 4ν'ργει� της δ'ν τ�ν κατευθ�νη πρ"ς7ρισμ'ν� σκ�π", !λλ� 4νεργ� !συλλ"γιστα κα� !περ�σκεπτα,4νF πρ'πει !κ"μη κα� �3 πι" !σ�μαντες λεπτ�μ'ρειες ν� γ�νω-νται μ' !να+�ρ� πρ"ς τ"ν τελικ" σκ�π". Tελικ"ς σκ�π"ς γι�τ��ς !νθρ�π�υς ε�ναι ν� !κ�λ�υθ�0ν τ��ς ν"μ�υς κα� τ��ς κα-ν"νες τ�ς πι" παλιYς π�λιτε�ας κα� τ�0 πι" παλαι�0 π�λιτε�μα-τ�ς.

ιJ. T�ς !νθρ�πινης Jω�ς � δι�ρκεια ε�ναι μ"ν� μι� στιγμ�m ��&σ�α της ε�ναι διαρκ�ς ρ��,� αZσθησ�ς της !καθ"ριστη,� σ�στα-σις τ�0 :λ�υ σ�ματ�ς εVσηπτηm � δ' ψυ�� �ρμ� κα� κ�νησις, � δ'τ��η !νε;ερε�νητη, � +�μη !νε;'λεγκτη.

Γενικ� :λα, τ� μ'ν τ�0 σ�ματ�ς ε�ναι π�τ�μι (νερ"), τ� δ' τ�ςψυ��ς tνειρ� κα� καπν"ς. (H Jω� ε�ναι π"λεμ�ς κα� τα;�δι ;'ν�.(H μετ� θ�νατ�ν δ";α ε�ναι λ�θη. T� λ�ιπ"ν θ� μπ�ρ�0σε ν� σ'συντρ�+'ψη; �Eνα κα� μ"ν�, � +ιλ�σ�+�α.

A&τ� ε�ναι !παρα�τητη γι� ν� διατηρ�σης τ"ν 4σωτερικ" δα�-μ�να !πρ"σ�λητ� κα� !�λα��,!ν�τερ� !π" τ�ν �αρ� κα� τ�ν λ�-πη, 3καν" ν� μ� κ�νη τ�π�τε !συλλ"γιστα, μ' !π�τη X $π�κρισ�ακα� �ωρ�ς ν� λα�α�νη $π@ tψιν τ�υ τ� θ� κ�νη � /νας X � Tλλ�ς.@Eπ� πλ'�ν ν� δ'�εται :σα συμ�α�ν�υν κα� !π�ν'μ�νται !π" τ�ν+�σι μ' τ�ν σκ'ψι :τι πρ�'ρ��νται !π" 4κε*, !π@ :π�υ πρ��λθεκα� α&τ"ς.N� περιμ'νη τ"ν θ�νατ� π�ντων μ' γαλ�νια σκ'ψι σ�ν

49

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION BãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

48

γ)ρ δυσ/ερα�νειν τιν. τ+ν γιν�μ$νων ?π�στασ�ς �στι τ;ς ��σεως,3ς �ν μ$ρει <αe> �κ'στ�υ τ+ν λ�ιπ+ν ��σεις περι$/�νταιI @πειταδ$, :ταν 7νθρωπ�ν τινα ?π�στρα�V;, W κα. �ναντ�α �$ρηται, =ς�λ'ψ�υσα, �6α� ε�σιν αe τ+ν �ργιD�μ$νων. τρ�τ�ν ��ρ�Dει �αυτ�ν,:ταν &σσRται &δ�ν;ς W π�ν�υ. τ$ταρτ�ν, :ταν �π�κρ�νηται κα.�πιπλ'στως κα. ?ναλ�θως τι π�ιV; W λ$γVη. π$μπτ�ν, :ταν πρRH�ντινα �αυτ;ς κα. Zρμ�ν �π2 �4δ$να σκ�π#ν ?�ιV;, ?λλ) ε�κV; κα.?παρακ�λ�υθ�τως Zτι�*ν �νεργV;, δ$�ν κα. τ) μικρ�τατα κατ)τ�ν �π. τ# τ$λ�ς ?να��ρ)ν γ�νεσθαιI τ$λ�ς δ< λ�γικ+ν D>5ων, τ#qπεσθαι τ>+ τ;ς π�λεως κα. π�λιτε�ας τ;ς πρεσ�υτ'της λ�γ>ω κα.θεσμ>+.

ιDF. T�* ?νθρωπ�ν�υ ���υ Z μ<ν /ρ�ν�ς, στιγμ�, & δ< �4σ�αX$�υσα, & δ< α\σθησις ?μυδρ', & δ< :λ�υ τ�* σ5ματ�ς σ�γκρισιςεAσηπτ�ς, & δ< ψυ/� X�μ��ς, & δ< τ�/η δυστ$κμαρτ�ν, & δ< ��μη7κριτ�νI συνελ�ντι δ< ε�πε1ν,π'ντα τ) μ<ν τ�* σ5ματ�ς π�ταμ�ς,τ) δ< τ;ς ψυ/;ς �νειρ�ς κα. τ*��ςI Z δ< ���ς π�λεμ�ς κα. H$ν�υ�πιδημ�αI & δ< �στερ��ημ�α λ�θη. τ� ��ν τ# παραπ$μψαι δυν'με-ν�ν; �ν κα. μ�ν�ν �ιλ�σ���α. τ�*τ� δ< �ν τ>+ τηρε1ν τ#ν @νδ�ν δα�-μ�να ?ν��ριστ�ν κα. ?σιν;, &δ�ν+ν κα. π�νων κρε�σσ�να, μηδ<νε�κV; π�ι�*ντα μηδ< διεψευσμ$νως κα. μεθ2 �π�κρ�σεως, ?νενδε;τ�* 7λλ�ν π�ι;σα� τι W μ� π�ι;σαιI @τι δ< τ) συμ�α�ν�ντα κα. ?π�-νεμ�μενα δε/�μεν�ν, =ς �κε1θ$ν π�θεν �ρ/�μενα :θεν α4τ#ς"λθενI �π. πRσι δ< τ#ν θ'νατ�ν dλε>ω τV; γν5μVη περιμ$ν�ντα, =ς

Page 26: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ν� μ� ε�ναι τ�π�τε Tλλ� παρ� δι�λυσις τFν στ�ι�ε�ων !π" τ��π�*α κ�θε Gργανισμ"ς !π�τελε*ται κα� 4�ν γι� τ� Zδια στ�ι�ε*αδ'ν $π�ρ�η τ�π�τε τ" +��ερ" στ�ν διαρκ� μετα��λ� !π" τ" /ναστ" Tλλ�, γιατ� ν� �λ'πη κανε�ς μ' +"�� τ�ν μετα��λ� κα� τ�νδι�λυσι τFν π�ντων; E�ναι σ�μ+ωνα μ' τ�ν +�σι κα� καν'ναπρYγμα σ�μ+ων� μ' τ�ν +�σι δ'ν ε�ναι κακ".

(A&τ� ε�ναι γραμμ'να στ" Kαρν�0τ�)

51

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION BãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

50

�4δ<ν 7λλ� W λ�σιν τ+ν στ�ι/ε�ων �H [ν qκαστ�ν D>+�ν συγκρ�νε-ται. ε� δ< α4τ�1ς τ�1ς στ�ι/ε��ις μηδ<ν δειν#ν �ν τ>+ qκαστ�ν διη-νεκ+ς ε�ς qτερ�ν μετα�'λλειν, δι) τ� �π�δητα� τις τ�ν π'ντων με-τα��λ�ν κα. δι'λυσιν; κατ) ��σιν γ'ρI �4δ<ν δ< κακ#ν κατ) ��-σιν.

T) �ν Kαρν��τ>ω.

Page 27: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

BIBΛION Γ�

α. Δ'ν πρ'πει τ�0τ� μ"ν� ν� συλλ�γι'σαι, :τι δηλαδ� μ'ρα μ' τ�ν�μ'ρα � Jω� +θε�ρεται κα� :τι μ'ρ�ς μ"ν�ν α&τ�ς �λ�'να κα� πι"μικρ" !π�μ'νει, !λλ� 4π� πλ'�ν κα� 4κε*ν�, :τι 4�ν θ� J�0σε κα-νε�ς περισσ"τερ�, θ� 2ταν �'�αια α8νιγματικ", 4�ν στ" μ'λλ�ν τ"πνε0μα θ� !νταπ�κρ�νεται μ' τ"ν Zδι� τρ"π� στ�ν καταν"ησι τFνπραγμ�των κα� τFν +ιλ�σ�+ικFν στ��ασμFν π�� συντελ�0νστ�ν γνFσι τFν θε�ων κα� τFν !νθρωπ�νων.

Δι"τι, 4�ν !ρ��ση ν� ��νη τ� λ�γικ� τ�υ, δ'ν θ� διακ�π� � λει-τ�υργ�α τ�ς !ναπν��ς κα� τ�ς θρ'ψεως κα� τ�0 σ�ηματισμ�0 τFνπαραστ�σεων κα� τFν παραλ"γων διαθ'σεων κα� :λων τFν σ�ε-τικFν. @Aλλ� 4;α+αν�Jεται πρ�ηγ�υμ'νως � δ�ναμις ν� κυ�ερνYκανε�ς τ"ν qαυτ" τ�υ, ν� καταν�� τ�ν !;�α τ�0 καθ�κ�ντ�ς ν�συνδ'η μ' !κρ��εια :σα ;εδιπλ�ν�νται 4μπρ"ς στ� μ�τια τ�υ κα�κυρ�ως α&τ� � δυνατ"τητα ν� γνωρ�Jη, 4�ν ε�ναι πλ'�ν καιρ"ς ν�+�γη !π" τ�ν Jω�,κα� � δ�ναμις ν� καταν�� :λα τ� σ�ετικ� πρ�-�λ�ματα π�� !παιτ�0ν σκ'ψι π�λ� γυμνασμ'νη. Πρ'πει λ�ιπ"νν� �ι�Jεσαι t�ι μ"ν�, γιατ� καθημερινFς πλησι�Jεις τ"ν θ�νατ�,!λλ� κυρ�ως γιατ� ��νεται � δ�ναμις γι� τ�ν καταν"ησι κα� !ντ�-ληψι τFν πραγμ�των.

�. DE�εις �ρ'�ς ν� παρακ�λ�υθ�ς κα� τ� q;�ς, :τι κα� τ� παρα-κ"λ�υθα 4κε�νων π�� γ�ν�νται σ�μ+ωνα μ' τ�ν +�σι ���υν τ�νδικ� τ�υς ��ρι κα� Gμ�ρ+ι�.

Π.�. :ταν ψ�νεται τ" ψωμ� μερικ� σημε*α !ν��γ�υν κα� α&τ�λ�ιπ"ν τ� !ν��γματα, π�� ε�ναι �'�αια !ντ�θετα πρ"ς τ�ν τ'�νητ�0 !ρτ�π�ι�0, κα� συγκιν�0ν κα� 8δ�ως !ν��γ�υν τ�ν tρε;ι γι�+αγητ". Kα� τ� σ0κα π�λι, :ταν ε�ναι π�λ� Cριμα, ε�ναι !ν�ιγμ'-να κα� στ�ς Cριμες 4λη'ς α&τ� � πρ�σ'γγισις στ�ν σ�ψι πρ�σθ'τει

5352

BIBΛION Γn

αF.O4/. τ�*τ� μ�ν�ν δε1 λ�γ�Dεσθαι :τι καθ2 �κ'στην &μ$ραν ?πα-ναλ�σκεται Z ���ς κα. μ$ρ�ς @λαττ�ν α4τ�* καταλε�πεταιI ?λλ)κ?κε1ν� λ�γιστ$�ν :τι, ε� �π. πλ$�ν �ι5Vη τις, �κε1ν� γε 7δηλ�ν, ε��Hαρκ$σει Zμ��α α�θις & δι'ν�ια πρ#ς τ�ν σ�νεσιν τ+ν πραγμ'-των κα. τ;ς θεωρ�ας τ;ς συντειν��σης ε�ς τ�ν �μπειρ�αν τ+ν τεθε�ων κα. τ+ν ?νθρωπε�ων. �)ν γ)ρ παραληρε1ν 7ρHηται, τ# μ<νδιαπνε1σθαι κα. τρ$�εσθαι κα. �αντ'Dεσθαι κα. ZρμRν κα. :σα7λλα τ�ια*τα �4κ �νδε�σειI τ# δ< �αυτ>+ /ρ;σθαι, κα. τ�Yς τ�*καθ�κ�ντ�ς ?ριθμ�Yς ?κρι��*ν, κα. τ) πρ��αιν�μενα διαρ-θρ�*ν,κα. περ. α4τ�* τ�*, ε� Lδη �Hακτ$�ν α4τ�ν, ��ιστ'νειν,κα.:σα τ�ια*τα λ�γισμ�* συγγεγυμνασμ$ν�υ π'νυ /ρV�Dει,πρ�απ�-σ�$ννυται. /ρ� ��ν �πε�γεσθαι, �4 μ�ν�ν τ>+ �γγυτ$ρ>ω τ�* θαν'-τ�υ �κ'στ�τε γ�νεσθαι, ?λλ) κα. δι) τ# τ�ν �νν�ησιν τ+ν πραγ-μ'των κα. τ�ν παρακ�λ��θησιν πρ�απ�λ�γειν.

�F. Xρ� κα. τ) τ�ια*τα παρα�υλ'σσειν, :τι κα. τ) �πιγιν�μενατ�1ς ��σει γιν�μ$ν�ις @/ει τι εA/αρι κα. �παγωγ�ν. �6�ν 7ρτ�υ�πτωμ$ν�υ παραρρ�γνυτα� τινα μ$ρη, κα. τα*τα ��ν τ) δι$/�ντα�jτως, κα. τρ�π�ν τιν) παρ) τ# �π'γγελμα τ;ς ?ρτ�π�ιyας @/�ν-τα,�πιτρ$πει πως κα. πρ�θυμ�αν πρ#ς τ�ν τρ���ν �δ�ως ?νακινε1.π'λιν τε τ) σ*κα, Zπ�τε =ραι�τατ' �στι, κ$/ηνεν. κα. �ν τα1ς δρυ-πεπ$σιν �λα�αις α4τ# τ# �γγYς τV; σ�ψει \δι�ν τι κ'λλ�ς τ>+ καρπ>+

Page 28: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

στ"ν καρπ" 8δια�τερη ��ρι. Kα� τ� στ��υα :ταν ε�ναι γυρισμ'ναπρ"ς τ� κ�τω κα� � !γρι�δα τ�0 λι�νταρι�0 κα� � !+ρ"ς π�� τρ'-�ει !π" τ" στ"μα τ�0 ���ρ�υ κα� π�λλ� Tλλα, 4�ν τ� 4;ετ�ση κα-νε�ς μ' πρ�σ���,Tν κα� !π'��υν π�λ� !π" τ" 7ρα*�,:μως,4πειδ�!κ�λ�υθ�0ν 4κε*να π�� γ�ν�νται σ�μ+ωνα μ' τ�ν +�σι,κα� Gμ�ρ-+ι� πρ�σθ'τ�υν κα� τ�ν ψυ�� ε&�αριστ�0ν, Cστε, 4�ν κ�π�ι�ς4νδια+'ρεται ν� ��η κ�π�ια �αθ�τερη γνFσι α&τFν π�� συμ�α�-ν�υν στ" Σ�μπαν, θ� πιστ'ψη :τι :λα :σα συμ�α�ν�υν μετ� !π"7ρισμ'να Tλλα ε�ναι κατ� κ�π�ι� τρ"π� ?ρμ�νικ� συνδεδεμ'να.A&τ"ς δ'ν θ� δ� μ' λιγ�τερη ε&�αρ�στησι !π" 4κε�νη μ' τ�ν�π��α �λ'πει :σα μιμ��μεν�ι τ�ν +�σι παρ�υσι�J�υν �3 Jωγρ�-+�ι κα� �3 γλ�πτες.

Kα� τ�ς γριYς κα� τ�0 γ'ρ�ντ�ς τ�ν σ�ετικ� Gμ�ρ+ι� κα� 7ρι-μ"τητα κα� τFν παιδιFν τ�ν !+'λεια κα� τ�ν ��ρι μ' τ� δικ� τ�υσ�+� μ�τια θ� μπ�ρ'ση ν� διακρ�νη κα� π�λλ� παρ"μ�ια !κατα-ν"ητα γι� τ��ς π�λλ��ς μ"ν�ν !π" 4κε*ν�ν π�� ε�ναι πραγματικ�4;�ικειωμ'ν�ς μ' τ�ν +�σι μπ�ρ�0ν ν� καταν�ηθ�0ν.

γ. (O (Iππ�κρ�της22, � �π�*�ς 4θερ�πευσε π�λλ'ς !σθ'νειες, �Zδι�ς μετ� !π" μ�α !σθ'νεια !π'θανε. O3 Xαλδα*�ι π�λλFν τ"νθ�νατ� πρ�ε*δαν, �πειτα :μως κα� τ��ς Zδι�υς � θ�νατ�ς �ρ�κε.

(O @Aλ';ανδρ�ς κα� � Π�μπ�ϊ�ς κα� � Γ�ι�ς Kα*σαρ, �λ"κλη-ρες π�λιτε*ες !+�0 4;α+�νισαν τ"σες +�ρ'ς !π" τ� θεμ'λι� τ�υςκα� κατ'κ�ψαν στ�ν μ��η π�λλ'ς μυρι�δες 3ππ'ων κα� πεJFν,κα� �3 Zδι�ι κ�π�τε �+υγαν !π" τ�ν Jω�. (O (Hρ�κλειτ�ς π�� με-λ'τησε τ"σ� π�λ� τ�ν τ�σι π�� ���υν τ� πρ�γματα ν� μετα��λ-λωνται σ' π0ρ γ'μισε νερ" κα� π'θανε !λειμμ'ν�ς μ' κ�πρι� !π"�"δια. T"ν Δημ"κριτ� �3 ψε*ρες 7δ�γησαν στ"ν θ�νατ�, τ"ν Σω-κρ�τη Tλλες ψε*ρες 4+"νευσαν.T� σημασ�α ���υν α&τ�;E8σ�λθεςστ" π'λαγ�ς (τ�ς Jω�ς), �κανες τ" τα;�δι κα� 4παν�λθες (στ�ν ;η-ρ�), !π��ι��σ�υ λ�ιπ"ν.

55

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION °ã

22. (Iππ�κρ�τηςm � γνωστ"ς 8ατρ"ς τ�ς @Aρ�αι"τητ�ς.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

54

πρ�στ�θησιν. κα. �e στ'/υες κ'τω νε��ντες, κα. τ# τ�* λ$�ντ�ς�πισκ�νι�ν, κα. Z τ+ν συ+ν �κ τ�* στ�ματ�ς X$ων ?�ρ�ς, κα.π�λλ) qτερα, κατ2 �δ�αν ε\ τις σκ�π��η, π�ρρω �ντα τ�* ε4ειδ�*ς,:μως δι) τ� τ�1ς ��σει γιν�μ$ν�ις �πακ�λ�υθε1ν συνεπικ�σμε1κα. ψυ/αγωγε1.�Ωστε, ε\ τις @/ει π'θ�ς κα. @νν�ιαν �αθυτ$ραν πρ#ς τ) �ν τ>+ :λ>ωγιν�μενα, σ/εδ#ν �4δ<ν �4/. δ�Hει α4τ>+ κα. τ+ν κατ2 �πακ�λ��-θησιν συμ�αιν�ντων &δ$ως πως �δ�Pα συν�στασθαι. �fτ�ς δ< κα.θηρ�ων ?ληθ; /'σματα �4/ 3σσ�ν &δ$ως �ψεται W :σα γρα�ε1ςκα. πλ'σται μιμ��μεν�ι δεικν��υσινI κα. γρα#ς κα. γ$ρ�ντ�ς?κμ�ν τινα κα. _ραν κα. τ# �ν παισ.ν �πα�ρ�διτ�ν τ�1ς �αυτ�*σ5�ρ�σιν ��θαλμ�1ς ZρRν δυν�σεταιI κα. π�λλ) τ�ια*τα �4 πα-ντ. πιθαν', μ�ν>ω δ< τ>+ πρ#ς τ�ν ��σιν κα. τ) τα�της @ργα γνη-σ�ως >kκειωμ$ν>ω πρ�σπεσε1ται.

γF. SIππ�κρ'της π�λλ)ς ν�σ�υς �ασ'μεν�ς α4τ#ς ν�σ�σας ?π$-θανεν. �e Xαλδα1�ι π�λλ+ν θαν'τ�υς πρ�ηγ�ρευσαν, εJτα κα.α4τ�Yς τ# πεπρωμ$ν�ν κατ$λα�εν. 2Aλ$Hανδρ�ς κα. Π�μπ�ι�ςκα. Γ'ι�ς Kα1σαρ :λας π�λεις 7ρδην τ�σαυτ'κις ?νελ�ντες κα.�ν παρατ'Hει π�λλ)ς μυρι'δας eππ$ων κα. πεD+ν κατακ�ψαντεςκα. α4τ�� π�τε �H;λθ�ν τ�* ���υ. SHρ'κλειτ�ς περ. τ;ς τ�* κ�-σμ�υ �κπυρ5σεως τ�σα*τα �υσι�λ�γ�σας jδατ�ς τ) �ντ#ς πλη-ρωθε.ς ��λ��τ>ω κατακε/ρισμ$ν�ς ?π$θανεν. Δημ�κριτ�ν δ< �e�θε1ρες, Σωκρ'την δ< 7λλ�ι �θε1ρες ?π$κτειναν.T� τα*τα; �ν$�ης, @πλευσας, κατ�/θηςI @κ�ηθι. ε� μ<ν ��2 qτερ�ν

2

2

Page 29: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

@E�ν μ'ν πρ"κειται γι� Tλλη Jω�, δ'ν $π�ρ�ει τ�π�τε �ωρ�ς θε-��ς �Vτε 4κε*.

@E�ν πρ"κειται :μως γι� !π�ν�ρκωσι, θ� π�ψης ν� $π�+'ρηςτ��ς π"ν�υς κα� τ�ς �αρ'ς κα� ν� λατρε�ης α&τ" τ" !γγε*� π��ε�ναι τ"σ� κατ�τερ� !π" 4κε*ν� π�� τ" $πηρετε*. Δι"τι τ" μ'ν /ναε�ναι ν�0ς κα� δα�μων, τ" Tλλ� δ' �Fμα κα� !καθαρσ�α.

δ. M� σπαταλ�σης τ"ν $π"λ�ιπ� �ρ"ν� τ�ς Jω�ς σ�υ γι� ν�μ�θης τ� κ�ν�υν �3 Tλλ�ι, :ταν δ'ν πρ"κειται γι� κ�τι κ�ινω+ε-λ'ς. Δι"τι Tλλ� �ργ� 4γκαταλε�πεις, :ταν σκ'πτεσαι τ� κ�νει �/νας, γιατ� τ" κ�νει κα� τ� λ'ει X τ� σκ'πτεται κα� τ� μη�ανε�εταικα� γενικ� :λα τ� σ�ετικ� συντελ�0ν στ�ν !π�μ�κρυνσι !π" τ�νμελ'τη τ�0 πνε�ματ"ς σ�υ.Πρ'πει λ�ιπ"ν στ�ν σειρ� τFν σκ'ψε�νσ�υ ν� 4;�υδετερ�νης τ" Tσκ�π� κα� τ" παρ�λ�γ�, π�λ� δ' πε-ρισσ"τερ� τ�ν περι'ργεια κα� τ�ν κακ��θεια. Kα� πρ'πει ν� συ-νηθ�σης τ"ν qαυτ" σ�υ ν� σκ'πτεται μ"ν�ν 4κε*να γι� τ� �π�*α,4�ν ρωτ�0σε κανε�ς ;α+νικ� «T� σκ'πτεσαι α&τ� τ�ν στιγμ�;», μ'θ�ρρ�ς ν� μπ�ρ�0σες !μ'σως ν� !παντ�σης «Σκ'πτ�μαι α&τ" κια&τ"».

Δι"τι !π" α&τ" γ�νεται !μ'σως +ανερ" :τι :λες �3 σκ'ψεις σ�υε�ναι τ�μιες κα� !γαθ'ς κα� ?ρμ"J�υν σ' Tνθρωπ� κ�ινωνικ" π��παραμελε* τ�ς �δ�ν'ς κα� γενικ� τ�ς �δ�νικ'ς +αντασι�σεις κα���ει !παλλαγ� !π" τ� α8σθ�ματα τ�ς +ιλ�νεικ�ας κα� τ�ς κακ�-λ�γ�ας κα� !π’ :λα τ� σ�ετικ� γι� τ� �π�*α θ� κ�κκ�νιJες, 4�ν!ν'+ερες :τι α&τ� σκεπτ"σ�υν.

Στ�ν πραγματικ"τητα � Tνθρωπ�ς α&τ"ς, �ωρ�ς ν� ε�μαι$περ��λικ"ς, �ρ�σκεται πλ'�ν μετα;� τFν !ρ�στων, ε�ναι κατ�κ�π�ι� τρ"π� 3ερε�ς κα� $πηρ'της τFν θεFν κα� !σκε* α&τ" π����ει τ�π�θετηθ� μ'σα τ�υ, τ" �π�*� τ"ν παρ�υσι�Jει σ�ν Tνθρω-π� !μ"λυντ� !π" τ�ς �δ�ν'ς, Tτρωτ� !π" τ��ς π"ν�υς, !ν'πα+�!π" τ�ν α&θ�δεια, !δι�+�ρ� πρ"ς τ�ν μ��θηρ�α, !θλητ� τ�0 με-γ�στ�υ !θλ�ματ�ς, ν� μ� κυριευθ� !π" καν'να π�θ�ς, τ"ν πα-ρ�υσι�Jει ν� ��η π�τισθ� μ'�ρι τ� ��θη τ�ς ψυ��ς τ�υ μ' τ�ν δι-

57

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION °ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

56

���ν, �4δ<ν θε+ν κεν#ν �4δ< �κε1I ε� δ< �ν ?ναισθησ�Pα, πα�σVη π�-νων κα. &δ�ν+ν ?νε/�μεν�ς κα. λατρε�ων τ�σ��τ>ω /ε�ρ�νι τ>+?γγε�>ω †Lπερ �στ�† τ# �πηρετ�*νI τ# μ<ν γ)ρ ν�*ς κα. δα�μων, τ#δ< γ; κα. λ�θρ�ς.

δF. M� κατατρ�ψVης τ# �π�λειπ�μεν�ν τ�* ���υ μ$ρ�ς �ν τα1ςπερ. �τ$ρων �αντασ�αις, Zπ�ταν μ� τ�ν ?να��ρ)ν �π� τι κ�ινω-�ελ<ς π�ιV;. Lτ�ι γ)ρ 7λλ�υ @ργ�υ στ$ρVη, τ�υτ$στι �ανταD�μεν�ςτ� Z δε1να πρ'σσει κα. τ�ν�ς qνεκεν κα. τ� λ$γει κα. τ� �νθυμε1ταικα. τ� τε/ν'Dεται κα. :σα τ�ια*τα π�ιε1 ?π�ρρ$μ�εσθαι τ;ς τ�*�δ��υ &γεμ�νικ�* παρατηρ�σεως.Xρ� μ<ν ��ν κα. τ# ε�κV; κα. μ'την �ν τ>+ εeρμ>+ τ+ν �αντασι+ν πε-ριyστασθαι, π�λY δ< μ'λιστα τ# περ�εργ�ν κα. κακ�ηθεςI κα. �θι-στ$�ν �αυτ#ν μ�να �αντ'Dεσθαι, περ. [ν ε\ τις 7�νω �παν$ρ�ιτ�I“T� ν*ν διαν�V;;” μετ) παρρησ�ας παρα/ρ;μα gν ?π�κρ�ναι�, :τιτ# κα. τ�I =ς �H α4τ+ν ε4θYς δ;λα εJναι, :τι π'ντα oπλR κα.ε4μεν;, κα. D>5�υ κ�ινωνικ�* κα. ?μελ�*ντ�ς &δ�νικ+ν W καθ'-παH ?π�λαυστικ+ν �αντασμ'των W �ιλ�νεικ�ας τιν#ς W �ασκα-ν�ας κα. �π�ψ�ας W 7λλ�υ τιν#ς ��2 >[ gν �ρυθρι'σειας �Hηγ��με-ν�ς, :τι �ν ν>+ α4τ# εJ/ες.SO γ'ρ τ�ι ?ν�ρ Z τ�ι�*τ�ς, �4κ @τι �περτιθ$μεν�ς τ# =ς �ν ?ρ�-στ�ις Lδη εJναι, eερε�ς τ�ς �στι κα. �π�υργ#ς θε+ν, /ρ5μεν�ς κα.τ>+ @νδ�ν eδρυμ$ν>ω α4τ>+, b παρ$/εται τ#ν 7νθρωπ�ν 7/ραντ�ν&δ�ν+ν, 7τρωτ�ν �π# παντ#ς π�ν�υ, π'σης j�ρεως ?ν$πα��ν,π'σης ?να�σθητ�ν π�νηρ�ας, ?θλητ�ν 7θλ�υ τ�* μεγ�στ�υ, τ�*�π# μηδεν#ς π'θ�υς κατα�ληθ;ναι, δικαι�σ�νVη �ε�αμμ$ν�ν ε�ς

2

3

Page 30: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

και�σ�νη, ν� δ'�εται μ' ε&�αρ�στησι :λα :σα συμ�α�ν�υν κα�!π�ν'μ�νται !π" τ�ν +�σιm ν� μ� σκ'πτεται π�λλ'ς +�ρ'ς κα� μ�-λιστα �ωρ�ς μεγ�λη κα� κ�ινω+ελ� !ν�γκη τ� λ'γει X τ� κ�νει X τ�σκ'πτεται � Tλλ�ς. Γιατ� μ"ν� :σα τ"ν !+�ρ�0ν συγκεντρ�ν�υντ�ν πρ�σ��� τ�υ κα� πρ�σπαθε* διαρκFς ν� 4νν��ση :σα 4κ τFν:λων ε�ναι συνυ+ασμ'να μ' τ"ν qαυτ" τ�υ.A&τ� δ' πιστε�ει !π"-λυτα :τι ε�ναι !γαθ�, γιατ� � μ�*ρα π�� !π�ν'μεται στ"ν καθ'να+'ρεται μαJ� μ' 4κε*ν�ν κα� τ"ν +'ρει μαJ� της.

DE�ει $π@ tψι τ�υ :τι :λα τ� λ�γικ� tντα συγγενε��υν μετα;�των κα� :τι ε�ναι μ'σα στ�ν !νθρ�πινη +�σι τ" 4νδια+'ρ�ν γι�:λ�υς τ��ς !νθρ�π�υς. �Oτι δ'ν πρ'πει ν� πρ�σ'�η τ�ν γν�μη:λων, !λλ� μ"ν�ν τ�ν γν�μη 4κε�νων π�� J�0ν σ�μ+ωνα μ' τ�ν+�σι. Δ'ν ;ε�νY π�τ' τ� λ�γ�ς ε�ναι, 4κε*ν�ι π�� δ'ν J�0ν σ�μ+ω-να μ' τ�ν +�σι, κα� μ'σα στ�ν �8κ�γ'νεια κα� �;ω !π" α&τ�, κα�κατ� τ�ν ν��τα κα� κατ� τ�ν �μ'ρα π�ι�� ε�ναι κα� μ' π�ι��ς συμ-+�ρ�νται.

Δ'ν $π�λ�γ�Jει καθ"λ�υ τ"ν �παιν� α&τFν �3 �π�*�ι �Vτεστ"ν qαυτ" τ�υς δ'ν !ρ'σ�υν.

ε.N� μ� κ�νης τ�π�τε �ωρ�ς ν� θ'λης μ�τε ν� ε�σαι !κ�ιν�νητ�ςX ν� μ� 4ρευνYς τ"ν qαυτ" σ�υ μ�τε ν� παρασ�ρεσαι 4ναντ��νTλλων μ�τε ν� �αρακτηρ�Jη � 4πιτ�δευσις τ�ν σκ'ψι κα� τ�ν�κ+ρασ� σ�υm μ�τε ν� ε�σαι +λ�αρ�ς μ�τε π�λυ�σ��λ�ς. @Eπ� πλ'�ν� θε"ς π�� ε�ναι μ'σα σ�υ Tς ε�ναι πρ�στ�της !νθρ�π�υ π�� ε�ναιTνδρας κα� μ�λιστα �λικιωμ'ν�ς, π�� συμμετ'�ει στ� κ�ιν� κα�ε�ναι Pωμα*�ς κα� μ�λιστα Tρ�ων π�� ��ει ρυθμ�σει τ� Jητ�ματ�τ�υ κα� περιμ'νει,�ωρ�ς ν� δεσμε�εται !π" τ�π�τε,τ�ν διαταγ� π��θ� τ"ν !π�μακρ�νη !π" τ�ν Jω� κα� δ'ν �ρει�Jεται �Vτε :ρκ�υς�Vτε μ�ρτυρα. N� ε�σαι �αρ��μεν�ς 4σωτερικ� κα� ν� μ� �ρει�Jε-σαι ;'νη ���θεια, ν� μ� JητYς ν� σ�0 πρ�σ+'ρ�υν Tλλη �συ��α.Πρ'πει ν� στηρ�Jεσαι μ"ν�ς σ�υ,ν� μ� σ' στηρ�J�υν Tλλ�ι.

ς. @E�ν μ'ν �ρ�σκης στ�ν !νθρ�πινη Jω� κ�τι καλ�τερ� !π" τ�νδικαι�σ�νη, τ�ν !λ�θεια, τ�ν σ�νεσι, τ�ν !νδρε�α κα� γενικ� !π"

59

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION °ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

58

�'θ�ς, ?σπαD�μεν�ν μ<ν �H :λης τ;ς ψυ/;ς τ) συμ�α�ν�ντα κα.?π�νεμ�μενα π'ντα, μ� π�λλ'κις δ< μηδ< /ωρ.ς μεγ'λης κα. κ�ι-νω�ελ�*ς ?ν'γκης �ανταD�μεν�ν, τ� π�τε 7λλ�ς λ$γει W πρ'σσειW διαν�ε1ται. μ�να γ)ρ τ) �αυτ�* πρ#ς �ν$ργειαν @/ει, κα. τ)�αυτ>+ �κ τ+ν :λων συγκλωθ�μενα διηνεκ+ς �νν�ε1I κ?κε1να μ<νκαλ) παρ$/εται, τα*τα δ< ?γαθ) εJναι π$πεισται. & γ)ρ �κ'στ>ωνεμ�μ$νη μ�1ρα συνεμ�$ρετα� τε κα. συνεμ�$ρει.M$μνηται δ< κα. :τι συγγεν<ς πRν τ# λ�γικ�ν, κα. :τι κ�δεσθαιμ<ν π'ντων ?νθρ5πων κατ) τ�ν τ�* ?νθρ5π�υ ��σιν �στ�I δ�-Hης δ< �4/. τ;ς παρ) π'ντων ?νθεκτ$�ν ?λλ) τ+ν Zμ�λ�γ�υμ$-νως τV; ��σει �ι��ντων μ�νων. �e δ< μ� �jτως �ι�*ντες, Zπ�1�� τι-νες �\κ�ι τε κα. @Hω τ;ς ��κ�ας, κα. ν�κτωρ κα. μεθ2 &μ$ραν, �6�ιμεθ2 �dων ��ρ�νται, μεμνημ$ν�ς διατελε1. �4 τ��νυν �4δ< τ#νπαρ) τ+ν τ�ι��των @παιν�ν �ν λ�γ>ω τ�θεται,�dγε �4δ< α4τ�. �αυ-τ�1ς ?ρ$σκ�νται.

εF. M�τε ?κ��σι�ς �ν$ργει μ�τε ?κ�ιν5νητ�ς μ�τε ?νεH$τα-στ�ς μ�τε ?νθελκ�μεν�ςI μ�τε κ�μψε�α τ�ν δι'ν�ι'ν σ�υ, καλλω-πιD$τωI μ�τω π�λυρρ�μων μ�τε π�λυπρ'γμων @σ�. @τι δ< Z �ν σ�.θε#ς @στω πρ�στ'της D>5�υ 7ρρεν�ς, κα. πρεσ��τ�υ κα. π�λιτι-κ�* κα. SPωμα��υ κα. 7ρ/�ντ�ς ?νατετα/�τ�ς �αυτ�ν, �6�ς gν ε\ητις περιμ$νων τ# ?νακλητικ#ν �κ τ�* ���υ εAλυτ�ς, μ�τε :ρκ�υδε�μεν�ς μ�τε ?νθρ5π�υ τιν#ς μ'ρτυρ�ς.�ν δ< τ# �αιδρ#ν κα. τ#?πρ�σδε<ς @Hωθεν �πηρεσ�ας κα. τ# ?πρ�σδε<ς &συ/�ας, �ν7λλ�ι παρ$/�υσιν. �ρθ#ν ��ν εJναι /ρ�, �4/. �ρθ��μεν�ν.

NF.E� μ<ν κρε1ττ�ν ε�ρ�σκεις �ν τ>+ ?νθρωπ�ν>ω ��>ω δικαι�σ�νης,

4

Page 31: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

τ�ν 3καν�π��ησι τ�0 πνε�ματ"ς τ�υ γι� τ"ν qαυτ" τ�υ, γι� :σα δη-λαδ� +α�νεται ν� κ�νης σ�μ+ωνα μ' τ"ν Gρθ" λ"γ�, κα� !π" τ�ν3καν�π��ησ� τ�υ γι� τ�ν μ�*ρα,δηλαδ� γι� :σα !π�ν'μ�νται σ@ 4σ'-να �ωρ�ς ν� τ� θ'λης. @E�ν, λ'γω, �λ'πεις κ�τι καλ�τερ�, πρ"ς4κε*ν� !+�0 στρα+�ς μ' :λη τ�ν δ�ναμι τ�ς ψυ��ς σ�υ,4κε*ν� π���ρ�σκεις καλ�τερ� πρ�σπ�θησε ν� τ" !π�λα�σης. @E�ν :μως δ'ν+α�νεται τ�π�τε καλ�τερ� !π" τ"ν δα�μ�να π�� ε�ναι 4γκατεστημ'-ν�ς μ'σα σ�υ κα� ��ει $π�τ�;ει τ�ς �ρμ'ς π�� πηγ�J�υν !π" μ'σασ�υ κα� 4λ'γ�ει τ�ν !�αλ�νωτη σκ'ψι κα� !π�μακρ�νει μ' δ�ναμιτ"ν qαυτ" τ�υ !π" τ�ς �ρμ'ς π�� πρ�'ρ��νται !π" τ�ς α8σθ�σεις,:πως �λεγε � Σωκρ�της,κα� ��ει $π�τ�;ει τ"ν qαυτ" σ�υ στ��ς θε-��ς κα� +ρ�ντ�Jει μ' 4νδια+'ρ�ν γι� τ��ς !νθρ�π�υςm 4�ν :λα τ�Tλλα τ� �ρ�σκεις μικρ"τερα κα� ε&τελ'στερα !π" α&τ"ν, μ� δ�νης!;�α σ' τ�π�τε Tλλ�,πρ"ς τ" �π�*� 4�ν !π�κλ�νης �στω κα� μι� +�-ρ�, δ'ν θ� μπ�ρ'σης πλ'�ν !περ�σπαστα ν� 4κτιμYς τ" !γαθ"4κε*ν� τ" 8δια�τερ� κα� πρ�σωπικ" μ�λιστα.

Δ'ν ε�ναι :σι� δηλαδ� ν� τ�π�θετ�σης !π'ναντι στ" λ�γικ"κα� δημι�υργικ" !γαθ" �,τιδ�π�τε ;'ν�, :πως ε�ναι � �παιν�ςτFν π�λλFν, τ� !;ι�ματα, � πλ�0τ�ς X �3 !π�λα�σεις τFν�δ�νFνm :λα α&τ�, κα� Tν !κ"μη γι� λ�γ� δ�ν�υν τ�ν 4ντ�πωσι :τι���υν καθηλωθ�, 4πικρατ�0ν ;α+νικ� κα� σ' παρασ�ρ�υν.

@Aλλ� 4σ�,σ' συμ��υλε�ω,μ' ε8λικρ�νεια κα� 4λε�θερ� +ρ"νη-μα πρ�τ�μησε τ" καλ�τερ� κα� κρ�τησ' τ� σ+ι�τ�. Kαλ�τερ� δ'ε�ναι 4κε*ν� π�� συμ+'ρει. @E�ν μ'ν σ' συμ+'ρη 7ς λ�γικ" tν, ν�τ" τηρ�σηςm 4�ν σ' συμ+'ρη 7ς JF�, π�ρε τ�ν !π"+ασ� σ�υ κα�+�λα;ε τ�ν κρ�σι �ωρ�ς !λαJ�νε�α γι� ν� μπ�ρ�ς ν� 4;ετ�Jης τ�πρ�γματα μ' �ε�αι"τητα.

J. M� θεωρ�σης π�τ' 7ς συμ+'ρ�ν τ�0 qαυτ�0 σ�υ 4κε*ν� π��θ� σ' !ναγκ�ση ν� παρα��ς κ�π�τε τ�ν π�στι, ν� 4γκαταλε�ψηςτ"ν σε�ασμ", ν� μισ�σης κ�π�ι�ν, ν� +θ�ν�σης, ν� καταρασθ�ς,ν� $π�κριθ�ς, ν� 4πιθυμ�σης κ�τι π�� �ρει�Jεται τ����υς κα�παραπετ�σματα.

61

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION °ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

60

?ληθε�ας, σω�ρ�σ�νης, ?νδρε�ας, κα. καθ'παH τ�* ?ρκε1σθαι�αυτV; τ�ν δι'ν�ι'ν σ�υ �ν �6ς κατ) τ#ν λ�γ�ν τ#ν �ρθ#ν πρ'σσ�ν-τ' σε παρ$/εται, κα. τV; εeμαρμ$νVη �ν τ�1ς ?πρ�αιρ$τως ?π�νεμ�-μ$ν�ις - ε� τ��τ�υ, �ημ�, κρε1ττ�ν τι ZρPRς, �π2 �κε1ν� �H :λης τ;ςψυ/;ς τραπ�μεν�ς τ�* ?ρ�στ�υ ε�ρισκ�μ$ν�υ ?π�λαυε.E� δ< μηδ<ν κρε1ττ�ν �α�νεται α4τ�* τ�* �νιδρυμ$ν�υ �ν σ�. δα�-μ�ν�ς, τ'ς τε �δ�ας Zρμ)ς �π�τετα/�τ�ς �αυτ>+, κα. τ)ς �αν-τασ�ας �Hετ'D�ντ�ς,κα. τ+ν α�σθητικ+ν πε�σεων,=ς Z Σωκρ'της@λεγεν, �αυτ#ν ?�ειλκυκ�τ�ς, κα. τ�1ς θε�1ς �π�τετα/�τ�ς �αυ-τ�ν, κα. τ+ν ?νθρ5πων πρ�κηδ�μ$ν�υ - ε� τ��τ�υ π'ντα τ) 7λλαμικρ�τερα κα. ε4τελ$στερα ε�ρ�σκεις, μηδεν. /5ραν δ�δ�υ �τ$ρ>ω,πρ#ς b X$ψας aπαH κα. ?π�κλ�νας �4κ @τι ?περισπ'στως τ#?γαθ#ν �κε1ν� τ# \δι�ν κα. τ# σ#ν πρ�τιμRν δυν�σVηI ?ντικα-θ;σθαι γ)ρ τ>+ λ�γικ>+ κα. π�λιτικ>+ ?γαθ>+ �4 θ$μις �4δ2 Zτι�*ν�τερ�γεν$ς, �6�ν τ#ν παρ) τ+ν π�λλ+ν @παιν�ν W ?ρ/)ς W πλ�*-τ�ν W ?π�λα�σεις &δ�ν+ν. π'ντα τα*τα, κgν πρ#ς �λ�γ�ν �ναρ-μ�Dειν δ�HVη, κατεκρ'τησεν 7�νω κα. παρ�νεγκεν.ΣY δ$, �ημ�, oπλ+ς κα. �λευθ$ρως �λ�* τ# κρε1ττ�ν κα. τ��τ�υ?ντ$/�υI “Kρε1ττ�ν δ< τ# συμ�$ρ�ν.” ε� μ<ν τ# =ς λ�γικ>+, τ�*τ�τ�ρειI ε� δ< τ# =ς D>5>ω, ?π��ηναι κα. ?τ��ως ��λασσε τ�ν κρ�σινIμ�ν�ν :πως ?σ�αλ+ς τ�ν �H$τασιν π�ι�σVη.

DF. M� τιμ�σVης π�τ< =ς συμ�$ρ�ν σεαυτ�*, b ?ναγκ'σει σ$ π�-τε τ�ν π�στιν παρα�;ναι, τ�ν α�δ+ �γκαταλιπε1ν, μισ;σα� τινα,�π�πτε*σαι, καταρ'σασθαι, �π�κρ�νασθαι, �πιθυμ;σα� τιν�ςτ��/ων κα. παραπετασμ'των δε�μ$ν�υ. Z γ)ρ τ#ν �αυτ�* ν�*ν

2

3

Page 32: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

Δι"τι 4κε*ν�ς π�� μετ� !π" σκ'ψι πρ�τιμY τ"ν ν�0 κα� τ�ν ψυ-�� τ�υ κα� τ�ν λατρε�α τ�ς τελει"τητ�ς α&τFν, δ'ν κλα�ει, δ'ν στε-ν�Jει, δ'ν θ� α8σθανθ� τ�ν !ν�γκη �Vτε τ�ς 4ρημιYς �Vτε τ�0πλ�θ�υς.T" σπ�υδαι"τερ� !π@ :λαm θ� J�ση �ωρ�ς ν� καταδι�κη�Vτε ν� καταδι�κεται. Δ'ν τ"ν 4νδια+'ρει καθ"λ�υ, 4�ν θ� ��ητ�ν ψυ�� μ'σα στ" σFμα γι� περισσ"τερ� X λιγ�τερ� �ρ"ν�. Δι"-τι κα� Tν παραστ� !ν�γκη ν� +�γη α&τ� τ�ν στιγμ�, τ"σ� εVκ�λαθ� +�γη σ�ν ν� πρ"κειται ν� κ�νη κ�τι !π" 4κε*να π�� γ�ν�νταιμ' σε�ασμ" κα� κ�σμι"τητα.

T�0τ� μ"ν� +��Yται σ@ :λη τ�υ τ�ν Jω� μ�πως τ" πνε0μα τ�υκ�νη καμμι� Tπρεπη στρ�+� 4πειδ� J� κα� σκ'πτεται μ'σα σ' π�-λιτε�α.

η. Δ'ν θ� μπ�ρ�0σες ν� �ρ�ς τ�π�τε πυFδες �Vτε μ�λυσμ'ν��Vτε Rπ�υλ� στ�ν σκ'ψι τ�0 δι�ρθωμ'ν�υ κα� καθαρ�0. OVτε �θ�νατ�ς �ρ�σκει τ�ν Jω� τ�υ !ν�λ�κλ�ρωτη, Cστε ν� μπ�ρ� κα-νε�ς ν� π� :τι � π�ιητ�ς τ"ν !π�μ�κρυνε πρ�ν ν� τελει�ση κα�πρ�ν παρασταθ� τ" δρYμα μ'�ρι τ'λ�υς.

Δ'ν θ� �ρ�ς λ�ιπ"ν σ@ α&τ"ν τ�π�τε τ"σ� μεγαλ�πρεπ'ς �Vτετ" περ�τε�ν� �Vτε τ" πρ"σθετ� �Vτε τ" ��αι� �Vτε τ" 4πιλ�ψιμ��Vτε τ" !π"κρυ+�.

θ. N� 4κτιμYς τ�ν δ�ναμι π�� ��ει � καταν"ησις. @Aπ" α&τ�4;αρτYται τ" πYν, γι� ν� μ� γεννι'ται στ" πνε0μα σ�υ σκ'ψι π��δ'ν ε�ναι σ�μ+ωνη μ' τ�ν +�σι κα� μ' τ�ν $π"στασι τ�0 !νθρ�-π�υ.A&τ� $π"σ�εται τ�ν περ�σκεψι κα� τ�ν 4;�ικε�ωσι πρ"ς τ��ς!νθρ�π�υς κα� τ�ν συμμ"ρ+ωσι πρ"ς τ��ς θε��ς.

ι. @E�ν !π�ρρ�ψης :λα τ� Tλλα,κρ�τησε μ"ν� α&τ� τ� λ�γα κα�μαJ� μ@ α&τ� μ� ;ε�νYς :τι � καθ'νας J� μ"ν� τ" παρ"ν, τ" π�λ�σ�ντ�μ�.T� δ' Tλλα X ���υν περ�σει X δ'ν τ� γνωρ�Jει !κ"μηm μι-κρ"ς λ�ιπ"ν ε�ναι � �ρ"ν�ς π�� J� � καθ'νας,μικρ� δ' κα� � γων�-τσα τ�ς γ�ς στ�ν �π��α J�, 4λ��ιστη δ' κα� � πι" μεγ�λη μεταθα-ν�τια +�μη, 4πειδ� κα� α&τ� 4;αρτYται !π" τ�ν διαδ��ικ� πα-ρ�υσ�α !νθρωπαρ�ων π�� θ� ���υν πεθ�νει μ'σα σ' π�λ� σ�ντ�-

63

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION °ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

62

κα. δα�μ�να κα. τ) �ργια τ;ς τ��τ�υ ?ρετ;ς πρ�ελ�μεν�ς,τραγ>ωδ�αν �4 π�ιε1, �4 στεν'Dει, �4κ �ρημ�ας, �4 π�λυπληθε�αςδε�σεταιI τ# μ$γιστ�ν, D�σει μ�τε δι5κων μ�τε �ε�γωνI π�τερ�νδ< �π. πλ$�ν δι'στημα /ρ�ν�υ τ>+ σ5ματι περιε/�μ$νVη τV; ψυ/V; W�π2 @λασσ�ν /ρ�σεται, �4δ2 Zτι�*ν α4τ>+ μ$λειI κgν γ)ρ Lδη ?παλ-λ'σσεσθαι δ$Vη, �jτως ε4λ�τως 7πεισιν, =ς 7λλ� τι τ+ν α�δημ�-νως κα. κ�σμ�ως �νεργε1σθαι δυναμ$νων �νεργησε�ων, τ�*τ� μ�-ν�ν παρ2 :λ�ν τ#ν ���ν ε4λα���μεν�ς, τ# τ�ν δι'ν�ιαν @ν τινι?ν�ικε�>ω ν�ερ�* <κα.> π�λιτικ�* D>5�υ τρ�πV; γεν$σθαι.

ηF. O4δ<ν gν �ν τV; διαν��Pα τ�* κεκ�λασμ$ν�υ κα. �κκεκαθαρ-μ$ν�υ πυ+δες �4δ< μ�ν μεμ�λυσμ$ν�ν �4δ< jπ�υλ�ν εjρ�ις.�4δ< ?συντελ; τ#ν ���ν α4τ�* & πεπρωμ$νη καταλαμ�'νει,=ς 7ντις ε\π�ι τ#ν τραγ>ωδ#ν πρ# τ�* τελ$σαι κα. διαδραματ�σαι ?παλ-λ'σσεσθαι. @τι δ< �4δ<ν δ�*λ�ν �4δ< κ�μψ�ν, �4δ< πρ�σδεδεμ$-ν�ν �4δ< ?πεσ/ισμ$ν�ν, �4δ< �πε�θυν�ν �4δ< �μ�ωλε*�ν.

θF.T�ν �π�ληπτικ�ν δ�ναμιν σ$�ε. �ν τα�τVη τ# πRν, dνα �π�λη-ψις τ>+ &γεμ�νικ>+ σ�υ μηκ$τι �γγ$νηται ?νακ�λ�υθ�ς τV; ��σεικα. τV; τ�* λ�γικ�* D>5�υ κατασκευV;. αjτη δ< �παγγ$λλεται?πρ�πτωσ�αν κα. τ�ν πρ#ς ?νθρ5π�υς ��κε�ωσιν κα. τ�ν τ�1ς θε-�1ς ?κ�λ�υθ�αν.

ιF. Π'ντα ��ν X�ψας, τα*τα μ�να τ) �λ�γα σ�νε/εI κα. @τι συμ-μνημ�νευε, :τι μ�ν�ν DV; qκαστ�ς τ# παρ#ν τ�*τ� τ# ?καρια1�νIτ) δ< 7λλα W �ε��ωται W �ν ?δ�λ>ω. μικρ#ν μ<ν ��ν b DV; qκαστ�ς,μικρ#ν δ< τ# τ;ς γ;ς γων�δι�ν :π�υ DV;I μικρ#ν δ< κα. & μηκ�στη�στερ��ημ�α, κα. αjτη δ< κατ) διαδ�/�ν ?νθρωπαρ�ων τ'/ιστα

Page 33: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

μ� �ρ�νικ" δι�στημα, π�� δ'ν γνωρ�J�υν �Vτε τ"ν qαυτ" τ�υς κα�καθ"λ�υ �'�αια α&τ"ν π�� ��ει πεθ�νει πρ" π�λλ�0.

ια. Στ� πρ�ηγ��μενα !;ι�ματα /να !κ"μη Tς πρ�στεθ�, :τιπρ'πει π�ντα ν� δ�νης τ"ν �ρισμ" κα� τ� στ�ι�ε*α τ�0 !ντικειμ'-ν�υ π�� $π�π�πτει στ�ν σκ'ψι σ�υ γι� ν� �λ'πης α&τ" !π�γυ-μνωμ'ν� στ�ν �&σ�α τ�υ σ�ν σ�ν�λ� κα� διηρημ'ν� στ� μ'ρη τ�υκα� ν� ;'ρης κα� τ�ν Gν�μασ�α π�� τ�0 ταιρι�Jει κα� τ�ν Gν�μα-σ�α τFν στ�ι�ε�ων !π" τ� �π�*α !π�τελε*ται κα� τFν στ�ι�ε�ωνε8ς τ� �π�*α θ� !ναλυθ�. Δι"τι τ�π�τε δ'ν δ�νει τ"σ� μεγαλε*�στ�ν σκ'ψι τ�0 !νθρ�π�υ :σ� � δυνατ"τητα ν� 4λ'γ�ης μεθ�δι-κ� ��σει πραγματικFν στ�ι�ε�ων τ" κ�θε πρYγμα π�� συμ�α�νειστ�ν Jω� κα� ν� στρ'+ης διαρκFς τ�ν πρ�σ��� σ�υ πρ"ς α&τ�,�τσι Cστε ν� !ντιλαμ��νεσαι μ' !κρ��εια σ' π�ι"ν κ"σμ� !ν�κειτ" καθ'να,π�ι� !ν�γκη 4;υπηρετε*,π�ι� !;�α ��ει 4ν σ�'σει πρ"ςτ" :λ�, π�ι� 4ν σ�'σει μ' τ"ν Tνθρωπ� π�� ε�ναι π�λ�της τ�ς !νω-τ�της π�λιτε�ας τ�ς �π��ας �3 Tλλες π"λεις ε�ναι κατ� κ�π�ι�τρ"π� �8κε*ες.T� ε�ναι κα� !π" τ� !π�τελε*ται κα� π"σ� �ρ"ν� πρ�-�ρ�Jεται ν� παραμε�νη τ�0τ� τ" �π�*� μ�0 κινε* α&τ� τ�ν στιγμ�τ�ν σκ'ψι. Kα� π�ι" πρ�τ'ρημα �ρει�Jεται γι@ α&τ" �μερ"τητα,!νδρε�α, ε8λικρ�νεια, π�στι, !+'λεια, α&τ�ρκεια, κ�τι Tλλ�.

Γι@ α&τ" πρ'πει γι� τ" καθ'να ν� λ'ς α&τ" μ'ν πρ�'ρ�εται !π"τ"ν θε", τ�0τ� δ' πρ�'ρ�εται !π" ?πλ� συντυ��α, μ�ιρα*� συν-δυασμ", δηλαδ� ε�ναι τελε�ως συμπτωματικ" κα� τυ�α*�.T" Tλλ�πρ�'ρ�εται !π" τ"ν συν�νθρωπ" μ�υ τ"ν συγγεν� κα� συνεργ�-τη π�� !γν�ε* :τι α&τ" ε�ναι σ�μ+ων� μ' τ�ν +�σι. @Aλλ� 4γ� δ'ντ" !γν�F. Γι@ α&τ" !ντιμετωπ�Jω α&τ" μ' ε&ν�ϊκ� δι�θεσι κα� δι-και�σ�νη, σ�μ+ωνα μ' τ"ν +υσικ" ν"μ� τ�ς κ�ινων�ας, συγ�ρ"-νως :μως τ�ν !;�α τ�υ μ' μ'τρ� !ναλ�γ�J�μαι.

ι�. @E�ν !ντιμετωπ�Jης :,τι σ�0 παρ�υσι�Jεται σ�μ+ωνα μ'τ"ν Gρθ"ν λ"γ�, μ' πρ�σ���, μ' θ�ρρ�ς, μ' πρ�θυμ�α, �ωρ�ς ν� τ"θεωρ�ς π�ρεργ�, !λλ� πρ�σπαθε*ς ν� διατηρ�ς τ"ν δα�μ�να π����εις μ'σα σ�υ καθαρ", σ�ν ν� πρ"κειται ν� τ"ν παραδ�σης

65

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION °ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

64

τεθνηH�μ$νων κα. �4κ ε�δ�των �4δ< �αυτ��ς, �Aτιγε τ#ν πρ�πα-λαι τεθνηκ�τα.

ιαF.T�1ς δ< ε�ρημ$ν�ις παραστ�μασιν �ν @τι πρ�σ$στω, τ# :ρ�νW �π�γρα��ν ?ε. π�ιε1σθαι τ�* �π�π�πτ�ντ�ς �ανταστ�*, _στεα4τ# Zπ�1�ν �στι κατ2 �4σ�αν γυμν#ν :λ�ν δι2 :λων διVηρημ$νως�λ$πειν, κα. τ# \δι�ν �ν�μα α4τ�* κα. τ) �ν�ματα �κε�νων, �H [νσυνεκρ�θη κα. ε�ς s ?ναλυθ�σεται, λ$γειν παρ2 �αυτ>+.O4δ<ν γ)ρ �jτως μεγαλ��ρ�σ�νης π�ιητικ�ν, =ς τ# �λ$γ/εινZδ>+ κα. ?ληθε�Pα qκαστ�ν τ+ν <�ν> τ>+ ��>ω �π�πιπτ�ντων δ�να-σθαι κα. τ# ?ε. �jτως ε�ς α4τ) ZρRν, _στε συνεπι�'λλειν, Zπ��Pωτιν. τ>+ κ�σμ>ω Zπ��αν τιν) τ�*τ� /ρε�αν παρε/�μεν�ν τ�να μ<ν@/ει ?H�αν =ς πρ#ς τ# :λ�ν, τ�να δ< =ς πρ#ς τ#ν 7νθρωπ�ν, π�λ�-την �ντα π�λεως τ;ς ?νωτ'της, 3ς αe λ�ιπα. π�λεις _σπερ ��κ�αιε�σ�νI τ� �στ�, κα. �κ τ�νων συγκ$κριται, κα. π�σ�ν /ρ�ν�ν π$�υκεπαραμ$νειν τ�*τ�, τ# τ�ν �αντασ�αν μ�ι ν*ν π�ι�*νI κα. τ�ν�ς?ρετ;ς πρ#ς α4τ# /ρε�α,�6�ν &μερ�τητ�ς,?νδρε�ας,?ληθε�ας,π�-στεως, ?�ελε�ας, α4ταρκε�ας, τ+ν λ�ιπ+ν.Δι# δε1 ��2 �κ'στ�υ λ$γειν, τ�*τ� μ<ν παρ) θε�* lκειI τ�*τ� δ<κατ) τ�ν σ�λληHιν κα. τ�ν συμμηρυ�μ$νην σ�γκλωσιν κα. τ�ντ�ια�την σ�ντευH�ν τε κα. τ�/ηνI τ�*τ� δ< παρ) τ�* συμ��λ�υκα. συγγεν�*ς κα. κ�ινων�*, ?γν��*ντ�ς μ$ντ�ι : τι α4τ>+ κατ)��σιν �στ�ν. ?λλ2 �γ� �4κ ?γν�+I δι) τ�*τ� /ρ+μαι α4τ>+ κατ)τ#ν τ;ς κ�ινων�ας �υσικ#ν ν�μ�ν εAνως κα. δικα�ωςI aμα μ$ντ�ιτ�* κατ2 ?H�αν �ν τ�1ς μ$σ�ις συστ�/'D�μαι.

ι�F. 2E)ν τ# παρ#ν �νεργV;ς �π�μεν�ς τ>+ �ρθ>+ λ�γ>ω �σπ�υδα-σμ$νως, �ρρωμ$νως, ε4μεν+ς, κα. μηδ<ν παρεμπ�ρευμα, ?λλ)τ#ν �αυτ�* δα�μ�να καθαρ#ν �στ+τα τηρV;ς, =ς ε� κα. Lδη ?π�-

2

3

Page 34: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

α&τ� τ�ν στιγμ�. @E�ν α&τ", �ωρ�ς ν� 4πιδι�κης X ν� !π�+ε�γηςκ�τι, τ" συσ�ετ�Jης μ' τ" �ργ� τ�ς +�σεως π�� �λ'πεις κα�!ρκε*σαι στ�ν �ρωικ� !λ�θεια τFν λ"γων κα� τFν 4κ+ρ�σε�νσ�υ, θ� J�σης ε&τυ�ισμ'ν�ς. Δ'ν $π�ρ�ει δ' κανε�ς π�� μπ�ρε*ν� σ' 4μπ�δ�ση σ@ α&τ".

ιγ. �Oπως !κρι�Fς �3 γιατρ�� τ� σιδερ'νια tργανα τ� ���υνπ�ντα πρ"�ειρα γι� τ�ς α8+ν�διες 8ατρικ'ς 4πεμ��σεις, �τσι κα� σ�ν� ��ης πρ"�ειρα τ� �ασικ� !;ι�ματα γι� ν� γνωρ�σης τ� θε*ακα� τ� !νθρ�πινα, κα� ν� κ�νης τ� π�ντα, 7ς τ" παραμικρ", �τσι�στω ν� θυμYσαι τ�ν !δι�ρρηκτη σ�'σι π�� $π�ρ�ει !ν�μεσα κα�στ" /να κα� στ" Tλλ�. Δι"τι τ�π�τε τ" !νθρ�πιν� δ'ν θ� 4κτελ'-σης καλ�, �ωρ�ς τ�ν συσ�'τισ� τ�υ μ' τ� θε*α �Vτε τ�π�τε τ" θε*��ωρ�ς τ�ν !να+�ρ� στ"ν θε".

ιδ. M� ;εγελYς !κ"μη τ"ν qαυτ" σ�υm δι"τι �Vτε τ�ς σημει�σειςσ�υ δ'ν θ� πρ�+τ�σης ν� δια��σης �Vτε τ�ν 3στ�ρ�α τFν !ρ�α�-ων Pωμα�ων κα� (Eλλ�νων κα� τ� 4κλεκτ� !π�σπ�σματα !π" τ�συγγρ�μματ� των π�� τ� !ν'�αλλες γι� τ� γηρατει� σ�υm τρ';ελ�ιπ"ν πρ"ς τ"ν σκ�π" σ�υ κα� !+�ν�ντας κατ� μ'ρ�ς τ�ς μ�ται-ες 4λπ�δες ���θησε τ"ν qαυτ" σ�υ, 4�ν σ' μ'λει λ�γ� γι@ α&τ"ν, /ως:τ�υ ε�ναι καιρ"ς.

ιε. Δ'ν γνωρ�J�υν π�ι� σημασ�α ��ει � κλ�π�, � σπ�ρ�, � !γ�-ραπωλησ�α, � �συ��α, � δ�ναμις ν� !ντιλαμ��νεσαι α&τ� π��πρ'πει ν� γ�ν�υν, γιατ� α&τ" δ'ν γ�νεται μ' τ� μ�τια, !λλ� μ' κ�-π�ια Tλλη αZσθησι.

ις.ΣFμα,ψυ��,ν�0ςm τ� στ�ι�ε*α σ�υ.T�0 σ�ματ�ς στ�ι�ε*α �3α8σθ�σεις, τ�ς ψυ��ς �3 �ρμ'ς, τ�0 ν�0 �3 !λ�θειες. (O σ�ηματι-σμ"ς μ�ρ+Fν μ' τ�ν ���θεια τFν α8σθ�σεων ε�ναι �αρακτηριστι-κ" κα� τFν J�ωνm � !συγκρ�τητη κα� διεγερτικ� �ρμ� ε�ναι γν�-ρισμα κα� τFν θηρ�ων κα� τFν !νδρ�γ�νων κα� τ�0 Φαλ�ριδ�ςκα� τ�0 N'ρων�ς.T" ν� ��ης τ"ν ν�0 σ�υ �δηγ" σ@ 4κε*να π�� θε-ωρ�0νται καθ�κ�ντα ε�ναι γν�ρισμα κα� 4κε�νων π�� δ'ν πι-στε��υν στ��ς θε��ς, π�� 4γκαταλε�π�υν τ�ν πατρ�δα κα� κ�-

67

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION °ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

66

δ�*ναι δ$�ιI �)ν τ�*τ� συν'πτVης μηδ<ν περιμ$νων μηδ< �ε�γων,?λλ) τV; παρ��σVη κατ) ��σιν �νεργε�Pα κα. τV;,[ν λ$γεις κα. �θ$γ-γVη, &ρωϊκV; ?ληθε�Pα ?ρκ��μεν�ς, ε4Dω�σεις. @στι δ< �4δε.ς Zτ�*τ� κωλ*σαι δυν'μεν�ς.

ιγF. �Ωσπερ �e �ατρ�. ?ε. τ) �ργανα κα. σιδ�ρια πρ�/ειρα @/�υ-σι πρ#ς τ) α��ν�δια τ+ν θεραπευμ'των, �jτω τ) δ�γματα σYqτ�ιμα @/ε πρ#ς τ# τ) θε1α κα. ?νθρ5πινα ε�δ$ναι, κα. πRν κα. τ#μικρ�τατ�ν �jτω π�ιε1ν, =ς τ;ς ?μ��τ$ρων πρ#ς 7λληλα συνδ$-σεως μεμνημ$ν�ν. �Aτε γ)ρ ?νθρ5πιν�ν τι 7νευ τ;ς �π. τ) θε1ασυνανα��ρRς ε� πρ'Hεις �Aτε @μπαλιν.

ιδF. Mηκ$τι πλαν+I �Aτε γ)ρ τ) �π�μνημ'τι' σ�υ μ$λλεις ?να-γιν5σκειν �Aτε τ)ς τ+ν ?ρ/α�ων SPωμα�ων κα. SEλλ�νων πρ'Hειςκα. τ)ς �κ τ+ν συγγραμμ'των �κλ�γ'ς, sς ε�ς τ# γ;ρας σαυτ>+?πετ�θεσ�. σπε*δε ��ν ε�ς τ$λ�ς, κα. τ)ς κεν)ς �λπ�δας ?�ε.ςσαυτ>+ ���θει, ε\ τ� σ�ι μ$λει σεαυτ�*, qως @Hεστιν.

ιεF. O4κ \σασι π�σα σημα�νει τ# κλ$πτειν, τ# σπε�ρειν, τ#kνε1σθαι, τ# &συ/'Dειν, τ# ZρRν τ) πρακτ$α, b �4κ ��θαλμ�1ς γ�-νεται ?λλ2 �τ$ρPα τιν. �ψει.

ιNF. Σ+μα, ψυ/�, ν�*ςI σ5ματ�ς α�σθ�σεις, ψυ/;ς Zρμα�, ν�*δ�γματα. τ# μ<ν τυπ�*σθαι �ανταστικ+ς κα. τ+ν ��σκημ'των,τ# δ< νευρ�σπαστε1σθαι Zρμητικ+ς κα. τ+ν θηρ�ων κα. τ+ν?νδρ�γ�νων κα. Φαλ'ριδ�ς κα. N$ρων�ςI τ# δ< τ#ν ν�*ν &γεμ�-να @/ειν �π. τ) �αιν�μενα καθ�κ�ντα, κα. τ+ν θε�Yς μ� ν�μιD�ν-

Page 35: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ν�υν �,τιδ�π�τε :ταν κλε�σ�υν τ�ν θ�ρα. @E�ν λ�ιπ"ν τ� Tλλαε�ναι κ�ιν� στ� tντα π�� ��ω !να+'ρει, �αρακτηριστικ" γν�ρι-σμα τ�0 !γαθ�0 ε�ναι ν� !γαπY κα� ν� δ'�εται μ' ε&�αρ�στησι:σα συμ�α�ν�υν κα� συνυ+α�ν�νται μ@ α&τ"ν !π" τ�ν μ�*ρα. T"νδα�μ�να δ' π�� ε�ναι 4γκατεστημ'ν�ς στ" στ�θ�ς τ�υ ν� μ� τ"ν+θε�ρη μ�τε ν� τ"ν ταρ�σση μ' τ"ν θ"ρυ�� τ�ς !�αλ�νωτης σκ'-ψεως, !λλ� ν� τ"ν διατηρ� ε&μεν�, ν� !κ�λ�υθ� μ' κ�σμι"τητατ�ς 4ντ�λ'ς τ�0 θε�0, ν� μ� λ'γη τ�π�τε !ντ�θετ� πρ"ς τ�ν !λ�-θεια μ�τε ν� κ�νη τ�π�τε !ντ�θετ� πρ"ς τ" δ�και�.

@E�ν δ' :λ�ι �3 Tνθρωπ�ι δ'ν πιστε��υν :τι J� μ' ?πλ"τητα,μ'!;ι�πρ'πεια κα� μ' �αρ�, �Vτε Gργ�Jεται 4ναντ��ν τ�υς �Vτε !π�-μακρ�νεται !π" τ"ν δρ"μ� π�� �δηγε* στ" τ'λ�ς τ�ς Jω�ς ε8ς τ"�π�*� πρ'πει ν� +θ�ση καθαρ"ς, /τ�ιμ�ς κατ� τρ"π� !��αστ�πρ�σαρμ�σμ'ν�ς στ�ν μ�*ρα τ�υ.

69

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION °ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

68

των κα. τ+ν τ�ν πατρ�δα �γκαταλειπ�ντων κα. τ+ν <πRν> π�ι��ν-των, �πειδ)ν κλε�σωσι τ)ς θ�ρας.E� ��ν τ) λ�ιπ) κ�ιν' �στι πρ#ς τ) ε�ρημ$να, λ�ιπ#ν τ# \δι�ν �στιτ�* ?γαθ�* �ιλε1ν μ<ν κα. ?σπ'Dεσθαι τ) συμ�α�ν�ντα κα. συγ-κλωθ�μενα α4τ>+I τ#ν δ< @νδ�ν �ν τ>+ στ�θει eδρυμ$ν�ν δα�μ�ναμ� ��ρειν μηδ< θ�ρυ�ε1ν �/λ>ω �αντασι+ν, ?λλ) dλεων διατηρε1ν,κ�σμ�ως �π�μεν�ν θε>+, μ�τε �θεγγ�μεν�ν τι παρ) τ) ?ληθ; μ�τε�νεργ�*ντα παρ) τ) δ�καια. ε� δ< ?πιστ�*σιν α4τ>+ π'ντες7νθρωπ�ι, :τι oπλ+ς κα. α�δημ�νως κα. ε4θ�μως �ι�1, �Aτε /αλε-πα�νει τιν. τ��των �Aτε παρατρ$πεται τ;ς Zδ�* τ;ς ?γ��σης �π.τ# τ$λ�ς τ�* ���υ, ��2 b δε1 �λθε1ν καθαρ�ν, &σ�/ι�ν, εAλυτ�ν,?�ι'στως τV; �αυτ�* μ��ρPα συνηρμ�σμ$ν�ν.

2

Page 36: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

BIBΛION Δ�

α.A&τ" π�� ε�ναι κυρ�αρ�� μ'σα μας, :ταν ε�ναι σ�μ+ων� μ' τ�ν+�σι τ'τ�ια στ�σι τηρε* !π'ναντι α&τFν π�� συμ�α�ν�υν, Cστεδ'�εται ε&�αρ�στως κα� μ' ε&κ�λ�α α&τ" π�� μπ�ρε* ν� συμ�� κα�α&τ" π�� !π" τ�ν +�σι πρ�σ+'ρεται.Δ'ν συμπαθε* τ� 4π� μ'ρ�υς$λικ� στ�ι�ε*α !λλ� +'ρεται μ' 8δια�τερ� J�λ� πρ"ς 4κε*να π��κατευθ�ν�υν τ�ν Rληm �,τιδ�π�τε τ�0 πρ���λλει !ντ�στασι τ"!+�μ�ι�νει, :πως !κρι�Fς συμ�α�νει μ' τ�ν +ωτι� π�� κατακα�-ει 4κε*να π�� π'+τ�υν μ'σα σ@ α&τ�, 4νF /νας μικρ"ς λ��ν�ς θ��σ�ηνε. (H μεγ�λη :μως +ωτι� π�λ� γρ�γ�ρα !+�μ�ι�νει μ' τ"νqαυτ" της :σα π'+τ�υν σ@ α&τ� κα� !π" α&τ� τ� Zδια γ�νεται !κ"-μη μεγαλ�τερη.

�. Kαμμι� 4ν'ργεια ν� μ� κ�νης !συλλ"γιστα μ�τε Tσκ�πα,!λλ� μ' σ�στημα π�� ��ηθε* τ�ν τ'�νη τ�ς Jω�ς.

γ. @Aνα�ωρητ�ρια γι� τ"ν qαυτ" τ�υς Jητ�0ν,!γρ�τικ'ς κατ�ι-κ�ες κα� !κρ�γιαλι'ς κα� ��υν�, συνηθ�Jεις δ' κα� σ� ν� !γαπYςπ�λ� α&τ� τ� πρ�γματα. A&τ" :μως μαρτυρε* π�λ� μεγ�λη !+'-λεια, !+�0 μπ�ρε*ς :π�ια στιγμ� θ'λεις ν� !να�ωρ�σης στ"νqαυτ" σ�υ. Π�υθεν� δ'ν $π�ρ�ει πι" Xρεμ� κα� πι" !τ�ρα�� κα-τα+�γι� γι� τ"ν Tνθρωπ� !π" τ�ν ψυ�� τ�υ,:ταν μ�λιστα κανε�ς��η μ'σα τ�υ στ�ι�ε*α, ε8ς τ� �π�*α, :ταν σκ�ψη, α8σθ�νεται !μ'-σως μεγ�λη ε&+�ρ�α. �Oταν λ'γω ε&+�ρ�α δ'ν 4νν�F τ�π�τε Tλλ�!π" τ�ν ε&πρ'πεια. Συνε�Fς ν� δ�νης στ"ν qαυτ" σ�υ α&τ� τ�νε&καιρ�α κα� ν� τ"ν !νανε�νης. @Aλλ� σ�ντ�μα κα� �ασικ� ν�ε�ναι 4κε*να π�� μ"λις τ� σκε+θ�ς θ� μπ�ρ'σ�υν ν� !π�μακρ�-ν�υν !π" σ'να :λα τ� κακ� κα� θ� σ' ��ηθ�σ�υν ν� μ� !γανα-κτ�ς γι� τ�ν κακ�α τFν !νθρ�πων. Σ�ν κ�νης τ�ν σκ'ψι :τι �3Tνθρωπ�ι �γιναν � /νας γι� τ"ν Tλλ�ν κα� :τι � μακρ�θυμ�α ε�ναι

7170

BIBΛION Δn

αF.T# @νδ�ν κυριε*�ν,:ταν κατ) ��σιν @/Vη,�jτως qστηκε πρ#ς τ)συμ�α�ν�ντα, _στε ?ε. πρ#ς τ# δυνατ#ν κα. διδ�μεν�ν μετατ�θε-σθαι Xαδ�ως. jλην γ)ρ ?π�τεταγμ$νην �4δεμ�αν �ιλε1, ?λλ)ZρμPR μ<ν τ) <πρ�>ηγ��μενα μεθ’ �πεHαιρ$σεωςI τ# δ< ?ντεισα-γ�μεν�ν jλην �αυτ>+ π�ιε1ν, _σπερ τ# π*ρ, :ταν �πικρατV; τ+ν�πεμπιπτ�ντων, ��2 [ν gν μικρ�ς τις λ�/ν�ς �σ�$σθηI τ# δ< λα-μπρ#ν π*ρ τ'/ιστα �H>ωκε�ωσεν �αυτ>+ τ) �πι��ρ��μενα κα. κα-την'λωσεν κα. �H α4τ+ν �κε�νων �π. με1D�ν Lρθη.

�F. Mηδ<ν �ν$ργημα ε�κV; μηδ< 7λλως W κατ) θε5ρημα συμπλη-ρωματικ#ν τ;ς τ$/νης �νεργε�σθω.

γF. 2Aνα/ωρ�σεις α�τ�1ς Dητ�*σιν, ?γρ�ικ�ας κα. α�γιαλ�Yς κα.�ρηI ε\ωθας δ< κα. σY τ) τ�ια*τα μ'λιστα π�θε1ν. :λ�ν δ< τ�*τ��διωτικ5τατ�ν �στιν, �H#ν 3ς gν _ρας �θελ�σVης ε�ς �αυτ#ν ?να-/ωρε1ν. �4δαμ�* γ)ρ �Aτε &συ/ι5τερ�ν �Aτε ?πραγμ�ν$στερ�ν7νθρωπ�ς ?να/ωρε1 W ε�ς τ�ν �αυτ�* ψυ/�νI μ'λισθ’ :στις @/ει@νδ�ν τ�ια*τα, ε�ς s �γκ�ψας �ν π'σVη ε4μαρε�Pα ε4θYς γ�νεταιIτ�ν δ< ε4μ'ρειαν �4δ<ν 7λλ� λ$γω W ε4κ�σμ�αν. συνε/+ς ��ν δ�-δ�υ σεαυτ>+ τα�την τ�ν ?να/5ρησιν, κα. ?ναν$�υ σεαυτ�νI �ρα-/$α δ< @στω κα. στ�ι/ει5δη, s ε4θYς ?παντ�σαντα ?ρκ$σει ε�ς τ#πRσαν †?ν�αν ?π�κλ�σαι,† κα. ?π�π$μψαι σε μ� δυσ/ερα�ν�ντα�κε�ν�ις, ��2 s �παν$ρ/Vη.T�νι γ)ρ δυσ/ερα�νεις; τV; τ+ν ?νθρ5πων κακ�Pα; ?ναλ�γισ'μεν�ςτ# κρ1μα, :τι τ) λ�γικ) D+α ?λλ�λων qνεκεν γ$γ�νε, κα. :τι τ#

2

Page 37: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

μ'ρ�ς τ�ς δικαι�σ�νης κα� :τι σ+�λλ�υν �ωρ�ς ν� τ" θ'λ�υν κα�π"σ�ι /ως τ�ρα, !+�0 4δημι��ργησαν ��θρες, $π�ψ�ες κα� μ�ση,σ+αγι�στηκαν μ�ν�μα��ντας κα� ���υν γ�νει στ��τη, τ"τε θ�π�ψης ν� !γανακτ�ς.

@Aλλ� μ�πως !γανακτ�ς γι� :σα !π" τ" σ�μπαν !π�ν'μ�νταισ' σ'να; T"τε ;ανα+'ρε στ"ν ν�0 σ�υ τ"ν λ"γ� «X � πρ"ν�ια X τ�Tτ�μα ρυθμ�J�υν τ"ν κ"σμ�»m κα� τ� στ�ι�ε*α μ' τ� �π�*α !π�-δεικν�εται :τι � κ"σμ�ς ε�ναι κατ� κ�π�ι� τρ"π� π�λιτε�α. M�-πως σ' 4ν��λ�0ν �3 σωματικ'ς σ�υ �ρμ'ς; Σκ'ψ�υ :τι � δι�ν�ιαδ'ν �ρ�εται σ' 4πα+� μ' τ�ς �ρμ'ς π�� κιν�0νται κατ� τρ"π� �μα-λ" X τρα��,:ταν �στω κα� μι� +�ρ� γυρ�ση στ"ν qαυτ" της κα� γυ-μν�ση τ�ν δικ� της δ�ναμιm κα� μετ� συλλ�γ�σ�υ :σα Tκ�υσες γι�π"ν�υς κα� �δ�ν'ς κα� συμ+�νησες :τι ε�ναι Gρθ�.

M�πως σ' παρασ�ρη � δ";α � !σ�μαντη; Λ��ε $π@ tψι σ�υτ�ν τα��τητα μ' τ�ν �π��α λησμ�ν�0νται τ� π�ντα κα� τ" ���ςπ�� $π�ρ�ει κα� !π" τ� δ�� μ'ρη τ�0 Tπειρ�υ �ρ"ν�υ κα� τ�ν μα-ται�δ�;�α τFν �ειρ�κρ�τημ�των κα� τ�ν ε&κ�λ�α μ' τ�ν �π��α+α�νεται ν� !λλ�J�υν γν�μη �3 Tνθρωπ�ι κα� τ�ν !περισκεψ�α4κε�νων π�� 4παιν�0ν κα� τ�ν στεν"τητα τ�0 ��ρ�υ στ"ν �π�*�περι�ρ�Jεται. DAλλωστε :λη � γ� ε�ναι μι� μικρ� π�λιτε�α. Σκ'ψ�υπ"σ� μικρ" ε�ναι τ" μ'ρ�ς α&τ�ς π�� κατ�ικε*ται; Kα� σ@ α&τ" π"-σ�ι κατ�ικ�0ν; Kα� π"σ�ι λ�γ�ι θ� 4παινεθ�0ν;

(Yπ�λε�πεται λ�ιπ"ν ν� μ� ;ε�νYς τ�ν κατα+υγ� στ"ν !γρ"τ�0 qαυτ�0 σ�υ (στ"ν �Fρ� τ�ς ψυ��ς σ�υ) κα� πρ�παντ"ς μ� τα-ρ�Jεσαι κα� μ� ταλαιπωρ�σαι, !λλ� με*νε !νεπηρ'αστ�ς !π" τ�πρ�γματα κα� !ντιμετ�πισ' τα σ�ν Tνδρας, σ�ν Tνθρωπ�ς, σ�νπ�λ�της, σ�ν θνητ"ς Gργανισμ"ς. T� πι" πρ"�ειρα στ� �π�*α θ�στρα+�ς Tς ε�ναι α&τ� τ� δ��: πρFτ�ν :τι τ� πρ�γματα δ'ν μπ�-ρ�0ν ν� 4γγ�J�υν τ�ν ψυ��, !λλ� μ'ν�υν �;ω !π" α&τ� !κ�νητα,�3 δ' 4ν��λ�σεις πρ�'ρ��νται μ"ν� !π" τ�ν 8δ'α π�� $π�ρ�ει μ'-σα σ�υ, κα�, δε�τερ�ν, :τι :λα :σα �λ'πεις διαρκFς μετα��λλ�-νται κα� σ' λ�γ� δ'ν θ� $π�ρ��υν πλ'�ν. Σκ'ψ�υ διαρκFς π"σων

73

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ¢ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

72

?ν$/εσθαι μ$ρ�ς τ;ς δικαι�σ�νης, κα. :τι 7κ�ντες oμαρτ'ν�υσι,κα. π�σ�ι Lδη διε/θρε�σαντες, �π�πτε�σαντες, μισ�σαντες, δια-δ�ρατισθ$ντες �κτ$τανται, τετ$�ρωνται, πα��υ π�τ$. ?λλ) κα.τ�1ς �κ τ+ν :λων ?π�νεμ�μ$ν�ις δυσ/ερα�νεις; ?νανεωσ'μεν�ςτ# διεDευγμ$ν�νI “ BHτ�ι πρ�ν�ια, W 7τ�μ�ι,” κα. �H :σων ?πεδε�-/θη,:τι Z κ�σμ�ς =σανε. π�λις.?λλ) τ) σωματικ' σ�υ aψεται @τι,�νν��σας :τι �4κ �πιμ�γνυται λε�ως W τρα/$ως κιν�υμ$ν>ω πνε�-ματι & δι'ν�ια, �πειδ)ν aπαH �αυτ�ν ?π�λ'�Vη κα. γνωρ�σVη τ�ν�δ�αν �H�υσ�ανI και λ�ιπ#ν :σα περ. π�ν�υ κα. &δ�ν;ς ?κ�κ�αςκα. συγκατ$θ�υ.2Aλλ) τ# δ�H'ρι�ν σε περισπ'σει;?πιδ�ν ε�ς τ# τ'/�ς τ;ς π'ντωνλ�θης, κα. τ# /'�ς τ�* ��’ �κ'τερα ?πε�ρ�υ α�+ν�ς, κα. τ# κεν#ντ;ς ?πη/�σεως, κα. τ# ε4μετ'��λ�ν κα. 7κριτ�ν τ+ν ε4�ημε1νδ�κ��ντων, κα. τ# στεν#ν τ�* τ�π�υ, �ν >[ περιγρ'�εται. :λη τεγ)ρ & γ; στιγμ�, κα. τα�της π�στ�ν γων�δι�ν & κατ��κησις αjτη;κα. �ντα*θα π�σ�ι κα. �6�� τινες �e �παινεσ�μεν�ι;Λ�ιπ#ν ��ν μ$μνησ� τ;ς �π�/ωρ�σεως τ;ς ε�ς τ�*τ� τ# ?γρ�δι�ν�αυτ�*I κα. πρ# παντ#ς μ� σπ+ μηδ< κατεντε�ν�υ, ?λλ) �λε�θε-ρ�ς @σ� κα. :ρα τ) πρ'γματα =ς ?ν�ρ, =ς 7νθρωπ�ς, =ς π�λ�της,=ς θνητ#ν D>+�ν. �ν δ< τ�1ς πρ�/ειρ�τ'τ�ις, ε�ς s �γκ�ψεις, τα*τα@στω τ) δ��. �ν μ$ν, :τι τ) πρ'γματα �4/ aπτεται τ;ς ψυ/;ς, ?λλ2@Hω qστηκεν ?τρεμ�*νταI αe δ< �/λ�σεις �κ μ�νης τ;ς @νδ�ν �π�-λ�ψεως. qτερ�ν δ$, :τι π'ντα τα*τα :σα ZρPRς :σ�ν �4δ$πω μετα-�'λλει κα. �4κ @τι @σταιI κα. :σων Lδη μετα��λα1ς α4τ#ς παρατε-

3

4

Page 38: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

πραγμ�των μ'�ρι τ�ρα τ�ς μετα��λ'ς ��εις δ� μ' τ� μ�τια σ�υ, «�κ"σμ�ς ε�ναι διαρκ�ς μετα��λ�, � Jω� ε�ναι ?πλ� 4ντ�πωσις».

δ. @E�ν � ν�ητικ� μας δ�ναμις ε�ναι κ�ιν�,κα� � σκ'ψις σ�μ+ωναμ' τ�ν �π��α εZμαστε λ�γικ�� ε�ναι κ�ιν�. @E�ν συμ�α�νη α&τ", κα� �λ�γικ� � �π��α 4πι��λλει :σα πρ'πει ν� γ�ν�υν X ν� μ� γ�ν�υν ε�ναικ�ιν�. @E�ν 8σ��η α&τ", κα� � ν"μ�ς ε�ναι κ�ιν"ςm 4�ν 8σ��η κα� α&τ"τ" συμπ'ρασμα, εZμαστε :λ�ι μ'λη κ�π�ιας π�λιτε�αςm 4�ν κα� α&τ"!ληθε�η,� κ"σμ�ς ε�ναι κατ� κ�π�ι� τρ"π� π"λις.Σ' π�ι" Tλλ� κ�ι-ν" π�λ�τευμα λ�ιπ"ν συμμετ'�ει �λ"κληρ� τ" !νθρ�πιν� γ'ν�ς;@Aπ" 4κε* λ�ιπ"ν,!π" τ�ν κ�ιν� α&τ� π"λι πρ�'ρ�εται κα� � ν�ητικ�κα� � λ�γικ� δ�ναμις κα� κλ�σις μας ν� $πακ��ωμε στ"ν ν"μ�.

DAν δ'ν πρ�'ρ�ωνται !π" 4κε*, τ"τε !π" π�0; �Oπως δηλ. τ" γ�ϊ-ν� στ�ι�ε*� μ�υ ��ει !π�κ�π� !π" τ�ν γ� κα� τ" $γρ" στ�ι�ε*� !π"Tλλ� παρ"μ�ι� στ�ι�ε*�, κα� � ψυ�� μ�υ !π" κ�π�ια πηγ� κα� τ"θερμ" κα� π�ρFδες στ�ι�ε*� μ�υ !π" Tλλη 8δια�τερη πηγ� (δι"τι τ�-π�τε δ'ν πρ�'ρ�εται !π" τ" μηδ'ν,:πως δ'ν 4πιστρ'+ει στ" μηδ'ν),�τσι κα� τ" ν�ερ" μ'ρ�ς τ�0 qαυτ�0 μ�υ πρ�'ρ�εται !π" κ�π�υ.

ε. (O θ�νατ�ς ε�ναι :,τι κα� � γ'ννησις,δηλ.μυστ�ρι� τ�ς +�σε-ως. (H γ'ννησις ε�ναι σ�νθεσις κα� � θ�νατ�ς !π�σ�νθεσις23 !π"τ� α&τ� στ�ι�ε*α ε8ς τ� α&τ�.

(Oπωσδ�π�τε δ'ν ε�ναι κ�τι γι� τ" �π�*� μπ�ρε* ν� +��ηθ�κανε�ς, γιατ� δ'ν ε�ναι Tσ�ετ�ς πρ"ς τ"ν Tνθρωπ� �Vτε !ντ�θετ�ςπρ"ς τ�ν λ�γικ� τ�ς δημι�υργ�ας.

ς. A&τ� κατ@ α&τ"ν τ"ν τρ"π� !π" τ'τ�ιες α8τ�ες ��ει �ρ�σει �+�σις ν� γ�νωνται. �Oπ�ι�ς α&τ" δ'ν !π�δ'�εται θ'λει ν� μ� ��η�υμ" � συκι�.

Π�ντως μ� ;ε�νYς 4κε*ν�,:τι 4ντ"ς Gλ�γ�υ �ρ"ν�υ κα� σ� κα� �Tλλ�ς θ� ��ετε πεθ�νειm μετ� !π" λ�γ� δ' θ� ��η �αθ� κα� τ" tν�-μ� σας.

J. @Aπ�μ�κρυνε τ�ν 4ντ�πωσι, !π�μακρ�νεται !μ'σως τ"

75

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ¢ã

23. Λε�πει � λ';ις δι'κρισις.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

74

τ�/ηκας, συνε/+ς διαν��*. ‘Z κ�σμ�ς ?λλ��ωσιςI Z ���ς �π�λη-ψις’.

δF. E� τ# ν�ερ#ν &μ1ν κ�ιν�ν, κα. Z λ�γ�ς, καθ2 bν λ�γικ�� �σμεν,κ�ιν�ςI ε� τ�*τ�, κα. Z πρ�στακτικ#ς τ+ν π�ιητ$ων W μ� λ�γ�ςκ�ιν�ςI ε� τ�*τ�, κα. Z ν�μ�ς κ�ιν�ςI ε� τ�*τ�, π�λ1τα� �σμενI ε�τ�*τ�, π�λιτε�ματ�ς τιν�ς μετ$/�μενI ε� τ�*τ�, Z κ�σμ�ς =σανε.π�λις �στ�. τ�ν�ς γ)ρ 7λλ�υ ��σει τις τ# τ+ν ?νθρ5πων πRν γ$ν�ςκ�ιν�* π�λιτε�ματ�ς μετ$/ειν; �κε1θεν δ$, �κ τ;ς κ�ιν;ς τα�τηςπ�λεως, κα. α4τ# τ# ν�ερ#ν κα. λ�γικ#ν κα. ν�μικ#ν &μ1νI W π�-θεν; _σπερ γ)ρ τ# γε+δ$ς μ�ι ?π� τιν�ς γ;ς ?π�μεμ$ρισται, κα.τ# �γρ#ν ?�2 �τ$ρ�υ στ�ι/ε��υ κα. τ# πνευματικ#ν ?π# πηγ;ςτιν#ς κα. τ# θερμ#ν κα. πυρ+δες @κ τιν�ς �δ�ας πηγ;ς (�4δ<ν γ)ρ�κ τ�* μηδεν#ς @ρ/εται, _σπερ μηδ2 ε�ς τ# �4κ �ν ?π$ρ/εται),�jτω δ� κα. τ# ν�ερ#ν lκει π�θ$ν.

εF. SO θ'νατ�ς τ�ι�*τ�ς, �6�ν γ$νεσις, ��σεως μυστ�ρι�ν, σ�γ-κρισις �κ τ+ν α4τ+ν στ�ι/ε�ων, <δι'κρισις> ε�ς τα4τ'I :λως δ<�4κ ��2 >[ 7ν τις α�σ/υνθε�ηI �4 γ)ρ παρ) τ# �H;ς τ>+ ν�ερ+ D>5>ω�4δ< παρ) τ#ν λ�γ�ν τ;ς παρασκευ;ς.

NF. Tα*τα �jτως �π# τ+ν τ�ι��των π$�υκε γ�νεσθαι �H ?ν'γ-κηςI Z δ< τ�*τ� μ� θ$λων θ$λει τ�ν συκ;ν �π#ν μ� @/ειν. :λως δ2�κε1ν� μ$μνησ�, :τι �ντ#ς �λιγ�στ�υ /ρ�ν�υ κα. σY κα. �fτ�ς τε-θν�Hεσθε, μετ) �ρα/Y δ< �4δ< �ν�μα �μ+ν �π�λει�θ�σεται.

DF. �Aρ�ν τ�ν �π�ληψιν, "ρται τ# �$�λαμμαιI

Page 39: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

«��ω Jημιωθ�», μ� σκ'πτεσαι τ" «��ω Jημιωθ�» κα� 4;α+αν�Jε-ται !μ'σως � Jημι�.

η. (O,τιδ�π�τε δ'ν κ�νει τ"ν Tνθρωπ� �ειρ"τερ�,εZτε πρ�'ρ�ε-ται !π" τ"ν 4σωτερικ" τ�υ κ"σμ� εZτε !π@ �;ω, δ'ν κ�νει κα� τ�νJω� τ�υ �ειρ"τερη �Vτε τ"ν Jημι�νει.

θ. @Eκε*ν� π�� συμ+'ρει ε�ναι !ναγκασμ'νη � +�σις ν� τ" κ�νη.ι. Σκ'ψ�υ :τι :λα :σα συμ�α�ν�υν, συμ�α�ν�υν δικα�ωςm θ� τ"

!ντιλη+θ�ς,4�ν παρατηρ�σης μ' πρ�σ���m δ'ν 4νν�F μ"ν�ν :τι τ"/να !κ�λ�υθε* τ" Tλλ�,!λλ@ :τι γ�ν�νται σ�μ+ωνα μ' τ" δ�και� σ�νν� $π�ρ�η κ�π�ι�ς � �π�*�ς !π�ν'μει στ"ν καθ'να 4κε*ν� π�� τ�0!;�Jει. Πρ"σε�ε λ�ιπ"ν, :πως Tρ�ισες κα� �,τιδ�π�τε κ�νεις, ν� τ"κ�νης μ' α&τ"ν τ"ν :ρ�m ν� ε�σαι καλ"ς, μ' τ�ν πραγματικ� σημα-σ�α τ�ς λ';εως καλ�ς.A&τ" ν� τ" 4+αρμ"Jης σ' κ�θε σ�υ πρY;ι.

ια. M� κρ�νης τ� πρ�γματα �τσι, :πως τ� κρ�νει � !κ"λαστ�ς X:πως θ'λει ν� τ� κρ�νης, !λλ� κ��τα;ε πFς ε�ναι στ�ν πραγματι-κ"τητα.

ι�. Πρ'πει π�ντ�τε ν� ��ης α&τ'ς τ�ς δ�� κλ�σεις, τ�ν μ�α μ'ν,γι� ν� 4κτελ�ς μ"ν� 4κε*ν� π�� $παγ�ρε�ει τ" �ρ'�ς τ�0 �ασιλ'-ως κα� τ�0 ν�μ�θ'τ�υ γι� τ" συμ+'ρ�ν τFν !νθρ�πων, κα� τ�νTλλη γι� ν� !λλ�Jης γν�μη, :ταν κ�π�ι�ς σ' πλησι�Jη κα� σ'δι�ρθ�νη κα� σ' !π�μακρ�νη !π" κ�π�ια 4σ+αλμ'νη γν�μη. (H!λλαγ� :μως ν� γ�νεται π�ντ�τε μ' λ�γικ� 4πι�ειρ�ματα, :τιε�ναι δικα�α κα� κ�ινω+ελ�ς κα� τ� κ�νητρ� σ�υ τ'τ�ια π�� πρ'-πει ν� ε�ναι κα� t�ι γιατ� σ�0 +�νηκε :τι ε�ναι ε&��ριστ� X σ�04;ασ+αλ�Jει δ";α α&τ" π�� κ�νεις.

ιγ. DE�εις λ�γικ�; – DE�ω. – Γιατ� λ�ιπ"ν δ'ν τ�ν �ρησιμ�π�ιε*ς;@Aλλ� 4�ν α&τ� 4κτελ� τ" �ργ� της, 4σ� τ� Tλλ� JητYς;

ιδ. (Yπ�ρ�εις μ'σα στ"ν κ"σμ� σ�ν μ'ρ�ς; Θ� !+ανισθ�ς μ'σασ@ α&τ"ν π�� σ' γ'ννησεm μYλλ�ν θ� 4πιστρ'ψης μ' τ�ν μετα��λ�στ"ν λ"γ� π�� ρυθμ�Jει τ�ν γ'νεσι τFν πραγμ�των24.

77

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ¢ã

24. Σπερματικ"ς λ"γ�ςm � γενεσι�υργ"ς α8τ�α.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

76

%ρ�ν τ# «�$�λαμμαι», "ρται & �λ'�η.ηF. �O /ε�ρω α4τ#ν �αυτ�* 7νθρωπ�ν �4 π�ιε1, τ�*τ� �4δ< τ#ν

���ν α4τ�* /ε�ρω π�ιε1, �4δ< �λ'πτει �Aτε @Hωθεν �Aτε @νδ�θεν.θF. 2Hν'γκασται & τ�* συμ�$ρ�ντ�ς ��σις τ�*τ� π�ιε1ν.ιF. �Oτι πRν τ# συμ�α1ν�ν δικα�ως συμ�α�νειI :, �)ν ?κρι�+ς

παρα�υλ'σσPης, ε�ρ�σειςI �4 λ$γω μ�ν�ν κατ) τ# �H;ς, ?λλ2 :τικατ) τ# δ�και�ν κα. =ς gν �π� τιν�ς ?π�ν$μ�ντ�ς τ# κατ2 ?H�αν.παρα��λασσε ��ν, =ς LρHωI κα�, : τι gν π�ιV;ς, σYν τ��τ>ω π��ει,σYν τ>+ ?γαθ#ς εJναι, καθ2 b νεν�ηται �δ�ως Z ?γαθ�ς. τ�*τ� �π.π'σης �νεργε�ας σ+Dε.

ιαF. M� τ�ια*τα �π�λ'μ�ανε, �6α Z ��ρ�Dων κρ�νει W �6' σε κρ�-νειν ���λεταιI ?λλ2 \δε α4τ', Zπ�1α κατ2 ?λ�θει'ν �στιν.

ι�F. Δ�� τα�τας �τ�ιμ�τητας @/ειν ?ε. δε1I τ�ν μ$ν, πρ#ς τ#πρRHαι μ�ν�ν, :περ gν Z τ;ς �ασιλικ;ς κα. ν�μ�θετικ;ς λ�γ�ς�π��'λλVη, �π2 k�ελε�Pα ?νθρ5πωνI τ�ν δ$, πρ#ς τ# μεταθ$σθαι,�)ν 7ρα τις παρV; δι�ρθ+ν κα. μετ'γων ?π� τιν�ς ���σεως. τ�νμ$ντ�ι μεταγωγ�ν ?ε. ?π� τιν�ς πιθαν�τητ�ς =ς δικα��υ W κ�ινω-�ελ�*ς γ�νεσθαι, κα. τ) παραπλ�σια† τ�ια*τα μ�ν�ν εJναι δε1,�4/ :τι &δY W @νδ�H�ν ��'νη.

ιγF. Λ�γ�ν @/εις; «@/ω.» τ� ��ν �4 /ρPR; τ��τ�υ γ)ρ τ# �αυτ�*π�ι�*ντ�ς τ� 7λλ� θ$λεις;

ιδF. 2Eνυπ$στης =ς μ$ρ�ς �να�ανισθ�σVη τ>+ γενν�σαντιI μRλ-λ�ν δ< ?ναλη�θ�σVη ε�ς τ#ν λ�γ�ν α4τ�* τ#ν σπερματικ#ν κατ)μετα��λ�ν.

Page 40: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ιε. (Yπ�ρ��υν π�λλ�� κ"κκ�ι λι��νι 4π�νω στ"ν Zδι� �ωμ",Tλλ�ς :μως �πεσε πρFτ�ς κα� Tλλ�ς μετ�. Δ'ν δια+'ρ�υν :μωςκαθ"λ�υ.

ις. M'σα σ' δ'κα μ'ρες θ� +αν�ς θε"ς σ@ α&τ��ς π�� +α�νεσαιτ�ρα θηρ�� κα� π�θηκ�ς, 4�ν 4πιστρ'ψης π�λι στ�ς !ναμ+ισ��τη-τες !;�ες κα� στ"ν Gρθ" λ"γ�.

ιJ. M� σκ'πτεσαι σ�ν ν� πρ"κειται ν� J�σης γι� μ�ρια �ρ"νιαmα&τ" π�� ε�ναι καθωρισμ'ν� !π" τ�ν μ�*ρα κρ'μεται π�νω !π"τ" κε+�λι σ�υm :σ� J�ς, :σ� μπ�ρε*ς ν� J�ς, πρ�σπ�θησε ν� γ�νε-σαι καλ"ς.

ιη.K��τα;ε π"σ� �ρ"ν� γι� 4ργασ�α κερδ�Jει 4κε*ν�ς π�� δ'ν 4;ε-τ�Jει τ� κ�νει X τ� λ'γει X τ� σκ'πτεται � πλησ��ν τ�υm !λλ� μ"ν� τ�ς δι-κ'ς τ�υ πρ�;εις γι� ν� συμ+ων�0ν μ' τ"ν γραπτ" κα� Tγρα+� ν"μ�.Πρ'πει � !γαθ"ς ν� μ� 4;ετ�Jη τ�ς25 συν�θειες τFν Tλλων, !λλ� ν��αδ�Jη σ' ε&θε*α γραμμ�,�ωρ�ς ν� σκ�ρπY τ�ν πρ�σ��� τ�υ.

ιθ. @Eκε*ν�ς π�� τρελλα�νεται γι� τ�ν μετ� θ�νατ�ν +�μη δ'ν+αντ�Jεται :τι � καθ'νας !π@ α&τ��ς π�� τ"ν θυμ�0νται π�λ�γρ�γ�ρα θ� πεθ�νη κα� α&τ"ς. DEπειτα π�λι κα� α&τ"ς π�� διαδ'-�θηκε 4κε*ν�ν, μ'�ρι ν� �αθ� :λη � μν�μη πρ��ωρ�ντας !ν�με-σα σ' !νθρ�π�υς π�� !ν���υν κα� σ��ν�υν. (Yπ"θεσε δ' :τι κα�!θ�νατ�ι ε�ναι α&τ�� π�� θ� σ' μνημ�νε��υν κα� :τι !θ�νατη θ�ε�ναι � μν�μη σ�υ. Λ�ιπ"ν τ� σ' x+ελε* α&τ"; Kα� δ'ν 4νν�F :τιδ'ν ��ει καν'να t+ελ�ς � νεκρ"ς, !λλ� κα� γι� τ"ν Jωνταν" π�ι�σημασ�α ��ει � �παιν�ς; DIσως γι� καμμι� 4;υπηρ'τησι. @A+�νειςλ�ιπ"ν κατ� μ'ρ�ς τ�ρα τ�ς πρ�σ+�ρ'ς τ�ς +�σεως κα� πι�νεσαι!π" τ��ς λ"γ�υς κ�π�ι�υ Tλλ�υ.

κ. K�θε τι π�� ε�ναι !ναμ+ισ��τητα 7ρα*� ε�ναι 7ρα*� !π"τ�ν +�σι τ�υ κα� γι� τ"ν qαυτ" τ�υ κα� δ'ν ε�ναι μ'ρ�ς τ�υ !ναπ"-σπαστ� � �παιν�ς. (Eπ�μ'νως �Vτε �ειρ"τερ� �Vτε καλ�τερ� γ�-νεται :ταν 4παιν�ς. A&τ" πιστε�ω κα� γι� :σα κατ� τ�ν κ�ιν�

79

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ¢ã

25. Πρ�τιμητ'α � γρα+� δε1 τ#ν ?γαθ#ν μ� 7λλων "θ�ς περι�λ$πεσθαι.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

78

ιεF. Π�λλ) λι�ανωτ�* �ωλ'ρια �π. τ�* α4τ�* �ωμ�*I τ# μ<νπρ�κατ$πεσεν, τ# δ< jστερ�νI δια�$ρει δ2 �4δ$ν.

ιNF. 2Eντ#ς δ$κα &μερ+ν θε#ς α4τ�1ς δ�Hεις, �6ς ν*ν θηρ��ν κα.π�θηκ�ς, �)ν ?νακ'μψVης �π. τ) δ�γματα κα. τ#ν σε�ασμ#ν τ�*λ�γ�υ.

ιDF. M� =ς μ�ρια μ$λλων @τη D;ν. τ# /ρε�ν �π�ρτηταιI qως DV;ς,qως @Hεστιν, ?γαθ#ς γεν�*.

ιηF. �Oσην ε4σ/�λ�αν κερδα�νει Z μ� �λ$πων τ� Z πλησ��ν εJπενW @πραHεν W διεν��θη, ?λλ) μ�ν�ν τ� α4τ#ς π�ιε1, dνα α4τ# τ�*τ�δ�και�ν V" κα. :σι�νI †" κατ) τ#ν ?γαθ#ν μ� μ$λαν† "θ�ς περι�λ$-πεσθαι, ?λλ2 S�π. τ;ς γραμμ;ς τρ$/ειν �ρθ�ν, μ� διερριμμ$ν�ν’.

ιθF. SO περ. τ�ν �στερ��ημ�αν �πτ�ημ$ν�ς �4 �αντ'Dεται, :τιqκαστ�ς τ+ν μεμνημ$νων α4τ�* τ'/ιστα κα. α4τ#ς ?π�θανε1ταιIεJτα π'λιν [κα. α4τ#ς] Z �κε1ν�ν διαδεH'μεν�ς, μ$/ρι κα. πRσα &μν�μη ?π�σ�V; δι) oπτ�μ$νωνκα. σ�εννυμ$νων πρ�ϊ�*σα. �π�-θ�υ δ2, :τι κα. ?θ'νατ�ι μ<ν �e μεμνησ�μεν�ι, ?θ'νατ�ς δ2 & μν�-μηI τ� ��ν τ�*τ� πρ#ς σ$;κα. �4 λ$γω,:τι �4δ<ν πρ#ς τ#ν τεθνηκ�-ταI ?λλ) πρ#ς τ#ν D+ντα τ� Z @παιν�ς; πλ�ν 7ρα δι2 ��κ�ν�μ�αν τι-ν'I παρ�Vης†γ)ρ ν*ν ?κα�ρως τ�ν �υσικ�ν δ�σιν, 7λλ�υ τιν#ς �/�-μεν�ς λ�γ�υ λ�ιπ�ν†.

κF. ΠRν τ# κα. Zπωσ�*ν καλ#ν �H �αυτ�* καλ�ν �στι, κα. ��2�αυτ# καταλ�γει, �4κ @/�ν μ$ρ�ς �αυτ�* τ#ν @παιν�ν. �Aτε γ�*ν/ε1ρ�ν W κρε1ττ�ν γ�νεται τ# �παιν��μεν�ν. τ�*τ� �ημι κα. �π.

Page 41: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

!ντ�ληψι θεωρ�0νται 7ρα*α, :πως ε�ναι τ� $λικ� κατασκευ�-σματα κα� τ� �ργα τ�ς τ'�νης.

A&τ" :μως π�� ε�ναι πραγματικ� 7ρα*� !π" τ� ��ει !ν�γκη;Δ'ν ��ει μεγαλ�τερη !ν�γκη, !π" τ�ν !ν�γκη π�� ��ει � ν"μ�ς, �!λ�θεια, � καλωσ�νη, � σε�ασμ"ς.

Π�ι" !π@ :λα α&τ� ε�ναι καλ" γιατ� τ" 4παιν�0ν X π�ι" �λ�πτε-ται :ταν τ" κατηγ�ρ�0ν; M�πως τ" σμαρ�γδι γ�νεται �ειρ"τερ�:ταν δ'ν τ" 4παιν�0ν; M�πως � �ρυσ"ς, � 4λ'+ας, � π�ρ+�ρα, �λ�ρα, τ" μα�α�ρι, τ" μικρ" Tνθ�ς, τ" δ'νδρ�;

κα.@E�ν J�0ν α8�νια �3 ψυ�'ς,πFς τ�ς �ωρ�ει ε8ς τ��ς α8Fνες �!'ρας;

@Aλλ� πFς � γ� �ωρ�ει τ� σ�ματα π�� θ�πτ�νται !π" τ"σ�υςα8Fνες;

�Oπως !κρι�Fς � συνε��ς μετα��λ� κα� δι�λυσις α&τFν πρ�-σ+'ρει �Fρ� ε8ς τ��ς Tλλ�υς νεκρ��ς, κατ� τ"ν Zδι� τρ"π� �3 ψυ-�'ς π�� μετα�α�ν�υν στ"ν !'ρα, !+�0 με�ν�υν 4π� !ρκετ" δι�-στημα � μ�α κ�ντ� στ�ν Tλλη, μετα��λλ�νται, συγ�'�νται κα�!ναλ��νται κα� 4πιστρ'+�υν στ�ν δημι�υργικ� δ�ναμι π�� δι'-πει τ" σ�μπαν κα� μ@ α&τ" τ"ν τρ"π� πρ�σ+'ρ�υν ��ρα στ�ς ψυ-�'ς π�� �ρ��νται ν� κατ�ικ�σ�υν μαJ� τ�υς.

A&τ� τ�ν !π�ντησι θ� μπ�ρ�0σες ν� δ�σης, 4�ν παραδε�θ�ς:τι �3 ψυ�'ς J�0ν. Πρ'πει δ' ν� μ� σκ'πτεσαι μ"ν� τ" πλ�θ�ς τFνσωμ�των π�� θ�πτ�νται �τσι, !λλ� κα� τ" πλ�θ�ς τFν J�ων π��καθημερινFς τρ�γ�νται !π" 4μYς κα� τ� Tλλα JFα. @Aλ�θεια π"-σ�ς μεγ�λ�ς !ριθμ"ς ;�δε�εται κα� τρ"π�ν τινα θ�πτεται ε8ς τ�σ�ματα α&τFν π�� τρ'+�νται! Kα� :μως τ� �ωρ�ει � �Fρ�ςα&τ�, 4πειδ� μετα��λλ�νται �3 τρ�+'ς σ' α~μα, !'ρα κα� +ωτι�.

Π�ι� ε�ναι γι� τ" θ'μα α&τ" � μ'θ�δ�ς γι� τ�ν !ναJ�τησι τ�ς!λ�θειας; (H δι�κρισις σ' α8τ�α κα� !π�τ'λεσμα.

κ�. M� ταλαντε�εσαιm !λλ� σ' παρ�λ�γη 4πιθυμ�α ν� !ντι-τ�σσης τ" δ�και� κα� σ' κ�θε $περ��λικ� σκ'ψι ν� διατηρ�ς τ�νδ�ναμι ν� τ�ν !να�αιτ�Jης.

81

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ¢ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

80

τ+ν κ�ιν�τερ�ν καλ+ν λεγ�μ$νωνI �6�ν �π. τ+ν �λικ+ν κα. �π.τ+ν τε/νικ+ν κατασκευασμ'τωνI τ� γε δ� �ντως καλ#ν τιν#ς/ρε�αν @/ει; �4 μRλλ�ν W ν�μ�ς, �4 μRλλ�ν W ?λ�θεια, �4 μRλλ�ν WεAν�ια,W α�δ5ς.τ� τ��των δι) τ# �παινε1σθαι καλ�ν �στιν,W ψεγ�-μεν�ν �θε�ρεται; σμαρ'γδι�ν γ)ρ �αυτ�* /ε1ρ�ν γ�νεται, �)ν μ��παιν;ται; τ� δ< /ρυσ�ς, �λ$�ας, π�ρ��ρα, λ�ρα, μα/α�ρι�ν,?νθ�λλι�ν, δενδρ��ι�ν;

καF. E� διαμ$ν�υσιν αe ψυ/α�, π+ς α4τ)ς �H ?ιδ��υ /ωρε1 Z ?�ρ;Π+ς δ< & γ; /ωρε1 τ) τ+ν �κ τ�σ��τ�υ α�+ν�ς θαπτ�μ$νων σ5-ματα; _σπερ γ)ρ �νθ'δε & τ��των <μετ)> π�σ�ν τινα �π. δια-μ�ν�ν μετα��λ� κα. δι'λυσις /5ραν 7λλ�ις νεκρ�1ς π�ιε1, �jτωςαe ε�ς τ#ν ?$ρα μεθιστ'μεναι ψυ/α�,�π. π�σ#ν συμμε�νασαι,μετα-�'λλ�υσι κα. /$�νται κα. �H'πτ�νται ε�ς τ#ν τ+ν :λων σπερμα-τικ#ν λ�γ�ν ?ναλαμ�αν�μεναι, κα. τ�*τ�ν τ#ν τρ�π�ν /5ραντα1ς πρ�σσυν�ικιD�μ$ναις παρ$/�υσιν. τ�*τ� δ2 7ν τις ?π�κρ�ναι-τ� ��’ �π�θ$σει τ�* τ)ς ψυ/)ς διαμ$νειν.Xρ� δ< μ� μ�ν�ν �νθυμε1σθαι τ# πλ;θ�ς τ+ν θαπτ�μ$νων ��τωσ.σωμ'των, ?λλ) κα. τ# τ+ν �κ'στης &μ$ρας �σθι�μ$νων DP5ων ��2&μ+ν τε κα. τ+ν 7λλων D>5ων. :σ�ς γ)ρ ?ριθμ#ς καταναλ�σκεταικα. ��τωσ� πως θ'πτεται �ν τ�1ς τ+ν τρε��μ$νων σ5μασιI κα.:μως δ$/εται & /5ρα α4τ) δι) τ)ς �Hαιματ5σεις, δι) τ)ς ε�ς τ#?ερ+δες W πυρ+δες ?λλ�ι5σεις.T�ς �π. τ��τ�υ & eστ�ρ�α τ;ς ?ληθε�ας; δια�ρεσις ε�ς τ# �λικ#ν κα.ε�ς τ# α�τι+δες.

κ�F. M� ?π�ρρ$μ�εσθαιI ?λλ2 �π. π'σης Zρμ;ς τ# δ�και�ν ?π�-διδ�ναι κα. �π. π'σης �αντασ�ας σ5Dειν τ# καταληπτικ�ν.

2

3

Page 42: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κγ. �Oλα �ρ�σκ�νται σ' ?ρμ�ν�α μ@ 4μ'να, � κ"σμε, :ταν ε�ναι?ρμ�νικ� γι� σ'να, τ�π�τε δ'ν ε�ναι πρ"ωρ� �Vτε tψιμ� γι� μ'να,:ταν γι� σ'να ��η γ�νει στ�ν κατ�λληλη στιγμ�. �Oλα γι� μ'ναε�ναι 7ρα*α, :σα +'ρν�υν �3 4π��'ς σ�υ, � +�σι. @Aπ" σ'να πρ�-'ρ��νται τ� π�ντα, μ'σα σ' σ'να !ναπτ�σσ�νται κα� σ' σ'να κα-ταλ�γ�υν. K�π�ι�ς λ'γει «� !γαπημ'νη π"λι τ�0 K'κρ�π�ς26», τ�δ'ν θ� π�ς «� !γαπημ'νη π"λι τ�0 Δι"ς»;

κδ. N� μ� ε�σαι π�λυ�σ��λ�ς, λ'ει, 4�ν θ'λης ν� ν�ι�θης �α-ρ�. Δ'ν ε�ναι πρ�τιμ"τερ� ν� 4κτελ�ς μ"ν� τ� !ναγκα*α κα� :σα4πι��λλει � λ�γικ� τ�0 4κ +�σεως π�λιτικ�0 J��υ κα� μ�λιστα μ'τ"ν τρ"π� π�� θ'λει;A&τ"ς � τρ"π�ς δρ�σεως δ'ν πρ�;ενε* μ"ν�τ�ν �αρ� π�� πηγ�Jει !π" τ�ν Gρθ� πρY;ι, !λλ� κα� τ�ν 3καν�-π��ησι π�� πρ�'ρ�εται !π" τ�ν !πασ�"λησι μ' λ�γα μ"ν�.

Γιατ� τ� περισσ"τερα, !π@ :σα λ'γ�με κα� κ�ν�με, 4πειδ� δ'νε�ναι !ναγκα*α, 4�ν τ� !+αιρ'ση κανε�ς θ� ε�ναι π�λ� πι" �συ��ςκα� πι" γαλ�νι�ς.

Πρ'πει λ�ιπ"ν σ' κ�θε περ�πτωσι ν� σκ'πτεσαι, μ�πως τ�0τ�δ'ν ε�ναι !παρα�τητ�; Πρ'πει t�ι μ"ν� τ�ς περιττ'ς πρ�;εις ν�παραλε�ψης, !λλ� κα� τ�ς σκ'ψεις, γιατ� μ"ν� �τσι δ'ν θ� 4πακ�-λ�υθ�σ�υν πρ�;εις παραπλανητικ'ς.

κε. Δ�κ�μασε ν� δ�ς πFς 4;ελ�σσεται � Jω� τ�0 !νθρ�π�υπ�� συμπαθε* :σα τ�0 !π�ν'μ�νται !π" τ" σ�μπαν κα� 3καν�π�ι-ε*ται !π" τ�ς δικ'ς τ�υ δ�καιες πρ�;εις κα� τ�ν δικ� τ�υ καλ� ψυ-�ικ� κατ�στασι.

κς.T� ��εις καταλ��ει 4κε*να;Πρ�σπ�θησε ν� καταλ��ης κα�α&τ�. M� ταρ�;ης τ"ν qαυτ" σ�υm μ� τ"ν πι'Jης. K�νει κ�π�ι�ςλ�θ�ς; Kακ" τ�0 qαυτ�0 τ�υ κ�νει. Σ�0 ��ει συμ�� κ�τι; Kαλ�.@Aπ" π�λ� παλαι� !π" τ" Σ�μπαν ε��ε �ρισθ� γι� σ'να κα� ε��επλε�θ� μαJ� σ�υ α&τ" π�� σ�0 συμ�α�νει. DAλλωστε � Jω� ε�ναι

83

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ¢ã

26. @Aπ�δ�δεται στ"ν @Aριστ�+�νη.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

82

κγF. ΠRν μ�ι συναρμ�Dει, b σ�. ε4'ρμ�στ�ν �στιν, � κ�σμε.�4δ$ν μ�ι πρ�ωρ�ν �4δ< �ψιμ�ν τ# σ�. εAκαιρ�ν. πRν μ�ι καρ-π�ς, b �$ρ�υσιν αe σα. [ραι, � ��σιςI �κ σ�* π'ντα, �ν σ�. π'ντα,ε�ς σ< π'ντα. �κε1ν�ς μ$ν �ησι, «Π�λι ��λη K$κρ�π�ς.» σY δ< �4κ�ρε1ς, «�Ω π�λι ��λη Δι�ς;»

κδF. «2Oλ�γα πρ;σσε», �ησ�ν, «ε� μ$λλεις ε4θυμ�σεινI» μ�π�τε7μειν�ν τ?ναγκα1α πρ'σσειν, κα. :σα Z τ�* ��σει π�λιτικ�*D>5�υ λ�γ�ς αeρε1 κα. =ς αeρε1; τ�*τ� γ)ρ �4 μ�ν�ν τ�ν ?π# τ�*καλ+ς πρ'σσειν ε4θυμ�αν �$ρει, ?λλ) κα. τ�ν ?π# τ�* �λ�γαπρ'σσειν. τ) πλε1στα γ)ρ, [ν λ$γ�μεν κα. πρ'σσ�μεν �4κ ?ναγ-κα1α �ντα �'ν τις περι$λVη, ε4σ/�λ5τερ�ς κα. ?ταρακτ�τερ�ς@σται. :θεν δε1 κα. παρ2 qκαστα �αυτ#ν �π�μιμν�σκειν, μ� τιτ�*τ� �4 τ+ν ?ναγκα�ων; δε1 δ< μ� μ�ν�ι πρ'Hεις τ)ς μ� ?ναγ-κα�ας περιαιρε1ν ?λλ) κα. �αντασ�αςI �jτως γ)ρ �4δ< πρ'Hειςπαρ$λκ�υσαι �πακ�λ�υθ�σ�υσιν.

κεF. Πε�ρασ�ν π+ς σ�ι /ωρε1 κα. Z τ�* ?γαθ�* ?νθρ5π�υ ���ςτ�* ?ρεσκ�μ$ν�υ μ<ν τ�1ς �κ τ+ν :λων ?π�νεμ�μ$ν�ις, ?ρκ�υμ$-ν�υ δ< τV; �δ�Pα πρ'Hει δικα�Pα κα. διαθ$σει ε4μενε1.

κNF. SE5ρακας �κε1να; \δε κα. τα*τα. σεαυτ#ν μ� τ'ρασσεIaπλωσ�ν σεαυτ�ν. oμαρτ'νει τις; �αυτ>+ oμαρτ'νει. συμ�$�ηκ$σ�� τι; καλ+ςI �κ τ+ν :λων ?π’ ?ρ/;ς σ�ι συγκαθε�μαρτ� κα.συνεκλ5θετ� πRν τ# συμ�α1ν�ν. τ# δ2 :λ�ν, �ρα/Yς Z ���ςI

Page 43: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

σ�ντ�μηm πρ�σπ�θησε ν� κερδ�σης τ" παρ"ν μ' κρ�σι κα� δικαι�-σ�νη. Kα� :ταν !ναπα�εσαι ν� ��ης μ'τρ�.

κJ. T" Σ�μπαν X ε�ναι κ"σμ�ς στ"ν �π�*� 4πικρατε* � τ�;ις, Xμ*γμα στ" �π�*� ���υν συσσωρευθ� τ� π�ντα, !λλ� �πωσδ�π�τεε�ναι κ"σμ�ς. DH μ�πως μ'σα σ�υ μπ�ρε* ν� $π�ρ;η τ�;ις; Στ"σ�μπαν δ'ν 4πικρατε* !τα;�α; Kα� μ�λιστα :ταν τ� π�ντα, Tν κα����υν �ωρισθ� κατ� τ'τ�ι� τρ"π� κα� ���υν διασκ�ρπισθ�, 4ντ��τ�ις α8σθ�ν�νται /λ;ι τ" /να γι� τ" Tλλ�.

κη. Πρ"σε�ε τ"ν σκ�τειν" �αρακτ�ρα, τ"ν θηλυπρεπ�, τ"ν8σ�υρ�γν�μ�να, τ"ν Tγρι�, τ"ν !+ελ�, τ"ν κτην�δη, τ"ν Wλ�θι�,τ"ν �αμερπ�, τ"ν !θυρ"στ�μ�, τ"ν δ"λι� κα� τ"ν α&ταρ�ικ".

κθ. @E�ν ε�ναι Tσ�ετ�ς μ' τ"ν κ"σμ� 4κε*ν�ς π�� δ'ν γνωρ�Jει:σα �ρ�σκ�νται σ@ α&τ"ν, δ'ν ε�ναι λιγ�τερ� Tσ�ετ�ς 4κε*ν�ς π��δ'ν γνωρ�Jει :σα γ�ν�νται. E�ναι π�λιτικ"ς 4;"ριστ�ς 4κε*ν�ς π��!π�+ε�γει κα� δημ�σ�α συJ�τησιm ε�ναι τυ+λ"ς 4κε*ν�ς π�� κ�ιμ�-Jει τ"ν ν�0 τ�υm +τω�"ς 4κε*ν�ς π�� ��ει τ�ν !ν�γκη τ�0 Tλλ�υκα� δ'ν ��ει μ'σα τ�υ :λα :σα �ρει�J�νται γι� τ�ν Jω�.

E�ναι Wθικ� ;'ν�ς !π" τ"ν κ"σμ� 4κε*ν�ς π�� !π��ωρ�Jεταιτ"ν qαυτ" τ�υ !π" τ"ν λ"γ� τ�ς παγκ�σμ��υ +�σεως μ' τ�ν !γα-ν�κτησι γι� :σα συμ�α�ν�υν. Δι"τι 4κε�νη σ�0 +'ρνει α&τ�, ��π��α 4δημι��ργησε κα� σ'να. E�ναι !π�στ�της 4κε*ν�ς π�� !π�-σ��Jει τ�ν ψυ�� τ�υ !π" τ�ν ψυ�� τFν Tλλων !νθρ�πων.

λ. DAλλ�ς �ωρ�ς �ιτFνα +ιλ�σ�+ε*, Tλλ�ς �ωρ�ς �ι�λ�α, Tλλ�ςσ�εδ"ν �μ�γυμν�ςm ψωμ� δ'ν ��ω, λ'γει, !λλ� μ'νω πιστ"ς στ�νδ�ναμι τ�0 λ"γ�υ. @Eγ� δ'ν πα�ρνω �ρ�ματα !π" τ�ν διδασκα-λ�α, !λλ� μ'νω !+�σιωμ'ν�ς σ@ α&τ�.

λα.T�ν τε�ν�τσα π�� �μαθες ν� τ�ν 4κτιμYς κα� σ@ α&τ� ν� στη-ρ�Jης τ�ς 4λπ�δες σ�υ.T" $π"λ�ιπ� μ'ρ�ς τ�ς Jω�ς σ�υ ν� περ�σης!+�0 4μπιστευθ�ς :λα τ� δικ� σ�υ μ' :λη τ�ν ψυ�� στ��ς θε��ςκα� �ωρ�ς ν� γ�νης δ�0λ�ς �Vτε τ�ρανν�ς κανεν"ς !νθρ�π�υ.

λ�. Φ'ρε στ"ν ν�0 σ�υ, παραδε�γματ�ς ��ριν, τ�ν 4π��� τ�0Bεσπασιαν�0. Θ� δ�ς :τι συμ�α�ν�υν :λα τ� παρακ�τωm !νθρ�-

85

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ¢ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

84

κερδαντ$�ν τ# παρ#ν σYν ε4λ�γιστ�Pα κα. δ�κVη. ν;�ε ?νειμ$ν�ς.κDF. BHτ�ι κ�σμ�ς διατεταγμ$ν�ς W κυκε�ν †συμπε��ρημ$ν�ς

μ$ν, ?λλ) κ�σμ�ς.† W �ν σ�. μ$ν τις κ�σμ�ς ���στασθαι δ�ναται,�ν δ< τ>+ παντ. ?κ�σμ�α, κα. τα*τα �jτως π'ντων διακεκριμ$νωνκα. διακε/υμ$νων κα. συμπαθ+ν;

κηF. M$λαν "θ�ς, θ;λυ "θ�ς, περισκελ<ς "θ�ς, θηρι+δες, ��-σκηματ+δες, παιδαρι+δες, �λακικ�ν, κ��δηλ�ν, �ωμ�λ�/�ν, κα-πηλικ�ν, τυραννικ�ν.

κθF.E� H$ν�ς κ�σμ�υ Z μ� γνωρ�Dων τ) �ν α4τ>+ �ντα,�4/ 3ττ�νH$ν�ς κα. Z μ� γνωρ�Dων τ) γιν�μενα. �υγ'ς, Z �ε�γων τ#ν π�λι-τικ#ν λ�γ�νI τυ�λ�ς, Z καταμ�ων τ>+ ν�ερ>+ �μματιI πτω/�ς, Z�νδε�ς �τ$ρ�υ κα. μ� π'ντα @/ων παρ2 �αυτ�* τ) ε�ς τ#ν ���ν /ρ�-σιμαI ?π�στημα κ�σμ�υ, Z ?�ιστ'μεν�ς κα. /ωρ�Dων �αυτ#ν τ�*τ;ς κ�ιν;ς ��σεως λ�γ�υ δι) τ�* δυσαρεστε1ν τ�1ς συμ�α�ν�υ-σινI �κε�νη γ)ρ �$ρει τ�*τ�, � κα. σ< LνεγκενI ?π�σ/ισμα π�λεως,Z τ�ν �δ�αν ψυ/�ν τ;ς τ+ν λ�γικ+ν ?π�σ/�Dων, μιRς �Aσης.

λF. SO μ<ν /ωρ.ς /ιτ+ν�ς �ιλ�σ��ε1, Z δ< /ωρ.ς �ι�λ��υI 7λλ�ς�fτ�ς &μ�γυμν�ς, «BAρτ�υς �4κ @/ω,» �ησ�, «κα. �μμ$νω τ>+λ�γ>ω». �γ� δ< τρ��)ς τ)ς �κ τ+ν μαθημ'των �4κ @/ω, κα. �μμ$-νω.

λαF. T# τε/ν��ν, b @μαθες, ��λει, τ��τ>ω πρ�σαναπα��υI τ# δ<�π�λ�ιπ�ν τ�* ���υ δι$Hελθε, =ς θε�1ς μ<ν �πιτετρ���ς τ) σεαυ-τ�* π'ντα �H :λης τ;ς ψυ/;ς, ?νθρ5πων δ< μηδεν#ς μ�τε τ�ραν-ν�ν μ�τε δ�*λ�ν σεαυτ#ν καθιστ'ς.

λ�F. 2Eπιν�ησ�ν λ�γ�υ /'ριν τ�Yς �π. O4εσπασιαν�* καιρ��ς,

Page 44: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

π�υς π�� κ�ν�υν γ�μ�, π�� !νατρ'+�υν παιδι�, $π�+'ρ�υν !π"!σθ'νειες, πεθα�ν�υν, π�λεμ�0ν, γι�ρτ�J�υν, 4μπ�ρε��νται,καλλιεργ�0ν τ�ν γ�, κ�λακε��υν, πρ�σ��λλ�υν, Jηλε��υν,!νθρ�π�υς π�� πρ�σε���νται ν� πεθ�ν�υν μερικ��, !νθρ�π�υςπ�� !γανακτ�0ν γι� :σα τ��ς παρ�υσι�J�νται, π�� !γαπ�0ν,π�� συγκεντρ�ν�υν θησαυρ��ς, π�� 4πιθυμ�0ν ν� γ�ν�υν Rπα-τ�ι X �ασιλε*ς.

@Aλλ� δ'ν $π�ρ�ει πλ'�ν � Jω� α&τFν. Π�γαινε στ�ν 4π���τ�0 Tραϊαν�0.Π�λι τ� Zδια.X�θηκε κα� 4κε�νη � Zω�.M' τ"ν Zδι�τρ"π� κ��τα;ε κα� τ�ν 3στ�ρ�α Tλλων 4π��Fν κα� 4θνFν κα� �λ'-πε π"σ�ι Tνθρωπ�ι, !+�0 ταλαιπωρ�θηκαν, μετ� !π" λ�γ� $π'-κυψαν κα� διαλ�θηκαν στ� συστατικ� των μ'ρη. Πρ�π�ντων δ'ν� !ναπ�λ�ς 4κε�ν�υς τ��ς �π���υς γν�ρισες πρ�σωπικ� ν� τα-λαιπωρ�0νται �ωρ�ς λ"γ�, 4πειδ� παραμ'λησαν ν� πρ�;�υνα&τ" π�� 2ταν σ�μ+ων� μ' τ�ν +�σι τ�υς κα� ν� πρ�σκ�λληθ�0νμ' J�λ� σ@ α&τ" κα� ν� !ρκεσθ�0ν σ@ α&τ".

E�ναι !ναγκα*� ν� σκε+θ�ς :τι � 4νασ�"λησις μ' κ�θε πρY;ι��ει 8δια�τερη !;�α κα� μ"ν� �τσι δηλαδ� δ'ν θ� !π�θαρρυνθ�ς,4�ν δ'ν καταγ�νεσαι μ' τ� !σ�μαντα περισσ"τερ� !π@ :,τι πρ'πει.

λγ. O3 λ';εις π�� 2σαν Tλλ�τε συνηθισμ'νες σ�μερα ε�ναι δυ-σκ�λ�ν"ητες. DEτσι λ�ιπ"ν κα� τ� Gν"ματα α&τFν π�� κ�π�τε$μν�θηκαν π�λ�, σ�μερα ε�ναι !καταν"ητα, :πως κα� � K�μιλ-λ�ς, � Kα�σων, � O&"λεσ�ς, � Δ'ντατ�ς, σ�εδ"ν κα� � Σκιπ�ων κα�� K�των κα� μετ� κα� � AVγ�υστ�ς κα� � @Aδριαν"ς κα� � @Aν-των*ν�ς. Δι"τι τ� π�ντα π�λ� γρ�γ�ρα ;εθωρι�J�υν κα� γ�ν�νταιπαραμ�θια. Kα� π�λ� γρ�γ�ρα γενικ� λ�θη τ� κατα��νει. Kα�α&τ� !να+'ρω γι� :σ�υς κατ� τρ"π� θαυμαστ" �λαμψαν.

O3 Tλλ�ι �'�αια, μ"λις πεθ�ν�υν, γ�ν�νται T+αντ�ι27. T� ε�ναιλ�ιπ"ν � α8ων�α μν�μη; T�π�τε. T� ε�ναι qπ�μ'νως 4κε*ν� πρ"ς τ"�π�*� πρ'πει ν� στρ'+ης τ�ν πρ�σ��� σ�υ; �Eνα μ"ν�ν,τ" q;�ς:�

87

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ¢ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

86

27. BAπυστ�ι, 7ιστ�ιm �μηρικ� �κ+ρασις !π" τ�ν 2Oδ�σσεια.

�ψει τα*τα π'νταI γαμ�*ντας, παιδ�τρ���*ντας, ν�σ�*ντας,?π�θν�σκ�ντας, π�λεμ�*ντας, ��ρτ'D�ντας, �μπ�ρευ�μ$ν�υς,γεωργ�*ντας, κ�λακε��ντας, α4θαδιD�μ$ν�υς, �π�πτε��ντας,�πι��υλε��ντας, ?π�θανε1ν τινας ε4/�μ$ν�υς, γ�γγ�D�ντας �π.τ�1ς παρ�*σιν, �ρ+ντας, θησαυρ�D�ντας, �πατε�ας, �ασιλε�ας�πιθυμ�*ντας. �4κ�*ν �κε1ν�ς μ<ν Z τ��των ���ς �4κ @τι �4δα-μ�*.Π'λιν �π. τ�Yς καιρ�Yς τ�Yς Tραϊαν�* μετ'�ηθιI π'λιν τ) α4τ)π'νταI τ$θνηκε κ?κε1ν�ς Z ���ς. Zμ��ως κα. τ)ς 7λλας �πιγρα�)ς/ρ�νων κα. :λων τ+ν �θν+ν �πιθε5ρει, κα. �λ$πε π�σ�ι κατεντα-θ$ντες μετ) μικρ#ν @πεσ�ν κα. ?νελ�θησαν ε�ς τ) στ�ι/ε1α. μ'λι-στα δ< ?ναπ�λητ$�ν �κε�ν�υς, ��ς α4τ#ς @γνως κεν) σπωμ$ν�υς,?�$ντας π�ιε1ν τ# κατ) τ�ν �δ�αν κατασκευ�ν κα. τ��τ�υ ?πρ.H@/εσθαι κα. τ��τ>ω ?ρκε1σθαι. ?ναγκα1�ν δ< [δε τ# μεμν;σθαι,:τι κα. & �πιστρ��� καθ2 �κ'στην πρRHιν �δ�αν ?H�αν @/ει κα. συμ-μετρ�αν. �jτως γ)ρ �4κ ?π�δυσπετ�σεις, �)ν μ� �π. πλ$�ν Wπρ�σ;κε περ. τ) �λ'σσω καταγ�νVη.

λγF. Ae π'λαι συν�θεις λ$Hεις γλωσσ�ματα ν*ν. �jτως ��ν κα.τ) �ν�ματα τ+ν π'λαι π�λυυμν�των ν*ν τρ�π�ν τιν) γλωσσ�μα-τ' �στι, K'μιλλ�ς, Kα�σων, O4�λεσ�ς, Δ$ντατ�ς, κατ2 �λ�γ�ν δ<κα. Σκιπ�ων, κα. K'των, εJτα κα. AAγ�υστ�ς, εJτα κα. SAδριαν#ςκα. 2Aντων1ν�ς. �H�τηλα γ)ρ π'ντα κα. μυθ5δη τα/Y γ�νεταιIτα/Y δ< κα. παντελ�ς λ�θη κατ$/ωσεν. κα. τα*τα λ$γω �π. τ+νθαυμαστ+ς πως λαμψ'ντων. �e γ)ρ λ�ιπ�. aμα τ>+ �κπνε*σαι«7ιστ�ι, 7πυστ�ι». τ� δ< κα. @στιν :λως τ# ?ε�μνηστ�ν; :λ�ν κεν�ντ� ��ν �στι, περ. b δε1 σπ�υδ�ν ε�σ�$ρεσθαι; �ν τ�*τ�, δι'ν�ια δι-

2

Page 45: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

δ�και�ς �αρακτ�ρας, �3 πρ�;εις π�� x+ελ�0ν τ" κ�ινωνικ" σ�-ν�λ� κα� � ν�0ς π�� μπ�ρε* ν� μ� σ+�λλη π�τ' κα� � ψυ�� π�� δ'-�εται μ' ε&�αρ�στησι :,τι συμ�α�νει, γιατ� τ" θεωρε* !ναγκα*� κα�γν�ριμ� π�� πηγ�Jει !π" πηγ� 4π�σης γν�ριμη κα� !ναγκα�α.

λδ. N� 4μπιστε�εσαι τ"ν qαυτ" σ�υ στ�ν Kλωθ�28 κα� ν� τ�ν!+�νης ν� συνυ+α�νη μαJ� σ�υ �,τιδ�π�τε θ'λει.

λε. T� π�ντα ε�ναι παρ�δικ�m κα� 4κε*ν�ς π�� μνημ�νε�ει κα�4κε*ν� π�� μνημ�νε�εται.

λς. K��τα;ε :τι τ� π�ντα !κατ�παυστα μετα��λλ�νται κα�πρ�σπ�θησε ν� καταλ��ης :τι � +�σις τ�π�τε δ'ν !γαπY τ"σ�,:σ� ν� μετα��λλη τ� tντα κα� ν� δημι�υργ� ν'α :μ�ια μ' τ�πρ�ηγ��μενα.

Δηλαδ� κατ� κ�π�ι�ν τρ"π� πYν :,τι $π�ρ�ει ε�ναι σπ'ρμαα&τ�0 π�� πρ"κειται ν� γ�νη. Σ� :μως θεωρε*ς σπ'ρματα μ"ν�:σα ρ�πτ�νται στ�ν γ� X στ�ν μ�τρα, α&τ" ε�ναι π�λ� !+ελ'ς.

λJ.Σ' λ�γ� θ� ��ης πεθ�νει κα� δ'ν ε�σαι !κ"μη �Vτε ε8λικριν�ς�Vτε Xρεμ�ς �Vτε ��εις !παλλαγ� !κ"μη !π" τ"ν +"�� :τι ε�ναιδυνατ"ν ν� π�θης κ�τι !π" 4;ωτερικ'ς δυν�μεις �Vτε ε�σαι ε&με-ν�ς πρ"ς :λ�υς �Vτε θεωρε*ς τ�ν +ρ"νησι ταυτ"σημη μ' τ�ν δι-και�σ�νη.

λη. @E;'ταJε μ' πρ�σ��� τ"ν ν�0 τFν +ρ�ν�μων κα� κ��ταJε τ�!π�+ε�γ�υν κα� τ� 4πιδι�κ�υν.

λθ. Σ' ;'ν� ν�0 δ'ν $π�ρ�ει δικ" σ�υ κακ" �Vτε �'�αια στ�ςμετα��λ'ς κα� τ�ς !λλ�ι�σεις τ�0 σ�μπαντ�ς. Π�0 $π�ρ�ει λ�ι-π"ν; @Eκε* π�� �ρ�σκεται � 8δ'α σ�υ γι� τ" κακ" (μ'σα σ�υ). M�σ�ηματ�Jης λ�ιπ"ν α&τ� τ�ν 8δ'α κα� :λα θ� πYνε καλ�. Kα� Tν!κ"μη τ" σFμα π�� �ρ�σκεται π�λ� κ�ντ� στ�ν ψυ�� σ�υ κ"�ε-ται, κα�γεται, γ�νεται π��ν, σαπ�Jει, :μως τ" μ'ρ�ς τ�0 qαυτ�0σ�υ π�� σ�ηματ�Jει 8δ'α γι@ α&τ� Tς �συ��Jη. N� σκ'πτεται δη-λαδ� :τι μ�τε κακ" μ�τε καλ" ε�ναι κ�τι π�� μπ�ρε* ν� συμ�� 4;

89

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ¢ã

28. Kλωθ�m μι� !π" τ�ς μ�*ρες (Kλωθ�, Λ��εσις, DAτρ�π�ς).

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

88

κα�α κα. πρ'Hεις κ�ινωνικα. κα. λ�γ�ς �6�ς μ�π�τε διαψε�σα-σθαι κα. δι'θεσις ?σπαD�μ$νη πRν τ# συμ�α1ν�ν =ς ?ναγκα1�ν,=ς γν5ριμ�ν, =ς ?π’ ?ρ/;ς τ�ια�της κα. πηγ;ς X$�ν.

λδF. SEκ�ν σεαυτ#ν τV; Kλωθ�1 συνεπιδ�δ�υ, παρ$/ων συν-ν;σαι �6στισ� π�τε πρ'γμασι, ���λεται.

λεF. ΠRν ���μερ�ν, κα. τ# μνημ�νε*�ν κα. τ# μνημ�νευ�μεν�ν.λNF. Θε5ρει διηνεκ+ς π'ντα κατ) μετα��λ�ν γιν�μενα κα. �θ�-

D�υ �νν�ε1ν, :τι �4δ<ν �jτως �ιλε1 & τ+ν :λων ��σις =ς τ# τ)�ντα μετα�'λλειν, κα. π�ιε1ν ν$α :μ�ια. σπ$ρμα γ)ρ τρ�π�ν τιν)πRν τ# �ν τ�* �H α4τ�* �σ�μ$ν�υ. σY δ< μ�να σπ$ρματα �αντ'DVητ) ε�ς γ;ν W μ�τραν κατα�αλλ�μεναI τ�*τ� δ< λ�αν �διωτικ�ν.

λDF. BHδη τεθν�HVη, κα. �Aπω �Aτε oπλ�*ς �Aτε ?τ'ρα/�ς �Aτε?ν�π�πτ�ς τ�* �λα�;ναι gν @Hωθεν �Aτε dλεως πρ#ς π'ντας �Aτετ# �ρ�νε1ν �ν μ�ν>ω τ>+ δικαι�πραγε1ν τιθ$μεν�ς.

ληF. T) &γεμ�νικ) α4τ+ν δι'�λεπε, κα. τ�Yς �ρ�ν�μ�υς, �6αμ<ν �ε�γ�υσιν, �6α δ< δι5κ�υσιν.

λθF. 2Eν ?λλ�τρ�>ω &γεμ�νικ>+ κακ#ν σ#ν �4/ ���σταταιI �4δ<μ�ν @ν τινι τρ�πV; κα. �τερ�ι5σει τ�* περι$/�ντ�ς. π�* ��ν; :π�υτ# περ. κακ+ν �π�λαμ�'ν�ν σ�� �στι. τ�*τ� ��ν μ� �π�λαμ�αν$-τω, κα. π'ντα ε� @/ει. κgν τ# �γγυτ'τω α4τ�*, τ# σωμ'τι�ν, τ$-μνηται, κα�ηται, διαπυyσκηται, σ�πηται, :μως τ# �π�λαμ�'ν�νπερ. τ��των μ�ρι�ν &συ/αD$τωI τ�υτ$στι, κριν$τω μ�τε κακ�ν τιεJναι μ�τε ?γαθ�ν, b �π�σης δ�ναται κακ>+ ?νδρ. κα. ?γαθ>+ συμ-

Page 46: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

Zσ�υ κα� στ"ν κακ" κα� στ"ν καλ" Tνθρωπ�. Δι"τι :,τι συμ�α�νει4; Zσ�υ κα� σ@ α&τ"ν π�� J� σ�μ+ωνα μ' τ�ν +�σι κα� σ@ 4κε*ν�νπ�� J� !ντ�θετα !π" α&τ�ν, τ�0τ� δ'ν ε�ναι �Vτε σ�μ+ων� μ' τ�ν+�σι �Vτε !ντ�θετ� μ@ α&τ�ν.

μ. N� σκ'πτεσαι συνε�Fς :τι � κ"σμ�ς ε�ναι /νας Gργανισμ"ςπ�� ��ει μι� �&σ�α κα� μι� ψυ�� κα� :τι τ� π�ντα 4παν'ρ��νται σ'μι� αZσθησι, τ�ν δικ� τ�υ. Σκ'ψ�υ πFς τ� π�ντα πρ�ττει μ' μ�αμ"ν� �ρμ�m κα� πFς :λα ε�ναι !π" κ�ιν�0 αZτια :λων 4κε�νων π��συμ�α�ν�υν κα� π�ι� τ'λ�ς π�ντων ε�ναι � σ�νδεσις κα� � πλ�κ�τFν γεγ�ν"των.

μα. E�σαι μι� !σ�μαντη ψυ�� π�� κρατε* /να νεκρ", :πως �λε-γε � @Eπ�κτητ�ς.

μ�. Δ'ν $π�ρ�ει τ�π�τε τ" κακ" σ' :σα γ�ν�νται μ' τ�ς μετα��-λ'ςm κα� τ�π�τε τ" καλ" σ' :σα $π�ρ��υν 4; α8τ�ας τFν μετα��λFν.

μγ. (O �ρ"ν�ς ε�ναι π�τ�μι κα� ρε0μα �ρμητικ" π�� γ�νεται !π’:σα συμ�α�ν�υν. Δι"τι μ"λις �ρ�εται ε8ς +Fς κ�τι, !μ'σως ��νε-ται κα� 4νF ��νεται τ" /να, Tλλ� πρ"κειται ν� 4μ+ανισθ�.

μδ. �O,τι συμ�α�νει ε�ναι τ"σ� +ιλικ" κα� γν�ριμ�, :σ� τ" τρια-ντ�+υλλ� στ�ν Tν�ι;ι κα� τ� +ρ�0τα στ" θ'ρ�ς.T" Zδι� ε�ναι κα� �!σθ'νεια κα� � θ�νατ�ς κα� � κακ�λ�γ�α κα� � μη�αν�ρρα+�α κα�:λα :σα ε&�αριστ�0ν X στεν��ωρ�0ν τ��ς μωρ��ς.

με. �Oσα !κ�λ�υθ�0ν ε�ναι στεν� συνδεδεμ'να μ' :σα πρ�η-γ�0νται. Γιατ� � π�ρε�α τ�0 κ"σμ�υ δ'ν ε�ναι !παρ�θμησις π�� δ'ν4;αρτYται !π" π�υθεν� κα� γ�νεται μ"ν� κατ@ !ν�γκη, !λλ� ε�ναισ�νδεσις π�� στηρ�Jεται στ"ν λ"γ�.Kα� :πως !κρι�Fς ���υν τακτ�-π�ιηθ� ?ρμ�νικ� τ� tντα, �τσι κα� :σα γ�ν�νται δ'ν διαδ'��νται?πλFς τ" /να τ" Tλλ�,!λλ� παρ�υσι�J�υν κ�π�ια θαυμαστ� σ�'σι.

μς. Π�ντ�τε ν� ��ης $π@ tψι σ�υ τ"ν λ"γ� τ�0 (Hρακλε�τ�υ29m:τι τ�ς γ�ς � θ�νατ�ς ε�ναι ν� γ�νη νερ", τ�0 νερ�0 ν� γ�νη !'ρας

91

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ¢ã

29. (Hρ�κλειτ�ςm μεγ�λ�ς �Eλληνας +ιλ"σ�+�ς. Γενν�θηκε κα� �δρασε στ�ν DE+εσ�.

DHκμασε περ� τ" 500 π.X.. (Yπεστ�ρι;ε τ�ν διαρκ� ρ�� τFν π�ντων.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

90

�α�νειν. b γ)ρ <κα. τ>+ παρ) ��σιν> κα. τ>+ κατ) ��σιν �ι�*ντι�π�σης συμ�α�νει, τ�*τ� �Aτε κατ) ��σιν �στ.ν �Aτε παρ) ��σιν.

μF. SΩς qν D>+�ν τ#ν κ�σμ�ν μ�αν �4σ�αν κα. ψυ/�ν μ�αν �π$/�νσυνε/+ς �πιν�ε1νI κα. π+ς ε�ς α\σθησιν μ�αν τ�ν τ��τ�υ π'ντα?ναδ�δ�ταιI κα. π+ς ZρμV; μιPR π'ντα πρ'σσειI κα. π+ς π'ντα π'ν-των τ+ν γιν�μ$νων συνα�τιαI κα. �dα τις & σ�ννησις κα. συμμ�ρυ-σις.

μαF. «Ψυ/'ρι�ν εJ �αστ'D�ν νεκρ�ν,» =ς 2Eπ�κτητ�ς @λεγεν.μ�F. O4δ$ν �στι κακ#ν τ�1ς �ν μετα��λV; γιν�μ$ν�ιςI =ς �4δ<

?γαθ#ν <τ�1ς> �κ μετα��λ;ς ��ισταμ$ν�ις.μγF. Π�ταμ�ς τις �κ τ+ν γιν�μ$νων κα. Xε*μα ��αι�ν Z α�5νI

aμα τε γ)ρ ��θη qκαστ�ν κα. παρεν�νεκται, κα. 7λλ� παρα�$-ρεται, τ# δ< �νε/θ�σεται.

μδF. ΠRν τ# συμ�α1ν�ν �jτως σ�νηθες κα. γν5ριμ�ν, =ς τ#X�δ�ν �ν τ>+ @αρι κα. �π5ρα �ν τ>+ θ$ρειI τ�ι�*τ�ν γ)ρ κα. ν�σ�ςκα. θ'νατ�ς κα. �λασ�ημ�α κα. �πι��υλ� κα. :σα τ�Yς μωρ�Yςε4�ρα�νει W λυπε1.

μεF. T) �H;ς ?ε. τ�1ς πρ�ηγησαμ$ν�ις ��κε�ως �πιγ�νεταιI �4γ)ρ �6�ν καταρ�θμησ�ς τ�ς �στιν ?πηρτημ$νως κα. μ�ν�ν τ# κατη-ναγκασμ$ν�ν @/�υσα, ?λλ) συν'�εια εAλ�γ�ςI κα. _σπερ συντ$-τακται συνηρμ�σμ$νως τ) �ντα, �jτως τ) γιν�μενα �4 διαδ�/�νψιλ�ν ?λλ) θαυμαστ�ν τινα ��κει�τητα �μ�α�νει.

μNF. 2Aε. τ�* SHρακλειτε��υ μεμν;σθαιI :τι «γ;ς θ'νατ�ς jδωρ»γεν$σθαι, κα. «jδατ�ς θ'νατ�ς ?$ρα» γεν$σθαι, κα. «?$ρ�ς

Page 47: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κα� τ�0 !'ρα ν� γ�νη +ωτι� κα� !ντιστρ"+ως. N� θυμYσαι κα�4κε*ν� π�� ε�πε, :τι ;ε�νY � Tνθρωπ�ς π�0 �δηγε* � δρ"μ�ς. Kα�:τι 4κε*ν�,μ' τ" �π�*� �ρ��νται διαρκFς σ' 4πα+�,δηλαδ� τ"ν λ"-γ� π�� δι'πει τ� π�ντα, 4κε*ν� δ'ν μπ�ρ�0ν ν� καταλ���υν κα�4κε*να π�� συναντ�0ν κ�θε μ'ρα τ��ς +α�ν�νται ;'να.Kα� :τι δ'νπρ'πει ν� 4νεργ�0με κα� ν� μιλYμε σ�ν κ�ιμισμ'ν�ιm κα� :τι δ'νπρ'πει ν� 4νεργ�0με σ�ν παιδι� τFν γ�ν'ων μαςm δηλαδ� �ωρ�ςν� σκε+θ�0με, !λλ� σ�μ+ωνα μ' :,τι ���με π�ρει !π@ α&τ��ς.

μJ. �Oπως, 4�ν κ�π�ι�ς !π" τ��ς θε��ς σ�0 �λεγε :τι θ� πεθ�-νης αVρι� X �πωσδ�π�τε τ�ν qπ�μ'νη, δ'ν θ� θεωρ�0σες σπ�υ-δα*� 4�ν 2ταν αVρι� X μεθα�ρι�, 4κτ"ς κα� Xσ�υν π�λ�-π�λ� κα-τ�τερ�ς Tνθρωπ�ςm γιατ� π"ση ε�ναι � δια+�ρ�; DEτσι ν� μ� θε-ωρ�ς :τι ε�ναι σπ�υδα*� ν� πεθ�νης μετ� !π" π�λλ� �ρ"νια XαVρι�.

μη.Σκ'ψ�υ π�ντ�τε π"σ�ι γιατρ�� ���υν πεθ�νει,!+�0 συγκ'-ντρωσαν π�λλ'ς +�ρ'ς μ' πρ�σ��� τ� μ�τια τ�υς 4π�νω !π" τ��ς!σθενε*ς. Π"σ�ι μαθηματικ�� π�� πρ�'�λεψαν σ�ν κ�τι +��ερ"τ"ν θ�νατ� τFν Tλλων. Π"σ�ι +ιλ"σ�+�ι π�� διετ�πωσαν μ�ριες!π"ψεις γι� τ"ν θ�νατ� X τ�ν !θανασ�α. Π"σ�ι Tρ��ντες !+�04+"νευσαν π�λλ��ς. Π"σ�ι τ�ρανν�ι ���υν �αθ�, !+�0 κυ�'ρνη-σαν !νθρ�π�υς μ' +��ερ� !λαJ�νε�α. Π"σες π"λεις �λ"κληρες,γι� ν� πF τ�ν !λ�θεια,���υν �αθ�,� (Eλ�κη30 κα� � Π�μπη�α κα� τ"(Hρ�κλει� ((Eρκ�λ�ν�υμ) κα� Tλλες π�� δ'ν !ριθμ�0νται. DEλακα� σ@ 4κε�ν�υς π�� γνωρ�Jεις 4σ� πFς κε�τεται � /νας π�νω στ"νTλλ�ν. (O /νας 4κ�δευσε τ�0τ�ν κα� �πειτα π'θανεm � Tλλ�ς4κε*ν�ν. �Oλα μ'σα σ' π�λ� λ�γ� �ρ"ν� γ�ν�νται. T" συμπ'ρασμα:ν� ;'ρης π�ντα π"σ� 4+�μερα κα� μηδαμιν� ε�ναι τ� !νθρ�πινα.Kα� μ'�ρι �θ'ς μ'ν Xσ�υν μYJα,αVρι� δ' θ� ε�σαι μ��μια X στ��τη.

A&τ" λ�ιπ"ν τ" σ�ντ�μ� �ρ�νικ" δι�στημα ν� τ" J�σης σ�μ-+ωνα μ' τ�ν +�σι κα� μ' ε&μεν� δι�θεσι ν� τ" τερματ�σης, :πως

93

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ¢ã

30. (Eλ�κη, Π�μπ�ι�ι, (Hρ�κλει�m π"λεις π�� κατεστρ�+ησαν !π" σεισμ��ς.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

92

π*ρ», κα. @μπαλιν. μεμν;σθαι δ< κα. «τ�* �πιλανθαν�μ$ν�υ, V3 &Zδ#ς 7γειI» κα. :τι «>[ μ'λιστα διηνεκ+ς Zμιλ�*σι,» λ�γ>ω τ>+ τ):λα δι�ικ�*ντι, «τ��τ>ω δια�$ρ�νταιI» κα. «�6ς καθ2 &μ$ραν �γκυ-ρ�*σι, τα*τα α4τ�1ς H$να �α�νεταιI» κα. :τι �4 δε1 «_σπερ καθε�-δ�ντας π�ιε1ν κα. λ$γεινI» κα. γ)ρ κα. τ�τε δ�κ�*μεν π�ιε1ν κα.λ$γειν κα. :τι �4 δε1 «πα1δας τ�κε5νων,» τ�υτ$στι κατ) ψιλ�ν,«καθ�τι παρειλ��αμεν».

μDF. �Ωσπερ ε\ τ�ς σ�ι θε+ν εJπεν, :τι αAρι�ν τεθν�HVη W π'ντωςγε ε�ς τρ�την, �4κ @τ’ gν παρ) μ$γα �π�ι�* τ# ε�ς τρ�την μRλλ�ν WαAρι�ν, ε\ γε μ� �σ/'τως ?γενν�ς εJI π�σ�ν γ)ρ �στι τ# μεταH�;�jτως κα. τ# ε�ς π�λλ�στ#ν @τ�ς μRλλ�ν W αAρι�ν μηδ<ν μ$γαεJναι ν�μιDε.

μηF. 2Eνν�ε1ν συνε/+ς π�σ�ι μ<ν �ατρ�. ?π�τεθν�κασι π�λλ'-κις τ)ς ��ρ*ς �π<ρ τ+ν ?ρρ5στων συσπ'σαντεςI π�σ�ι δ< μαθη-ματικ�. 7λλων θαν'τ�υς _ς τι μ$γα πρ�ειπ�ντεςI π�σ�ι δ< �ιλ�-σ���ι, περ. θαν'τ�υ W ?θανασ�ας μυρ�α διατειν'μεν�ιI π�σ�ι δ<?ριστε1ς π�λλ�Yς ?π�κτε�ναντεςI π�σ�ι δ< τ�ρανν�ι �H�υσ�Pαψυ/+ν μετ) δειν�* �ρυ'γματ�ς =ς ?θ'νατ�ι κε/ρημ$ν�ιI π�σαιδ< π�λεις :λαι, dν2 �jτως ε\πω, τεθν�κασιν, SEλ�κη κα. Π�μπ�ϊ�ικα. SHρκλ'ν�ν κα. 7λλαι ?ναρ�θμητ�ι.BEπιθι δ< κα. :σ�υς �Jδας, 7λλ�ν �π2 7λλ>ωI Z μ<ν τ�*τ�ν κηδε�σαςεJτα �Hετ'θη, Z δ< �κε1ν�νI π'ντα δ< �ν �ρα/ε1. τ# γ)ρ :λ�ν, κατι-δε1ν ?ε. τ) ?νθρ5πινα =ς ���μερα κα. ε4τελ;, κα. �/θ<ς μ<ν μυ-H'ρι�ν, αAρι�ν δ< τ'ρι/�ς W τ$�ρα. τ# ?καρια1�ν ��ν τ��τ�υ τ�*/ρ�ν�υ κατ) ��σιν διελθε1ν, κα. dλεων καταλ*σαι, =ς gν ε� �λα�α

2

Page 48: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

θ� �κανε μι� 4λι� π�� ��ει 7ριμ�σει 4�ν �πε+τε στ" �Fμα, θ�ε&λ�γ�0σε τ�ν γ� κα� θ� ε&γνωμ�ν�0σε τ" δ'νδρ� π�� τ�ν γ'ν-νησε.

μθ. N� ε�σαι :μ�ι�ς μ' !κρωτ�ρι� στ" �π�*� διαρκFς31 τ� κ�-ματα θ� �ρμ�0ν. A&τ" μ'νει !κ�νητ� κα� γ�ρω τ�υ Wρεμ�0ν τ�!γριεμ'να νερ�. E�μαι !τυ��ς γιατ� μ�0 συν'�η τ�0τ�. DO�ι λ�ι-π"ν. @Aλλ� ε�μαι ε&τυ��ς, δι"τι, Tν κα� μ�0 συν'�η α&τ", 4;ακ�-λ�υθF ν� μ� λυπYμαι �ωρ�ς ν� μ' συγκλ�ν�Jη τ" παρ"ν κα� �ωρ�ςν� +��Yμαι τ" μ'λλ�νm α&τ" π�� συν'�η σ' μ'να,θ� μπ�ρ�0σε ν�συμ�� στ"ν καθ'να. @Aλλ� δ'ν θ� μπ�ρ�0σε � καθ'νας ν� συγ-κρατ�ση τ�ν λ�πη τ�υ γι@ α&τ". Γιατ� λ�ιπ"ν ν� ε�ναι 4κε*ν� !τ�-�ημα X τ�0τ� ε&τ��ημα; Θεωρε*ς δ' !τ��ημα γι� τ"ν Tνθρωπ�:,τι δ'ν ε�ναι σ�μ+ων� μ' τ�ν !νθρ�πινη +�σι;

T� λ�ιπ"ν; T�ν θ'λησι τ�ς +�σεως τ�ν ��εις μ�θειm μ�πως λ�ι-π"ν α&τ" π�� ��ει συμ�� σ' 4μπ�δ�Jει ν� ε�σαι δ�και�ς, μεγαλ"-ψυ��ς, συνετ"ς, +ρ"νιμ�ς, πρ�ν�ητικ"ς, ε8λικριν�ς, κ"σμι�ς,4λε�θερ�ς X ν� ��ης τ� Tλλα μ' τ� �π�*α, :ταν $π�ρ��υν, � +�σιςτ�0 !νθρ�π�υ $πηρετε* τ"ν σκ�π" της; Θυμ�σ�υ λ�ιπ"ν σ' κ�θεπερ�πτωσι π�� στεν��ωρε*σαι α&τ" τ" !;�ωμα, :τι α&τ" π�� σ�0συμ�α�νει δ'ν ε�ναι !τ��ημα, !λλ� ε&τ��ημα ε�ναι ν� τ" !ντιμε-τωπ�σης μ' θ�ρρ�ς.

ν. (Aπλ�ϊκ" !λλ� :μως !π�τελεσματικ" ���θημα γι� τ�ν κα-τα+ρ"νησι τ�0 θαν�τ�υ ε�ναι � !ν�μνησις 4κε�νων π�� �Jησαν μ'Tθλι� τρ"π�. T� κ'ρδισαν περισσ"τερ� !π" 4κε�ν�υς π�� π'θα-ναν πρ"ωρα; Π�0 �ρ�σκ�νται 4π� τ'λ�υς � Kαδικιαν"ς, � Φ��ι�ς,� @I�υλιαν"ς, � Λ'πιδ�ς X κ�π�ι�ς Tλλ�ς :μ�ι�ς, �3 �π�*�ι θαν�-τωσαν π�λλ��ς κα� μετ� 4+�νε�θησαν; Γενικ� ε�ναι σ�ντ�μ�ς ��ρ"ν�ς τ�ς Jω�ς. K��τα;ε λ�ιπ"ν μ' π"σες ταλαιπωρ�ες κα� !ν�-μεσα σ' π�ι��ς !νθρ�π�υς κα� μ' π�ι" σFμα 4;αντλε*σαι. M� τ"θεωρ�ς σπ�υδα*� λ�ιπ"ν. Bλ'πε π�σω σ�υ τ" !�αν'ς τFν α8�νων

95

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ¢ã

31. (Yπ'ρ��η ε8κ"να.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

94

π$πειρ�ς γεν�μ$νη @πιπτεν ε4�ημ�*σα τ�ν �νεγκ�*σαν κα. /'-ριν ε�δυ1α τ>+ ��σαντι δ$νδρ>ω.

μθF. �Oμ�ι�ν εJναι τV; 7κρ>α, V3 διηνεκ+ς τ) κ�ματα πρ�σρ�σσε-ταιI & δ< qστηκε, κα. περ. α4τ�ν κ�ιμ�Dεται τ) �λεγμ�ναντα τ�*jδατ�ς.«2Aτυ/�ς �γ5, :τι τ�*τ� μ�ι συν$�η». �4μεν�*νI ?λλ2 «ε4τυ/�ς�γ5, τ��τ�υ μ�ι συμ�ε�ηκ�τ�ς 7λυπ�ς διατελ+ �Aτε �π# <τ�*>παρ�ντ�ς θραυ�μεν�ς �Aτε <τ#> �πι#ν �����μεν�ς». συμ�;ναιμ<ν γ)ρ τ# τ�ι�*τ� παντ. �δ�νατ�I 7λυπ�ς δ< �4 πRς �π. τ��τ>ω gνδιετ$λεσενI δι) τ� ��ν �κε1ν� μRλλ�ν ?τ�/ημα W τ�*τ� ε4τ�/ημα;λ$γεις δ< :λως ?τ�/ημα ?νθρ5π�υ, b �4κ @στιν ?π�τευγμα τ;ς��σεως τ�* ?νθρ5π�υ;?π�τευγμα δ< τ;ς ��σεως τ�* ?νθρ5π�υεJναι δ�κε1 σ�ι, b μ� παρ) τ# ���λημα τ;ς ��σεως α4τ�* �στιν; τ���ν; τ# ���λημα μεμ'θηκαςI μ� τι ��ν τ# συμ�ε�ηκ#ς τ�*τ� κω-λ�ει σε δ�και�ν εJναι, μεγαλ�ψυ/�ν, σ5�ρ�να, @μ�ρ�να, ?πρ�-πτωτ�ν, ?δι'ψευστ�ν, α�δ�μ�να, �λε�θερ�ν, τ7λλα, [ν παρ�ν-των & ��σις & τ�* ?νθρ5π�υ ?π$/ει τ) \δια; μ$μνησ� λ�ιπ#ν �π.παντ#ς τ�* ε�ς λ�πην σε πρ�αγ�μ$ν�υ, τ��τ>ω /ρ;σθαι τ>+ δ�γμα-τιI «O4/ :τι τ�*τ� ?τ�/ημα, ?λλ) τ# �$ρειν α4τ# γεννα�ως ε4τ�-/ημα».

νF. 2Iδιωτικ#ν μ$ν, :μως δ< ?νυστικ#ν ���θημα πρ#ς θαν'τ�υκατα�ρ�νησιν & ?ναπ�λησις τ+ν γλ�σ/ρως �νδιατριψ'ντων τ>+D;ν. τ� ��ν α4τ�1ς πλ$�ν W τ�1ς ?5ρ�ις; π'ντως π�� π�τε κε1νται,Kαδικιαν�ς, Φ'�ι�ς, 2I�υλιαν�ς, Λ$πιδ�ς, W ε\ τις τ�ι�*τ�ς, ��π�λλ�Yς �H�νεγκαν, εJτα �Hην$/θησανI :λ�ν, μικρ�ν �στι τ# δι'-στημα, κα. τ�*τ� δι2 :σων μεθ2 �dων �Hαντλ��μεν�ν κα. �ν �d>ω σω-ματ� >ω; μ� ��ν =ς πρRγμα. �λ$πε γ)ρ �π�σω τ# ?/αν<ς τ�*

2

Page 49: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κα� τ" Tπειρ� μ'λλ�ν. Γι@ α&τ" λ�ιπ"ν τ� δια+'ρει 4κε*ν�ς π�� �Jη-σε τρε*ς μ'ρες !π" 4κε*ν�ν π�� �Jησε τρε*ς γενε'ς;

να. B�διJε π�ντα τ"ν σ�ντ�μ� δρ"μ�m σ�ντ�μ�ς ε�ναι α&τ"ςπ�� ε�ναι σ�μ+ων�ς μ' τ�ν +�σι γι� ν� κ�νης κα� ν� λ'ς π�ντ�τε4κε*ν� π�� ε�ναι Gρθ".

Σ' !παλλ�σσει α&τ� � θ'σις !π" κ"π�υς κα� 4κστρατε*ες, !π"$π�λ�γισμ��ς κα� πρ�σπ�ι�σεις.

97

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ¢ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

96

α�+ν�ς, κα. τ# πρ�σω 7λλ� 7πειρ�ν. �ν δ� τ��τ>ω, τ� δια�$ρει Zτρι�μερ�ς τ�* τριγερην��υ;

ναF. 2Eπ. τ�ν σ�ντ�μ�ν ?ε. τρ$/εI σ�ντ�μ�ς δ< & κατ) ��σιν,_στε κατ) τ# �γι$στατ�ν πRν λ$γειν κα. πρ'σσειν. ?παλλ'σσειγ)ρ & τ�ια�τη πρ�θεσις κ�πων κα. στρατε�ας κα. π'σης ��κ�ν�-μ�ας κα. κ�μψε�ας.

Page 50: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

BIBΛION E�

α. T" πρω�, :ταν μ' μεγ�λη Gκνηρ�α ;υπνYς, ν� +'ρνης στ"ν ν�0σ�υ !μ'σως τ" q;�ς: �υπνF γι� ν� !ναλ��ω τ" �ργ� π�� ?ρμ"Jειστ"ν Tνθρωπ�. Στεν��ωρ�0μαι λ�ιπ"ν 4πειδ� πρ"κειται ν� πρ�-;ω 4κε*να γι� τ� �π�*α ��ω γεννηθ� κα� ��ω παρ�υσιασθ� στ"νκ"σμ�; DH μ�πως γενν�θηκα γι� ν� μ'νω ;απλωμ'ν�ς στ" κρε�-��τι κα� ν� Jεστα�νωμαι; - @Aλλ� α&τ" ε�ναι ε&��ριστ� -- M�πωςλ�ιπ"ν ��εις γεννηθ� γι� ν� ε&�αριστ�σαι; Δ'ν γενν�θηκες λ�ι-π"ν γι� ν� δημι�υργ�ς κα� ν� δρYς; Δ'ν �λ'πεις τ� ��ρταρ�κια,τ� π�υλ�κια, τ� μυρμ�γκια, τ�ς !ρ��νες, τ�ς μ'λισσες π�� 4κτε-λ�0ν τ" �ργ� τ�υς κα� :σ�ν 4;αρτYται !π" α&τ� 4ργ�J�νται γι�ν� Gμ�ρ+�ν�υν τ"ν κ"σμ�; DEπειτα σ� δ'ν θ'λεις ν� κ�νης :σαπρ'πει στ"ν Tνθρωπ�;Δ'ν �αδ�Jεις στ"ν δρ"μ� π�� ε�ναι σ�μ+ω-ν�ς μ' τ�ν +�σι σ�υ; - @Aλλ� πρ'πει ν� !ναπα�ωμαι - Συμ+ωνFκα� 4γ�. Σ�0 �δωσε :μως � +�σις �ρ"ν� κα� γι@ α&τ" κα� γι� ν�τρFς κα� ν� π�νης. @Aλλ� 4σ� πρ��ωρε*ς π'ρα !π" τ� :ρια κα� τ�καθωρισμ'να. Δ'ν κ�νεις :μως τ" Zδι� κα� γι� τ�ς πρ�;εις, !λλ�παραμ'νεις μ'σα στ� :ρια τ�0 δυνατ�0. Δ'ν !γαπYς �'�αια τ"νqαυτ" σ�υm δι"τι, Tν τ"ν !γαπ�0σες, θ� !γαπ�0σες κα� τ�ν +�σιτ�υ κα� τ�ν θ'λησ� της. Mερικ��, 4πειδ� !γαπ�0ν τ�ν τ'�νη τ�υς,λυ�ν�υν μαJ� μ' τ� δημι�υργ�ματα τ�ς τ'�νης των Tλ�υστ�ι κα�νηστικ��. @Eσ� 4κτιμYς τ�ν +�σι σ�υ λιγ�τερ� !π" :,τι 4κτιμY �τ�ρνευτ�ς τ�ν τ'�νη τ�υ X � ��ρευτ�ς τ"ν ��ρ" X � +ιλ�ργυρ�ς τ"�ρ�μα X � κεν"δ�;�ς τ�ν δ";α. Kα� α&τ��, :ταν +λ'γωνται !π"τ"ν J�λ�, �Vτε ν� +Yνε �Vτε ν� κ�ιμηθ�0ν θ'λ�υν παρ� ν� α&;�-σ�υν α&τ� γι� τ� �π�*α 4νδια+'ρ�νται. Σ� :μως θεωρε*ς τ� �ργαπ�� 4;υπηρετ�0ν τ" κ�ινωνικ" σ�ν�λ� πι" !σ�μαντα κα� T;ια μι-κρ�τ'ρ�υ 4νδια+'ρ�ντ�ς;

9998

BIBΛION En

αF. BOρθρ�υ :ταν δυσ�κνως �Hεγε�ρVη, πρ�/ειρ�ν @στω, :τι «�π.?νθρ5π�υ @ργ�ν �γε�ρ�μαιI» @τι ��ν δυσκ�λα�νω, ε� π�ρε��μαι�π. τ# π�ιε1ν,[ν qνεκεν γ$γ�να,κα. [ν /'ριν πρ�;γμαι ε�ς τ#ν κ�-σμ�ν; W �π. τ�*τ� κατεσκε�ασμαι, dνα κατακε�μεν�ς �ν στρωματ�-�ις �μαυτ#ν θ'λπω; «2Aλλ) τ�*τ� lδι�ν». πρ#ς τ# lδεσθαι ��ν γ$-γ�νας; :λως δ< σY πρ#ς πε1σιν, πρ#ς �ν$ργειαν; �4 �λ$πεις τ) �υ-τ'ρια, τ) στρ�υθ'ρια, τ�Yς μ�ρμηκας, τ�Yς ?ρ'/νας, τ)ς μελ�σ-σας τ# \δι�ν π�ι��σας, τ# καθ2 α�τ)ς συγκρ�τ�*σας κ�σμ�ν;@πειτα σY �4 θ$λεις τ) ?νθρωπικ) π�ιε1ν; �4 τρ$/εις �π. τ# κατ)τ�ν ��σιν; «2Aλλ) δε1 κα. ?ναπα�εσθαι». �ημ. κ?γ5I @δωκε μ$ν-τ�ι κα. τ��τ�υ μ$τρα & ��σιςI @δωκε μ$ντ�ι κα. τ�* �σθ�ειν κα. π�-νεινI κα. :μως σY �π<ρ τ) μ$τρα,�π<ρ τ) ?ρκ�*ντα πρ�/ωρε1ςI �νδ< τα1ς πρ'Hεσιν �4κ @τι, ?λλ2 �ντ#ς τ�* δυνατ�*.O4 γ)ρ �ιλε1ς σεαυτ�νI �πε� τ�ι κα. τ�ν ��σιν 7ν σ�υ κα. τ# ���-λημα τα�της ���λεις. 7λλ�ι δ< τ)ς τ$/νας �αυτ+ν �ιλ�*ντες συ-γκατατ�κ�νται τ�1ς κατ2 α4τ)ς @ργ�ις 7λ�υτ�ι κα. 7σιτ�ιI σY τ�ν��σιν τ�ν σεαυτ�* @λασσ�ν τιμPRς W Z τ�ρευτ�ς τ�ν τ�ρευτικ�ν WZ �ρ/ηστ�ς τ�ν �ρ/ηστικ�ν W Z �ιλ'ργυρ�ς τ# ?ργ�ρι�ν W Z κεν�-δ�H�ς τ# δ�H'ρι�ν, κα. �fτ�ι, :ταν πρ�σπαθ+σιν, �Aτε �αγε1ν�Aτε κ�ιμηθ;ναι θ$λ�υσι μRλλ�ν W τα*τα συνα�Hειν, πρ#ς s δια-�$ρ�νταιI σ�. δ< αe κ�ινωνικα. πρ'Hεις ε4τελ$στεραι �α�ν�νταικα. lσσ�ν�ς σπ�υδ;ς 7Hιαι;

2

Page 51: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

�. Π"σ� εVκ�λ� ε�ναι ν� !π�μακρ�νης κα� ν� 4;α+αν�σης κ�-θε σκ'ψι 4ν��λητικ� κα� !ν�ρμ�στη κα� ν� !π�κτ�σης !μ'σωςτ�ν γαλ�νη σ�υ!

γ. N� θεωρ�ς τ"ν qαυτ" σ�υ T;ι� ν� λ'γη κα� ν� κ�νη �,τιδ�-π�τε ε�ναι σ�μ+ων� μ' τ�ν +�σι.

Kα� ν� μ� σ' παραπλαν�0ν �3 κατηγ�ρ�ες π�� !κ�λ�υθ�0ν Xτ� λ"για μερικFν, !λλ� 4�ν ε�ναι καλ" ν� γ�νη X ν� λε�θ�. M� θε-ωρ�ς !ν�;ι� τ"ν qαυτ" σ�υ. @Eκε*ν�ι �'�αια ���υν δικ� τ�υς κρ�-σι κα� δικ'ς τ�υς κλ�σεις, σ� :μως μ� τ��ς δ�νης σημασ�α, !λλ� ν�πρ��ωρ�ς κατ@ ε&θε*αν, σ�μ+ων�ς πρ"ς τ�ν +�σι τ�ν δικ� σ�υκα� τFν Tλλωνm /νας ε�ναι � δρ"μ�ς κα� γι� τ�ς δ�� α&τ'ς.

δ. Πρ��ωρF δι� μ'σ�υ τFν �ργων τ�ς +�σεως μ'�ρι ν� !να-παυθF μ' τ"ν θ�νατ" μ�υ, !+�0 ;εψυ��σω μ'σα σ@ α&τ" !π" τ"�π�*� καθημερινFς πα�ρνω Jω� κα� 4παν'λθω σ@ α&τ" !π" τ"�π�*� � πατ'ρας μ�υ π�ρε τ" σπ'ρμα κα� � μητ'ρα μ�υ τ" α~μακα� � τρ�+"ς μ�υ τ" γ�λα. @Aπ" τ" �π�*� κ�θε μ'ρα 4π� τ"σα �ρ"-νια πα�ρνω τρ�+� κα� νερ", τ" �π�*� πατF κα� μ' σηκ�νει κα� τ"�ρησιμ�π�ιF γι� πρ�σωπικ� μ�υ x+'λεια.

ε. Δ'ν ���υν ν� θαυμ�σ�υν τ�ν G;�ν�ι� σ�υ. Δ'ν πειρ�Jει.@Aλλ� ��εις Tλλα π�λλ� γι� τ� �π�*α δ'ν μπ�ρε*ς ν� π�ς: Δ'ν τ���ω !π" τ�ν +�σι. Παρ�υσ�ασε λ�ιπ"ν :λα 4κε*να π�� ��ειςm τ�ν!κεραι"τητα τ�0 �αρακτ�ρ�ς, τ�ν σ��αρ"τητα, τ�ν 4ργατικ"τη-τα, τ�ν περι+ρ"νησι στ�ς �δ�ν'ς, τ�ν δ�ναμι ν� μ� μεμψιμ�ιρ�ς,τ�ν Gλιγ�ρκεια, τ�ν καλωσ�νη, τ�ν 4λευθερ�α τ�ς γν�μης, τ�ν?πλ"τητα, τ�ν !π�+υγ� τ�ς +λυαρ�ας, τ�ν !;ι�πρ'πεια.

Δ'ν !ντιλαμ��νεσαι π"σα μπ�ρε*ς α&τ� τ�ν στιγμ� ν� παρ�υ-σι�σης γι� τ� �π�*α δ'ν μπ�ρε*ς ν� 8σ�υρισθ�ς :τι δ'ν ��εις κλ�σικα� 3καν"τητα, !λλ� μ'νεις !κ"μη �αμηλ� γιατ� τ" θ'λεις; DH μ�-πως !ναγκ�Jεσαι ν� γ�γγ�Jης κα� ν� +'ρεσαι μ' μικρ�πρ'πειακα� ν� κ�λακε�ης κα� τ" σFμα ν� κατηγ�ρ�ς κα� �αμερπ� μ'σαν� �ρησιμ�π�ι�ς γι� ν� +α�νεσαι !ρεστ"ς κα� ν� κ�μπ�Jης κα�ν� ταρ�Jης τ"σ� τ�ν ψυ�� σ�υ, 4πειδ� τ��α δ'ν ��εις 3καν"τητες;

101

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION EãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

100

�F. SΩς εAκ�λ�ν ?π5σασθαι κα. ?παλε1ψαι πRσαν �αντασ�αν[τ�ν] �/ληρ)ν W ?ν��κει�ν κα. ε4θYς �ν π'σVη γαλ�νVη εJναι.

γF. BAHι�ν �αυτ#ν κρ1νε παντ#ς λ�γ�υ κα. @ργ�υ τ�* κατ) ��-σινI κα. μ� σε περισπ'τω& �πακ�λ�υθ�*σ' τινων μ$μψις W λ�γ�ς,?λλ', ε� καλ#ν πεπρR/θαι W ε�ρ;σθαι, μ� σεαυτ#ν ?παH��υ.�κε1ν�ι μ<ν γ)ρ \δι�ν &γεμ�νικ#ν @/�υσι κα. �δ�Pα ZρμV; /ρ+νταιI sσY μ� περι�λ$π�υ, ?λλ2 ε4θε1αν π$ραινε ?κ�λ�υθ+ν τV; ��σει τV;�δ�Pα κα. τV; κ�ινV;I μ�α δ< ?μ��τ$ρων τ��των & Zδ�ς.

δF. Π�ρε��μαι δι) τ+ν κατ) ��σιν, μ$/ρι πεσ�ν ?ναπα�σ�μαι,�ναπ�πνε�σας μ<ν τ��τ>ω, �H �f καθ2 &μ$ραν ?ναπν$ω, πεσ�ν δ<�π. τ��τ>ω, �H �f κα. τ# σπερμ'τι�ν Z πατ�ρ μ�υ συν$λεHε κα. τ#αeμ'τι�ν & μ�τηρ κα. τ# γαλ'κτι�ν & τρ���ςI �H �f καθ2 &μ$ραντ�σ��τ�ις @τεσι ��σκ�μαι, κα. ?ρδε��μαι, b �$ρει με πατ�*ντα,κα. ε�ς τ�σα*τα ?π�/ρ5μεν�ν α4τ>+.

εF.Δριμ�τητ' σ�υ �4κ @/�υσι θαυμ'σαι.@στωI ?λλ) qτερα π�λ-λ',��2 [ν �4κ @/εις ε�πε1ν «O4 γ)ρ π$�υκα».�κε1να ��ν παρ$/�υ,aπερ :λα �στ.ν �π. σ��, τ# ?κ��δηλ�ν, τ# σεμν�ν, τ# �ερ$π�ν�ν, τ#?�ιλ�δ�ν�ν, τ# ?μεμψ�μ�ιρ�ν, τ# �λιγ�δε$ς, τ# ε4μεν$ς, τ# �λε�-θερ�ν, τ# ?π$ρισσ�ν, τ# ?�λ�αρ�ν, τ# μεγαλε1�ν. �4κ α�σθ'νVηπ�σα Lδη παρ$/εσθαι, δυν'μεν�ς, ��2 [ν �4δεμ�α ?�υ�ας κα.?νεπιτηδει�τητ�ς πρ��ασις, :μως @τι κ'τω μ$νεις �κ5ν; W κα.γ�γγ�Dειν κα. γλισ/ρε�εσθαι κα. κ�λακε�ειν κα. τ# σωμ'τι�νκαταιτιRσθαι κα. ?ρεσκε�εσθαι κα. περπερε�εσθαι κα. τ�σα*ταXιπτ'Dεσθαι τV; ψυ/V; δι) τ# ?�υ+ς κατασκευ'σθαι ?ναγκ'DVη;

Page 52: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

DO�ι μ� τ��ς θε��ς, μπ�ρ�0σες !π" π�λ� νωρ�ς ν� ��ης !παλ-λαγ� !π" α&τ�. @Eκτ"ς κα� πρ'πει ν� θεωρηθ�ς Tνθρωπ�ς �αρ�ςκα� δ�σκαμπτ�ς στ" πνε0μα.

@Aλλ� τ" πνε0μα σ�υ πρ'πει ν� !σκ�ς �ωρ�ς ν� !δια+�ρ�ς γι�τ�ν νωθρ"τητ� σ�υ κα� �ωρ�ς ν� 3καν�π�ι�σαι μ@ α&τ�ν.

ς. (O /νας,:ταν κ�νη κ�π�ι� καλ" στ"ν συν�νθρωπ" τ�υ,!μ'-σως !ρ��Jει ν� $π�λ�γ�Jη τ�ν ε&γνωμ�σ�νη π�� τ�0 G+ε�λει. (OTλλ�ς δ'ν κ�νει α&τ", !λλ� �πωσδ�π�τε μ'σα τ�υ κ�νει τ�ν σκ'-ψι :τι � Tλλ�ς ε�ναι �ρε�στης τ�υ κα� θυμYται διαρκFς 4κε*ν�π�� ��ει κ�νει.

DAλλ�ς :μως �Vτε δ�νει σημασ�α σ@ α&τ" π�� �κανεm !λλ� μ�ι�Jειμ' τ" κλ�μα π�� +'ρνει τ" στα+�λι κα� δ'ν JητY τ�π�τε περισσ"τε-ρ� !+�0 πλ'�ν ��ει παρ�υσι�σει τ"ν καρπ",:πως � Qππ�ς π�� �τρε-;ε,� σκ�λ�ς π�� !ναJ�τησε τ� Z�νη,� μ'λισσα π�� �κανε τ" μ'λι.

(O Tνθρωπ�ς π�� ε&εργ'τησε κ�π�ι�ν δ'ν κ�μπ�Jει γι@ α&τ",!λλ� στρ'+εται πρ"ς κ�π�ι�ν Tλλ�ν, :πως τ" κλ�μα !ρ��Jει ν�qτ�ιμ�Jη π�λι τ"ν καρπ" γι� τ�ν κατ�λληλη Cρα. - Πρ'πει λ�ιπ"νν� συγκαταλ'γεσαι σ@ α&τ��ς π�� ε&εργετ�0ν �ωρ�ς ν� τ" σκ'πτω-νται μετ�; Bε�α�ως. - @Aλλ� α&τ" !κρι�Fς πρ'πει ν� σκ'πτεσαιm λ'-ει κ�π�ι�ς :τι «γν�ρισμα τ�0 κ�ινωνικ�0 !νθρ�π�υ ε�ναι ν� σκ'-πτεται :τι 4νεργε* σ�μ+ωνα μ' τ�ς !ν�γκες τ�ς κ�ινων�ας κα�, μ�τ"ν Δ�α, ν� θ'λη ν� τ" καταλ��η κα� � συν�νθρωπ"ς τ�υ». @Aλ�-θεια ε�ναι α&τ" π�� λ'ς,!λλ� α&τ" π�� σ�0 4;ηγF α&τ� τ�ν στιγμ�τ" παρερμηνε�εις. Γι@ α&τ" θ� γ�νης /νας !π" 4κε�ν�υς π�� !ν'+ε-ρα πρ�ηγ�υμ'νως, δι"τι κα� 4κε*ν�ι παρασ�ρ�νται !π" κ�π�ι�4πι�ε�ρημα π�� 4κ πρ�της tψεως +α�νεται λ�γικ". @E�ν :μως θε-λ�σης ν� καταλ��ης τ� 4νν�F, μ� +��Yσαι πλ'�ν μ�πως παραλε�-ψης κ�π�ια πρY;ι π�� 4;υπηρετε* τ" καλ" τ�0 συν"λ�υ.

J. (H ε&�� τFν @Aθηνα�ων 2ταν: Bρ';ε, �ρ';ε, !γαπημ'νε Zε0,στ� �ωρ�+ια τFν @Aθηνα�ων στ�ς πεδι�δεςm λ�ιπ"ν X δ'ν �ρει�Jε-ται ν� πρ�σε��εσαι X, 4�ν �ρει�Jεται, ν� πρ�σε��εσαι �τσι, ?πλYκα� 4λε�θερα.

103

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION EãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

102

�4, μ) τ�Yς θε��ς. ?λλ) τ��των μ<ν π'λαι ?πηλλ'/θαι �δ�νασ�Iμ�ν�ν δ$, ε� 7ρα, =ς �ραδ�τερ�ς κα. δυσπαρακ�λ�υθητ�τερ�ςκαταγιν5σκεσθαιI κα. τ�*τ� δ< ?σκητ$�ν μ� παρενθυμ�υμ$ν>ωμηδ< �μ�ιληδ�*ντι τV; νωθε�Pα.

NF. SO μ$ν τ�ς �στιν, :ταν τι δεHι#ν περ� τινα πρ'HVη πρ�/ειρ�ςκα. λ�γ�σασθαι α4τ>+ τ�ν /'ριν. Z δ< πρ#ς τ�*τ� μ<ν �4 πρ�/ει-ρ�ς, 7λλως μ$ντ�ι παρ2 �αυτ>+ =ς περ. /ρε5στ�υ διαν�ε1ται κα.�Jδεν, b πεπ��ηκεν. Z δ$ τις τρ�π�ν τιν) �4δ< �Jδεν, b πεπ��ηκεν,?λλ) :μ�ι�ς �στιν ?μπ$λ>ω ��τρυν �νεγκ��σVη κα. μηδ<ν 7λλ�πρ�σεπιDητ��σVη μετ) τ# aπαH τ#ν \δι�ν καρπ#ν �νην�/$ναι, =ςdππ�ς δραμ5ν, κ�ων �/νε�σας, μ$λισσα μ$λι π�ι�σασα. 7νθρω-π�ς δ2 <�ν> ε� π�ι�σας �4κ �πι��Rται, ?λλ) μετα�α�νει ��2 qτε-ρ�ν, =ς 7μπελ�ς �π. τ# π'λιν �ν τV; _ρPα τ#ν ��τρυν �νεγκε1ν.«2Eν τ��τ�ις ��ν δε1 εJναι τ�1ς τρ�π�ν τιν) ?παρακ�λ�υθ�τωςα4τ# π�ι�*σι;» να�I ?λλ2 α4τ# τ�*τ� δε1 παρακ�λ�υθε1νI \δι�ν γ)ρ�ησ. τ�* κ�ινωνικ�* τ# α�σθ'νεσθαι, :τι κ�ινωνικ+ς �νεργε1.«κα. ν� Δ�α ���λεσθαι κα. τ#ν κ�ινων#ν α�σθ$σθαι». ?ληθ<ς μ$ν�στιν, b λ$γεις, τ# δ< ν*ν λεγ�μεν�ν παρεκδ$/VηI δι) τ�*τ� @σVη ε6ς�κε�νων, [ν πρ�τερ�ν �πεμν�σθηνI κα. γ)ρ �κε1ν�ι λ�γικV; τινι πι-θαν�τητι παρ'γ�νται. �)ν δ< θελ�σVης συνε1ναι, τ� π�τ$ �στι τ# λε-γ�μεν�ν, μ� ����*, μ� παρ) τ�*τ� παραλ�πVης τι τ# @ργ�ν κ�ινω-νικ�ν.

DF. E4/� 2Aθηνα�ωνI «�Yσ�ν, fσ�ν, [ ��λε Zε* κατ) τ;ς ?ρ��-ρας τ;ς 2Aθηνα�ων κα. τ+ν πεδ�ων». Lτ�ι �4 δε1 εA/εσθαι W �jτωςoπλ+ς κα. �λευθ$ρως.

2

Page 53: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

η. �O,τι σημα�νει � λ"γ�ς «Cρισε γι� τ�0τ�ν � @Aσκληπι"ς 3ππα-σ�α, ψυ�ρ�λ�υσ�α X !νυπ�δησ�α», τ" Zδι� !κρι�Fς σημα�νει κα� �λ"γ�ς «Cρισε γι@ α&τ"ν � +�σις τ�0 παντ"ς !σθ'νεια, !ναπηρ�α X!π�λεια X κ�τι Tλλ� σ�ετικ"». Δι"τι κα� 4κε* � :ρ�ς «συν'τα;ε»σημα�νει «Cρισε γι@ α&τ"ν 7ς μ'σ�ν γι� τ�ν $γε�α τ�υ». Kα� 4δF,πρ�κειμ'ν�υ περ� τ�ς +�σεως δηλαδ�, α&τ" π�� συμ�α�νει ��ει�ρισθ� 4πειδ� 4;υπηρετε* τ"ν σκ�π" τ�υ (τ�ν π�ρε�α τ�υ στ�νJω�). Kατ� τ"ν Zδι� τρ"π� �ρησιμ�π�ι�0με τ"ν :ρ�ν «α&τ� συμ-�α�ν�υν σ@ 4μYς»,:πως !κρι�Fς �3 τε�ν*τες λ'νε :τι �3 τετρ�γωνεςπ'τρες στ� τε��η X τ�ς πυραμ�δες «συμ�α�ν�υν» :ταν τ�ς τ�π�θε-τ�0ν τ�ν μι� κ�ντ� στ�ν Tλλη μ' κ�π�ια τ'�νη. T�0τ� συμ�α�νειγιατ� γενικ� $π�ρ�ει μι� ?ρμ�ν�α. Kα� :πως !κρι�Fς !π@ :λα τ�σ�ματα � κ"σμ�ς συμπληρ�νεται κα� πα�ρνει τ�ν γνωστ� μαςμ�ρ+�, �τσι !π" :λες τ�ς μερικ'ς α8τ�ες συμπληρ�νεται κα� πα�ρ-νει τ�ν γνωστ� μας μ�ρ+� � ε3μαρμ'νη, � καθ�λικ� α8τ�α.

Kαταλα�α�ν�υν α&τ" π�� λ'ω κα� �3 τελε�ως !+ελε*ς.Δι"τι λ'-νε:«A&τ" τ�0 �+ερε». (Eπ�μ'νως α&τ" !π" τ�ν +�σι qτ�ιμαJ"τανγι@ α&τ"ν κα� γι@ α&τ"ν ε��ε �ρισθ�. Δε�"μαστε λ�ιπ"ν α&τ�, :πως4κε*να π�� �ρ�Jει � γιατρ"ς. Π�λλ� !π" 4κε*να π�� $π�δεικν�ειε�ναι δ�σκ�λα, !λλ� τ� δε�"μαστε, 4πειδ� 4λπ�J�υμε ν� γ�νωμεκαλ�.

K�τι σ�ετικ" μ' τ�ν $γε�α σ�υ ν� ν�μ�Jης :τι ε�ναι κα� � 4κτ'λεσιςκα� � πραγματ�π��ησις 4κε�νων τ� �π�*α θεωρε* σκ"πιμα � +�σιςτFν :λων.M' α&τ� τ�ν δι�θεσι ν� δ'�εσαι :,τι γ�νεται,κα� Tν !κ"μησ�0 +α�νεται σκληρ", 4πειδ� !π��λ'πει στ�ν $γε�α τ�0 κ"σμ�υ κα�ε8ς �μαλ� π�ρε�α κα� τ�ν ε&τυ�� 4;'λι;ι τ�0 �ργ�υ τ�0 Δι"ς. Δ'ν θ�πρ�σ'+ερε δηλαδ� σ' καν'να κ�τι, 4�ν α&τ" δ'ν συν'+ερε τ" σ�μ-παν. Δι"τι �Vτε � ?πλ� +�σις (� �π�ι�σδ�π�τε) δ'ν κ�νει κ�τι τ"�π�*� δ'ν ε�ναι κατ�λληλ� γι� τ" �ργ� π�� ρυθμ�Jεται !π@ α&τ�ν.(Eπ�μ'νως γι� δ�� λ"γ�υς πρ'πει ν� δ'�εσαι μ' �αρ� :,τι σ�0 συμ-�α�νει. ΠρFτ�ν, δι"τι �γινε γι� σ'να κα� γι� σ'να ε��ε �ρισθ� κα� μ'σ'να ε��ε συνδεθ� !π" 4κε* 4π�νω !π" τ�ν δημι�υργ" α8τ�α.

105

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION EãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

104

ηF. SOπ�1�ν τ� �στι τ# λεγ�μεν�ν, :τι «συν$ταHεν Z 2Aσκληπι#ςτ��τ>ω eππασ�αν W ψυ/ρ�λ�υσ�αν W ?νυπ�δησ�αν». τ�ι�*τ�ν �στικα. τ# συν$ταHε τ��τ>ω & τ+ν :λων ��σις ν�σ�ν W π�ρωσιν, W ?π�-��λ�ν W 7λλ� τι τ+ν τ�ι��των. κα. γ)ρ �κε1 τ# «συν$ταHε» τ�ι-�*τ�ν τι σημα�νειI @ταHε τ��τ>ω =ς κατ'λληλ�ν πρ#ς �γ�ειανI κα.�ντα*θα τ# συμ�α1ν�ν �κ'στ>ω τ$τακτα� πως α4τ>+ κατ'λληλ�νπρ#ς τ�ν εeμαρμ$νην. �jτως γ)ρ κα. «συμ�α�νειν» α4τ) &μ1ν λ$-γ�μεν, =ς κα. τ�Yς τετραγ5ν�υς λ�θ�υς �ν τ�1ς τε�/εσιν W �ν τα1ςπυραμ�σι, Sσυμ�α�νειν2 �e τε/ν1ται λ$γ�υσι, συναρμ�D�ντες ?λλ�-λ�ις τV; π�ιPR συνθ$σει. :λως γ)ρ oρμ�ν�α �στ. μ�α, κα. _σπερ �κπ'ντων τ+ν σωμ'των Z κ�σμ�ς τ�ι�*τ�ν σ+μα συμπληρ�*ται,�jτως �κ π'ντων τ+ν α�τ�ων & εeμαρμ$νη τ�ια�τη α�τ�α συμπλη-ρ�*ται. ν��*σι δ$, b λ$γω, κα. �e τ$λε�ν �δι+ταιI �ασ. γ'ρ, «T�*τ�@�ερεν α4τ>+». �4κ�*ν τ�*τ� τ��τ>ω ��$ρετ�. κα. τ�*τ� τ��τ>ω συ-νετ'ττετ�.δε/5μεθα ��ν α4τ',=ς �κε1να,s Z 2Aσκληπι#ς συντ'τ-τει. π�λλ) γ�*ν κα. �ν �κε�ν�ις �στι τρα/$αI ?λλ) ?σπαD�μεθα τV;�λπ�δι τ;ς �γε�ας.T�ι�*τ�ν τ� σ�ι δ�κε�τω, 7νυσις κα. συντ$λεια τ+ν τV; κ�ινV; ��σειδ�κ��ντων, �6�ν & σ� �γ�ειαI κα. �jτως ?σπ'D�υ πRν τ# γιν�με-ν�ν, κgν ?πην$στερ�ν δ�κV; δι) τ# �κε1σε 7γειν, �π. τ�ν τ�* κ�-σμ�υ �γ�ειαν, κα. τ�ν τ�* Δι#ς ε4�δ�αν κα. ε4πραγ�αν. �4 γ)ρ gντ�*τ� τινι @�ερεν, ε� μ� τ>+ :λ>ω συν$�ερεν. �4δ< γ)ρ & τυ/�*σα��σις �$ρει τι, b μ� τ>+ δι�ικ�υμ$ν>ω �π2 α4τ;ς κατ'λληλ�ν �στιν.O4κ�*ν κατ) δ�� λ�γ�υς στ$ργειν /ρ� τ# συμ�α1ν�ν σ�ιI καθ2qνα μ$ν, :τι σ�. �γ�νετ�, κα. σ�. συνετ'ττετ�, κα. πρ#ς σ$ πωςεJ/εν, 7νωθεν �κ τ+ν πρεσ�υτ'των α�τι+ν συγκλωθ�μεν�νI καθ2

2

3

Page 54: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

Kα� δε�τερ�ν,4πειδ� 4κε*ν�ς π�� κυ�ερνY τ" σ�μπαν ν�μ�Jει :τι4κε*ν� π�� συμ�α�νει στ"ν καθ'να �ωριστ� γ�νεται α8τ�α τ�ς �μαλ�ςπ�ρε�ας κα� τ�ς �λ�κληρ�σεως κα�, μ� τ"ν Δ�α, τ�ς διατηρ�σεωςτ�0 σ�μπαντ�ς. @Aκρωτηρι�Jεται δηλαδ� τ" σ�μπαν, 4�ν !π�κ"-ψης �,τιδ�π�τε !π" τ�ν συν�+εια κα� τ�ν συν'�εια τFν μ�ρ�ων XτFν α8τ�ων τ�υ.Kα� διακ"πτεις τ�ν συν'�εια :σ� 4;αρτYται !π" σ'-να,:ταν !γανακτ�ς,κα� κατ� κ�π�ι�ν τρ"π� τ�ν καταστρ'+εις.

θ. N� μ� !ηδι�Jης μ�τε ν� !γανακτ�ς μ�τε ν� !πελπ�Jεσαι,4πειδ� δ'ν ε�ναι π�ντα εVκ�λ� ν� κ�νης :,τι $παγ�ρε��υν τ� +ιλ�-σ�+ικ� δ"γματα, !λλ�. 4�ν !π�μακρ�νεσαι, π�λι ν� 4πιστρ'+ηςκα� ν� ε�σαι �αρ��μεν�ς, 4�ν τ� περισσ"τερα !π" τ� �ργα σ�υ ται-ρι�J�υν στ"ν Tνθρωπ� κα� ν� α8σθ�νεσαι συμπ�θεια γι@ α&τ" στ"�π�*� 4παν'ρ�εσαι, κα� ν� μ� 4παν'ρ�εσαι στ�ν +ιλ�σ�+�α σ�ν ν�ε�ναι δ�σκαλ�ς π�� καθ�δηγε* τ� παιδι�m !λλ� ν� στρ'+εσαι πρ"ςα&τ�, :πως α&τ�� π�� π�σ��υν τ� μ�τια τ�υς στρ'+�νται πρ"ς τ"σ+�υγγ�ρι X τ" α&γ" κα� :πως Tλλ�ι Tρρωστ�ι στρ'+�νται πρ"ςτ" κατ�πλασμα X τ"ν καται�νισμ"! Δι"τι �τσι θ� +α�νεσαι :τι δ'νε�σαι πειθ�νι� tργαν� τ�0 λ"γ�υ,!λλ’ :τι !ναπα�εσαι μ@ α&τ"ν.

Σκ'ψ�υ :τι � +ιλ�σ�+�α θ'λει μ"ν� 4κε*να π�� θ'λει � +�σιςσ�υ, σ� :μως Xθελες Tλλα !ντ�θετα πρ"ς τ�ν +�σι σ�υ. - @Aλλ� τ�ε�ναι πι" ε&��ριστ� !π@ α&τ�; Θ� μπ�ρ�0σες ν� π�ς; M�πως ��δ�ν� μ@ α&τ� δ'ν μYς παραπλανY; @Aλλ� κ��τα;ε :μως μ�πωςε�ναι πι" 7ρα*� πρYγμα � μεγαλ�ψυ��α, � 4λευθερ�α, � ?πλ"τητα,� ε&γνωμ�σ�νη, � �σι"της. @Aπ" τ�ν Zδια +ρ"νησι τ� ε�ναι πι"ε&��ριστ�, :ταν λ��ης $π@ tψι σ�υ τ" !λ�θητ� κα� τ�ν καθ�λικ�ε&ρ�τητα τ�ς δυν�μεως π�� καταν�ε* κα� γνωρ�Jει τ� πρ�γματα;

ι.T� πρ�γματα :μως �ρ�σκ�νται σ' τ"ση !σ�+εια, Cστε +ιλ"-σ�+�ι t�ι λ�γ�ι �Vτε !σ�μαντ�ι σ�ημ�τισαν τ�ν γν�μη :τι ε�ναι4ντελFς !κατ�ληπτα.

@Eκτ"ς !π" α&τ��ς κα� στ��ς Στωικ��ς +α�ν�νται !κατ�λη-πτα. Kα� � δικ� μας ψυ�ικ� δι�θεσις εVκ�λα μετα��λλεται. Π�0�ρ�σκεται λ�ιπ"ν α&τ"ς π�� μ'νει π�ντα σταθερ"ς; DEλα τ�ρα

107

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION EãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

106

qτερ�ν δ$, :τι τ>+ τ# :λ�ν δι�ικ�*ντι τ;ς ε4�δ�ας κα. τ;ς συντελε�-ας κα. ν� Δ�α τ;ς συμμ�ν;ς α4τ;ς κα. τ# �δ�Pα ε�ς qκαστ�ν 3κ�να\τι�ν �στιν. πηρ�*ται γ)ρ τ# Zλ�κληρ�ν, �)ν κα. Zτι�*ν δια-κ�ψVης τ;ς συνα�ε�ας κα. συνε/ε�ας, _σπερ τ+ν μ�ρ�ων, �jτω δ�κα. τ+ν α�τ�ων. διακ�πτεις δ$, :σ�ν �π. σ��, :ταν δυσαρεστV;ς, κα.τρ�π�ν τιν) ?ναιρε1ς.

θF. M� σικ/α�νειν μηδ< ?παυδRν μηδ< ?π�δυσπετε1ν, ε� μ� κα-ταπυκν�*τα� σ�ι τ# ?π# δ�γμ'των �ρθ+ν qκαστα πρ'σσεινI?λλ) �κκρ�υσθ$ντα π'λιν �πανι$ναι κα. ?σμεν�Dειν, ε� τ) πλε�ω?νθρωπικ5τερα, κα. �ιλε1ν τ�*τ�, ��2 b �παν$ρ/VηI κα. μ� =ς πρ#ςπαιδαγωγ#ν τ�ν �ιλ�σ���αν �πανι$ναιI ?λλ2 =ς �e ��θαλμι+ντεςπρ#ς τ# σπ�γγ'ρι�ν κα. τ# k�ν, =ς 7λλ�ς πρ#ς κατ'πλασμα, =ςπρ#ς καται�νησιν. �jτως γ)ρ �4δ<ν �πιδε�HVη τ# πειθαρ/ε1ν τ>+λ�γ>ω, ?λλ) πρ�σαναπα�σVη α4τ>+. μ$μνησ� δ$, :τι �ιλ�σ���α μ�-να θ$λει, s & ��σις σ�υ θ$λειI σY δ< 7λλ� Lθελες �4 κατ) ��σιν.«T. γ)ρ τ��των πρ�σην$στερ�ν;» & γ)ρ &δ�ν� �4/. δι) τ�*τ�σ�'λλει; ?λλ) θ$ασαι, ε� πρ�σην$στερ�ν μεγαλ�ψυ/�α, �λευθε-ρ�α, oπλ�της, ε4γνωμ�σ�νη, Zσι�της. α4τ;ς γ)ρ �ρ�ν�σεως τ�πρ�σην$στερ�ν; :ταν τ# 7πταιστ�ν, κα. εAρ�υν �ν πRσι τ;ς πα-ρακ�λ�υθητικ;ς κα. �πιστημ�νικ;ς δυν'μεως �νθυμηθV;ς.

ιF. T) μ<ν πρ'γματα �ν τ�ια�τVη τρ�π�ν τιν) �γκαλ�ψει �στ�ν,_στε �ιλ�σ���ις �4κ �λ�γ�ις �4δ< τ�1ς τυ/�*σιν @δ�Hε παντ'πα-σιν ?κατ'ληπτα εJναιI πλ�ν α4τ�1ς γε τ�1ς Στωικ�1ς δυσκατ'λη-πτα δ�κε1I κα. πRσα & &μετ$ρα συγκατ'θεσις μεταπτωτ�I π�*γ)ρ Z ?μετ'πτωτ�ς; μ$τιθι τ��νυν �π2 α4τ) τ) �π�κε�μενα, =ς �λι-

Page 55: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

στ� δι�+�ρα !ντικε�μεναm π"ση !σ�μαντη δι�ρκεια ���υν κα�π"ση μηδαμιν� !;�α κα� πFς μπ�ρε* εVκ�λα ν� τ� !π�κτ�ση /ναςκ�ναιδ�ς X μι� π"ρνη X /νας ληστ�ς.

Mετ� στρ'ψε τ�ν πρ�σ��� σ�υ στ"ν �αρακτ�ρα τFν +�λωνσ�υm μ' δυσκ�λ�α μπ�ρε*ς ν� !νε�θ�ς κα� τ"ν τελει"τερ�, γι� ν�μ� πF :τι κα� τ"ν qαυτ" τ�υ κανε�ς μ' δυσκ�λ�α !ν'�εται.

M'σα σ' μι� τ'τ�ια !σ�+εια κα� !καθαρσ�α κα� τ"ση ρ�� κα�τ�ς �&σ�ας κα� τ�0 �ρ"ν�υ κα� τ�ς κιν�σεως κα� τFν κιν�υμ'νωνδ'ν καταλα�α�νω τ� ε�ναι α&τ" π�� μπ�ρε* ν� 4κτιμηθ� κα� γενι-κ� ν� γ�νη !ντικε�μεν� 4νδια+'ρ�ντ�ς. @Aντ�θετα μ�λιστα πρ'πειν� 4νθαρρ�νης τ"ν qαυτ" σ�υ κα� ν� περιμ'νης τ�ν +υσικ� λ�σικα� ν� μ� στεν��ωρ�σαι γι� τ�ν παραμ�ν� σ�υ στ"ν κ"σμ�, !λλ�ν� γαληνε�ης μ' α&τ� μ"ν�νm πρFτ�ν :τι «δ'ν θ� μ�0 συμ�� κ�τιπ�� ν� μ� ε�ναι σ�μ+ων� μ' τ�ν +�σι τFν π�ντων» κα� δε�τερ�ν:τι «��ω τ�ν δ�ναμι ν� μ� κ�νω τ�π�τε !ντ�θετ� πρ"ς τ" θ'ληματ�0 θε�0 κα� τ�0 δα�μ�ν"ς μ�υ».

Kανε�ς δ'ν θ� μ' !ναγκ�ση ν� παρα�F τ" θ'λημ� τ�υ.ια.«Γι� π�ι" σκ�π" λ�ιπ"ν �ρησιμ�π�ιF τ�ν ψυ�� μ�υ;» Σ' κ�-

θε περ�πτωσι α&τ� τ�ν 4ρ�τησι πρ'πει ν� $π���λλεις στ"ν qαυτ"σ�υ κα� ν� κ�νης α&τ" τ"ν �λεγ��: «T� γ�νεται μ'σα στ" πνε0μαμ�υ;T�ν�ς τ��α ��ω τ�ν ψυ��; M�πως κανεν"ς παιδι�0 X 4+���υ;M�πως ��ω τ�ν ψυ�� καμμιYς !σ�μαντης γυνα�κας, μ�πως κανε-ν"ς τυρ�νν�υ; M�πως κτ�ν�υς; M�πως κανεν"ς θηρ��υ;»

ι�. Π�ι� !;�α ���υν α&τ� π�� �3 π�λλ�� θεωρ�0ν !γαθ� θ� τ"καταλ��ης !π" τ" q;�ς: @E�ν π.�. κ�π�ι�ς θεωρ�ση μερικ� πρ�γ-ματα 7ς tντως !γαθ�,:πως ε�ναι � +ρ"νησις,� σ�νεσις,� δικαι�-σ�νη, � !νδρε�α, 4�ν λ�ιπ"ν θ� ��η α&τ� 4κτιμ�σει, δ'ν θ� μπ�ρ'-ση ν� καταλ��η τ" «!π" τ� !γαθ�...»32 δι"τι δ'ν θ� $π�ρ�η καμ-μι� !ναλ�γ�α. @E�ν :μως δε�θ� 7ς !γαθ� α&τ� π�� θεωρ�0ν �3π�λλ��, θ� τ" !κ��ση κα� ε&�αρ�στως θ� τ" δε�θ� μ' τ�ν 4ντ�πω-

109

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Eã

32. @Aπ�+ε�γει ν� �λ�κληρ�ση τ�ν +ρ�σι � �π��α !ν�κει στ"ν M'νανδρ�.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

108

γ�/ρ�να κα. ε4τελ; κα. δυν'μενα �ν κτ�σει κινα�δ�υ W π�ρνης Wληστ�* εJναι. μετ) τ�*τ� @πιθι �π. τ) τ+ν συμ�ι��ντων Lθη, [νμ�λις �στ. κα. τ�* /αριεστ'τ�υ ?νασ/$σθαι, dνα μ� λ$γω, :τι κα.�αυτ�ν τις μ�γις �π�μ$νει.2Eν τ�ι��τ>ω ��ν D��>ω κα. X�π>ω κα. τ�σα�τVη X�σει τ;ς τε �4σ�αςκα. τ�* /ρ�ν�υ, κα. τ;ς κιν�σεως κα. τ+ν κιν�υμ$νων, τ� π�τ2 �στ.τ# �κτιμηθ;ναι W τ# :λως σπ�υδασθ;ναι δυν'μεν�ν, �4δ2 �πιν�+.τ�4ναντ��ν γ)ρ δε1 παραμυθ��μεν�ν �αυτ#ν περιμ$νειν τ�ν �υ-σικ�ν λ�σιν, κα. μ� ?σ/'λλειν τV; διατρι�V;, ?λλ) τ��τ�ις μ�ν�ιςπρ�σαναπα�εσθαιI �ν. μ<ν τ>+, :τι �4δ<ν συμ��σετα� μ�ι, b �4/.κατ) τ�ν τ+ν :λων ��σιν �στ�νI �τ$ρ>ω δ$, :τι @Hεστ� μ�ι μηδ<νπρ'σσειν παρ) τ#ν �μ#ν θε#ν κα. δα�μ�να. �4δε.ς γ)ρ Z ?ναγκ'-σων τ�*τ�ν παρα�;ναι.

ιαF. «Πρ#ς τ� π�τε 7ρα ν*ν /ρ+μαι τV; �μαυτ�* ψυ/V;;» παρ2 qκα-στα τ�*τ� �πανερωτRν �αυτ�ν, κα. �Hετ'Dειν, τ� μ�� �στι ν*ν �ντ��τ>ω τ>+ μ�ρ�>ω, b δ� &γεμ�νικ#ν καλ�*σι; κα. τ�ν�ς 7ρα ν*ν @/ωψυ/�ν; μ�τι παιδ��υ; μ�τι μειρακ��υ; μ�τι γυναικαρ��υ; μ�τι τυ-ρ'νν�υ; μ�τι κτ�ν�υς; μ�τι θηρ��υ;

ι�F. SOπ�1' τιν' �στι τ) τ�1ς π�λλ�1ς δ�κ�*ντα ?γαθ', κgν�ντε*θεν λ'��ις. ε� γ'ρ τις �πιν��σειεν �π'ρ/�ντ' τινα =ς?ληθ+ς ?γαθ', �6�ν �ρ�νησιν, σω�ρ�σ�νην, δικαι�σ�νην,?νδρ�αν, �4κ gν τα*τα πρ�επιν��σας @τι ?κ�*σαι δυνηθε�η τ#«�π# τ+ν ?γαθ+νI» �4 γ)ρ ��αρμ�σει. τ) δ$ γε τ�1ς π�λλ�1ς �αι-ν�μενα ?γαθ) πρ�επιν��σας τις, �Hακ��σεται κα. XPαδ�ως δ$Hε-ται, =ς ��κε�ως �πιλεγ�μεν�ν τ# �π# τ�* κωμικ�* ε�ρημ$ν�ν.

2

Page 56: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

σι :τι π�λ� 4πιτυ�ημ'να τ" ε�πε. Δι"τι �τσι �3 π�λλ�� 4νν��0ν τ�νσ�'σι.Δια+�ρετικ� δ'ν θ� σ' 4ν��λ�0σε α&τ"ς � λ"γ�ς κα� θ� τ"νθεωρ�0σες !ν�;ι�.

Συμ+ων�0με :μως :τι γι� τ"ν πλ�0τ�, τ�ν δ";α κα� τ�ς !π�-λα�σεις � λ"γ�ς ��ει λε�θ� μ' 4πιτυ��α κα� ε&στρ�+�α. Πρ���ρειλ�ιπ"ν κα� σκ'ψ�υ. @E�ν πρ'πει ν� θεωρ�σης !γαθ� α&τ�, γι� τ��π�*α 4�ν 4κτιμ�0σες θ� 2ταν π�λ� εVστ��� 4κε*ν� π�� λ'γει «:τια&τ"ς π�� τ� ��ει !π" τ�ν !+θ�ν�α δ'ν ;'ρει π�0 ν� �...».

ιγ. @Aπ�τελ�0μαι !π" τ�ν α8τ�α κα� τ�ν Rλη. OVτε τ" /να �Vτετ" Tλλ� θ� καταλ�;�υν ε8ς τ" μ� tνm :πως !κρι�Fς δ'ν πρ��λθαν!π" τ" μ� tν. (Eπ�μ'νως κ�θε στ�ι�ε*� μ�υ κατ� τ�ν μετα��λ�θ� κατατα�θ� ε8ς 7ρισμ'ν� μ'ρ�ς τ�0 κ"σμ�υ. Kα� π�λι 4κε*ν�ε8ς τ" Tλλ� μ'ρ�ς τ�0 κ"σμ�υ θ� μετα�ληθ� κα� α&τ" θ� συνε��-Jεται 4π@ Tπειρ�ν. M' τ'τ�ια μετα��λ� �γινα κα� 4γ� κα� α&τ��π�� μ' γ'ννησαν κα� �Rτω καθ@ q;�ς, δι"τι τ�π�τε δ'ν μYς 4μπ�δ�-Jει ν� 8σ�υρισθ�0με α&τ" �στω κι Tν � κ"σμ�ς δι�ικ�ται κατ�διαστ�ματα μ' καθωρισμ'να �ρ�νικ� :ρια.

ιδ. (O λ"γ�ς κα� � τ'�νη τ�0 λ"γ�υ ε�ναι δυν�μεις π�� !ρ-κ�0νται στ"ν qαυτ" τ�υς κα� στ" �ργ� των.�εκιν�0ν !π" μι� δικ�τ�υς !ρ�� κα� �αδ�J�υν πρ"ς τ"ν σκ�π" π�� �ρ�σκεται μπρ�στ�τ�υς.Γι@ α&τ" �3 πρ�;εις α&τ�0 τ�0 εZδ�υς Gν�μ�J�νται κατ�ρθ�-ματα, 4πειδ� δηλ�ν�υν τ�ν Gρθ"τητα τ�0 δρ"μ�υ π�� !κ�λ��-θησαν.

ιε. T�π�τε !π" α&τ� τ� �π�*α δ'ν ταιρι�J�υν στ"ν Tνθρωπ�,4πειδ� ε�ναι Tνθρωπ�ς, δ'ν πρ'πει ν� �αρακτηρισθ� 7ς γν�ρι-σμα τ�0 !νθρ�π�υ. A&τ� δ'ν ε�ναι !ναγκα*α γι� τ"ν Tνθρωπ��Vτε τ� πρ�σ+'ρει � !νθρ�πινη +�σις �Vτε !π�τελ�0ν σημε*ατ�ς τελει"τητ"ς τ�υ. (Eπ�μ'νως δ'ν �ρ�σκεται σ@ α&τ� � σκ�π"ςπ�� ��ει τεθ� γι� τ"ν Tνθρωπ� �Vτε τ" !γαθ" π�� συντελε* στ�νπραγματ�π��ησι τ�0 σκ�π�0. @E�ν κ�τι !π@ α&τ� 2ταν $π��ρεω-τικ" γι� τ"ν Tνθρωπ�, � περι+ρ"νησις κα� � !ντ�στασις πρ"ςα&τ" δ'ν �πρεπε ν� γ�νεται. OVτε θ� T;ιJε τ"ν �παιν� α&τ"ς π��

111

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION EãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

110

�jτως κα. �e π�λλ�. �αντ'D�νται τ�ν δια��ρ'ν. �4 γ)ρ gν τ�*τ�μ<ν ��ν πρ�σ$κ�πτε κα. ?πηHι�*τ�I τ# δ< �π. τ�* πλ��τ�υ κα.τ+ν πρ#ς τρυ��ν W δ�Hαν ε4κληρημ'των παρεδε/�μεθα =ςeκν�υμ$νως κα. ?στε�ως ε�ρημ$ν�ν. πρ�ιθι ��ν κα. �ρ5τα, ε� τιμη-τ$�ν κα. ?γαθ) �π�ληπτ$�ν τ) τ�ια*τα, [ν πρ�επιν�ηθ$ντων��κε�ως gν �πι�$ρ�ιτ� τ# τ#ν κεκτημ$ν�ν α4τ) «�π# τ;ς ε4π�-ρ�ας �4κ @/ειν, :π�ι /$σVη».

ιγF. 2EH α�τι5δ�υς κα. �λικ�* συν$στηκαI �4δ$τερ�ν δ< τ��τωνε�ς τ# μ� �ν �θαρ�σεται, _σπερ �4δ< �κ τ�* μ� �ντ�ς �π$στη,�4κ�*ν κατατα/θ�σεται πRν μ$ρ�ς �μ#ν κατ) μετα��λ�ν ε�ς μ$-ρ�ς τι τ�* κ�σμ�υ, κα. π'λιν �κε1ν� ε�ς qτερ�ν μ$ρ�ς τι τ�* κ�-σμ�υ μετα�αλε1, κα. Lδη ε�ς 7πειρ�ν. κατ) τ�ια�την δ< μετα-��λ�ν κ?γ� �π$στην κα. �e �μ< γενν�σαντες, κα. �πανι�ντι ε�ς7λλ� 7πειρ�νI �4δ<ν γ)ρ κωλ�ει �jτως �'ναι, κgν κατ) περι�-δ�υς πεπερασμ$νας Z κ�σμ�ς δι�ικ;ται.

ιδF. SO λ�γ�ς κα. & λ�γικ� τ$/νη δυν'μεις ε�σ.ν �αυτ;ς ?ρκ��-μεναι κα. τ�1ς καθ2 �αυτ)ς @ργ�ις. Zρμ+νται μ<ν ��ν ?π# τ;ς��κε�ας ?ρ/;ς, Zδε��υσι δ< ε�ς τ# πρ�κε�μεν�ν τ$λ�ςI καθ2 b κα-τ�ρθ5σεις αe τ�ια*ται πρ'Hεις �ν�μ'D�νται τ�ν �ρθ�τητα τ;ςZδ�* σημα�ν�υσαι.

ιεF. O4δ<ν τ��των Xητ$�ν ?νθρ5π�υ, s ?νθρ5π>ω, καθ#7νθρωπ�ς �στιν, �4κ �πι�'λλει. �4κ @στιν ?παιτ�ματα ?νθρ5-π�υ, �4δ< �παγγ$λλεται α4τ) & τ�* ?νθρ5π�υ ��σις, �4δ< τελει-�τητ$ς ε�σι τ;ς τ�* ?νθρ5π�υ ��σεως. �4 τ��νυν �4δ< τ# τ$λ�ς �να4τ�1ς �στι τ>+ ?νθρ5π>ω κε�μεν�ν, �4δ$ γε τ# συμπληρωματικ#ντ�* τ$λ�υς, τ# ?γαθ�ν. @τι ε\ τι τ��των "ν �πι�'λλ�ν τ>+ ?ν-θρ5π>ω, �4κ gν τ# �περ�ρ�νε1ν α4τ+ν κα. κατεHαν�στασθαι �πι-

Page 57: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

διατηρε* τ"ν qαυτ" τ�υ 4λε�θερ� !π" α&τ�m �Vτε α&τ"ς π�� θ�$στερ�0σε σ' κ�π�ι� !π" α&τ� θ� 2ταν !γαθ", 4�ν α&τ� 2σαν!γαθ�.

T�ρα :μως, :σ� περισσ"τερ� !π�μακρ�νει κανε�ς τ"ν qαυτ"τ�υ !π" α&τ� X !π" τ� Tλλα σ�ετικ� X κα� !ν'�εται ν� τ�0 τ�!+αιρ'σ�υν, τ"σ� περισσ"τερ� !γαθ"ς ε�ναι.

ις. @Aν�λ�γα μ' τ�ς σκ'ψεις π�� θ� κ�νης τ�ς περισσ"τερες +�-ρ'ς θ� δημι�υργηθ� κα� � ψυ�� σ�υ. Δι"τι � ψυ�� π�τ�Jεται !π"τ�ς σκ'ψεις. N"τισ' την λ�ιπ"ν μ' μι� σειρ� !π" σκ'ψεις, :πωςε�ναι �3 παρακ�τω.

�Oπ�υ μπ�ρε*ς ν� J�ς, μπ�ρε*ς ν� J�ς, :πως πρ'πει. Σ' !ν�-κτ�ρα �τυ�ε ν� J�ς, μπ�ρε*ς qπ�μ'νως κα� στ� !ν�κτ�ρα ν� J�ς,:πως πρ'πει.

Δε�τερ�ν, ν� σκ'πτεσαι :τι γι� :π�ι� σκ�π" ��ει δημι�υρ-γηθ� τ" κ�θε πρYγμα πρ"ς α&τ"ν +'ρεται. Πρ"ς 4κε*ν� π�� +'-ρεται qπ�μ'νως �ρ�σκεται κα� � σκ�π"ς τ�υ. �Oπ�υ �ρ�σκεται �σκ�π"ς 4κε* �ρ�σκεται κα� τ" συμ+'ρ�ν κα� τ" καλ" τ�0 καθεν"ς.

T� καλ" :μως γι� τ"ν Tνθρωπ� ε�ναι � κ�ινων�α. �Oτι ���μεγεννηθ� γι� τ�ν κ�ινων�α ��ει !π�δει�θ� !π" καιρ". DH μ�πωςδ'ν καταλα�α�νης :τι τ� κατ�τερα ���υν γ�νει γι� τ� !ν�τερακα� τ� !ν�τερα τ" /να γι� τ" Tλλ�;

@Aν�τερα δ' !π" μ'ν τ� Tψυ�α ε�ναι τ� �μψυ�α, 4νF !π" τ��μψυ�α !ν�τερα ε�ναι τ� λ�γικ�.

ιJ. (H 4πιδ�ω;ις τFν !δυν�των ε�ναι τρ'λλα. E�ναι !δ�νατ�ν �3+α0λ�ι ν� μ� κ�ν�υν κ�τι τ'τ�ι�.

ιη. T�π�τε σ' καν'να δ'ν συμ�α�νει π�� ν� μ� ε�ναι 3καν"ς ν�τ" $π�+'ρη. E8ς Tλλ�ν μπ�ρ�0ν ν� συμ��0ν τ� Zδια κα�, X 4πειδ�δ'ν ;'ρει τ� συν'�η X 4πειδ� θ'λει ν� δε�;η $περ���, ε�ναι Xρεμ�ςκα� παραμ'νει !ν�κητ�ς. E�ναι +��ερ" :μως � Tγν�ια κα� � πρ�σ-π��ησις ν� !π�δεικν�ωνται 8σ�υρ"τερες !π" τ�ν +ρ"νησι.

ιθ. T� Zδια τ� πρ�γματα καθ"λ�υ δ'ν 4γγ�J�υν τ�ν ψυ�� �Vτε���υν τ�ν δ�ναμι ν� ε8σ�ωρ�σ�υν σ@ α&τ� �Vτε ν� τ�ν κατευθ�-

113

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION EãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

112

�'λλ�ν "ν, �4δ< �παινετ#ς "ν Z ?πρ�σδε; τ��των �αυτ#ν παρε-/�μεν�ςI �4δ2 gν Z �λαττωτικ#ς �αυτ�* @ν τινι τ��των ?γαθ#ς "ν,ε\περ τα*τα ?γαθ) "ν. ν*ν δ$, :σωπερ πλε�ω τις ?�αιρ+ν �αυτ�*τ��των W τ�ι��των �τ$ρων W κα. ?�αιρ��μεν�ς τι τ��των ?ν$/η-ται, τ�σ>+δε μRλλ�ν ?γαθ�ς �στιν.

ιNF. O6α gν π�λλ'κις �αντασθV;ς, τ�ια�τη σ�ι @σται & δι'ν�ιαI�'πτεται γ)ρ �π# τ+ν �αντασι+ν & ψυ/�. �'πτε ��ν α4τ�ν τV;συνε/ε�Pα τ+ν τ�ι��των �αντασι+νI �6�ν :τι, :π�υ D;ν �στιν, �κε1κα. ε� D;νI �ν α4λV; δ< D;ν �στινI @στιν 7ρα κα. ε� D;ν �ν α4λV;. κα.π'λιν :τι �fπερ qνεκεν qκαστ�ς κατασκευ'σαι, [πρ#ς b δ< κατε-σκε�ασται,] πρ#ς τ�*τ� �$ρεταιI πρ#ς b �$ρεται δ$, �ν τ��τ>ω τ$-λ�ς α4τ�*I :π�υ δ< τ# τ$λ�ς, �κε1 κα. τ# συμ�$ρ�ν κα. τ?γαθ#ν�κ'στ�υI τ# 7ρα ?γαθ#ν τ�* λ�γικ�* D>5�υ κ�ινων�α. :τι γ)ρπρ#ς κ�ινων�αν γεγ�ναμεν,π'λαι δ$δεικται.W �4κ "ν �ναργ<ς :τιτ) /ε�ρω τ+ν κρειττ�νων qνεκεν, τ) δ< κρε�ττω ?λλ�λων; τ+ν δ<�μψ�/ων τ) λ�γικ'.

ιDF.T# τ) ?δ�νατα δι5κειν μανικ�νI ?δ�νατ�ν δ< τ# τ�Yς �α�-λ�υς μ� τ�ια*τα τινα π�ιε1ν.

ιηF. O4δ<ν �4δεν. συμ�α�νει, b �4/. π$�υκε �$ρειν. 7λλ>ω τ)α4τ) συμ�α�νει κα. Lτ�ι ?γν�+ν, :τι συμ�$�ηκεν, W �πιδεικν�με-ν�ς μεγαλ��ρ�σ�νην ε4σταθε1 κα. ?κ'κωτ�ς μ$νει. δειν#ν ��ν7γν�ιαν κα. ?ρ$σκειαν �σ/υρ�τ$ρας εJναι �ρ�ν�σεως.

ιθF. T) πρ'γματα α4τ) �4δ2 Zπωστι�*ν ψυ/;ς aπτεται, �4δ<@/ει ε\σ�δ�ν πρ#ς ψυ/�ν, �4δ< τρ$ψαι �4δ< κιν;σαι ψυ/�ν δ�να-

Page 58: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ν�υν �Vτε ν� τ�ν θ'σ�υν ε8ς κ�νησινm α&τ� μ"νη κατευθ�νει κα� κι-νε* τ"ν qαυτ" της κα� μ' ��σι τ� στ�ι�ε*α μ' τ� �π�*α θ� !;ι�λ�-γ�ση τ"ν qαυτ" της θ� κρ�νη :σα $π�π'σ�υν στ�ν !ντ�ληψ� της.

κ. @Aπ" τ" Tλλ� μ'ρ�ς � Tνθρωπ�ς ε�ναι π�λ� �8κε*�ς σ@ 4μYς,4πειδ� !ν'�εται κα� ε&εργετε* τ"ν συν�νθρωπ" τ�υ. �Oταν :μωςμερικ�� πρ���λλ�υν !ντιδρ�σεις ε8ς τ� �ργα π�� ε�ναι �8κε*αστ"ν Tνθρωπ�, κατ� τ�ν γν�μη μ�υ � Tνθρωπ�ς γ�νεται κ�τι τ"Wθικ� !δι�+�ρ�, :πως � �λι�ς X � Tνεμ�ς X τ" θηρ��.

@Aπ" τ��ς !νθρ�π�υς α&τ�0 τ�0 εZδ�υς Zσως πρ��ληθ�0ν4μπ"δια σ' κ�π�ια 4ν'ργει� μ�υ. �Oμως δ'ν μπ�ρ�0ν ν� πρ��λη-θ�0ν 4μπ"δια στ�ν 4σωτερικ� μ�υ δι�θεσι, 4πειδ� α&τ� μπ�ρε*κα� ν� τ� μετα��λη κα� ν� τ��ς δ�ση Tλλη κατε�θυνσι. Mετα-��λλει δηλαδ� κα� μεταθ'τει κ�θε 4μπ"δι� � ν�0ς στ�ν πρ�τηγραμμ� κα� α&τ" τ" 4μπ"δι� τ�0 �ργ�υ γ�νεται x+'λιμ� κα� x+'-λιμη γ�νεται κα� � π�ρε�α π�� !κ�λ�υθε*ται.

κα. @Aπ@ :σα $π�ρ��υν στ"ν κ"σμ� τ�μα τ" Tριστ�. E�ναι δ'τ�0τ�, α&τ" π�� ρυθμ�Jει κα� δι'πει τ� π�νταm κατ� τ"ν Zδι� τρ"-π� !π" :σα $π�ρ��υν μ'σα σ�υ τ�μα τ" καλ�τερ�.

E�ναι δ' τ�0τ� 4κε*ν� π�� μ�ι�Jει μ' τ" Tλλ�. Δι"τι κα� γι� σ'-να α&τ" ε�ναι 4κε*ν� π�� ρυθμ�Jει κα� κατευθ�νει τ� Tλλα κα� �Jω� σ�υ !π" α&τ" ρυθμ�Jεται.

κ�. �O,τι δ'ν ε�ναι �λα�ερ" γι� τ�ν π"λι δ'ν �λ�πτει �Vτε τ"νπ�λ�τη. Γι� κ�θε σκ'ψι σ�ετικ� μ' τ�ν �λ��η θυμ�σ�υ τ�0τ� τ"νκαν"να. @E�ν � π"λις !π" α&τ" δ'ν �λ�πτεται �Vτε 4γ� �λ�πτ�-μαιm 4�ν δ' � π"λις �λ�πτεται δ'ν πρ'πει ν� GργισθF 4ναντ��ν4κε�ν�υ π�� τ�ν �λ�πτει. Π�ι" ε�ναι τ" ?μ�ρτημα;

κγ. N� σκ'πτεσαι π�λλ'ς +�ρ'ς τ�ν τα��τητα τ�ς �ρμητικ�ςκιν�σεως κα� τ�ς 4;α+αν�σεως α&τFν π�� $π�ρ��υν κα� α&τFνπ�� γ�ν�νται κ�θε μ'ρα. Δι"τι � �&σ�α των ε�ναι σ�εδ"ν σ�ν π�-τ�μι π�� �ρ�σκεται σ' διαρκ� ρ��m κα� � 4ν'ργεια �ρ�σκεται μ'σαστ�ν !τελε�ωτη μετα��λ� κα� τ� αZτια μ'σα στ�ς Tπειρες !λλαγ'ς,κα� σ�εδ"ν τ�π�τε δ'ν ε�ναι σταθερ" κα� !μετ��λητ�. T" Tπειρ�

115

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION EãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

114

ταιI τρ$πει δ< κα. κινε1 α4τ� �αυτ�ν μ�νη. κα. �dων gν κριμ'τωνκαταHι5σVη �αυτ�ν, τ�ια*τα �αυτV; π�ιε1 τ) πρ�συ�εστ+τα.

κF. Kαθ’ qτερ�ν μ<ν λ�γ�ν &μ1ν �στιν ��κει�τατ�ν 7νθρωπ�ς,καθ2 :σ�ν ε� π�ιητ$�ν α4τ�Yς κα. ?νεκτ$�νI καθ2 :σ�ν δ< �ν�σταν-τα� τινες ε�ς τ) ��κε1α @ργα, qν τι τ+ν ?δια��ρων μ�ι γ�νεται Z7νθρωπ�ς �4/ 3σσ�ν W lλι�ς W 7νεμ�ς W θηρ��νI �π# τ��των δ<�ν$ργειαν μ$ν τις �μπ�δισθε�η 7νI Zρμ;ς δ< κα. διαθ$σεως �4 γ�-νεται �μπ�δια δι) τ�ν �πεHα�ρεσιν κα. τ�ν περιτρ�π�ν. περιτρ$-πει γ)ρ κα. μεθ�στησι πRν τ# τ;ς �νεργε�ας κ5λυμα & δι'ν�ια ε�ςτ# πρ�ηγ��μεν�νI κα. πρ# @ργ�υ γ�νεται τ# τ�* @ργ�υ τ��τ�υ��εκτικ�νI κα. πρ# Zδ�* τ# τ;ς Zδ�* τα�της �νστατικ�ν.

καF. T+ν �ν τ>+ κ�σμ>ω τ# κρ'τιστ�ν τ�μαI @στι δ< τ�*τ� τ# πRσι/ρ5μεν�ν κα. π'ντα δι$π�ν. Zμ��ως δ< κα. τ+ν �ν σ�. τ# κρ'τι-στ�ν τ�μαI @στι δ< τ�*τ� τ# �κε�ν>ω Zμ�γεν$ς. κα. γ)ρ �π. σ�* τ#τ�1ς 7λλ�ις /ρ5μεν�ν τ�*τ� �στι, κα. Z σ#ς ���ς �π# τ��τ�υ δι�ι-κε1ται.

κ�F. �O τV; π�λει �4κ @στι �λα�ερ�ν, �4δ< τ#ν π�λ�την �λ'πτει.�π. π'σης τ;ς τ�* �ε�λ'�θαι �αντασ�ας τ�*τ�ν @παγε τ#ν καν�-ναI ε� & π�λις �π# τ��τ�υ μ� �λ'πτεται,�4δ< �γ� �$�λαμμαιI ε� δ<& π�λις �λ'πτεται, �4κ �ργιστ$�ν τ>+ �λ'πτ�ντι τ�ν π�λιν. τ� τ#παρ�ρ5μεν�ν;

κγF. Π�λλ'κις �νθυμ�* τ# τ'/�ς τ;ς παρα��ρRς κα. �πεHα-γωγ;ς τ+ν �ντων κα. γιν�μ$νων. l τε γ)ρ �4σ�α �6�ν π�ταμ#ς �νδιηνεκε1 X�σειI κα. αe �ν$ργειαι �ν συνε/$σι μετα��λα1ς, κα. τ)α\τια �ν μυρ�αις τρ�πα1ς, κα. σ/εδ#ν �4δ<ν �στ5ς, κα. †τ# π'ρεγ-

Page 59: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κα� τ�0 παρελθ"ντ�ς κα� τ�0 μ'λλ�ντ�ς ε�ναι !περ�γραπτ�m μ'σασ@ α&τ" 4;α+αν�J�νται τ� π�ντα.

ΠFς λ�ιπ"ν δ'ν ε�ναι !ν"ητ�ς 4κε*ν�ς π�� Gργ�Jεται, ταρ�Jε-ται, !γανακτε* γι@ α&τ" μ' τ�ν 4ντ�πωσι :τι τ"ν 4ν"�λησαν γι�7ρισμ'ν� δι�στημα κα� μ�λιστα μεγ�λ�;

κδ. Σκ'ψ�υ τ�ν �&σ�α τ�0 Σ�μπαντ�ς, τ�ς �π��ας ε�σαι 4λ��ι-στ� μ'ρ�ςm κα� τ�ν α8ωνι"τητα !π" τ�ν �π��α σ�ντ�μ� κα� �ρα��-τατ� δι�στημα ��ει δ�θ� σ@ 4σ'να.Kα� τ�ν μ�*ρα,τ�ς �π��ας π"σ�μ'ρ�ς ε�σαι.

κε. K�νει κ�π�ι�ς /να λ�θ�ς ε8ς ��ρ�ς μ�υ; Θ� τ" �ρ�.Σκ'πτεται κα� 4νεργε* μ' τ"ν δικ" τ�υ τρ"π�. @Eγ� α&τ� τ�ν

στιγμ� ��ω :,τι θ'λει ν� ��ω � +�σις τ�0 σ�μπαντ�ς κα� πρ�ττω:,τι θ'λει � δικ� μ�υ +�σις ν� πρ�ττω.

κς. T" μ'ρ�ς τ�ς ψυ��ς σ�υ π�� ε�ναι πρ�ικισμ'ν� μ' δ�ναμι�&σιαστικ� ν� μ� παρασ�ρεται !π" τ�ς Xπιες X Tγριες συγκιν�-σεις τ�ς σ�ρκας κα� ν� μ� συγ�'εται, !λλ� ν� ;ε�ωρ�Jη τ"ν qαυτ"τ�υ κα� ν� περι�ρ�Jη τ�ς συγκιν�σεις 4κε*νες ε8ς τ� Tλλα μ'ρη.�Oταν :μως 4πιδρ�0ν ε8ς τ�ν δι�ν�ια λ"γ}ω τ�ς !μ�ι�α�ας συμπα-θε�ας, 4πειδ� �ρ�σκεται κα� α&τ� μ'σα στ" qνια*� σFμα, τ"τε δ'νπρ'πει ν� !ντιδρ�ση στ�ν αZσθησι δι"τι ε�ναι σ�μ+ωνη μ' τ�ν +�-σιm !λλ� τ" πνε0μα ν� μ� πρ�σθ'ση τ" Zδι� τ�ν γν�μη τ�υ γι� τ"!γαθ" X τ" κακ".

κJ. N� J�ς μ' τ��ς θε��ς, J� δ' μ' τ��ς θε��ς α&τ"ς π�� συ-νε�Fς δε��νει σ@ α&τ��ς :τι ε�ναι 3καν�π�ιημ'ν�ς μ' :σα τ�0 πρ�σ-+'ρ�νται, κ�νει :σα θ'λει � δα�μων τ"ν �π�*�ν �δωσε � Zε�ς 7ςπρ�στ�τη κα� �δηγ" στ"ν καθ'να, !+�0 τ"ν !π'σπασε !π" τ"νqαυτ" τ�υm α&τ" ε�ναι � ν�0ς κα� � λ�γικ� τ�0 καθεν"ς.

κη. M�πως Gργ�Jεσαι μ@ α&τ"ν π�� �ρωμ�ει � 3δρ�τας τ�υ;M�πως μ’ 4κε*ν�ν π�� μυρ�Jει τ" στ"μα τ�υ; T� θ� σ�0 κ�μη; T'-τ�ι� στ"μα ��ει, τ'τ�ιες μασ��λες ��ει. E�ναι qπ"μεν� τ'τ�ια μυ-ρωδι� ν� ��η.

@Aλλ� � Tνθρωπ�ς ��ει λ�γικ� (λ'νε) κα� μπ�ρε*, Tν πρ�σ';η,

117

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION EãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

116

γυς τ�δε 7πειρ�ν τ�* παρ>ω/ηκ�τ�ς† κα. μ$λλ�ντ�ς ?/αν$ς, >[π'ντα �να�αν�Dεται.π+ς ��ν �4 μωρ#ς Z �ν τ��τ�ις �υσ5μεν�ς Wσπ5μεν�ς W σ/ετλι'Dων †=ς @ν τινι /ρ�ν>ω κα. �π. μακρ#ν <gν>�ν�/λ�σαντι;†

κδF. M$μνησ� τ;ς συμπ'σης �4σ�ας, 3ς �λ�γιστ�ν μετ$/ειςI κα.τ�* σ�μπαντ�ς α�+ν�ς, �f �ρα/Y κα. ?καρια1�ν σ�ι δι'στημα?�5ρισταιI κα. τ;ς εeμαρμ$νης, 3ς π�στ�ν εJ μ$ρ�ς;

κεF. BAλλ�ς oμαρτ'νει τι ε�ς �μ$; �ψεταιI �δ�αν @/ει δι'θεσιν,�δ�αν �ν$ργειαν. �γ� ν*ν @/ω, : με θ$λει ν*ν @/ειν & κ�ιν� ��σις,κα. πρ'σσω,: με ν*ν πρ'σσειν θ$λει & �μ� ��σις.

κNF. T# &γεμ�νικ#ν κα. κυριε*�ν τ;ς ψυ/;ς σ�υ μ$ρ�ς 7τρε-πτ�ν @στω �π# τ;ς �ν τV; σαρκ. λε�ας W τρα/ε�ας κιν�σεωςI κα. μ�συγκριν$σθω, ?λλ) περιγρα�$τω �αυτ# κα. περι�ριD$τω τ)ς πε�-σεις �κε�νας �ν τ�1ς μ�ρ��ις. :ταν δ< ?ναδιδ+νται κατ) τ�ν �τ$-ραν συμπ'θειαν ε�ς τ�ν δι'ν�ιαν, =ς �ν σ5ματι &νωμ$ν>ω, τ�τεπρ#ς μ<ν τ�ν α\σθησιν �υσικ�ν ��σαν �4 πειρατ$�ν ?ντι�α�νειν,τ�ν δ< �π�ληψιν τ�ν =ς περ. ?γαθ�* W κακ�* μ� πρ�στιθ$τω τ#&γεμ�νικ#ν �H �αυτ�*.

κDF. ΣυD;ν θε�1ς. συDV; δ< θε�1ς Z συνε/+ς δεικνYς α4τ�1ς τ�ν�αυτ�* ψυ/�ν ?ρεσκ�μ$νην μ<ν τ�1ς ?π�νεμ�μ$ν�ις, π�ι�*σανδ$, :σα ���λεται Z δα�μων, bν �κ'στ>ω πρ�στ'την κα. &γεμ�να ZZεYς @δωκεν, ?π�σπασμα �αυτ�*. �fτ�ς δ$ �στιν Z �κ'στ�υ ν�*ςκα. λ�γ�ς.

κηF. T>+ γρ'σωνι μ�τι �ργ�DVη; μ�τι τ>>+ �D�στ�μ>ω �ργ�DVη; τ� σ�ιπ�ι�σει; τ�ι�*τ�ν στ�μα @/ει, τ�ια�τας μ'λας @/ειI ?ν'γκη τ�ια�-την ?π���ρRν ?π# τ�ι��των γ�νεσθαι. «2Aλλ2 Z 7νθρωπ�ς λ�γ�ν@/ει, �ησ�, κα. δ�ναται συνν�ε1ν ��ιστ'νων, τ� πλημμελε1». ε� σ�ι

Page 60: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ν� διακρ�νη σ' τ� $στερε* - καλFς. Λ�ιπ"ν κα� σ� ��εις λ�γικ�m μ'τ�ν λ�γικ� σ�υ θ'σε σ' κ�νησι τ�ν λ�γικ� τ�υ, κ�νε τ�υ $π�δε�-;εις, θ�μησ' τ�υ παραδε�γματα. Δι"τι, 4�ν καταλα�α�νη, θ� τ"νδι�ρθ�σης κα� δ'ν �ρει�Jεται � θυμ"ς σ�υ.

OVτε κλ�ματα �Vτε +ων'ς.33

κθ. �Oπως θ� εV�εσαι ν� J�0σες, 4�ν ε��ε πεθ�νεις �τσι ν� J�-σης 4δF. @E�ν :μως δ'ν ε�ναι δυνατ"ν, τ"τε +�γε κα� !π" τ�ν Jω�.�Oμως σ�ν ν� μ� συμ�α�νη τ�π�τε. Kαπν"ς ε�μαι κα� +ε�γω. T"θεωρε*ς δ�σκ�λ�;

@E�ν :μως δ'ν συντρ'�η παρ"μ�ια !ν�γκη, μ'νω 4λε�θερ�ςκα� κανε�ς δ'ν θ� μ' 4μπ�δ�ση ν� κ�νω α&τ" π�� θ'λω. Θ'λω δ':σα ε�ναι σ�μ+ωνα μ' τ�ν +�σι τ�0 λ�γικ�0 κα� κ�ινωνικ�0 ���υ.

λ. (O ν�0ς τ�0 Σ�μπαντ�ς !π��λ'πει στ" κ�ιν" συμ+'ρ�ν, ��ειδημι�υργ�σει λ�ιπ"ν τ� κατ�τερα ��ριν τFν καλυτ'ρωνm κα� τ�καλ�τερα συν'νωσε τ" /να μ' τ" Tλλ�.

Bλ'πεις πFς 4;�υσ�ασε τ"ν κ"σμ�, τ"ν συν'τα;ε κα� !π'δωσεστ"ν καθ'να :,τι �πρεπε κα� πFς συγκ'ντρωσε τ� καλ�τερα σ'μι� ?ρμ�νικ� συνεργασ�α.

λα. ΠFς ��εις συμπερι+ερθ� μ'�ρι στιγμ�ς πρ"ς τ��ς θε��ς,τ��ς γ�νε*ς, τ��ς !δελ+��ς, τ�ν γυνα*κα σ�υ, τ� τ'κνα, τ��ς δι-δασκ�λ�υς τ��ς !νατρ�+ε*ς, τ��ς +�λ�υς, τ��ς �8κε��υς, τ��ςδ��λ�υς;

K��τα;ε 4�ν γι� τ�ν συμπερι+�ρ� σ�υ πρ"ς :λ�υς 8σ��η � λ"-γ�ς «Δ'ν ��ω κ�νει κακ" σ' καν'να �Vτε ��ω π�...»

Θυμ�σ�υ !π" τ� ��εις περ�σει κα� π"σα �ρει�σθηκε ν� $π�-+'ρεις κα� :τι ε�ναι γεμ�τη πλ'�ν � 3στ�ρ�α τ�ς Jω�ς σ�υ κα� τε-λειωμ'ν� τ" �ργ� σ�υ. Σκ'ψ�υ κα� π"σα καλ� ��εις δ� κα� π"σες�δ�ν'ς κα� π"σ�υς κ"π�υς περι+ρ"νησες. Π"σα λαμπρ� πρ�γ-ματα παρ'�λεψες κα� πρ"ς π"σ�υς !�αρ�στ�υς !νθρ�π�υς �μει-νες ε&γν�μων.

119

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Eã

33. Πρ�τιμητ'α � γρα+� �Aτε τραγωδ�α �Aτε π�μπ;ς (�ρε�α 4στ�).

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

118

γ$ν�ιτ�I τ�ιγαρ�*ν κα. σY λ�γ�ν @/ειςI κ�νησ�ν λ�γικV; διαθ$σειλ�γικ�ν δι'θεσιν, δε1H�ν, �π�μνησ�ν. ε� γ)ρ �πα�ει, θεραπε�σειςκα. �4 /ρε�α �ργ;ς. OAτε τραγ>ωδ#ς �Aτε π�ρνη.

κθF. SΩς �Hελθ�ν D;ν διαν�V;,�jτως �ντα*θα D;ν @Hεστιν. �)ν δ<μ� �πιτρ$πωσι, τ�τε κα. τ�* D;ν @HιθιI �jτως μ$ντ�ι, =ς μηδ<νκακ#ν π'σ/ων. «Kαπν�ς, κα. ?π$ρ/�μαι». τ� α4τ# πρRγμα δ�-κε1ς; μ$/ρι δ$ με τ�ι�*τ�ν �4δ<ν �H'γει, μ$νω �λε�θερ�ς, κα.�4δε�ς με κωλ�σει π�ιε1ν s θ$λωI θ$λω δ< κατ) ��σιν τ�* λ�γικ�*κα. κ�ινωνικ�* D>5�υ.

λF. SO τ�* :λ�υ ν�*ς κ�ινωνικ�ς. πεπ��ηκε γ�*ν τ) /ε�ρω τ+νκρειττ�νων qνεκενI κα. τ) κρε�ττω ?λλ�λ�ις συν�ρμ�σεν. ZρPRς,π+ς �π$ταHε, συν$ταHε, κα. τ# κατ’ ?H�αν ?π$νειμεν �κ'στ�ις κα.τ) κρατιστε��ντα ε�ς Zμ�ν�ιαν ?λλ�λων συν�γαγεν.

λαF. Π+ς πρ�σεν�νεHαι μ$/ρι ν*ν θε�1ς, γ�νε*σιν, ?δελ��1ς,γυναικ�, τ$κν�ις, διδασκ'λ�ις, τρ��ε*σι, ��λ�ις, ��κε��ις, ��κ$-ταις; ε� πρ#ς π'ντας σ�ι μ$/ρι ν*ν �στι τ#

«M�τε τιν) X$Hαι �Hα�σι�ν, μ�τε <τι> ε�πε1ν». ?ναμιμν�σκ�υδ< κα. δι2 �dων διελ�λυθας κα. �6α Lρκεσας �π�με1ναι.κα. :τι πλ�-ρης Lδη σ�ι & eστ�ρ�α τ�* ���υ κα. τελευτPR & λειτ�υργ�αI κα. π�σα�πται καλ', κα. π�σων μ<ν &δ�ν+ν κα. π�νων �περε1δες, π�σαδ< @νδ�Hα παρε1δες, ε�ς :σ�υς δ< ?γν5μ�νας ε4γν5μων �γ$ν�υ.

Page 61: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

λ�. Γιατ� δ'ν ;ε�ωρ�J�υν �3 Tπειρες κα� !ν"ητες ψυ�'ς τ�ν�μπειρη κα� σ�+� ψυ��; Π�ι� ε�ναι � �μπειρη κα� σ�+� ψυ��;A&τ� π�� γνωρ�Jει τ�ν !ρ�� κα� τ" τ'λ�ς κα� τ"ν λ"γ� π�� περ-ν�ει δι� μ'σ�υ :λης τ�ς �&σ�ας κα� :λων τFν α8�νων κα� ρυθμ�Jειτ� π�ντα κατ� περι�δικ� διαστ�ματα.

λγ. Σ' λ�γ� θ� γ�νη στ��τη X σκελετ"ς X κα� tν�μα X μYλλ�ν�Vτε tν�μα.T" tν�μα Tλλωστε ε�ναι θ"ρυ��ς κα� 2��ς.A&τ�, π��στ�ν Jω� τ��ς δ�ν�υν μεγ�λη σημασ�α, ε�ναι κεν� κα� σαθρ� κα�!σ�μαντα, σκυλ�κια π�� δαγκ�ν�υν τ" /να τ" Tλλ� κα� παιδι�π�� +ιλ�νεικ�0ν, γελ�0ν κα� !μ'σως κλα*νε. (H π�στις :μως κα� �ντρ�π� κα� � δικαι�σ�νη κα� � !λ�θεια �+υγαν πρ"ς τ"ν DOλυμπ�!π" τ�ν γ� π�� ��ει !ν�ι�τ��ς σ@ :λ�υς τ��ς δρ"μ�υς της.34

T� ε�ναι λ�ιπ"ν α&τ" π�� σ' κρατε* 4δF; @E�ν �'�αια τ� μ'να8σθητ� ε�ναι ε&μετ��λητα κα� t�ι σταθερ�,τ� α8σθητ�ρια tργανα!τελ� κα� εVκ�λα μπ�ρ�0ν ν� παραπλανηθ�0νm α&τ� � ψυ�� !να-θυμ�ασις !π" α~μαm � �παιν�ς !π" τ��ς !νθρ�π�υς μαται"τητα.

T� λ�ιπ"ν; Περιμ'νεις μ' Wρεμ�α τ" σ��σιμ� X τ�ν μετα��λ�;M'�ρι ν� �ρθη :μως � καιρ"ς 4κε*ν�ς τ� θ'λεις;T� Tλλ� !π" τ" ν�σ'�εσαι τ��ς θε��ς κα� ν� τ��ς ε&�αριστ�ς, τ��ς !νθρ�π�υς ν�ε&εργετ�ς κα� ν� !ν'�εσαι, !λλ� κα� ν� τ��ς κρατ�ς σ' κ�π�ια!π"στασι.

λδ. Mπ�ρε*ς π�ντ�τε ν� ε&τυ��ς κα� ν� πρ��ωρ�ς καλ� στ"τα;�δι τ�ς Jω�ς, 4�ν σκ'πτεσαι κα� 4νεργ�ς μ' σ�στημα. A&τ� τ�δ�� ε�ναι κ�ιν� στ�ν ψυ�� κα� τ�0 θε�0 κα� τ�0 !νθρ�π�υ κα�παντ"ς λ�γικ�0 J��υm ν� μ� 4μπ�δ�Jεται !π" καν'να κα� ν� 4πι-δι�κη τ" !γαθ" μ' τ�ν δ�καιη δι�θεσι κα� πρY;ιm κα� 4κε* ν� !π�-�λ'π�υν �3 4πιθυμ�ες τ�υ.

λε. @E�ν μ�τε κακ�α ε�ναι τ�0τ� μ�τε 4ν'ργεια !π" κακ�α δικ�μ�υ μ�τε τ" κ�ιν" �λ�πτεται, γιατ� μ' !πασ��λε*;

121

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Eã

34. Π�στις δ< κα. α�δ�ς κα. δ�κη κα. ?λ�θεια πρ#ς BOλυμπ�ν ?π# /θ�ν#ς ε4ρυ�δε�-ης, (Hσ��δ�ς.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

120

λ�F. Δι) τ� συγ/$�υσιν 7τε/ν�ι κα. ?μαθε1ς ψυ/α. @ντε/ν�ν κα.�πιστ�μ�να; τ�ς ��ν ψυ/� @ντε/ν�ς κα. �πιστ�μων; & ε�δυ1α ?ρ/�νκα. τ$λ�ς, κα. τ#ν δι2 :λης τ;ς �4σ�ας δι�κ�ντα λ�γ�ν κα. δι) παν-τ#ς τ�* α�+ν�ς κατ' περι�δ�υς τεταγμ$νας ��κ�ν�μ�*ντα τ#πRν.

λγF. �Oσ�ν �4δ$πω σπ�δ#ς W σκελετ�ς, κα. Lτ�ι �ν�μα W �4δ<�ν�μαI τ# δ< �ν�μα ψ���ς κα. ?π�/ημα. τ) δ< �ν τ>+ ��>ω π�λυτ�-μητα κεν) κα. σαπρ) κα. μικρ) κα. κυν�δια διαδακν�μενα κα.παιδ�α �ιλ�νεικα, γελ+ντα, εJτα ε4θYς κλα��ντα. π�στις δ< κα.α�δ�ς κα. δ�κη κα. ?λ�θεια

«Πρ#ς BOλυμπ�ν ?π# /θ�ν#ς ε4ρυ�δε�ης».τι ��ν @τι �ντα*θα κατ$/�ν; ε\γε τ) μ<ν α�σθητ) ε4μετ'�λητα

κα. �4/ �στ+ταI τ) δ< α�σθητ�ρια ?μυδρ) κα. ε4παρατ�πωταIα4τ# δ< τ# ψυ/'ρι�ν ?ναθυμ�ασις ?�2 αdματ�ςI τ# δ< ε4δ�κιμε1νπαρ) τ�ι��τ�ις κεν�ν, τ� ��ν; περιμενε1ς dλεως τ�ν ε\τε σ�$σιν ε\τεμετ'στασιν. qως δ< �κε�νης Z καιρ#ς ���σταται, τ� ?ρκε1; τ� δ2 7λλ�W θε�Yς μ<ν σ$�ειν κα. ε4�ημε1ν, ?νθρ5π�υς δ< ε� π�ιε1ν, κα.«?ν$/εσθαι» α4τ+ν κα. «?π$/εσθαιI» :σα δ< �ντ#ς :ρων τ�*κρεPαδ��υ κα. τ�* πνευματ��υ, τα*τα μεμν;σθαι μ�τε σ) �ντα μ�-τε �π. σ��.

λδF. Δ�νασαι ?ε. ε4ρ�ε1ν, ε\γε κα. ε4�δε1ν, ε\γε κα. Zδ>+ �π�-λαμ�'νειν κα. πρ'σσειν. δ�� τα*τα κ�ιν) τV; τε τ�* θε�* κα. τV;τ�* ?νθρ5π�υ κα. παντ#ς λ�γικ�* D>5�υ ψυ/V;I τ# μ� �μπ�δ�Dε-σθαι �π2 7λλ�υI κα. τ# �ν τV; δικαικV; δι'θεσει κα. πρ'Hει @/ειν τ#?γαθ�ν, κα. �ντα*θα τ�ν �ρεHιν ?π�λ�γειν.

λεF. E� μ�τε κακ�α �στ. τ�*τ� �μ� μ�τε �ν$ργεια κατ) κακ�αν�μ�ν μ�τε τ# κ�ιν#ν �λ'πτεται, τ� �π<ρ α4τ�* δια�$ρ�μαι; τ�ς δ<�λ'�η τ�* κ�ιν�*;

Page 62: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

Π�ι� ε�ναι � �λ��η γι� τ" κ�ιν";λς. M� συναρπ�Jεσαι τελε�ως μ' +αντασ�α, !λλ� ���θησε τ�ν

ψυ�� :σ� μπ�ρε*ς κα� :σ� πρ'πει. Kαι Tν καμμι� +�ρ� $στερ�ςσ' πρ�γματα �ωρ�ς μεγ�λη !;�α, μ� θεωρ�ς α&τ" �λ��η. E�ναικακ� συν�θεια. @Aλλ� κ�με :πως � γ'ρ�ς π�� Jητ�0σε !π" τ"ν!ναθρεπτ" τ�υ τ�ν σ��0ρα Tν κα� X;ερε :τι 2ταν σ��0ρα.35 DEτσιλ�ιπ"ν κα� σ� τ�ρα. DAνθρωπε, ;'�ασες τ� σημα�ν�υν α&τ�; -Nα�,!λλ� γι� α&τ��ς ε�ναι σπ�υδα*α. - Γι@ α&τ" λ�ιπ"ν κα� σ� μωρ"ςθ� γ�νης; K�π�τε, :ταν �ρ'θηκα κ�π�υ, Xμ�υν Tνθρωπ�ς καλ"-μ�ιρ�ς. - T" «καλ"μ�ιρ�ς» σημα�νει :τι !π'δωσες στ"ν qαυτ" σ�υτ�ν καλ� μ�*ρα. Kαλ� μ�*ρα σημα�νει καλ'ς διαθ'σεις κα� δια+'-ρ�ντα τ�ς ψυ��ς κα� καλ� �ργα.

123

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Eã

35. Δυσν"ητ� τ" �ωρ��.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

122

λNF. M� Zλ�σ/ερ+ς τV; �αντασ�Pα συναρπ'DεσθαιI ?λλ) ��η-θε1ν μ<ν κατ) δ�ναμιν κα. κατ’ ?H�ανI κgν ε�ς τ) μ$σα �λατ-τ+νται, μ� μ$ντ�ι �λ'�ην α4τ# �αντ'Dεσθαι, κακ#ν γ)ρ @θ�ς.?λλ2 =ς Z γ$ρων ?πελθ�ν τ#ν τ�* θρεπτ�* X�μ��ν ?πV�τει μεμνη-μ$ν�ς, :τι X�μ��ς, �jτως ��ν κα. [δεI †�πε� τ�ι γ�νVη καλ+ν �π.τ+ν �μ��λων,† 7νθρωπε, �πελ'θ�υ, τ� τα*τα "ν; «Nα�I ?λλ) τ��-τ�ις περισπ��δαστα». δι) τ�*τ’ ��ν κα. σY μωρ#ς γ$νVη;

2Eγεν�μην π�τ$, Zπ�υδ�π�τε καταλει�θε�ς, εAμ�ιρ�ς 7νθρω-π�ςI τ# δ< «εAμ�ιρ�ς», ?γαθ�ν μ�1ραν σεαυτ>+ ?π�νε�μαςI ?γα-θα. δ< μ�1ραι ?γαθα. τρ�πα. ψυ/;ς, ?γαθα. Zρμα. ?γαθα. πρ'-Hεις.

2

Page 63: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

BIBΛION ΣT�

α. (H �&σ�α τ�0 σ�μπαντ�ς ε�ναι εVπλαστη κα� ε&μετ��λητη. (Oν�0ς π�� ρυθμ�Jει τ" σ�μπαν δ'ν ��ει καμμ�α πρ"θεσι ν� κακ�π�ι�δι"τι δ'ν ��ει κακ�αm �Vτε κακ�π�ιε* λ�ιπ"ν τ�π�τε �Vτε �λ�πτεται!π" τ�π�τε. �Oλα σ�μ+ωνα μ' 4κε*ν�ν !ρ��J�υν κα� τελει�ν�υν.

�. N� μ� σ' 4νδια+'ρη κ�τω !π" π�ι'ς συνθ�κες 4κτελε*ς τ"�ρ'�ς σ�υ, :ταν κρυ�νης δηλαδ� X :ταν Jεστα�νεσαι, :ταν νυ-στ�Jης X :ταν ε�σαι 3καν�π�ιημ'ν�ς !π" Rπν�. �Oταν σ' κακ�λ�-γ�0ν X :ταν σ' 4παιν�0ν X :ταν πεθα�νης X κ�νης κ�τι Tλλ�.

Δι"τι /να !π" τ� γεγ�ν"τα τ�ς Jω�ς ε�ναι κα� � θ�νατ�ς. Xρει-�Jεται λ�ιπ"ν κα� γι@ α&τ"ν � Gρθ� !ντιμετ�πισις.

γ. M'σα σ�υ κ��τα;εm ν� μ� σ�0 δια+ε�γη κανεν"ς πρ�γματ�ςμ�τε � π�ι"της μ�τε � !;�α.

δ. �Oλα τ� πρ�γματα π�λ� γρ�γ�ρα θ� μετα�ληθ�0ν κα� εZτεθ� 4;ατμισθ�0ν, 4�ν �'�αια � �&σ�α τ�υ ε�ναι qνια�α, X θ� δια-σκ�ρπισθ�0ν.

ε. (O λ"γ�ς (ν�0ς) π�� κυ�ερνY τ" σ�μπαν ;'ρει πFς +'ρεταικα� τ� κ�νει κα� 4π�νω σ' π�ι� Rλη.

ς. (O καλ�τερ�ς τρ"π�ς γι� ν� !ντιμετωπ�σης κ�τι ε�ναι ν� μ�4;�μ�ιωθ�ς μ@ α&τ".

J. M' /να ν� ε&�αριστ�σαι κα� ν� γαληνε�ης, μ' τ�ν μετ��ασι!π" τ�ν μι� κ�ινωνικ� πρY;ι στ�ν Tλλη μ' τ�ν !να+�ρ� στ"ν θε".

η. (O ν�0ς ε�ναι α&τ"ς π�� κινε* τ"ν qαυτ" τ�υ κα� τ"ν μετα-��λλει κα� μπ�ρε* ν� τ"ν διαθ'τη :πως θ'λει κα� κατ�ρθ�νει,Cστε �,τιδ�π�τε συμ�α�νει ν� +α�νεται :πως τ" θ'λη.

θ.T" κ�θε πρYγμα 4;ελ�σσεται σ�μ+ωνα μ' τ�ν +�σι τ�0 σ�μ-παντ�ς κα� t�ι σ�μ+ωνα μ' καμμι� Tλλη +�σι π�� τ" περι��λλει4;ωτερικ� X περι'�εται μ'σα τ�υ X κρ'μεται !π@ �;ω.

125124

BIBΛIO ΣTn

αF. SH τ+ν :λων �4σ�α ε4πειθ�ς κα. ε4τρεπ�ςI Z δ< τα�την δι�ικ+νλ�γ�ς �4δεμ�αν �ν �αυτ>+ α�τ�αν @/ει τ�* κακ�π�ιε1νI κακ�αν γ)ρ�4κ @/ει �4δ$ τι κακ+ς π�ιε1 �4δ< �λ'πτετα� τι �π’ �κε�ν�υ.π'νταδ< κατ2 �κε1ν�ν γ�νεται κα. περα�νεται.

�F. M� δια�$ρ�υ, π�τερ�ν Xιγ+ν W θαλπ�μεν�ς τ# πρ$π�ν π�ι-ε1ς, κα. π�τερ�ν νυστ'Dων W eκαν+ς jπν�υ @/ων, κα. π�τερ�νκακ+ς ?κ��ων W ε4�ημ��μεν�ς, κα. π�τερ�ν ?π�θν�σκων Wπρ'ττων τι ?λλ�1�ν. μ�α γ)ρ τ+ν �ιωτικ+ν πρ'Hεων κα. αjτη�στ�,καθ2 �ν ?π�θν�σκ�μενI ?ρκε1 ��ν κα. �π. τα�της Sτ# παρ#ν ε�θ$σθαι’.

γF. BEσω �λ$πεI μηδεν#ς πρ'γματ�ς μ�τε & �δ�α π�ι�της μ�τε &?H�α παρατρε/$τω σε.

δF. Π'ντα τ) �π�κε�μενα τ'/ιστα μετα�αλε1, κα. Lτ�ι �κθυμια-θ�σεται, ε\περ lνωται & �4σ�α, W σκεδασθ�σεται.

εF. SO δι�ικ+ν λ�γ�ς �Jδε, π+ς διακε�μεν�ς, κα. τ� π�ιε1 κα. �π.τ�ν�ς jλης.

NF. BAριστ�ς τρ�π�ς τ�* ?μ�νεσθαι τ# μ� �H�μ�ι�*σθαι.DF. SEν. τ$ρπ�υ κα. πρ�σαναπα��υ, τ>+ ?π# πρ'Hεως κ�ινω-

νικ;ς μετα�α�νειν �π. πρRHιν κ�ινωνικ�ν σYν μν�μVη θε�*.ηF.T# &γεμ�νικ�ν �στι τ# �αυτ# �γε1ρ�ν κα. τρ$π�ν κα. π�ι�*ν

μ<ν �αυτ�, �6�ν gν κα. θ$λVη, π�ι�*ν δ< �αυτ>+ �α�νεσθαι πRν τ#συμ�α1ν�ν, �6�ν α4τ# θ$λει.

θF. Kατ) τ�ν τ+ν :λων ��σιν qκαστα περα�νεται, �4 γ)ρ κατ27λλην γ$ τινα ��σιν Lτ�ι @Hωθεν περι$/�υσαν W �μπεριε/�μ$νην@νδ�ν W @Hω ?πηρτημ$νην.

Page 64: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ι. (O κ"σμ�ς εZτε ε�ναι κυκε�ν δηλαδ� σ�γ�υσις κα� διασκ�ρ-πισμ"ς X /νωσις στ�ν �π��α 4πικρατε* τ�;ι κα� πρ"ν�ια.

@E�ν λ�ιπ"ν ε�ναι τ" πρFτ�, γιατ� 4πιθυμF ν� περνF τ"ν καιρ"μ�υ μ'σα σ' μι� παρ�λ�γη σ�νθεσι κα� τ"σ� μεγ�λη σ�γ�υσι; Για-τ� ν� μ' 4νδια+'ρη κ�τι Tλλ� !π" τ" ν� γ�νω �Fμα; Γιατ� ταρ�J�-μαι;Θ� �ρθη �'�αια κα� γι� μ'να � διασκ�ρπισμ"ς,:,τι κα� Tν κ�-νωm 4�ν :μως 8σ��η τ" δε�τερ�, τ"τε α8σθ�ν�μαι ε&λ��εια (γι�τ"ν θε"), WρεμF κα� στηρ�J�μαι σ@ α&τ"ν π�� ρυθμ�Jει τ"ν κ"σμ�.

ια. �Oταν πιεσθ�ς !π" τ" περι��λλ�ν κα� κατ� κ�π�ι�ν τρ"π�ταρα�θ�ς,γρ�γ�ρα ;αναγ�ρισε στ"ν qαυτ" σ�υ κα� μ� !π�μακρ�-νεσαι περισσ"τερ� !π@ :,τι πρ'πει !π" τ�ν τ�;ι. Θ� καταν��σηςδηλαδ� καλ�τερα τ�ν ?ρμ�ν�α μ' τ�ν συνε�� 4π�ν�δ� σ@ α&τ�.

ι�. @E�ν ε��ες συγ�ρ"νως κα� μητρυι� κα� μητ'ρα κα� 4κε�νη θ�λ�τρευες κα� :μως � 4πιστρ�+� στ�ν μητ'ρα θ� 2ταν συνε��ς.A&τ" ε�ναι λ�ιπ"ν τ�ρα γι� σ'να � α&λ� κα� � +ιλ�σ�+�αm 4δFπ�λλ'ς +�ρ'ς ν� 4παν'ρ�εσαι κα� μ@ α&τ� ν� Wρεμ�ςm μ' τ�ν ���-θει� της κα� � A&λ� +α�νεται !νεκτ� κα� σ� !νεκτ"ς στ�ν A&λ�.

ιγ. �Oπως πρ'πει ν� σκ'πτεσαι γι� τ� πρ�σ+�για κα� τ� +αγη-τ�, :τι δηλαδ� α&τ" ε�ναι νεκρ" ψ�ρι, α&τ" νεκρ" π�υλ� X ��*ρ�ςm:τι � +�λερν�ς ε�ναι �υμ"ς !π" στα+�λι κα� � π�ρ+�ρα τρ��εςπρ���τ�υ �αμμ'νες μ' τ" α~μα !π" κ�γ��λιm κα� γι� τ�ν συν�υ-σ�α !κ"μη σκ'πτεσαι :τι ε�ναι «�ντερ��υ παρ'τριψις κα� μετ' τι-ν�ς σπασμ�* μυHαρ��υ @κκρισις».

�Oπως λ�ιπ"ν α&τ'ς �3 σκ'ψεις +θ�ν�υν στ" ��θ�ς τFν πραγ-μ�των κα� περν�0ν μ'σα !π" α&τ� γι� ν� διακρ�νης π�ι� ε�ναι,�τσι πρ'πει σ@ :λη τ�ν Jω� ν� κ�νης κα� :π�υ τ� πρ�γματα +α�-ν�νται π�λ� σ��αρ� ν� τ� !π�γυμν�νης κα� ν� ;ε�ωρ�Jης τ�νμηδαμιν"τητα α&τFν κα� τ�ν λ�μψι γι� τ�ν �π��α $μν�0νται ν�!+αιρ�ς. E�ναι πρ�γματι � !λαJ�νε�α +��ερ"ς !πατε�ν κα�,:ταν μ�λιστα ν�μ�Jης :τι !σ��λε*σαι μ' σπ�υδα*α πρ�γματα, τ"-τε περισσ"τερ� σ' παραπλανY. K��τα;ε λ�ιπ"ν τ� λ'ει � Kρ�τηςγι@ α&τ"ν τ"ν �εν�κρ�τη.

127

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ™TãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

126

ιF. BHτ�ι κυκε�ν κα. ?ντεμπλ�κ� κα. σκεδασμ�ςI & qνωσις κα.τ'Hις κα. πρ�ν�ια. ε� μ<ν ��ν τ) πρ�τερα, τ� κα. �πιθυμ+ ε�κα�>ωσυγκρ�ματι κα. �υρμ>+ τ�ι��τ>ω �νδιατρ��ειν; τ� δ$ μ�ι κα. μ$λει7λλ�υ τιν#ς W τ�* :πως π�τ< «αJα γ�νεσθαι»; τ� δ< κα. ταρ'σσ�-μαι; lHει γ)ρ �π’ �μ< Z σκεδασμ�ς, : τι gν π�ι+. ε� δ< θ'τερ' �στι,σ$�ω κα. ε4σταθ+ κα. θαρρ+ τ>+ δι�ικ�*ντι.

ιαF. �Oταν ?ναγκασθV;ς �π# τ+ν περιεστηκ�των �e�νε. διατα-ρα/θ;ναι, τα/$ως �π'νιθι ε�ς �αυτ#ν κα. μ� �π<ρ τ) ?ναγκα1α�H�στασ� τ�* Xυθμ�*I @σVη γ)ρ �γκρατ$στερ�ς τ;ς oρμ�ν�ας τ>+συνε/+ς ε�ς α4τ�ν �παν$ρ/εσθαι.

ι�F. E� μητρυι'ν τε aμα εJ/ες κα. μητ$ρα, �κε�νην τ2 gν �θερ'-πευες,κα. :μως & �π'ν�δ�ς σ�ι πρ#ς τ�ν μητ$ρα συνε/�ς �γ�νετ�Iτ�*τ� σ�ι ν*ν �στιν & α4λ� κα. & �ιλ�σ���αI [δε π�λλ'κις �π'νι-θι κα. πρ�σαναπα��υ τα�τVη, δι’ �ν κα. τ) �κε1 σ�ι ?νεκτ) �α�νε-ται κα. σY �ν α4τ�1ς ?νεκτ�ς.

ιγF. O6�ν δ� τ# �αντασ�αν λαμ�'νειν �π. τ+ν �ψων κα. τ+ν τ�ι-��των �δωδ�μων, :τι νεκρ#ς �fτ�ς �/θ��ς, �fτ�ς δ< νεκρ#ς �ρνι-θ�ς W /��ρ�υI κα. π'λιν :τι Z Φ'λερν�ς /υλ'ρι�ν �στι στα�υλ��υ,κα. & περιπ�ρ�υρ�ς τρι/�α πρ��ατ��υ αeματ�>ω κ�γ/ης δεδευμ$-ναI κα. �π. τ+ν κατ) τ�ν συν�υσ�αν �ντερ��υ παρ'τριψις κα. με-τ' τιν�ς σπασμ�* μυHαρ��υ @κκρισιςI �6αι δ� αfτα� ε�σιν αe �αν-τασ�αι καθικν��μεναι α4τ+ν τ+ν πραγμ'των κα. διεHι�*σαι δι2α4τ+ν, _στε ZρRν, �6α τιν' π�τ2 �στ�νI �jτως δε1 παρ’ :λ�ν τ#ν���ν π�ιε1ν κα�, :π�υ λ�αν ?Hι�πιστα τ) πρ'γματα �αντ'Dεται,?π�γυμν�*ν α4τ) κα. τ�ν ε4τ$λειαν α4τ+ν καθ�ρRν κα. τ�νeστ�ρ�αν, ��2 V3 σεμν�νεται, περιαιρε1ν. δειν#ς γ)ρ Z τ*��ς παρα-λ�γιστ�ς κα�, :τε δ�κε1ς μ'λιστα περ. τ) σπ�υδα1α καταγ�νε-σθαι, τ�τε μ'λιστα καταγ�ητε�ει. :ρα γ�*ν, Z Kρ'της τ� περ.α4τ�* τ�* �εν�κρ'τ�υς λ$γει.

Page 65: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ιδ.T� περισσ"τερα !π@ :σα θαυμ�Jει τ" πλ�θ�ς !ν�γ�νται σ'γενικ�τατες κατηγ�ρ�ες. ΠρFτ�ν σ@ 4κε*να π�� συγκρατ�0νται!π" τ�ν συν�θεια X τ�ν +�σι, δηλ. τ�ς π'τρες, τ� ;�λα, τ�ς συκι'ς,τ� !μπ'λια, τ�ς 4λι'ς. Στ�ν δε�τερη κατηγ�ρ�α !ν�κ�υν 4κε*ναπ�� θαυμ�J�νται !π" τ��ς !νθρ�π�υς μ' τ�ν μ'τρια ν�ημ�σ�-νη, δηλαδ� :σα ���υν κ�ιν" γν�ρισμα τ�ν ψυ��, :πως ε�ναι τ�κ�π�δια !π" πρ"�ατα X �"δια. Στ�ν τρ�τη κατηγ�ρ�α $π�γ�νται:σα θαυμ�J�νται !π" τ��ς περισσ"τερ� ε&+υε*ς δηλ. :σα ���υνκ�ιν" �αρακτηριστικ" ψυ�� κα� λ�γικ�, t�ι :μως καθ�λικ�, πρ�ι-κισμ'νη μ' δε;ι�τε�ν�α X κ�π�ια Tλλη κλ�σι X �στω μ' τ�ν 3καν"-τητα ν� !π�κτY δ��λ�υς. (Yπ�ρ�ει :μως κα� 4κε*ν�ς π�� 4κτιμYτ�ν λ�γικ� ψυ�� π�� ε�ναι τα&τ"�ρημα καθ�λικ� κα� δ'ν 4νδια-+'ρεται γι� τ�π�τε Tλλ�. Πρ" π�ντων !γων�Jεται ν� διατηρ�σητ�ν ψυ�� τ�υ λ�γικ� κα� κ�ινωνικ� κα� συνεργ�Jεται γι@ α&τ" τ"νσκ�π" μ' τ"ν συν�νθρωπ" τ�υ.

ιε. DAλλα μ'ν �ι�J�νται ν� 4μ+ανισθ�0ν, Tλλα δ' ν� �αθ�0νκα� !π" α&τ" π�� γεννι'ται Xδη κ�τι ��νεται. P�� κα� !λλ��ωσις!νανε�νει διαρκFς τ"ν κ"σμ�, :πως !κρι�Fς � !δι�κ�πη +�ρ�τ�0 �ρ"ν�υ παρ�υσι�Jει τ"ν !περι"ριστ� α8Fνα π�ντ�τε ν'�.M'σα σ@ α&τ" τ" π�τ�μι τ� θ� μπ�ρ�0σε ν� 4κτιμ�ση κανε�ς !π@:σα περν�0ν !κατ�παυστα, !+�0 δ'ν ε�ναι δυνατ"ν ν� τ" στα-ματ�ση; E�ναι σ�ν ν� Tρ�ιJε ν� !γαπY κ�π�ι� !π" τ� π�υλι�π�� πετ�0ν. @Aλλ� α&τ" !μ'σως ��νεται !π" τ� μ�τια.

K�τι τ'τ�ι� λ�ιπ"ν ε�ναι κα� � Jω� τ�0 καθεν"ς, :πως ε�ναι �!ναθυμ�ασις τ�0 αQματ�ς κα� � !ναπν�� τ�0 !'ρ�ς. �O,τι ε�ναι ν�ε8σπνε�σης κα� ν� 4κπνε�σης μι� +�ρ� τ"ν !'ρα, πρYγμα π��κ�νεις κ�θε μ'ρα, τ" Zδι� ε�ναι κα� ν� !π�δ�σης :λη τ�ν !να-πνευστικ� δ�ναμι (Jωικ� πν��), τ�ν �π��α !π'κτησες �θ'ς X κα�πρ�ηγ�υμ'νως, :ταν γενν�θηκες, 4κε* !π@ :π�υ στ�ν !ρ�� τ�ν!π'σπασες.

ις. OVτε � διαπν�� τFν +υτFν ε�ναι σπ�υδα*� πρYγμα �Vτε �!ναπν�� τFν J�ων κα� τFν θηρ�ων �Vτε � σ�ηματισμ"ς παρα-

129

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ™TãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

128

ιδF. T) πλε1στα, [ν & πληθYς θαυμ'Dει, ε�ς γενικ5τατα ?ν'γε-ται, τ) �π# qHεως W ��σεως συνε/�μενα, λ�θ�υς, H�λα, συκRς,?μπ$λ�υς, �λα�αςI τ) δ< �π# τ+ν �λ�γ>ω μετριωτ$ρων ε�ς τ) �π#ψυ/;ς, �6�ν π��μνας, ?γ$λαςI τ) δ< �π# τ+ν @τι /αριεστ$ρων ε�ςτ) �π# λ�γικ;ς ψυ/;ς, �4 μ$ντ�ι καθ�λικ;ς, ?λλ) καθ# τε/νικ� W7λλως πως �ντρε/�ς, W κατ) ψιλ#ν τ# πλ;θ�ς ?νδραπ�δων κε-κτ;σθαι. Z δ< ψυ/�ν λ�γικ�ν καθ�λικ�ν κα. π�λιτικ�ν τιμ+ν�4δ<ν @τι τ+ν 7λλων �πιστρ$�εται, πρ# oπ'ντων δ< τ�ν �αυτ�*ψυ/�ν λ�γικ+ς κα. κ�ινωνικ+ς @/�υσαν κα. κιν�υμ$νην διασ5-Dει κα. τ>+ Zμ�γενε1 ε�ς τ�*τ� συνεργε1.

ιεF. T) μ<ν σπε�δει γ�νεσθαι, τ) δ< σπε�δει γεγ�ν$ναι, κα. τ�*γιν�μ$ν�υ δ< Lδη τι ?π$σ�ηI X�σεις κα. ?λλ�ι5σεις ?νανε�*σιτ#ν κ�σμ�ν διηνεκ+ς, _σπερ τ#ν 7πειρ�ν α�+να & τ�* /ρ�ν�υ?δι'λειπτ�ς ��ρ) ν$�ν ?ε. παρ$/εται. �ν δ� τ��τ>ω τ>+ π�ταμ>+ τ�7ν τις τ��των τ+ν παραθε�ντων �κτιμ�σειεν, ��2 �f στ;ναι �4κ@Hεστιν; _σπερ ε\ τ�ς τι τ+ν παραπετ�μ$νων στρ�υθαρ�ων �ιλε1ν7ρ/�ιτ�I τ# δ2 Lδη �H ��θαλμ+ν ?πελ�λυθεν. τ�ι�*τ�ν δ� τι κα.α4τ� & Dω� �κ'στ�υ, �6�ν & ?�’ αdματ�ς ?ναθυμ�ασις κα. & �κ τ�*?$ρ�ς ?ν'πνευσις. Zπ�1�ν γ'ρ �στι τ# aπαH �λκ�σαι τ#ν ?$ρα κα.?π�δ�*ναι, :περ παρ$καστ�ν π�ι�*μεν, τ�ι�*τ�ν �στι κα. τ# τ�νπRσαν ?ναπνευστικ�ν δ�ναμιν, �ν /θ<ς κα. πρ5ην ?π�τε/θε.ς�κτ�σω, ?π�δ�*ναι �κε1, :θεν τ# πρ+τ�ν @σπασας.

ιNF. OAτε τ# διαπνε1σθαι =ς τ) �υτ) τ�μι�ν, �Aτε τ# ?ναπνε1ν=ς τ) ��σκ�ματα κα. τ) θηρ�α, �Aτε τ# τυπ�*σθαι κατ) �αντα-

Page 66: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

στ�σεων �Vτε � νευρικ� κ�νησις τFν �ρμFν �Vτε � συμ��ωσις π��γ�νεται κατ� τ"ν τρ"π� τFν J�ων �Vτε � θρ'ψις. Δι"τι α&τ� ε�ναιτ" Zδι�, !π"ρριψις τFν περιττωμ�των τ�ς τρ�+�ς.

Π�ι" ε�ναι λ�ιπ"ν σ��αρ"; T" �ειρ�κρ"τημα; DO�ι. (Eπ�μ'νως�Vτε � θ"ρυ��ς π�� κ�ν�υν �3 γλFσσες, δι"τι �3 Jητωκραυγ'ςτFν π�λλFν ε�ναι θ"ρυ��ς π�� κ�ν�υν �3 γλFσσες.

Π�ει λ�ιπ"ν κα� � !σ�μαντη δ";α.T� !π�μ'νει λ�ιπ"ν π�λ�τι-μ�; N�μ�Jω :τι !π�μ'νει ν� κιν�σαι, !λλ� κα� ν� συγκρατ�σαισ�μ+ωνα μ' τ�ν +�σι σ�υ για ν� +θ�σης 4κε* π�� �δηγ�0ν �3 με-λ'τες κα� �3 τ'�νες. Δι"τι κ�θε τ'�νη τ�ν !πασ��λε* τ�0τ�, πFς τ"δημι��ργημ� της θ� 4;υπηρετ� καλ�τερα τ"ν σκ�π" γι� τ"ν�π�*�ν δημι�υργ�θηκε. Kα� � !μπελ�υργ"ς π�� +ρ�ντ�Jει γι� τ"!μπ'λι κα� � 3ππ�δαμαστ�ς κα� α&τ"ς π�� +ρ�ντ�Jει γι� τ"ν σκ�-λ� τ�0τ� 4πιδι�κει. �Oλα τ� παιδαγωγικ� συστ�ματα κα� � διδα-σκαλ�α τ� 4πιδι�κ�υν; @EδF λ�ιπ"ν �ρ�σκεται � !;�α. Kα� τ�0τ�μ'ν 4�ν τ" καταλ��ης, τ�π�τε Tλλ� δ'ν θ� 4πιJητ�σης γι� τ"νqαυτ" σ�υ.Δ'ν θ� π�ψης λ�ιπ"ν κα� Tλλα π�λλ� ν� 4κτιμYς;T"τε�Vτε 4λε�θερ�ς θ� ε�σαι �Vτε α&τ�ρκης �Vτε Xρεμ�ς. Δι"τι ε�ναι+υσικ" ν� +θ�ν�ς,ν� Jηλ�τυπ�ς,ν� 4πι��υλε�εσαι 4κε�ν�υς π�����υν α&τ" π�� 4σ� τ�0 δ�νεις 8δια�τερη σημασ�α. Γενικ� ε�ναιqπ"μεν� ν� $π�+'ρη 4κε*ν�ς π�� �ρει�Jεται κ�τι. E�ναι 4π�σηςqπ"μεν� ν� κατηγ�ρ� π�λ� τ��ς θε��ς.

@Aλλ� μ"ν� � σε�ασμ"ς κα� � 4κτ�μησις τ�ς δικ�ς σ�υ ψυ��ς θ�σ' κ�νη ν� !ρ'σης στ"ν qαυτ" σ�υ, ν� +'ρεσαι μ' τ"ν καλ�τερ�τρ"π� πρ"ς τ��ς !νθρ�π�υς, ν� συμ+ων�ς μ' τ��ς θε��ς, ν�τ��ς δ�;�λ�γ�ς κα� ν� !π�δ'�εσαι μ' πρ�θυμ�α :σα 4κε*ν�ι μ�ι-ρ�J�υν κα� διατ�σσ�υν.

ιJ. O3 κιν�σεις τFν στ�ι�ε�ων γ�ν�νται πρ"ς τ� 4π�νω, κ�τωκα� κυκλικ�m � π�ρε�α :μως τ�ς !ρετ�ς δ'ν γ�νεται πρ"ς καμμ�α!π" α&τ'ς τ�ς κατευθ�νσεις, !λλ� μ' τρ"π� περισσ"τερ� θε*� κα�θαυμαστ" κα� μ' τρ"π� π�� ε�ναι δ�σκ�λ� ν� τ"ν καταλ��η κα-νε�ς πρ��ωρε* κα� πραγματ�π�ιε*ται.

131

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ™TãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

130

σ�αν,�Aτε τ# νευρ�σπαστε1σθαι καθ’ Zρμ�ν,�Aτε τ# συναγελ'Dε-σθαι, �Aτε τ# τρ$�εσθαιI τ�*τ� γ)ρ :μ�ι�ν τ>+ ?π�κρ�νειν τ) πε-ριττ5ματα τ;ς τρ��;ς.T� ��ν τ�μι�ν; τ# κρ�τε1σθαι; �4/�. �4κ�*ν �4δ< τ# �π# γλωσσ+νκρ�τε1σθαιI αe γ)ρ παρ) τ+ν π�λλ+ν ε4�ημ�αι κρ�τ�ς γλωσσ+ν.?�;κας ��ν κα. τ# δ�H'ρι�νI τ� καταλε�πεται τ�μι�ν; δ�κ+ μ<ν τ#κατ) τ�ν �δ�αν κατασκευ�ν κινε1σθαι κα. \σ/εσθαι, ��2 b κα. αe�πιμ$λειαι 7γ�υσι κα. τ$/ναι.l τε γ)ρ τ$/νη πRσα τ�*τ� στ�/'Dε-ται, dνα τ# κατασκευασθ<ν �πιτηδε�ως @/Vη πρ#ς τ# @ργ�ν πρ#ς bκατεσκε�ασταιI : τε �υτ�υργ#ς Z �πιμελ��μεν�ς τ;ς ?μπ$λ�υκα. Z πωλ�δ'μνης κα. Z τ�* κυν#ς �πιμελ��μεν�ς, τ�*τ� Dητε1. αeδ< παιδαγωγ�αι, αe δ< διδασκαλ�αι �π. τ� σπε�δ�υσιν. [δε ��ν τ#τ�μι�ν.Kα. τ�*τ� μ<ν gν ε� @/Vη, �4δ<ν τ+ν 7λλων περιπ�ι�σεις σεαυτ>+.�4 πα�σVη κα. 7λλα π�λλ) τιμ+ν; �Aτ2 ��ν �λε�θερ�ς @σVη �Aτεα4τ'ρκης �Aτε ?παθ�ς. ?ν'γκη γ)ρ �θ�νε1ν, Dηλ�τυπε1ν,���ρRσθαι τ�Yς ?�ελ$σθαι �κε1να δυναμ$ν�υς, �πι��υλε�ειντ�1ς @/�υσι τ# τιμ5μεν�ν �π# σ�*I :λως πε��ρθαι ?ν'γκη τ#ν�κε�νων τιν#ς �νδε;I πρ�σ$τι δ< π�λλ) κα. τ�1ς θε�1ς μ$μ�εσθαιI &δ< τ;ς �δ�ας διαν��ας α�δ�ς κα. τιμ� σεαυτ>+ τε ?ρεστ�ν σε π�ι�-σει κα. τ�1ς ?νθρ5π�ις ε4'ρμ�στ�ν κα. τ�1ς θε�1ς σ�μ�ων�ν,τ�υτ$στιν �παιν�*ντα, :σα �κε1ν�ι διαν$μ�υσι κα. διατετ'/ασιν.

ιDF. BAνω, κ'τω, κ�κλ>ω ��ρα. τ+ν στ�ι/ε�ων. & δ< τ;ς ?ρετ;ς κ�-νησις �ν �4δεμιPR τ��των, ?λλ) θει�τερ�ν τι κα. Zδ>+ δυσεπιν��τ>ωπρ�ϊ�*σα ε4�δε1.

2

3

Page 67: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ιη. K��τα;ε τ� κ�ν�υν! T��ς !νθρ�π�υς π�� J�0ν μαJ� τ�υςκα� κατ� τ�ν Zδια 4π��� δ'ν θ'λ�υν ν� τ��ς 4παιν�0νm �3 Zδι�ι:μως +ρ�ντ�J�υν π�ρα π�λ� ν� 4παινεθ�0ν !π" τ��ς μεταγενε-στ'ρ�υς, τ��ς �π���υς �Vτε ε�δαν π�τ' �Vτε πρ"κειται ν� δ�0ν.T�0τ� :μως ε�ναι σ�εδ"ν τ" Zδι� μ' τ" ν� λυπηθ�ς, 4πειδ� δ'νε�παν 4παινετικ� λ"για γι� σ'να κα� 4κε*ν�ι π�� �Jησαν πρ�ν !π"σ'να.

ιθ.M� θεωρ�ς !δ�νατ� γι� τ"ν Tνθρωπ� :,τι ε�ναι δ�σκ�λ� γι�σ'να. @Aντιθ'τως, Tν κ�τι ε�ναι γι� τ��ς συνανθρ�π�υς σ�υ δυνα-τ" κα� εVκ�λ�,τ�0τ� ν� ν�μ�Jης :τι ε�ναι κα� γι� σ'να εVκ�λ�.

κ. Στ� γυμναστ�ρια μYς κτυπ�0ν μ' τ� ν��ια X μYς !ν��γ�υντρα�ματα στ" κε+�λι, !λλ� 4με*ς δ'ν τ" θεωρ�0με σπ�υδα*��Vτε !ντιδρ�0με �Vτε !ντιμετωπ�J�με κατ"πιν α&τ"ν π�� μYς�τ�πησε 7ς 4�θρ". T" Zδι� Tς γ�νεται κα� στ�ς Tλλες περιπτ�σειςτ�ς Jω�ςm Tς συγ�ωρ�0με π�λλ� σ@ 4κε�ν�υς π�� κατ� κ�π�ι�τρ"π� !γων�J�νται μαJ� μας. Δι"τι 4πιτρ'πεται, :πως ε�πα, ν�!π�μακρ�νεσαι !λλ� �ωρ�ς $π�ψ�α κα� !π'�θεια.

κα. @E�ν κ�π�ι�ς μπ�ρ� ν� μ' 4λ'γ;η κα� ν� μ�0 $π�δε�;η :τιδ'ν κρ�νω X δ'ν 4νεργF σωστ�, μ' �αρ� θ� !λλ�;ω γν�μηm δι"τιJητF τ�ν !λ�θεια !π" τ�ν �π��α κανε�ς π�τ' δ'ν Jημι�θηκε. Zη-μι�νεται 4κε*ν�ς π�� 4πιμ'νει στ�ν !π�τη κα� τ�ν Tγν�ι� τ�υ.

κ�. @Eγ� 4κτελF τ" καθ�κ�ν μ�υm τ� Tλλα δ'ν μ' 4νδια+'ρ�υνmδι"τι X ε�ναι Tψυ�α X παρ�λ�γα X περιπλαν�μενα tντα π�� δ'νγνωρ�J�υν τ"ν δρ"μ� τ�υς.

κγ. Πρ"ς τ� Tλ�γα JFα κα� γενικ� τ� πρ�γματα κα� τ� !ντι-κε�μενα ν� +'ρεσαι μ' μεγαλ�ψυ��α κα� !νε;αρτησ�α, 4πειδ� 4σ���εις λ�γικ�, 4νF α&τ� δ'ν ���υν.

Πρ"ς τ��ς !νθρ�π�υς, 4πειδ� ���υν λ�γικ�, ν� +'ρεσαι μ'α8σθ�ματα !λληλεγγ�ης.Γι� :λα ν� 4πικαλ�σαι τFν θεFν τ�ν δ�-ναμι κα� ν� μ� σ' !πασ��λ� σ' π"σ� �ρ"ν� θ� τ� κ�νης α&τ�mδι"τι ε�ναι !ρκετ'ς κα� τρε*ς �ρες.

κδ. (O @Aλ';ανδρ�ς � Mακεδ�ν κα� � 3ππ�κ"μ�ς τ�υ μετ� τ"ν

133

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ™TãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

132

ιηF. O6�ν �στιν, b π�ι�*σι. τ�Yς μ<ν �π. τ�* α4τ�* /ρ�ν�υ κα.μεθ2 �αυτ+ν D+ντας ?νθρ5π�υς ε4�ημε1ν �4 θ$λ�υσινI α4τ�. δ<�π# τ+ν μεταγενεστ$ρων ε4�ημηθ;ναι, ��ς �Aτε εJδ�ν π�τε �Aτε�ψ�νται, περ. π�λλ�* π�ι�*νται. τ�*τ� δ< �γγ�ς �στι τ>+ λυ-πηθ;ναι 7ν, :τι �4/. κα. �e πρ�γεν$στερ�ι περ. σ�* λ�γ�υς ε4��-μ�υς �π�ι�*ντ�.

ιθF. M�, ε\ τι α4τ>+ σ�. δυσκαταπ�νητ�ν, τ�*τ� ?νθρ5π>ω δυ-νατ#ν �π�λαμ�'νεινI ?λλ2 ε\ τι ?νθρ5π>ω δυνατ#ν κα. ��κε1�ν,τ�*τ� κα. σεαυτ>+ ��ικτ#ν ν�μιDε.

κF. 2Eν τ�1ς γυμνασ��ις κα. �νυHι κατ$δρυψ$ τις κα. τV; κε�αλV;�ρραγε.ς πληγ�ν �π��ησενI ?λλ2 �Aτε �πισημαιν�μεθα �Aτε πρ�-σκ�πτ�μεν �Aτε ���ρ5μεθα jστερ�ν =ς �π���υλ�νI κα�τ�ι �υ-λαττ�μεθα, �4 μ$ντ�ι =ς �/θρ#ν �4δ< μεθ’ �π�ψ�ας, ?λλ2 �κκλ�σε-ως ε4μεν�*ς. τ�ι�*τ�ν τι γεν$σθω κα. �ν τ�1ς λ�ιπ�1ς μ$ρεσι τ�*���υI π�λλ) παρενθυμ5μεθα τ+ν �6�ν πρ�σγυμναD�μ$νων. @Hε-στι γ'ρ, =ς @�ην, �κκλ�νειν, κα. μηδ<ν �π�πτε�ειν μηδ< ?π$/θε-σθαι.

καF. E\ τ�ς με �λ$γHαι κα. παραστ;σα� μ�ι, :τι �4κ �ρθ+ς �π�-λαμ�'νω W πρ'σσω,δ�ναται,/α�ρων μεταθ�σ�μαιI Dητ+ γ)ρ τ�ν?λ�θειαν, ��2 3ς �4δε.ς π5π�τε ��λ'�η. �λ'πτεται δ< Z �πιμ$νων�π. τ;ς �αυτ�* ?π'της κα. ?γν��ας.

κ�F. 2Eγ� τ# �μαυτ�* καθ;κ�ν π�ι+I τ) 7λλα με �4 περισπPRILτ�ι γ)ρ 7ψυ/α W 7λ�γα, W πεπλανημ$να κα. τ�ν Zδ#ν ?γν�-�*ντα.

κγF.T�1ς μ<ν ?λ�γ�ις D>5�ις κα. καθ�λ�υ πρ'γμασι κα. �π�κει-μ$ν�ις, =ς λ�γ�ν @/ων λ�γ�ν μ� @/�υσι, /ρ+ μεγαλ��ρ�νως κα.�λευθ$ρωςI τ�1ς δ< ?νθρ5π�ις, =ς λ�γ�ν @/�υσι, /ρ+ κ�ινωνικ+ς.��2 aπασι δ< θε�Yς �πικαλ�*I κα. μ� δια�$ρ�υ πρ#ς τ# π�σ>ω/ρ�ν>ω τα*τα πρ'HειςI ?ρκ�*σι γ)ρ κα. τρε1ς [ραι τ�ια*ται.

κδF. 2Aλ$Hανδρ�ς Z Mακεδ�ν κα. Z �ρεωκ�μ�ς α4τ�* ?π�θα-

Page 68: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

θ�νατ� �γιναν τ" Zδι�. DH 4π'στρεψαν δηλ. ε8ς τ�ν Zδια !ρ�'γ�νη�&σ�α τ�0 κ"σμ�υ X διελ�θησαν ε8ς Tτ�μα κα� � /νας κα� � Tλλ�ς.

κε. Σκ'ψ�υ π"σα κατ� τ�ν Zδια �ρ�νικ� στιγμ� συμ�α�ν�υνστ"ν καθ'να μας σωματικ� κα� ψυ�ικ�m κα� �τσι θ� π�ψης ν�!π�ρ�ς 4�ν π�λ� περισσ"τερα, μYλλ�ν δ' :λα :σα γ�ν�νται, συγ-�ρ"νως 4νυπ�ρ��υν μ'σα σ@ α&τ" τ" �Eνα κα� σ�μπαν τ" �π�*�Gν�μ�J�με κ"σμ�.

κς. @E�ν κ�π�ι�ς σ' ρωτ�ση, πFς γρ�+εται τ" tν�μα τ�0@Aντων�ν�υ, μ�πως πρ�+'ρης τ" κ�θε στ�ι�ε*� �ωρ�ς ν� +ων�-Jης;T� θ� κ�νης, 4�ν Gργ�Jεται,μ�πως θ� Gργισθ�ς κα� σ� κα� δ'νθ� !να+'ρης /να - /να τ� στ�ι�ε*α μ' σειρ� �ωρ�ς θυμ��ς; DEτσιλ�ιπ"ν θ� σκε+τ�ς κα� 4δFm :τι τ" καθ�κ�ν γενικ� !π�τελε*ται!π" 7ρισμ'να στ�ι�ε*α. Πρ'πει ν� 4κτελ�ς μεθ�δικ� τ" καθ�κ�νσ�υ δ�ν�ντας πρ�σ��� ε8ς τ� στ�ι�ε*α π�� τ" !π�τελ�0ν �ωρ�ς ν�θ�ρυ��σαι κα� �ωρ�ς ν� Gργ�Jεσαι κα� σ� 4ναντ��ν α&τFν π��Gργ�J�νται μαJ� σ�υ.

κJ. Π"σ� σκληρ" ε�ναι ν� μ� 4πιτρ'πης στ��ς !νθρ�π�υς ν�+'ρωνται πρ"ς 4κε*να π�� τ��ς +α�ν�νται +ιλικ� κα� συμ+'ρ�-ντα; Kα� :μως κατ� κ�π�ι�ν τρ"π� δ'ν 4πιτρ'πεις σ@ α&τ��ςτ�0τ� ν� κ�ν�υν, :ταν !γανακτ�ς γιατ� κ�ν�υν λ�θη. Δι"τι γε-νικFς στρ'+�νται πρ"ς 4κε*να π�� θεωρ�0ν +ιλικ� κα� συμ+'ρ�-ντα. - @Aλλ@ α&τ" δ'ν ε�ναι �τσι. - (Eπ�μ'νως +�τισ' τ�υς κα� συμ-���λεψ' τ�υς �ωρ�ς ν� !γανακτ�ς.

κη. Θ�νατ�ς ε�ναι � διακ�π� τ�0 σ�ηματισμ�0 παραστ�σεωνμ' τ�ν ���θεια τFν α8σθ�σεων, � διακ�π� τFν σπασμωδικFν4κδηλ�σεων τFν �ρμFν, τ�0 πρ��ληματισμ�0 τ�ς διαν��ας κα�τ�ς σαρκικ�ς λειτ�υργ�ας.

κθ. E�ναι ντρ�π� στ�ν Jω� ν� !γανακτ� πρ�τη � ψυ�� σ�υ,4νF τ" σFμα σ�υ δ'ν κ�υρ�Jεται.

λ. Πρ"σε�ε μ�πως π�ρης τ" R+�ς τ�0 Kα�σαρ�ς, μ� �α+�ςmδι"τι γ�νεται κα� α&τ". Διατ�ρησε τ"ν qαυτ" σ�υ ?πλ", !γαθ",!κ'ραι�, σ��αρ", !νεπιτ�δευτ�, +�λ� τ�ς δικαι�σ�νης, ε&σε��,

135

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ™TãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

134

ν�ντες ε�ς τα4τ# κατ$στησανI Lτ�ι γ)ρ <?ν>ελ��θησαν ε�ς τ�Yςα4τ�Yς τ�* κ�σμ�υ σπερματικ�Yς λ�γ�υς W διεσκεδ'σθησανZμ��ως ε�ς τ)ς ?τ�μ�υς.

κεF. 2Eνθυμ�θητι, π�σα κατ) τ#ν α4τ#ν ?καρια1�ν /ρ�ν�ν �ν�κ'στ>ω &μ+ν aμα γ�νεται σωματικ) Zμ�* κα. ψυ/ικ'I κα. �jτως�4 θαυμ'σεις, ε� π�λY πλε�ω, μRλλ�ν δ< π'ντα τ) γιν�μενα �ν τ>+�ν� τε κα. σ�μπαντι, b δ� κ�σμ�ν �ν�μ'D�μεν, aμα �νυ��σταται.

κNF. 2E'ν τ�ς σ�ι πρ��'λVη, «π+ς γρ'�εται τ# 2Aντων�ν�υ �ν�-μα», μ�τι κατεντειν�μεν�ς πρ���σVη qκαστ�ν τ+ν στ�ι/ε�ων; τ���ν, �)ν �ργ�Dωνται, μ�τι ?ντ�ργιV;; �4κ �Hαριθμ�σVη πρ'>ωςπρ�ϊ�ν qκαστ�ν τ+ν γραμμ'των; �jτως ��ν κα. �νθ'δε μ$μνησ�,:τι πRν καθ;κ�ν �H ?ριθμ+ν τιν+ν συμπληρ�*ται. τ��τ�υς δε1τηρ�*ντα κα. μ� θ�ρυ���μεν�ν μηδ< τ�1ς δυσ/ερα�ν�υσιν ?ν-τιδυσ/ερα�ν�ντα περα�νειν Zδ>+ τ# πρ�κε�μεν�ν.

κDF. Π+ς kμ�ν �στι, μ� �πιτρ$πειν τ�1ς ?νθρ5π�ις ZρμRν �π. τ)�αιν�μενα α4τ�1ς ��κε1α κα. συμ�$ρ�νταI κα�τ�ι τρ�π�ν τιν) �4συγ/ωρε1ς α4τ�1ς τ�*τ� π�ιε1ν, :ταν ?γανακτV;ς, :τι oμαρτ'ν�υ-σι. �$ρ�νται γ)ρ π'ντως =ς �π. ��κε1α κα. συμ�$ρ�ντα α4τ�1ς.«2Aλλ2 �4κ @/ει �jτως». �4κ�*ν δ�δασκε κα. δε�κνυε μ� ?γανα-κτ+ν.

κηF. Θ'νατ�ς ?ν'παυλα α�σθητικ;ς ?ντιτυπ�ας κα. Zρμητικ;ςνευρ�σπαστ�ας κα. διαν�ητικ;ς διεH�δ�υ κα. τ;ς πρ#ς τ�ν σ'ρ-κα λειτ�υργ�ας.

κθF. A�σ/ρ�ν �στι, �ν >[ ��>ω τ# σ+μ' σ�ι μ� ?παυδPR �ν τ��τ>ωτ�ν ψυ/�ν πρ�απαυδRν.

λF. �Oρα, μ� ‘?π�καισαρωθV;ς,’ μ� �α�V;ςI γ�νεται γ'ρ. τ�ρησ�ν��ν σεαυτ#ν oπλ�*ν, ?γαθ�ν, ?κ$ραι�ν, σεμν�ν, 7κ�μψ�ν, τ�*δικα��υ ��λ�ν, θε�σε�;, ε4μεν;, �ιλ�στ�ργ�ν, �ρρωμ$ν�ν πρ#ς

Page 69: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ε&��ριστ�, στ�ργικ" πρ"ς τ��ς +�λ�υς, 8σ�υρ" στ�ν !ντιμετ�πισιτ�0 καθ�κ�ντ�ς. Συν'�ισε τ"ν !γFνα γι� ν� με�νης :πως σ' θ'λει� Φιλ�σ�+�α. N� σ'�εσαι τ��ς θε��ς, ν� πρ�σ'�ης τ��ς !νθρ�-π�υς. E�ναι σ�ντ�μη � Jω�m /νας � καρπ"ς τ�ς 4πιγε��υ Jω�ς! T"καθαρ" +ρ"νημα κα� �3 πρ�;εις π�� x+ελ�0ν τ" κ�ινωνικ" σ�-ν�λ�.

T� π�ντα ν� 4κτελ�ς σ�ν μαθητ�ς τ�0 @Aντων�ν�υ. N� ��ηςτ�ν $π�μ�ν� τ�υ γι� :σα γ�ν�νται σ�μ+ωνα μ' τ�ν λ�γικ�, τ�νψυ�ικ� 8σ�ρρ�π�α, τ�ν !γαθ"τητα, τ�ν Wρεμ�α τ�0 πρ�σ�π�υ κα�τ�ν γλυκ�τητα 4κε�ν�υ. N� μ� ε�σαι κεν"δ�;�ς, ν� δε��νης 4νδια-+'ρ�ν γι� τ�ν καταν"ησι τFν πραγμ�των.

Σκ'ψ�υ πFς 4κε*ν�ς δ'ν T+ηνε π�τ' κ�τι, 4�ν πρ�ηγ�υμ'νωςδ'ν τ" 4ρευν�0σε κα� δ'ν τ" καταν��0σε καλ�. Kα� πFς !ντιμε-τ�πιJε 4κε�ν�υς π�� τ"ν κατηγ�ρ�0σαν !δ�κως �ωρ�ς ν� !ντα-π�δ�δη τ�ς κατηγ�ρ�ες.Kα� πFς δ'ν 4πιJητ�0σε τ�π�τε μ' �ιασ�νηκα� πFς δ'ν δε�"ταν τ�ς συκ�+αντ�ες. Σκ'ψ�υ μ' π"ση !κρ��εια4;'ταJε τ� Xθη κα� τ�ς πρ�;ειςm κα� δ'ν 2ταν κακ"γλωσσ�ς �Vτεδειλ"ς, δ'ν 2ταν κα��π�πτ�ς �Vτε διαστρε�λωτ�ς τ�ς !λ�θειας,κα� π"σ� Gλιγαρκ�ς 2ταν ε8ς τ�ν κατ�ικ�α,τ� στρ�ματα,τ� +�ρ'-ματα, τ�ν διατρ�+� κα� τ�ν $πηρεσ�α, κα� π"σ� +ιλ"π�ν�ς κα�μακρ"θυμ�ςm κα� 3καν"ς ν� μ'νη στ" Zδι� μ'ρ�ς μ'�ρι τ" �ρ�δυ4πειδ� �τρωγε λ�γ� κα� δ'ν ε��ε !ν�γκη ν� !π���λλη �Vτε τ� πε-ριττ�ματα π'ρα !π" τ�ν συνηθισμ'νη Cρα.

Λ��ε $π@ tψι σ�υ :τι 2ταν σταθερ"ς κα� π�ντα � Zδι�ς στ�ς +ι-λ�ες τ�υm κα� :τι !νε�"ταν α&τ��ς π�� μ' θ�ρρ�ς !ντιδρ�0σανστ�ς !π�+�σεις τ�υ κα� :τι �ν�ιωθε �αρ� 4�ν κ�π�ι�ς μπ�ρ�0σεν� $π�δε�;η κ�τι καλ�τερ�m κα� π"σ� θε�σε��ς 2ταν �ωρ�ς ν�+θ�νη σ' !κρ"τητες. Λ��ε $π@ tψι σ�υ :λα α&τ� γι� ν� ��ης �συ-�η τ�ν συνε�δησ� σ�υ :ταν �ρθη τ" τ'λ�ς, :πως 4κε*ν�ς.

λα. Σ�νελθε κα� ;αναγ�ρισε στ"ν qαυτ" σ�υm κα� !+�0 ;υπν�-σης κα� !ντιλη+θ�ς :τι tνειρα σ' 4νω�λ�0σαν,π�λι !ντιμετ�πισ'τα μ' 4;υπν�δα.

137

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ™TãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

136

τ) πρ$π�ντα @ργα. ?γ5νισαι, dνα τ�ι�*τ�ς συμμε�νVης, �6�ν σε|θ$λησε π�ι;σαι �ιλ�σ���α. α�δ�* θε��ς, σ+Dε ?νθρ5π�υς.�ρα/Yς Z ���ςI ε6ς καρπ#ς τ;ς �πιγε��υ Dω;ς, δι'θεσις Zσ�α κα.πρ'Hεις κ�ινωνικα�.Π'ντα =ς 2Aντων�ν�υ μαθητ�ςI τ# �π<ρ τ+ν κατ) λ�γ�ν πρασσ�-μ$νων εAτ�ν�ν �κε�ν�υ,κα. τ# Zμαλ<ς παντα/�*,κα. τ# :σι�ν,κα.τ# εAδι�ν τ�* πρ�σ5π�υ, κα. τ# μειλ�/ι�ν, κα. τ# ?κεν�δ�H�ν, κα.τ# περ. τ�ν κατ'ληψιν τ+ν πραγμ'των �ιλ�τιμ�νI κα. =ς �κε1ν�ς�4κ 7ν τι :λως παρ;κε, μ� πρ�τερ�ν ε� μ'λα κατιδ�ν κα. σα�+ςν��σαςI κα. =ς @�ερεν �κε1ν�ς τ�Yς ?δ�κως α4τ#ν μεμ��μ$ν�υςμ� ?ντιμεμ��μεν�ςI κα. =ς �π2 �4δ<ν @σπευδενI κα. =ς δια��λ)ς�4κ �δ$/ετ�I κα. =ς ?κρι��ς "ν �Hεταστ�ς |θ+ν κα. πρ'HεωνI κα.�4κ �νειδιστ�ς, �4 ψ���δε�ς, �4/ �π�πτης, �4 σ��ιστ�ςI κα. =ς�λ�γ�ις ?ρκ��μεν�ς, �6�ν ��κ�σει, στρωμνV;, �σθ;τι, τρ��V;, �πη-ρεσ�PαI κα. =ς �ιλ�π�ν�ς κα. μακρ�θυμ�ςI κα. �6�ς μ$ν<ειν> �ν τ>+<α4τ+> μ$/ρι �σπ$ρας δι) τ�ν λιτ�ν δ�αιταν μηδ< τ�* ?π�κρ�νειντ) περιττ5ματα παρ) τ�ν συν�θη _ραν /ρV�DωνI κα. τ# �$�αι�νκα. :μ�ι�ν �ν τα1ς �ιλ�αις α4τ�*I κα. τ# ?ν$/εσθαι <τ+ν> ?ντι-�αιν�ντων παρρησιαστικ+ς τα1ς γν5μαις α4τ�*, κα. /α�ρειν, ε\τις δεικν��ι κρε1ττ�νI κα. =ς θε�σε��ς /ωρ.ς δεισιδαιμ�ν�αςI dν2�jτως ε4συνειδ�τ>ω σ�ι �πιστV; & τελευτα�α _ρα, =ς �κε�ν>ω.

λαF. 2Aν'νη�ε και ?νακαλ�* σεαυτ�ν, κα. �Hυπνισθε.ς π'λινκα. �νν��σας, :τι �νειρ�� σ�ι |ν5/λ�υν, π'λιν �γρηγ�ρ�ς �λ$πετα*τα, =ς �κε1να @�λεπες.

2

Page 70: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

λ�. @Aπ�τελ�0μαι !π" σFμα κα� ψυ��. Γι� τ" σFμα μ�υ �'�αιατ� π�ντα ε�ναι !δι�+�ρα. Δι"τι δ'ν ε�ναι δυνατ"ν ν� τ" 4νδια+'-ρ�υν. Γι� τ�ν ψυ�� μ�υ :μως ε�ναι �ωρ�ς σημασ�α μ"ν�ν :σα δ'νε�ναι !π�τ'λεσμα τFν δικFν της 4νεργειFν. �Oσα �'�αια ε�ναι δι-κ� της �ργα, :λα 4;αρτFνται !π" α&τ�ν. Kα� !π" α&τ� :μως!σ��λε*ται μ"ν� μ' τ� παρ"νταm δι"τι τ� �ργα της π�� ���υν πε-ρ�σει X π�� πρ"κειται ν� γ�ν�υν ε�ναι κα� α&τ� πλ'�ν �ωρ�ς ση-μασ�α.

λγ. Δ'ν ε�ναι � π"ν�ς γι� τ" �'ρι �Vτε γι� τ" π"δι !ντ�θετ�ςπρ"ς τ�ν +�σι, :ταν τ" π"δι κα� τ" �'ρι 4κτελ�0ν τ" �ργ� τ" δικ"τ�υς. DEτσι �Vτε γι� τ"ν Tνθρωπ�, 4+@ :σ�ν ε�ναι Tνθρωπ�ς, � π"-ν�ς ε�ναι !ντ�θετ�ς πρ"ς τ�ν +�σι τ�υ, :ταν � Tνθρωπ�ς 4κτελ�τ� �ργα π�� ταιρι�J�υν στ�ν +�σι τ�υ. @E�ν λ�ιπ"ν δ'ν ε�ναι!ντ�θετ�ς πρ"ς τ�ν +�σι τ�υ, δ'ν ε�ναι κακ".

λδ. Π"σ� μεγ�λες �δ�ν'ς !π�λαυσαν �3 ληστα�, �3 κ�ναιδ�ι, �3πατρ�κτ"ν�ι, �3 τ�ρανν�ι;

λε. Δ'ν �λ'πεις, πFς �3 !σ�μαντ�ι τε�ν*τες πρ�σαρμ"J�νταιμ'�ρι /να 7ρισμ'ν� σημε*� πρ"ς τ�ς $π�δε�;εις τFν πελατFν τωνκα� μ' $π�μ�ν� $περασπ�J�νται τ�ν Gρθ"τητα τ�ς τ'�νης των κα�πFς δ'ν δ'��νται ν� !π�μακρυνθ�0ν !π@ α&τ�;

Δ'ν ε�ναι +��ερ", 4�ν � !ρ�ιτ'κτων κα� � γιατρ"ς σ'�ωνταιπερισσ"τερ� τ�ς !ρ�'ς τ�ς τ'�νης των !π@ :,τι � Tνθρωπ�ς τ"ν δι-κ" τ�υ λ"γ� π�� ε�ναι κ�ιν"ς σ@ α&τ"ν κα� στ��ς θε��ς;

λς. (H @Aσ�α, � E&ρ�πη ε�ναι !σ�μαντα σημε*α τ�0 κ"σμ�υm�λ"κληρη � θ�λασσα μι� σταγ"να. (O DAθως /νας !σ�μαντ�ςtγκ�ς. T" παρ"ν μι� στιγμ� τ�ς α8ωνι"τητας. T� π�ντα ε�ναι μι-κρ�, ε&μετ���λα κα� !+αν�J�νται μ'σα στ" σ�μπαν. T� π�ντα!π" 4κε* πρ�'ρ��νται, !π" 4κε*ν�ν τ"ν K�ιν" Λ"γ� ;εκιν�0νταυτ"�ρ�να X μ' 7ρισμ'νη σειρ�.

Kα� τ" μεγ�λ� στ"μα τ�0 λι�νταρι�0 λ�ιπ"ν κα� τ" δηλητ�ρι�κα� κ�θε !σ��μια,:πως τ" !γκ�θι,� �"ρ��ρ�ς,ε�ναι 4πιγενν�μα-τα 4κε�νων π�� θεωρ�0νται σ��αρ� κα� 7ρα*α.

139

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ™TãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

138

λ�F. 2Eκ σωματ��υ ε�μ. κα. ψυ/;ς. τ>+ μ<ν ��ν σωματ�>ω π'ντα?δι'��ραI �4δ< γ)ρ δ�ναται δια�$ρεσθαι.τV; δ< διαν��Pα ?δι'��-ρα, :σα μ� �στιν α4τ;ς �νεργ�ματαI :σα δ$ γε α4τ;ς �στιν �νερ-γ�ματα, τα*τα π'ντα �π2 α4τV; �στιν. κα. τ��των μ$ντ�ι περ. μ�-ν�ν τ# παρ#ν πραγματε�εταιI τ) γ)ρ μ$λλ�ντα κα. παρ>ω/ηκ�τα�νεργ�ματα α4τ;ς κα. α4τ) Lδη ?δι'��ρα.

λγF. O4κ @στιν Z π�ν�ς τV; /ειρ. �4δ< τ>+ π�δ. παρ) ��σιν, μ$-/ρις gν π�ιV; Z π�*ς τ) τ�* π�δ#ς κα. & /ε.ρ τ) τ;ς /ειρ�ς. �jτως��ν �4δ< ?νθρ5π>ω, =ς ?νθρ5π>ω. παρ) ��σιν �στ.ν Z π�ν�ς, μ$-/ρις gν π�ιV; τ) τ�* ?νθρ5π�υ. ε� δ< παρ) ��σιν α4τ>+ �4κ @στιν,�4δ< κακ�ν �στιν α4τ>+.

λδF. SHλ�κας &δ�ν)ς lσθησαν λVηστα�, κ�ναιδ�ι, πατραλ�1αι, τ�-ρανν�ι.

λεF. O4/ ZρPRς, π+ς �e �'ναυσ�ι τε/ν1ται oρμ�D�νται μ<ν μ$/ριτιν#ς πρ#ς τ�Yς �δι5τας, �4δ<ν 3σσ�ν μ$ντ�ι ?ντ$/�νται τ�* λ�-γ�υ τ;ς τ$/νης, κα. τ��τ�υ ?π�στ;ναι �4/ �π�μ$ν�υσιν; �4 δει-ν�ν, ε� Z ?ρ/ιτ$κτων κα. Z �ατρ#ς μRλλ�ν α�δ$σ�νται τ#ν τ;ς �δ�αςτ$/νης λ�γ�ν W Z 7νθρωπ�ς τ#ν �αυτ�*, bς α4τ>+ κ�ιν�ς �στι πρ#ςτ�Yς θε��ς;

λNF. SH 2Aσ�α, & E4ρ5πη γων�αι τ�* κ�σμ�υI πRν π$λαγ�ςσταγ�ν τ�* κ�σμ�υI BAθως �ωλ'ρι�ν τ�* κ�σμ�υI πRν τ# �νε-στ�ς τ�* /ρ�ν�υ στιγμ� τ�* α�+ν�ς. π'ντα μικρ', εAτρεπτα, �να-�ανιD�μενα.Π'ντα �κε1θεν @ρ/εται, ?π2 �κε�ν�υ τ�* κ�ιν�* &γεμ�νικ�* Zρμ�-σαντα W κατ2 �πακ�λ��θησιν.κα. τ# /'σμα ��ν τ�* λ$�ντ�ς κα. τ#δηλητ�ρι�ν κα. πRσα κακ�υργ�α, =ς 7κανθα, =ς ��ρ��ρ�ς, �κε�-νων �πιγενν�ματα τ+ν σεμν+ν κα. καλ+ν. μ� ��ν α4τ) ?λλ�τρια

2

Page 71: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

M� θεωρ�ς λ�ιπ"ν α&τ� Tσ�ετα μ@ 4κε*να π�� τιμYς κα� σ'�ε-σαιm !λλ� π�ντα ν� σκ'πτεσαι τ�ν πηγ� :λων.

λJ. A&τ"ς π�� �λ'πει τ� παρ"ντα τ� ��ει δ� :λα κα� :σα !π"τ��ς α8Fνες $π�ρ;αν κα� :σα 4π@ Tπειρ�ν θ� γ�νωνται. Δι"τι :λαπρ�'ρ��νται !π" τ�ν Zδια πηγ� κα� ���υν τ�ν Zδια μ�ρ+�.

λη. Π�λλ'ς +�ρ'ς ν� συλλ�γ�Jεσαι τ�ν στεν� 4;�ρτησι 4κε�-νων π�� συμ�α�ν�υν στ"ν κ"σμ� κα� τ�ν Tμεση σ�'σι π�� ���υνμετα;� των. Kατ� κ�π�ι�ν τρ"π� :λα συνδ'�νται μετα;� τ�υςκα� :λα γι@ α&τ" τ"ν λ"γ� ε�ναι +ιλικ� τ" /να μ' τ" Tλλ�, 4+@ :σ�ντ" /να ε�ναι συν'�εια τ�0 Tλλ�υ. Kα� τ�0τ� συμ�α�νει γι� τ�ν?ρμ�νικ� κ�νησι κα� συμ+ων�α κα� τ�ν !δι�σπαστη συν��� τ�ς�&σ�ας.

λθ. M' :σα � μ�*ρα σ' ��ει συνδ'σει, μ@ α&τ� συμ+ιλ�ωσε τ"νqαυτ" σ�υm κα� μ@ :σ�υς !νθρ�π�υς �λα�ε ν� συνδεθ�ς, α&τ��ςν� τ��ς !γαπYς !λλ� μ' ε8λικρ�νεια.

μ. K�θε tργαν�, 4ργαλε*�, δ��ε*�, 4�ν 4κτελ� 4κε*ν� γι� τ"�π�*� �γινε, ε�ναι καλ". @Aκ"μη κα� �ωρ�ς ν� �ρ�σκεται 4κε* � κατα-σκευαστ�ς. Σ’ 4κε*να :μως π�� ���υν συνδεθ� !π" τ�ν +�σι � δ�-ναμις,π�� τ� 4δημι��ργησε,�ρ�σκεται κα� παραμ'νει μ'σα τ�υς.

Γι@ α&τ" κα� περισσ"τερ� πρ'πει ν� τ�ν σ'�εσαι κα� ν� ν�μ�Jης:τι, 4�ν κατευθ�νης τ"ν qαυτ" σ�υ σ�μ+ωνα μ@ α&τ�, :λα θ� 4;ε-λ�σσωνται καλ� γι� σ'να. Kατ� τ"ν Zδι� τρ"π� κα� γι� τ" σ�μπαν:λα τ� δικ� τ�υ 4;ελ�σσ�νται, :πως 4πιθυμε*.

μα. @E�ν κ�τι !π@ :σα δ'ν 4;αρτFνται !π" σ'να τ" $π���ληςστ"ν qαυτ" σ�υ 7ς !γαθ" X κακ", ε�ναι qπ"μεν� ν� κατηγ�ρ�ςτ��ς θε��ς, :ταν σ�0 συμ�� τ" κακ" X δ'ν 4πιτ��ης τ" !γαθ"m ν�μισ�σης δ' κα� τ��ς !νθρ�π�υς π�� ε�ναι X $π�ψι�Jεσαι :τι θ�ε�ναι αZτι�ι τ�ς !π�τυ��ας X τ�ς !τυ��αςm κα� κ�ν�με π�λλ'ς !δι-κ�ες 4πειδ� κ�ν�με α&τ� τ�ν δι�κρισι.

@E�ν :μως κρ�νωμε μ"ν� τ� !γαθ� κα� τ� κακ� π�� 4;αρ-τFνται !π" μYς δ'ν !π�μ'νει καμμι� δικαι�λ�γ�α �Vτε τ"ν θε" ν�κατηγ�ρ�0με �Vτε τ��ς !νθρ�π�υς ν� μισ�0με.

141

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ™TãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

140

τ��τ�υ, �f σ$�εις, �αντ'D�υI ?λλ) τ�ν π'ντων πηγ�ν �πιλ�γ�-D�υ.

λDF. SO τ) ν*ν �δ�ν π'ντα �5ρακεν,:σα τε �H ?ιδ��υ �γ$νετ� κα.:σα ε�ς τ# 7πειρ�ν @σταιI π'ντα γ)ρ Zμ�γεν; κα. Zμ�ειδ;.

ληF. Π�λλ'κις �νθυμ�* τ�ν �πισ�νδεσιν π'ντων τ+ν �ν τ>+ κ�-σμ>ω κα. σ/$σιν πρ#ς 7λληλα. τρ�π�ν γ'ρ τινα π'ντα ?λλ�λ�ις�πιπ$πλεκται,κα. π'ντα κατ) τ�*τ� ��λα ?λλ�λ�ις �στ�νI κα. γ)ρ7λλ>ω 7λλ� �H;ς �στι τα*τα δι) τ�ν τ�νικ�ν κ�νησιν κα. σ�μπν�ιανκα. τ�ν qνωσιν τ;ς �4σ�ας.

λθF. O6ς συγκεκλ�ρωσαι πρ'γμασι, τ��τ�ις συν'ρμ�Dε σεαυ-τ�νI κα. �6ς συνε�λη/ας ?νθρ5π�ις, τ��τ�υς ��λει, ?λλ2 ?ληθιν+ς.

μF. BOργαν�ν, �ργαλε1�ν, σκε*�ς πRν ε�, πρ#ς b κατεσκε�ασται,π�ιε1,ε� @/ειI κα�τ�ι �κε1 Z κατασκευ'σας �κπ�δ5ν.�π. δ< τ+ν �π#��σεως συνε/�μ$νων @νδ�ν �στ. κα. παραμ$νει & κατασκευ'σα-σα δ�ναμιςI καθ# κα. μRλλ�ν α�δε1σθαι α4τ�ν δε1 κα. ν�μ�Dειν,�)νκατ) τ# ���λημα τα�της σαυτ#ν @/Vης κα. διεH'γVης, @/ειν σ�ι π'ν-τα κατ) ν�*ν. @/ει δ< �jτως κα. τ>+ παντ. κατ) ν�*ν τ) �αυτ�*.

μαF. �Oτι gν τ+ν ?πρ�αιρ$των �π�στ�σVης σαυτ>+ ?γαθ#ν W κα-κ�ν, ?ν'γκη κατ) τ�ν περ�πτωσιν τ�* τ�ι��τ�υ κακ�* W τ�ν ?π�-τευHιν τ�* τ�ι��τ�υ ?γαθ�*,μ$μψασθα� σε θε�1ς,κα. ?νθρ5π�υςδ< μισ;σαι τ�Yς α�τ��υς �ντας W �π�πτευ�μ$ν�υς @σεσθαι τ;ς?π�τε�Hεως W τ;ς περιπτ5σεωςI κα. ?δικ�*μεν δ� π�λλ) δι) τ�νπρ#ς τα*τα δια��ρ'ν. �)ν δ< μ�να τ) ��2 &μ1ν ?γαθ) κα. κακ)κρ�νωμεν, �4δεμ�α α�τ�α καταλε�πεται �Aτε θε>+ �γκαλ$σαι �Aτεπρ#ς 7νθρωπ�ν στ;ναι στ'σιν π�λεμ��υ.

Page 72: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

μ�. �Oλ�ι γι� /να σκ�π" συνεργαJ"μαστε, Tλλ�ι συνειδητ�κα� μ' πρ�σ���, Tλλ�ι δ' �ωρ�ς ν� τ" καταλα�α�ν�υν. �Oπως λ'-γει κα� � (Hρ�κλειτ�ς, ν�μ�Jω :τι κα� α&τ�� π�� κ�ιμ�0νται 4ργ�-τες ε�ναι κα� συνεργ�� α&τFν π�� γ�ν�νται στ"ν κ"σμ�. (O καθ'-νας σ' Tλλ� συντελε*. (Oπωσδ�π�τε κα� 4κε*ν�ς π�� κατηγ�ρε*κα� 4κε*ν�ς π�� πρ�σπαθε* ν� +'ρη !ντιρρ�σεις κα� ν� !ναστε�-λη :σα γ�ν�νται. Δι"τι κα� !π" α&τ"ν ε��ε !ν�γκη � κ"σμ�ς. Λ�ι-π"ν σκ'ψ�υ σ' π�ι��ς κατατ�σσεις τ"ν qαυτ" σ�υ. @Eκε*ν�ς �'-�αια π�� ρυθμ�Jει τ� π�ντα μ' καλωσ�νη θ� σ�0 +ερθ� κα� θ� σ'δε�θ� μ' �αρ� μετα;� τFν συνεργατFν κα� ��ηθFν τ�υ. @Aλλ� σ�πρ�σπ�θησε ν� μ� γ�νης :πως !σ�μαντ�ς κα� γελ�*�ς στ���ς ε8ςτ" δρYμα, γι� τ"ν �π�*�ν μιλ�ει � Xρ�σιππ�ς.

μγ. M�πως ��εις τ�ν !;�ωσι ν� 4κτελ� � �λι�ς τ" �ργ� τ�ς�ρ���ς; M�πως � @Aσκληπι"ς τ" �ργ� τ�ς Δ�μητρας; T� κ�νει τ"καθ'να !π" τ� Tστρα; Δ'ν ε�ναι δια+�ρετικ" τ" /να !π" τ" Tλλ�,!λλ� συνεργ�J�νται γι� τ"ν Zδι� σκ�π".

μδ. @E�ν μ'ν 4σκ'+θησαν γι� μ'να κα� γι� :σα G+ε�λ�υν ν� γ�-ν�υν σ@ 4μ'να �3 θε��,καλ� 4σκ'+θησαν.Δι"τι δ'ν ε�ναι εVκ�λ� ν�συλλ��ωμε μ' τ"ν ν�0 μας θε" π�� δ'ν σκ'πτεται. Γι� π�ι" λ"γ�λ�ιπ"ν θ� ε��αν τ�ν δι�θεσι ν� μ' κακ�π�ι�σ�υν;T� θ� κ'ρδιJαν!π" α&τ�ν τ�ν 4ν'ργεια �3 θε�� X τ" σ�μπαν γι� τ" �π�*� 8διαιτ'-ρως +ρ�ντ�J�υν; @E�ν :μως δ'ν σκ'+θηκαν 8διαιτ'ρως γι� μ'να,π�ντως σκ'+θηκαν γι� τ� κ�ιν� 4πειδ� :,τι συμ�α�νει σ' μ'ναε�ναι !π�τ'λεσμα 4κε�νων G+ε�λω ν� τ" δ'�ωμαι ε&�αρ�στως κα�ν� τ" !γαπF.

@E�ν τυ�"ν :μως δ'ν σκ'πτ�νται γι� τ�π�τε, 4γ� δ'ν μπ�ρF ν�τ" πιστ'ψω. T"τε Tς μ� κ�νωμε θυσ�ες μ�τε πρ�σευ�'ς μ�τε:ρκ�υς μ�τε τ�π�τε Tλλ� !π@ :σα κ�ν�με σ�ν ν� ε�ναι παρ"ντες �3θε�� κα� ν� J�0ν μαJ� μας.

@Aλλ� κα� π�λι, 4�ν δ'ν σκ'πτωνται καν'να !π" τ� πρ��λ�μα-τ� μας, 4γ� μπ�ρF ν� σκε+θF γι� τ"ν qαυτ" μ�υm μπ�ρF ν� σκε-+θF γι� τ" συμ+'ρ�ν μ�υ. Συμ+'ρ�ν γι� τ"ν καθ'να ε�ναι ν� J�

143

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ™TãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

142

μ�F.Π'ντες ε�ς �ν ?π�τ$λεσμα συνεργ�*μεν,�e μ<ν ε�δ�τως κα.παρακ�λ�υθητικ+ς, �e δ< ?νεπιστ'τωςI _σπερ κα. «τ�Yς καθε�-δ�ντας», �Jμαι, Z SHρ'κλειτ�ς «�ργ'τας εJναι» λ$γει, κα. συνερ-γ�Yς τ+ν �ν τ>+ κ�σμ>ω γιν�μ$νων. 7λλ�ς δ$ κατ2 7λλ� συνεργε1I �κπερι�υσ�ας δ< κα. Z μεμ��μεν�ς κα. Z ?ντι�α�νειν πειρ5μεν�ς κα.?ναιρε1ν τ) γιν�μενα. κα. γ)ρ τ�* τ�ι��τ�υ @/ρVηDεν Z κ�σμ�ς.λ�ιπ#ν ��ν σ�νες,ε�ς τ�νας σεαυτ#ν κατατ'σσειςI �κε1ν�ς μ<ν γ)ρπ'ντως σ�ι καλ+ς /ρ�σεται Z τ) :λα δι�ικ+ν,κα. παραδ$Hετα� σεε�ς μ$ρ�ς τι τ+ν συνεργ+ν κα. τ+ν συνεργητικ+ν. ?λλ) σY μ� τ�ι-�*τ� μ$ρ�ς γ$νVη, �6�ς Z ε4τελ�ς κα. γελ�1�ς στ�/�ς �ν τ>+ δρ'ματι,�f Xρ�σιππ�ς μ$μνηται.

μγF. M�τι Z lλι�ς τ) τ�* �ετ�* ?Hι�1 π�ιε1ν; μ� τι Z 2Aσκληπι#ςτ) τ;ς Kαρπ���ρ�υ; τ� δ< τ+ν 7στρων qκαστ�ν; �4/. δι'��ραμ$ν, συνεργ) δ< πρ#ς τα4τ�ν;

μδF. E� μ<ν ��ν ���υλε�σαντ� περ. �μ�* κα. τ+ν �μ�. συμ�;ναι��ειλ�ντων �e θε��, καλ+ς ���υλε�σαντ�I 7��υλ�ν γ)ρ θε#ν�4δ< �πιν�;σαι X'δι�νI κακ�π�ι;σαι δ$ με δι) τ�να α�τ�αν @μελ-λ�ν ZρμRν; τ� γ)ρ α4τ�1ς W τ>+ κ�ιν>+, �f μ'λιστα πρ�ν��*νται, �κτ��τ�υ περιεγ$νετ�; ε� δ< μ� ���υλε�σαντ� κατ2 �δ�αν περ. �μ�*,περ� γε τ+ν κ�ιν+ν π'ντως ���υλε�σαντ�, �6ς κατ2 �πακ�λ��θη-σιν κα. τα*τα συμ�α�ν�ντα ?σπ'Dεσθαι κα. στ$ργειν ��ε�λω. ε� δ27ρα περ. μηδεν#ς ��υλε��νται (πιστε�ειν μ<ν �4/ :σι�ν), " μηδ<θ�ωμεν μηδ< ε4/5μεθα μηδ< �μν�ωμεν μηδ< τ) 7λλα πρ'σσω-μεν, aπερ qκαστα =ς πρ#ς παρ�ντας κα. συμ�ι�*ντας τ�Yς θε�Yςπρ'σσ�μεν. ε� δ< 7ρα περ. μηδεν#ς τ+ν καθ2 &μRς ��υλε��νται,�μ�. μ<ν @Hεστι περ. �μαυτ�* ��υλε�εσθαιI �μ�. δ$ �στι σκ$ψιςπερ. τ�* συμ�$ρ�ντ�ς. συμ�$ρει δ< �κ'στ>ω, τ# κατ) τ�ν �αυτ�*

Page 73: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

σ�μ+ωνα μ' τ"ν πρ��ρισμ" κα� τ�ν +�σι τ�υ.Kα� � +�σις μας ε�ναιλ�γικ� κα� 4νδια+'ρεται γι� τ" κ�ινωνικ" σ�ν�λ�. (Ως @Aντων*ν�ς!ν�κω στ�ν P�μη,7ς Tνθρωπ�ς στ"ν κ"σμ�.�Oσα συμ+'ρ�υν τ�νP�μη κα� τ"ν κ"σμ�,ε�ναι γι� μ'να τ� μ"να !γαθ�.

με. �Oσα συμ�α�ν�υν στ"ν καθ'να, συμ+'ρ�υν τ" σ�ν�λ�m θ�2ταν !ρκετ" ν� σκ'πτεσαι α&τ". @Aλλ� 4π� πλ'�ν, 4�ν πρ�σ';ηςκαλ�τερα κ�θε περ�πτωσι θ� δ�ς :τι :σα συμ+'ρ�υν τ"ν /νασυμ+'ρ�υν κα� τ��ς Tλλ�υς. T�ν λ';ι «συμ+'ρ�ν» ν� τ�ν δε�θ�ςμ' τ�ν ?πλ��στερη σημασ�α π�� ��ει γι� τ��ς π�λλ��ς.

μς. �Oπως !κρι�Fς παρ�υσι�J�νται 4μπρ"ς σ�υ :σα παριστ�-ν�νται στ" !μ+ιθ'ατρ� κα� σ' Tλλ�υς παρ"μ�ι�υς ��ρ�υς,διαρκFς τ� Zδια, κα� � 4μ+�νισις τFν α&τFν μ�ρ+Fν σ' κ�νει ν�!ηδι�Jηςm τ" Zδι� ε�ναι qπ"μεν� ν� παθα�νης κα� σ@ :λη τ�ν Jω�.Δι"τι τ� π�ντα 4π�νω - κ�τω ε�ναι τ� Zδια κα� πρ�'ρ��νται !π"τ� Zδια. M'�ρι π"τε λ�ιπ"ν;

μJ.N� σκ'πτεσαι διαρκFς δια+"ρ�υς !νθρ�π�υς μ' δι�+�ρα4παγγ'λματα κα� !π" δι�+�ρα �θνη, π�� ���υν πεθ�νειm κα� μ'τ�ν !ναJ�τησι ν� +θ�σης μ'�ρι τ"ν Φιλιστ�ωνα κα� τ"ν Φ�*��κα� τ"ν @Oριγαν�ωνα. Mετ� ρ�;ε μι� ματι� σ' Tλλες +υλ'ς. @Eκε*πρ'πει ν� 4πιστρ'ψωμε, :π�υ �ρ�σκ�νται τ"σ�ι δειν�� ρ�τ�ρες,τ"σ�ι σπ�υδα*�ι +ιλ"σ�+�ι. (O (Hρ�κλειτ�ς, � Πυθαγ"ρας, � Σω-κρ�της. T"σ�ι �ρωες, τ"σ�ι στρατηγ��, τ"σ�ι τ�ρανν�ι. @Eκτ"ςτ��των � EVδ�;�ς, � �Iππαρ��ς, � @Aρ�ιμ�δης, Tλλ�ι Tνθρωπ�ιε&+υε*ς, μεγαλ"ψυ��ι, +ιλ"π�ν�ι, δ"λι�ι, περι+ρ�νητα� α&τ�ςτ�ς 4+�μερης κα� +θαρτ�ς Jω�ς τFν !νθρ�πων, :πως � M'νιπ-π�ς κα� �3 :μ�ι�� τ�υ.

Π�ι" λ�ιπ"ν ε�ναι τ" +��ερ" γι@ α&τ��ς κα� τ� ��ασαν 4κε*ν�ιπ�� δ'ν !να+'ρ�νται καθ"λ�υ; �Eνα λ�ιπ"ν !;�Jει π�λ�, ν� J�ςμ'σα στ� πλα�σια τ�ς !λ�θειας κα� τ�ς δικαι�σ�νης μ' μεγαλ�-ψυ��α πρ"ς τ��ς ψε0τες κα� τ��ς !δ�κ�υς.

μη. �Oταν θ'λης ν� ε&+ρ�νης τ"ν qαυτ" σ�υ, +'ρε στ"ν ν�0σ�υ τ� πρ�τερ�ματα τFν !νθρ�πων π�� J�0ν μαJ� σ�υ, δηλ. τ�ν

145

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ™TãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

144

κατασκευ�ν κα. ��σινI & δ< �μ� ��σις λ�γικ� κα. π�λιτικ�I π�λιςκα. πατρ.ς =ς μ<ν 2Aντων�ν>ω μ�ι & SP5μη, =ς δ< ?νθρ5π>ω Z κ�-σμ�ς. τ) τα1ς π�λεσιν ��ν τα�ταις k�$λιμα μ�να �στ� μ�ι ?γαθ'.

μεF. �Oσα �κ'στ>ω συμ�α�νει, τα*τα τ>+ :λ>ω συμ�$ρειI Lρκειτ�*τ�. ?λλ2 @τι �κε1ν� =ς �π�παν �ψει παρα�υλ'Hας, :σα ?νθρ5-π>ω κα. �τ$ρ�ις ?νθρ5π�ις. κ�ιν�τερ�ν δ< ν*ν τ# συμ�$ρ�ν �π.τ+ν μ$σων λαμ�αν$σθω.

μNF. �Ωσπερ πρ�σ�στατα� σ�ι τ) �ν τ>+ ?μ�ιθε'τρ>ω κα. τ�1ς τ�ι-��τ�ις /ωρ��ις, =ς ?ε. τ) α4τ) Zρ5μενα, κα. τ# Zμ�ειδ<ς πρ�-σκ�ρ; τ�ν θ$αν π�ιε1I τ�*τ� κα. �π. :λ�υ τ�* ���υ π'σ/εινI π'νταγ)ρ 7νω κ'τω τ) α4τ) κα. �κ τ+ν α4τ+ν. μ$/ρι τ�ν�ς ��ν;

μDF. 2Eνν�ει συνε/+ς παντ���υς ?νθρ5π�υς κα. παντ��ων μ<ν�πιτηδευμ'των, παντ�δαπ+ν δ< �θν+ν, τεθνε+ταςI _στε κατι$-ναι τ�*τ� μ$/ρι Φιλιστ�ων�ς κα. Φ����υ κα. 2Oριγαν�ων�ς. μ$τιθιν*ν �π. τ) 7λλα �*λα.�κε1 δ� μετα�αλε1ν &μRς δε1,:π�υ τ�σ�*τ�ιμ<ν δειν�. X�τ�ρες, τ�σ�*τ�ι δ< σεμν�. �ιλ�σ���ι, SHρ'κλειτ�ς,Πυθαγ�ρας, Σωκρ'τηςI τ�σ�*τ�ι δ< lρωες πρ�τερ�ν, τ�σ�*τ�ιδ< jστερ�ν στρατηγ��, τ�ρανν�ιI �π. τ��τ�ις δ< EAδ�H�ς, �Iππαρ-/�ς, 2Aρ/ιμ�δης, 7λλαι ��σεις �Hε1αι, μεγαλ��ρ�νες, �ιλ�π�ν�ι,παν�*ργ�ι, α4θ'δεις, α4τ;ς τ;ς �πικ�ρ�υ κα. ��ημ$ρ�υ τ+ν?νθρ5πων Dω;ς /λευαστα�. �6�ν M$νιππ�ς κα. :σ�ι τ�ι�*τ�ι.περ. π'ντων τ��των �νν�ει, :τι π'λαι κε1νται. τ� ��ν τ�*τ� δειν#να4τ�1ς; τ� δα. τ�1ς μηδ2 �ν�μαD�μ$ν�ις :λως; �Eν [δε π�λλ�*7Hι�ν, τ# μετ2 ?ληθε�ας κα. δικαι�σ�νης ε4μεν; τ�1ς ψε�σταις κα.?δ�κ�ις δια�ι�*ν.

μηF. �Oταν ε4�ρRναι σεαυτ#ν θ$λVης, �νθυμ�* τ) πρ�τερ�ματατ+ν συμ�ι��ντωνI �6�ν τ�* μ<ν τ# δραστ�ρι�ν, τ�* δ< τ# α�δ;μ�ν,

Page 74: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

δραστηρι"τητα τ�0 qν"ς, τ�ν συστ�λ� τ�0 Tλλ�υ, τ�ν ε&+ρ�δειατ�0 τρ�τ�υ, τ�0 Tλλ�υ κ�τι Tλλ�. Δι"τι τ�π�τε δ'ν μYς ε&�αριστε*τ"σ� :σα τ� �μ�ι�ματα τFν !ρετFν :ταν παρ�υσι�Jωνται στ"ν�αρακτ�ρα τFν !νθρ�πων π�� J�0ν μαJ� μας κα�, :σ� ε�ναι δυ-νατ"ν, συναντFνται συγκεντρωμ'να. Γι@ α&τ" πρ'πει π�ντα α&τ�ν� τ� ��ης $π@ tψι σ�υ.

μθ. M�πως λυπYσαι γιατ� ��εις ��ρ�ς τ"σες λ�τρες κα� δ'ν��εις τριακ"σιες; Kατ� τ"ν Zδι� τρ"π� δ'ν πρ'πει ν� λυπYσαι για-τ� πρ'πει ν� J�σης τ"σα �ρ"νια κα� t�ι περισσ"τερα. �Oπως λ�ι-π"ν !π" τ�ν Rλη 4κτιμYς :,τι σ�0 ��ει ��ρηγηθ�, �τσι πρ'πει ν�κ�νης κα� γι� τ"ν �ρ"ν�.

ν. Πρ�σπ�θησε ν� �ρησιμ�π�ι�ς τ�ν πειστικ� σ�υ δ�ναμι γι�τ��ς !νθρ�π�υς. N� 4νεργ�ς :μως κα� �ωρ�ς τ�ν συγκατ�θεσ�τ�υς, :ταν �3 !ρ�'ς τ�ς Δικαι�σ�νης �τσι 4πι��λλ�υν. @E�ν :μωςκ�π�ι�ς μ' ��α πρ���λη !ντιρρ�σεις, !ντιμετ�πισ' τ�ν μ' Wρε-μ�α κα� �ωρ�ς !γαν�κτησι κα� �ρησιμ�π��ησε τ" 4μπ"δι� σ�ν κ�-νητρ� γι� Tλλη !ρετ�. Kα� ν� σκ'πτεσαι :τι μ' τ"ν δισταγμ" ;ε-κιν�0σες κα� :τι δ'ν 4πιθυμ�0σες τ� !δ�νατα. T� 4πιθυμ�0σες;T�ν πρ"θεσι ν� κ�νης κ�τι. A&τ" τ" π'τυ�εςm � σκ�π"ς γι� τ"ν�π�*� παρ�υσιαστ�καμε στ�ν Jω� μ@ α&τ" τ"ν τρ"π� πραγματ�-π�ιε*ται.

να. (O +ιλ"δ�;�ς τ�ν ;'νη δραστηρι"τητα τ�ν θεωρε* πρ�σω-πικ" !γαθ". (O +ιλ�δ�ν�ς τ�ν πρ�σωπικ� �δ�ν�m � συνετ"ς :μωςτ" δικ" τ�υ �ργ�.

ν�. Mπ�ρε*ς κ�τι ν� μ� τ" σκε+θ�ς καθ"λ�υ κα� ν� μ� στεν�-�ωρ�ς τ�ν ψυ�� σ�υ. Δι"τι τ� Zδια τ� πρ�γματα δ'ν μπ�ρ�0ν ν�δημι�υργ�σ�υν τ�ς δικ'ς μας κρ�σεις.

νγ. Συν�θισε τ"ν qαυτ" σ�υ ν� μ� !δια+�ρ� �Vτε γι� τ�ν 4λ�-�ιστη λεπτ�μ'ρεια !π@ :σα λ'ει � Tλλ�ς κα� κατ� κ�π�ι� τρ"π�πρ�σπ�θησε ν� ε8σ�ωρ�σης στ�ν ψυ�� τ�0 Tλλ�υ.

νδ. �O,τι δ'ν συμ+'ρει τ" σμ�ν�ς, �Vτε τ�ν μ'λισσα συμ+'ρει.νε. @E�ν τ"ν κυ�ερν�τη �3 να0τες X τ"ν γιατρ" �3 !σθενε*ς κα-

147

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ™TãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

146

τ�* δ< τ# ε4μετ'δ�τ�ν, 7λλ�υ δ< 7λλ� τι. �4δ<ν γ)ρ �jτως ε4-�ρα�νει, =ς τ) Zμ�ι5ματα τ+ν ?ρετ+ν �μ�αιν�μενα τ�1ς Lθεσιτ+ν συD5ντων κα. ?θρ�α =ς �6�ν τε συμπ�πτ�ντα.δι# κα. πρ�/ει-ρα α4τ) �κτ$�ν.

μθF. M�τι δυσ/ερα�νεις, :τι τ�σ+νδ$ τινων λιτρ+ν εJ κα. �4τριακ�σ�ων; �jτω δ< κα. :τι μ$/ρι τ�σ+νδε �τ+ν �ιωτ$�ν σ�ι κα.�4 μ$/ρι πλε��ν�ςI _σπερ γ)ρ τ;ς �4σ�ας :σ�ν ?�5ριστα� σ�ιστ$ργεις, �jτως κα. �π. τ�* /ρ�ν�υ.

νF. Πειρ+ μ<ν πε�θειν α4τ��ς, πρRττε δ< κα. ?κ�ντων, :ταν τ;ςδικαι�σ�νης Z λ�γ�ς �jτως 7γVη. �)ν μ$ντ�ι ��Pα τις πρ�σ/ρ5με-ν�ς �ν�στηται, μετ'�αινε �π. τ# ε4'ρεστ�ν κα. 7λυπ�ν, κα. συγ-/ρ+ ε�ς 7λλην ?ρετ�ν τV; κωλ�σειI κα. μ$μνησ�, :τι μεθ2 �πεHαιρ$-σεως _ρμας, :τι κα. τ+ν ?δυν'των �4κ kρ$γ�υ. τ�ν�ς ��ν; τ;ςτ�ιRσδ$ τιν�ς Zρμ;ςI τ��τ�υ δ< τυγ/'νειςI ��’ �6ς πρ��/θημεν,τα*τα γ�νεται.

ναF. SO μ<ν �ιλ�δ�H�ς ?λλ�τρ�αν �ν$ργειαν \δι�ν ?γαθ#ν �π�-λαμ�'νει, Z δ< �ιλ�δ�ν�ς �δ�αν πε1σινI Z δ< ν�*ν @/ων �δ�ανπρRHιν.

ν�F. BEHεστι περ. τ��τ�υ μηδ<ν �π�λαμ�'νειν κα. μ� �/λε1σθαιτV; ψυ/V;I α4τ) γ)ρ τ) πρ'γματα �4κ @/ει ��σιν π�ιητικ�ν τ+ν&μετ$ρων κρ�σεων.

νγF. BEθισ�ν σεαυτ#ν πρ#ς τ>+ ��2 �τ$ρ�υ λεγ�μ$ν>ω γ�νεσθαι?παρενθυμ�τως κα. =ς �6�ν τε �ν τV; ψυ/V; τ�* λ$γ�ντ�ς γ�ν�υ.

νδF.T# τ>+ σμ�νει μ� συμ�$ρ�ν �4δ< τV; μελ�σσVη συμ�$ρει.νεF.E� κυ�ερν+ντα �e να*ται W �ατρε��ντα �e κ'μν�ντες κακ+ς

Page 75: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κ�λ�γ�0ν, σ' π�ι"ν Tλλ�ν θ� �διναν σημασ�α; DH μ�πως 4κε*ν�ςθ� !γωνιJ"ταν γι� τ�ν σωτηρ�α α&τFν π�� τα;ιδε��υν X � Tλλ�ςγι� τ�ν $γε�α 4κε�νων π�� ���υν !ν�γκη θεραπε�ας;

νς. Π"σ�ι ���υν �αθ� /ως τ�ρα !π" 4κε�ν�υς π�� Xλθαμε μαJ�στ"ν κ"σμ�;

νJ. Σ@ α&τ��ς π�� π�σ��υν !π" Qκτερ� τ" μ'λι +α�νεται πικρ".Γι@ α&τ��ς π�� ��ει δαγκ�σει σκ�λ�ς τ" νερ" ε�ναι 4πικ�νδυν�. Γι�τ� παιδι�, � σ+α*ρα καλ�. Γιατ� λ�ιπ"ν !γανακτ�0με; DH ν�μ�Jεις:τι ��ει μικρ"τερη σημασ�α τ" ?μ�ρτημα γι� τ�ν Wθικ� $π"στασιτ�0 !νθρ�π�υ !π@ :,τι τ" δηλητ�ρι� τ�ς ��λ�ς γι� τ"ν Tρρωστ� X� λ�σσα γι@ α&τ"ν π�� ��ει δαγκ�σει σκ�λ�ς;

νη. Kανε�ς δ'ν θ� σ' 4μπ�δ�ση ν� J�ς σ�μ+ωνα μ' τ"ν σκ�π"τ�ς +�σε�ς σ�υ. T�π�τε δ'ν πρ"κειται ν� σ�0 συμ�� !ντ�θετ�πρ"ς τ"ν σκ�π" τ�ς +�σεως τ�0 σ�μπαντ�ς.

νθ. K��τα;ε π�ι�� ε�ναι, σ' π�ι��ς θ'λ�υν ν� !ρ'σ�υν κα� μ'π�ι� μ'σα. Π"σ� γρ�γ�ρα θ� σκεπ�ση τ� π�ντα � �ρ"ν�ς κα� π"-σα σκ'πασε μ'�ρι στιγμ�ς.

149

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ™TãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

148

@λεγ�ν, 7λλ>ω τιν. gν πρ�σε1/�ν W π+ς α4τ#ς �νεργ��η τ# τ�1ς�μπλ$�υσι σωτ�ρι�ν W τ# τ�1ς θεραπευ�μ$ν�ις �γιειν�ν;

νNF. Π�σ�ι, μεθ2 [ν ε�σ;λθ�ν ε�ς τ#ν κ�σμ�ν, Lδη ?πεληλ�θα-σιν.

νDF. 2Iκτερι+σι τ# μ$λι πικρ#ν �α�νεταιI κα. λυσσ�δ�κτ�ις τ#jδωρ ���ερ�νI κα. παιδ��ις τ# σ�αιρ��ν καλ�ν. τ� ��ν �ργ�D�μαι;W δ�κε1 σ�ι @λασσ�ν �σ/�ειν τ# διεψευσμ$ν�ν W τ# /�λι�ν τ>+ �κτε-ρι+ντι κα. Z �#ς τ>+ λυσσ�δ�κτ>ω;

νηF. Kατ) τ#ν λ�γ�ν τ;ς σ;ς ��σεως �ι�*ν σε �4δε.ς κωλ�σειIπαρ) τ#ν λ�γ�ν τ;ς κ�ιν;ς ��σεως �4δ$ν σ�ι συμ��σεται.

νθF. O6�� ε�σιν, �6ς θ$λ�υσιν ?ρ$σκειν, κα. δι’ �6α περιγιν�μενα,κα. δι2 �dων �νεργει+ν. =ς τα/$ως Z α��ν π'ντα καλ�ψειI κα. :σα�κ'λυψεν Lδη.

Page 76: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

BIBΛION Z�

α. T� ε�ναι κακ�α; Aτ� π � ε�δες π λλ�ς � ρ�ς. Γι� �,τι σ � συμ-�α�νει ν� σκ�πτεσαι �μ�σως �τι ε�ναι κ�τι π � τ� ε�δες π λλ�ς� ρ�ς. Γενικ� παντ � τ� �δια θ� συναντ!σης. E�ναι γεμ�τη $%στ ρ�α, $ π λ� παλαι�, $ κ�πως περασμ�νη κα� $ πρ�σ�ατη,�π� ατ�. E�ναι γεμ&τες % π�λεις κα� τ� σπ�τια.T�π τε δ�ν ε�ναιν� . 'Oλα κα� γνωστ� ε�ναι κα� μικρ! δι�ρκεια () υν.

�. O% �*�ες π+ς �λλι+ς μπ ρ �ν ν� πεθ�ν υν; /Eκτ�ς κα���ανισθ �ν % �ν�λ γες γι/ ατ�ς σκ�ψεις1 ατ�ς �μως ()εις )ρ�- ς ν� τ�ς �να2ωπυρ3νης διαρκ+ς.

Mπ ρ+ ν� σκε�τ+ γι/ ατ� τ� πρ��λημα 4κε5ν π � πρ�πει;/E�ν μπ ρ+, γιατ� ταρ�2 μαι; 'O,τι ε�ναι (*ω �π� τ!ν σ�α5ρα τ �λ γικ � μ υ δ�ν ()ει καμμι� �π λ�τως σ)�σι μ/ ατ�. Aτ� ν�()ης 6π/ 7ψι σ υ κα� τ�τε 4νεργε5ς 8ρθ�.

Mπ ρε5ς ν� �ναγεννηθ9ς1 κ �τα*ε π�λι τ� πρ�γματα �πως τ�(�λεπες. M/ ατ�ν τ�ν τρ�π 4πιτυγ)�νεται $ �ναγ�ννησις.

γ. /Eπιδε�*εις )ωρ�ς σημασ�α, δραμ�των παραστ�σεις, κ π�-δια �π� πρ��ατα κα� ��δια, διαπληκτισμ �, κ�κκαλα π � () υνρι�θ9 �π� σκ�λ υς, ψ�) υλα π � () υν ρι�θ9 σ� δε*αμεν! μ�ψ�ρια, ταλαιπωρ�ες κα� μετα� ρ�ς μυρμηγκι+ν, τρε*�ματα � -�ισμ�νων π ντικ+ν, παι)ν�δια π � κιν �νται π�ρα - δ+θε. Πρ�-πει λ ιπ�ν �λα ατ� ν� τ� �ντιμετωπ�2ης μ� ε)�ριστη δι�θεσικα� )ωρ�ς ταρα)!. N� σκ�πτεσαι �τι < καθ�νας �*�2ει τ�σ , �σ �*�2 υν 4κε5να μ� τ� <π 5α ()ει �σ) ληθ9.

δ. Πρ�πει κατ� λ�*ιν ν� παρακ λ υθ9ς �σα λ�γ νται κα� μ�=δια�τερ 4νδια��ρ ν �σα γ�ν νται1 κα� γι� 4κε5να π � λ�γ νται�μ�σως ν� 4ρευν&ς γι� π ι� σκ π� 4λ�)θησαν. Kα� γι� 4κε5ναπ � γ�ν νται ν� 4*ετ�2ης τ!ν σημασ�α π � () υν.

151150

BIBΛION ZD

α�. T� �στ� κακ�α; τ�τ� στιν, � πλλ�κις ε�δες. κα� �π� παντ�ς δ�τ� συμ�α�νντς πρ��ειρν �ε, �τι τ�τ� �στιν, � πλλ�κιςε�δες. �λως "νω κ�τω τ# α$τ# ε%ρ&σεις, 'ν μεστα� α( (στρ�αι α(παλαια�, α( μ)σαι, α( %π�γυιι+ 'ν ν�ν μεστα� α( π�λεις κα� <α(>-κ�αι. $δ�ν καιν�ν+ π�ντα κα� συν&θη κα� 1λιγ�ρ�νια.

��. 2H τ# δ�γματα π3ς "λλως δ4ναται νεκρωθ5ναι, �#ν μ6 α(κατ�λληλι α$τ7ς 8αντασ�αι σ�εσθ3σιν; 9ς διηνεκ3ς :να=ωπυ-ρε7ν �π� σ� �στι. δ4ναμαι περ� τ4τυ, � δε7, %πλαμ��νειν+ ε- δ�"ρα δ4ναμαι, τ� ταρ�σσμαι; τ# @ω τ5ς �μ5ς διαν�ας $δ�ν�λως πρ�ς τ6ν �μ6ν δι�νιαν. τ�τ μ�θε κα� 1ρθ�ς ε�.�Aνα�ι3ναι σι @εστιν+ Bδε π�λιν τ# πρ�γματα, Cς DEρας+ �ντ4τFω γ#ρ τ� :να�ι3ναι.

γ�. Πμπ5ς κενσπυδ�α, �π� σκην5ς δρ�ματα, π�μνια, :γ)-λαι, διαδρατισμ�, κυνιδ�ις 1στ�ριν �ρριμμ)νν, ψωμ�ν ε-ςτ#ς τ3ν -�θ4ων δε@αμεν�ς, μυρμ&κων ταλαιπωρ�αι κα� :�θ8-ρ�αι, μυιδ�ων �πτημ)νων διαδρμα�, σιγιλλ�ρια νευρσπαστ4-μενα. �ρ6 Jν �ν τ4τις ε$μεν3ς μ�ν κα� μ6 κατα8ρυαττ�μεννDστ�ναι+ παρακλυθε7ν μ)ντι, �τι τσ4τυ "@ις Kκαστ�ς�στιν, �σν "@ι� �στι τα�τα, περ� 9 �σπ4δακεν.

δ�. Δε7 κατ# λ)@ιν παρακλυθε7ν τ7ς λεγμ)νις, κα� καθ’Dκ�στην Mρμ6ν τ7ς γινμ)νις. κα� �π� μ�ν τ� Dτ)ρυ ε$θNςMρOν, �π� τ�να σκπ�ν P :να8ρ�+ �π� δ� τ� Dτ)ρυ παρα8υλ�σ-σειν, τ� τ� σημαιν�μενν.

2

Page 77: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ε. /Eπαρκε5 $ δ�ναμις τ � ν � μ υ γι’ ατ� F 7)ι; /E�ν μ�ν4παρκ9, τ!ν )ρησιμ π ι+ γι� τ� (ργ μ υ σ�ν 7ργαν π � δ�θη-κε �π� τ!ν Φ�σι τ � Παντ�ς. /E�ν δ� δ�ν 4παρκ9 F παρα)ωρ9 τ�(ργ σ/ ατ�ν π � μπ ρε5 ν� τ� 4κτελ�ση καλ�τερα - 4�ν δ�ν ε�ναιδυνατ�ν ν� 4κτελεσθ9 μ� Hλλ τρ�π - F 4κτελ+ τ� (ργ �πωςμπ ρ+, �� � 2ητ!σω τ!ν � !θεια 4κε�ν υ π � μπ ρε5, κατ� τ!νκρ�σι μ υ, ν� κ�νη ατ� π � τ3ρα ε�ναι )ρ!σιμ κα� �παρα�τητ γι� τ!ν κ ινων�α. Δηλαδ! �,τι κ�νω μ� πρ σωπικ�ς μ υ δυν�μειςF μ� τ!ν � !θεια Hλλ υ πρ�πει �π κλειστικ� ν� συντελ9 ε=ς τ!ν4*υπηρ�τησι κα� ρ�θμισι τ � κ ιν � συμ��ρ ντ ς.

ς. 'Oσ ι 6μν!θηκαν π�ρα π λ�, τ3ρα () υν παραδ θ9 στ!νλ!θη κα� �σ ι τ �ς Lμνησαν �π� καιρ� () υν ��ανισθ9.

2. M! ντρ�πεσαι �ταν σ� � ηθ �ν, δι�τι πρ�κειται ν� 4κτελ�-σης τ� καθ9κ ν �πως < στρατι3της π � �γων�2εται στ� τε�)η.Π � ε�ναι τ� παρ�*εν , 4�ν 4σ� μ�ν, 4πειδ! )ωλα�νεις, δ�ν μπ -ρ9ς ν� �ν��ης μ�ν ς σ υ στ�ς 4π�λ*εις τ � τε�) υς, μπ ρε5ς �μωςν� 4πιτ�)ης ατ� μ� τ!ν � !θεια κ�π ι υ Hλλ υ;

η. 'Oσα πρ�κειται ν� συμ� �ν ν� μ! σ� θ ρυ� �ν1 θ� τ� �ντι-μετωπ�σης, 4�ν )ρειασθ9, μ� τ!ν �δια λ γικ!, μ� τ!ν <π �α �ντιμε-τωπ�2εις τ� παρ�ντα.

θ. T� π�ντα συμπλ�κ νται τ� Pνα μ� τ� Hλλ κα� $ σ�νδεσιςε�ναι %ερ! κα� σ)εδ�ν τ�π τε δ�ν ε�ναι Hσ)ετ μ� τ� Hλλ . Δι�τι() υν τα)θ9 τ� Pνα δ�πλα στ� Hλλ κα� �λα μα2� στ λ�2 υν τ�ν�δι κ�σμ . Kα� < κ�σμ ς ε�ναι Pνας �π/ �λα κα� < Θε�ς Pνας δι�μ�σ υ �λων κα� $ σ�α μ�α κα� < ν�μ ς Pνας, < λ�γ ς < κ ιν�ς ε=ς�λα τ� ν ερ� 7ντα, κα� $ �λ!θεια μ�α. REπ μ�νως 6π�ρ)ει κα�Pνας σκ π�ς γι� τ� 7ντα π � �ν!κ υν στ� γ�ν ς κα� μετ�) υν τ �ατ � λ�γ υ.

ι. K�θε 6λικ� στ ι)ε5 4*α�αν�2εται π λ� γρ!γ ρα μ�σα στ!ν σ�α τ+ν �λων κα� κ�θε α�τι 4πιστρ��ει μ� τ!ν �δια τα)�τηταε=ς τ!ν δημι υργ� δ�ναμι τ+ν π�ντων. Kα� $ �ν�μνησις �λων )�-νεται τελε�ως μ�σα στ� Hπειρ τ � )ρ�ν υ.

153

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ZãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

152

ε�.Π�τερν �@αρκε7 P δι�νι� μυ πρ�ς τ�τ R S;ε- μ�ν �@αρ-κε7, �ρ3μαι α$τU5 πρ�ς τ� ργν, Cς 1ργ�νFω παρ# τ5ς τ3ν �λων84σεως δθ)ντι. ε- δ� μ6 �@αρκε7, Vτι παρα�ωρ3 τ� ργυ τF3δυναμ)νFω κρε7ττν �πιτελ)σαι, �#ν "λλως τ�τ μ6 καθ&κUη, Rπρ�σσω, Cς δ4ναμαι, πρσπαραλα�Wν τ�ν δυν�μενν κατ#πρ�σ�ρησιν τ� �μ� Pγεμνικ� πι5σαι τ� ε-ς τ6ν κινων�ανν�ν κα�ριν κα� �ρ&σιμν.� τι γ#ρ Xν δι� �μαυτ� R σNν "λλFω πιF3,'δε μ�νν �ρ6 συντε�νειν, ε-ς τ� κινU5 �ρ&σιμν κα� ε$�ρμστν.

Y�. ZOσι μ�ν πλυ4μνητι γεν�μενι Vδη λ&θUη παραδ)δνται+�σι δ� τ4τις %μν&σαντες π�λαι �κπδEν.

=�. M6 α-σ�4νυ �ηθ4μενς+ πρ�κειται γ�ρ σι �νεργε7 τ��πι��λλν Cς στρατιEτUη �ν τει�μα��α. τ� Jν, �#ν σN μ�ν �ωλα�-νων �π� τ6ν παλ@ιν :να�5ναι μ�νς μ6 δ4νUη, σNν "λλFω δ� δυ-νατ�ν U] τ�τ;

η�. T# μ)λλντα μ6 ταρασσ)τω+ ̂ @εις γ#ρ �π’ α$τ�, �#ν δε&σUη,8)ρων τ�ν α$τ�ν λ�γν, F' ν�ν πρ�ς τ# παρ�ντα �ρ_O.

θ�.Π�ντα :λλ&λις �πιπλ)κεται κα� P σ4νδεσις (ερ�,κα� σ�εδ�ντι $δ�ν :λλ�τριν "λλ "λλFω. συγκατατ)τακται γ#ρ κα� συγ-κσμε7 τ�ν α$τ�ν κ�σμν. κ�σμς τε γ#ρ ε`ς �@ aπ�ντων, κα� θε�ςε`ς δι# π�ντων, κα� $σ�α μ�α, κα� ν�μς ε`ς, λ�γς κιν�ς π�ντωντ3ν νερ3ν =FEων, κα� :λ&θεια μ�α+ εBγε κα� τελει�της μ�α τ3νMμγεν3ν κα� τ� α$τ� λ�γυ μετε��ντων =FEων.

ι�. ΠOν τ� νυλν �να8αν�=εται τ��ιστα τU5 τ3ν �λων $σ�α+ κα�πOν αBτιν ε-ς τ�ν τ3ν �λων λ�γν τ��ιστα :ναλαμ��νεται+ κα�παντ�ς μν&μη τ��ιστα �γκατα�Eννυται τF3 α-3νι.

Page 78: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ια. Γι� τ� λ γικ� 7ν $ ατ! πρ&*ις ε�ναι σ�μ�ωνη μ� τ!ν ��σικα� τ�ν 8ρθ� λ�γ .

ι�. N� στηρ�2εσαι στ�ς δυν�μεις σ υ παρ� στ�ς δυν�μεις τ+νHλλων.

ιγ. 'O,τι ε�ναι τ� μ�λη γι� Pνα σ+μα, τ!ν �δια σημασ�α () υν τ�λ γικ� 7ντα, Hν κα� ε�ναι δια)ωρισμ�να, �� � ε�ναι κατασκευα-σμ�να γι� μι� καλ! συνεργασ�α. Aτ� θ� τ� καταλ��ης καλ�τε-ρα 4�ν 4παναλαμ��νης π λλ�ς � ρ�ς στ�ν Xαυτ� σ υ �τι ε�ναιμ�λ ς τ � συστ!ματ ς τ+ν λ γικ+ν 7ντων. /E�ν �μως (δι� τ �στ ι)ε� υ ρ) μ�ρ ς λ�ς �τι ε�σαι, δ�ν �γαπ&ς �κ�μη �π� καρδ�αςτ �ς �νθρ3π υς, δ�ν σ/ ε�ρα�νει πραγματικ� $ εεργεσ�α, �λλ��κ�μη τ!ν 4κτελε5ς σ�ν καθ9κ ν )ωρ�ς σημασ�α κα� 7)ι σ�ν ν�εεργετ9ς τ�ν Xαυτ� σ υ.

ιδ. \Aς συμ�9 <,τιδ!π τε πρ ερ)�μεν �π� 4*ωτερικ� α�τια ε=ς4κε5να π � μπ ρ �ν ν� πρ σ�ληθ �ν �π� ατ� τ� α�τια. /Eγ3�μως δ�ν θ� σκε�θ+ �τι ατ� π � (γινε ε�ναι κακ�, δ�ν ()ω 6π -στ9 καμμι� �π λ�τως �λ��η. Kα� ()ω τ!ν δυνατ�τητα ν� μ! τ�σκε�θ+.

ιε. RO,τιδ!π τε κ�νει F λ�γει κ�π ι ς, 4γ3 πρ�πει ν� παραμ�νωκαλ�ς. 'Oπως τ� )ρυσ��ι F τ� σμαρ�γδι F $ π ρ��ρα θ� (λεγε«�,τι κα� Hν κ�νη F λ�γη κ�π ι ς, 4γ3 πρ�πει ν� ε�μαι σμαρ�γδικα� ν� διατηρ+ τ� )ρ+μα μ υ».

ις. RO �δι ς < ν �ς δ�ν 4ν )λε5 τ�ν Xαυτ� τ υ, 4νν + δηλ. �τι δ�ν4κ� ��2ει τ�ν Xαυτ� τ υ κα� δ�ν τ�ν παρακινε5 ε=ς τ�ς 4πιθυμ�ες./E�ν κ�π ι ς Hλλ ς μπ ρε5 ν� τ�ν 4κ� ��ση F ν� τ�ν λυπ!ση, Hςτ� κ�νη. Π�ντως < �δι ς < ν �ς μ� δικ! τ υ �π��ασι δ�ν θ�στρα�9 πρ�ς κατευθ�νσεις ατ � τ � ε�δ υς.

T� σ+μα Hς �ρ ντ�ση τ� �δι ν� μ! π�θη κ�τι, 4�ν μπ ρ9, κα�Hς τ� �να��ρη,4�ν παθα�νη κ�τι. RH ψυ)! �μως,π � � �&ται κα�λυπ&ται κα� γενικ� σ)ηματ�2ει γν3μη γι� �λα ατ�, δ�ν θ� π�θητ�π τε1 δι�τι μ�νη της δ�ν κ�νει τ�τ ια κρ�σι.

RO ν �ς, �σ ν 4*αρτ&ται �π� ατ�ν, δ�ν ()ει καμμι� �π λ�-

155

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ZãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

154

ια�.TF3 λγικF3 =FEFω P α$τ6 πρO@ις κατ# 84σιν �στ� κα� κατ# λ�-γν.

ι��. �Oρθ�ς R 1ρθ4μενς.ιγ�. O`�ν �στιν �ν Pνωμ)νις τ# μ)λη τ� σEματς, τ�τν �ει

τ�ν λ�γν �ν διεστ3σι τ# λγικ# πρ�ς μ�αν τιν# συνεργασ�αν κα-τεσκευασμ)να. μOλλν δ) σι P τ4τυ ν�ησις πρσπεσε7ται, �#νπρ�ς Dαυτ�ν πλλ�κις λ)γUης, �τι bμ)λς� ε-μ� τ� �κ τ3ν λγικ3νσυστ&ματς. �#ν δ� [δι# τ� dF3 στι�ε�υ] bμ)ρς� ε�ναι Dαυτ�νλ)γUης, Sπω :π� καρδ�ας 8ιλε7ς τNς :νθρEπυς, Sπω σε κατα-ληκτικ3ς ε$8ρα�νει τ� ε$εργετε7ν+ τι Cς πρ)πν α$τ� ψιλ�ν πι-ε7ς+ Sπω Cς σαυτ�ν εJ πι3ν.

ιδ�. � θ)λει, @ωθεν πρσπιπτ)τω τ7ς παθε7ν �κ τ5ς πρσπτE-σεως τα4της δυναμ)νις. �κε7να γ#ρ, �#ν θελ&σUη, μ)μψεται τ#παθ�ντα+ �γW δ), �#ν μ6 %πλ��ω, �τι κακ�ν τ� συμ�ε�ηκ�ς,Sπω �)�λαμμαι. @εστι δ) μι μ6 %π�αλε7ν.

ιε�. ZOτι "ν τις πιU5 R λ)γUη, �μ� δε7 :γαθ�ν ε�ναι+ Cς Xν ε- M�ρυσ�ς R M σμ�ραγδς R P πρ84ρα τ�τ :ε� λεγεν, «ZO τι "ν τιςπιU5 R λ)γUη,�μ� δε7 σμ�ραγδν ε�ναι κα� τ� �μαυτ� �ρ3μα �ειν».

ιY�. T� Pγεμνικ�ν α$τ� DαυτF3 $κ �ν�λε7, `ν λ)γω, $ 8-ρε7†Dαυτ� ε-ς �πιθυμ�αν. ε- δ) τις "λλς α$τ� 8�5σαι R λυπ5σαιδ4ναται, πιε�τω. α$τ� γ#ρ Dαυτ� %πληπτικ3ς $ τρ)ψει ε-ς τι-α4τας τρπ�ς.

T� σωμ�τιν, μ6 π�θUη τι, α$τ� μεριμν�τω, ε- δ4ναται, κα� λε-γ)τω, εB τι π�σ�ει+ τ� δ� ψυ��ριν τ� 8�4μενν, τ� λυπ4με-νν, τ� περ� τ4των �λως %πλαμ��νν, $δ�ν μ6 π�θUη+ $ γ#ρK@ις α$τF3 ε-ς κρ�σιν τια4την.

�Aπρσδε)ς �στιν, �σν �8� DαυτF3, τ� Pγεμνικ�ν, �#ν μ6 Dαυ-

Page 79: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

τως �ν�γκη, 4�ν δ�ν δημι υργ9 < �δι ς 4λλε�ψεις. REπ μ�νως κα��τ�ρα) ς κα� 4λε�θερ ς ε�ναι, 4�ν δ�ν ταρ�2η κα� δ�ν δεσμε�η <�δι ς τ�ν Xαυτ� τ υ.

ι2. RH εδαιμ ν�α ε�ναι �γαθ! ψυ)! F �γαθ� πνε�μα.T� κ�νεις(τσι λ ιπ�ν, ^ σκ�ψι �)αλ�νωτη; Π!γαινε μ� )αρ� σ υ πρ�ς τ �ςθε �ς, �πως _λθες. Δ�ν σ� )ρει�2 μαι. \E)εις (λθει �π� μι� παλι�συν!θεια. Δ�ν 8ργ�2 μαι 4ναντ� ν σ υ1 μ�ν ��γε.

ιη. Φ �&ται κανε�ς τ!ν μετα� λ!; /Aλλ� τ� μπ ρε5 ν� γ�νη )ω-ρ�ς μετα� λ!;T� ε�ναι πι� �γαπητ� κα� πι� =κε5 μ� τ!ν ��σι τ �σ�μπαντ ς; M!πως σ� μπ ρ9ς ν� κ�νης τ� λ υτρ� σ υ, 4�ν δ�νμετα��λης τ� *�λα; Mπ ρε5ς ν� τρα�9ς, 4�ν δ�ν μετα��λης τ�ςτρ ��ς; Mπ ρε5 ν� γ�νη τ�π τε Hλλ �π� τ� )ρ!σιμα )ωρ�ς μετα-� λ!; Δ�ν καταλα�α�νεις λ ιπ�ν �τι κα� ατ! $ μετα� λ! τ �Xαυτ � σ υ ε�ναι τ� �δι πρ&γμα κα� 4* �σ υ �ναγκα�α γι� τ!ν ��-σι τ � Σ�μπαντ ς;

ιθ. Δι� μ�σ υ τ9ς σ�ας τ � σ�μπαντ ς, σ�ν ν� περν �ν μ�σα�π� )ε�μαρρ , δι�ρ) νται �λα τ� σ3ματα σ� �π�λυτη σ)�σι κα� συ-νεργασ�α μ� τ� �λ ν,�πως τ� μ�λη τ � σ3ματ�ς μας συνεργ�2 νταιτ� Pνα μ� τ� Hλλ . Π�σ υς μ�)ρι τ3ρα Xρυσ�ππ υς, π�σ υς Σω-κρ�τες,π�σ υς /Eπικτ!τ υς ()ει καταπι9 < Xρ�ν ς;T!ν �δια σκ�ψιν� κ�νης γι� <π ι νδ!π τε Hνθρωπ κα� γι� <π ι δ!π τε πρ&γμα.

κ. /Eμ�να Pνα μ�ν μ� �πασ) λε5, μ!πως κ�νω κ�τι π � δ�νε�ναι σ�μ�ων μ� τ!ν ��σι τ � �νθρ3π υ F μ� τ�ν τρ�π π � δ�ν�ν�)εται F κ�τι τ� <π 5 ατ! τ!ν στιγμ! δ�ν θ�λει.

κα. Π λ� γρ!γ ρα θ� τ� *ε)�σης �λα κα� π λ� γρ!γ ρα θ� σ�*ε)�σ υν �λ ι.

κ�. E�ναι γν3ρισμα τ � �νθρ3π υ ν� �γαπ& κα� ατ �ς π �κ�ν υν λ�θη.T �τ �μως γ�νεται, �ταν καταλ��ης �τι κα� συγγε-νε5ς σ υ ε�ναι κα� �τι �π� Hγν ια κα� )ωρ�ς ν� θ�λ υν bμαρτ�-ν υν1 κα� �τι μετ� �π� λ�γ θ� ()ετε πεθ�νει κα� % δ� κα� πρ�π�ντων 4�ν σκε�θ9ς �τι δ�ν σ� (�λαψε1 δι�τι δ�ν (κανε τ!ν πνευ-ματικ! σ υ 6π�στασι )ειρ�τερη �π/ �,τι _ταν.

157

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ZãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

156

τF3 νδειαν πιU5+ κατ# τα$τ# δ� κα� :τ�ρα�ν κα� :νεμπ�διστν,�#ν μ6 Dαυτ� ταρ�σσUη κα� �μπδ�=Uη.

ι=�. E$δαιμν�α �στ� δα�μων :γαθ�ς R <Pγεμνικ�ν> :γαθ�ν.τ� Jν 'δε πιε7ς, g 8αντασ�α; :π)ρ�υ, τNς θε4ς σι, Cς ]λθες+$ γ#ρ �ρU&=ω συ; �λ&λυθας δ� κατ# τ� :ρ�α7ν θς. $κ 1ργ�-=μα� σι+ μ�νν "πιθι.

ιη�. Φ�ε7τα� τις μετα�λ&ν; τ� γ#ρ δ4ναται �ωρ�ς μετα�λ5ςγεν)σθαι; τ� δ� 8�λτερν R -κει�τερν τU5 τ3ν �λων 84σει; σN δ�α$τ�ς λ4σασθαι δ4νασαι, �#ν μ6 τ# @4λα μετα��λUη; τρα85ναιδ� δ4νασαι, �#ν μ6 τ# �δEδιμα μετα��λUη; "λλ δ) τι τ3ν �ρησ�-μων δ4ναται συντελεσθ5ναι �ωρ�ς μετα�λ5ς; $� Mρ_Oς Jν, �τικα� α$τ� τ� σ� μετα�αλε7ν �μι�ν �στι κα� Mμ�ως :ναγκα7ν τU5τ3ν �λων 84σει;

ιθ�. Δι# τ5ς τ3ν �λων $σ�ας Cς δι# �ειμ�ρρυ, διεκπρε4εταιπ�ντα τ# σEματα, τF3 �λFω συμ8υ5 κα� συνεργ�, Cς τ# Pμ)τεραμ)ρη :λλ&λις.

Π�συς Vδη M α-Wν Xρυσ�ππυς, π�συς Σωκρ�τεις, π�συς�Eπικτ&τυς καταπ)πωκεν; τ� δ� α$τ� κα� �π� παντ�ς %τινσ�νσι :νθρEπυ τε κα� πρ�γματς πρσπιπτ)τω.

κ�. �Eμ� kν μ�νν περισπ_O, μ& τι α$τ�ς πι&σω, � P κατασκευ6τ� :νθρEπυ $ θ)λει, R Cς $ θ)λει, R � ν�ν $ θ)λει.

κα�. �EγγNς μ�ν P σ6 περ� π�ντων λ&θη+ �γγNς δ� P π�ντων περ�σ� λ&θη.

κ��. lIδιν :νθρEπυ 8ιλε7ν κα� τNς πτα�ντας. τ�τ δ� γ�νε-ται, �#ν συμπρσπ�πτUη σι, �τι κα� συγγενε7ς κα� δι� "γνιαν κα�"κντες aμαρτ�νυσι, κα� Cς μετ’ 1λ�γν :μ8�τερι τεθν&@εσθε,κα� πρ� π�ντων, �τι $κ �λαψ) σε+ $ γ#ρ τ� Pγεμνικ�ν συ�ε7ρν �π�ησεν, R πρ�σθεν ]ν.

Page 80: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κγ. RH ��σις τ � Σ�μπαντ ς �π� τ!ν Lλη τ � �λ υ, σ�ν ν�_ταν κερ�, σ� μι� στιγμ! (πλασε eππ , �� � δι�λυσε ατ�ν )ρησι-μ π �ησε τ!ν Lλη τ υ γι� τ!ν δημι υργ�α δ�νδρ υ1 (πειτα τ!νLλη τ � δ�νδρ υ γι� ν� πλ�ση Hνθρωπ κα� Lτω καθ/ X*9ς. T�καθ�να �π� ατ� δημι υργ!θηκε γι� π λ� λ�γ )ρ�ν .

Δ�ν ε�ναι καθ�λ υ � �ερ� ν� διαλυθ9 τ� κι�3τι , �πως δ�ν_ταν � �ερ� τ� �τι δημι υργ!θηκε.

κδ. T� σκ τειν� L� ς τ � πρ σ3π υ ε�ναι τελε�ως �ντ�θετ πρ�ς τ!ν ��σι, �ταν γ�νεται π λλ�ς � ρ�ς, καταστρ��εται τ� κα-ν νικ� σ)9μα τ � πρ σ3π υ κα� στ� τ�λ ς )�νεται τελε�ως, fστεν� μ! μπ ρ9 πλ� ν ν� *αναλ�μψη. Πρ σπ�θησε ν� καταλ��ης�τι ατ� ε�ναι �ντ�θετ πρ�ς τ!ν λ γικ!. Δι�τι 4�ν )αθ9 κα� $ συ-νε�δησις τ � λ�θ υς, γι� π ι� λ�γ ν� 29ς �κ�μη;

κε. 'Oλα �σα �λ�πεις σ� λ�γ θ� τ� μετα��λη $ ��σις π � κα-τευθ�νει τ� π�ντα κα� Hλλα �π� τ!ν Lλη ατ+ν θ� δημι υργ!σηκα� π�λι Hλλα �π� τ!ν Lλη 4κε�νων γι� ν� διατηρ9ται συνε)+ς ν�- ς < κ�σμ ς.

κς. 'Oταν κ�π ι ς κ�νη κ�π ι λ�θ ς ε=ς ��ρ ς σ υ, �μ�σωςσκ�ψ υ τ� θεωρ �σε �γαθ� F κακ� κα� (κανε τ� λ�θ ς. Δι�τι, 4�νδιαπιστ3σης ατ�, θ� α=σθανθ9ς συμπ�θεια γι’ ατ�ν κα� δ�ν θ�παρα*ενευθ9ς gτε θ� 8ργισθ9ς. Δι�τι κα� σ� < �δι ς F θεωρ9ς τ��δι μ� 4κε5ν hς �γαθ� F κ�τι Hλλ παρ�μ ι . Πρ�πει λ ιπ�ν ν�συγ)ωρ9ς. /E�ν �μως δ�ν θεωρ9ς πλ� ν τ� �δια μ� 4κε5ν ν hς �γαθ�κα� κακ�,εκ λ3τερα θ� συγ)ωρ!σης ατ�ν π � (κανε τ� λ�θ ς.

κ2. M! σκ�πτεσαι πρ�γματα π � () υν )αθ9 σ�ν ν� 6π�ρ-) υν1 �λλ� �π/ �σα ()εις τ� καλ�τερα ν� συλλ γ�2εσαι κα� ν�σκ�πτεσαι π+ς θ� τ� 2ητ �σες, 4�ν δ�ν τ� ε�)ες. Συγ)ρ�νως �μωςπρ�σε)ε μ!πως �π� τ!ν )αρ� σ υ γι/ ατ� συνηθ�σης ν� τ�4κτιμ&ς τ�σ , fστε ν� λυπηθ9ς π λ� 4�ν π τ� τ� )�σης.

κη. Συγκεντρ3σ υ στ�ν Xαυτ� σ υ. Φυσικ� ε�ναι $ λ γικ! ψυ-)! ν� ε�ναι %καν π ιημ�νη μ� τ�ν Xαυτ� της �ταν 4νεργ9 δ�καιακα� �ταν γι/ ατ� �κρι�+ς τ�ν λ�γ ()η γαλ!νη.

159

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ZãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

158

κγ�. bH τ3ν �λων 84σις �κ τ5ς �λης $σ�ας, Cς κηρ�, ν�ν μ�ν(ππ�ριν πλασε, συγ�)ασα δ� τ�τ ε-ς δενδρ48ιν συνε�ρ&σα-τ τU5 nλUη α$τ�, ε�τα ε-ς :νθρωπ�ριν, ε�τα ε-ς "λλ τι+ Kκαστνδ� τ4των πρ�ς 1λ�γιστν %π)στη. δειν�ν δ� $δ�ν τ� διαλυθ5ναιτF3 κι�ωτ�Fω, oσπερ $δ� τ� συμπαγ5ναι.

κδ�. T� �π�κτν τ� πρσEπυ λ�αν παρ# 84σιν. <�> �τανπλλ�κις †�νU5, :πθν&σκει δ6 πρ�σ�ημα, R τ� τελευτα7ν :πε-σ�)σθη, oστε �λως �@α8θ5ναι μ6 δ4νασθαι. α$τF3 γε τ4τFω πα-ρακλυθε7ν πειρ3, �τι παρ# τ�ν λ�γν. ε- γ#ρ κα� P συνα�σθησιςτ� aμαρτ�νειν -�&σεται, τ�ς τι τ� =5ν α-τ�α;

κε�. Π�ντα, �σα Mρ_Oς, �σν Sπω μετα�αλε7 P τ# �λα διι-κ�σα 84σις, κα� "λλα �κ τ5ς $σ�ας α$τ3ν πι&σει, κα� π�λιν"λλα �κ τ5ς �κε�νων $σ�ας, pνα :ε� νεαρ�ς U] M κ�σμς.

κY�. ZOταν τις aμ�ρτUη τι ε-ς σ), ε$θNς �νθυμ�, τ� :γαθ�ν Rκακ�ν %π�αλWν ^μαρτεν. τ�τ γ#ρ -δWν �λε&σεις α$τ�ν, κα�Sτε θαυμ�σεις Sτε 1ργισθ&σUη. Vτι γ#ρ κα� α$τ�ς τ� α$τ��κε�νFω :γαθ�ν τι %πλαμ��νεις R "λλ Mμειδ)ς. δε7 Jν συγγι-νEσκειν. ε- δ� μηκ)τι %πλαμ��νεις τ# τια�τα :γαθ# κα� κακ�,d_Oν ε$μεν6ς σUη τF3 παρρ3ντι.

κ=�. M6 τ# :π�ντα �ννε7ν, Cς Vδη qντα+ :λλ# τ3ν παρ�ντωντ# δε@ιEτατα �κλγ�=εσθαι κα� τ4των ��ριν %πμιμν&σκεσθαι,π3ς Xν �πε=ητε7τ, ε- μ6 παρ5ν. rμα μ)ντι 8υλ�σσυ, μ6 τ�nτως :σμεν�=ειν α$τ7ς �θ�σUης �κτιμOν oστε, ��ν πτε μ6 παρU5,ταρα�θ&σεσθαι.

κη�. E-ς σαυτ�ν συνειλ�. 84σιν �ει τ� λγικ�ν Pγεμνικ�ν,DαυτF3 :ρκε7σθαι δικαιπραγ�ντι κα� παρ� α$τ� τ�τ γαλ&νην �ντι.

Page 81: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κθ. Mετρ�ασε τ!ν �)αλ�νωτη σκ�ψι1 kρ�μησε τ� νε�ρα σ υ.Πρ σδι�ρισε �κρι�+ς τ� παρ�ν1 συνειδητ π �ησε �,τι συμ�α�νεισ/ 4σ�να F στ�ν Hλλ ν. Δια�ρεσε κα� )3ρισε ατ� π � 4*ετ�2εις σ�α=τ�α κα� σ� Lλη. Σκ�ψ υ τ!ν τελευτα�α στιγμ! τ� λ�θ ς π � (γινε�π� κ�π ι ν, περι�ρισ� τ στ� σημε5 π � (γινε.

λ. N� πρ σπαθ9ς ν� ε=σ)ωρ9ς μ� τ�ν ν � σ υ στ� λεγ�μενα.N� 4ρευν&ς διε* δικ� ατ� π � γ�ν νται κα� 4κε5να π � τ� δημι- υργ �ν.

λα. Λ�μπρυνε τ�ν Xαυτ� σ υ μ� τ!ν bπλ�τητα κα� τ�ν σε�α-σμ� κα� μ� τ!ν �δια� ρ�α γι� 4κε5να π � �ρ�σκ νται �ν�μεσαστ!ν �ρετ! κα� τ!ν κακ�α. /Aγ�πησε τ� �νθρ3πιν γ�ν ς. /Aκ -λ �θησε τ�ν Θε�. K�π ι ς ε�πε36 �τι �λα 6π�ρ) υν κατ� �αντα-σ�α,στ!ν πραγματικ�τητα μ�ν τ� στ ι)ε5α.E�ναι �ρκετ� ν� σκ�-πτεσαι �τι τ� π�ντα ε�ναι �πως ν μ�2 με. T3ρα �ρκ �ν ατ� τ�π λ� λ�γα.

λ�. Περ� θαν�τ υ1 4�ν ε�μαστε Hτ μα, ε�ναι δια)ωρισμ�ς, 4�νε�μαστε κ�τι Xνια5 , ε�ναι F ��ανισμ�ς F μετα� λ!.

λγ. Γι� τ�ν π�ν 1 < μ�ν ���ρητ ς μ&ς �γ�2ει �π� τ!ν 2ω!, < μα-κρ )ρ�νι ς 6π ��ρεται1 κα� $ ψυ)! τ�τε διατηρε5 τ!ν γαλ!νη της,�� � τ!ν *ανα�ρ9, κα� τ� πνε�μα δ�ν γ�νεται )ειρ�τερ . T� μ�ρηπ � ταλαιπωρ �νται �π� τ�ν π�ν , Hς π �ν τ!ν γν3μη τ υς γι/ατ�ν.

λδ. 'Oσ ν �� ρ& στ!ν δ�*α1 κ �τα2ε τ!ν σκ�ψι ατ+ν π � τ!ν4πιδι3κ υν ν� δ9ς τ� λ γ9ς ε�ναι, τ� �π �ε�γει κα� τ� 4πιδι3κει.Kα��τι,�πως % θ5νες τ9ς Hμμ υ συσσωρε� νται $ μ�α 4π�νω στ!ν Hλληκα� καλ�πτ υν τ�ς πρ ηγ �μενες,κατ� τ�ν �δι τρ�π στ!ν 2ω! τ�πρ ηγ �μενα π λ� γρ!γ ρα καλ�πτ νται �π� τ� Xπ�μενα.37

λε. (Πλατωνικ�ν) lAραγε πιστε�εις �τι ν μ�2ει τ!ν �νθρ3πινη

161

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Zã

36. Π�ντα νμιστ�, �τεU5 δ� μ�να τ# στι�ε7α (8ρθ�τερη γρα�!) < Λ�γ ς τ � Δημ -

κρ�τ υ.

37. Πλ�των ς Πλιτε�α.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

160

κθ�. �E@�λειψν τ6ν 8αντασ�αν, στ5σν τ6ν νευρσπαστ�αν.περ�γραψν τ� �νεστWς τ� �ρ�νυ. γνEρισν τ� συμ�α7νν Rσ� R "λλFω. δ�ελε κα� μ)ρισν τ� %πκε�μενν ε-ς τ� α-τι3δες κα�%λικ�ν. �νν�ησν τ6ν �σ��την oραν. τ� �κε�νFω aμαρτηθ�ν �κε7κατ�λιπε, �πυ P aμαρτ�α %π)στη.

λ�. Συμπαρεκτε�νειν τ6ν ν�ησιν τ7ς λεγμ)νις. ε-σδ4εσθαιτ�ν ν�ν ε-ς τ# γιν�μενα κα� πι�ντα.

λα�. Φα�δρυνν σεαυτ�ν aπλ�τητι κα� α-δ7 κα� τU5 πρ�ς τ� :ν#μ)σν :ρετ5ς κα� κακ�ας :δια8ρ�_α. 8�λησν τ� :νθρEπινν γ)-νς. :κλ4θησν θεF3. �κε7νς μ)ν 8ησιν, �τι «π�ντα νμιστ�,†�τεU5 δ� μ�να† τ# στι�ε7α».:ρκε7 δ� μεμν5σθαι,�τι τ# π�ντα ν-μιστ� �ει. Vδη λ�αν 1λ�γα.†

λ��. Περ� θαν�τυ+ R σκεδασμ�ς, ε- "τμι+ R <ε-> Kνωσις, Vτισ�)σις R μετ�στασις.

λγ�. Περ� π�νυ+ “τ� μ�ν :8�ρητν �@�γει+ τ� δ� �ρν�=ν, 8-ρητ�ν+” κα� P δι�νια τ6ν Dαυτ5ς γαλ&νην κατ# :π�ληψιν διατη-ρε7, κα� $ �ε7ρν τ� Pγεμνικ�ν γ)γνεν. τ# δ� κακ4μενα μ)ρη%π� τ� π�νυ, εB τι δ4ναται, περ� α$τ� :π8ην�σθω.

λδ�. Περ� δ�@ης+ Bδε τ#ς διαν�ας α$τ3ν, `αι, κα� `α μ�ν 8ε4-γυσαι, `α δ� διEκυσαι. κα� �τι, Cς α( θ7νες "λλαι �π’ "λλαις�πι8ρ4μεναι κρ4πτυσι τ#ς πρτ)ρας,nτως �ν τF3 ��Fω τ# πρ�-τερα %π� τ3ν �πενε�θ)ντων τ��ιστα �καλ48θη.

λε�. [Πλατωνικ�ν.] “sHι Jν %π�ρ�ει διαν�_α μεγαλπρ)πεια

Page 82: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

163

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Zã

2ω! σπ υδα5 πρ&γμα, ατ�ς ε=ς τ � <π � υ τ!ν σκ�ψι 6π�ρ)ειμεγαλ πρεπ!ς =δ�α γι� τ�ν )ρ�ν κα� τ!ν σ�α τ+ν πραγμ�των;/Aδ�νατ ν, ε�πε ατ�ς. REπ μ�νως κα� τ�ν θ�νατ δ�ν θ� τ�ν θε-ωρ!ση � �ερ� ατ�ς; Kαθ�λ υ ���αια.

λς. (/Aντισθενικ�ν) Γν3ρισμα τ � �ασιλ�ως ε�ναι ν� εεργετ9κα� ν� κακ λ γ9ται.

λ2. E�ναι ντρ π! τ� μ�ν πρ�σωπ ν� 6πακ �η, ν� διαμ ρ�3-νεται κα� ν� καλλωπ�2εται �πως διατ�2ει τ� πνε�μα, $ �δια �μωςμ�νη της ν� μ! πα�ρνη hρισμ�νη μ ρ�! κα� ν� μ! 8μ ρ�α�νη.

λη. Δ�ν ε�ναι �ν�γκη ν� 8ργ�2εται κανε�ς γι� τ� πρ�γματα1δι�τι δ�ν τ� μ�λει γι� τ�π τε.38

λθ. «Kα� ε=ς τ �ς �θ�νατ υς θε �ς κα� ε=ς 4μ&ς ε�θε ν� δ�νης)αρ�».

μ. «N� θερ�2ης τ!ν 2ω! σ�ν fριμ στ�)υ»39.μα. «/E�ν μ� παραμ�λησαν % θε � 4μ�να κα�40 τ� παιδι� μ υ

κ�π ι ς λ�γ ς 6π�ρ)ει γι/ ατ�».μ�. «M� τ� μ�ρ ς μ υ ε�ναι τ� 8ρθ� κα� δ�και ».μγ. «N� μ! θρην9ς μα2� μ� τ �ς Hλλ υς γι� κ�τι μ!τε ν� παρα-

��ρεσαι».μδ. «/Eγ3 �μως σ/ ατ�ν θ� �ντιτ�*ω δ�και 41 λ�γ . Δ�ν τ� λ�ς

σωστ�, ^ Hνθρωπε, 4�ν ν μ�2ης �τι πρ�πει ν� 6π λ γ�2η τ�ν κ�ν-δυν τ9ς 2ω9ς F τ � θαν�τ υ < Hνδρας π � ()ει κα� 4λ�)ιστη�*�α1 κα� �τι δ�ν πρ�πει ν� 4*ετ�2η μ�ν ν 4κε5ν �ταν 4νεργ9,δηλ. 4�ν 4νεργ9 δ�καια F Hδικα κα� 4�ν ατ� π � κ�νει ε�ναι(ργ ν �γαθ � F κακ � �νθρ3π υ.

με. Δι�τι (τσι ()ει μ� τ!ν �λ!θεια, ^ Hνδρες42 /Aθηνα5 ι, τ�πρ&γμα1 �π υ δηλαδ! κανε�ς θ� τ�*η τ�ν Xαυτ� τ υ, 4πειδ! π�-

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

162

38. Eριπ�δης.

39. Eριπ�δης.

40. Eριπ�δης.

41. �Aπλγ�α Σωκρ�τυς.42. �Aπλγ�α Σωκρ�τυς.

κα� θεωρ�α παντ�ς μ�ν �ρ�νυ, π�σης δ� $σ�ας, tρα Bει τ4τFω,μ)γα τι δκε7ν ε�ναι τ�ν :νθρEπινν ��ν; :δ4νατν, ] δ� �ς.$κ�ν κα� θ�νατν $ δειν�ν τι Pγ&σεται M τι�τς;^κιστ� γε”.

λY�. [�Aντισθενικ�ν.] “Bασιλικ�ν μ�ν εJ πρ�ττειν, κακ3ς δ�:κ4ειν.”

λ@�.A-σ�ρ�ν �στι τ� μ�ν πρ�σωπν %π&κν ε�ναι κα� σ�ηματ�-=εσθαι κα� κατακσμε7σθαι, Cς κελε4ει P δι�νια, α$τ6ν δ� %8’Dαυτ5ς μ6 σ�ηματ�=εσθαι κα� κατακσμε7σθαι.

λη�. “T7ς πρ�γμασιν γ#ρ $�� θυμ�σθαι �ρεEν+ μ)λει γ#ρα$τ7ς $δ)ν.”

λθ�.“ �Aθαν�τις τε θε7ς κα� Pμ7ν ��ρματα δ�ης.”μ�.“B�ν θερ�=ειν,oστε κ�ρπιμν στ��υν,κα� τ�ν μ�ν ε�ναι, τ�ν

δ� μ&.”μα�. “E- δ� vμελ&θην �κ θε3ν κα� πα7δ’ �μE, �ει λ�γν κα�

τ�τ.”μ��.“T� γ#ρ εJ μετ� �μ� κα� τ� δ�καιν.”μγ�.“M6 συνεπιθρηνε7ν, μ6 σ84=ειν.”μδ�. [Πλατωνικ�] “�EγW δ� τ4τFω δ�καιν Xν λ�γν :ντε�πιμι+

�τι $ καλ3ς λ)γεις, ' "νθρωπε, ε- Bει δε7ν κ�νδυνν %πλγ�=ε-σθαι τ� =5ν R τεθν�ναι "νδρα, �τυ τι κα� σμικρ�ν q8ελς+ :λλ�$κ �κε7ν μ�νν σκπε7ν, �ταν πρ�ττUη, π�τερν δ�καια R "δικαπρ�ττει κα� :νδρ�ς :γαθ� < ργα> R κακ�.”

με�. “Onτω γ#ρ �ει, ' "νδρες �Aθηνα7ι, τU5 :ληθε�_α+ w "ν τιςα%τ�ν τ�@Uη Pγησ�μενς �)λτιστν ε�ναι R %π� "ρ�ντς τα�θU5,

Page 83: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

στεψε �τι ε�ναι Hριστη ατ! $ θ�σις, F �π υ θ� τα)θ9 �π� τ �ςHρ) ντες, 4δ+ πρ�πει, �πως ν μ�2ω, ν� μ�νη κα� ν� διακινδυνε�η)ωρ�ς ν� 6π λ γ�2η μ!τε τ�ν θ�νατ μ!τε τ�π τε Hλλ 4μπρ�ς ε=ςτ� α=σ)ρ�ν.

μm. «/Aλλ/ ̂ ��λε, μ!πως $ γενναι�τητα κα�43 $ �ρετ! ε�ναι κ�τιHλλ �π� τ� ν� σ32ης κα� ν� σ32εσαι1 κ �τα*ε μ!πως ατ�, τ� ν�29 �σ τ� δυνατ�ν περισσ�τερ )ρ�ν , < πραγματικ�ς ���αιαHνδρας πρ�πει ν� τ� ��!ση κατ� μ�ρ ς κα� ν� μ! �γαπ& τ!ν 2ω!τ υ, �λλ� ν� τ!ν 4μπιστε�εται στ �ς θε �ς κα� ν� πιστε�η σ/ ατ�π � λ�νε % γυνα5κες,�τι τ!ν μ 5ρα κανε�ς δ�ν θ� μπ ρ �σε ν� *ε-��γη κα� ν� σκ�πτεται �κ�μη μ� π ι� τρ�π τ�ν )ρ�ν , π � πρ�-κειται ν� 2!ση, θ� μπ ρ �σε ν� 2!ση κατ� τρ�π Hριστ ».

μ2. N� 4*ετ�2ης μ� πρ σ )! τ�ς κιν!σεις τ+ν Hστρων σ�ν ν�κιν9σαι περιστρ �ικ� μα2� τ υς1 κα� ν� σκ�πτεσαι )ωρ�ς διακ -π! τ�ς μετα� λ�ς �π� τ� Pνα στ ι)ε5 στ� Hλλ . Δι�τι $ 4νασ)�λη-σις μ� ατ� τ� θ�ματα �π μακρ�νει τ!ν ρυπαρ�τητα τ9ς τα-πειν9ς 2ω9ς.

μη. E�ναι hρα5 ς < λ�γ ς τ � Πλ�των ς:«Kα� μ�λιστα �ταν πρ�κειται ν� �σ) ληθ9ς μ� τ �ς �νθρ3-

π υς (συ2!τησις) πρ�πει ν� 4πιθεωρ9ς, σ�ν ν� �ρ�σκεσαι κ�π υψηλ�, κα� τ� 4π�γεια, τ� κ π�δια, τ� στρατε�ματα, τ�ς γεωργικ�ς�πασ) λ!σεις, τ �ς γ�μ υς, τ�ς διαλ�σεις, τ�ς γενν!σεις, τ �ς θα-ν�τ υς, τ�ν θ�ρυ� τ+ν δικαστηρ�ων τ�ς 4ρημωμ�νες )+ρες, τ�π ικ�λα (θνη τ+ν �αρ��ρων,τ�ς X ρτ�ς,τ �ς θρ!ν υς,τ�ς συνελε�-σεις,�λ ατ� τ� σ�ν λ π � γ�νεται κ�σμ ς �π� τ�ς �ντιθ�σεις.

μθ. N� 4πανε*ετ�σης �σα () υν πρ ηγηθ9, τ�ς Hπειρες μετα-� λ�ς τ+ν π λιτευμ�των. Θ� μπ ρ9ς (τσι ν� πρ �λ�πης �σαπρ�κειται ν� γ�ν υν. Δι�τι <πωσδ!π τε θ� ε�ναι <μ ειδ9 κα� δ�νε�ναι δυνατ�ν ν� *ε��γ υν �π� τ�ν ρυθμ� ατ+ν π � γ�ν νται

165

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Zã

43. Πλ�των ς Γργ�ας.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

164

�ντα�θα <δε7>, Cς �μ� δκε7, μ)νντα κινδυνε4ειν, μηδ�ν %πλ-γι=�μενν μ&τε θ�νατν μ&τε "λλ μηδ�ν πρ� τ� α-σ�ρ�.”

μY�. “ �Aλλ’, g μακ�ριε, �ρα, μ6 "λλ τι τ� γεννα7ν κα� τ�:γαθ�ν R τ� σE=ειν τε κα� σE=εσθαι+ μ6 γ#ρ τ�τ μ)ν, τ� =5νMπσνδ6 �ρ�νν, τ�ν γε Cς :ληθ3ς "νδρα, �ατ)ν �στ�, κα� $8ιλψυ�ητ)ν, :λλ� �πιτρ)ψαντα περ� τ4των τF3 θεF3 κα� πιστε4-σαντα τα7ς γυναι@�ν, �τι bτ6ν ε(μαρμ)νην $δ� Xν ε`ς �κ84γι,� τ��π� τ4τFω σκεπτ)ν, τ�να Xν τρ�πν τ�τν, �ν μ)λλει �ρ�νν�ι3ναι, Cς "ριστα �ιFEη.”

μ=�. Περισκπε7ν "στρων δρ�μυς oσπερ συμπεριθ)ντα+ κα�τ#ς τ3ν στι�ε�ων ε-ς "λληλα μετα�λ#ς συνε�3ς �ννε7ν+ :π-καθα�ρυσι γ#ρ α( τ4των 8αντασ�αι τ�ν d4πν τ� �αμα� ��υ.

μη�. Kαλ�ν τ� τ� Πλ�τωνς. κα� δ6 περ� :νθρEπων τNς λ�-γυς πι4μενν �πισκπε7ν δε7 κα� τ# �π�γεια, oσπερ πθ�ν"νωθεν, κατ# :γ)λας, στρατε4ματα, γεEργια, γ�μυς, διαλ4σεις,γεν)σεις, θαν�τυς, δικαστηρ�ων θ�ρυ�ν, �ρ&μυς �Eρας, �αρ-��ρων θνη πικ�λα, Dρτ�ς, θρ&νυς, :γρ�ς, τ� παμμιγ�ς κα�τ� �κ τ3ν �ναντ�ων συγκσμ4μενν.

μθ�. T# πργεγν�τα :ναθεωρε7ν, τ#ς τσα4τας τ3ν Pγεμ-νι3ν μετα�λ�ς. @εστι κα� τ# �σ�μενα πρε8ρOν. Mμειδ5 γ#ρπ�ντως σται, κα� $� `�ν τε �κ�5ναι τ� dυθμ� τ3ν ν�ν γιν-

Page 84: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

τ3ρα. REπ μ�νως ε�ναι τ� �δι τ� ν� %στ ρ!σης τ!ν �νθρ3πινη2ω! γι� σαρ�ντα )ρ�νια μ� τ!ν 4*ιστ�ρησι δ�κα )ιλι�δων )ρ�-νων. Πρ�γματι τ� περισσ�τερ θ� δ9ς;

ν. Kα� �σα 4��τρωσαν �π� τ!ν γ9 ε=ς τ!ν44 γ9 κα� �σα �π� ρ�νια γ�ννα 4π!γασαν ε=ς τ�ν ρ�νι π�λ 4πιστρ�� υν. \Hτ �τ ε�ναι δι�λυσις τ9ς �μ ι�α�ας 4σωτερικ9ς συν )9ς τ+ν �τ�-μων κα� διασκ ρπισμ�ς τ+ν ��θ�ρτων στ ι)ε�ων.

να. Kα� πρ σπαθ �ν μ� �αγητ� κα� π τ�45 κα� μαγγανε5ες ν��λλ�* υν δρ�μ , γι� ν� μ! πεθ�ν υν.

T�ν Hνεμ π � πν�ει �π� τ�ν θε� ε�ναι �ν�γκη ν� τ�ν 6π μ�-νης μ� π�ν π � δ�ν συν δε�εται �π� κλ�ματα.

ν�. Mπ ρε5 κ�π ι ς ν� ε�ναι καλ�τερ ς παλαιστ!ς �π� μ�να,�λλ� δ�ν ε�ναι gτε περισσ�τερ κ ινωνικ�ς gτε πι� εσε�!ς gτε πι� Fρεμ ς γι/ ατ� π � συμ�α�ν υν gτε 4πιεικ�στερ ςπρ�ς τ� λ�θη τ+ν συνανθρ3πων τ υ.

νγ. 'Oπ υ μπ ρε5 ν� γ�νη Pνα (ργ σ�μ�ωνα μ� τ�ν κ ιν� ε=ςτ �ς θε �ς κα� τ �ς �νθρ3π υς λ�γ , 4κε5 δ�ν 6π�ρ)ει τ�π τε τ�� �ερ�1 δι�τι �π υ ε�ναι δυνατ�ν ν� o�εληθ9ς μ’ Pνα (ργ π �πρ )ωρε5 κα� συντελε5ται σ�μ�ωνα μ� τ�ν πρ ρισμ� σ υ, 4κε5δ�ν πρ�πει ν� 6π ψι�2εσαι τ�π τε τ� 4πι2!μι .

νδ. /E*αρτ&ται �π� σ�να ν� ε�σαι παντ � κα� π�ντ τε ε)αρι-στημ�ν ς κατ� τρ�π θε σε�9 μ/ 4κε5να π � σ � παρ υσι�2 νταικα� ν� ��ρεσαι μ� δικαι σ�νη πρ�ς τ �ς �νθρ3π υς π � συνα-ντ&ς κα� ν� 4ρευν&ς μ� τ!ν δ�ναμι τ9ς σκ�ψεως π � διαθ�της γι�ν� μ! σ � δια��γη κ�τι )ωρ�ς ν� τ� καταλ��ης.

νε. M! παρακ λ υθ9ς τ�ς *�νες ψυ)�ς, �λλ� �λ�πε κατ/εθε5αν 4κε5 π � σ� κατευθ�νει $ ��σις κα� $ ��σις τ � �λ υ μ��σα σ � στ�λλει κα� $ ��σις σ υ μ� �σα σ � 6π δεικν�ει �τι πρ�-πει ν� κ�νης. Πρ�πει ν� κ�νη < καθ�νας �,τι ε�ναι σ�μ�ων μ�τ�ν πρ ρισμ� μας. \E) υν δημι υργηθ9 τ� μ�ν Hλλα )�ριν τ+νλ γικ+ν, �πως �κρι�+ς κα� γι� κ�θε Hλλη περ�πτωσι τ� κατ3τε-ρα γι� τ� �ν3τερα, κα� τ� λ γικ� τ� Pνα )�ριν τ � Hλλ υ. /Eκε5ν

167

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Zã

44. /Aνα*αγ�ρας.

45. Eριπ�δ υ bIκ)τιδες.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

166

μ)νων+ �θεν κα� Bσν τ� τεσσαρ�κντα τεσιν (στρ5σαι τ�ν:νθρEπινν ��ν τF3 �π� τη μ4ρια. τ� γ#ρ πλ)ν qψει;

ν�.“Kα� τ# μ�ν �κ γ5ς 84ντ� ε-ς γα7αν, τ# δ� :π’ α-θερ�υ �λαστ�ντα γν5ς ε-ς $ρ�νιν π�λν ]λθε π�λιν+”R τ�τ δι�λυσις τ3ν �ν τα7ς :τ�μις :ντεμπλκ3ν κα� τι-

�τ�ς τις σκρπισμ�ς τ3ν :παθ3ν στι�ε�ων.να�. Kα� “Σ�τισι κα� πτ7σι κα� μαγε4μασι παρεκτρ)πντες 1�ετ�ν, oστε μ6 θανε7ν.”“Θε�θεν δ� πν)ντ� Jρν :ν�γκη τλ5ναι καμ�τις :νδ4ρτις.”ν��. “Kα��αλικEτερς,” :λλ� $�� κινωνικEτερς $δ� α-δη-

μν)στερς $δ� ε$τακτ�τερς �π� τ7ς συμ�α�νυσιν $δ� ε$με-ν)στερς πρ�ς τ# τ3ν πλησ�ν παρρ�ματα.

νγ�. ZOπυ ργν �πιτελε7σθαι δ4ναται κατ# τ�ν κιν�ν θε7ςκα� :νθρEπις λ�γν, �κε7 $δ�ν δειν�ν+ �πυ γ#ρ {8ελε�ας τυ-�ε7ν @εστι δι# τ5ς ε$δ4σης κα� κατ# τ6ν κατασκευ6ν πρϊ4-σης �νεργε�ας, �κε7 $δεμ�αν �λ��ην %8ρατ)ν.

νδ�. Παντα�� κα� διηνεκ3ς �π� σ� �στι κα� τU5 παρ4σUη συμ-��σει θεσε�3ς ε$αρεστε7ν, κα� τ7ς παρ�σιν :νθρEπις κατ#δικαισ4νην πρσ8)ρεσθαι, κα� τU5 παρ4σUη 8αντασ�_α �μ8ιλτε-�νε7ν, pνα μ& τι :κατ�ληπτν παρεισρυU5.

νε�. M6 περι�λ)πυ :λλ�τρια Pγεμνικ�, :λλ’ �κε7 �λ)πε κατ’ε$θ4,�π� τ� σε P 84σις Mδηγε7,^ τε τ� �λυ δι# τ3ν συμ�αιν�ντωνσι κα� P σ6 δι# τ3ν πρακτ)ων %π� σ�+ πρακτ)ν δ� Dκ�στFω τ�D@5ς τU5 κατασκευU5+ κατεσκε4ασται δ� τ# μ�ν λιπ# τ3ν λγικ3ν

2

Page 85: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

π � κατ�)ει τ!ν πρ3τη θ�σι στ!ν �νθρ3πινη ��σι ε�ναι $ κ ινω-νικ�της.

/Aκ λ υθε5 (πειτα $ δ�ναμις ν� μ! 6π )ωρ9 < Hνθρωπ ς στ�ςσωματικ�ς πι�σεις. E�ναι γν3ρισμα 6πε�θυνης κα� λ γικ9ς ��σε-ως ν� περι ρ�2η τ�ν Xαυτ� της κα� ν� μ! νικι�ται π τ� μ!τε �π� τ�α=σθ!ματα μ!τε �π� τ�ς <ρμ�ς, δι�τι κα� τ� δ� ε�ναι 2ω3δη.

RH λ γικ! �μως ��σις θ�λει ν� 6περ�)η κα� ν� μ! 4* υσι�2ε-ται �π� 4κε5να. Δικα�ως ���αια1 Hλλωστε �π� τ!ν ��σι της ε�ναι%καν! ν� 4* υσι�2η �λα 4κε5να κα� τρ�τ ν $ δ�ναμις, π � πηγ�2ει�π� τ!ν λ γικ! τ υ 6π�στασι, ν� μ! κ�νη λ�θη κα� ν� μ! μπ -ρ �ν ν� τ�ν 4*απατ!σ υν.

N� στηρ�2εται σ/ ατ! λ ιπ�ν κα� ν� πρ )ωρ9 κατευθε5αν κα�τ�τε ν� 4κτελε5 τ� (ργ της.

νς. Σ�ν ν� ()ης πεθ�νει πλ� ν, σ�ν ν� ()ης 2!σει μ�)ρι σ!με-ρα. Πρ�πει ν� 2!σης μ�ρ ς τ9ς 2ω9ς σ υ σ�μ�ωνα μ� τ!ν ��σι.

ν2. N� �γαπ&ς μ�ν 4κε5ν π � σ � συμ�α�νει κα� ()ει συνδ�-σει μ� σ�να $ μ 5ρα.

Γιατ� τ� ε�ναι καλ�τερ ;νη. Γι� �,τι σ � συμ�α�νει ν� ��ρνης στ�ν ν � σ υ 4κε�ν υς

στ �ς <π � υς συν��αιναν τ� �δια κα� % <π 5 ι 6π��εραν, �π -ρ �σαν, κατηγ ρ �σαν. T3ρα �μως π � ε�ναι 4κε5ν ι; T� λ ιπ�νκα� σ� τ� �δι 4πιθυμε5ς; Δ�ν θ� ��!σης τ�ς *�νες περιπ�τειες σ/ατ �ς π � τ�ς πρ καλ �ν F τ�ς δ�) νται; Σ� �μως δ�ν θ� πρ -σπαθ!σης ν� 4πω�εληθ9ς �π/ �λα ατ�;Mπ ρε5ς ���αια ν� 4πω-�εληθ9ς1 κα� θ� ε�ναι γι� σ�να παραδε�γματα1 μ�ν ν ν� πρ σ�-)ης κα� ν� 4πιδι3κης γι� τ�ν Xαυτ� σ υ ν� ε�σαι καλ�ς σ� �λα �σακ�νεις1 κα� σκ�ψ υ κα� τ� δ� .T� μπ ρε5 ν� ε�ναι καλ�τερ ;

νθ. M�σα σ υ �λ�πε1 μ�σα �ρ�σκεται $ πηγ! τ � �γαθ � κα�μπ ρε5 �κατ�παυστα ν� �να�λ�2η, 4�ν �κατ�παυστα σκ��ης.

*. Πρ�πει κα� τ� σ+μα ν� ε�ναι στ�ρε κα� ν� μ! παρασ�ρεταιμ!τε �ταν 4νεργ9 μ!τε �ταν �ναπα�εται, �πως δηλαδ! $ ψυ)!4μ�αν�2ει κα� διατηρε5 τ� πρ�σωπ συνετ� κα� hρα5 , κατ� τ�ν

169

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ZãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

168

Kνεκεν, oσπερ κα� �π� παντ�ς "λλυ τ# �ε�ρω τ3ν κρειττ�νωνKνεκεν, τ# δ� λγικ# :λλ&λων Kνεκεν.T� μ�ν Jν πρηγ4μενν �ν τU5 τ� :νθρEπυ κατασκευU5 τ�κινωνικ�ν �στι+ δε4τερν δ� τ� :ν)νδτν πρ�ς τ#ς σωματικ#ςπε�σεις+ λγικ5ς γ#ρ κα� νερOς κιν&σεως Bδιν περιρ�=εινDαυτ6ν κα� μ&πτε PττOσθαι μ&τε α-σθητικ5ς μ&τε Mρμητικ5ς κι-ν&σεως+ =FωEδεις γ#ρ Dκ�τεραι+ P δ� νερ# �θ)λει πρωτιστε4εινκα� μ6 κατακρατε7σθαι %π� �κε�νων. δικα�ως γε+ π)8υκε γ#ρ �ρη-στικ6 πOσιν �κε�νις.τρ�τν �ν τU5 λγικU5 κατασκευU5 τ� :πρ�πτω-τν κα� :νε@απ�τητν+ τ4των Jν ���μενν τ� Pγεμνικ�νε$θε7αν περαιν)τω+ κα� �ει τ# Dαυτ�.

νY�. bΩς :πτεθνηκ�τα δε7, κα� μ)�ρι ν�ν �ε�ιωκ�τα, τ� λιπ�ν�κ τ� περι�ντς =5σαι κατ# τ6ν 84σιν.

ν=�. M�νν 8ιλε7ν τ� DαυτF3 συμ�α7νν κα� συγκλωθ�μενν. τ�γ#ρ aρμδιEτερν;

νη�. �E8� Dκ�στυ συμ��ματς �κε�νυς πρ� 1μμ�των �ειν, `ςτ# α$τ# συν)�αινεν, πειτα V�θντ, �@εν�=ντ, �μ)μ8ντ+ ν�νJν �κε7νι π�; $δαμ�+ τ� Jν; κα� σN θ)λεις Mμ�ως; $�� δ�τ#ς μ�ν :λλτρ�ας τρπ#ς καταλιπε7ν τ7ς τρ)πυσι κα� τρεπμ)-νις; α$τ�ς δ� περ� τ� π3ς �ρ5σθαι α$τ7ς �λς γ�νεσθαι; �ρ&σUηγ#ρ καλ3ς, κα� nλη συ σται+ μ�νν πρ�σε�ε κα� θ)λε σεαυτF3καλ�ς ε�ναι �π� παντ�ς,w πρ�σσεις+ κα� μ)μνησ† <�π’> :μ8τ)-ρων, �τι κα� δι�8ρν† �8� w P πρO@ις.

νθ�. lEνδν σκ)πε. νδν P πηγ6 τ� :γαθ� κα� :ε� :να�λ4εινδυναμ)νη, �#ν :ε� σκ�πτης+

@�. Δε7 κα� τ� σ3μα πεπηγ)ναι κα� μ6 διερρ78θαι μ&τε �ν κιν&-σει μ&τε �ν σ�)σει. `ν γ�ρ τι �π� τ� πρσEπυ παρ)�εται P δι�-νια, συνετ�ν α$τ� κα� εSσ�ημν συντηρ�σα, τι�τ κα� �π�

2

Page 86: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

�δι τρ�π ν� �ρ ντ�2ης κα� γι� <λ�κληρ τ� σ+μα.'Oλα ατ� ν�τ� 4πιδι3κης )ωρ�ς 4πιτ!δευσι.

*α. RH τ�)νη τ9ς 2ω9ς μ ι�2ει περισσ�τερ μ� τ!ν τ�)νη τ9ςπ�λης παρ� μ� τ!ν τ�)νη τ � ) ρ �, δι�τι < Hνθρωπ ς μ/ ατ!�ντιμετωπ�2ει μ� Xτ ιμ�τητα κα� θ�ρρ ς �σα �ν�λπιστα συμ�α�-ν υν κα� 7)ι �σα ε�ναι γνωστ� 4κ τ+ν πρ τ�ρων.

*�. Συνε)+ς ν� σκ�πτεσαι π ι � ε�ναι ατ � �π� τ �ς <π � υς4πιθυμε5ς ν� συ2ητ9σαι κα� π ι� δ�ναμι σκ�ψεως () υν. Kα� τ�τε gτε θ� κατηγ ρ9ς 4κε�ν υς π � )ωρ�ς ν� τ� θ�λ υν π��τ υν σ�σ��λματα gτε τ!ν 4πι�ρ��ευσ� τ υς θ� )ρει�2εσαι,�ταν 4ρευν&ς�π� π � πηγ�2 υν % κρ�σεις κα� τ� α=σθ!ματα ατ+ν.

*γ. K�θε ψυ)!, λ�γει, )ωρ�ς ν� τ� θ�λη, )�νει τ!ν �λ!θεια.\Eτσι λ ιπ�ν )�νει κα� τ!ν �λ!θεια κα� τ!ν δικαι σ�νη κα� τ!νσω�ρ σ�νη κα� τ!ν εγ�νεια κα� �λα τ� σ)ετικ�. E�ναι π λ� με-γ�λη �ν�γκη ν� τ� σκ�πτεσαι διαρκ+ς ατ�. Θ� ε�σαι <πωσδ!-π τε πρ�ς �λ υς καλ�τερ ς.

*δ. RΩς πρ�ς τ�ν π�ν , τ�ν κ�θε π�ν , ν� σκ�πτεσαι �μ�σως τ�X*9ς1 �τι δ�ν ε�ναι α=σ)ρ�ς gτε τ!ν δι�ν ια π � κυ�ερν& τ!ν κ�νει)ειρ�τερη.Δ�ν τ9ς καταστρ��ει gτε τ!ν δ�ναμι ν� σκ�πτεται gτετ!ν κ ινωνικ�τητα. Γι� τ!ν �ντιμετ3πισι τ+ν περισσ τ�ρων π�-νων θ� σ� � ηθ!ση < λ�γ ς τ � /Eπικ �ρ υ1 δι�τι δ�ν ε�ναι (< π�-ν ς) ���ρητ ς gτε α=3νι ς, 4�ν *�ρης τ� �ρι� τ υ κα� δ�ν τ�ν με-γαλ π ιε5ς1 κα� 4κε5ν ν� μ! λησμ ν9ς1 �τι π λλ� π � μ ι�2 υν μ�τ�ν π�ν μ&ς 4ν )λ �ν )ωρ�ς ν� τ� πα�ρνωμε ε�δησι,�πως $ ν�στακα� < πυρετ�ς κα� $ �ν ρε*�α. 'Oταν λ ιπ�ν �γανακτ9ς γι� κ�τι 4*ατ+ν,λ�γε στ�ν Xαυτ� σ υ �τι 6π )ωρε5ς στ�ν π�ν .

*ε. Πρ�σε)ε μ!πως πρ�ς τ �ς σκληρ �ς �νθρ3π υς �ερθ9ς,�πως 4κε5ν ι πρ�ς τ �ς πραγματικ �ς �νθρ3π υς.

*ς. /Aπ� π � γνωρ�2 με, 4�ν < Tηλα�γης46 δ�ν _ταν καλ�τερ ςστ!ν ψυ)! �π� τ�ν Σωκρ�τη; Δι�τι δ�ν ε�ναι �ρκετ�, 4�ν < Σω-

171

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ZãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

170

46. Tηλα�γης1 �ρ)α5 ς σ ��ς.

�λυ τ� σEματς :παιτητ)ν. π�ντα δ� τα�τα σNν τF3 :νεπιτη-δε4τFω 8υλακτ)α.

@α�. bH �ιωτικ6 τU5 παλαιστικU5 Mμιτ)ρα Vπερ τU5 1ρ�ηστικU5κατ# τ� πρ�ς τ# �μπ�πτντα κα� $ πρεγνωσμ)να Kτιμς κα�:πτWς Dστ�ναι.

@��. Συνε�3ς �8ιστ�ναι, τ�νες ε-σ�ν wτι, %8’ 'ν μαρτυρε7σθαιθ)λεις, κα� τ�να Pγεμνικ# �υσιν. Sτε γ#ρ μ)μψUη τ7ς :κυ-σ�ως πτα�υσιν, Sτε �πιμαρτυρ&σεως δε&σUη, �μ�λ)πων ε-ς τ#ςπηγ#ς τ5ς %πλ&ψεως κα� Mρμ5ς α$τ3ν.

@γ�. “ΠOσα ψυ�&,” 8ησ�ν, “"κυσα στ)ρεται :ληθε�ας+” nτωςJν κα� δικαισ4νης κα� σω8ρσ4νης κα� ε$μενε�ας κα� παντ�ςτ� τι4τυ. :ναγκαι�τατν δ� τ� διηνεκ3ς τ4τυ μεμν5σθαι+ σUη γ#ρ π�ντας πρ_α�τερς.

@δ�. �Eπ� μ�ν παντ�ς π�νυ πρ��ειρν στω, �τι $κ α-σ�ρ�ν,$δ� τ6ν δι�νιαν τ6ν κυ�ερν3σαν �ε�ρω πιε7+ Sτε γ#ρ καθ�λγικ& �στιν Sτε καθ� κινωνικ6 δια8θε�ρει α$τ&ν+ �π� μ)ντιτ3ν πλε�στων π�νων κα� τ� τ� �Eπικ4ρυ σι �ηθε�τω, �τι“Sτε :8�ρητν Sτε α-Eνιν,” �#ν τ3ν �ρων μνημνε4Uης κα� μ6πρσδ@�=Uης. κ:κε�νυ δ� μ)μνησ, �τι πλλ�, π�νFω τ# α$τ#qντα, λανθ�νει δυσ�εραιν�μενα+ `ν τ� νυστ�=ειν κα� τ� καυμα-τ�=εσθαι κα� τ� :νρεκτε7ν+ �ταν Jν τινι τ4των δυσαρεστU5ς, λ)-γε DαυτF3 �τι π�νFω �νδ�δως.

@ε�. ZOρα, μ&πτ) <τι> τι�τν π�θUης πρ�ς τNς :πανθρE-πυς, `ν ( <:π> �νθρωπι πρ�ς τNς :νθρEπυς.

@Y�. Π�θεν Bσμεν, ε- μ6 Tηλα4γης Σωκρ�τυς τ6ν δι�θεσινκρε�σσων ]ν; $ γ#ρ :ρκε7, ε- Σωκρ�της �νδ@�τερν :π)θανε

Page 87: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κρ�της π�θανε 4νδ *�τερα κα� 4�ν συ2ητ �σε μ� περισσ�τερηHνεσι μ� τ �ς σ �ιστ�ς κα� Hν (μενε τ!ν ν�)τα στ!ν παγωνι� μ�περισσ�τερη 6π μ ν! κα� 4�ν (δωσε τ!ν 4ντ�πωσι �τι �ντιστ�-θηκε μ� γενναι�τητα, �ταν (λα�ε 4ντ λ! ν� συλλ��η τ�ν Σαλαμ�-νι 47, κα� 4�ν περπατ �σε μ� �λα2 νε�α, πρ&γμα γι� τ� <π 5 θ�μπ ρ �σε κανε�ς ν� �μ�ι��λλη, 4�ν πρ�γματι ε�ναι �λ!θεια,�λλ� 4κε5ν πρ�πει ν� 4*ετ�2ης, τ� ε�δ υς ψυ)! ε�)ε < Σωκρ�τηςκα� 4�ν μπ ρ �σε ν� ε)αριστ9ται 4πειδ! _ταν δ�και ς πρ�ςτ �ς �νθρ3π υς κα� εσε�!ς πρ�ς τ �ς θε �ς, )ωρ�ς ν� �γανα-κτ9 γι� τ!ν κακ�α κα� )ωρ�ς ν� ε�ναι δ �λ ς κανεν�ς,)ωρ�ς ν� θε-ωρ9 *�ν �,τι πρ σ��ρεται �π� τ� σ�μπαν κα� )ωρ�ς ν� α=σθ�νε-ται συμπ�θεια πρ�ς τ�ς �παιτ!σεις τ9ς σ�ρκας.

*2. RH ��σις δ�ν (κανε τ!ν συν�νωσι τ+ν στ ι)ε�ων (τσι fστε ν�μ! μπ ρ9ς ν� 4* υσι�2ης τ�ν Xαυτ� σ υ κα� ν� ρυθμ�2ης τ� πρ -σωπικ� σ υ θ�ματα. /Aντ�θετα μ�λιστα ε�ναι π λ� πιθαν� ν� γ�νηςτ�λει ς Hνθρωπ ς (στω κα� Hν δ�ν σ � τ� �ναγνωρ�ση κανε�ς. N�()ης �κ�μα 6π/ 7ψι σ υ κα� τ �τ �τι μ�σα σ� π λ� λ�γα �ρ�σκεται$ ετυ)�α τ9ς 2ω9ς.Kα� ν� μ! 4γκαταλε�ψης τ!ν πρ σπ�θεια ν� γ�-νης 4λε�θερ ς κα� κ ινωνικ�ς κα� σ �αρ�ς κα� εσε�!ς πρ�ς τ�νθε�,4πειδ! ()ασες τ!ν 4λπ�δα ν� γ�νης �ιλ�σ � ς κα� �υσικ�ς.

*η. Xωρ�ς π�εσι ν� 2!σης σ� �λη σ υ τ!ν 2ω! μ� )αρ �μενη δι�-θεσι κα� Hν �κ�μη �λ ι �ων�2 υν ε=ς ��ρ ς σ υ �σα θ�λ υν κα� Hν�κ�μη τ� θηρ�α κατασ)�σ υν τ� μ�ρη τ9ς Lλης π � σ� περι��λλει.

T� 4μπ δ�2ει δηλαδ! τ!ν δι�ν ια ν� �ρ�σκεται σ� γαλ!νη κα� μ��λ�θητη κρ�σι ν� κρ�νη �σα τ!ν περι��λλ υν κα� μ� Xτ ιμ�τητα ν��ντιμετωπ�2η �σα τ9ς συμ�α�ν υν )ωρ�ς ν� θ�λη, fστε $ κρ�σις ν�λ�γη σ/ ατ� π � συμ�α�νει «ατ� ε�σαι στ!ν σ�α κα� Hν �κ�μη δ�-νης τ!ν 4ντ�πωσι �τι ε�σαι κ�τι Hλλ », $ δ� Xτ ιμ�της $ σ)ετικ! μ�τ!ν �ντιμετ3πισι ατ+ν π � συμ�α�ν υν ν� μπ ρ9 ν� π9 σ� 4κε5ν π � (τυ)ε: «4σ�να 2ητ �σα». Δι�τι π�ντ τε τ� παρ�ν μ � πρ σ��-

173

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Zã

47. T� γεγ ν�ς συν��η κατ� τ!ν 4π )! τ+ν τρι�κ ντα.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

172

κα� �ντρε�)στερν τ7ς σ8ιστα7ς διελ)γετ κα� καρτερικEτερν�ν τF3 π�γFω διενυκτ)ρευε κα� τ�ν Σαλαμ�νιν κελευσθε�ς "γεινγεννικEτερν δ@εν :ντι�5ναι κα� “�ν τα7ς Mδ7ς ��ρενθ4ετ+”περ� w κα� μ�λιστ’ "ν τις �πιστ&σειεν, εBπερ :ληθ�ς ~ν+ :λλ��κε7ν δε7 σκπε7ν, π�αν τιν# τ6ν ψυ�6ν ε��ε Σωκρ�της, κα� ε-�δ4νατ :ρκε7σθαι τF3 δ�καις ε�ναι τ# πρ�ς :νθρEπυς κα��σις τ# πρ�ς θεNς μ&τε �κε7 πρ�ς τ6ν κακ�αν :γανακτ3ν μηδ�μ6ν δυλε4ων τιν�ς :γν�_α μ&τε τ3ν :πνεμμ)νων �κ τ� �λυCς @)νν τι δε��μενς R Cς :8�ρητν %πμ)νων μ&τε τ7ς τ�σαρκιδ�υ π�θεσιν �μπαρ)�ων συμπαθ5 τ�ν ν�ν.

@=�. bH 84σις $� nτως συνεκ)ρασε τF3 συγκρ�ματι, Cς μ6�8ε7σθαι περιρ�=ειν Dαυτ�ν κα� τ# Dαυτ� %8’ DαυτF3 πιε7σθαι+λ�αν γ#ρ �νδ)�εται θε7ν "νδρα γεν)σθαι κα� %π� μηδεν�ς γνωρι-σθ5ναι. τ4τυ μ)μνησ :ε�, κα� τι �κε�νυ, �τι �ν 1λιγ�στιςκε7ται τ� ε$δαιμ�νως �ι3σαι+ κα� μ&, �τι :π&λπισας διαλεκτικ�ςκα� 8υσικ�ς σεσθαι, δι# τ�τ :πγνF3ς κα� �λε4θερς κα� α-δ&-μων κα� κινωνικ�ς κα� ε$πειθ6ς θεF3.

@η�. �A�ι�στως δια=5σαι �ν πλε�στUη θυμηδ�_α κXν π�ντες κατα-�3σιν rτινα �4λνται, κXν τ# θηρ�α διασπ_O τ# μελ4δρια τ�περιτεθραμμ)νυ τ4τυ 8υρ�ματς. τ� γ#ρ κωλ4ει �ν πOσι τ4-τις τ6ν δι�νιαν σE=ειν Dαυτ6ν �ν γαλ&νUη, κα� κρ�σει [τU5] περ�τ3ν περιεστηκ�των :ληθε7, κα� �ρ&σει τ3ν %π�ε�λημ)νωνDτ�μUη; oστε τ6ν μ�ν κρ�σιν λ)γειν τF3 πρσπ�πτντι+ “T�τ%π�ρ�ει κατ� $σ�αν, κXν κατ# δ�@αν :λλ7ν 8α�νUη,” τ6ν δ� �ρ5-σιν λ)γειν τF3 %ππ�πτντι+ “Σ� �=&τυν.” :ε� γ�ρ μι τ� παρ�ν

Page 88: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ρεται hς �� ρμ! γι� τ!ν Hσκησι τ9ς �ρετ9ς, π � ε�ναι γν3ρισματ+ν λ γικ+ν �νθρ3πων π � 2 �ν 4ντ�ς π λιτε�ας, κα� γενικ� γι�τ!ν Hσκησι τ9ς �νθρ3πινης F θε�ας τ�)νης. Δι�τι <,τιδ!π τε συμ-�α�νει ε�ναι π λ� =κε5 μ� τ�ν Θε� F τ�ν Hνθρωπ κα� gτε και-ν �ργι ε�ναι gτε δ�σκ λ στ!ν �ντιμετ3πισι, �λλ� γν3ριμ κα�εεργετικ�.

*θ. Aτ� )αρακτηρ�2ει τ!ν τελει�τητα τ � Fθ υς, ν� περν&ςτ!ν κ�θε μ�ρα σ�ν ν� ε�ναι $ τελευτα�α τ9ς 2ω9ς σ υ κα� μ!τε ν�6π ��ρης μ!τε ν� ναρκ3νεσαι μ!τε ν� 6π κρ�νεσαι.

. O% θε � Hν κα� �θ�νατ ι δ�ν �γανακτ �ν, 4πειδ! 4π� τ�σ υςα=+νες θ� )ρειασθ9 ν� �ν�)ωνται )ωρ�ς διακ π! τ�σ υς κα� τ�-τ ι υς �α�λ υς. /Aντ�θετα κα� 4νδια��ρ νται γι/ ατ �ς μ� κ�θετρ�π . Σ� δ� �γανακτε5ς, σ�ν ν� μ! πρ�κειται ν� πεθ�νης π τ�κα� μ�λιστα, 4ν+ ε�σαι Pνας �π� τ �ς �α�λ υς;

α. E�ναι γελ 5 ν� μ! πρ σπαθ9ς ν� �π μακρ�νης τ!ν δικ!σ υ κακ�α,πρ&γμα π � ε�ναι δυνατ�ν,κα� ν� πρ σπαθ9ς ν� �π -μακρ�νης τ!ν κακ�α τ+ν Hλλων, πρ&γμα π � ε�ναι �δ�νατ ν.

�. /Eκε5ν π � $ λ γικ! κα� π λιτικ! δ�ναμις �ρ�σκει παρ�λ -γ κα� �ντικαν νικ� π λ� σωστ� τ� θεωρε5 κατ3τερ �π� τ�ν Xαυ-τ� της.

γ. 'Oταν σ� ()ης εεργετ!σει κα� < Hλλ ς ()ει εεργετηθ9,γιατ� 2ητ&ς 4κτ�ς �π� ατ� κα� κ�τι Hλλ , �πως �κρι�+ς % �ν�η-τ ι, ν� �αν9ς δηλαδ! �τι εεργ�τησες F γι� ν� �μει�θ9ς;

δ. Kανε�ς δ�ν �γανακτε5 �ταν o�ελ9ται. RH o��λεια ε�ναιπρ&*ις σ�μ�ωνη πρ�ς τ!ν ��σι.M! �γανακτ9ς λ ιπ�ν �ταν o�ε-λ9σαι, 4�/ �σ ν κα� σ� o�ελε5ς.

ε. RH ��σις τ � σ�μπαντ ς 4*3ρμησε γι� τ!ν δημι υργ�α τ �κ�σμ υ. T3ρα <,τιδ!π τε συμ�α�νει ε�τε γ�νεται σ�μ�ωνα μ� μι�σειρ� F ε�ναι τελε�ως παρ�λ γα �κ�μη κα� τ� πι� σ �αρ� γι� τ�<π 5α 4νδια��ρεται =διαιτ�ρως τ� πνε�μα τ � κ�σμ υ. /E�ν τ�θυμ&σαι ατ�, θ� �ντιμετωπ�σης π λλ� μ� περισσ�τερη kρεμ�α.

175

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ZãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

174

nλη :ρετ5ς λγικ5ς κα� πλιτικ5ς κα� τ� σ4νλν τ)�νης :νθρE-πυ R θε�. πOν γ#ρ τ� συμ�α7νν θεF3 R :νθρEπFω �@ικει�ταικα� Sτε καιν�ν Sτε δυσμετα�ε�ριστν, :λλ# γνEριμν κα� ε$ερ-γ)ς.

@θ�. T�τ �ει P τελει�της τ� Vθυς, τ� πOσαν Pμ)ραν Cς τε-λευτα�αν διε@�γειν κα� μ&τε σ84=ειν μ&τε ναρκOν μ&τε %πκρ�νε-σθαι.

�. O( θε�, :θ�νατι qντες, $ δυσ�ερα�νυσιν, �τι �ν τσ4τFωα-3νι δε&σει α$τNς π�ντων :ε� τι4των qντων κα� τσ4των8α4λων :ν)�εσθαι+ πρσ)τι δ� κα� κ&δνται α$τ3ν παντ�ως. σNδ� �σν $δ)πω λ&γειν μ)λλων :παυδ_Oς, κα� τα�τα, ε`ς �ν τ3ν8α4λων;

α�. Γελ7�ν �στι τ6ν μ�ν -δ�αν κακ�αν μ6 8ε4γειν, � κα� δυνα-τ�ν �στι+ τ6ν δ� τ3ν "λλων 8ε4γειν, �περ :δ4νατν.

��. �O Xν P λγικ6 κα� πλιτικ6 δ4ναμις ε%ρ�σκUη μ&τε νερ�νμ&τε κινωνικ�ν, ε$λ�γως καταδε)στερν Dαυτ5ς κρ�νει.

γ�. ZOταν σN εJ πεπιηκWς U]ς κα� "λλς εJ πεπνθEς,τ� �πι=η-τε7ς τρ�τν παρ# τα�τα, oσπερ ( μωρ�, τ� κα� δ�@αι εJ πεπιη-κ)ναι R τ� :μι�5ς τυ�ε7ν;

δ�. O$δε�ς κ�μνει {8ελ4μενς. {8)λεια δ� πρO@ις κατ# 84-σιν+ μ6 Jν κ�μνε {8ελ4μενς, �ν F' {8ελε7ς.

ε�. bH τ� �λυ 84σις �π� τ6ν κσμπι�αν oρμησε. ν�ν δ� VτιπOν τ� γιν�μενν κατ� �πακλ4θησιν γ�νεται, R :λ�γιστα κα� τ#κυριEτατ� �στιν, �8� 9 πιε7ται -δ�αν Mρμ6ν τ� τ� κ�σμυ Pγεμ-νικ�ν. ε-ς πλλ� σε γαλην�τερν πι&σει τ�τ μνημνευ�μενν.

Page 89: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

BIBΛION H�

α. Kα� τ �τ �κ�μη θ� σ� � ηθ!ση ν� �π ��γης τ!ν κεν δ *�α,�τι δηλαδ! δ�ν μπ ρε5ς �λη σ υ τ!ν 2ω! F �π� τ!ν νε�τητ� σ υν� ()ης 2!σει σ�μ�ωνα μ� τ!ν �ιλ σ ��α. /Aλλ� κα� σ� π λλ �ςHλλ υς κα� στ�ν Xαυτ� σ υ (δωσες τ!ν 4ντ�πωσι �τι �ρ�σκεσαιμακρι� �π� τ!ν �ιλ σ ��α. Mαται π νε5ς λ ιπ�ν1 δ�ν ε�ναι τ�σ εgκ λ ν� �π κτ!σης τ!ν δ�*α τ � �ιλ σ�� υ.

/E�ν λ ιπ�ν πρ�γματι ()ης �ντιλη�θ9 π � �ρ�σκεται $ σ�α,μ! σ� 4νδια��ρει τ� 4ντ�πωσι θ� δ3σης. N� σ � �ρκ9 4�ν τ λ�-)ιστ ν τ�ν 6π�λ ιπ )ρ�ν τ9ς 2ω9ς, <σ σδ!π τε ε�ναι, 2!σης�πως θ�λει $ ��σις σ υ. Πρ σπ�θησε ν� καταλ��ης τ� θ�λει κα�τ�π τε Hλλ μ! σ� �πασ) λ9. \Aλλωστε ()εις κα� hρισμ�νη πε5ρα1σ� π�σα, �� � περιπλαν!θηκες, δ�ν �ρ9κες π υθεν� τ�ν 8ρθ�τρ�π 2ω9ς. Ogτε στ �ς �λλεπαλλ!λ υς πρ �ληματισμ �ς gτεστ� πλ �τη gτε στ!ν δ�*α gτε στ�ς �π λα�σεις, π υθεν�. Π ��ρ�σκεται λ ιπ�ν; E=ς τ� ν� κ�νης �σα 4πι2ητε5 $ �νθρ3πινη ��-σις. Π+ς θ� τ� 4πιτ�)ης ατ�; /E�ν ()ης σταθερ�ς �ρ)�ς �π� τ�ς<π 5ες *εκιν �ν % διαθ�σεις κα� % πρ�*εις. Π ι�ς �ρ)�ς; O% σ)ε-τικ�ς μ� τ� �γαθ� κα� τ� κακ�. Δι�τι τ�π τε δ�ν ε�ναι �γαθ� γι�τ�ν Hνθρωπ , �ταν δ�ν τ�ν καθιστ& δ�και , συνετ�, �νδρε5 , μ�4λευθερ�α σκ�ψεως, κα� τ�π τε δ�ν ε�ναι κακ�, 4�ν δ�ν πρ καλ9τ� �ντ�θετα �π/ �σα ε�πα.

�. Γι� κ�θε 4ν�ργει� σ υ ρ3τησε τ�ν Xαυτ� σ υ1 π ι� σημασ�α()ει γι� μ�να; M! μεταν ι3σω γι/ ατ!; Σ� λ�γ ε�μαι νεκρ�ς κα��λα θ� με�ν υν στ!ν μ�ση. T� περισσ�τερ 2ητ+, �ταν $ 4ν�ργειαατ9ς τ9ς στιγμ9ς ταιρι�2η σ� Hνθρωπ μ� δ�ναμι πνε�ματ ς, μ��νεπτυγμ�ν τ� α�σθημα τ9ς κ ινωνικ9ς �λληλεγγ�ης κα� σε�α-σμ� πρ�ς τ �ς θε� υς ν�μ υς;

177176

BIBΛION HD

α�. Kα� τ�τ πρ�ς τ� :κεν�δ@ν 8)ρει, �τι $κ τι δ4νασαι τ�ν��ν �λν R τ�ν γε :π� νε�τητς 8ιλ�σ8ν �ε�ιωκ)ναι+ :λλ#πλλ7ς τε "λλις κα� α$τ�ς σεαυτF3 δ5λς γ)γνας π�ρρω 8ιλ-σ8�ας �ν.π)8υρσαι Jν+ oστε τ6ν μ�ν δ�@αν τ6ν τ� 8ιλσ�8υκτ&σασθαι $κ τι σι d�διν+ :νταγων�=εται δ� κα� P %π�θεσις.εBπερ Jν :ληθ3ς DEρακας, π� κε7ται τ� πρOγμα, τ� μ)ν, τ� δ�-@εις, "8ες, :ρκ)σθητι δ), ε- κXν τ� λιπ�ν τ� ��υ �σν δ&πτε,<Cς> P σ6 84σις θ)λει,�ιEσUη.καταν�ησν Jν,τ� θ)λει,κα� μηδ�ν"λλ σε περισπ�τω+ πεπε�ρασαι γ�ρ, περ� π�σα πλανηθε�ς, $δα-μ� εwρες τ� εJ =5ν+ $κ �ν συλλγισμ7ς, $κ �ν πλ4τFω, $κ �νδ�@Uη, $κ �ν :πλα4σει, $δαμ�. π� Jν �στιν; �ν τF3 πιε7ν 9�πι=ητε7 P τ� :νθρEπυ 84σις+ π3ς Jν τα�τα πι&σει; �#ν δ�γ-ματα �Uη, :8� 'ν α( Mρμα� κα� α( πρ�@εις. τ�να δ�γματα; τ# περ�:γαθ3ν κα� κακ3ν, Cς $δεν�ς μ�ν :γαθ� qντς :νθρEπFω, �$�� πιε7 δ�καιν, σE8ρνα, :νδρε7ν, �λε4θερν, $δεν�ς δ�κακ�, � $�� πιε7 τ:ναντ�α ε-ρημ)νις.

��. Kαθ� Dκ�στην πρO@ιν �ρEτα σεαυτ�ν+ “Π3ς μι αnτη �ει;μ6 μεταν&σω �π� α$τU5;” μικρ�ν κα� τ)θνηκα κα� π�ντ’ �κ μ)συ.τ� πλ)ν �πι=ητ3, ε- τ� παρ�ν ργν =FEυ νερ� κα� κινωνικ�κα� -σν�μυ θεF3;

Page 90: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

γ. RO /Aλ�*ανδρ ς κα� < Γ�ι ς κα� < Π μπ!ι ς τ� ε�ναι μπρ στ�στ�ν Δι γ�νη κα� τ�ν RHρ�κλειτ κα� τ�ν Σωκρ�τη;Δι�τι ατ � μ�νε�δαν τ� πρ�γματα �πως ε�ναι κα� τ!ν α=τ�α π � τ� 4δημι �ργησεκα� τ!ν Lλη �π� τ!ν <π �α (γιναν κα� ε�)αν �νε*αρτησ�α πνε�μα-τ ς,4κε5ν ι δ� π�σα �γν �σαν48 κα� σ� π�σα _ταν δ �λ ι;

δ. N� *�ρης �τι δ�ν θ� π�ψ υν ν� 4παναλαμ��ν υν τ� �διαλ�θη κα� Hν �κ�μη 4σ� σκ�σης.

ε. Πρ+τα - πρ+τα ν� μ! ταρ�2εσαι1 δι�τι τ� π�ντα γ�ν νταισ�μ�ωνα μ� τ!ν ��σι τ � σ�μπαντ ς1 κα� μ�σα σ� λ�γ )ρ�ν δ�νθ� 6π�ρ)η κανε�ς π υθεν�1 �πως δ�ν 6π�ρ)ει < /Aδριαν�ς gτε <Agγ υστ ς. \Eπειτα, �� � στρ�ψης τ!ν πρ σ )! σ υ στ!ν πραγ-ματικ�τητα, κ �τα*� τη κα�, �� � συνειδητ π ι!σης �τι πρ�πειν� ε�σαι Hνθρωπ ς �γαθ�ς κα� τ� �παιτε5 $ ��σις τ � �νθρ3π υ,πρ�*ε ατ� )ωρ�ς περιστρ ��ς κα� �πως49 σ � �α�νεται περισσ�-τερ δ�και , δηλαδ! μ�ν μ� καλ! δι�θεσι, μ� �*ι πρ�πεια κα�)ωρ�ς 6π κρισ�α.

ς. RH ��σις τ+ν π�ντων τ �τ ()ει hς κ�ρι (ργ της τ� 7νταπ � �ρ�σκ νται 4δ+ ν� τ� μεταθ�τη 4κε5, ν� τ� μετα��λλη, ν� τ�σηκ3νη �π� 4δ+ κα� ν� τ� μετα��ρη 4κε5.T� π�ντα ε�ναι μετα� -λ�ς. REπ μ�νως δ�ν 6π�ρ)ει ��� ς μ!πως γ�νη κ�τι καιν �ργι 1 τ�π�ντα ε�ναι γνωστ�,�λλ� κα� % πρ σ� ρ�ς τ9ς ��σεως ε�ναι �σες.

2.K�θε ��σις ε�ναι ε)αριστημ�νη μ� τ�ν Xαυτ� της,�ταν πρ - δε�η1 $ λ γικ! ��σις πρ δε�ει π�ντα )ωρ�ς ν� 6π )ωρ9 μ� τ!νσκ�ψι gτε στ� ψ�μα gτε στ!ν σ�γ)υσι1 στρ��ει τ�ς παρ ρμ!σειςτης μ�ν ν πρ�ς τ� κ ινωνικ� (ργα1 4πιθυμε5 δ� κα� �π �ε�γει μ�-ν ν �σα bρμ�2 υν σ/ 4μ&ς1 κα� σ� κ�θε τι π � �π ν�μεται �π� τ!νκ ιν! ��σι τ� δ�)εται μ� ε)αρ�στησι. Δι�τι ε�ναι μ�ρ ς ατ9ς,�πως τ� ��λλ ε�ναι μ�ρ ς τ � �υτ �1 μ� τ!ν δια� ρ� �τι σ/ ατ!τ!ν περ�πτωσι τ� ��λλ ε�ναι μ�ρ ς ��σεως �να�σθητης κα� Hλ -

179

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Hã

48. /Aντ� πρ�νια, "γνια 8ρθ�τερη γρα�!.

49. /Aντ� ε=πp hς 6π�ρ)ει γρα�! Mπ�ως κα� �α�νεται 8ρθ�τερη.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

178

γ�. �Aλ)@ανδρς [δ�] κα� Γ�ις κα� Πμπ&ις τ� πρ�ς Διγ)νηκα� bHρ�κλειτν κα� Σωκρ�την;( μ�ν γ#ρ ε�δν τ# πρ�γματα κα�τ#ς α-τ�ας κα� τ#ς nλας. κα� τ# Pγεμνικ# ]ν α$τ3ν α$τ�+ †�κε7 δ��σων πρ�νια κα� δυλε�α π�σων.

δ�. ZOτι $δ�ν ~ττν τ# α$τ# πι&συσι, κXν σN διαρραγU5ς.ε�.T� πρ3τν μ6 ταρ�σσυ+ π�ντα γ#ρ κατ# τ6ν τ� �λυ 84-

σιν+ κα� 1λ�γυ �ρ�νυ $δε�ς $δαμ� σUη+ oσπερ $δ� bAδρια-ν�ς, $δ� ASγυστς. πειτα :τεν�σας ε-ς τ� πρOγμα Bδε α$τ� κα�συμμνημνε4σας, �τι :γαθ�ν σε "νθρωπν ε�ναι δε7, κα� τ� τ�:νθρEπυ P 84σις :παιτε7, πρO@ν τ�τ :μεταστρεπτ� κα� ε-π),Cς δικαι�τατν 8α�νετα� σι, μ�νν ε$μεν3ς κα� α-δημ�νως κα�:νυπκρ�τως.

Y�. bH τ3ν �λων 84σις τ�τ ργν �ει, τ# 'δε qντα �κε7 μετα-τιθ)ναι, μετα��λλειν, αBρειν νθεν κα� �κε7 8)ρειν. π�ντα τρπα�,$� oστε 8�ηθ5ναι, μ& τι καιν�ν+ π�ντα συν&θη+ :λλ# κα� Bσαια( :πνεμ&σεις.

=�. �Aρκε7ται πOσα 84σις DαυτU5 ε$δ4σUη+ 84σις δ� λγικ6 ε$-δε7 �ν μ�ν 8αντασ�αις μ&τε ψευδε7 μ&τε :δ&λFω συγκατατιθεμ)νη,τ#ς Mρμ#ς δ� �π� τ# κινωνικ# ργα μ�να :πευθ4νυσα, τ#ς 1ρ)-@εις δ� κα� τ#ς �κκλ�σεις τ3ν �8’ Pμ7ν μ�νων πεπιημ)νη, τ� δ�%π� τ5ς κιν5ς 84σεως :πνεμ�μενν πOν :σπα=μ)νη. μ)ρςγ#ρ α$τ5ς �στιν, Cς P τ� 84λλυ 84σις τ5ς τ� 8υτ� 84σεως+πλ6ν �τι �κε7 μ�ν P τ� 84λλυ 84σις μ)ρς �στ� 84σεως κα� :ναι-

Page 91: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

γης π � ε�ναι δυνατ�ν ν� κυριευθ9. /Eν+ $ ��σις τ � �νθρ3π υε�ναι μ�ρ ς ��σεως 4λευθ�ρας, λ γικ9ς κα� δικα�ας, 4�/ �σ ν ��-�αια 4* �σ υ κα� �ν�λ γα μ� τ!ν �*�α τ � καθεν�ς μ ιρ�2εται τ�ν)ρ�ν , τ!ν Lλη, τ!ν α=τ�α, τ!ν 4ν�ργεια κα� τ!ν τ�)η. Πρ�σε*ε�μως �τι δ�ν θ� τ� �ρ9ς �λα σ� �λ υς �σα, 4�ν τ� 4*ετ�σης Pνα-Pνα )ωριστ�, �λλ� 4�ν �λα μα2� τ � Xν�ς τ� συγκρ�νης μ� �λα μα-2� τ � Hλλ υ.

η. N� γνωρ�2ης �λα δ�ν ε�ναι δυνατ�ν. Mπ ρε5ς �μως ν� πε-ρι ρ�σης τ!ν �λα2 νε�α. Mπ ρε5ς ν� ε�σαι π λ� πι� π�νω �π� τ�ς$δ ν�ς κα� τ �ς π�ν υς1 ()εις τ!ν δ�ναμι ν� σταθ9ς 4π�νω �π�τ!ν �σ!μαντη δ�*α1 �λλ� κα� ν� μ! 8ργ�2εσαι 4ναντ� ν τ+ν �ναι-σθ!των κα� �)αρ�στων, �λλ� �κ�μη κα� ν� �ρ ντ�2ης γι/ ατ �ςμπ ρε5ς.

θ. N� μ! σ� �κ �ση κανε�ς πλ� ν ν� κατηγ ρ9ς τ!ν 2ω! τ+ν�νακτ�ρων μ!τε 4σ� τ�ν Xαυτ� σ υ.

ι. RH μετ�ν ια ε�ναι κ�τι τ� 4πιλ!ψιμ γι� σ�να, γιατ� δ�νεις τ!ν4ντ�πωσι �τι παρ�λειψες κ�τι )ρ!σιμ . T� �γαθ� δ�ν πρ�πει ν�θεωρ9ς )ρ!σιμ κα� πρ�πει ν� �ρ ντ�2η γι/ ατ� < καλ�ς κα� �γα-θ�ς Hνδρας. Kανε�ς καλ�ς κα� �γαθ�ς δ�ν θ� μεταν �σε π τ�γιατ� παρ�λειψε κ�π ια $δ ν!. REπ μ�νως δ�ν ε�ναι gτε )ρ!σιμ gτε �γαθ� $ $δ ν!.

ια. N� 2ητ&ς ν� μ�θης γι� κ�θε πρ&γμα, τ� ε�ναι ατ� καθ/Xαυτ�. Π ι� ε�ναι $ σ�α τ υ κα� π ι� $ μ ρ�! τ υ; Π ι� ε�ναι $α=τ�α π � τ� δημι �ργησε, τ� πρ σ��ρει στ�ν κ�σμ ; Π�σ )ρ�ν 6π�ρ)ει;

ι�. 'Oταν �π� τ�ν Lπν δ�σκ λα σηκ3νεσαι, σκ�ψ υ �τι ε�ναισ�μ�ων μ� τ�ν πρ ρισμ� σ υ κα� τ!ν �νθρ3πινη ��σι σ υ ν�8ργ�2εσαι γι� τ� συμ��ρ ν τ � κ ινωνικ � συν�λ υ. /Eν+ <Lπν ς ε�ναι κ ιν� γν3ρισμα κα� τ+ν 23ων π � δ�ν () υν λ γικ!14κε5ν δ� π � ε�ναι σ�μ�ων μ� τ!ν ��σι τ � καθεν�ς ατ� ε�ναικα� περισσ�τερ =κε5 κα� περισσ�τερ ταιριαστ� κα� �γαπητ�σ/ ατ�ν.

181

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION HãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

180

σθ&τυ κα� :λ�γυ κα� �μπδ�=εσθαι δυναμ)νης,P δ� τ� :νθρE-πυ 84σις μ)ρς �στ�ν :νεμπδ�στυ 84σεως κα� νερOς κα� δι-κα�ας, εBγε Bσυς κα� κατ� :@�αν τNς μερισμNς �ρ�νων, $σ�ας,α-τ�υ, �νεργε�ας, συμ��σεως, Dκ�στις πιε7ται. σκ�πει δ), μ6 ε-τ� <kν> πρ�ς τ� kν Bσν ε%ρ&σεις �π� παντ�ς, :λλ# ε- συλλ&�δηντ# π�ντα τ�δε πρ�ς :θρ�α τ# τ� Dτ)ρυ.

η�.“ �AναγινEσκειν $κ @εστιν.” :λλ# n�ριν :νε�ργειν @εστιν+:λλ# Pδν3ν κα� π�νων καθυπερτερε7ν @εστιν+ :λλ# τ� δ@α-ρ�υ %περ�νω ε�ναι @εστιν+ :λλ# :ναισθ&τις κα� :�αρ�στις μ6θυμ�σθαι, πρσ)τι κ&δεσθαι α$τ3ν @εστιν.

θ�. Mηκ)τι συ μηδε�ς :κ4σUη καταμεμ8μ)νυ τ�ν �ν α$λU5��ν, μηδ� σN σεαυτ�.

ι�. bH μετ�νι� �στιν �π�ληψ�ς τις Dαυτ�, Cς �ρ&σιμ�ν τι παρει-κ�τς+ τ� δ� :γαθ�ν �ρ&σιμ�ν τι δε7 ε�ναι, κα� �πιμελητ)ν α$τ�τF3 καλF3 κα� :γαθF3 :νδρ�+ $δε�ς δ� Xν καλ�ς κα� :γαθ�ς :ν6ρμεταν&σειεν �π� τF3 Pδν&ν τινα παρεικ)ναι+ Sτε "ρα �ρ&σιμνSτε :γαθ�ν Pδν&.

ια�.T�τ τ� �στιν α$τ� καθ’ Dαυτ� τU5 -δ�_α κατασκευU5; τ� μ�ν τ�$σι3δες α$τ� κα� %λικ�ν; τ� δ� τ� α-τι3δες; τ� δ� πιε7 �ν τF3 κ�-σμFω; π�σν δ� �ρ�νν %8�σταται;

ι��. ZOταν �@ nπνυ δυσ�ερ3ς �γε�ρUη, :ναμιμν&σκυ, �τι κατ#τ6ν κατασκευ&ν συ �στ� κα� κατ# τ6ν :νθρωπικ6ν 84σιν τ� πρ�-@εις κινωνικ#ς :πδιδ�ναι, τ� δ� καθε4δειν κιν�ν κα� τ3ν :λ�-γων =FEων+ � δ� κατ# 84σιν Dκ�στFω, τ�τ -κει�τερν κα� πρ-σ8υ)στερν κα� δ6 κα� πρσην)στερν.

Page 92: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ιγ. Συνε)+ς κα� γι� κ�θε σκ�ψι σ υ, 4�ν ε�ναι δυνατ�ν, ν� �να-2ητ&ς τ!ν ��σι της,τ� π�θη της κα� ν� τ!ν �ναλ�ης μ� τ!ν λ γικ!.

ιδ. Γι� �π ι ν τ�)η ν� συναντ!σης λ�γε �μ�σως στ�ν Xαυτ�σ υ «ατ�ς π ι�ς �ρ)�ς ν� ()η σ)ετικ� μ� τ� �γαθ� κα� τ� κακ�;»./E�ν ()η δηλαδ! γι� τ!ν $δ ν! κα� τ�ν π�ν κα� γι� τ!ν α=τ�α π �τ� δημι υργε5 κα� γι� τ!ν δ�*α κα� τ!ν �δ *�α, γι� τ�ν θ�νατ κα� τ!ν 2ω! μι� <π ιαδ!π τε γν3μη, δ�ν θ� �π ρ!σω gτε θ�παρα*ενευθ+ 4�ν 4νεργ9 σ�μ�ωνα μ/ ατ!1 κα� θ� σκε�θ+ �τι�ναγκ�2εται ν� 4νεργ9 μ/ ατ� τ�ν τρ�π .

ιε. N� ()ης 6π/ 7ψι σ υ �τι �πως ε�ναι ντρ π! ν� παρα*ενε�ε-σαι 4�ν $ συκι� παρ�γη σ�κα, ε�ναι 4* �σ υ ντρ π! ν� παρα*ε-νε�εσαι 4�ν < κ�σμ ς παρ υσι�2η �σα μπ ρε5 ν� παρ υσι�ση.Kα� < γιατρ�ς κα� < κυ�ερν!της πλ � υ ε�ναι ντρ π! ν� παρα*ε-νε�ωνται �ταν κ�π ι ς ()η πυρετ� F �ταν πν�η �ντ�θετ ς Hνε-μ ς.

ις. N� *�ρης �τι κα� $ �λλαγ! γν3μης κα� $ συμμ�ρ�ωσις πρ�ςατ�ν π � 4πι)ειρε5 ν� σ� δι ρθ3ση ε�ναι <μ �ως πρ&*ις 4λευθε-ρ�ας. Δι�τι ε�ναι δικ! σ υ 4ν�ργεια σ�μ�ωνα μ� τ!ν δικ! σ υ<ρμ�μ�υτη δι�θεσι κα� κρ�σι κα� ()ει συντελεσθ9 μ�λιστα σ�μ-�ωνα μ� τ!ν δικ! σ υ �ντ�ληψι.

ι2. /E�ν μπ ρ9ς ν� μ! τ� κ�νης, γιατ� τ� κ�νης; /E�ν �μως4*αρτ&ται �π� Hλλ ν π ι�ν κατηγ ρε5ς; T� Hτ μα F τ �ς θε �ς1κα� τ� Pνα κα� τ� Hλλ ε�ναι τρ�λλα. Kαν�ναν δ�ν πρ�πει ν� μ�μ-�εσαι. Δι�τι 4�ν μπ ρ9ς, δι�ρθωσ� τ ν1 4�ν δ�ν μπ ρ9ς ν� κ�νηςατ�, τ λ�)ιστ ν δι�ρθωσε τ� �δι τ� πρ&γμα. /E�ν �μως μ!τετ �τ μπ ρ9ς, τ� 4*υπηρετε5 $ μεμψιμ ιρ�α σ υ; Δ�ν πρ�πει λ ι-π�ν ν� κ�νης τ�π τε �συλλ�γιστα.

ιη. Δ�ν π��τει (*ω �π� τ�ν κ�σμ �,τι πεθα�νει. /E�ν δε)θ �με�τι μ�νει μ�σα στ�ν κ�σμ , τ�τε κα� μετα��λλεται 4δ+ κα� διαλ�ε-ται ε=ς τ� συστατικ� τ υ μ�ρη π � ε�ναι στ ι)ε5α τ � κ�σμ υ κα�δικ� τ υ. Kα� ατ� ���αια μετα��λλ νται κα� δ�ν �γανακτ �ν.

ιθ. 'Oλα () υν γ�νει γι� κ�π ι σκ π�, < eππ ς, τ� �μπ�λι. Για-

183

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION HãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

182

ιγ�. Διηνεκ3ς κα� �π� π�σης, ε- `�ν τε, 8αντασ�ας 8υσιλγε7ν,παθλγε7ν, διαλεκτικε4εσθαι.

ιδ�. sFΩ Xν �ντυγ��νης, ε$θNς σαυτF3 πρ�λεγε+ wτς τ�να δ�γμα-τα �ει :γαθ3ν κα� κακ3ν; ε- γ#ρ περ� Pδν5ς κα� π�νυ κα� τ3νπιητικ3ν Dκατ)ρυ κα� περ� δ�@ης,:δ@�ας,θαν�τυ,=ω5ς τι�-δε τιν# δ�γματα �ει, $δ�ν θαυμαστ�ν R @)νν μι δ�@ει, �#ν τ�-δε τιν# πιU5+ κα� μεμν&σμαι, �τι :ναγκ�=εται nτως πιε7ν.

ιε�. M)μνησ, �τι, oσπερ α-σ�ρ�ν �στι @εν�=εσθαι, ε- P συκ5σ�κα 8)ρει,nτως,ε- M κ�σμς τ�δε τιν# 8)ρει,'ν �στι 8ρ�ς+ κα�-ατρF3 δ� κα� κυ�ερν&τUη α-σ�ρ�ν @εν�=εσθαι,ε- πεπ4ρε�εν wτς Rε- :ντ�πνια γ)γνεν.

ιY�. M)μνησ, �τι κα� τ� μετατ�θεσθαι κα� Kπεσθαι τF3 διρ-θ�ντι Mμ�ως �λε4θερ�ν �στιν. σ6 γ#ρ �ν)ργεια κατ# τ6ν σ6νMρμ6ν κα� κρ�σιν κα� δ6 κα� κατ# ν�ν τ�ν σ�ν περαινμ)νη.

ι=�. E- μ�ν �π� σ�, τ� α$τ� πιε7ς; ε- δ� �π’ "λλFω, τ�νι μ)μ8Uη; τα7ς:τ�μις R τ7ς θε7ς; :μ8�τερα μανιEδη. $δεν� μεμπτ)ν. ε- μ�νγ#ρ δ4νασαι, δι�ρθωσν+ ε- δ� τ�τ μ6 δ4νασαι, τ� γε πρOγμαα$τ�+ ε- δ� μηδ� τ�τ, πρ�ς τ� τι σι 8)ρει τ� μ)μψασθαι; ε-κU5γ#ρ $δ�ν πιητ)ν.

ιη�. lE@ω τ� κ�σμυ τ� :πθαν�ν $ π�πτει. ε- 'δε μ)νει, κα�μετα��λλει 'δε κα� διαλ4εται ε-ς τ# Bδια, 9 στι�ε7α �στι τ� κ�-σμυ κα� σ�. κα� α$τ# δ� μετα��λλει κα� $ γγγ4=ει.

ιθ�. ZEκαστν πρ�ς τι γ)γνεν, pππς, "μπελς+ τ� θαυμ�=εις;

Page 93: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

τ� �π ρε5ς; Kα� < 'Hλι ς θ� π9: Γι� κ�π ι (ργ ()ω γ�νει, �πωςκα� % Hλλ ι θε �.

Σ� λ ιπ�ν γιατ� (γινες; Γι� τ�ς $δ ν�ς; K �τα*ε 4�ν τ� )ωρ�η <ν �ς.

κ. RH ��σις ()ει σκε�θ9 γι� τ�ν καθ�να, 7)ι λιγ3τερ γι� τ�νθ�νατ� τ υ �π/ �,τι γι� τ!ν γ�ννησι κα� τ!ν 4*�λι*� τ υς �πως4κε5ν ς π � ρ�)νει τ!ν σ�α5ρα. T� �γαθ� λ ιπ�ν 6π�ρ)ει στ!νσ�α5ρα π � σηκ3νεται πρ�ς τ� π�νω κα� τ� κακ� στ!ν σ�α5ραπ � π��τει κ�τω; T� �γαθ� στ!ν � �σκα π � � υσκ3νει κα� τ�κακ� στ!ν σ�α5ρα π � π��τει;T� �δι =σ)�ει κα� γι� τ�ν λ�)ν .

κα. Στρ�ψε τ� μ�τια σ υ πρ�ς τ� σ+μα κα� κ �τα*ε π+ς ε�ναιατ! τ!ν στιγμ!, π+ς γ�νεται �ταν γηρ�ση, �ταν �ρρωστ!ση �ταν4κπνε�ση50. E�ναι π λ� σ�ντ μη $ 2ω! κα� 4κε�ν υ π � 4παινε5κα� 4κε�ν υ π � 4παινε5ται κα� 4κε�ν υ π � μνημ νε�ει κα� 4κε�-ν υ π � μνημ νε�εται. Σκ�ψ υ �κ�μη �τι ατ� συμ�α�ν υν σ�μι� γωνι� ατ � τ � κ�σμ υ κα� �τι gτε 4δ+ δ�ν συμ�ων �ν�λ ι gτε < καθ�νας μ� τ�ν Xαυτ� τ υ. Kα� 4π� πλ� ν <λ�κληρη $γ9 ε�ναι μ�ν Pνα μικρ� σημε5 .

κ�. Στρ�ψε τ!ν πρ σ )! σ υ πρ�ς τ� �ντικε�μεν π � ()ειςμπρ στ� σ υ1 παρατ!ρησε τ�ν ν�μ π � τ� δι�πει, τ!ν 4ν�ργει�τ υ, �να2!τησε τ!ν σημασ�α τ υ.

Δικα�ως 6π ��ρεις1 θ�λεις ν� γ�νης αgρι καλ�ς παρ� ν� ε�σαισ!μερα.

κγ. K�νω κ�τι; T� κ�νω γι� τ� καλ� τ+ν �νθρ3πων1 μ � συμ-�α�νει κ�τι; T� �π δ�) μαι γιατ� πρ �ρ)εται �π� τ �ς θε �ς κα�τ!ν πηγ! τ+ν π�ντων, �π� τ!ν <π �α �λα �σα γ�ν νται πηγ�2 υνκα� συνυ�α�ν νται.

κδ. Π+ς σ � �α�νεται τ� λ �σιμ , τ� λ�δι, < %δρ3τας, $ �κα-θαρσ�α, τ� �ρ3μικ νερ�, �λα σι)αμερ�. \Eτσι ε�ναι �λη $ 2ω! κα��λα τ� �ντικε�μενα.

185

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Hã

50. Πρνε�σαν (6π�ρ)ει γρα�! �κπνε�σαν) �α�νεται 8ρθ�τερη.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

184

κα� M ZHλις �ρε7, “πρ�ς τι ργν γ)γνα,” κα� ( λιπ� θε�. σNJν πρ�ς τι; τ� ̂ δεσθαι; Bδε, ε- :ν)�εται P ννια.

κ�. bH 84σις �στ��ασται Dκ�στυ $δ)ν τι λασσν τ5ς :πλ&-@εως R τ5ς :ρ�5ς τε κα� διε@αγωγ5ς, Cς M :να��λλων τ6ν σ8α7-ραν+ τ� Jν R :γαθ�ν τF3 σ8αιρ�Fω :να8ερμ)νFω R κακ�ν κατα8ε-ρμ)νFω R κα� πεπτωκ�τι; τ� δ� :γαθ�ν τU5 πμ8�λυγι συνεστEσUηR κακ�ν διαλυθε�σUη; τ# �μια δ� κα� �π� λ4�νυ.

κα�. lEκστρεψν κα� θ)ασαι, `�ν �στι, γηρ�σαν δ� `ν γ�νε-ται, νσ5σαι δ), :ππνε�σαν δ).†Bρα�4�ιν κα� M �παιν3ν κα� M �παιν4μενς, κα� M μνημνε4ωνκα� M μνημνευ�μενς,πρσ)τι δ� κα� �ν γων�_α τ4τυ τ� κλ�μα-τς, κα� $δ� �ντα�θα π�ντες συμ8ων�σι, κα� $δ� α$τ�ς τιςDαυτF3+ κα� �λη δ� P γ5 στιγμ&.

κ��. Πρ�σε�ε τF3 %πκειμ)νFω R τU5 �νεργε�_α R τF3 δ�γματι R τF3σημαινμ)νFω.Δικα�ως τα�τα π�σ�εις+ μOλλν δ� θ)λεις :γαθ�ς αSριν γεν)-σθαι R σ&μερν ε�ναι.

κγ�. Πρ�σσω τι; πρ�σσω �π� :νθρEπων ε$πι�αν :να8)ρων+συμ�α�νει τ� μι; δ)�μαι �π� τNς θεNς :να8)ρων κα� τ6ν π�ν-των πηγ&ν, :8� ~ς π�ντα τ# γιν�μενα συμμηρ4εται.

κδ�. ZOπ7�ν σι 8α�νεται τ� λ4εσθαι+ λαιν, (δρEς, d4πς,nδωρ γλι3δες, π�ντα σικ�αντ�+ τ�τν πOν μ)ρς τ� ��υ κα�πOν %πκε�μενν.

2

2

Page 94: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κε. RH Λ υκ�λλα ε�δε τ�ν O9ρ νεκρ�ν. \Eπειτα π�θανε κα� $Λ υκ�λλα. RH Σ�κ υνδα τ�ν M�*ιμ ,(πειτα )�θηκε κα� 4κε�νη. RO/Eπιτ�γ)αν ς ε�δε τ�ν Δι�τιμ 1 (πειτα 4*α�αν�σθηκε κα� < /Eπι-τ�γ)αν ς. RO /Aντων5ν ς τ!ν Φαυστ5να, (πειτα π�θανε κα� < /Aν-των5ν ς1 (τσι γ�ν νται �λα. RO K�λερ ε�δε τ�ν /Aδριαν�, (πειτα )�-θηκε κα� < K�λερ. /Eκε5ν ι % � �ερ � μ� τ!ν δ�ναμι ν� πρ �ητε�- υν F % �λα2�νες π � ε�ναι; Φ �ερ � _ταν < X�ρακας κα� < Δη-μ!τρι ς < Πλατωνικ�ς κα� < Eδα�μων κα� % �μ ι � των. T� π�-ντα _ταν 4�!μερα, () υν 4*α�ανισθ9 �π� καιρ�. Mερικ � )ωρ�ςν� μνημ νευθ �ν gτε γι� λ�γ 1 Hλλ ι () υν ε=σ�λθει στ�ν )+ρ τ � παραμυθι �1 Hλλ ι 4*α�αν�σθηκαν πλ� ν κα� �π� τ� παρα-μ�θια. N� θυμ&σαι λ ιπ�ν ατ�1 �τι θ� )ρειασθ9 ν� διαλυθ9 τ�σ+μα σ υ στ� στ ι)ε5α τ υ F ν� ��ανισθ9 τ� πνε�μα σ υ F ν� με-τα�ληθ9 κα� ν� καταλ��η Hλλη θ�σι.

κς. Xαρ� γι� τ�ν Hνθρωπ ε�ναι ν� 4κτελ9 �σα ταιρι�2 υνστ!ν ��σι τ υ1 γν3ρισμα =δια�τερ τ � �νθρ3π υ ε�ναι $ �γ�πηπρ�ς τ �ς συνανθρ3π υς τ υ, $ περι�ρ�νησις τ+ν συγκιν!σεωνπ � πρ �ρ) νται �π� τ�ς α=σθ!σεις, $ πρ σεκτικ! παρατ!ρησιςτ9ς ��σεως κα� 4κε�νων π � γ�ν νται σ�μ�ωνα μ/ ατ!ν.

κ2. Tρε5ς �ασικ�ς σ)�σεις 6π�ρ) υν1 $ μ�α �να��ρεται στ�σ+μα π � σ� περι��λλει, $ Hλλη πρ�ς τ!ν δημι υργικ! θε�α α=τ�α�π� τ!ν <π �α πηγ�2 υν τ� π�ντα γι� �λ υς κα� τρ�τη $ σ)�σιςπρ�ς τ �ς �νθρ3π υς π � 2 �ν μα2� σ υ.

κη. RO π�ν ς F ε�ναι κακ� γι� τ� σ+μα, <π�τε Hς τ� 4κ�ρ�ση, Fγι� τ!ν ψυ)!. /Aλλ� ε�ναι σ� θ�σι ατ! ν� διατηρ!ση τ!ν καθαρ�-τητα κα� τ!ν γαλ!νη της κα� ν� μ! θεωρ9 τ�ν π�ν κακ�; Δι�τικ�θε κρ�σις κα� <ρμ! κα� 4πιθυμ�α κα� �π )! �π� τ� π�θη �ρ�-σκεται μ�σα μας κα� καν�να κακ� δ�ν �θ�νει μ�)ρι 4δ+.

κθ. N� �π μακρ�νης τ�ς τ λμηρ�ς σκ�ψεις κα� ν� 4παναλαμ-��νης συνε)+ς στ�ν Xαυτ� σ υ: Aτ! τ!ν στιγμ! 4*αρτ&ται �π�μ�να ν� μ! ε=σ)ωρ!ση στ!ν ψυ)! μ υ καμμι� π νηρ�α μ!τε 4πι-θυμ�α κα� γενικ� καμμι� ταρα)!, �λλ� κα� �ταν �λ�πω τ� π�ντα

187

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION HãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

186

κε�. Λ4κιλλα O$5ρν, ε�τα Λ4κιλλα Σ)κυνδα M�@ιμν,ε�τα Σ)κυνδα+ �Eπιτ4γ�ανς Δι�τιμν, ε�τα �Eπιτ4γ�ανς+ Φαυ-στ�ναν �Aντων7νς, ε�τα �Aντων7νς. τια�τα π�ντα+ K)λερ bAδρια-ν�ν ε�τα K)λερ. ( δ� δριμε7ς �κε7νι R πργνωστικ� R τετυ8ωμ)-νι, π�; `ν δριμε7ς μ�ν X�ρα@ κα� Δημ&τρις [M Πλατωνικ�ς]κα� E$δα�μων κα� εB τις τι�τς. π�ντα �8&μερα, τεθνηκ�τα π�-λαι+ νιι μ�ν $δ� �π� 1λ�γν μνημνευθ)ντες+ ( δ� ε-ς μ4θυς με-τα�αλ�ντες+ ( δ� Vδη κα� �κ μ4θων �@�τηλι. τ4των Jν με-μν5σθαι, �τι δε&σει Vτι σκεδασθ5ναι τ� συγκριμ�τι�ν συ, Rσ�εσθ5ναι τ� πνευμ�τιν R μεταστ5ναι κα� :λλα�� κατατα-�θ5ναι.

κY�. E$8ρσ4νη :νθρEπυ πιε7ν τ# Bδια :νθρEπυ. Bδιν δ�:νθρEπυ εSνια πρ�ς τ� Mμ�8υλν, %περ�ρασις τ3ν α-σθη-τικ3ν κιν&σεων, δι�κρισις τ3ν πιθαν3ν 8αντασι3ν, �πιθεEρησιςτ5ς τ3ν �λων 84σεως κα� τ3ν κατ� α$τ6ν γινμ)νων.

κ=�. Tρε7ς σ�)σεις+ P μ�ν πρ�ς τ� :γγε7ν τ� περικε�μενν+ P δ�πρ�ς τ6ν θε�αν α-τ�αν, :8’ ~ς συμ�α�νει πOσι π�ντα+ P δ� πρ�ςτNς συμ�ι�ντας.

κη�. bO π�νς Vτι τF3 σEματι κακ�ν+ $κ�ν :π8αιν)σθω+ RτU5 ψυ�U5+ :λλ� @εστιν α$τU5, τ6ν -δ�αν α-θρ�αν κα� γαλ&νην δια8υ-λ�σσειν κα� μ6 %πλαμ��νειν, �τι κακ�ν. πOσα γ#ρ κρ�σις κα�Mρμ6 κα� qρε@ις κα� κκλισις νδν, κα� $δ�ν 'δε :να�α�νει.

κθ�. �E@�λει8ε τ#ς 8αντασ�ας συνε�3ς σεαυτF3 λ)γων+ “N�ν �π’�μ� �στιν, pνα �ν τα4τUη τU5 ψυ�U5 μηδεμ�α πνηρ�α U] μηδ� �πιθυμ�α

Page 95: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

�ντιμετωπ�2ω τ� καθ�να �ν�λ γα μ� τ!ν �*�α τ υ. N� 4κτιμ&ςπ�ντ τε ατ! τ!ν δυνατ�τητα π � πρ �ρ)εται �π� τ!ν ��σι.

λ. N� μιλ&ς κα� στ!ν Σ�γκλητ κα� πρ�ς τ�ν καθ�να μ� επρ�-πεια κα� )ωρ�ς �λα2 νε�α. N� ε�σαι σα�!ς κα� �κρι� λ�γ ς.

λα. RH αλ! τ � Aγ �στ υ, $ γυνα5κα τ υ, $ κ�ρη τ υ, %(γγ ν ι, % πρ�γ ν ι, $ �δελ�!, < /Aγρ�ππας, % συγγενε5ς, %Hνθρωπ ι τ � σπιτι �, % ��λ ι, < \Aρει ς, < Mαικ!νας, % γιατρ �, % %ερε5ς1 �λ ι π�θαναν. \Eπειτα π!γαινε πρ�ς τ� Hλλα, 7)ι στ�νθαν�τ Xν�ς �νθρ3π υ )ωριστ�, �λλ� στ!ν καταστρ �! τ+ν κα-τ �κων τ9ς Π μπηqας. Kα� 4κε5ν π � γρ��εται 4π�νω στ� μν!-ματα1 < τελευτα5 ς ατ � τ � γ�ν υς. N� σκε�θ9ς π�σ ταλαι-πωρ!θηκαν % πρ�γ ν � των γι� ν� ��!σ υν κ�π ι δι�δ ) . /E*Hλλ υ ε�ναι �ν�γκη ν� 6π�ρ*η κ�π ι ς τελευτα5 ς �λλ� π�λι τ�-τε () με τ�ν θ�νατ <λ κλ!ρ υ γ�ν υς.

λ�. Πρ�πει ν� συνθ�της τ� =κ δ�μημα τ9ς 2ω9ς σ υ μ� μ�α -μ�α πρ&*ι1 κα� 4�ν καθεμ�α 4κπληρ3νη τ�ν σκ π� της, �σ ε�ναιδυνατ�ν, ν� ε�σαι %καν π ιημ�ν ς1 κανε�ς δ�ν θ� σ � πρ ��λλη4μπ�δια γι� ν� γ�νωνται % πρ�*εις �πως πρ�πει - «/Aλλ� �π/ (*ωθ� πρ �ληθ9 κ�π ι 4μπ�δι » - Kαν�να 4μπ�δι ,�ταν πρ�κειταιν� 4νεργ!σης μ� δικαι σ�νη κα� σω�ρ σ�νη κα� λ γικ!. \Iσως σ�4μπ δ�ση κ�τι Hλλ πι� δραστ!ρι . /Aλλ� μ� τ!ν ε)�ριστη πρ -σαρμ γ! πρ�ς τ� �δι τ� 4μπ�δι κα� μ� τ!ν <λ�ψυ)η συγκατ�θε-σι πρ�ς 4κε5ν π � σ � συν��η,�μ�σως Hλλη πρ&*ις πρ ��λλεται�παρα�τητη κα� �ασικ! γι� τ!ν σ�νθεσι τ9ς 2ω9ς γι� τ!ν <π �αμ�λησα.

λγ. N� πα�ρνης )ωρ�ς �λα2 νε�α κα� ν� πρ σ��ρης μ� πρ θυ-μ�α.

λδ. E�δες π τ� )�ρι κ μμ�ν F π�δι F κε��λι ν� �ρ�σκεται μα-κρι� �π� τ� σ+μα1 (τσι κ�νει τ�ν Xαυτ� τ υ, �σ 4*αρτ&ται �π/ατ�ν, 4κε5ν ς π � δ�ν δ�)εται κ�τι �ντ�θετ πρ�ς τ� συμ��ρ ντ � κ ινωνικ � συν�λ υ. \E)εις �π κ π9 �π� τ!ν �υσικ! κ ιν�-τητα τ+ν πραγμ�των, �λλ� 4κ ��σεως ε�σαι μ�ρ ς ατ9ς. T3ρα

189

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION HãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

188

μηδ� �λως ταρα�& τις+ :λλ# �λ)πων π�ντα, Mπ7� �στι, �ρ3μαιDκ�στFω κατ� :@�αν.” μ)μνησ τα4της τ5ς �@υσ�ας κατ# 84σιν.

λ�. Λαλε7ν κα� �ν συγκλ&τFω κα� πρ�ς π�νθ’ Mντιν�ν κσμ�ως,μ6 περιτρ�νως+ bYγιε7 λ�γ_ω �ρ5σθαι.

λα�. A$λ6 A$γ4στυ, γυν&, θυγ�τηρ, γγνι, πρ�γνι,:δελ8&, �Aγρ�ππας, συγγενε7ς, -κε7ι, 8�λι, lAρεις, Mαικ&νας,-ατρ�, θ4ται+ �λης α$λ5ς θ�νατς. ε�τα πιθι τ#ς "λλας <κατα-στρ8#ς> μ6 καθ� Dν�ς :νθρEπυ θ�νατν, `ν Πμπη�ων.κ:κε7ν δ� τ� �πιγρα8�μενν τ7ς μν&μασιν,“lEσ�ατς τ� -δ�υγ)νυς,” �πιλγ�=εσθαι, π�σα �σπ�σθησαν ( πρ� α$τ3ν, pνα δι�-δ��ν τινα καταλ�πωσιν+ ε�τα :ν�γκη σ�ατ�ν τινα γεν)σθαι+ π�-λιν 'δε �λυ γ)νυς θ�νατν.

λ��. Συντιθ)ναι δε7 τ�ν ��ν κατ# μ�αν πρO@ιν, κα� ε- Dκ�στUη τ�Dαυτ5ς παρ)�ει, Cς `�ν τε, :ρκε7σθαι+ pνα δ� τ� Dαυτ5ς παρ)�Uη,$δ� ε`ς σε κωλ�σαι δ4ναται. “ �Aλλ� �νστ&σετα� τι @ωθεν.” $δ�νεBς γε τ� δικα�ως κα� σω8ρ�νως κα� ε$λγ�στως+ “ lAλλ δ) τι Bσως�νεργητικ�ν κωλυθ&σεται;” :λλ# τU5 πρ�ς α$τ� τ� κEλυμα ε$α-ρεστ&σει κα� τU5 �π� τ� διδ�μενν ε$γνEμνι μετα��σει, ε$θNς"λλη πρO@ις :ντικαθ�σταται �ναρμ�συσα ε-ς τ6ν σ4νθεσιν, περ�~ς M λ�γς.

λγ�. �Aτ48ως μ�ν λα�ε7ν, ε$λ4τως δ� :8ε7ναι.λδ�.EB πτε ε�δες �ε7ρα :πκεκμμ)νην R π�δα,R κε8αλ6ν :π-

τετμημ)νην �ωρ�ς π4 πτε :π� τ� λιπ� σEματς κειμ)νην+ τι-�τν Dαυτ�ν πιε7, �σν �8� DαυτF3, M μ6 θ)λων τ� συμ�α7νν κα�:πσ��=ων Dαυτ�ν R M :κινEνητ�ν τι πρ�σσων. :π)ρριψα� π4πτε :π� τ5ς κατ# 84σιν DνEσεως+ �πε84κεις γ#ρ μ)ρς+ ν�ν <δ�>

Page 96: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

�πεμ�κρυνες τ�ν Xαυτ� σ υ1 �λλ� 6π�ρ)ει 4κε5ν τ� )�ρισμα1μπ ρε5ς π�λι ν� Xνωθ9ς.T �τ σ� καν�να Hλλ 7ν δ�ν 4π�τρεψε <θε�ς1 ν� μπ ρ9 δηλαδ! ν� Xνωθ9 π�λι, �ταν �π κ π9 κα� )ωρι-σθ9. Λ��ε λ ιπ�ν 6π/ 7ψι σ υ τ!ν καλωσ�νη μ� τ!ν <π �α ()ει τι-μ!σει τ�ν Hνθρωπ , κα� μ�λιστα (δωσε σ/ ατ�ν τ!ν δ�ναμι ν� μ!�π κ π9 �π� τ� σ�ν λ 1 4ν τ �τ ις �ρ�ντισε fστε ν� 4παν�ρ)ε-ται, ν� πρ σαρμ�2εται κα� ν� *αναπα�ρνη τ!ν θ�σι τ υ hς μ�ρ ςτ � �λ υ.

λε. 'Oπως τ�ς Hλλες δυν�μεις ε=ς τ�ν καθ�να �π� τ �ς �νθρ3-π υς τ�ς πρ σ��ερε $ ��σις τ+ν �λων, (τσι κα� ατ! τ!ν δ�ναμι�π� 4κε5 τ!ν π!ραμε. M� τ�ν τρ�π δηλαδ! μ� τ�ν <π 5 4κε�νημετα��λλει κ�θε τι π � παρ υσι�2εται μπρ στ� της κα� τ9ς δημι- υργε5 4μπ�δι , κα� τ� 6π τ�σσει στ!ν μ 5ρα κα� τ� κ�νει μ�ρ ςτ � Xαυτ � της, μ� τ�ν �δι τρ�π κα� < Hνθρωπ ς μπ ρε5 �λα τ�4μπ�δια ν� τ� καταστ!ση �ναπ�σπαστα στ ι)ε5α τ � Xαυτ �τ υ κα� ν� τ� )ρησιμ π ι!ση γι� τ �ς σκ π �ς π � *εκ�νησε.

λς. M! σ� ταρ�*η $ ε=κ�να τ9ς �λης 2ω9ς, μ! σκ�πτεσαι διαρ-κ+ς π�σα � �ερ� 6π�ρ) υν κα� π�σα ε�ναι πιθαν�ν ν� συμ� �ν./Aλλ� γι� τ� καθ�να π � ()εις μπρ στ� σ υ ν� ρωτ&ς τ�ν Xαυτ�σ υ1 T� ε�ναι ατ� π � δ�ν μπ ρε5 ν� 6π ��ρη κα� ν� 6π με�νηκανε�ς;Θ� ντραπ9ς ν� τ� παραδε)θ9ς. \Eπειτα θ�μησε στ�ν Xαυ-τ� σ υ �τι δ�ν σ� �αρ�νει gτε τ� μ�λλ ν gτε τ� παρελθ�ν, �λλ�π�ντ τε τ� παρ�ν. Aτ� �μως ε�ναι παρ� π λ� μικρ�, 4�ν τ� πε-ρι ρ�σης κα� 4λ�γ)ης τ!ν ψυ)! σ υ 4�ν δ�ν μπ ρ9 ν� �ντ�)η σ�τ�σ μικρ� πρ&γμα.

λ2. M!πως τ3ρα κ�θεται κ ντ� στ� πτ+μα τ � O!ρ υ $Π�νθεια F $ Π�ργαμ ς; T� λ ιπ�ν, μ!πως στ � /Aδριαν � < Xα-�ρ�ας;E�ναι π λ� γελ 5 ν� τ� σκ�πτεσαι,�λλ� κα� Hν μπ ρ �σανν� καθ!σ υν, _ταν δ�σκ λ ν� α=σθανθ �ν $δ ν!; Kα� 4�ν δε-)θ9 κανε�ς, κα� ατ�, μ!πως ατ � μπ ρ �σαν ν� με�ν υν �θ�να-τ ι; M!πως κα� γι/ ατ �ς δ�ν ()ει <ρισθ9 �π� τ!ν μ 5ρα πρ+ταμ�ν ν� γ�ν υν γρι�ς κα� γ�ρ ντες κα� (πειτα ν� πεθ�ν υν; T� θ�

191

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION HãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

190

σεαυτ�ν :π)κψας. :λλ� 'δε κμψ�ν �κε7ν, �τι @εστ� σι π�λινDν3σαι σεαυτ�ν. τ�τ "λλFω μ)ρει $δεν� θε�ς �π)τρεψεν, �ωρι-σθ)ντι κα� διακπ)ντι π�λιν συνελθε7ν.:λλ# σκ)ψαι τ6ν �ρηστ�τη-τα, U~ τετ�μηκε τ�ν "νθρωπν+ κα� γ#ρ pνα τ6ν :ρ�6ν μ6 :πρραγU5:π� τ� �λυ, �π� α$τF3 �π�ησεν+ κα� :πρραγ)ντι π�λιν �πανελ-θε7ν κα� συμ8�ναι κα� τ6ν τ� μ)ρυς τ�@ιν :πλα�ε7ν �π�ησεν.

λε�. ZΩσπερ τ#ς "λλας δυν�μεις Dκ�στFω τ3ν λγικ3ν †σ�εδ�ν�σν2† P τ3ν λγικ3ν 84σις, nτως κα� τα4την παρ� α$τ5ς ε-λ&-8αμεν. �ν τρ�πν γ#ρ �κε�νη πOν τ� �νιστ�μενν κα� :ντι�α7νν�πιπεριτρ)πει κα� κατατ�σσει ε-ς τ6ν ε(μαρμ)νην, κα� μ)ρςDαυτ5ς πιε7, nτως κα� τ� λγικ�ν =F3ν δ4ναται πOν κEλυμαnλην Dαυτ� πιε7ν, κα� �ρ5σθαι α$τF3, �8� `ν Xν κα� oρμησεν.

λY�. M& σε συγ�ε�τω P τ� �λυ ��υ 8αντασ�α. μ6 συμπεριν�-ει, �π�πνα `α κα� �σα πιθαν�ν �πιγεγεν5σθαι, :λλ# καθ� Kκα-στν τ3ν παρ�ντων �περEτα σεαυτ�ν+ τ� τ� ργυ τ� :8�ρητνκα� :ν4πιστν; α-σ�υνθ&σ_η γ#ρ Mμλγ5σαι. πειτα :ναμ�μνη-σκε σεαυτ�ν, �τι Sτε τ� μ)λλν Sτε τ� παρFω�ηκ�ς �αρε7 σε:λλ# :ε� τ� παρ�ν. τ�τ δ� κατασμικρ4νεται, �#ν α$τ� μ�ννπεριρ�σUης κα� :πελ)γ�Uης τ6ν δι�νιαν, ε- πρ�ς τ�τ ψιλ�ν:ντ)�ειν μ6 δ4ναται.

λ=�. M&τι ν�ν παρακ�θηται τU5 τ� κυρ�υ σρF3 Π�νθεια RΠ)ργαμς; τ� δ); τU5 bAδριαν� Xα�ρ�ας R Δι�τιμς; γελ7ν. τ�δ); ε- παρεκ�θηντ, μελλν α-σθ�νεσθαι; τ� δ); ε- Uvσθ�νντ, μελλν Pσθ&σεσθαι; τ� δ), ε- ^δντ, μελλν wτι :θ�νατιε�ναι; $ κα� τ4τυς πρ3τν μ�ν γρα�ας κα� γ)ρντας γεν)σθαιnτως εpμαρτ, ε�τα :πθανε7ν; τ� Jν nστερν μελλν �κε7νι

Page 97: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

(καναν λ ιπ�ν μετ� τ�ν θ�νατ 4κε�νων; 'Oλα ατ� ε�ναι δυσω-δ�α κα� θ�ρυ� ς μ�σα σ� σ�κκ .

λη. /E�ν μπ ρ9ς ν� παρατηρ9ς μ� 8*�τητα, παρατ!ρησε κα�κρ�νε μ� σκ�ψι σ �!.51

λθ. Δ�ν �λ�πω ν� 6π�ρ)η στ!ν �ων! τ � �νθρ3π υ δ�ναμι�ντ�θετη πρ�ς τ!ν δικαι σ�νη. Παρατηρ+ �μως �τι 6π�ρ)ει �να-σ)ετικ! δ�ναμις στ!ν $δ ν!.

μ. /E�ν ��αιρ�σης (τ!ν 6π κειμενικ! γν3μη) τ!ν πρ σωπικ!4ντ�πωσι �π� 4κε5ν π � ν μ�2εις �τι σ� στενα)ωρε5 < �δι ς θ�()ης �ρεθ9 �μ�σως σ� �π�λυτη kρεμ�α. - T� σημα�νει «< �δι ς»; - RHλ γικ!. – /Aλλ�, μπ ρε5ς ν� π9ς, δ�ν ε�μαι λ γικ! μ�ν ν. – T� πα-ραδ�) μαι. – /Aλλ� < ν �ς Hς μ! στεν )ωρ9 τ�ν Xαυτ� τ υ. /E�νδ� κα� κ�τι Hλλ �π� τ� δικ� σ υ στ ι)ε5α 6π ��ρη, Hς πρ σπα-θ!ση ν� καταλ��η τ� �δι τ�ν π�ν τ υ.

μα. RH πρ σπ�θεια ν� 4μπ δ�2ωμε ν� λειτ υργ!ση μι� α�σθη-σις ε�ναι κακ� �ι λ γικ9ς ��σεως.T� �δι =σ)�ει κα� γι� τ�ς <ρμ�ς.RH �ν�σ)εσ�ς των ε�ναι κακ� �ι λ γικ9ς ��σεως. RYπ�ρ) υν �κ�-μη κα� Hλλα στ ι)ε5α π � δημι υργ �ν δυσκ λ�ες κα� �λ�πτ υντ!ν 2ω! τ+ν �υτ+ν. Kατ� τ�ν �δι τρ�π λ ιπ�ν παρεμπ�δισιςτ9ς λειτ υργ�ας τ � ν � ε�ναι κακ� λ γικ9ς ��σεως.

'Oλα ατ� συσ)�τισ� τα μ� τ�ν Xαυτ� σ υ. Π�ν ς F $δ ν! σ�κυριε�ει; \Aς 7ψεται $ α�σθησις. Συναντ&ς 4μπ�δια στ!ν πρ σπ�-θει� σ υ ν� %καν π ι!σης τ�ς <ρμ�ς σ υ; /E�ν μ�ν % <ρμ�ς σ υδ�ν () υν μ�τρ , ε�ναι κακ�, 4�/ �σ ν ε�σαι λ γικ� 7ν. /E�ν �μωςθεωρ!σης σωστ! τ!ν κ ιν! Hπ ψι, τ�τε δ�ν παθα�νης τ�π τε gτεα=σθ�νεσαι τ� 4μπ�δι .

Kα� πρ�γματι τ� (ργα τ � ν � κανε�ς Hλλ ς δ�ν συνηθ�2ει ν�τ� παρεμπ δ�2η. Aτ�ν gτε $ �ωτι� gτε < π�λεμ ς gτε < τ�-ρανν ς gτε $ �λασ�ημ�α gτε τ�π τε Hλλ τ�ν θ�γει. 'Oταν �π -κτ!ση τ!ν πληρ�τητ� τ υ παραμ�νει π�ντα �δι ς.

193

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION HãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

192

51. /Aντ� 8ησ� σ8ωτ�τις πρ τιμ!σαμε τ!ν γρα�! 8ρασ� σ8ωτ�τις.

πιε7ν, τ4των :πθαν�ντων; γρ�σς πOν τ�τ κα� λ4θρν �νθυλ�κFω.

λη�. E- δ4νασαι 1@N �λ)πειν, �λ)πε, †“κρ�νων,” 8ησ�,“σ8Eτα-τα.”†

λθ�. Δικαισ4νης κατε@αναστατικ6ν :ρετ6ν $� Mρ3 �ν τU5 λ-γικ� =FEυ κατασκευU5+ Pδν5ς δ� Mρ3 τ6ν �γκρ�τειαν.

μ�. �E#ν :8)λUης τ6ν σ6ν %π�ληψιν περ� τ� λυπε7ν σε δ-κ�ντς, α$τ�ς �ν τF3 :σ8αλεστ�τFω Kστηκας. “T�ς α$τ�ς;” M λ�-γς. “ �Aλλ� $κ ε-μ� λ�γς.” στω. $κ�ν M μ�ν λ�γς α$τ�ςDαυτ�ν μ6 λυπε�τω. ε- δ) τι "λλ σι κακ3ς �ει, %πλα�)τω α$τ�περ� α%τ�.

μα�. �Eμπδισμ�ς α-σθ&σεως κακ�ν =ωτικ5ς 84σεως+ �μπδι-σμ�ς Mρμ5ς Mμ�ως κακ�ν =ωτικ5ς 84σεως. στι δ) τι "λλ Mμ�ως�μπδιστικ�ν κα� κακ�ν τ5ς 8υτικ5ς κατασκευ5ς. nτως τ�νυν�μπδισμ�ς ν� κακ�ν νερOς 84σεως. π�ντα δ6 τα�τα �π� σε-αυτ�ν μετ�8ερε. π�νς <R> Pδν6 rπτετα� συ; qψεται P αBσθη-σις. Mρμ&σαντι νστημα �γ)νετ; ε- μ�ν :νυπε@αιρ)τως Mρμ_Oς,Vδη Cς λγικ� κακ�ν.ε- δ� τ� κιν�ν λαμ��νεις,Sπω �)�λαψαι$δ� �μπεπ�δισαι. τ# μ)ντι τ� ν� Bδια $δε�ς "λλς εBωθεν�μπδ�=ειν+ τ4τυ γ#ρ $ π�ρ, $ σ�δηρς, $ τ4ραννς, $ �λα-σ8ημ�α, $� Mτι�ν rπτεται+ “�ταν γ)νηται σ8α7ρς, κυκλτερ6ςμ)νει.†”

Page 98: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

μ�.Δ�ν ε�μαι H*ι ς ν� λυπ!σω τ�ν Xαυτ� μ υ1 δι�τι gτε Hλλ νμ�)ρι τ3ρα 4λ�πησα μ� τ!ν θ�λησ� μ υ.

μγ. \Aλλ ε)αριστε5 τ�ν Pνα κα� Hλλ τ�ν Hλλ . /Eγ3 ε�μαιε)αριστημ�ν ς 4�ν ()ω 6γι�ς τ� πνε�μα μ υ, 4�ν δηλαδ! μπ ρ9ν� μ! �π στρ��εται καν�ναν �π� τ �ς �νθρ3π υς κα� �π� �σασυμ�α�ν υν στ �ς �νθρ3π υς, �λλ� ν� �λ�πη μ� )αρ �μεν �λ�μμα τ� κ�θε τι κα� ν� τ� δ�)εται κα� ν� τ� �ντιμετωπ�2η �ν�-λ γα μ� τ!ν �*�α τ υ.

μδ. Aτ�ν τ�ν )ρ�ν π � �λ�πεις )�ρισ� τ ν στ�ν Xαυτ� σ υ.Aτ � π � 4πιδι3κ υν μ� 29λ τ!ν 6στερ �ημ�α δ�ν σκ�πτ νται�τι 4κε5ν ι π � πρ�κειται ν� (λθ υν στ!ν 2ω! θ� ε�ναι σ�ν κα�ατ �ς π � τ3ρα τ �ς στεν )ωρ �ν1 �τι θ� ε�ναι κα� 4κε5ν ι θνη-τ �. /Aλλ� γενικ� π ι� 7�ελ ς ()εις 4�ν 4κε5ν ι () υν τ!ν μι� Fτ!ν Hλλη γν3μη γι� σ�να κα� τ!ν διαλαλ �ν;

με.Π�ρε με κα� ��λε με �π υ θ�λεις.Δι�τι κα� 4κε5 θ� διατηρ!-σω τ!ν ψυ)! μ υ Fρεμη, δηλαδ! ε)αριστημ�νη 4�ν 4νεργ9 σ�μ-�ωνα μ� τ�ν πρ ρισμ� της.

\Aραγε ()ει τ�ση �*�α ατ� (τ� κακ�) γι� ν� ταλαιπωρ9ται $ψυ)! μ υ κα� ν� γ�νεται )ειρ�τερη �π� τ�ν Xαυτ� της, ν� ταπει-ν3νεται,ν� 4πιθυμ9,ν� συνθλ��εται,ν� �γωνι&;T� μπ ρε5 ν� �*�-2ει ατ! $ θυσ�α;

μς. Σ� καν�να Hνθρωπ δ�ν μπ ρε5 ν� συμ�9 κ�τι π � ν� μ!ε�ναι �νθρ3πιν σ�μπτωμα1 gτε στ� ��δι κ�τι π � ν� μ! ()ησ)�σι μ/ ατ�1 gτε στ� �μπ�λι π � ν� μ! ε�ναι δικ� τ υ σ�μπτω-μα1 gτε στ!ν π�τρα. /E�ν λ ιπ�ν στ�ν καθ�να συμ�α�νη ατ�π � συνηθ�2εται κα� ε�ναι �υσικ� γιατ� δυσανασ)ετε5ς; Δ�ν σ �(�ερε $ κ ιν! ��σις κ�τι π � δ�ν μπ ρε5ς ν� 6π ��ρης.

μ2. /E�ν �μως στεν )ωρ9σαι γι� κ�τι π � �ρ�σκεται (*ω �π�σ�να, δ�ν σ� 4ν )λε5 4κε5ν , �λλ� $ δικ! σ υ γν3μη γι/ ατ�.Aτ!ε�ναι πλ� ν στ� )�ρι σ υ ν� τ!ν �π ρρ�ψης. /E�ν �μως σ� λυπ9κ�τι π � �ρ�σκεται μ�σα σ υ,π ι�ς σ� 4μπ δ�2η ν� �ναθεωρ!σηςτ!ν γν3μη σ υ; /E�ν �μως 6π τεθ9 �τι στεν )ωρε5σαι, 4πειδ! δ�ν

195

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION HãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

194

μ��. O$κ ε-μ� "@ις �μαυτ�ν λυπε7ν+ $δ� γ#ρ "λλν πEπτεDκWν �λ4πησα.

μγ�. E$8ρα�νει "λλν "λλ+ �μ� δ), �#ν %γι�ς �ω τ� Pγεμνι-κ�ν, μ6 :πστρε8�μενν μ&τε "νθρωπ�ν τινα μ&τε <τι> τ3ν:νθρEπις συμ�αιν�ντων+ :λλ# πOν ε$μεν)σιν 18θαλμ7ς Mρ3ντε κα� δε��μενν κα� �ρEμενν Dκ�στFω κατ’ :@�αν.

μδ�.T�τν -δN τ�ν �ρ�νν σεαυτF3 ��ρισαι. ( τ6ν %στερ8η-μ�αν μOλλν διEκντες $ λγ�=νται, �τι "λλι τι�τι μ)λλυ-σιν �κε7νι ε�ναι, `� ε-σιν wτι, �ς �αρ�νται+ κ:κε7νι δ� θνη-τ�. τ� δ� �λως πρ�ς σ), Xν �κε7νι 8ωνα7ς τια4ταις :πη�3σιν R%π�ληψιν τια4την περ� σ� �ωσιν;

με�. 2Aρ�ν με κα� ��λε, �πυ θ)λεις. �κε7 γ#ρ K@ω τ�ν �μ�ν δα�-μνα pλεων, τυτ)στιν :ρκ4μενν, ε- �ι κα� �νεργ�η κατ# τ�D@5ς τU5 -δ�_α κατασκευU5.2Aρα τ�τ "@ιν, pνα δι� α$τ� κακ3ς μι �Uη P ψυ�6 κα� �ε�ρωνDαυτ5ς U] ταπεινυμ)νη, 1ρεγμ)νη, συνδυμ)νη, †πτυρμ)νη;κα� τ� ε%ρ&σεις τ4τυ "@ιν;

μς�. �AνθρEπFω $δεν� συμ�α�νειν τι δ4ναται, � $κ στιν :ν-θρωπικ�ν σ4μπτωμα+ $δ� ��, � $κ στι �ϊκ�ν+ $δ� :μπ)λFω, �$κ στιν :μπελικ�ν+ $δ� λ�θFω, � $κ στιν λ�θυ Bδιν. ε- JνDκ�στFω συμ�α�νει, � κα� εBωθε κα� π)8υκε, τ� Xν δυσ�ερα�νις; $γ#ρ :8�ρητ�ν σι 8ερεν P κιν6 84σις.

μ=�. E- μ�ν δι� τι τ3ν �κτ�ς λυπU5, $κ �κε7ν�ν σι �ν�λε7, :λλ#τ� σ�ν περ� α$τ� κρ7μα. τ�τ δ� Vδη �@αλε7ψαι �π� σ� �στιν. ε-δ� λυπε7 σ) τι τ3ν �ν τU5 σU5 διαθ)σει, τ�ς M κωλ4ων διρθ3σαι τ�δ�γμα;�μως δ� κα� ε- λυπU5,�τι $�� τ�δε τι �νεργε7ς %γι)ς σι 8αι-

2

Page 99: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κ�νεις κ�τι π � θεωρε5ς καλ�, γιατ� δ�ν τ� κ�νεις �ντ� ν� στεν -)ωρ9σαι;

- /Aλλ� μ� 4μπ δ�2ει κ�τι πι� =σ)υρ�.– M! λυπ9σαι λ ιπ�ν,δ�ν8�ε�λεται σ� σ�να $ �δυναμ�α ν� τ� δαμ�σης. – /Aλλ� δ�ν �*�2ειν� 2+, 4�ν δ�ν 4πιτ�)ω ατ�. – Φ�γε λ ιπ�ν �π� τ!ν 2ω! ε)αρι-στημ�ν ς, �πως 4κε5ν ς π � ()ει 4πιτ�)ει, μ� �γ�πη πρ�ς 4κε�-ν υς π � σ� 4μπ δ�2 υν.

μη. M! *ε)ν&ς �τι τ� Πνε�μα σ υ γ�νεται �καταμ�)ητ �τανμετ� �π� στρ �! 4σωτερικ! πρ�ς τ�ν Xαυτ� σ υ �ρκεσθ9 σ/ατ�ν κα� δ�ν κ�νει 4κε5ν π � δ�ν θ�λει �κ�μη κα� Hν �ντιδρ&)ωρ�ς λ�γ .

T� γ�νεται λ ιπ�ν, �ταν μ� λ γικ! κα� περ�σκεψι κρ�νης γι� κ�-τι; T�τε �ρ �ρι �π�ρθητ γ�νεται $ ψυ)! π � ε�ναι 4λε�θερη�π� τ� π�θη. Δ�ν ()ει τ�π τε =σ)υρ�τερ < Hνθρωπ ς, μ� τ�ν<π 5 , 4�ν κατ��ευγε σ/ ατ�, θ� μπ ρ �σε ν� παραμε�νη Hτρω-τ ς. 'Oπ ι ς δ�ν τ� ()ει καταλ��ει ε�ναι �ν�ητ ς. Aτ�ς π � τ�()ει καταλ��ει κα� δ�ν κατα�ε�γει σ/ ατ� ε�ναι δυστυ)!ς.

μθ. M! λ�ς στ�ν Xαυτ� σ υ τ�π τε περισσ�τερ �π/ �,τι τ ν�-2 υν % πρ+τες 4ντυπ3σεις.Σ � �ναγγ�λλεται �τι < τ�δε σ� κακ -λ γε51 καλ+ς. Δ�ν *�ρεις �μως �τι σ� ()ει �λ�ψει. Bλ�πω �τι �σθε-νε5 τ� παιδ�1 τ� �λ�πω. Δ�ν �λ�πω �μως �τι κινδυνε�ει, (τσι λ ι-π�ν ν� σταματ&ς στ!ν πρ3τη 4ντ�πωσι κα� ν� μ! πρ σθ�της �π�μ�σα σ υ τ�π τε περισσ�τερ κα� τ�π τε δ�ν παθα�νεις1 F μ&λλ νν� πρ σθ�της κ�τι σ�ν Hνθρωπ ς π � γνωρ�2ει �σα συμ�α�ν υνστ�ν κ�σμ .

ν. T� �γγ �ρι ε�ναι πικρ�1 H�ησ� τ . RYπ�ρ) υν ��τ ι στ�νδρ�μ 1 Hλλα*ε π ρε�α1 �τ�νει ν� μ! πρ σθ�σης «Γιατ� (γινανατ� στ�ν κ�σμ ;» Δι�τι θ� γελ�ση ε=ς ��ρ ς σ υ 4κε5ν ς π �4ρευν& τ!ν ��σι, �πως θ� γελ �σε < κτ�στης κα� < �υρσ δ�ψης4�ν τ �ς κατηγ ρ �σες γιατ� θ� (�λεπες στ� 4ργαστ!ρι� τ υς6π λε�μματα κα� κ μμ�τια �π� τ� ε�δη π � κατασκευ�2 υν. Kα��μως 4κε5ν ι ���αια () υν )+ρ γι� ν� τ� ρ�* υν. RH ��σις τ �

197

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION HãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

196

ν�μενν, τ� $�� μOλλν �νεργε7ς R λυπU5; “�Aλλ# -σ�υρ�τερ�ν τι�ν�σταται.” μ6 Jν λυπ�+ $ γ#ρ παρ# σ� P α-τ�α τ� μ6 �νερ-γε7σθαι. “ �Aλλ# $κ "@ιν =5ν μ6 �νεργυμ)νυ τ4τυ.” "πιθιJν �κ τ� =5ν ε$μεν&ς, U~ κα� M �νεργ3ν :πθν&σκει, rμα pλεωςτ7ς �νισταμ)νις.

μη�. M)μνησ, �τι :καταμ��ητν γ�νεται τ� Pγεμνικ�ν, �τανε-ς Dαυτ� συστρα8�ν :ρκεσθU5 DαυτF3 μ6 πι�ντι, � μ6 θ)λει, κXν:λ�γως παρατ�@ηται. τ� Jν, �ταν κα� μετ# λ�γυ <κα�> περιε-σκεμμ)νως κρ�νUη περ� τινς; δι# τ�τ :κρ�πλ�ς �στιν P �λευθ)-ρα παθ3ν δι�νια+ $δ�ν γ#ρ 1�υρEτερν �ει "νθρωπς, �8� �κατα8υγWν :ν�λωτς λιπ�ν Xν εBη. M μ�ν Jν μ6 DωρακWς τ�-τ :μαθ&ς+ M δ� DωρακWς κα� μ6 κατα8ε4γων :τυ�&ς.

μθ�. Mηδ�ν πλ)ν σαυτF3 λ)γε, 'ν α( πρηγ4μεναι 8αντασ�αι:ναγγ)λλυσιν. Vγγελται, �τι M δε7ν� σε κακ3ς λ)γει. Vγγελταιτ�τ+ τ� δ), �τι �)�λαψαι, $κ Vγγελται. �λ)πω �τι νσε7 τ� παι-δ�ν. �λ)πω+ �τι δ� κινδυνε4ει $ �λ)πω. nτως Jν μ)νε :ε� �π�τ3ν πρEτων 8αντασι3ν, κα� μηδ�ν α$τ�ς νδθεν �π�λεγε, κα�$δ)ν σι γ�νεται+ μOλλν δ� �π�λεγε, Cς γνωρ�=ων Kκαστα τ3ν �ντF3 κ�σμFω συμ�αιν�ντων.

ν�. “Σ�κυς πικρ�ς.” "8ες. “B�τι �ν τU5 MδF3.” κκλινν. :ρκε7.μ6 πρσεπε�πUης+ “T� δ� κα� �γ�νετ τα�τα �ν τF3 κ�σμFω;” �πε� κα-ταγελασθ&σUη %π� :νθρEπυ 8υσιλ�γυ, Cς Xν κα� %π� τ)κτ-νς κα� σκυτ)ως γελασθε�ης καταγινEσκων, �τι �ν τF3 �ργαστη-ρ�Fω @)σματα κα� περιτμ&ματα τ3ν κατασκευα=μ)νων Mρ_Oς. κα�-τι �κε7ν� γε �υσι, π� α$τ# d�ψωσιν+ P δ� τ3ν �λων 84σις @ω

Page 100: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

σ�μπαντ ς �μως δ�ν ()ει τ�π τε (*ω �π� ατ!. /Aλλ� τ� θαυμα-στ� στ!ν τ�)νη της ε�ναι �τι, �� � πρ σδι�ρισε τ� �ρι� της, �λα�σα ε�ναι μ�σα της, π � δ�ν υν τ!ν 4ντ�πωσι �τι �θε�ρ νται κα�γερν �ν κα� �)ρηστε� νται, τ� μετα��λλει κα� Hλλα στ ι)ε5α�π� ατ� τ� �δια δημι υργε5 γι� ν� μ! )ρει�2εται μ!τε πρ3τη Lλη�π/ (*ω μ!τε )+ρ ν� πετ�*η τ� σαθρ�. T9ς ε�ναι �ρκετ! λ ιπ�νκα� $ πρ3τη Lλη π � διαθ�τει κα� < )+ρ ς κα� $ δικ! της τ�)νη.

να. M!τε στ�ς 4ργασ�ες σ υ ν� )ρ ν τρι�9ς μ!τε στ�ς συν μι-λ�ες σ υ ν� παθα�νης σ�γ)υσι μ!τε μ� τ!ν τ λμηρ! �αντασ�α σ υν� κ�νης sλματα1 ν� μ! παρασ�ρεται $ ψυ)! σ υ gτε γι� μι�� ρ� F ν� σ� 4κτρ )ι�2η1 μ!τε ν� σ� �π ρρ � �ν τ� πρ �λ!μα-τα τ9ς 2ω9ς. «Φ νε� υν, κατακρε υργ �ν, μ� κατ�ρες πρ )ω-ρ �ν πρ�ς τ� 4μπρ�ς». /Aλλ� τ� σημασ�α () υν �λα ατ� �ταν <4σωτερικ�ς κ�σμ ς παραμ�νει καθαρ�ς, =σ ρρ πημ�ν ς, συνε-τ�ς,δ�και ς;E�ναι τ� �δι σ�ν ν� �ρεθ9 κ�π ι ς κ ντ� σ� πηγ! μ�καθαρ� κα� γλυκ� νερ� κα� τ!ν �λασ�ημε5, 4ν+ ατ! δ�ν πα�ειν� �να�λ�2η νερ� γι� ν� π�νη. Kα� Hν τ9ς ρ�*η λ�σπη F κ πρι�,γρ!γ ρα θ� τ� διασκ ρπ�ση κα� θ� τ� *επλ�νη κα� καθ�λ υ δ�νθ� μ λυνθ9. Π+ς θ� �π κτ!σης τ!ν πηγ! τ!ν �στε�ρευτη; /E�νδιατηρ9ς κ�θε στιγμ! τ�ν Xαυτ� σ υ 4λε�θερ μα2� κα� ε)�ρι-στ , bπλ� κα� εσε�9.

ν�. /Eκε5ν ς π � δ�ν γνωρ�2ει τ� ε�ναι < κ�σμ ς δ�ν γνωρ�2ειπ � �ρ�σκεται < �δι ς. /Eκε5ν ς π � δ�ν *�ρει γι� π ι� σκ π� δη-μι υργ!θηκε δ�ν *�ρει gτε π ι�ς ε�ναι gτε τ� ε�ναι < κ�σμ ς.'Oπ ι ς ()ει *ε)�σει Pνα �π� ατ� μπ ρε5 ν� π9 π ι�ς ε�ναι <σκ π�ς τ9ς 6π�ρ*ε3ς τ υ. Π+ς σ � �α�νεται λ ιπ�ν ατ�ς π �ε)αρ�στως �π �ε�γει τ�ν (παιν ατ+ν π � )ειρ κρ τ �ν )ω-ρ�ς ν� *�ρ υν gτε π � �ρ�σκ νται gτε π ι � ε�ναι;

νγ. /Eπιδι3κεις ν� 4παιν9σαι �π� Hνθρωπ π � τρε5ς � ρ�ςτ!ν fρα καταρι�ται τ�ν Xαυτ� τ υ; Θ�λεις ν� �ρ�σης σ� Hνθρωπ π � δ�ν %καν π ιε5ται μ� τ�ν Xαυτ� τ υ; E�ναι %καν π ιημ�ν ς μ�τ�ν Xαυτ� τ υ 4κε5ν ς π � μεταν ε5 γι� �λα σ)εδ�ν �σα κ�νει;

199

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION HãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

198

$δ�ν �ει+ :λλ# τ� θαυμαστ�ν τ5ς τ)�νης τα4της �στ�ν,�τι περι-ρ�σασα Dαυτ6ν πOν τ� νδν δια8θε�ρεσθαι κα� γηρ�σκειν κα�"�ρηστν ε�ναι δκ�ν, ε-ς Dαυτ6ν μετα��λλει, κα� �τι π�λιν"λλα νεαρ# �κ τ4των α$τ3ν πιε7+ pνα μ&τε $σ�ας @ωθεν�ρU&=Uη μ&τε, �πυ �κ��λUη τ# σαπρ�τερα, πρσδ)ηται. :ρκε7ταιJν κα� �Eρ_α τU5 Dαυτ5ς κα� nλUη τU5 Dαυτ5ς κα� τ)�νUη τU5 -δ�_α.

να�. M&τε �ν τα7ς πρ�@εσιν �πισ4ρειν μ&τε �ν τα7ς Mμιλ�αις 84-ρειν μ&τε �ν τα7ς 8αντασ�αις :λOσθαι+ μ&τε τU5 ψυ�U5 καθ�πα@ συ-ν)λκεσθαι R �κθ�ρνυσθαι+ μ&τε �ν τF3 ��Fω :σ�λε7σθαι.“Kτε�νυσι, κρεανμ�σι, κατ�ραις �λα4νυσι.” τ� Jν τα�ταπρ�ς τ� τ6ν δι�νιαν μ)νειν καθαρ�ν, 8ρεν&ρη, σE8ρνα, δικα�-αν; `ν εB τις παραστ#ς πηγU5 διαυγε7 κα� γλυκε�_α �λασ8ημ�ηα$τ&ν, P δ� $ πα4εται π�τιμν :να�λ4=υσα+ κXν πηλ�ν �μ-��λUη, κXν κπρ�αν, τ��ιστα διασκεδ�σει α$τ# κα� �κκλ4σσει κα�$δαμ3ς �α8&σεται. π3ς Jν πηγ6ν :)ναν K@εις κα� μ6 8ρ)αρ;Xν 8υλ�σσης σεαυτ�ν π�σης oρας ε-ς �λευθερ�αν μετ# τ� ε$-μεν3ς κα� aπλ3ς κα� α-δημ�νως.

ν��. bO μ�ν μ6 ε-δEς, � τι �στ� κ�σμς, $κ �δεν, �πυ �στ�ν. M δ�μ6 ε-δWς πρ�ς � τι π)8υκεν, $κ �δεν �στις �στ�ν, $δ� τ� �στι κ�-σμς. M δ� Kν τι τ4των :πλιπWν $δ� πρ�ς � τι α$τ�ς π)8υκενεBπι. τ�ς Jν 8α�νετα� σι M τ�ν τ3ν κρτ4ντων παινν 8ε4γωνR διEκων,† � Sθ’ �πυ ε-σ�ν Sτε pτιν)ς ε-σι γινEσκυσιν;

νγ�. �Eπαινε7σθαι θ)λεις %π� :νθρEπυ τρ�ς τ5ς oρας DαυτF3καταρωμ)νυ; :ρ)σκειν θ)λεις :νθρEπFω, �ς $κ :ρ)σκει DαυτF3;:ρ)σκει DαυτF3 M μεταν3ν �8� rπασι σ�εδ�ν, `ς πρ�σσει;

2

Page 101: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

νδ. Δ�ν πρ�πει ν� διατηρ9ς καλ�ς σ)�σεις μ�ν μ� τ�ν ��ραπ � σ� περι��λλει κα� �ναπν�εις, �λλ� ν� �ρ�σκεσαι σ� bρμ νικ!σ)�σι μ� τ!ν ν ερ! δ�ναμι π � περι��λλει τ� π�ντα.E�ναι 4* �σ υδι�)υτη παντ � $ δ�ναμις ατ! κα� π λ� κ ντ� σ/ 4κε5ν ν π �μπ ρε5 ν� τ!ν Xλκ�ση, �πως �κρι�+ς < ��ρας σ/ 4κε5ν ν π � μπ -ρε5 ν� �ναπνε�ση.

νε. Γενικ� $ κακ�α δ�ν �λ�πτει καθ�λ υ τ�ν κ�σμ . RH κακ�αXν�ς �νθρ3π υ δ�ν �λ�πτει τ�ν Hλλ ν. E�ναι �λα�ερ! μ�ν γι�τ�ν �δι , < <π 5 ς μπ ρε5 κα� ν� �παλλαγ9 �π� ατ! Hν < �δι ςπρ+τα τ� θελ!ση.

Στ!ν δικ! μ υ πρ α�ρεσι $ πρ α�ρεσις τ � Hλλ υ ε�ναι �δι�-� ρη, �πως κα� $ ψυ)! κα� $ σ�ρκα 4κε�ν υ. Δι�τι Hν κα� ()ωμεγ�νει < Pνας γι� τ�ν Hλλ ν, �μως % ψυ)�ς μας () υν $ καθεμ�α τ!νδικ! τ υς �νε*αρτησ�α. Δι�τι $ κακ�α τ � Hλλ υ θ� _ταν δικ!μ υ κακ�α1 ατ� �μως δ�ν τ� θε3ρησε καλ� < Θε�ς, γι� ν� μ!4*αρτ&ται �π� Hλλ ν $ δικ! μ υ �τυ)�α.

ν2. RO tλι ς �α�νεται ν� ()η διασκ ρπισθ9 κα� παντ � ���αια()ει, �λλ� δ�ν )�νεται �μως. Δι�τι < διασκ ρπισμ�ς ατ�ς ε�ναι(κτασις τ � �ωτ�ς. /Aκτ5νες λ ιπ�ν λ�γ νται % �ντα�γειες ατ ��π� τ� ρ9μα �κτε�νμαι. T� ε�ναι $ �κτ5να θ� τ� καταλ��αινες,4�ν (�λεπες �π� κ�π ι στεν� Hν ιγμα μ�σα σ� σκ τειν� σπ�τι τ��+ς τ � $λ� υ ν� ε=σ)ωρ9.

Πρ )ωρε5 κατ/ εθε5αν κα� στηρ�2εται τρ�π ν τιν� στ� στερε�μ�ρ ς π � τυ)�ν συναντ& κα� διασπ& τ�ν ��ρα π � �ρ�σκεται γ�-ρω. /Eκε5 μ�νει κα� δ�ν γλυστρ& gτε π��τει. \Eτσι λ ιπ�ν πρ�πειν� γ�νεται $ )�σις κα� $ δι�λυσις τ9ς ψυ)9ς ν� μ! ε�ναι π τ� (κ)υ-σις, �λλ� κα� ν� μ! �σκ9 ��αιη μ!τε <ρμητικ! π�εσι πρ�ς τ� 4μπ�-δια π � συναντ&. Kα� ν� μ! 6π )ωρ9, �λλ� ν� σταματ& κα� ν��ωτ�2εται τ� �ντικε�μεν π � τ!ν δ�)εται. Δι�τι στ!ν πραγματι-κ�τητα θ� στερ!ση τ�ν Xαυτ� τ υ �π� τ� �+ς τ� �ντικε�μεν π �δ�ν τ� 4κπ�μπει.

νη. /Eκε5ν ς π � � �&ται τ�ν θ�νατ F � �&ται τ!ν �ναισθη-

201

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION HãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

200

νδ�. Mηκ)τι μ�νν συμπνε7ν τF3 περι)�ντι :)ρι, :λλ� Vδη κα�συμ8ρνε7ν τF3 περι)�ντι π�ντα νερF3. $ γ#ρ ~ττν P νερ#δ4ναμις π�ντη κ)�υται κα� διαπε8�τηκε τF3 σπ�σαι δυναμ)νFω,Vπερ P :ερEδης τF3 :ναπνε�σαι δυναμ)νFω.

νε�. Γενικ3ς μ�ν P κακ�α $δ�ν �λ�πτει τ�ν κ�σμν, P δ� κατ#μ)ρς $δ�ν �λ�πτει τ�ν Kτερν. μ�νFω δ� �λα�ερ� �στι τ4τFω, F'�πιτ)τραπται κα� :πηλλ��θαι α$τ5ς, Mπ�ταν πρ3τν wτς θε-λ&σUη.

νY�. TF3 �μF3 πραιρετικF3 τ� τ� πλησ�ν πραιρετικ�ν �π�σης:δι�8ρ�ν �στιν, Cς κα� τ� πνευμ�τιν α$τ� κα� τ� σαρκ�διν.κα� γ#ρ ε- �τι μ�λιστα :λλ&λων Kνεκεν γεγ�ναμεν, �μως τ# Pγε-μνικ# Pμ3ν Kκαστν τ6ν -δ�αν κυρ�αν �ει. �πε� τι μελλεν P τ�πλησ�ν κακ�α �μ� κακ�ν ε�ναι+ �περ $κ δ@ε τF3 θεF3, pνα μ6�π� "λλFω U] τ� �μ� :τυ�ε7ν.

ν=�. bO ̂ λις κατακε�4σθαι δκε7, κα� π�ντη γε κ)�υται, $ μ6ν�κκ)�υται. P γ#ρ �4σις αnτη τ�σις �στ�ν. “:κτ7νες” γ�ν α( α$γα�α$τ� :π� τ� “�κτε�νεσθαι” λ)γνται. Mπ7ν δ) τι �στ�ν :κτ�ς,Bδιις Xν, ε- δι� τινς στεν� ε-ς �σκιασμ)νν �κν τ� :8’ Pλ�υ83ς ε-σδυ�μενν θε�σαι+ τε�νεται γ#ρ κατ� ε$θ4, κα� oσπερ διε-ρε�δεται πρ�ς τ� στερ)μνιν, � τι Xν :παντ&σUη, διε7ργν τ�ν �π)-κεινα :)ρα+ �ντα�θα δ� στη κα� $ κατEλισθεν $δ� πεσεν. τι-α4την Jν τ6ν �4σιν κα� δι��υσιν τ5ς διαν�ας ε�ναι �ρ&, μη-δαμ3ς κ�υσιν :λλ# τ�σιν κα� πρ�ς τ# :παντ3ντα κωλ4ματα μ6��αιν μηδ� dαγδα�αν τ6ν �π)ρεισιν πιε7σθαι+ μηδ� μ6ν καταπ�-πτειν, :λλ# pστασθαι κα� �πιλ�μπειν τ� δε��μενν. α$τ� γ#ρDαυτ� στερ&σει τ5ς α$γ5ς τ� μ6 παραπ)μπν α$τ&ν.

νη�. bO τ�ν θ�νατν 8�4μενς Vτι :ναισθησ�αν 8�ε7ται R

Page 102: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

σ�α F κ�π ια Hλλη α�σθησι1 �λλ� ε�τε δ�ν θ� �π κτ!σης Hλληα�σθησι, <π�τε δ�ν θ� α=σθανθ9ς καν�να κακ�, F θ� �π κτ!σηςδια� ρετικ! α�σθησι,θ� γ�νης Hλλ 2+ κα� δ�ν θ� π�ψης ν� 29ς.

νθ. O% Hνθρωπ ι (γιναν < Pνας γι� τ�ν Hλλ ν. Λ ιπ�ν F πρ -σπ�θησε ν� τ �ς δια�ωτ�σης F ν� τ �ς 6π μ�νης.

*. Δια� ρετικ� κινε5ται τ� ��λ ς κα� δια� ρετικ� < ν �ς. ROν �ς κα� �ταν μ� σε�ασμ� πρ )ωρ9 κα� �ταν στρ��εται γ�ρω�π� hρισμ�νη σκ�ψι πρ )ωρε5 κατ/ εθε5αν πρ�ς 4κε5ν π � �ρ�-σκεται 4μπρ�ς τ υ.

*α. N� ε=σ)ωρ9ς στ!ν ψυ)! τ � καθεν�ς1 ν� 4πιτρ�πης κα�στ �ς Hλλ υς ν� ε=σ�ρ)ωνται στ!ν δικ! σ υ.

203

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION HãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

202

αBσθησιν Dτερ�αν. :λλ� εBτε $κ)τι αBσθησιν $δ� κακ� τινςα-σθ&σUη+ εBτε :λλιτ)ραν αBσθησιν κτ&σUη, :λλ7ν =F3ν σUη κα�τ� =5ν $ πα4σUη.

νθ�. O( "νθρωπι γεγ�νασιν :λλ&λων Kνεκεν. R δ�δασκε Jν R8)ρε.

@�. lAλλως �)λς, "λλως ν�ς 8)ρεται+ M μ)ντι ν�ς, κα� �τανε$λα�5ται κα� �ταν περ� τ6ν σκ)ψιν στρ)8ηται, 8)ρεται κατ� ε$θN$δ�ν ~ττν κα� �π� τ� πρκε�μενν.

@α�. E-σι)ναι ε-ς τ� Pγεμνικ�ν Dκ�στυ+ παρ)�ειν δ� κα� Dτ)ρFωπαντ� ε-σι)ναι ε-ς τ� Dαυτ� Pγεμνικ�ν.

Page 103: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

BIBΛION Θ�

α. RO Hδικ ς �σε�ε5. Δι�τι, 4ν+ $ ��σις τ � Σ�μπαντ ς ()ει δημι- υργ!σει τ �ς �νθρ3π υς τ�ν Pνα γι� τ�ν Hλλ ν fστε ν� o�ε-λ �νται �ναμετα*� τ υς �πως πρ�πει κα� ν� μ! �λ�πτη < Pναςτ�ν Hλλ ν, 4κε5ν ς π � παρα�α�νει τ!ν θ�λησ� της �σε�ε5 ���αιαπρ�ς τ!ν πρεσ�υτ�τη θε�.Kα� < ψε�της �σε�ε5 πρ�ς τ!ν �δια θε�-τητα. Δι�τι $ ��σις τ � σ�μπαντ ς ε�ναι $ ��σις τ+ν 7ντων. T�7ντα ���αια �μως �ρ�σκ νται σ� στεν! σ)�σι μ� τ� 6π�ρ) ντα. RHστεν! ατ! σ)�σις 8ν μ�2εται �λ!θεια κα� ε�ναι $ πρ3τη α=τ�α�λων τ+ν μ ρ�+ν τ9ς �λ!θειας. Aτ�ς λ ιπ�ν π � ψε�δεται συ-νειδητ� �σε�ε5 4�/ �σ ν μ� τ!ν �π�τη �δικε5. /Eκε5ν ς π � ψε�δε-ται �συνε�δητα �σε�ε5, δια�ωνε5 πρ�ς τ!ν ��σι τ � σ�μπαντ ςκα� 4πειδ! διαταρ�σσει τ!ν bρμ ν�α τ � κ�σμ υ �ταν συγκρ �ε-ται μ� τ!ν ��σι τ � κ�σμ υ. Δι�τι μ�)η δ�νει στ!ν πραγματικ�τη-τα 4κε5ν ς π � �κ υσ�ως κατευθ�νεται πρ�ς 4κε5να π � ε�ναι�ντ�θετα πρ�ς τ!ν �λ!θεια. Aτ�ς ε�)ε λ��ει �π� τ!ν ��σι τ�4��δια, �λλ� 4πειδ! �δια��ρησε δ�ν ε�ναι σ� θ�σι ν� διακρ�νη τ�ψ�μα �π� τ!ν �λ!θεια. Kα� �μως κα� 4κε5ν ς π � 4πιδι3κει τ�ς$δ ν�ς hς �γαθ� κα� �π �ε�γει τ �ς π�ν υς �ρκετ� �σε�ε5.Δι�-τι π λλ�ς � ρ�ς �ναγκ�2εται ατ�ς ν� μεμψιμ ιρ9 κατ� τ9ςκ ιν9ς ��σεως, δι�τι δ9θεν �π ν�μει στ �ς �α�λ υς κα� στ �ςσπ υδα� υς πρ�γματα π � δ�ν πρ�πει. /Eπειδ! π λλ�ς � ρ�ς %�α�λ ι 2 �ν σ� �π λα�σεις κα� κερδ�2 υν �λα τ� παρακ�λ υθαατ+ν1 4ν+ % σπ υδα5 ι 2 �ν σ� λ�πες κα� �ρ�σκ νται κυκλωμ�-ν ι �π� τ� �π τελ�σματα ατ+ν. /Eπ� πλ� ν 4κε5ν ς π � � �&ταιτ �ς π�ν υς θ� � �ηθ9 κ�π τε κα� κ�τι π � θ� γ�νη στ�ν κ�σμ .T �τ �μως ε�ναι �σ��εια.Aτ�ς π � 4πι2ητε5 τ�ς �π λα�σεις δ�νθ� σταθ9 μακρι� �π� τ!ν �δικ�α1 ατ� ε�ναι <πωσδ!π τε �σ�-

205204

BIBΛION ΘD

α�. bO :δικ3ν :σε�ε7. τ5ς γ#ρ τ3ν �λων 84σεως κατεσκευακυ�αςτ# λγικ# =F3α Kνεκεν :λλ&λων, oστε {8ελε7ν μ�ν "λληλα κατ�:@�αν, �λ�πτειν δ� μηδαμ3ς, M τ� �4λημα τα4της παρα�α�νων:σε�ε7 δηλν�τι ε-ς τ6ν πρεσ�υτ�την τ3ν θε3ν.Kα� M ψευδ�μενς δ� :σε�ε7 περ� τ6ν α$τ6ν θε�ν. P γ#ρ τ3ν �λων84σις qντων �στ� 84σις. τ# δ) γε qντα πρ�ς τ# %π�ρ�ντα π�ντα-κε�ως �ει. τι δ� κα� :λ&θεια αnτη 1νμ�=εται κα� τ3ν :ληθ3νaπ�ντων πρEτη α-τ�α �στ�ν. M μ�ν Jν DκWν ψευδ�μενς :σε�ε7,καθ�σν �@απατ3ν :δικε7+ M δ� "κων, καθ�σν δια8ωνε7 τU5 τ3ν�λων 84σει, κα� καθ�σν :κσμε7 μα��μενς τU5 τ� κ�σμυ 84-σει+ μ��εται γ#ρ M �π� τ:ναντ�α τ7ς :ληθ)σι 8ερ�μενς παρ� Dαυ-τ�ν+ :8ρμ#ς γ#ρ πρειλ&8ει παρ# τ5ς 84σεως, 'ν :μελ&σας$� `�ς τ) �στι ν�ν διακρ�νειν τ# ψευδ5 :π� τ3ν :ληθ3ν.Kα� μ6ν M τ#ς Pδν#ς Cς :γαθ# διEκων τNς δ� π�νυς Cς κακ#8ε4γων :σε�ε7. :ν�γκη γ#ρ τ�ν τι�τν μ)μ8εσθαι πλλ�κις τU5κινU5 84σει, Cς παρ’ :@�αν τι :πνεμ4σUη τ7ς 8α4λις κα� τ7ςσπυδα�ις, δι# τ� πλλ�κις τNς μ�ν 8α4λυς �ν Pδνα7ς ε�ναικα� τ# πιητικ# τ4των κτOσθαι, τNς δ� σπυδα�υς π�νFω κα�τ7ς πιητικ7ς τ4τυ περιπ�πτειν. τι δ� M 8�4μενς τNς π�-νυς, 8�ηθ&σετα� πτε κα� τ3ν �σμ)νων τι �ν τF3 κ�σμFω+ τ�τδ� Vδη :σε�)ς. � τε διEκων τ#ς Pδν#ς $κ :8)@εται τ� :δικε7ν+τ�τ δ� �ναργ3ς :σε�)ς.

2

3

Page 104: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

�εια. Πρ�πει δ� πρ�ς 4κε5να, τ� <π 5α $ ��σις ()ει σ� �ση μ 5ρα(δι�τι δ�ν θ� δημι υργ �σε κα� τ� δ� , 4�ν δ�ν τ� 4κτιμ �σε 4*�σ υ) ν� () υν τ!ν ατ! δι�θεσι κα� ν� τ� �ντιμετωπ�2 υν μ� τ�ν�δι τρ�π 4κε5ν ι π � 4πιθυμ �ν ν� () υν bρμ νικ�ς σ)�σεις μ�τ!ν ��σι.

'Oπ ι ς λ ιπ�ν τ�ν π�ν κα� τ!ν $δ ν! F τ�ν θ�νατ κα� τ!ν2ω! F τ!ν δ�*α κα� τ!ν �δ *�α - τ� <π 5α $ ��σις τ � παντ�ς ()ειστ!ν �δια μ 5ρα- δ�ν τ� �ντιμετωπ�2ει μ� τ�ν �δι τρ�π ε�ναι �α-νερ� �τι �σε�ε5.

Λ�γω �τι $ ��σις $ κ ιν! )ρησιμ π ιε5 ατ� 4* �σ υ, �ντ� ν�π+ �τι ατ� συμ�α�ν υν 4* �σ υ.

�. E�ναι γν3ρισμα τ � 4*αιρετικ � �νθρ3π υ ν� ��γη �π�τ!ν 2ω! )ωρ�ς ν� δ κιμ�ση τ� ψ�μα, τ!ν 6π κρισ�α, τ!ν τρυ�η-λ�τητα κα� τ!ν �λα2 νε�α.T� ν� �π )ωρ!ση, �� � ) ρτ�ση �π�ατ�, ατ� ε�ναι μ�α Hτυ)η περιπ�τεια. \H πρ τιμ&ς ν� πρ σκ -ληθ9ς στ!ν κακ�α κα� ν� μ! σ� πε�θη gτε $ πε5ρα ν� �π μακρυν-θ9ς �π� τ!ν παν �κλα. Δι�τι �ρρ3στεια � �ερ! ε�ναι $ δια�θ -ρ� τ � πνε�ματ ς π λ� περισσ�τερ �π� τ!ν μ�λυνσι κα� �λλ �-ωσι τ � ��ρ ς π � μ&ς περι��λλει. Δι�τι ατ! μ�ν ε�ναι �σθ�νειατ+ν 23ων, 4�/ �σ ν ε�ναι 2+α1 4κε�νη δ� �σθ�νεια, 4�/ �σ ν ε�ναιHνθρωπ ι.

γ. M! κατα�ρ ν9ς τ�ν θ�νατ , �λλ� �ντιμετ3πισ� τ ν μ� )α-ρ�, 4πειδ! κα� ατ�ς ε�ναι Pνα �π� 4κε5να π � θ�λει $ ��σις. 'O,τιε�ναι ν� ε�σαι ν� ς, ν� γερ�σης, ν� �ναπτυ)θ9ς, ν� �θ�σης στ!νhριμ�τητα κα� ν� �γ�λης δ�ντια κα� γ�νεια κα� τρ�)ες λευκ�ς, ν�σπε�ρης �νθρ3π υς, ν� κυ � ρ9ς, ν� γενν&ς κα� ν� κ�νης �λεςτ�ς Hλλες �υσικ�ς 4ν�ργειες, �σες σ � ��ρν υν % 4π )�ς τ9ς2ω9ς, τ� �δι ε�ναι κα� < θ�νατ ς.

T �τ σημα�νει γι� τ�ν λ γικ� Hνθρωπ ν� μ! �ντιμετωπ�2ημ� δυσ� ρ�α μ!τε μ� �π στρ �! μ!τε μ� 6περη��νεια τ�ν θ�να-τ , �λλ� ν� τ�ν περιμ�νη σ�ν μι� �υσικ! 4ν�ργεια. Kα� �πως τ3-ρα περιμ�νης π�τε θ� 4*�λθη τ� (μ�ρυ �π� τ!ν κ ιλι� τ9ς γυνα�-

207

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION £ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

206

Xρ6 δ), πρ�ς 9 P κιν6 84σις �π�σης ($ γ#ρ Xν :μ8�τερα �π�ει,ε- μ6 πρ�ς :μ8�τερα �π�σης ε��ε), πρ�ς τα�τα κα� τNς τU5 84σει�υλμ)νυς Kπεσθαι MμγνEμνας qντας �π�σης διακε7σθαι+�στις Jν πρ�ς π�νν κα� Pδν6ν R θ�νατν κα� =ω6ν R δ�@αν κα�:δ@�αν, `ς �π�σης P τ3ν �λων 84σις �ρ5ται, α$τ�ς $κ �π�σης �ει, δ5λν Cς :σε�ε7. λ)γω δ� τ� �ρ5σθαι τ4τις �π�σης τ6νκιν6ν 84σιν,:ντ� τ� π�ντα συμ�α�νειν �π�σης κατ# τ� D@5ς τ7ςγινμ)νις κα� �πιγινμ)νις MρμU5 τινι :ρ�α�_α τ5ς πρν�ας, καθ��ν :π� τινς :ρ�5ς oρμησεν �π� τ&νδε τ6ν διακ�σμησιν συλλα-��σ� τινας λ�γυς τ3ν �σμ)νων κα� δυν�μεις γν�μυς :8ρ�-σασα %πστ�σεEν τε κα� μετα�λ3ν κα� διαδ�3ν τι4των.

��. Xαριεστ)ρυ μ�ν ]ν :νδρ�ς "γευστν ψευδλγ�ας κα� π�-σης %πκρ�σεως κα� τρυ85ς κα� τ48υ γεν�μενν �@ :νθρEπων:πελθε7ν+ τ� δ� Jν κρεσθ)ντα γε τ4των :ππνε�σαι bδε4τερςπλ�ς’.R πρU&ρησαι πρσκαθ5σθαι τU5 κακ�_α,κα� Sπω σε $δ� Pπε7ρα πε�θει 8ε4γειν �κ τ� λιμ�; λιμ�ς γ#ρ δια8θρ# διαν�-ας πλλF3 γε μOλλν Vπερ P τ� περικε�υμ)νυ τ4τυ πνε4μα-τς τι�δε τις δυσκρασ�α κα� τρπ&. αnτη μ�ν γ#ρ =FEων λιμ�ς,καθ� =F3� �στιν+ �κε�νη δ� :νθρEπων, καθ� "νθρωπ� ε-σιν.

γ�. M6 κατα8ρ�νει θαν�τυ, :λλ# ε$αρ)στει α$τF3 Cς κα� τ4-τυ Dν�ς qντς, 'ν P 84σις �θ)λει. `ν γ�ρ �στι τ� νε�σαι κα� τ�γηρOσαι κα� τ� α$@5σαι κα� τ� :κμ�σαι κα� 1δ�ντας κα� γ)νεινκα� πλι#ς �νεγκε7ν κα� σπε7ραι κα� κυ8ρ5σαι κα� :πκυ5σαικα� τ# "λλα τ# 8υσικ# �νεργ&ματα, �σα α( τ� σ� ��υ 'ραι 8)-ρυσι, τι�τ κα� τ� διαλυθ5ναι. τ�τ μ�ν Jν κατ# "νθρωπ�ν�στι λελγισμ)νν, μ6 Mλσ�ερ3ς μηδ� {στικ3ς μηδ� %περη8�-νως πρ�ς τ�ν θ�νατν �ειν, :λλ# περιμ)νειν Cς μ�αν τ3ν 8υ-σικ3ν �νεργει3ν. κα� Cς ν�ν περιμ)νεις, π�τε μ�ρυν �κ τ5ς γα-

4

Page 105: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κας σ υ, (τσι ν� περιμ�νης τ!ν fρα κατ� τ!ν <π �α θ� 4*�λθη $ψυ)! σ υ �π� τ� περ��λημα ατ�. /E�ν δ� σ � )ρει�2εται κα� κ�-π ι bπλ� ε)�ριστ κατα��γι , θ� σ� � ηθ!ση ν� �ντιμετωπ�-σης πι� εgκ λα τ�ν θ�νατ $ πρ σεκτικ! παρατ!ρησις τ+ν πραγ-μ�των π � πρ�κειται ν� �π )ωρισθ9ς1 κα� 4�ν πρ σ�*ης �π�π ι �ς )αρακτ9ρες θ� �π μακρυνθ9 $ ψυ)! σ υ. Δ�ν =σ)υρ�2 -μαι ���αια �τι θ� πρ�πει ν� τ �ς στεν )ωρ9ς, �λλ� �ντ�θετα ν�τ �ς �ρ ντ�2ης κα� ν� τ �ς ��ρεσαι μ� καλωσ�νη1 ν� σκε�θ9ςμ�ν �τι δ�ν θ� �π )ωρισθ9ς �νθρ3π υς π � () υν τ�ς �διες�ρ)�ς μ� σ�να.Δι�τι τ �τ μ�ν θ� σ� 4μπ�δι2ε κα� θ� σ� συγκρα-τ �σε στ!ν 2ω!, 4�ν 6π9ρ)ε περ�πτωσι ν� συ29ς μ� �νθρ3π υςπ � 4κτιμ �ν τ�ς �διες �*�ες. T3ρα �μως �λ�πεις π�ση ε�ναι $ τα-λαιπωρ�α π � δημι υργε5ται �π� τ�ς �ντιθ�σεις στ!ν συμ��ωσικα� μπ ρε5ς ν� π9ς «μακ�ρι ν� (λθης γρ!γ ρα, ^ θ�νατε, μ! τυ-)�ν κα� 4γ3 λησμ ν!σω τ�ν Xαυτ� μ υ».

δ. /Eκε5ν ς π � σ��λλει,σ��λλει γι� τ�ν Xαυτ� τ υ κα� 4κε5ν ςπ � �δικε5, τ�ν Xαυτ� τ υ �δικε5, 4πειδ! τ�ν κ�νει κακ�.

ε. /Aδικε5 π λλ�ς � ρ�ς κα� 4κε5ν ς π � δ�ν κ�νει τ�π τε 7)ιμ�ν 4κε5ν ς π � κ�νει κ�τι.

ς. E�ναι �ρκετ� $ �ντ�ληψ�ς σ υ ατ! τ!ν στιγμ! ν� �ντιλαμ-��νεται τ!ν �λ!θεια κα� τ� (ργ σ υ ν� 4*υπηρετ9 τ� συμ��ρ ντ � συν�λ υ κα� $ ψυ)! σ υ ε)αριστημ�νη μ� <,τιδ!π τε πρ �ρ-)εται �π� τ!ν α=τ�α π � �ρ�σκεται (*ω �π� σ�να.

2. N� 4*αλε�ψης τ�ς �αντασι3σεις, ν� περι ρ�σης τ�ς <ρμ�ς, ν�σ�!σης τ�ς 4πιθυμ�ες. Γι/ ατ� τ�ν σκ π� ν� )ρησιμ π ι9ς τ!ν δ�-ναμ� σ υ τ!ν πνευματικ!.

η. E=ς μ�ν τ� 2+α π � δ�ν () υν ν � μ�α ψυ)! ()ει �π νεμηθ9,ε=ς δ� τ� λ γικ� 7ντα μ�α ψυ)! σκεπτ�μενη ()ει �π δ θ9, �πως�κρι�+ς κα� μ�α γ9 �ν!κει ε=ς �λα τ� γ!ϊνα κα� μ� Pνα �+ς �λ�-π υμε κα� μ� Pνα ��ρα �ναπν� υμε �λα �σα μπ ρ �με ν� �λ�-π υμε κα� ν� α=σθαν3μαστε.

θ. 'Oσα μετ�) υν σ� κ�π ι κ ιν� στ ι)ε5 ν κλ�ν υν πρ�ς τ!ν

209

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION £ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

208

στρ�ς τ5ς γυναικ�ς συ �@)λθUη, nτως �κδ)�εσθαι τ6ν oραν �ν U~τ� ψυ��ρι�ν συ τ� �λ4τρυ τ4τυ �κπεσε7ται.E- δ� κα� -διωτικ�ν παρ�πηγμα aψικ�ρδιν �θ)λεις, μ�λιστ� σεεSκλν πρ�ς τ�ν θ�νατν πι&σει P �π�στασις P �π� τ# %πκε�με-να, 'ν μ)λλεις :8�στασθαι, κα� μεθ� pων vθ3ν $κ)τι σται P <σ6ψυ�6> συμπε8υρμ)νη. πρσκ�πτεσθαι μ�ν γ#ρ α$τ7ς ^κισταδε7, :λλ# κα� κ&δεσθαι κα� πρ_�ως 8)ρειν, μεμν5σθαι μ)ντι, �τι$κ :π� :νθρEπων Mμδγματ4ντων σι P :παλλαγ6 σται.τ�τ γ#ρ μ�νν, εBπερ "ρα, :νθε7λκεν Xν κα� κατε7�εν �ν τF3 =5ν,ε- συ=5ν �8ε7τ τ7ς τ# α$τ# δ�γματα περιπεπιημ)νις. ν�ν δ�MρOς, �σς M κ�πς �ν τU5 δια8ων�_α τ5ς συμ�ιEσεως, oστε ε-πε7ν,“ΘOττν λθις, g θ�νατε, μ& πυ κα� α$τ�ς �πιλ�θωμαι �μαυ-τ�.”

δ�. bO aμαρτ�νων DαυτF3 aμαρτ�νει+ M :δικ3ν Dαυτ�ν :δικε7κακ�ν Dαυτ�ν πι3ν.

ε�. �Aδικε7 πλλ�κις M μ6 πι3ν τι, $ μ�νν M πι3ν τι.Y�. �Aρκε7 P παρ�σα %π�ληψις καταληπτικ&, κα� P παρ�σα

πρO@ις κινωνικ&, κα� P παρ�σα δι�θεσις ε$αρεστικ6 πρ�ς πOντ� παρ# τ5ς �κτ�ς α-τ�ας συμ�α7νν.

=�. �E@αλε7ψαι 8αντασ�αν+ στ5σαι Mρμ&ν+ σ�)σαι qρε@ιν+ �8�DαυτF3 �ειν τ� Pγεμνικ�ν.

η�. E-ς μ�ν τ# "λγα =F3α μ�α ψυ�6 διU&ρηται+ ε-ς δ� τ# λγικ#μ�α νερ# ψυ�6 μεμ)ρισται. oσπερ κα� μ�α γ5 �στ�ν aπ�ντων τ3νγεωδ3ν, κα� Dν� 8ωτ� Mρ3μεν, κα� Kνα :)ρα :ναπν)μεν, �σαMρατικ# κα� μψυ�α π�ντα.

θ�. ZOσα κιν� τινς μετ)�ει, πρ�ς τ� Mμγεν�ς σπε4δει. τ�

2

Page 106: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

<μ ι γ�νεια. 'Oλα τ� γ!ινα ρ�π υν πρ�ς τ!ν γ9, �λα τ� 6γρ� συρ-ρ� υν,τ� ��ρια <μ �ως,fστε )ρει�2 νται π�εσι κα� δ�ναμι. RH �ω-τι� ()ει κλ�σι πρ�ς τ� π�νω 4πειδ! 4κε5 �ρ�σκεται ατ� τ� �ασικ�στ ι)ε5 τ � κ�σμ υ1 ε�ναι τ�σ Pτ ιμ ν� �ν�ψη μ� κ�θε �ωτι�π � 6π�ρ)ει 4δ+, fστε κ�θε 6λικ� στ ι)ε5 κ�πως *ηρ� �ν��ειεgκ λα, 4πειδ! μ�σα τ υ 6π�ρ)ει σ� π λ� μικρ! π σ�τητα 4κε5ν π � 4μπ δ�2ει τ!ν �ν��λε*ι. REπ μ�νως κατ� τ�ν �δι τρ�π F κα�περισσ�τερ ρ�πει πρ�ς τ� συγγεν9 π&ν �,τι μετ�)ει τ9ς κ ιν9ς λ -γικ9ς ��σεως. Δι�τι �σ τ �τ ε�ναι �ν3τερ �π� τ� Hλλα, τ�σ πι� πρ�θυμ ε�ναι ν� συνενωθ9 κα� ν� συγ)ωνευθ9 πρ�ς τ� συγ-γενικ�. \Eτσι �π� τ� Hλ γα 7ντα δημι υργ!θηκαν τ� σμ!νη κα� %�γ�λες κα� τ� πτην τρ �ε5α κα� κατ� κ�π ι τρ�π κα� % (ρωτες.Ψυ)�ς 6π9ρ)αν 4δ+ κα� $ συνεκτικ! δ�ναμις 6π9ρ)ε σ� μεγαλ�τε-ρ �αθμ�, 4ν+ δ�ν 6π�ρ)ει στ� �υτ�, στ�ς π�τρες κα� τ� *�λα.

/Aπ� τ� λ γικ� 2+α δημι υργ!θηκαν % π λιτε5ες κα� % �ιλ�εςκα� % =κ γ�νειες κα� % σ�λλ γ ι κα� κατ� τ!ν δι�ρκεια τ+ν π -λ�μων % συνθ9κες κα� % �νακω)�ς.

/Aπ� 4κε5να π � ε�ναι �κ�μη καλ�τερα κα� κατ� κ�π ι τρ�-π () υν δια)ωρισθ9 6π�ρ)ει Hρρηκτη σ)�σις �πως ε�ναι ατ!π � () υν τ� Hστρα. \Eτσι $ Hν δ ς πρ�ς τ� καλ�τερ μπ ρε5 ν��ναπτ�*η συμπ�θεια �κ�μη κα� σ� πρ�γματα π � �ρ�σκ νται σ�κ�π ια �π�στασι. K �τα*ε λ ιπ�ν τ� γ�νεται τ3ρα. M�ν τ� λ γι-κ� () υν λησμ ν!σει τ!ν κλ�σι κα� τ!ν σ)�σι π � 6π�ρ)ει �ν�με-σ� τ υς κα� $ συγγ�νεια μ�ν ν 4δ+ δ�ν γ�νεται α=σθητ!. /Aλλ/�μως, Hν κα� �π �ε�γ υν % Hνθρωπ ι < Pνας τ�ν Hλλ ν, κυκλ3-ν νται �π/ �λα τ� μ�ρη. Δι�τι τ �ς συγκρατε5 $ ��σις. Θ� τ� �ντι-λη�θ9ς ατ� π � λ�ω, 4�ν δ3σης μεγαλ�τερη πρ σ )!. Πι� γρ!-γ ρα δηλαδ! θ� μπ ρ �σε ν� �ρ9 κανε�ς κ�π ι γ!ιν , ν� μ! ()ηπρ σκ ληθ9 σ� καν�να <μ ειδ�ς, παρ� Pναν Hνθρωπ �π μ νω-μ�ν �π� τ �ς �νθρ3π υς.

ι. Παρ�γει καρπ� κα� < Hνθρωπ ς κα� < θε�ς κα� < κ�σμ ς. T�καθ�να παρ�γει στ!ν κατ�λληλη στιγμ!. /E�ν �π� συν!θεια λ�-

211

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION £ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

210

γε3δες πOν d)πει �π� γ5ν, τ� %γρ�ν πOν σ4ρρυν, τ� :ερ3δεςMμ�ως+ oστε �ρU&=ειν τ3ν διειργ�ντων κα� ��ας. τ� π�ρ :νω8ερ�ςμ�ν δι# τ� στι�ει3δες π�ρ+ παντ� δ� πυρ� �ντα�θα πρ�ς τ� συνε-@�πτεσθαι Kτιμν nτως, oστε κα� πOν τ� %λικ�ν τ� 1λ�γFω @ηρ�-τερν ε$)@απτν ε�ναι, δι# τ� λαττν �γκεκρOσθαι α$τF3 τ� κω-λυτικ�ν πρ�ς @αψιν. κα� τ�νυν πOν τ� κιν5ς [μ�ν] νερOς 84-σεως μ)τ�ν πρ�ς τ� συγγεν�ς Mμ�ως σπε4δει R κα� μOλλν.�σFω γ�ρ �στι κρε7ττν παρ# τ# "λλα, τσ4τFω κα� πρ�ς τ� συγ-κιρνOσθαι τF3 -κε�Fω κα� συγ�ε7σθαι Dτιμ�τερν.E$θNς γ�ν �π� μ�ν τ3ν :λ�γων ε%ρ)θη σμ&νη κα� :γ)λαι κα� νε-σστρ8�αι κα� `ν ρωτες+ ψυ�α� γ#ρ Vδη ]σαν �ντα�θα, κα�τ� συναγωγ�ν �ν τF3 κρε�ττνι �πιτειν�μενν ε%ρ�σκετ, `νSτε �π� 8υτ3ν ]ν Sτε �π� λ�θων R @4λων. �π� δ� τ3ν λγικ3ν=FEων πλιτε7αι κα� 8ιλ�αι κα� �κι κα� σ4λλγι κα� �ν πλ)μιςσυνθ5και κα� :ν�α�. �π� δ� τ3ν τι κρειττ�νων, κα� διεστηκ�τωντρ�πν τιν# Kνωσις %π)στη, pα �π� τ3ν "στρων. nτως P �π� τ�κρε7ττν �παν��ασις, συμπ�θειαν κα� �ν διεστ3σιν �ργ�σασθαιδ4ναται.ZOρα Jν τ� ν�ν γιν�μενν+ μ�να γ#ρ τ# νερ# ν�ν �πιλ)λησταιτ5ς πρ�ς "λληλα σπυδ5ς κα� συννε4σεως, κα� τ� σ4ρρυν 'δεμ�νν $ �λ)πεται. :λλ’ �μως κα�τι 8ε4γντες περικαταλαμ��-ννται+ κρατε7 γ#ρ P 84σις. qψει δ), � λ)γω, παρα8υλ�σσων.θOσσν γ�ν εnρι τις Xν γε3δ)ς τι μηδεν�ς γεEδυς πρσαπτ�-μενν Vπερ "νθρωπν :νθρEπυ :πεσ�ισμ)νν.

ι�. Φ)ρει καρπ�ν κα� "νθρωπς κα� θε�ς κα� M κ�σμς+ �ν τα7ς-κε�αις oραις Kκαστα 8)ρει. ε- δ� P συν&θεια κυρ�ως τ)τρι8εν �π�

3

2

Page 107: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

γαμε �τι παρ�γ υν τ� �μπ�λια κα� τ� �μ ια,ατ� δ�ν ()ει καμμι�σημασ�α. RO λ�γ ς δ� ()ει κα� κ ιν� κα� πρ σωπικ� καρπ� κα� γ�-ν νται �π/ ατ�ν Hλλα πρ�γματα �μ ια μ� ατ�ν.

ια. /E�ν μ�ν μπ ρ9ς, πρ σπ�θησε ν� δια�ωτ�σης τ �ς Hλλ υς1δια� ρετικ� σκ�ψ υ �τι $ μεγαλ ψυ)�α σ � δ�θηκε γι/ ατ� τ�νσκ π� κα� % θε � ε�ναι καλ � πρ�ς ατ �ς. Σ� μερικ� μ�λιστατ �ς � ηθ �ν στ!ν 6γε�α, στ�ν πλ �τ , στ!ν δ�*α1 τ�σ ε�ναι κα-λ �. Mπ ρε5ς κα� σ�1 F π�ς τ� σ� 4μπ δ�2ει;

ι�. N� κ πι�2ης 7)ι σ�ν Hθλι ς μ!τε 4πειδ! θ�λεις ν� 4λε9σαιF ν� θαυμ�2εσαι, �λλ� Pνα μ�ν 4πιδ�ω*ε1 ν� 4νεργ9ς, �λλ� κα�ν� συγκρατ9σαι �πως �παιτε5 < ν�μ ς τ9ς π λιτε�ας.

ιγ. Σ!μερα �π μακρ�νθηκα �π/ �λ υς τ �ς περισπασμ �ς Fμ&λλ ν �π μ�κρυνα �λ υς τ �ς πειρασμ �ς, δι�τι δ�ν _ταν (*ω,�λλ� μ�σα στ!ν σκ�ψι μ υ.

ιδ. 'Oλα ατ� τ� μαθα�νει κανε�ς μ� τ!ν πε5ρα1 ε�ναι 4�!μερα4ν σ)�σει μ� τ�ν )ρ�ν 1 �ρωμερ� δ� hς πρ�ς τ!ν Lλη. 'Oλα �σα�λ�π με τ3ρα ε�ναι �μ ια μ� 4κε5να π � (�λεπαν 4κε5ν ι π �τ �ς θ�ψαμε.

ιε. T� �ντικε�μενα μ�ν υν (*ω �π� τ!ν θ�ρα, 6π�ρ) υν μ�νατ υς, )ωρ�ς ν� γνωρ�2 υν τ�π τε γι� τ�ν Xαυτ� τ υς κα� )ωρ�ς ν�4κ��ρ υν γν3μη. Π 5 ς 4κ��ρει γν3μη γι/ ατ�; RO ν �ς.

ις. Δ�ν �ρ�σκεται στ!ν �δρ�νεια, �λλ� στ!ν 4ν�ργεια τ� κακ�κα� τ� �γαθ� τ � �νθρ3π υ π � ()ει λ γικ! κα� 29 μ�σα σ� π λι-τε�α, �πως κα� $ �ρετ! κα� $ κακ�α ατ � δ�ν �ρ�σκεται στ!ν�δρ�νεια �λλ� στ!ν 4ν�ργεια.

ι2.Γι� τ!ν π�τρα π � ρ�)νεται πρ�ς τ� π�νω δ�ν ε�ναι καθ�λ υκακ� F �γαθ�, $ κ�νησις πρ�ς τ� κ�τω F πρ�ς τ� π�νω.

ιη. Πρ σπ�θησε ν� ε=σ)ωρ!σης στ!ν σκ�ψι τ+ν �νθρ3πωνκα� θ� δ9ς π ι �ς κριτ�ς � �&σαι γι� τ�ν Xαυτ� σ υ κα� π+ς κρ�-ν υν ατ � τ�ν Xαυτ� τ υς.

ιθ.T� π�ντα �ρ�σκ νται σ� διαρκ9 μετα� λ!.Kα� σ� < �δι ς σ�διαρκ9 �λλ �ωσι κα� σ)εδ�ν �θ ρ�. Kα� < κ�σμ ς <λ�κληρ ς.

213

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION £ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

212

:μπ)λυ κα� τ3ν Mμ�ων, $δ�ν τ�τ. M λ�γς δ� κα� κιν�ν κα�Bδιν καρπ�ν �ει+ κα� γ�νεται �@ α$τ� τια�θ� Kτερα, Mπ7�ν τια$τ�ς �στι M λ�γς.

ια�. E- μ�ν δ4νασαι, μεταδ�δασκε+ ε- δ� μ&, μ)μνησ, �τι πρ�ςτ�τ P ε$μ)νει� σι δ)δται. κα� ( θε� δ� ε$μενε7ς τ7ς τι4-τις ε-σ�ν+ ε-ς νια δ� κα� συνεργ�σιν, ε-ς %γ�ειαν, ε-ς πλ�τν, ε-ςδ�@αν+ nτως ε-σ� �ρηστ�. @εστι δ� κα� σ�+ R ε-π), τ�ς M κωλ4ων;

ι��. Π�νει, μ6 Cς "θλις μηδ� Cς �λεε7σθαι R θαυμ�=εσθαι θ)-λων+ :λλ# μ�νν kν θ)λε, κινε7σθαι κα� Bσ�εσθαι, Cς M πλιτικ�ςλ�γς :@ι7.

ιγ�. Σ&μερν �@5λθν π�σης περιστ�σεως+ μOλλν δ� �@)�αλνπOσαν περ�στασιν+ @ω γ#ρ $κ ]ν, :λλ# νδν �ν τα7ς %πλ&ψε-σι.

ιδ�. Π�ντα τα�τα συν&θη μ�ν τU5 πε�ρ_α, �8&μερα δ� τF3 �ρ�νFω,dυπαρ# δ� τU5 nλUη. π�ντα ν�ν, `α �π� �κε�νων, �ς κατεθ�ψαμεν.

ιε�. T# πρ�γματα @ω θυρ3ν Kστηκεν α$τ# �8� Dαυτ3ν μηδ�νμ&τε ε-δ�τα περ� α%τ3ν μ&τε :π8αιν�μενα. τ� Jν :π8α�νεταιπερ� α$τ3ν; τ� Pγεμνικ�ν.

ιY�. O$κ �ν πε�σει, :λλ� �νεργε�_α τ� τ� λγικ� <κα�> πλιτι-κ� =FEυ κακ�ν κα� :γαθ�ν, oσπερ $δ� P :ρετ6 κα� κακ�αα$τ� �ν πε�σει, :λλ# �νεργε�_α.

ι=�. TF3 :ναρρι8)ντι λ�θFω $δ�ν κακ�ν τ� κατενε�θ5ναι $δ�:γαθ�ν τ� :νενε�θ5ναι.

ιη�. Δ�ελθε σω ε-ς τ# Pγεμνικ# α$τ3ν, κα� qψει, τ�νας κριτ#ς8�U5, pυς κα� περ� α%τ3ν qντας κριτ�ς.

ιθ�.Π�ντα �ν μετα�λU5+ κα� α$τ�ς σN �ν διηνεκε7 :λλιEσει κα�κατ� τι 8θρ_O+ κα� M κ�σμς δ� �λς.

Page 108: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κ.T� bμ�ρτημα τ � Hλλ υ ν� τ� ��!νης 4κε5.κα. RH λ9*ις μι&ς 4ν�ργειας, τ� τ�λ ς Xν�ς π�θ υς F μι&ς γν3-

μης κα� γενικ� < θ�νατ ς δ�ν ε�ναι κακ�. K �τα*ε τ3ρα π.). τ�ς$λικ�ες, τ!ν παιδικ!, τ!ν 4�η�ικ!, τ!ν νε�τητα, τ� γηρατι�. K�θεμετα� λ! ατ+ν ε�ναι θ�νατ ς, μ!πως ε�ναι � �ερ�; Γ�ρισε τ3ραστ!ν 2ω! τ � π�ππ υ σ υ,(πειτα τ9ς μητ�ρας κα� τ � πατ�ρα1 κα�Hλλες π λλ�ς δια� ρ π ι!σεις κα� μετα� λ�ς κα� διακ π�ς, �� �συναντ!σης, ρ3τα τ�ν Xαυτ� σ υ, μ!πως ε�ναι � �ερ�; \Eτσι λ ι-π�ν gτε $ λ9*ις κα� $ κατ�παυσις τ9ς 2ω9ς δ�ν ε�ναι μετα� λ!.

κ�. Στρ�ψ υ πρ�ς τ� δικ� σ υ πνε�μα κα� πρ�ς τ� πνε�μα τ �σ�μπαντ ς κα� τ � συνανθρ3π υ σ υ.Πρ�ς τ� δικ� σ υ γι� ν� μ�-θης ν� 4νεργ9ς σ�μ�ωνα μ� τ!ν δικαι σ�νη, πρ�ς τ� πνε�μα τ �σ�μπαντ ς γι� ν� καταν !σης τ�ν ς μ�ρ ς ε�σαι1 κα� πρ�ς τ�πνε�μα τ+ν συνανθρ3πων σ υ γι� ν� διαπιστ3σης Hν 6π�ρ)ηHγν ια F γν+σις κα� γι� ν� καταλ!*ης στ� συμπ�ρασμα �τι ε�ναισυγγενε5ς.

κγ. 'Oπως �κρι�+ς 4σ� �π τελε5ς μ�ρ ς �παρα�τητ τ �8ργανισμ � τ9ς κ ινων�ας (τσι κα� κ�θε πρ&*ις σ υ Hς ε�ναι �α-σικ� συμπλ!ρωμα τ9ς κ ινωνικ9ς 2ω9ς. ROπ ιαδ!π τε πρ&*ιςσ υ δ�ν �π �λ�πει Hμεσα F (μμεσα στ!ν κ ινωνικ! σκ πιμ�τητα,ατ! διασπ& τ!ν 2ω!, τ!ν 4μπ δ�2ει ν� ε�ναι Xνια�α κα� ε�ναι 4πα-ναστατικ!, �πως ε�ναι 4παναστ�της γι� τ!ν π λιτε�α 4κε5ν ς π ��νατρ�πει, �σ ν 4*αρτ&ται �π� ατ�ν, τ!ν π λιτικ! =σ ρρ π�α.

κδ. Παιδικ � θυμ � κα� παι)ν�δια κα� ψυ)�ς π � �αστ�2 υννεκρ �ς - ατ� ν� ()ης 6π/ 7ψι σ υ, γι� ν� καταλ��ης καλ�τερατ� σ)ετικ� μ� τ �ς νεκρ �ς.52

κε. Πρ σπ�θησε ν� 4ρευν!σης τ!ν π ι�τητα τ9ς δημι υργ �α=τ�ας, ��α�ρεσε �π� ατ! κ�θε 6λικ! 6π�στασι κα� κ �τα*� την1

215

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION £ã

52. Nεκυ�α 1) Mαγικ! τελετ! κατ� τ!ν <π �α τ� πνε�ματα τ+ν νεκρ+ν �νε��2 νται

στ!ν γ9 κα� 4ρωτ+νται γι� τ� μ�λλ ν. 2) /Oν μασ�α τ9ς Xνδεκ�της ραψωδ�ας τ9ς

�Oδυσσε�ας. 3) 'O,τι ()ει σ)�σι μ� τ �ς νεκρ �ς.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

214

κ�.T� "λλυ aμ�ρτημα �κε7 δε7 καταλιπε7ν.κα�. �Eνεργε�ας :π�λη@ις, Mρμ5ς, %πλ&ψεως πα�λα κα� `ν

θ�νατς, $δ�ν κακ�ν. μ)τιθι ν�ν �π� Pλικ�αν, `ν τ6ν παιδικ&ν,τ6ν τ� μειρακ�υ, τ6ν νε�τητα, τ� γ5ρας+ κα� γ#ρ τ4των πOσαμετα�λ6 θ�νατς.μ&τι δειν�ν;μ)τιθι ν�ν �π� ��ν τ�ν %π� τF3 π�π-πFω, ε�τα τ�ν %π� τU5 μητρ�, ε�τα τ�ν %π� τF3 πατρ�+ κα� "λλας δ�πλλ#ς δια8ρ#ς κα� μετα�λ#ς κα� :πλ&@εις ε%ρ�σκων, �πε-ρEτα σεαυτ�ν+ “M&τι δειν�ν;” nτως τ�νυν $δ� P τ� �λυ ��υλ5@ις κα� πα�λα κα� μετα�λ&.

κ��. Tρ)�ε �π� τ� σεαυτ� Pγεμνικ�ν κα� τ� τ� �λυ, κα� τ�τ4τυ. τ� μ�ν σεαυτ�, pνα ν�ν δικαϊκ�ν α$τ� πι&σUης+ τ� δ�τ� �λυ, pνα συμμνημνε4σUης, τ�νς μ)ρς ε�+ τ� δ� τ4τυ, pνα�πιστ&σUης π�τερν "γνια R γνEμη, κα� rμα λγ�σUη, �τι συγγε-ν)ς.

κγ�. ZΩσπερ α$τ�ς σN πλιτικ� συστ&ματς συμπληρωμα-τικ�ς ε�, nτως κα� πOσα πρO@ις συ συμπληρωματικ6 στω =ω5ςπλιτικ5ς.^τις �#ν Jν πρO@�ς συ μ6 �Uη τ6ν :να8ρ#ν εBτε πρ-σε�3ς εBτε π�ρρωθεν �π� τ� κινωνικ�ν τ)λς, αnτη διασπ_O τ�ν��ν κα� $κ �_O Kνα ε�ναι κα� στασιEδης �στ�ν,oσπερ �ν δ&μFω M τ�καθ’ α%τ�ν μ)ρς διιστ�μενς :π� τ5ς τια4της συμ8ων�ας.

κδ�. Παιδ�ων 1ργα� κα� πα�γνια, κα� “πνευμ�τια νεκρNς �α-στ�=ντα,” oστε �ναργ)στερν πρσπεσε7ν τ� τ5ς Nεκυ�ας.

κε�. lIθι �π� τ6ν πι�τητα τ� α-τ�υ, κα� :π� τ� %λικ� α$τ�

Page 109: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

(πειτα πρ σπ�θησε ν� πρ σδι ρ�σης τ�ν )ρ�ν , τ� μεγαλ�τερ δηλαδ! )ρ νικ� δι�στημα π � πρ ρ�2εται �π� τ!ν ��σι ν�6π�ρ*η ατ� τ� πρ&γμα μ� τ!ν =δια�τερη 6π�στασι.

κς. RYπ��ερες π�ρα π λλ�, 4πειδ! δ�ν σ � _ταν �ρκετ� ν�4κτελ9 $ ψυ)! σ υ 4κε5να γι� τ� <π 5α ()ει κατασκευασθ9. Φθ�-νει πι�.

κ2. 'Oταν σ� κατηγ ρ �ν F σ� μισ �ν F κ�τι τ�τ ι 4κ�ρ�-2 υν, πλησ�ασε τ�ς ψυ)�ς των, πρ σπ�θησε ν� ε=σ�λθης μ�σα κα�κ �τα*ε π ι � ε�ναι1 θ� δ9ς �τι δ�ν πρ�πει ν� στεν )ωρ9σαι γι�τ!ν γν3μη π � () υν ατ � γι� σ�να. Πρ�πει �μως ν� τ �ς�γαπ&ς1 δι�τι ε�ναι 4κ ��σεως ��λ ι. Kα� % θε � μ� π λλ �ς τρ�-π υς τ �ς � ηθ �ν,μ� 7νειρα,μ� μαντε5ες,γι� �σα ���αια 4κε5ν ι4νδια��ρ νται.

κη. Aτ! ε�ναι $ κυκλικ! π ρε�α τ � κ�σμ υ 4π�νω, κ�τω,�π� τ�ν α=+να ε=ς τ�ν α=+να. Kα� $ ψυ)! τ � σ�μπαντ ς F 4* ρ-μ& γι� τ� καθ�να )ωριστ�, <π�τε, 4�ν συμ�α�νη ατ�, πρ�πει ν��π δ�)εσαι τ!ν 4*�ρμησ� της ατ! F μι� � ρ� �ρμησε (4ν�ργησε)κα� τ� 6π�λ ιπα συμ�α�ν υν διαδ )ικ� τ� Pνα μετ� τ� Hλλ . Δι�-τι πρ�κειται γι� Hτ μα F γι� στ ι)ε5α π � ε�ναι Xνια5α. Γενικ�, 4�ν6π�ρ)η θε�ς, �λα () υν καλ+ς. /E�ν �μως () υν γ�νει στ!ν τ�)ηδ�ν πρ�πει κα� σ� ν� 4νεργ9ς τυ)α5α.

Σ� λ�γ �λ υς θ� μ&ς καλ�ψη $ γ9. \Eπειτα κα� ατ! θ� μετα-�ληθ9 κα� �π� τ!ν μετα� λ! 4κε�νη Hλλη θ� πρ �λθη κα� �π�ατ! Hλλη 4π/ Hπειρ ν. /E�ν δηλαδ! λ��η κανε�ς 6π/ 7ψι τ υ τ�ς�κατ�παυστες μετα� λ�ς κα� �λλ ι3σεις κα� τ!ν τα)�τητα μ�τ!ν <π �α γ�ν νται, θ� θεωρ!ση τελε�ως �σ!μαντ κ�θε θνητ�.

κθ.Xε�μαρρ ς ε�ναι $ δημι υργ�ς α=τ�α τ � σ�μπαντ ς1 τ� π�-ντα παρασ�ρει.

Π�σ ετελ9 ε�ναι τ� �νθρωπ�κια τ9ς π λιτικ9ς 2ω9ς κα� π+ςν μ�2 υν �τι 4νεργ �ν σ�μ�ωνα μ� τ!ν �ιλ σ ��α! E�ναι �πα�-σια. \Aνθρωπε, τ� περιμ�νεις; K�νε ατ! τ!ν στιγμ! ατ� π ��παιτε5 $ ��σις, κιν!σ υ μ� 29λ , 4�ν μπ ρ9ς, κα� μ! 4*ετ�2ης

217

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION £ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

216

περιγρ�ψας θ)ασαι+ ε�τα κα� τ�ν �ρ�νν περι�ρισν, �σν πλε7-στν %8�στασθαι π)8υκε τ�τ τ� -δ�ως πι�ν.

κY�. �Aν)τλης μ4ρια δι# τ� μ6 :ρκε7σθαι τF3 σF3 PγεμνικF3 πι-�ντι τα�τα, ε-ς 9 κατεσκε4ασται. :λλ# rλις.

κ=�. ZOταν "λλς ψ)γUη σε R μισU5 R τια�τ� τινα �κ8ων3σιν, ρ�υ �π� τ# ψυ��ρια α$τ3ν, δ�ελθε σω κα� Bδε, π7� τινες ε-σιν.qψει, �τι $ δε7 σε σπOσθαι, pνα τ4τις τ� πτε περ� σ� δκU5.ε$νε7ν μ)ντι α$τ7ς δε7+ 84σει γ#ρ 8�λι. κα� ( θε� δ� παντ�-ως α$τ7ς �ηθ�σι,δι� 1νε�ρων,δι# μαντει3ν,πρ�ς τα�τα μ)ντι,πρ�ς 9 �κε7νι δια8)ρνται.

κη�. Tα$τ� �στι τ# τ� κ�σμυ �γκ4κλια, "νω κ�τω, �@ α-3νςε-ς α-3να. κα� Vτι �8� Kκαστν Mρμ_O P τ� �λυ δι�νια+ �περ ε- στιν, :πδ)�υ τ� �κε�νης Mρμητ�ν+ R rπα@ oρμησε, τ# δ� λιπ#κατ� �πακλ4θησιν κα� †τ� �ν τ�νι+†1 τρ�πν γ�ρ τινα "τμι, †R:μερ5.† τ� δ� �λν, εBτε θε�ς, εJ �ει π�ντα+ εBτε τ� ε-κU5, μ6 κα� σNε-κU5.lHδη π�ντας PμOς γ5 καλ4ψει+ πειτα κα� α$τ6 μετα�αλε7+κ:κε7να ε-ς "πειρν μετα�αλε7+ κα� π�λιν �κε7να ε-ς "πειρν. τ#ςγ#ρ �πικυματEσεις τ3ν μετα�λ3ν κα� :λλιEσεων �νθυμ4με-ν�ς τις κα� τ� τ��ς παντ�ς θνητ� κατα8ρν&σει.

κθ�. Xειμ�ρρυς P τ3ν �λων α-τ�α+ π�ντα 8)ρει. Cς ε$τελ5 δ�κα� τ# πλιτικ# τα�τα κα�, Cς Bεται, 8ιλσ�8ως πρακτικ# :ν-θρEπια+ μυ@3ν μεστ�. "νθρωπε, τ� πτε; π�ησν, � ν�ν P 84σις:παιτε7. �ρμησν, �#ν διδ3ται, κα� μ6 περι�λ)πυ, εB τις εBσεται.

2

Page 110: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

4�ν θ� τ� μ�θη κανε�ς.M! περιμ�νης τ!ν π λιτε�α τ � Πλ�των ς,�λλ� ν� ε�σαι %καν π ιημ�ν ς 4�ν 6π�ρ)η κα� $ παραμικρ! πρ�- δ ς κα� μ! θεωρ9ς ατ� τ� �π τ�λεσμα �σ!μαντ . Γιατ� π ι�ςμπ ρε5 ν� μετα��λη τ�ς �ρ)�ς ατ+ν; Xωρ�ς �μως τ!ν �λλαγ!ατ! τ� Hλλ θ� ε�ναι $ π λιτε�α παρ� δ υλε�α δυστυ)ισμ�νωνπ � πρ σπ ι �νται �τι πειθαρ) �ν; K �τα*ε τ3ρα τ�ν /Aλ�*αν-δρ κα� τ�ν Φ�λιππ κα� τ�ν Δημ!τρι τ�ν Φαληρ�α53. \Aς 7ψων-ται, 4�ν �ντελ!�θησαν τ� Fθελε $ κ ιν! ��σις κα� 4�ν 4πειθ�ρ)η-σαν τ�ν Xαυτ� τ υς. /E�ν �μως (παι2αν θ�ατρ κανε�ς δ�ν μ� ()εικαταδικ�σει ν� τ �ς μιμ �μαι. E�ναι bπλ� κα� σ �αρ� τ� (ργ τ9ς �ιλ σ ��ας1 μ! μ� παρασ�ρης λ ιπ�ν στ!ν σεμν τυ��α.

λ. /Aπ� ψηλ� παρατ!ρησε τ� �μ�τρητ πλ9θ ς κα� τ�ς τελετ�ςκα� τ� παντ�ς ε�δ υς τα*�δια μ� καταιγ�δα κα� γαλ!νη, τ�ς μετα-� λ�ς ατ+ν π � γενν+νται (ρ) νται σ� 4πα�! κα� πεθα�ν υν.K �τα*ε κα� τ!ν 2ω! π � (2ησαν Hλλ ι κα� $ 2ω! π � θ� κ�νης4σ� κα� τ!ν 2ω! π � 2 �ν % ��ρ�αρ ι. Σκ�ψ υ π�σ ι δ�ν *�ρ υν gτε τ� 7ν μ� σ υ, π�σ θ� σ� *ε)�σ υν π λ� γρ!γ ρα, π�σ ιπ � �σως ατ! τ!ν στιγμ! σ� 4παιν �ν σ� π λ� λ�γ )ρ�ν θ� σ�κατηγ ρ!σ υν1 κα� �τι gτε $ μν!μη ���αια ε�ναι σπ υδα5 πρ&γμα gτε $ δ�*α gτε Hλλ τ�π τε.

λα. N� ε�σαι �τ�ρα) ς γι� �σα συμ�α�ν υν �π� α=τ�α �νε*�ρ-τητη �π� σ�να. Δ�και ς ε=ς �σα γ�ν νται �π� σ�να.Aτ� σημα�νει�τι % πρ θ�σεις σ υ κα� τ� (ργα σ υ πρ�πει ν� συντελ �ν στ�κ ινωνικ� (ργ , δι�τι ατ�ς ε�ναι < πρ ρισμ�ς σ υ.

λ�. Π λλ�ς περιττ�ς 4ν )λ!σεις μπ ρε5ς ν� τ�ς ��αιρ�σης, για-τ� �λες �ρ�σκ νται στ� μυαλ� σ υ κα� μ/ ατ�ν τ�ν τρ�π θ� δημι- υργ!σης ερυ)ωρ�α στ�ν Xαυτ� σ υ γι� ν� �γκαλι�σης μ� τ!νσκ�ψι σ υ <λ�κληρ τ�ν κ�σμ κα� ν� καταν !σης τ!ν α=ωνι�τη-τα κα� τ!ν τα)ε5α μετα� λ! κ�θε πρ�γματ ς )ωριστ�. Π�σ σ�ν-

219

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION £ã

53. Δημ!τρι ς Φαληρε�ς1 /Aθηνα5 ς �ιλ�σ � ς κα� π λιτικ�ς, 4γενν!θη τ� 350 π.X.

υ%�ς τ � Φαν στρ�τ υ1 μαθητ!ς τ � Θε �ρ�στ υ.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

218

μ6 τ6ν Πλ�τωνς πλιτε�αν λπι=ε+ :λλ# :ρκ�, ε- τ� �ρα�4τα-τν πρ�εισι. κα� τ4τυ α$τ� τ6ν κ�ασιν, Cς μικρ�ν τ� �στι, δια-ν�. δ�γμα γ#ρ α$τ3ν τ�ς μετα��λλει; �ωρ�ς δ� δγμ�των μετα-�λ5ς τ� "λλ R δυλε�α στεν�ντων κα� πε�θεσθαι πρσπιυμ)-νων;nπαγε ν�ν,κα� �Aλ)@ανδρν κα� Φ�λιππν κα� Δημ&τριν τ�νΦαληρ)α μι λ)γε. qψνται, ε- ε�δν, τ� P κιν6 84σις Vθελεν, κα�DαυτNς �παιδαγEγησαν+ ε- δ� �τραγFEδησαν, $δε�ς με κατακ)-κρικε μιμε7σθαι. aπλ�ν �στι κα� α-δ5μν τ� 8ιλσ8�ας ργν+μ& με "παγε �π� σεμντυ8�αν.

λ�. lAνωθεν �πιθεωρε7ν :γ)λας μυρ�ας κα� τελετ#ς μυρ�ας κα�πλ�ν παντ7ν �ν �ειμ3σι κα� γαλ&ναις κα� δια8ρ#ς γινμ)-νων, συγγινμ)νων, :πγινμ)νων. �πιν�ει δ� κα� τ�ν %π� "λλωνπ�λαι �ε�ιωμ)νν ��ν, κα� τ�ν μετ# σ� �ιωθησ�μενν, κα� τ�νν�ν �ν τ7ς �αρ��ρις θνεσι �ι4μενν+ κα� �σι μ�ν $δ� qνμ�συ γινEσκυσιν, �σι δ� τ��ιστα �πιλ&σνται, �σι δ� �παι-ν�ντες Bσως ν�ν σε τ��ιστα ψ)@υσι+ κα� Cς Sτε P μν&μη :@ι�-λγ�ν γε Sτε P δ�@α Sτε "λλ τι τ� σ4μπαν.

λα�. �Aταρα@�α μ�ν περ� τ3ν :π� τ5ς �κτ�ς α-τ�ας συμ�αιν�ν-των, δικαι�της δ� �ν τ7ς παρ# τ6ν �κ σ� α-τ�αν �νεργυμ)νις+τυτ)στιν Mρμ6 κα� πρO@ις καταλ&γυσα �π� α$τ� τ� κινωνικ3ςπρO@αι Cς τ�τ� σι κατ# 84σιν qν.

λ��. Πλλ# περισσ# περιελε7ν τ3ν �ν�λ4ντων σι δ4νασαι,�λα �π� τU5 %πλ&ψει συ κε�μενα+ κα� πλλ6ν ε$ρυ�ωρ�αν περι-πι&σεις Vδη σεαυτF3 <τF3> τ�ν �λν κ�σμν περιειλη8)ναι τU5γνEμUη, κα� τ�ν :�διν α-3να περινε7ν, κα� τ6ν τ3ν κατ# μ)ρςDκ�στυ πρ�γματς τα�ε7αν μετα�λ6ν �πινε7ν, Cς �ρα�N μ�ν

Page 111: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

τ μ ε�ναι τ� δι�στημα πρ�ν �π� τ!ν γ�ννησι κα� π�σ Hπειρ με-τ� τ�ν θ�νατ .

λγ. 'Oλα �σα �λ�πεις π λ� σ�ντ μα θ� )αθ �ν κα� ατ � π �θ� δ �ν τ!ν καταστρ �! τ υς, π λ� γρ!γ ρα κα� ατ � θ� )α-θ �ν. Kα� 4κε5ν ς π � θ� πεθ�νη σ� π λ� �αθει� γερ�ματα θ��ρεθ9 στ!ν �δια μ 5ρα μ� 4κε5ν ν π � π�θανε πρ�ωρα.

λδ. K �τα*ε τ!ν ν τρ π�α τ+ν �νθρ3πων, τ�ς �σ) λ�ες κα� τ�δια��ρ ντ� των κα� τ�ς πρ τιμ!σεις των! N� ν μ�2ης �τι �λ�πειςγυμν�ς τ�ς ψυ)�ς ατ+ν. Π�ση �λα2 νε�α () υν �ταν ν μ�2 υν�τι σ� �λ�πτ υν μ� τ�ς κατηγ ρ�ες των F σ� o�ελ �ν μ� τ �ς 4πα�-ν υς των!

λε. RH �να� λ! δ�ν ε�ναι τ�π τε Hλλ παρ� μετα� λ!. RH μετα-� λ! ε)αριστε5 τ!ν ��σι τ � σ�μπαντ ς σ�μ�ωνα μ� τ!ν <π �α�λα 4*ελ�σσ νται καλ+ς κα� α=ων�ως κα� κατ� τ�ν �δι τρ�π 4γ�-ν ντ 4π/ Hπειρ ν.T� ν μ�2εις λ ιπ�ν; 'Oτι τ� π�ντα 4γ�ν ντ κα�θ� γ�νωνται π�ντ τε κακ+ς κα� �τι καμμι� δ�ναμις �ν�μεσα σ�τ�σ υς θε �ς δ�ν �ρ�θηκε ν� τ� δι ρθ3ση, �λλ� ()ει καταδικα-σθ9 < κ�σμ ς ν� συνθλ��εται σ� συνε)ε5ς συμ� ρ�ς;

λς. T� σαπρ� στ ι)ε5 τ9ς Lλης π � 6π�ρ)ει στ� κ�θε πρ&γμαε�ναι νερ�,σκ�νη,8στ&,�καθαρσ�α.\Eτσι κα� τ� μ�ρμαρα ε�ναι π�-ρ ι τ9ς γ9ς1 < )ρυσ�ς κα� < Hργυρ ς. RH 4νδυμασ�α �π τελε5ται �π�μαλλι�1 κα� αxμα ε�ναι $ π ρ��ρα κα� �λα τ� Hλλα τ�τ ια ε�ναι. Kα�$ πν ! τ9ς 2ω9ς μας κ�τι παρ�μ ι π � μετα��λλεται διαρκ+ς.

λ2. Φθ�νει $ Hθλια 2ω! κα� < γ γγυσμ�ς κα� < πιθηκισμ�ς. T�σ� ταρ�2η;T� καιν �ργι �λ�πεις;T� σ� κ�νει ν� �π ρ9ς; RH α=τ�α�λων ατ+ν; K �τα*� την, μ!πως $ Lλη; Πρ�σε*� την, (*ω �π�ατ� τ�π τε δ�ν 6π�ρ)ει.

/Aλλ� κα� πρ�ς τ �ς θε �ς γ�νε πι� ε=λικριν!ς κα� πι� καλ�ς.T� ν� 4ρευν&ς τ�ν κ�σμ τρ�α )ρ�νια ε�ναι �σ μ� τ!ν (ρευνα π �θ� κ�νης σ� Xκατ�.

λη. /E�ν κ�π ι ς (κανε σ�&λμα μ! τ� 4*ετ�2ης. \Iσως ν� μ! τ�(κανε.

221

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION £ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

220

τ� :π� γεν)σεως μ)�ρι διαλ4σεως, :�αν�ς δ� τ� πρ� τ5ς γεν&σε-ως, Cς κα� τ� μετ# τ6ν δι�λυσιν Mμ�ως "πειρν.

λγ�. Π�ντα, �σα Mρ_Oς, τ��ιστα 8θαρ&σεται κα� ( 8θειρ�μεναα$τ# �πιδ�ντες τ��ιστα κα� α$τ� 8θαρ&σνται+ κα� M �σ�ατ�γη-ρως :πθανWν ε-ς Bσν καταστ&σεται τF3 πρEρFω.

λδ�. T�να τ# Pγεμνικ# τ4των, κα� περ� `α �σπυδ�κασι, κα�δι� `α 8ιλ�σι κα� τιμ3σι. γυμν# ν�μι=ε �λ)πειν τ# ψυ��ρια α$-τ3ν. �τε δκ�σι �λ�πτειν ψ)γντες R {8ελε7ν �@υμν�ντες, �σηBησις.

λε�. bH :π�λ6 $δ�ν "λλ �στ�ν R μετα�λ&.τ4τFω δ� �α�ρει Pτ3ν �λων 84σις, καθ� �ν π�ντα, καθWς γ�νεται, �@ α-3νς Mμ-ειδ3ς �γ�νετ, κα� ε-ς "πειρν τια�θ� Kτερα σται. τ� Jν λ)γεις,�τι �γ�νετ� τε π�ντα <κακ3ς> κα� π�ντα :ε� κακ3ς σται, κα�$δεμ�α "ρα δ4ναμις �ν τσ4τις θε7ς �@ευρ)θη πτ� P διρθE-συσα τα�τα, :λλ# κατακ)κριται M κ�σμς �ν :διαλε�πτις κα-κ7ς συν)�εσθαι;

λY�. T� σαπρ�ν τ5ς Dκ�στFω %πκειμ)νης nλης+ nδωρ, κ�νις,1στ�ρια, γρ�σς+ R π�λιν π3ρι γ5ς τ# μ�ρμαρα, κα� %πστ�θ-μαι M �ρυσ�ς, M "ργυρς, κα� τρι��α P �σθ&ς+ κα� α`μα P πρ84ρα,κα� τ# "λλα π�ντα τια�τα. κα� τ� πνευμ�τιν δ� "λλ τι�τνκα� �κ τ4των ε-ς τα�τα μετα��λλν.

λ=�. ZAλις τ� :θλ�υ ��υ κα� γγγυσμ� κα� πιθηκισμ�. τ�ταρ�σσUη; τ� τ4των καιν�ν; τ� σε �@�στησι; τ� αBτιν; Bδε α$τ�. :λλ�P nλη; Bδε α$τ&ν. @ω δ� τ4των $δ)ν �στιν+ :λλ# κα� πρ�ς τNςθεNς Vδη πτ� aπλ4στερς κα� �ρηστ�τερς γεν�.lIσν τ� Dκατ�ν τεσι κα� τ� τρισ� τα�τα (στρ5σαι.

λη�. E- μ�ν ̂ μαρτεν, �κε7 τ� κακ�ν. τ��α δ� $� ̂ μαρτεν.2

Page 112: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

λθ. \H �π� μι� ν ερ! πηγ! συμ�α�ν υν κατ� σειρ� τ� π�ντα,�πως συμ�α�νει σ/ Pνα σ+μα, κα� δ�ν πρ�πει ν� κατηγ ρ9ς τ� μ�-ρ ς γι� �σα γ�ν νται 6π�ρ τ � �λ υ1 F ε�ναι Hτ μα κα� τ�π τεHλλ παρ� �ν�μει*ις κα� διασκ ρπισμ�ς. Γιατ� στεν )ωρε5σαι;Λ�γε στ!ν ψυ)! σ υ «()εις πεθ�νει, �θαρ9, �π κτηνωθ9, 6π -κρ�νεσαι, συναγελ�2εσαι, ��σκεις».

μ. \H δ�ν μπ ρ �ν ν� κ�ν υν τ�π τε % θε � F μπ ρ �ν. /E�νμ�ν δ�ν μπ ρ �ν, γιατ� πρ σε�)εσαι; /E�ν �μως μπ ρ �ν, γιατ�δ�ν παρακαλε5ς μ� περισσ�τερη θ�ρμη ν� σ� � ηθ!σ υν ν� μ!� �&σαι τ�π τε �π� ατ� gτε ν� 4πιθυμ9ς, ν� μ! λυπ&σαι γι�κ�π ι �π/ ατ� περισσ�τερ , 4�ν τ� ()ης F δ�ν τ� ()ης;

Δι�τι <πωσδ!π τε, 4�ν μπ ρ �ν ν� � ηθ!σ υν τ �ς �νθρ3-π υς κα� σ/ ατ� () υν τ!ν δ�ναμι ν� � ηθ �ν.

/Aλλ� �σως π9ς: « % θε � γι� μ�να τ� (καμαν ατ�». T�τε δ�νε�ναι πρ τιμ�τερ ν� �ντιμετωπ�2ης �σα (γιναν γι� σ�να μ� 4λευ-θερ�α παρ� ν� δυσανασ)ετ9ς μ� δ υλ πρ�πεια κα� μικρ πρ�-πεια γι� �σα δ�ν 4*αρτ+νται �π� σ�να; Π ι�ς σ � ε�πε �τι % θε �δ�ν � ηθ �ν �κ�μη κα� σ/ 4κε5να π � 4*αρτ+νται �π� μ&ς; \Aρ)ι-σε λ ιπ�ν ν� πρ σε�)εσαι γι/ ατ� κα� θ� δ9ς. RO Pνας πρ σε�)ε-ται «π+ς θ� μπ ρ�σω ν� κ ιμηθ+ μ/ 4κε�νη»! /Eσ� «π+ς ν� μ! 4πι-θυμ+ ν� κ ιμηθ+ μ/ 4κε�νη»! RO Hλλ ς «π+ς θ� δι3*ω 4κε5ν ν,4σ� «π+ς ν� μ! )ρειασθ+ ν� τ�ν δι3*ω». RO Hλλ ς «π+ς ν� μ! )�-σω τ� παιδ� μ υ». /Eσ� «π+ς ν� μ! � �ηθ+ ν� μ! τ� )�σω»! Γενι-κ� μ/ ατ� τ�ν τρ�π Hλλα*ε τ�ς πρ σευ)�ς κα� κ �τα*ε τ� γ�νεται.

μα. RO /Eπ�κ υρ ς54 λ�γει: 'Oταν Fμ υν Hρρωστ ς δ�ν μιλ �σαγι� τ!ν ταλαιπωρ�α τ � σ3ματ ς gτε �ν��ερα τ�π τε στ �ς 4πι-σκ�πτες μ υ,�λλ� 4*ακ λ υθ �σα ν� συ2ητ+ γι� τ!ν ��σι κα� μ�τ!ν συ2!τησι 2ητ �σα κυρ�ως ν� �νακαλ�ψω π+ς τ� πνε�μα, Hνκα� πα�ρνη μ�ρ ς στ�ς συγκιν!σεις τ9ς σ�ρκας, 4ν τ �τ ις 4*ακ -

223

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION £ã

54. /Eπ�κ υρ ς (341-270 π.X.). Γενν!θηκε στ!ν Σ�μ . RYπ9ρ*ε μαθητ!ς τ � Παμ��-

λ υ. Kατ� τ� 306 eδρυσε σ) λ! στ!ν /Aθ!να.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

222

λθ�. lHτι :π� μιOς πηγ5ς νερOς π�ντα Cς Dν� σEματι �πισυμ-�α�νει, κα� $ δε7 τ� μ)ρς τ7ς %π�ρ τ� �λυ γινμ)νις μ)μ8ε-σθαι+ R "τμι κα� $δ�ν "λλ R κυκεWν κα� σκεδασμ�ς. τ� Jν τα-ρ�σσUη; τF3 PγεμνικF3 λ)γε “T)θνηκας, 8θαρσαι, τεθηρ�ωσαι,%πκρ�νUη, συναγελ�=Uη, ��σκUη.”

μ�. lHτι $δ�ν δ4νανται ( θε� R δ4νανται.ε- μ�ν Jν μ6 δ4ναν-ται, τ� εS�η; ε- δ� δ4νανται, δι# τ� $�� μOλλν εS�Uη διδ�ναι α$-τNς τ� μ&τε 8�ε7σθα� τι τ4των μ&τε �πιθυμε7ν τινς τ4των μ&-τε λυπε7σθαι �π� τινι τ4των μOλλν Vπερ τ� μ6 παρε7να� τι τ4-των R τ� παρε7ναι; π�ντως γ�ρ, ε- δ4νανται συνεργε7ν :νθρE-πις. κα� ε-ς τα�τα δ4νανται συνεργε7ν. :λλ# Bσως �ρε7ς, �τι “�Eπ��μ� α$τ# ( θε� �π�ησαν.” ε�τα $ κρε7σσν �ρ5σθαι τ7ς �π� σ�μετ’ �λευθερ�ας R δια8)ρεσθαι πρ�ς τ# μ6 �π� σ� μετ# δυλε�αςκα� ταπειν�τητς;τ�ς δ) σι ε�πεν,�τι $�� κα� ε-ς τ# �8’ Pμ7ν ( θε-� συλλαμ��νυσιν; "ρ@αι γ�ν περ� τ4των εS�εσθαι κα� qψει.wτς εS�εται+ “Π3ς κιμηθ3 μετ� �κε�νης.” σ4.“Π3ς μ6 �πιθυμ&-σω τ� κιμηθ5ναι μετ’ �κε�νης.” "λλς+ “Π3ς στερηθ3 �κε�νυ.”σ4. “Π3ς μ6 �ρ&=Fω τ� στερηθ5ναι.” "λλς+ “Π3ς μ6 :π��λωτ� τεκν�ν.” σ4+ “Π3ς μ6 8�ηθ3 :π�αλε7ν.” �λως 'δε �π�στρε-ψν τ#ς ε$��ς, κα� θεEρει, τ� γ�νεται.

μα�. bO �Eπ�κυρς λ)γει,�τι “�Eν τU5 ν�σFω $κ ]σ�ν μι α( Mμιλ�-αι περ� τ3ν τ� σωματ�υ παθ3ν $δ� τNς ε-σι�ντας τια�τ� τι-να”, 8ησ�ν, “�λ�λυν+ :λλ# τ# πρηγ4μενα 8υσιλγ3ν διετ)-λυν,κα� πρ�ς α$τF3 τ4τFω �ν,π3ς P δι�νια συμμεταλαμ��νυ-

Page 113: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

λ υθε5 ν� μ�νη �τ�ρα) κα� ν� διατηρ9 τ!ν δικ! τ υ 6περ )!.Ogτε στ �ς γιατρ �ς, λ�γει, (δινα τ� δικα�ωμα ν� καυ)+νται �τιτ�)α κ�τι κ�ν υν, �λλ� περν �σα τ!ν 2ω! μ υ hρα5α κα� καλ�.Tην �δια στ�σι μ/ 4κε5ν ν λ ιπ�ν ν� τηρ9ς κα� ε=ς τ!ν �σθ�νεια κα�σ� <π ιαδ!π τε Hλλη περ�πτωσι.

T� ν� μ! �π μακρ�νεσαι �π� τ!ν �ιλ σ ��α <,τιδ!π τε κα�Hν σ � συμ�9 κα� ν� μ! �λυαρ9ς μ� τ �ς bπλ ϊκ �ς κα� �μ�η-τ υς στ!ν �ιλ σ ��α, ε�ναι �πα�τησις κ ιν! κ�θε �ιλ σ �ικ9ςθεωρ�ας, καθ3ς κα� τ� ν� �σ) λ9σαι μ�ν μ/ 4κε5ν π � ()εις ν�κ�νης κα� μ� τ� 7ργαν μ� τ� <π 5 θ� τ� κ�νης.

μ�. 'Oταν �ντιμετωπ�2ης τ!ν �να�δεια κ�π ι υ,�μ�σως ρ3τη-σε τ�ν Xαυτ� σ υ: E�ναι δυνατ�ν ν� μ! 6π�ρ) υν στ�ν κ�σμ �δι�ντρ π ι; Δ�ν μπ ρε5. M! 2ητ9ς λ ιπ�ν τ� �δ�νατ . E�ναι κα�ατ�ς Pνας �π� 4κε�ν υς τ �ς �ναιδε5ς % <π 5 ι ε�ναι �ν�γκη ν�6π�ρ) υν στ!ν 2ω!.

T� �δι ν� σκ�πτεσαι κα� γι� τ�ν κακ �ργ κα� τ�ν Hπιστ κα�γι� <π ι νδ!π τε bμαρτωλ�.M� τ!ν σκ�ψι �τι ε�ναι �δ�νατ ν ν�μ! 6π�ρ)η τ� γ�ν ς ατ+ν,θ� γ�νης καλ�τερ ς πρ�ς �λ υς.Kαλ�ε�ναι κα� 4κε5ν �μ�σως ν� σκ�πτεσαι, π ι� �ρετ! (δωσε $ ��σιςστ�ν Hνθρωπ γι� τ!ν �ντιμετ3πισι ατ � τ � bμαρτ!ματ ς. Γι�τ �ς �γν3μ νες μ&ς (δωσε hς �ντι��ρμακ τ!ν πρα�τητα, γι�τ �ς Hλλ υς κ�π ια Hλλη δ�ναμι.

Γενικ� μπ ρε5ς ν� διδ�*ης τ� σωστ� σ/ ατ�ν π � ()ει σ��λει.Γιατ� ατ�ς π � σ��λλει δ�ν γνωρ�2ει ατ� π � ()ει 4μπρ�ς τ υ,γι/ ατ� κ�νει λ�θη. /Aλλ� τ� ()εις π�θει; Δ�ν θ� �ρ9ς καν�να �π/ατ �ς 4ναντ� ν τ+ν <π �ων 8ργ�2εσαι ν� σ � ()η κ�νει κ�τι μ�τ� <π 5 $ ψυ)! σ υ θ� γ�νη )ειρ�τερη.T� κακ� �μως κα� τ� �λα-�ερ� () υν 4* <λ κλ!ρ υ τ!ν 6π�στασ� τ υς στ!ν ψυ)! σ υ. Λ ι-π�ν τ� κακ� F παρ�*εν ()ει συμ�9 4�ν < �πα�δευτ ς 4κτελ9 τ�(ργα τ � �παιδε�τ υ; K �τα*ε μ!πως πρ�πει ν� κατηγ ρ9ς τ�νXαυτ� σ υ, �� � δ�ν περιμ�νεις ν� κ�νη ατ�ς ατ� τ� λ�θ ς.Δι�τι 4σ� κα� �π� τ!ν λ γικ! σ υ ε�)ες τ!ν δυνατ�τητα ν� σκε-

225

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION £ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

224

σα τ3ν �ν τF3 σαρκιδ�Fω τι4των κιν&σεων :ταρακτε7, τ� Bδιν:γαθ�ν τηρ�σα. $δ� τ7ς -ατρ7ς �μπαρε7�ν,” 8ησ�, “κατα-8ρυ�ττεσθαι Cς τι πι�σιν, :λλ� M ��ς Vγετ εJ κα� καλ3ς.”τα$τ# Jν �κε�νFω �ν ν�σFω, �#ν νσU5ς, κα� �ν "λλUη τιν� περιστ�σει+τ� γ#ρ μ6 :8�στασθαι 8ιλσ8�ας �ν `ς δ&πτε τ7ς πρσπ�-πτυσι μηδ� [τF3] -διEτUη κα� :8υσιλ�γFω συμ8λυαρε7ν π�σηςα(ρ)σεως κιν�ν... πρ�ς μ�νFω δ� τF3 ν�ν πρασσμ)νFω ε�ναι κα� τF31ργ�νFω, δι� w πρ�σσεις.

μ��. ZOταν τιν�ς :ναισ�υντ�_α πρσκ�πτUης,ε$θNς πυνθ�νυ σε-αυτ�+ “Δ4νανται Jν �ν τF3 κ�σμFω :να�σ�υντι μ6 ε�ναι;” $ δ4-νανται. μ6 Jν :πα�τει τ� :δ4νατν. ε`ς γ#ρ κα� wτ�ς �στιν �κε�-νων τ3ν :ναισ�4ντων, �ς :ν�γκη �ν τF3 κ�σμFω ε�ναι. τ� δ� α$τ�κα� �π� τ� παν4ργυ κα� �π� τ� :π�στυ κα� παντ�ς τ� Mτι�νaμαρτ�νντς στω σι πρ��ειρν. rμα γ#ρ τF3 %πμνησθ5ναι,�τι τ� γ)νς τ3ν τι4των :δ4νατ�ν �στι μ6 %π�ρ�ειν, ε$μεν)στε-ρς σUη πρ�ς τNς καθ� Kνα. εS�ρηστν δ� κ:κε7ν ε$θNς �ννε7ν,“T�να δωκεν P 84σις τF3 :νθρEπFω :ρετ6ν πρ�ς τ�τ τ� aμ�ρ-τημα.” δωκε γ�ρ, Cς :ντι8�ρμακν πρ�ς μ�ν τ�ν :γνEμνα τ6νπρ_α�τητα, πρ�ς δ� "λλν "λλην τιν# δ4ναμιν.ZOλως δ� @εστ� σι μεταδιδ�σκειν τ�ν πεπλανημ)νν+ πOς γ#ρ Maμαρτ�νων :8αμαρτ�νει τ� πρκειμ)νυ κα� πεπλ�νηται. τ� δ�κα� �)�λαψαι; ε%ρ&σεις γ#ρ μηδ)να τ4των, πρ�ς �ς παρ@4νUη,πεπιηκ�τα τι τ�τν, �@ w P δι�νι� συ �ε�ρων μελλε γεν&σε-σθαι+ τ� δ� κακ�ν συ κα� τ� �λα�ερ�ν �ντα�θα πOσαν τ6ν %π�-στασιν �ει.T� δα� κακ�ν R @)νν γ)γνεν, ε- M :πα�δευτς τ# τ� :παιδε4τυπρ�σσει; �ρα, μ6 σεαυτF3 μOλλν �γκαλε7ν 18ε�λUης, �τι $ πρσε-δ�κησας τ�τν τ�τ aμαρτ&σεσθαι+ σN γ#ρ κα� :8ρμ#ς �κτ� λ�γυ ε��ες πρ�ς τ� �νθυμηθ5ναι, �τι ε-κ�ς �στι τ�τν

2

3

Page 114: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

�θ9ς �τι �υσικ� ε�ναι ν� κ�νη ατ�ς ατ� τ� λ�θ ς1 κα� �μως,�� � τ� λησμ�νησες, �π ρε5ς γιατ� (κανε τ� λ�θ ς.

Πρ� π�ντων �ταν τ�ν κατηγ ρ9ς hς Hπιστ F �)�ριστ , γ�ρι-σε π�λι στ�ν Xαυτ� σ υ. ROπωσδ!π τε ε�ναι δικ� σ υ τ� σ�&λμα1ε�τε γιατ� π�στεψες �τι θ� διατηρ!ση τ!ν �� σ�ωσ� τ υ ατ�ς π �ε�)ε ατ! τ!ν δι�θεσι, ε�τε γιατ�, �ταν τ�ν εεργ�τησες, δ�ν τ�νεεργ�τησες )ωρ�ς 6στερ � υλ�α gτε )ωρ�ς ν� περιμ�νης 7�ε-λ ς �π/ ατ! τ!ν πρ&*ι.T� περισσ�τερ 2ητ&ς �ταν εεργετ9ς PναHνθρωπ ; Δ�ν σ� %καν π ιε5 $ πρ&*ις σ υ π � ε�ναι σ�μ�ωνη μ�τ!ν ��σι σ υ, �λλ� 2ητε5ς �μ ι�! γι/ ατ!. E�ναι τ� �δι , σ�ν ν�2ητ �σε �μ ι�! τ� μ�τι γιατ� �λ�πει F τ� π�δια γιατ� �αδ�2 υν.'Oπως δηλαδ! ατ� () υν γ�νει γι� hρισμ�ν σκ π� κα� Hν κα�4νεργ �ν γι� τ� �δι πρ&γμα, �ρ�σκ νται σ� �π�στασι τ� Pνα �π�τ� Hλλ . \Eτσι κα� < Hνθρωπ ς, 4πειδ! 4κ ��σεως ()ει κλ�σι πρ�ςτ!ν εεργεσ�α, �ταν κ�νη μι� καλ! πρ&*ι F κ�τι π � � ηθε5 τ �ςHλλ υς, ()ει 4κτελ�σει 4κε5ν γι� τ� <π 5 (γινε κα� Xπ μ�νως ()ειπ�ρει τ!ν δικ! τ υ �μ ι�!.

227

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION £ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

226

τ�τ aμαρτ&σεσθαι, κα� �μως �πιλαθ�μενς θαυμ�=εις, ε-Pμ�ρτηκε.M�λιστα δ), �ταν Cς :π�στFω R :�αρ�στFω μ)μ8Uη, ε-ς σεαυτ�ν �πι-στρ)8υ. πρδ&λως γ#ρ σ�ν τ� aμ�ρτημα, εBτε περ� τ� τια4τηνδι�θεσιν �ντς �π�στευσας, �τι τ6ν π�στιν 8υλ�@ει, εBτε τ6ν ��-ριν διδNς μ6 καταληκτικ3ς δωκας, μηδ� oστε �@ α$τ5ς τ5ς σ5ςπρ�@εως ε$θNς :πειλη8)ναι π�ντα τ�ν καρπ�ν.T� γ#ρ πλ)ν θ)λεις εJ πι&σας "νθρωπν; $κ :ρκε7 τ�τ, �τικατ# 84σιν τ6ν σ&ν τι πρα@ας,:λλ# τ4τυ μισθ�ν =ητε7ς;Cς ε- M18θαλμ�ς :μι�6ν :πU&τει, �τι �λ)πει, R ( π�δες, �τι �αδ�=υσιν.oσπερ γ#ρ τα�τα πρ�ς τ�δε τι γ)γνεν, rπερ κατ# τ6ν -δ�αν κα-τασκευ6ν �νεργ�ντα :π)�ει τ� Bδιν, nτως κα� M "νθρωπςε$εργετικ�ς πε8υκEς, Mπ�ταν τι ε$εργετικ�ν R "λλως ε-ς τ# μ)σασυνεργητικ�ν πρ�@Uη, πεπ�ηκε, πρ�ς � κατεσκε4ασται, κα� �ειτ� Dαυτ�.

5

4

Page 115: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

BIBΛION I�

α. Θ� ε�σαι Hραγε π τ�, ^ ψυ)!, bπλ9 κα� Xνια�α κα� γυμν!, πι��ανερ! �π� τ� σ+μα π � σ� περι��λλει; Θ� γευθ9ς π τ� τ�α�σθημα τ9ς �γ�πης κα� τ9ς στ ργ9ς; Θ� ε�σαι π τ� ατ�ρκης,)ωρ�ς ν� ()ης καμμι� (λλειψι κα� )ωρ�ς ν� π θ9ς F ν� 4πιθυμ9ςτ�π τε gτε (μψυ) gτε Hψυ) γι� τ�ς �π λα�σεις τ9ς $δ ν9ς;

N� μ! )ρει�2εσαι gτε )ρ�ν γι� ν� α=σθανθ9ς γι� μεγαλ�τε-ρ δι�στημα τ�ς �π λα�σεις gτε τ�π gτε )3ρα gτε 4*αιρετι-κ� κλ5μα gτε �νθρ3π υς ε)�ριστ υς;

Θ� %καν π ιηθ9ς π τ� μ� τ!ν κατ�στασι π � ()εις 4μπρ�ςσ υ; Θ� ε�σαι ε)αριστημ�νη μ� �λα �σα ()εις κα� θ� πρ σπαθ!-σης ν� πε�σης τ�ν Xαυτ� σ υ �τι �λα τ� ()εις, �τι �λα �ρ�σκ νταισ� καλ! κατ�στασι γι� σ�να, κα� �τι �π� τ �ς θε �ς πρ �ρ) νταικα� καλ� θ� 4*ελι)θ �ν �σα θ�λ υν ατ � κα� �σα πρ�κειται ν�δ3σ υν γι� τ!ν σωτηρ�α τ � τελε� υ 23 υ τ υ, τ � �γαθ � κα�δικα� υ κα� καλ � π � γενν& κα� συγκρατε5 κα� περικλε�ει �σαδιαλ� νται γι� τ!ν δημι υργ�α Hλλων <μ �ων; Θ� γ�νης Hραγεπ τ� %καν! κα� μ� τ �ς θε �ς κα� μ� τ �ς �νθρ3π υς ν� 29ς )ωρ�ςν� κατηγ ρ9ς ατ �ς γι� τ�π τε κα� )ωρ�ς ν� κατηγ ρ9σαι �π�ατ �ς;

�. Πρ�σε*ε τ� 2ητε5 $ ��σις �π� σ�να, γιατ� μ�ν �π� τ!ν ��σικυ�ερν&σαι. \Eπειτα πρ&*ε ατ� μ� πρ θυμ�α, 4�ν δ�ν 6π�ρ)ηκ�νδυν ς ν� �λ�ψης τ!ν ��σι σ υ hς λ γικ � 23 υ. E�ναι δ� τ�λ γικ� 2+ ταυτ�)ρ να κα� κ ινωνικ�. N� ()ης 6π/ 7ψι σ υατ �ς τ �ς καν�νες κα� μ! �να2ητ9ς Hλλα πρ�γματα.

γ. RO,τιδ!π τε συμ�α�νει,συμ�α�νει F γιατ� 4κ ��σεως ()εις τ!νδ�ναμι ν� τ� �ντιμετωπ�σης F 7)ι. /E�ν λ ιπ�ν σ � συμ�α�νη,4πειδ! μπ ρε5ς ν� τ� �ντιμετωπ�σης, μ! δυσανασ)ετ9ς, �λλ� hς

229228

BIBΛION ID

α�. lEσUη πτ� tρα, g ψυ�&, :γαθ6 κα� aπλ5 κα� μ�α κα� γυμν&, 8α-νερωτ)ρα τ� περικειμ)νυ σι σEματς; γε4σUη πτ� tρα τ5ς 8ι-λητικ5ς κα� στερκτικ5ς διαθ)σεως; σUη πτ� tρα πλ&ρης κα� :νεν-δε6ς κα� $δ�ν �πιπθ�σα $δ� �πιθυμ�σα $δεν�ς Sτε �μψ4-�υ Sτε :ψ4�υ πρ�ς Pδν3ν :πλα4σεις; $δ� �ρ�νυ, �ν F' �π�μακρ�τερν :πλα4σεις; $δ� τ�πυ R �Eρας R :)ρων ε$καιρ�ας$δ� :νθρEπων ε$αρμστ�ας; :λλ# :ρκεσθ&σUη τU5 παρ4σUη κα-ταστ�σει κα� Pσθ&σUη τ7ς παρ�σι πOσι, κα� συμπε�σεις σεαυτ&ν,�τι π�ντα <r> σι π�ρεστι, παρ# τ3ν θε3ν π�ρεστι κα� π�ντα σιεJ �ει κα� εJ K@ει, �σα 8�λν α$τ7ς κα� �σα μ)λλυσι δEσειν �π�σωτηρ�_α τ� τελε�υ =FEυ, τ� :γαθ� κα� δικα�υ κα� καλ� κα�γενν3ντς π�ντα κα� συν)�ντς κα� περι)�ντς κα� περιλαμ��-νντς διαλυ�μενα ε-ς γ)νεσιν Dτ)ρων Mμ�ων; σUη πτ� tρα τι-α4τη, pα θε7ς τε κα� :νθρEπις nτω συμπλιτε4εσθαι, Cς μ&τεμ)μ8εσθα� τι α$τ7ς μ&τε καταγινEσκεσθαι %π� α%τ3ν;

��. Παρατ&ρει, τ� συ P 84σις �πι=ητε7, Cς %π� 84σεως μ�ννδιικυμ)νυ+ ε�τα π�ει α$τ� κα� πρσ�εσ, ε- μ6 �ε7ρν μ)λλειδιατ�θεσθαι συ P Cς =FEυ 84σις. D@5ς δ� παρατηρητ)ν, τ� �πι-=ητε7 συ P Cς =FEυ 84σις+ κα� πOν τ�τ παραληπτ)ν, ε- μ6�ε7ρν μ)λλει διατ�θεσθαι P Cς =FEυ λγικ� 84σις+ στι δ� τ� λ-γικ�ν ε$θNς κα� πλιτικ�ν.τ4τις δ6 καν�σι �ρEμενς μηδ�ν πε-ριεργ�=υ.

γ�. ΠOν τ� συμ�α7νν Vτι nτως συμ�α�νει, Cς π)8υκας α$τ�8)ρειν R Cς $ π)8υκας α$τ� 8)ρειν. ε- μ�ν Jν συμ�α�νει σι, Cςπ)8υκας 8)ρειν, μ6 δυσ�)ραινε+ :λλ� Cς π)8υκας, 8)ρε. ε- δ), Cς

Page 116: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

%καν�ς ν� τ� 6π με�νης. /E�ν �μως σ � συμ�α�νη κα� δ�ν ()ης μ�-σα σ υ τ!ν δ�ναμι π � )ρει�2εται, μ! λυπ&σαι δι�τι θ� �θαρ9κα� ατ� �ταν θ� σ� καταστρ�ψη.

Σκ�ψ υ �μως �τι ε�σαι πλασμ�ν ς ν� 6π ��ρης �λα �σα $ γν3-μη σ υ μπ ρε5 ν� τ� θεωρ!ση 6π �ερτ� κα� �νεκτ� μ� τ!ν 4ντ�-πωσι �τι κ�νεις ατ� 4πειδ! σ� συμ��ρει κα� ε�ναι )ρ� ς σ υ.

δ. /E�ν κ�π ι ς κ�νη λ�θη μ� �γ�πη ν� τ�ν δι ρθ3νης κα� ν�τ � 6π δεικν�ης τ� λ�θ ς. /E�ν δ�ν μπ ρ9ς, ν� κατηγ ρ9ς τ�νXαυτ� σ υ F μ&λλ ν gτε τ�ν Xαυτ� σ υ.

ε. 'O,τι θ� σ � συμ�9, ατ� �π� π λ� καιρ� Xτ ιμα2�ταν γι�σ�να κα� $ περιπλ κ! τ+ν α=τι+ν σ υ L�αινε �ν�καθεν τ!ν δικ!σ υ Lπαρ*ι κα� τ!ν σ�μπτωσι ατ �.

ς. E�τε Hτ μα ε�τε Xνια5 σ�ν λ ε�ναι τ� σ�μπαν, σ� ατ! τ!νσκ�ψι ν� κ�νης πρ+τα1 �τι ε�μαι μ�ρ ς τ � �λ υ π � δι ικε5ται�π� τ!ν ��σι, δε�τερ ν �τι ()ω κ�π ια συγγ�νεια πρ�ς τ� <μ -γεν9 μ�ρη. /E�ν ()ω 6π/ 7ψι μ υ ατ�, 4�/ �σ ν ε�μαι μ�ρ ς δ�ν θ�λυπηθ+ γι� τ�π τε �π/ �σα μ � πρ σ��ρ νται �π� τ� σ�μπαν.Δι�τι τ�π τε δ�ν ε�ναι �λα�ερ� γι� τ� μ�ρ ς,4�ν συμ��ρη τ� �λ ν./Aλλ� δ�ν ()ει τ� �λ ν τ�π τε π � δ�ν συμ��ρει ατ�.

/A� � τ �τ ε�ναι γν3ρισμα κ ιν� σ� �λες τ�ς ��σεις, <πωσδ!-π τε ε�ναι γν3ρισμα τ9ς ��σεως τ � κ�σμ υ π � ()ει 4π� πλ� ντ!ν =δι�τητα ν� μ! �ναγκ�2εται �π� καμμι� 4*ωτερικ! α=τ�α ν�κ�νη κ�τι �λα�ερ� γι� τ�ν Xαυτ� της.

M� τ!ν σκ�ψι �τι ε�μαι μ�ρ ς τ � �λ υ θ� �ντιμετωπ�2ω μ�ε)αρ�στησι �,τι μ � συμ�α�νει. Kα� 4�/ �σ ν ()ω κ�π ια συγγ�-νεια μ� τ� <μ γεν9 μ�ρη δ�ν θ� πρ�*ω τ�π τε �ντ�θετ πρ�ς τ�συμ��ρ ν τ9ς κ ινων�ας1 μ&λλ ν θ� 4νδια�ερθ+ γι� τ �ς <μ γε-νε5ς κα� �λη τ!ν δ�ναμι π � πηγ�2ει �π� μ�σα μ υ θ� τ!ν στρ�ψωπρ�ς τ� κ ιν� συμ��ρ ν κα� θ� τ!ν �π μακρ�νω �π� τ� �ντ�θε-τ . 'Oταν ατ� 4κτελ �νται μ/ ατ�ν τ�ν τρ�π ε�ναι Xπ�μεν $2ω! ν� πρ )ωρ9 <μαλ�. \Eτσι θ� μπ ρ �σε ν� �αντασθ9ς bρμ -νικ� τ!ν 2ω! τ � π λ�τ υ π � πρ )ωρε5 κα� o�ελε5 μ� τ�ς πρ�*εις

231

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

230

μ6 π)8υκας 8)ρειν, μ6 δυσ�)ραινε+ 8θαρ&σεται γ�ρ σε :πα-ναλ3σαν. μ)μνησ μ)ντι, �τι π)8υκας 8)ρειν πOν, περ� w �π� τU5%πλ&ψει �στ� τU5 σU5 8ρητ�ν κα� :νεκτ�ν α$τ� πι5σαι, κατ#8αντασ�αν τ� συμ8)ρειν R καθ&κειν σεαυτF3 τ�τ πιε7ν.

δ�. E- μ�ν σ8�λλεται, διδ�σκειν ε$μεν3ς κα� τ� παρρEμεννδεικν4ναι+ ε- δ� :δυνατε7ς, σεαυτ�ν α-τιOσθαι R μηδ� σεαυτ�ν.

ε�. ZO τι "ν σι συμ�α�νUη, τ�τ� σι �@ α-3νς πρκατεσκευ�=ε-τ+ κα� P �πιπλκ6 τ3ν α-τ�ων συν)κλωθε τ&ν τε σ6ν %π�στασιν �@:ιδ�υ κα� τ6ν τ4τυ σ4μ�ασιν.

Y�. EBτε "τμι εBτε 84σις, πρ3τν κε�σθω, �τι μ)ρς ε-μ� τ��λυ, %π� 84σεως διικυμ)νυ+ πειτα, �τι �ω πως -κε�ωςπρ�ς τ# Mμγεν5 μ)ρη. τ4των γ#ρ μεμνημ)νς, καθ�τι μ�ν μ)ρςε-μ�, $δεν� δυσαρεστ&σω τ3ν �κ τ� �λυ :πνεμμ)νων+ $δ�νγ#ρ �λα�ερ�ν τF3 μ)ρει,� τF3 �λFω συμ8)ρει.$ γ#ρ �ει τι τ� �λν,� μ6 συμ8)ρει DαυτF3+ πασ3ν μ�ν 84σεων κιν�ν ��υσ3ν τ�τ,τ5ς δ� τ� κ�σμυ πρσειλη8υ�ας τ� μηδ� %π� τινς @ωθενα-τ�ας :ναγκ�=εσθαι �λα�ερ�ν τι DαυτU5 γεννOν.Kατ# μ�ν δ6 τ� μεμν5σθαι, �τι μ)ρς ε-μ� �λυ τ� τι4τυ,ε$αρεστ&σω παντ� τF3 :π�α�νντι. καθ�σν δ� �ω πως -κε�-ως πρ�ς τ# Mμγεν5 μ)ρη, $δ�ν πρ�@ω :κινEνητν, μOλλνδ� στ��σμαι τ3ν Mμγεν3ν κα� πρ�ς τ� κινU5 συμ8)ρνπOσαν Mρμ6ν �μαυτ� "@ω κα� :π� τ$ναντ�υ :π�@ω. τ4τωνδ� nτω περαινμ)νων :ν�γκη τ�ν ��ν ε$ρε7ν, Cς κα� πλ�-τυ ��ν εSρυν �πιν&σειας πρϊ�ντς δι# πρ�@εων τ7ς πλ�-

2

Page 117: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

τ υ τ �ς συμπ λ5τες τ υ κα� δ�)εται ατ� π � τ � πρ σ��ρει $π λιτε�α.

2. E�ναι �ν�γκη τ� μ�ρη τ � �λ υ, �σα 4κ ��σεως περιλαμ��-ν νται ε=ς τ�ν κ�σμ , ν� �θε�ρωνται - ν� λη�θ9 ατ� μ� τ!ν σημα-σ�α τ9ς �λλ ι3σεως.- /E�ν �μως $ �θ ρ� _ταν γι� τ� μ�ρη 4κ ��-σεως κα� κακ� πρ&γμα κα� �ναγκα5 , τ�τε τ� �λ δ�ν θ� πρ )ω-ρ �σε καλ�,4�/ �σ ν τ� μ�ρη τ υ �αδ�2 υν πρ�ς τ!ν �λλ �ωσι κα�() υν κατασκευασθ9 γι� ν� �θε�ρωνται. /Eπε)ε�ρησε πρ�γματι $��σις ν� �λ�ψη τ� μ�ρη της κα� ν� τ �ς δ3ση κλ�σι πρ�ς τ� κακ�κα� 4* �ν�γκης ν� τ� σπρ3*η στ!ν καταστρ �! F κατ� λ�θ ς τ�4δημι �ργησε (τσι; E�ναι �μως κα� τ� Pνα κα� τ� Hλλ �π�στευτα.

/E�ν δ� κ�π ι ς, )ωρ�ς ν� 6π λ γ�ση τ!ν ��σι, πρ σπαθ �σεν� �π δε�*η �τι �λα ατ� γ�ν νται μ�να τ υς κα� ν� =σ)υρισθ9συγ)ρ�νως �τι τ� μ�ρη τ � �λ υ μετα��λλ νται μ�να τ υς, θ�_ταν γελ 5 ν� �π ρ9 συγ)ρ�νως κα� ν� �γανακτ9 γι� κ�τι π �γ�νεται παρ� τ!ν ��σι, �� � Hλλωστε κα� $ δι�λυσις γ�νεται ε=ςτ� στ ι)ε5α �π� τ� <π 5α τ� κ�θε τι γ�νεται.

RH δι�λυσις δηλαδ! ε�ναι διασκ ρπισμ�ς τ+ν στ ι)ε�ων �π�τ� <π 5α (γινε $ μετα� λ! τ � μ�ν στερε � ε=ς γ9 κα� τ � πνευμα-τικ � ε=ς ��ρα. REπ μ�νως κα� ατ� θ� 4πιστρ�ψ υν ε=ς τ!ν σ�ατ � �λ υ π � μετατρ�πεται κατ� περι�δ υς σ� �ωτι� ε�τε �νανε-3νεται �δι�κ πα μ� τ�ς μετα� λ�ς.

Kα� ν� μ! ν μ�2ης �τι τ� στ�ρε μ�ρ ς κα� τ� πνευματικ� �τιε�ναι τ� �δι �π� τ!ν $μ�ρα τ9ς γενν!σεως. 'Oλ ατ� )θ�ς κα�πρ )θ�ς π9ρε τ!ν �ν�πτυ*� τ υ �π� τ�ς τρ ��ς κα� �π� τ�ν ��ραπ � �ναπν�ει.

Aτ� λ ιπ�ν π � π9ρε μετα��λλει κα� 7)ι 4κε5ν π � γ�ννησε$ μητ�ρα. Σκ�ψ υ 4π� πλ� ν �τι μ� 4κε5ν τ� στ ι)ε5 μ� τ!ν =δια�-τερη π ι�τητα σ� Xν3νει π λ� $ ��σις κα� ν μ�2ω �τι ατ� δ�ν()ει καμμι� σ)�σι πρ�ς ατ� π � λ�γ με τ3ρα.

η. \Aν δ3σης στ�ν Xαυτ� σ υ ατ �ς τ �ς )αρακτηρισμ �ς,�γαθ�ς, εσε�!ς, ε=λικριν!ς, συνετ�ς, <μ��ρων, μεγαλ��ρων,

233

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

232

ταις λυσιτελ3ν κα�, �περ Xν P π�λις :πν)μUη, τ�τ :σπα=μ)-νυ.

=�.T7ς μ)ρεσι τ� �λυ, �σα 84σει περι)�εται %π� τ� κ�σμυ,:ν�γκη 8θε�ρεσθαι+ λεγ)σθω δ� τ�τ σημαντικ3ς τ� :λλι-�σθαι+ ε- δ� 84σει κακ�ν τε κα� :ναγκα7�ν �στι τ�τ α$τ7ς,$κ Xν τ� �λν καλ3ς διε@�γιτ, τ3ν μερ3ν ε-ς :λλτρ�ωσιν-�ντων, κα� πρ�ς τ� 8θε�ρεσθαι δια8�ρως κατεσκευασμ)νων. π�-τερν γ#ρ �πε�ε�ρησεν P 84σις α$τ6 τ# Dαυτ5ς μ)ρη κακ�ν κα�περιπτωτικ# τF3 κακF3 κα� �@ :ν�γκης μπτωτα ε-ς τ� κακ�ν πι-ε7ν R λαθεν α$τ6ν τι�δε τιν# γιν�μενα;:μ8�τερα γ#ρ :π�θανα.E- δ) τις κα� :8)μενς τ5ς 84σεως κατ# τ� πε8υκ)ναι τα�τα �@η-γ7τ, κα� �ς γελ7ν rμα μ�ν 8�ναι πε8υκ)ναι τ# μ)ρη τ� �λυμετα��λλειν, rμα δ� Cς �π� τινι τ3ν παρ# 84σιν συμ�αιν�ντωνθαυμ�=ειν R δυσ�ερα�νειν, "λλως τε κα� τ5ς διαλ4σεως ε-ς τα�ταγινμ)νης, �@ 'ν Kκαστν συν�σταται. Vτι γ#ρ σκεδασμ�ς στι-�ε�ων �@ 'ν συνεκρ�θην, R τρπ6 τ� μ�ν στερεμν�υ ε-ς τ�γε3δες, τ� δ� πνευματικ� ε-ς τ� :ερ3δες+ oστε κα� τα�τα :να-λη8θ5ναι ε-ς τ�ν τ� �λυ λ�γν, εBτε κατ# περ�δν �κπυρυμ)-νυ εBτε :ιδ�ις :μι�α7ς :νανευμ)νυ.Kα� τ� στερ)μνιν δ� κα� τ� πνευματικ�ν μ6 8αντ�=υ τ� :π� τ5ςπρEτης γεν)σεως. πOν γ#ρ τ�τ ��θ�ς κα� τρ�την Pμ)ραν �κ τ3νσιτ�ων κα� τ� Dλκμ)νυ :)ρς τ6ν �πιρρ6ν λα�εν. τ�τ Jν,� λα�εν, μετα��λλει, $� � P μ&τηρ τεκεν. %π�θυ δ�, �τι �κε�νFωσε λ�αν πρσπλ)κει τF3 -δ�ως πιF3, $δ�ν qντι �μαι πρ�ς τ� ν�νλεγ�μενν.

η�. �Oν�ματα θ)μενς σαυτF3 τα�τα, :γαθ�ς, α-δ&μων, :ληθ&ς, μ8ρων, σ4μ8ρων, %π)ρ8ρων, πρ�σε�ε, μ&πτε μετνμ�=Uη+ κα�

3

2

Page 118: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

πρ�σε)ε μ! τ �ς �λλ�*ης π τ�. Kα� Hς τ �ς )�νης καμμι� � ρ�,ν� *αναγυρ�2ης γρ!γ ρα σ/ ατ �ς. N� *�ρης �τι συνετ�ς σημα�-νει ν� �ντιλαμ��νεσαι �κρι�+ς τ� πρ&γμα κα� ν� μ! σκ�πτεσαιHλλα �ντ� Hλλων. T� Mμ�8ρων σημα�νει ν� �π δ�)εσαι ε)αρ�-στως �σα $ κ ιν! ��σις σ � �π ν�μει. bYψηλ�8ρων σημα�νει ν�μπ ρ9ς ν� 6ψωθ9ς 4π�νω �π� τ�ς 4πιπ�λαιες F σ �αρ�ς <ρμ�ς τ9ςσ�ρκας, 4π�νω �π� τ!ν )ωρ�ς σημασ�α δ�*α κα� �π� τ�ν θ�νατ κα� τ� παρ�μ ια. /E�ν λ ιπ�ν διατηρ9ς ατ� τ� )αρακτηριστικ�)ωρ�ς ν� 4πιθυμ9ς π λ� ν� σ� )αρακτηρ�2 υν κα� % Hλλ ι (τσι,θ�ε�σαι δια� ρετικ�ς κα� σ� δια� ρετικ� κ�σμ θ� ε=σ�λθης.

T� ν� 4*ακ λ υθ9ς �μως ν� μ�νης τ�τ ι ς π � ε�σαι μ�)ριστιγμ9ς, ε�ναι γν3ρισμα �νθρ3π υ π � δ�ν α=σθ�νεται καθ�λ υκα� �γαπ& π λ� τ!ν 2ω! τ υ1 �νθρ3π υ π � μ ι�2ει π λ� μ�τ �ς α%μ ��ρ υς θηρι μ�) υς % <π 5 ι, Hν κα� ε�ναι γεμ&τ ιτρα�ματα κα� αeματα, παρακαλ �ν �μως ν� τ �ς �υλ�* υν γι�τ!ν Hλλη μ�ρα γι� ν� π�σ υν, Hν κα� �ρ�σκωνται σ/ ατ! τ!ν κα-τ�στασι, π�λι στ� �δια ν�)ια κα� δαγκ3ματα.

Περι�ρισε τ�ν Xαυτ� σ υ μ�σα σ/ ατ� τ� λ�γα γνωρ�σματα. Kα�Hν μπ ρ9ς ν� μ�νης σ/ ατ�, μ�νε σ�ν ν� ()ης μετ ικ!σει σ� νησι�μακ�ρων. /E�ν �ντιλη�θ9ς �τι *ε�ε�γεις �π� τ�ν 8ρθ� δρ�μ κα�δ�ν ε�σαι κ�ρι ς ατ+ν τ+ν γνωρισμ�των, �π μακρ�νσ υ μ� θ�ρ-ρ ς σ� κ�π ια Hκρη, �π υ θ� διατηρ!σης ατ�, F ��γε 4* <λ κλ!-ρ υ �π� τ!ν 2ω! )ωρ�ς π�θ ς, �λλ� bπλ& κα� 4λε�θερα κα� σ �α-ρ� κα� κ�νε στ!ν 2ω! σ υ τ λ�)ιστ ν ατ� τ� Pνα, ν� ��γης μ�τ�ν τρ�π π � ε�πα.Γι� ν� μ! *ε)ν&ς τ�ς �ρετ�ς ατ�ς θ� σ� � ηθ!-σ υν π λ� % θε � κα� $ σκ�ψις �τι ατ � ���αια δ�ν 4πιθυμ �ν ν�κ λακε�ωνται,�λλ� θ�λ υν �λα τ� λ γικ� 7ντα ν� 4* μ ι3νωνταιμ/ ατ �ς. Kα� �τι τ� (ργ τ9ς συκι&ς ε�ναι ν� κ�νη σ�κα, τ � σκ�-λ υ ν� 4κτελ9 τ� (ργ τ � σκ�λ υ, τ9ς μ�λισσας τ� δικ� της κα� �τι(ργ τ � �νθρ3π υ ε�ναι ν� κ�νη �σα ταιρι�2 υν στ�ν Hνθρωπ .

θ. O% θεατρικ�ς παραστ�σεις, < π�λεμ ς, $ �γων�α, $ �π ν�ρ-κωσις, $ δ υλ πρ�πεια καθημεριν� θ� σ � ��αν�2 υν τ� %ερ�

235

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

234

<ε-> :πλλ4εις τα�τα τ# 1ν�ματα, κα� τα�)ως �π�νιε �π� α$τ�.μ)μνησ δ), �τι τ� μ�ν “ μ8ρων” ��4λετ� σι σημα�νειν τ6ν �8�Kκαστα διαληπτικ6ν �π�στασιν κα� τ� :παρενθ4μητν+ τ� δ�“σ4μ8ρων”, τ6ν Dκ4σιν :π�δει@ιν τ3ν %π� τ5ς κιν5ς 84σεως:πνεμμ)νων+ τ� δ� “%π)ρ8ρων”, τ6ν %π)ρτασιν τ� 8ρν�ν-τς μρ�υ %π�ρ λε�ας R τρα�ε�ας κιν&σεις τ5ς σαρκ�ς κα� τ� δ-@�ριν κα� τ�ν θ�νατν κα� �σα τια�τα. �#ν Jν διατηρU5ς σε-αυτ�ν �ν τ4τις τ7ς 1ν�μασι μ6 γλι��μενς τ� %π� "λλων κατ#τα�τα 1νμ�=εσθαι, σUη Kτερς, κα� ε-ς ��ν ε-σελε4σUη Kτερν. τ�γ#ρ τι τι�τν ε�ναι, `ς μ)�ρι ν�ν γ)γνας, κα� �ν ��Fω τι4τFωσπαρ�σσεσθαι κα� μλ4νεσθαι, λ�αν �στ�ν :ναισθ&τυ κα� 8ιλ-ψ4�υ, κα� Mμ�υ τ7ς Pμι�ρEτις θηριμ��ις, pτινες μεστ�τραυμ�των κα� λ4θρυ παρακαλ�σιν �μως ε-ς τ6ν αSριν 8υ-λα�θ5ναι,παρα�ληθησ�μενι τι�τι τ7ς α$τ7ς qνυ@ι κα� δ&γ-μασιν.�Eμ���ασν Jν σαυτ�ν ε-ς τ# 1λ�γα τα�τα 1ν�ματα+ κXν μ�ν �π�α$τ3ν μ)νειν δ4νUη, μ)νε, oσπερ ε-ς μακ�ρων τιν#ς ν&συς με-τFωκισμ)νς+ �#ν δ� αBσθUη, �τι �κπ�πτεις, κα� $ περικρατε7ς, "πιθιθαρρ3ν ε-ς γων�αν τιν�, �πυ κρατ&σεις, R κα� παντ�πασιν @ιθιτ� ��υ μ6 1ργι=�μενς :λλ# aπλ3ς κα� �λευθ)ρως κα� α-δημ�-νως εJ γε τ�τ μ�ν πρ�@ας �ν τF3 ��Fω, τ� nτως �@ελθε7ν. πρ�ςμ)ντι τ� μεμν5σθαι τ3ν 1νμ�των μεγ�λως συλλ&ψετα� σι τ�μεμν5σθαι θε3ν, κα� �τιπερ $ κλακε4εσθαι wτι θ)λυσιν,:λλ# �@μι�σθαι Dαυτ7ς τ# λγικ# π�ντα+ κα� ε�ναι τ6ν μ�νσυκ5ν τ# συκ5ς πι�σαν, τ�ν δ� κ4να τ# κυν�ς, τ6ν δ� μ)λισσαντ# μελ�σσης, τ�ν δ� "νθρωπν τ# :νθρEπυ.

θ�. M7μς, π�λεμς, πτ�α, ν�ρκα, δυλε�α, καθ� Pμ)ραν :πα-λε�ψετα� συ τ# (ερ# �κε7να δ�γματα, Mπ�σα M 8υσιλγητ�ς 8α-

2

Page 119: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

4κε5να τ� δ�γματα τ� <π 5α σκ�πτεσαι κα� σ��εσαι �� � τ�()ης55 �νακαλ�ψει �π� τ!ν μελ�τη τ9ς ��σεως. Πρ�πει λ ιπ�ν τ�π�ντα ν� �λ�πης κα� ν� 4κτελ9ς (τσι fστε κα� ατ� π � παρ υ-σι�σθηκε )ωρ�ς ν� τ� περιμ�νης ν� γ�νεται κα� συγ)ρ�νως $γν+σις τ � πρ�γματ ς ν� συντελ9ται κα� $ ατ πεπ �θησις γι�τ!ν γν+σι τ+ν πραγμ�των ν� διατηρ9ται μ� μετρι �ρ σ�νη,�λλ� )ωρ�ς ν� κρ��εται. Π�τε θ� �π λα�σης τ!ν σεμν�τητα, π�-τε θ� γευθ9ς τ!ν )αρ� �π� τ!ν γν+σι τ � κ�θε πρ�γματ ς, δηλα-δ! τ� ε�ναι στ!ν σ�α, π ι� θ�σι ()ει στ�ν κ�σμ , γι� π�σα )ρ�νιαπρ ρ�2εται ν� 2!ση, �π� τ� �π τελε5ται, μ� π ι� στ ι)ε5α μπ ρε5ν� 6π�ρ*η, π ι � μπ ρ �ν ν� τ� πρ σ��ρ υν κα� π ι � μπ ρ �νν� τ� ��αιρ�σ υν.

ι. RH �ρ�)νη, 4πειδ! συν�λα�ε μι� μυ5α, ε�ναι 6περ!�ανη,Hλλ ς 4πειδ! συν�λα�ε λαγ�,Hλλ ς γιατ� μ� τ!ν �π�)η (πιασε μι�σαρδ�λλα, Hλλ ς γι� γ υρ υν�κια, Hλλ ς γι� �ρκ �δες κα�Hλλ ς γιατ� 6π�τα*ε τ �ς Σαρμ�τες56. 'Oλ ι ατ � δ�ν ε�ναι λη-στα�, 4�ν λ��ης 6π/ 7ψι σ υ τ�ς �ρ)�ς τ�ς �ιλ σ �ικ�ς;

ια. Πρ�πει ν� �π κτ!σης 4πιστημ νικ! μ�θ δ γι� ν� κατα-λ��ης π+ς τ� π�ντα μετα��λλ νται �π� τ� Pνα στ� Hλλ . Kα�διαρκ+ς ν� πρ σ�)ης κα� ν� γυμν�2εσαι σ/ ατ! τ!ν μελ�τη. T�-π τε δ�ν συντελε5 περισσ�τερ στ!ν �ν�πτυ*ι 6ψηλ � �ρ ν!μα-τ ς.

'Oπ ι ς σκ�πτεται μ/ ατ�ν τ�ν τρ�π ()ει �παλλαγ9 �π� τ!ν4πιρρ ! τ � σ3ματ ς κα� �τι �λα ατ� θ� )ρειασθ9 ν� τ� 4γκα-ταλε�ψη κα� ν� �να)ωρ!ση �π� τ �ς �νθρ3π υς κα� ()ει ��ιε-ρ3σει <λ�κληρ τ�ν Xαυτ� τ υ ε=ς τ!ν δικαι σ�νη μ� τ� (ργα τ υκα� ε=ς τ!ν ��σι τ � παντ�ς μ� τ!ν 8ρθ! �ντιμετ3πισι ατ+ν π �συμ�α�ν υν. T� θ� π9 < καθ�νας F π ι� γν3μη θ� σ)ηματ�ση γι/ατ�ν F τ� θ� κ�νη 4ναντ� ν τ υ δ�ν τ�ν 4νδια��ρει, γιατ� ατ�ς

237

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Iã

55. Φυσιλγητ�ς+ πρ τιμητ�α $ γρα�! πε8υσιλγηκ&.

56. Σαρμ�ται1 γερμανικ�ς λα�ς κατ� τ � <π � υ 4π λ�μησε < M&ρκ ς Aρ!λι ς.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

236

ντ�=Uη κα� παραπ)μπεις. δε7 δ� πOν nτω �λ)πειν κα� πρ�σσειν,oστε κα� τ� περιστατικ�ν rμα συντελε7σθαι κα� rμα τ� θεωρη-τικ�ν �νεργε7σθαι, κα� τ� �κ τ5ς περ� Dκ�στων �πιστ&μης αSθαδεςσE=εσθαι λανθ�νν, $�� κρυπτ�μενν.Π�τε γ#ρ aπλ�τητς :πλα4σεις; π�τε δ� σεμν�τητς; π�τε δ�τ5ς �8� Dκ�στυ γνωρ�σεως, τ� τε �στ� κατ� $σ�αν, κα� τ�να �Eραν �ει �ν τF3 κ�σμFω, κα� �π� π�σν π)8υκεν %8�στασθαι, κα� �κ τ�-νων συγκ)κριται, κα� τ�σι δ4ναται %π�ρ�ειν, κα� τ�νες δ4νανταια$τ� διδ�ναι τε κα� :8αιρε7σθαι.

ι�. �Aρ��νιν μυ7αν θηρOσαν μ)γα 8ρνε7, "λλς δ� λαγ�διν,"λλς δ� %π�U5 :84ην, "λλς δ� συ�δια, "λλς δ� "ρκτυς, "λλςΣαρμ�τας. wτι γ#ρ $ ληστα�, �#ν τ# δ�γματα �@ετ�=Uης;

ια�. Π3ς ε-ς "λληλα π�ντα μετα��λλει, θεωρητικ6ν μ)θδνκτ5σαι κα� διηνεκ3ς πρ�σε�ε κα� συγγυμν�σθητι περ� τ�τ τ�μ)ρς. $δ�ν γ#ρ nτω μεγαλ8ρσ4νης πιητικ�ν. �@εδ4σαττ� σ3μα κα� �νν&σας, �τι �σν $δ)πω π�ντα τα�τα καταλιπε7ν:πι�ντα �@ :νθρEπων δε&σει, :ν5κεν �λν Dαυτ�ν δικαισ4νUημ�ν ε-ς τ# %8� Dαυτ� �νεργ4μενα, �ν δ� τ7ς "λλις συμ�α�νυσιτU5 τ3ν �λων 84σει. τ� δ’ �ρε7 τις R %πλ&ψεται περ� α$τ� R πρ�@εικατ� α$τ�, $δ� ε-ς ν�ν ��λλεται δ4 τ4τις :ρκ4μενς ε-

2

Page 120: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

�ρκε5ται σ/ ατ� τ� δ� ν� πρ�ττη σ�μ�ωνα μ� τ!ν δικαι σ�νηατ� π � πρ�ττει κα� ν� δ�)εται μ� ε)αρ�στησι �,τι τ � �π ν�μει$ ��σις. \E)ει ��!σει κατ� μ�ρ ς τ�ς �σ) λ�ες �λες κα� τ�ς σπ υ-δ�ς κα� δ�ν θ�λει τ�π τε Hλλ παρ� ν� πρ )ωρ9 κατ/ εθε5αν δι�τ � ν�μ υ κα� πρ )ωρ3ντας ν� �να2ητ& τ�ν θε�.

ι�.T� )ρει�2 νται % δισταγμ � 4�ν μπ ρ9ς ν� σκε�θ9ς τ� πρ�-πει ν� γ�νη; Kα� Hν τ� ()ης συνειδητ π ι!σει ατ� μ� )αρ� κα�)ωρ�ς ταλαντε�σεις �κ λ �θησε ατ� τ�ν δρ�μ . /E�ν δ�ν ε�σαι���αι ς, συγκρατ!σ υ κα� )ρησιμ π �ησε hς συμ� �λ υς τ �ς�ρ�στ υς. /E�ν κ�τι Hλλ σ� 4μπ δ�2η ν� κ�νης ατ�, ν� πρ -)ωρ9ς μ� σ�νεσι ��σει τ+ν 4� δ�ων π � διαθ�τεις κα� ν� στηρ�2ε-σαι σ/ ατ� π � �α�νεται δ�και . E�ναι π λ� καλ� ν� 4πιτ�)ηςατ�, �� � ���αια κα� $ �π τυ)�α �π/ ατ� 4*αρτ&ται. /Eκε5ν ςπ � �κ λ υθε5 πιστ� τ�ν 8ρθ� λ�γ ε�ναι συγ)ρ�νως �ργ�ς κα�εκ�νητ ς, �αιδρ�ς κα� σ �αρ�ς.

ιγ. N� 2ητ&ς τ�ν Xαυτ� σ υ μ�λις *υπν&ς1 μ!πως 4ν )ληθ9ς,4�ν κ�π ι ς Hλλ ς κ�νη �σα ε�ναι δ�καια κα� καλ�; /Aπ κλε�εται.M!πως ()εις *ε)�σει ατ � π � θ ρυ� �νται μ� τ �ς 4πα�ν υςκα� τ�ς κατηγ ρ�ες τ�ς σ)ετικ�ς μ� τ �ς Hλλ υς �τι ε�ναι 4λεειν �κα� στ� �αγητ� κα� στ!ν �ν�παυσ� τ υς; \E)εις λησμ ν!σει τ� κ�-ν υν, τ� 4πιδι3κ υν, τ� �π �ε�γ υν, π�σα κλ�� υν, π�σα bρπ�-2 υν 7)ι μ� τ� )�ρια κα� τ� π�δια, �λλ� μ� τ� καλ�τερ μ�ρ ςτων,μ� τ� <π 5 ,�ταν θ�λη κανε�ς,δημι υργε5ται $ π�στις,< σε�α-σμ�ς, $ �λ!θεια, < ν�μ ς, $ �γαθ! ψυ)!;

ιδ. Στ!ν ��σι π � δ�νει κα� πα�ρνει τ� π�ντα < μ ρ�ωμ�ν ςκα� εσε�!ς λ�γει:Δ+σε μ υ �,τι θ�λεις κα� π�ρε μ υ �,τι ν μ�2εις.Kα� δ�ν τ� λ�ει ατ� �π� �διαντρ πι� �λλ� μ�ν 4πειδ! πειθαρ-)ε5 κα� α=σθ�νεται �γ�πη γι/ ατ!.

ιε. Λ�γ ς )ρ�ν ς σ � �π μ�νει. N� 2!σης �πως θ� 2 �σες σ�� υν�. Δι�τι δ�ν δια��ρει καθ�λ υ 4�ν 29ς 4δ+ F 4κε5, 4�ν πα-ντ �, σ� <π ι δ!π τε σημε5 τ � κ�σμ υ, 29ς σ�ν σ� π�λι.

\Aς δ �ν κα� Hς μνημ νε� υν % Hνθρωπ ι τ�ν �ληθιν�

239

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

238

α$τ�ς δικαιπραγε7 τ� ν�ν πρασσ�μενν κα� 8ιλε7 τ� ν�ν :πνε-μ�μενν DαυτF3+ :σ�λ�ας δ� π�σας κα� σπυδ#ς :85κε, κα�$δ�ν "λλ �4λεται, R ε$θε7αν περα�νειν δι# τ� ν�μυ κα�ε$θε7αν περα�νντι Kπεσθαι τF3 θεF3.

ι��. T�ς %πν�ας �ρε�α, παρ�ν σκπε7ν, τ� δε7 πρα�θ5ναι; κXνμ�ν συνρ_Oς, ε$μεν3ς :μεταστρεπτ� τα4τUη �ωρε7ν+ �#ν δ� μ6 συ-νρ_Oς, �π)�ειν κα� συμ�4λις τ7ς :ρ�στις �ρ5σθαι+ �#ν δ� Kτε-ρ� τινα πρ�ς τα�τα :ντι�α�νUη, πρϊ)ναι κατ# τ#ς παρ4σας:8ρμ#ς λελγισμ)νως ���μενν τ� 8αινμ)νυ δικα�υ. "ρι-στν γ#ρ κατατυγ��νειν τ4τυ, �πε� τι ^ γε :π�πτωσις :π�τ4τυ �στ�ν.Σ�λα7�ν τι κα� rμα ε$κ�νητν σται κα� 8αιδρ�ν rμα κα� συνε-στηκ�ς M τF3 λ�γFω κατ# πOν Dπ�μενς.

ιγ�. Πυνθ�νεσθαι Dαυτ� ε$θNς �@ nπνυ γιν�μενν+ “M&τι δι-�σει σι, �#ν %π� "λλυ γ)νηται τ# δ�καια κα� καλ3ς �ντα;”$δι�σει. μ&τι �πιλ)λησαι, �τι wτι ( �ν τ7ς περ� "λλων �πα�νιςκα� ψ�γις 8ρυαττ�μενι, τι�τι μ�ν �π� τ5ς κλ�νης ε-σ�, τι-�τι δ� �π� τ5ς τραπ)=ης, `α δ� πι�σιν, `α δ� 8ε4γυσιν, `αδ� διEκυσιν, `α δ� κλ)πτυσιν, `α δ� aρπ�=υσιν, $ �ερσ� κα�πσ�ν :λλ# τF3 τιμιωτ�τFω Dαυτ3ν μ)ρει, F' γ�νεται, �ταν θ)λUη<τις>, π�στις, α-δEς, :λ&θεια, :γαθ�ς δα�μων;

ιδ�. TU5 π�ντα διδ4σUη κα� :πλαμ�αν4σUη 84σει M πεπαιδευ-μ)νς κα� α-δ&μων λ)γει+ “Δ�ς � θ)λεις, :π�λα�ε � θ)λεις.” λ)γειδ� τ�τ $ καταθρασυν�μενς, :λλ# πειθαρ�3ν μ�νν κα�ε$ν3ν α$τU5.

ιε�. �Oλ�γν �στ� τ� %πλειπ�μενν τ�τ. =5σν Cς �ν qρει. $-δ�ν γ#ρ δια8)ρει, �κε7 R 'δε, ��ν τις παντα�� Cς �ν π�λει τF3 κ�-σμFω. -δ)τωσαν, (στρησ�τωσαν ( "νθρωπι "νθρωπν :λη-

2

Page 121: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

Hνθρωπ π � 29 σ�μ�ωνα μ� τ!ν ��σι. /E�ν δ�ν τ�ν �ν�)ωνται,Hς τ�ν � νε�σ υν. E�ναι πρ τιμ�τερ παρ� ν� 29ς (τσι.

ις. Γενικ� μ! συ2ητ&ς π+ς πρ�πει ν� ε�ναι < �γαθ�ς Hνδρας,�λλ� ν� ε�σαι τ�τ ι ς.

ι2. N� ()ης συν λικ! ε=κ�να τ � �λ υ )ρ�ν υ κα� τ9ς �λης σ�ας τ+ν πραγμ�των κα� ν� γνωρ�2ης �τι �λα τ� 4π� μ�ρ υς hςπρ�ς τ!ν σ�α ε�ναι κ�κκ ς �π� κε)ρ�, hς πρ�ς τ�ν )ρ�ν διαρ-κ �ν �σ μι� περιστρ �! τρυπ�ν υ.

ιη. /A� � συγκεντρ3σης τ� 4νδια��ρ ν σ υ σ� κ�θε �ντικε�με-ν , ν� τ� �αντασθ9ς τ!ν στιγμ! π � διαλ�εται κα� μετα��λλεταικα� σαπ�2ει F διασκ ρπ�2εται F παθα�νει �,τι ()ει <ρισθ9 �π� τ!ν��σι κα� τρ�π ν τινα πεθα�νει.

ιθ.K �τα*ε π+ς ε�ναι �ταν τρ+νε,κ ιμ �νται, (ρ) νται σ� 4πα-�!, �π πατ �ν κα� κ�ν υν <,τιδ!π τε Hλλ . \Eπειτα π+ς ε�ναι�ταν ε�ναι πλ� ν Hνδρες κα� καυ)+νται F 8ργ�2ωνται κα� παρατη-ρ �ν τ �ς Hλλ υς �π� θ�σι =σ)� ς. Λ�γ πι� πρ�ν π�σ υς 6πητε-ρ �σαν κα� γι� π�σα. Kα� μετ� �π� λ�γ μ� π ι �ς θ� �ρεθ �ν.

κ. Συμ��ρει τ�ν καθ�να �,τι τ � ��ρνει $ ��σις τ � σ�μπαντ ς.Kα� τ�ν συμ��ρει �κρι�+ς κατ� τ!ν στιγμ! π � 4κε�νη τ� ��ρνει.

κα. /Eπιθυμε5 τ!ν �ρ )! $ γ91 τ!ν λα)ταρ& κα� < καθαρ�ς ραν�ς.57 /Eπιθυμε5 κα� < κ�σμ ς ν� κ�νη 4κε5ν π � πρ�κειταιν� γ�νη. Λ�γω λ ιπ�ν στ�ν κ�σμ �τι συμ�ων+ μ� σ�να. M!πωςτ!ν �δια σημασ�α δ�ν ()ει < λ�γ ς «λα)ταρ+ν ν� γ�νη ατ�;»

κ�. \H 4δ+ 29ς κα� ()εις συνηθ�σει F (*ω πηγα�νεις, κα� τ� Fθε-λες κα� ατ� F πεθα�νεις κα� τερματ�2εις τ� (ργ σ υ.Δ�ν 6π�ρ)ειHλλη λ�σις. REπ μ�νως γ�λα.

κγ. Π�ντ τε ν� διακρ�νης καθαρ� �τι ατ� 4δ+ ε�ναι Pνα κ μ-μ�τι γ9ς, π+ς �λα ατ� 4δ+ ε�ναι τ� �δια μ� 4κε5να π � �ρ�σκ -νται στ!ν κ ρυ�! τ � � υν � F στ!ν θ�λασσα F �π υ θ�λεις. Θ��ρ9ς σωστ� τ�ν λ�γ τ � Πλ�των ς.

241

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Iã

57. RO λ�γ ς τ � Eριπ�δ υ.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

240

θιν�ν κατ# 84σιν =3ντα. ε- μ6 8)ρυσιν, :πκτειν�τωσαν. κρε7τ-τν γ#ρ R nτω =5ν.

ιY�. Mηκ)θ� �λως περ� τ�, `�ν τινα ε�ναι τ�ν :γαθ�ν "νδρα<δε7>, διαλ)γεσθαι, :λλ# ε�ναι τι�τν.

ι=�. T� �λυ α-3νς, κα� τ5ς �λης $σ�ας συνε�3ς 8αντασ�α,κα� �τι π�ντα τ# κατ# μ)ρς Cς μ�ν πρ�ς $σ�αν κεγ�ραμ�ς, Cς δ�πρ�ς �ρ�νν τρυπ�νυ περιστρ8&.

ιη�. E-ς Kκαστν τ3ν %πκειμ)νων �8ιστ�ντα �πινε7ν α$τ�Vδη διαλυ�μενν κα� �ν μετα�λU5 κα� `ν σ&ψει R σκεδ�σει γιν�-μενν R καθ�τι Kκαστν π)8υκεν oσπερ θν&σκειν.

ιθ�. O`� ε-σιν �σθ�ντες, καθε4δντες, 1�ε4ντες, :ππα-τ�ντες, τ# "λλα. ε�τα `ι :νδρνμ4μενι†1 κα� γαυρ4μενι R�αλεπα�νντες κα� �@ %περ�5ς �πιπλ&ττντες. πρ� 1λ�γυ δ��δ4λευν π�σις,κα� δι� `α,κα� μετ’ 1λ�γν �ν τι4τις σνται.

κ�. Συμ8)ρει Dκ�στFω, � 8)ρει Dκ�στFω P τ3ν �λων 84σις+ κα� τ�-τε συμ8)ρει, �τε �κε�νη 8)ρει.

κα�. “ �Eρ_O μ�ν qμ�ρυ γα7α+ �ρ_O δ� M σεμν�ς α-θ&ρ.” �ρ_O δ� Mκ�σμς πι5σαι,� Xν μ)λλUη γ�νεσθαι.λ)γω Jν τF3 κ�σμFω,�τι “σ�συνερ3.” μ&τι δ� nτω κ:κε7ν λ)γεται, �τι” 8ιλε7 τ�τ γ�νε-σθαι”;

κ��. lHτι �ντα�θα =U5ς κα� Vδη εBθικας, R @ω %π�γεις κα�τ�τ Vθελες, R :πθν&σκεις κα� :πελειτ4ργησας+ παρ# δ�τα�τα $δ)ν. $κ�ν ε$θ4μει.

κγ�. �Eναργ�ς στω :ε� τ�, �τι †τι�τ �κε7ν† M :γρ�ς �στι+κα� π3ς π�ντα �στ� τα$τ# �νθ�δε τ7ς �ν "κρFω τF3 qρει, R �π� τ�α-γιαλ�, R �πυ θ)λεις, "ντικρυς γ#ρ ε%ρ&σεις τ# τ� Πλ�τω-νς+ “Σηκ�ν �ν qρει,”8ησ�,“περι�αλλ�μενς,”κα� †�δ�λλων �λη-�&ματα.†

Page 122: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κδ. T� ε�ναι $ ψυ)! μ υ κα� τ� τ!ν κ�νω; Γι� π ι� σκ π� τ!ν)ρησιμ π ι+; M!πως δ�ν ()ει ν �; M!πως ()ει �π σπασθ9 κα��π μακρυνθ9 �π� τ� κ ινωνικ� σ�ν λ ; M!πως ()ει λυ3σει κα�()ει γ�νει Pνα μ� τ!ν �σ!μαντη σ�ρκα κα� παρασ�ρεται �π� ατ!;

κε.Aτ�ς π � 4γκαταλε�πει τ�ν κ�ρι� τ υ ε�ναι δραπ�της1 κ�-ρι ς ε�ναι < ν�μ ς1 Xπ μ�νως 4κε5ν ς π � παραν με5 ε�ναι δραπ�-της. /Aλλ� κα� 4κε5ν ς π � λυπ&ται F 8ργ�2εται F � �&ται δ�ν θ�-λει ν� ε�)ε γ�νει κ�τι F ν� γ�νη F ν� (γινε �π/ �σα () υν <ρισθ9 �π�4κε5ν ν π � δι ικε5 τ� π�ντα, < <π 5 ς ε�ναι ν�μ ς π � �π ν�μει�σα πρ�πει στ�ν καθ�να. REπ μ�νως ατ�ς, π � � �&ται, λυπ&-ται F 8ργ�2εται ε�ναι δραπ�της.

κς. Σπ�ρμα ��!νεις στ!ν μ!τρα κα� �ε�γεις κα� τ�τε Hλλη δη-μι υργικ! α=τ�α, �� � τ� παραλ��η, τ� 4πε*εργ�2εται κα� δημι- υργε5 τ� �ρ�� ς. M� τ� 4δημι �ργησε ατ� π � 4δημι �ργησε;

/Aπ� τ� Hλλ μ�ρ ς ��!νεις τ!ν τρ �! στ�ν ��ρυγγα, τ�τεHλλη δημι υργικ! δ�ναμις τ!ν πα�ρνει κα� δημι υργε5 α=σθ!σεις,κα� π�θη κα� γενικ� 2ω! κα� δ�ναμι κα� Hλλα (�λ!θεια π�σα κα�π ι�;) Aτ� λ ιπ�ν π � ε�ναι μ/ ατ�ν τ�ν τρ�π καλυμμ�να ν�τ� 4ρευν&ς κα� ν� διακρ�νης τ!ν δ�ναμι π � () υν, �πως διακρ�-ν υμε τ!ν �αρ�τητα κα� τ!ν Hνωσι 7)ι μ� τ� μ�τια, �λλ� 7)ι λιγ3-τερ 2ωηρ�.

κ2. Συνε)+ς ν� σκ�πτεσαι π+ς �λα (τσι �πως γ�ν νται τ3ρα,4γ�ν ντ κα� θ� γ�νωνται. Kα� �λα τ� δρ�ματα κα� τ�ς παρεμ�ε-ρε5ς σκην�ς, �σες �π� τ!ν πε5ρα σ υ τ!ν πρ σωπικ! F �π� τ!ν�ρ)αι�τερη %στ ρ�α (μαθες,ν� τ� κρατ&ς μπρ στ� σ υ.T!ν αλ!�λη τ � RAδριαν � κα� τ � /Aντων�ν υ κα� τ � Φιλ�ππ υ κα� τ �/Aλε*�νδρ υ κα� τ � Kρ �σ υ. 'Oλα 4κε5να _ταν �μ ια (μ/ ατ�π � �λ�πεις) μ� τ!ν δια� ρ� �τι τ� (καναν Hλλ ι.

κη. N� θεωρ9ς ατ�ν π � λυπ&ται κα� στεν )ωρε5ται γι� <,τι-δ!π τε �μ ι μ� τ� γ υρ υν�κι π � θυσι�2εται κα� κλωτσ�ει κα��ων�2ει. 'Oμ ι ς ε�ναι κα� 4κε5ν ς π � στεν�2ει σιωπηλ� στ�κρε���τι τ υ μ�ν ς γι� τ� δεσμ� μας. N� σκ�πτεσαι �τι μ�ν ν <

243

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

242

κδ�. T� �στ� μι τ� Pγεμνικ�ν μυ; κα� π7�ν τι �γW α$τ� πι3ν�ν; κα� πρ�ς τ� πτε α$τF3 ν�ν �ρ3μαι; μ&τι κεν�ν ν� �στι; μ&τι:π�λυτν κα� :πεσπασμ)νν κινων�ας; μ&τι πρστετηκ�ς κα�:νακεκραμ)νν τF3 σαρκιδ�Fω, oστε τ4τFω συντρ)πεσθαι;

κε�. bO τ�ν κ4ριν 8ε4γων δραπ)της+ κ4ρις δ� M ν�μς κα� Mπαρανμ3ν δραπ)της. :λλ# κα� M λυπ4μενς R 1ργι=�μενς R8�4μενς $ �4λετα� τι γεγν)ναι R γ�νεσθαι R γεν&σεσθαιτ3ν %π� τ� τ# π�ντα διικ�ντς τεταγμ)νων, �ς �στι ν�μς ν)-μων, �σα Dκ�στFω �πι��λλει. M "ρα 8�4μενς R λυπ4μενς R1ργι=�μενς δραπ)της.

κY�. Σπ)ρμα ε-ς μ&τραν :8ε�ς :πε�Eρησε κα� λιπ�ν "λληα-τ�α παραλα��σα �ργ�=εται κα� :πτελε7 �ρ)8ς, �@ pυ `ν+π�λιν τρ86ν δι# 8�ρυγγς :85κε κα� λιπ�ν "λλη α-τ�α παρα-λα��σα αBσθησιν κα� Mρμ6ν κα� τ� �λν =ω6ν κα� dEμην κα�"λλα �σα κα� `α πιε7. τα�τα Jν [τ#] �ν τια4τUη �γκαλ4ψει γι-ν�μενα θεωρε7ν κα� τ6ν δ4ναμιν nτως MρOν, Cς κα� τ6ν �ρ�θυ-σαν κα� τ6ν :νω8ερ5 Mρ3μεν,$�� τ7ς 18θαλμ7ς,:λλ� $� ~ττν�ναργ3ς.

κ=�. Συνε�3ς �πινε7ν, π3ς π�ντα τια�τα, Mπ7α ν�ν γ�νεται,κα� πρ�σθεν �γ�νετ+ κα� �πινε7ν γενησ�μενα. κα� �λα δρ�ματακα� σκην#ς Mμειδε7ς, �σα �κ πε�ρας τ5ς σ5ς R τ5ς πρεσ�υτ)ρας(στρ�ας γνως,πρ� 1μμ�των τ�θεσθαι,`ν α$λ6ν �λην bAδριαν�κα� α$λ6ν �λην �Aντων�νυ κα� α$λ6ν �λην Φιλ�ππυ, �Aλε@�ν-δρυ,Kρ�συ+ π�ντα γ#ρ �κε7να τια�τα ]ν,μ�νν δι� Dτ)ρων.

κη�. Φαντ�=υ π�ντα τ�ν �8� FCτινι�ν λυπ4μενν R δυσαρε-στ�ντα �μιν τF3 θυμ)νFω �ιριδ�Fω κα� :πλακτ�=ντι κα� κε-κραγ�τι+ �μιν κα� M -μE=ων �π� τ� κλινιδ�υ μ�νς σιωπU5 τ6ν

Page 123: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

Hνθρωπ ς ()ει τ!ν δυνατ�τητα ν� �κ λ υθ9 μ� τ!ν θ�λησ� τ υ�σα γ�ν νται.T� ν� �κ λ υθ9ς bπλ+ς, ε�ναι �ναγκα5 γι� �λ υς.Στ�σ υ σ� κ�θε τι π � κ�νεις κα� ρ3τα τ�ν Xαυτ� σ υ.

κθ. Γι� �σα κ�νεις, γι� τ� καθ�να )ωριστ� ν� ρωτ&ς τ�ν Xαυτ�σ υ, 4�ν < θ�νατ ς ε�ναι � �ερ�ς 4πειδ! θ� στερηθ9 ατ�.

λ. 'Oταν σκ ντ��της στ� σ��λμα κ�π ι υ, �μ�σως ν� στρ�-�εσαι πρ�ς τ�ν Xαυτ� σ υ κα� σκ�ψ υ τ� παρ�μ ι σ��λμα κ�-νεις. Θεωρε5ς τ� )ρ9μα �γαθ� F τ!ν $δ ν! F τ!ν δ�*α κα� Hλλαπαρ�μ ια. \Aν ��ρνης στ�ν ν � σ υ ατ�, �μ�σως θ� *ε)ν&ς τ!ν8ργ! σ υ. Θ� καταλ!γης στ� συμπ�ρασμα �τι κ�τι τ�ν πι�2ει. T�ν� κ�μη λ ιπ�ν; \H 4�ν μπ ρ9ς �π μ�κρυνε ατ� π � τ�ν πι�2ει.

λα. 'Oταν δ9ς τ�ν Σατ�ρωνα, ν� �αντ�2εσαι τ�ν Σωκρατικ� Fτ�ν Eτ�)η F τ�ν RYμ�να. 'Oταν δ9ς τ�ν E�ρ�τη, σκ�ψ υ τ�νEτυ)�ωνα F τ�ν Σιλ υαν�. 'Oταν �λ�πης τ�ν /Aλκ��ρ να, θυμ!-σ υ τ�ν Tρ παι ��ρ , κα� �ταν �λ�πης τ�ν Σευ9ρ σκ�ψ υ τ�νKρ�τωνα F τ�ν yεν �+ντα.

Kα� �ταν �λ�πης τ�ν Xαυτ� σ υ �αντ�σ υ κ�π ι ν �π� τ �ςKα�σαρες. Kα� γι� τ�ν καθ�να σκ�ψ υ τ�ν �ντ�στ ι) . \Eπειτασυλλ γ�σ υ: Π � ε�ναι λ ιπ�ν 4κε5ν ι; Π υθεν� F <π υδ!π τε.M/ ατ�ν τ�ν τρ�π δηλαδ! συνε)+ς θ� παρατηρ9ς τ� �νθρ3πι-να κα� θ� διαπιστ3νης �τι ε�ναι καπν�ς κα� τ�π τε, 4�ν σκε�θ9ς�τι 4κε5ν π � μετε�λ!θη μ�α � ρ� δ�ν θ� παραμε�νη �μετ��λη-τ μ�σα στ� Hπειρ τ � )ρ�ν υ. Γιατ� λ ιπ�ν πι�2εσαι; Δ�ν σ ��ρκε5 ν� περ�σης hρα5α ατ� τ� σ�ντ μ δι�στημα; Π ι� συγκε-κριμ�νη 6π�στασι κα� π ι� �ανταστικ! �π �ε�γεις;Δι�τι τ� Hλλ ε�ναι ατ� παρ� γυμν�σματα τ9ς λ γικ9ς π � �λ�πει μ� �κρ��ειακα� σ) λαστικ�τητα �σα συμ�α�ν υν στ!ν 2ω!; Στ�σ υ λ ιπ�νμ�)ρι ν� 4* ικει3σης τ�ν Xαυτ� σ υ μ� ατ�, �πως τ� γερ� στ -μ�)ι τ� π�ντα )ωνε�ει κα� �πως τ� λαμπρ� �+ς <,τιδ!π τε τ �ρ�*ης τ� κ�νει �λ�γα κα� λ�μψι.

λ�.N� μ! μπ ρ9 ν� π9 κανε�ς δικαι λ γημ�να γι� σ�να �τι δ�νε�σαι bπλ�ς F �τι δ�ν ε�σαι �γαθ�ς. /Aλλ� ν� ψε�δεται �π ι ς

245

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

244

νδεσιν Pμ3ν+ κα� �τι μ�νFω τF3 λγικF3 =FEFω δ)δται τ� Dκυσ�ωςKπεσθαι τ7ς γινμ)νις+ τ� δ� Kπεσθαι ψιλ�ν πOσιν :ναγκα7ν.

κθ�. Kατ# μ)ρς �8� Dκ�στυ, 'ν πιε7ς, �8ιστ�νων �ρEτα σε-αυτ�ν,“E- M θ�νατς δειν�ν δι# τ� τ�τυ στ)ρεσθαι.”

λ�. ZOταν πρσκ�πτUης �π� τινς aμαρτ�_α, ε$θNς μετα�#ς �πιλ-γ�=υ, τ� παρ�μιν aμαρτ�νεις+ `ν :ργ4ριν :γαθ�ν ε�ναι κρ�-νων <R> τ6ν Pδν6ν R τ� δ@�ριν κα� κατ� ε�δς. τ4τFω γ#ρ �πι-��λλων τα�)ως �πιλ&σUη τ5ς 1ργ5ς συμπ�πτντς τ�, �τι �ι�=ε-ται+ τ� γ#ρ πι&σει; V, ε- δ4νασαι, "8ελε α$τ� τ� �ια=�μενν;

λα�. Σατ4ρωνα -δWν Σωκρατικ�ν 8αντ�=υ R E$τ4�ην R bYμ)-να, κα� E$8ρ�την -δWν E$τυ��ωνα R Σιλυαν�ν 8αντ�=υ, κα��Aλκ�8ρνα Tρπαι8�ρν 8αντ�=υ, κα� Σευ5ρν -δWν Kρ�τω-να R �εν83ντα 8αντ�=υ,κα� ε-ς Dαυτ�ν :πιδWν τ3ν Kαισ�ρωντιν# 8αντ�=υ, κα� �8� Dκ�στυ τ� :ν�λγν. ε�τα συμπρσπι-πτ)τω σι+ “Π� Jν �κε7νι;” $δαμ� R Mπυδ&. nτως γ#ρ συ-νε�3ς θε�σUη τ# :νθρEπινα καπν�ν κα� τ� μηδ)ν+ μ�λιστα �#νσυμμνημνε4σUης, �τι τ� rπα@ μετα�αλ�ν $κ)τι σται �ν τF3:πε�ρFω �ρ�νFω. τ� Jν �ντε�νUη; τ� δ� $κ :ρκε7 σι τ� �ρα�N τ�τκσμ�ως διαπερOσαι;Opαν nλην κα� %π�θεσιν 8ε4γεις; τ� γ�ρ �στι π�ντα τα�τα "λλπλ6ν γυμν�σματα λ�γυ Dωρακ�τς :κρι�3ς κα� 8υσιλ�γως τ#�ν τF3 ��Fω; μ)νε Jν, μ)�ρι �@ικειEσUης σαυτF3 κα� τα�τα, Cς M�ρρωμ)νς στ�μα�ς π�ντα �@ικει7, Cς τ� λαμπρ�ν π�ρ, � τι Xν��λUης, 8λ�γα �@ α$τ� κα� α$γ6ν πιε7.

λ��. Mηδεν� �@)στω ε-πε7ν :ληθε4ντι περ� σ�, �τι $� aπλ�ςR �τι $κ :γαθ�ς+ :λλ# ψευδ)σθω, �στις τ4των τι περ� σ� %π-

2

Page 124: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

σ)ηματ�ση ατ! τ!ν γν3μη γι� σ�να. Γιατ� π ι�ς σ� 4μπ δ�2ει ν�ε�σαι καλ�ς κα� τ�μι ς; Σ� μ�λιστα ν� π�ρης τ!ν �π��ασι ν� μ!29ς πλ� ν, 4�ν δ�ν γ�νης τ�τ ι ς, δι�τι gτε $ λ γικ! σ� 6π )ρε3-νει ν� 29ς, 4�ν δ�ν ε�σαι καλ�ς.

λγ. T� ε�ναι ατ� π � μ� ατ� τ� δεδ μ�να μπ ρε5 ν� γ�νη F ν�λε)θ9 μ� τ�ν καλ�τερ τρ�π ; 'O,τι κα� Hν ε�ναι, μπ ρε5ς ν� τ� κ�-νης F ν� τ� π9ς,κα� μ! δικαι λ γ9σαι �τι τ�)α δ�ν μπ ρε5ς.Δ�ν θ�π�ψης ν� �ναστεν�2ης πρ τ � μ�θης58 �τι ατ� π � ε�ναι γι� τ �ς$δυπαθε5ς $ $δ ν! ε�ναι γι� σ�να $ 4κτ�λεσις 4κε�νων π � ε�ναισ�μ�ωνα μ� τ!ν �νθρ3πινη ��σι κα� τ� <π 5α 6π ��λλ νται κα�παρ υσι�2 νται σ/ 4σ�να �π� τ!ν ��σι. Πρ�πει ν� θεωρ9ς π λ�ε)�ριστ <,τιδ!π τε μπ ρε5ς ν� κ�νης σ�μ�ωνα μ� τ!ν ��σι.Πα-ντ � μπ ρε5ς 4σ� ν� τ� κ�νης ατ�. RO κ�λινδρ ς �μως δ�ν μπ ρε5παντ � ν� κ�νη τ!ν �δια κ�νησι gτε τ� νερ� gτε τ� Hλλα �σα δι ι-κ �νται �π� τ!ν ��σι F τ!ν τ�)η π � δ�ν ()ει λ γικ! δι�τι τ� 4μπ�-δια κα� % δυσκ λ�ες ε�ναι π λλ�ς. RO ν �ς �μως κα� $ λ γικ! μ�σα�π/ �λα τ� 4μπ�δια μπ ρ �ν ν� πρ )ωρ �ν σ�μ�ωνα μ� τ!ν ��σιτων κα� τ �ς σκ π �ς των.'Oταν σκε�θ9ς ατ! τ!ν εκ λ�α μ� τ!ν<π �α < λ�γ ς δι�ρ)εται μ�σα �π/ �λα, �πως $ �ωτι� πρ )ωρε5πρ�ς τ� π�νω, $ π�τρα πρ�ς τ� κ�τω, < κ�λινδρ ς πρ�ς τ� πλ�για,μ! 2ητ&ς τ�π τε περισσ�τερ . Γιατ� τ� 6π�λ ιπα 4μπ�δια ε�τε πρ -�ρ) νται �π� τ� σ+μα, ατ� τ� νεκρ�, F δ�ν σ� 2ημι3ν υν gτε σ��λ�πτ υν καθ�λ υ, 4�ν δ�ν ν μ�2η κ�τι τ�τ ι F 4�ν δ�ν 4νδ�δη σ/ατ� $ λ γικ!.Δια� ρετικ� κα� ατ�ς π � �ντιμετωπ�2ει τ� 4μπ�-δια �μ�σως θ� γιν�ταν κακ�ς.

E=ς �λα τ� Hλλα δημι υργ!ματα <π ι δ!π τε κακ� Hν συμ�9 σ�κ�π ι �π/ �λα 4* α=τ�ας τ υ γ�νεται )ειρ�τερ 4κε5ν π � π�σ)ει.

/Eν+ �ντ�θετα < Hνθρωπ ς τ�τε - 4�ν πρ�πει ν� τ� <μ λ γ!σω- γ�νεται καλ�τερ ς κα� περισσ�τερ �*ι�παιν ς, �ταν �ντιμετω-π�2η, �πως πρ�πει, τ� 4μπ�δια.

247

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Iã

58. /Aντ� π�θης, μ�θης.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

246

λ&ψεται. πOν δ� τ�τ �π� σ�. τ�ς γ#ρ M κωλ4ων :γαθ�ν ε�να� σεκα� aπλ�ν; σN μ�νν κρ7νν μηκ)τι =5ν, ε- μ6 τι�τς σUη. $δ�γ#ρ α(ρε7 λ�γς μ6 τι�τν qντα.

λγ�.T� �στι τ� �π� τα4της τ5ς nλης δυν�μενν κατ# τ� %γι)στα-τν πρα�θ5ναι R dηθ5ναι; � τι γ#ρ Xν τ�τ U], @εστιν α$τ� πρO-@αι R ε-πε7ν+ κα� μ6 πρ8ασ�=υ Cς κωλυ�μενς.O$ πρ�τερν πα4σUη στ)νων, πρ�ν R τ�τ π�θUης, �τι `�ν �στιτ7ς Pδυπαθ�σιν P τρυ8&,τι�τ� σι τ� �π� τ5ς %π�αλλμ)νηςκα� %ππιπτ4σης nλης πιε7ν τ# -κε7α τU5 τ� :νθρEπυ κατα-σκευU5+ :π�λαυσιν γ#ρ δε7 %πλαμ��νειν πOν, � @εστι κατ# τ6ν-δ�αν 84σιν �νεργε7ν. παντα�� δ� @εστι.TF3 μ�ν Jν κυλ�νδρFω $ παντα�� δ�δται 8)ρεσθαι τ6ν -δ�αν κ�-νησιν $δ� τF3 nδατι $δ� πυρ� $δ� τ7ς "λλις, �σα %π� 84σεωςR ψυ�5ς :λ�γυ διικε7ται+ τ# γ#ρ διε�ργντα κα� �νιστ�μεναπλλ�. ν�ς δ� κα� λ�γς δι# παντ�ς τ� :ντιπ�πτντς nτωςπρε4εσθαι δ4ναται, Cς π)8υκε κα� Cς θ)λει. τα4την τ6ν dαστE-νην πρ� 1μμ�των τιθ)μενς,καθ� �ν �νε�θ&σεται M λ�γς δι# π�ν-των, Cς π�ρ "νω, Cς λ�θς κ�τω, Cς κ4λινδρς κατ# πραν�ς, μη-κ)τι μηδ�ν �πι=&τει+ τ# γ#ρ λιπ# �γκ�μματα Vτι τ� σωματικ��στι τ� νεκρ� R �ωρ�ς %πλ&ψεως κα� τ5ς α$τ� τ� λ�γυ �ν-δ�σεως $ θρα4ει $δ� πιε7 κακ�ν $δ� Mτι�ν+ �πε� τι κα� M π�-σ�ων α$τ� κακ�ς Xν ε$θNς �γ�νετ.�Eπ� γ�ν τ3ν "λλων κατασκευασμ�των π�ντων,� τι Xν κακ�ν τι-νι α$τ3ν συμ�U5, παρ# τ�τ �ε7ρν γ�νεται α$τ� τ� π�σ�ν+�ντα�θα δ), ε- δε7 ε-πε7ν, κα� κρε�ττων γ�νεται M "νθρωπς κα��παινετEτερς,1ρθ3ς �ρEμενς τ7ς πρσπ�πτυσιν.�λως δ� μ)-

4

3

2

Page 125: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

Γενικ� ()ε 6π/ 7ψι σ υ �τι τ�ν π λ�τη τ � σ�μπαντ ς δ�ν τ�ν2ημι3νει κ�τι π � δ�ν 2ημι3νει τ� σ�μπαν κα� δ�ν 2ημι3νει τ� σ�-μπαν κ�τι π � δ�ν 2ημι3νει τ�ν ν�μ .

Kαν�να λ ιπ�ν �π� ατ� τ� �τυ)!ματα δ�ν �λ�πτει τ�ν ν�μ .'O,τι λ ιπ�ν δ�ν �λ�πτει τ�ν ν�μ gτε τ!ν π�λι gτε τ�ν π λ�τη�λ�πτει.

λδ. Γι/ ατ�ν π � ()ει π τισθ9 �αθει� �π� τ�ς �ληθιν�ς �*�εςε�ναι �ρκετ�ς κα� < συντ μ3τατ ς λ�γ ς π � 6π�ρ)ει γι� ν�6πενθυμ�2η τ!ν �ν�γκη γι� τ!ν �π �υγ! τ9ς λ�πης κα� τ � ��-� υ.Π.). τ� μ�ν ��λλα < Hνεμ ς τ�59 ρ�)νει κ�τω ... τ� �δι συμ�α�-νει κα� μ� τ!ν γενι� τ+ν �νθρ3πων.

Φ�λλα ε�ναι κα� τ� παιδι� σ υ1 ��λλα κα� ατ � π � 4πικρ -τ �ν μ� �*ι πιστ�α τ� (ργ σ υ κα� ατ � π � 2ητωκραυγ�2 υν Fκα� �ντ�θετα 4κε5ν ι π � εg) νται τ� κακ� σ υ F μ� tσυ)η συνε�-δησι σ� κατακρ�ν υν κα� σ� διακωμωδ �ν. Φ�λλα �σ!μανταε�ναι <μ �ως κα� ατ � π � θ� παραλ�� υν < Pνας �π� τ�ν Hλλ ντ!ν μετ� θ�νατ ν �!μη σ υ.Δι�τι �λα ατ� συν δε� υν τ!ν 4π -)! τ9ς �ν �*εως. \Eπειτα < Hνεμ ς τ� ρ�)νει κ�τω. \Eπειτα ν�α�λ�στησις �υτρ3νει �ντ� γι/ ατ�. RH λιγ�)ρ νη δι�ρκεια ε�ναικ ιν! γι� �λα, �λλ� 4σ� �π �ε�γεις �λλ� κα� 4πιδι3κεις τ� π�-ντα σ�ν ν� ε�ναι α=3νια. Λ�γ �κ�μα κα� θ� κλε�σης τ� μ�τια σ υ.Aτ�ν π � θ� σ� κηδ�ψη σ� λ�γ Hλλ ς θ� κλ�ψη.

λε. RO 6γι!ς 8�θαλμ�ς πρ�πει ν� �λ�πη �λα τ� <ρατ� κα� ν�μ! λ�γη «Θ�λω μ�ν τ� πρ�σινα». Aτ� ε�ναι γν3ρισμα ατ �π � 6π ��ρει �π� τ� μ�τια τ υ. Kα� $ 6γι!ς �κ ! κα� $ 7σ�ρησιςπρ�πει ν� ε�ναι Pτ ιμες ν� �κ �σ υν κα� ν� 8σ�ρανθ �ν τ� π�-ντα. Kα� τ� γερ� στ μ�)ι πρ�πει �λα τ� τρ��ιμα ν� τ� δ�)εται,�πως < μ�λ ς δ�)εται 4κε5να γι� τ� <π 5α ()ει κατασκευασθ9 ν��λ�ση. Kα� $ 6γι!ς ψυ)! πρ�πει ν� ε�ναι Pτ ιμη γι� �λα �σα συμ-�α�ν υν. RH ψυ)! π � σκ�πτεται «T� παιδι� μ υ ν� σωθ �ν» κα�

249

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Iã

59. Φ�λλα τz μ�ν ... 'Oμηρ ς.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

248

μνησ, �τι τ�ν 84σει πλ�την $δ�ν �λ�πτει, � π�λιν $ �λ�πτει,$δ) γε π�λιν �λ�πτει, � ν�μν $ �λ�πτει+ τ4των δ� τ3ν καλυ-μ)νων, :κληρημ�των $δ�ν �λ�πτει ν�μν. � τ�νυν ν�μν $�λ�πτει, Sτε π�λιν Sτε πλ�την.

λδ�. TF3 δεδηγμ)νFω %π� τ3ν :ληθ3ν δγμ�των :ρκε7 κα� τ��ρα�4τατν κα� �ν μ)σFω κε�μενν ε-ς %π�μνησιν :λυπ�ας κα�:8��ας, `ν

“Φ4λλα τ# μ�ν τ� "νεμς �αμ�δις �)ει,�ς :νδρ3ν γενε&.” 8υλλ�ρια δ� κα� τ# τεκν�α συ+ 8υλλ�ρια δ� κα� τα�τα τ# �πι�3ντα :@ιπ�στως κα� �πευ8η-

μ�ντα R �κ τ3ν �ναντ�ων καταρEμενα R Pσυ�U5 ψ)γντα κα��λευ�=ντα+ 8υλλ�ρια δ� Mμ�ως κα� τ# διαδε@�μενα τ6ν %στε-ρ8ημ�αν. π�ντα γ#ρ τα�τα

“ αρς �πιγ�γνεται oρUη+”ε�τα "νεμς κατα�)�ληκεν+ πειθ� nλη Kτερα :ντ� τ4των 84ει.

τ� δ� 1λιγ�ρ�νιν κιν�ν πOσιν+ :λλ# σN π�ντα, Cς α-Eνια �σ�-μενα, 8ε4γεις κα� διEκεις. μικρ�ν κα� καταμ4σεις+ τ�ν δ� �@ενεγ-κ�ντα σε Vδη "λλς θρην&σει.

λε�.T�ν %για�νντα 18θαλμ�ν π�ντα MρOν δε7 τ# Mρατ# κα� μ6λ)γειν, “τ# �λωρ# θ)λω.” τ�τ γ#ρ 18θαλμι3ντ�ς �στι. κα� τ6ν%για�νυσαν :κ6ν κα� qσ8ρησιν ε-ς π�ντα δε7 τ# :κυστ# κα�1σ8ραντ# Dτ�μην ε�ναι. κα� τ�ν %για�νντα στ�μα�ν πρ�ς π�ν-τα τ# τρ�8ιμα Mμ�ως �ειν, Cς μ4λην πρ�ς π�ντα, �σα :λ)συσακατεσκε4ασται. κα� τ�νυν τ6ν %για�νυσαν δι�νιαν πρ�ς π�ν-τα δε7 τ# συμ�α�νντα Dτ�μην ε�ναι+ P δ� λ)γυσα “T# τεκν�α σω-

Page 126: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

«ν� 4παιν�σ υν �λ ι �,τι πρ�*ω» ε�ναι σ�ν τ�ν 8�θαλμ� π � 4πι-2ητε5 τ� πρ�σινα κα� σ�ν τ� δ�ντια π � 4πι2ητ �ν τ�ς μαλακ�ςτρ ��ς.

λς. Kανε�ς δ�ν ()ει τ�σ hρα5 τ�λ ς, fστε ν� μ! �ρεθ �ν κατ�τ!ν fρα τ � θαν�τ υ τ υ μερικ � π � ν� )α�ρωνται γι� τ!ν συμ� -ρ� π � συν��η. «Σπ υδα5 ς κα� σ ��ς _ταν». Δ�ν μπ ρε5 ν� μ!�ρεθ9 στ� τ�λ ς κ�π ι ς π � ν� λ�γη μ�σα τ υ «θ� �ναπνε�σωμε4π� τ�λ υς �π� ατ�ν τ�ν σ�μ� υλ 1 δ�ν _ταν σκληρ�ς σ� καν�να�π� 4μ&ς,�λλ� (ν ιωθα �τι μ&ς περι�ρ ν �σε κατ� ��θ ς».

Aτ� θ� π �ν γι� τ�ν σ ��.Γι� μ&ς π�σα Hλλα 6π�ρ) υν 4* α=τ�ας τ+ν <π �ων θ� ε�ναι

π λλ � ατ � π � θ�λ υν ν� �παλλαγ �ν;T �τ θ� τ� καταλ��ης �ταν πεθ�νης κα� 4�ν τ� σκ�πτεσαι

θ� πεθ�νης μ� περισσ�τερη πρ θυμ�α.«/Aπ� τ�τ ια 2ω! �ε�γω ε=ς τ!ν <π �α % �δι ι % σ�ντρ � �

μ υ, γι� τ �ς <π � υς τ�σ υς �γ+νες, τ�σες ε)�ς, τ�σες �ρ ντ�-δες 4σπατ�λησα,�κρι�+ς ατ � θ�λ υν ν� ��γω,4πειδ! 4λπ�2 υνκα� περιμ�ν υν κ�π ια Hλλη εκαιρ�α �π� τ�ν θ�νατ� μ υ».

Γιατ� λ ιπ�ν θ� �γωνι2�ταν κανε�ς γι� ν� με�νη 4δ+ περισσ�-τερ καιρ�; /Aλλ� μ! �ε�γης γι/ ατ� τ�ν λ�γ μ� λιγ3τερ καλ�α=σθ!ματα γι/ ατ �ς, �λλ� μ� �κ�ραι )αρακτ9ρα ��γε σ�ν ��-λ ς π � τ �ς �γαπ& κα� τ �ς εσπλα)ν�2εται κα� 7)ι σ�ν ν� �π -κ�πτεσαι �π� τ!ν 2ω!.

/Aλλ�, �πως συμ�α�νει μ/ 4κε5ν ν π � ()ει hρα5 θ�νατ , �ε�-γει δηλαδ! $ ψυ)! �π� τ� σ+μα �γ�γγυστα, (τσι πρ�πει ν� γ�νε-ται $ �π )3ρησις �π/ ατ �ς. Δι�τι μ/ ατ �ς $ ��σις σ� Pνωσεκα� σ� συν�δεσε. T3ρα �μως σ� )ωρ�2ει; Nα�, �λλ� τ3ρα )ωρ�2 -μαι �π� ��λ υς μ�ν, �λλ� 7)ι μ� τ!ν ��α, �λλ� μ� τ!ν θ�λησ� μ υ.E�ναι κα� < θ�νατ ς Pνα �π/ �σα συμ�α�ν υν στ!ν ��σι.

λ2. N� συνηθ�σης �λα �σα κ�νει κ�π ι ς, Hν μπ ρ9ς, ν� τ�4λ�γ)ης μ�σα σ υ «ατ�ς γι� π ι� σκ π� τ� κ�νει ατ�;» \Aρ)ισε�π� τ�ν Xαυτ� σ υ κα� ατ�ν 4*�τασε πρ+τ ν.

251

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

250

=)σθω”κα� “π�ντες,� τι Xν πρ�@ω,�παινε�τωσαν”18θαλμ�ς �στιτ# �λωρ# =ητ3ν R 1δ�ντες τ# aπαλ�.

λY. O$δε�ς �στι nτως εSπτμς, F' :πθν&σκντι $ παρεστ&-@ντα� τινες :σπα=�μενι τ� συμ�α7νν κακ�ν. σπυδα7ς κα�σ8�ς ]ν+ [μ6] τ� παν4στατν σται τις M καθ� α%τ�ν λ)γων+“�Aναπνε4σμ)ν πτε :π� τ4τυ τ� παιδαγωγ�. �αλεπ�ς μ�ν$δεν� Pμ3ν ]ν, :λλ# Uvσθαν�μην, �τι Pσυ�U5 καταγινEσκειPμ3ν.” τα�τα μ�ν Jν �π� τ� σπυδα�υ. �8� Pμ3ν δ� π�σα "λλα�στ�, δι� 9 πλNς M :παλλακτι3ν Pμ3ν. τ�τ Jν �νν&σεις :π-θν&σκων κα� ε$κλEτερν �@ελε4σUη λγι=�μενς+ �κ τι4τυ��υ :π)ρ�μαι, �ν F' α$τ� ( κινων�,%π)ρ 'ν τ# τσα�τα vγω-νισ�μην, η$@�μην, �8ρ�ντισα, α$τ� �κε7νι �θ)λυσ� με %π�γειν"λλην τιν# τυ��ν �κ τ4τυ d_αστEνην �λπ�=ντες. τ� Xν Jν τις:ντ)�ιτ τ5ς �ντα�θα μακρτ)ρας διατρι�5ς;M6 μ)ντι δι# τ�τ λαττν ε$μεν6ς α$τ7ς "πιθι, :λλ# τ� Bδιν θς διασE=ων 8�λς κα� εSνυς κα� pλεως+ κα� μ6 π�λιν Cς :π-σπEμενς, :λλ� oσπερ �π� τ� ε$θανατ�ντς ε$κ�λως τ� ψυ��-ριν :π� τ� σEματς �@ειλε7ται, τια4την κα� τ6ν :π� τ4των:π�Eρησιν δε7 γεν)σθαι+ κα� γ#ρ τ4τις P 84σις <σε> συν5ψεκα� συν)κρινεν. :λλ# ν�ν διαλ4ει. διαλ4μαι Cς :π� -κε�ων μ)ν,$ μ6ν :νθελκ�μενς, :λλ� :�ι�στως+ kν γ#ρ κα� τ�τ τ3ν κατ#84σιν.

λ=�. lEθισν �π� παντ�ς,Cς `�ν τε, τ� πρασσμ)νυ %π� τινς�πι=ητε7ν κατ# σαυτ�ν+ “Owτς τ�τ �π� τ� :να8)ρει;” "ρ�υ δ�:π� σαυτ�, κα� σαυτ�ν πρ3τν �@)τα=ε.

2

Page 127: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

λη. N� σκ�πτεσαι �τι ατ� π � σ� κινε5 ε�ναι 4κε5ν π � ε�ναικρυμμ�ν μ�σα σ υ. /Eκε5ν μ&ς κ�νει ν� μιλ&με, ν� 2 �με, ν�ε�μαστε μ� δυ� λ�για Hνθρωπ ι. M! συμπεριλαμ��νης σ/ ατ� τ�6λικ� μ�ρ ς π � τ� περι��λλει κα� τ� μικρ� 7ργανα π � ε�ναιπλασμ�να γ�ρω τ υ. Γιατ� ε�ναι �μ ια μ� σκεπ�ρνι κα� δια��ρ υνμ�ν ν 4πειδ! ε�ναι συνδεδεμ�να.

Δ�ν 6π�ρ)ει ���αια μεγαλ�τερ τ� 7�ελ ς �π� ατ� τ� 7ργα-να )ωρ�ς τ!ν α=τ�α π � τ� κινε5 κα� 4νισ)�ει �π� τ� 7�ελ ς π �πρ σ��ρει $ σαqτα στ!ν 6��ντρια,τ� καλ�μι σ/ ατ�ν π � γρ��εικα� τ� μαστ�γι στ�ν $ν� ) .

253

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

252

λη�. M)μνησ, �τι τ� νευρσπαστ�ν �στιν �κε7ν τ� νδν�γκεκρυμμ)νν+ �κε7ν dητρε�α, �κε7ν =ω&, �κε7ν, ε- δε7 ε-πε7ν,"νθρωπς. μηδ)πτε συμπερι8αντ�=υ τ� περικε�μενν :γ-γει3δες κα� τ# 1ργ�νια τα�τα τ# περιπεπλασμ)να. �μια γ�ρ�στι σκεπ�ρνFω, μ�νν δια8)ρντα, καθ�τι πρσ8υ5 �στιν. �πε�τι $ μOλλ�ν τι τ4των q8ελ�ς �στι τ3ν μρ�ων �ωρ�ς τ5ς κιν4-σης κα� -σ�4σης α$τ# α-τ�ας R τ5ς κερκ�δς τU5 %8αντρ�_α, κα� τ�καλ�μυ τF3 γρ�8ντι, κα� τ� μαστιγ�υ τF3 Pνι��Fω.

Page 128: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

BIBΛION IA�

α. T� γνωρ�σματα τ9ς λ γικ9ς ψυ)9ς ε�ναι τ� X*9ς1 �λ�πει τ�νXαυτ� της, τ�ν 4*ετ�2ει, τ�ν κ�νει �πως θ�λει, τ�ν καρπ� π � πα-ρ�γει ατ! τ�ν �π λα�ει (τ �ς καρπ �ς τ+ν �υτ+ν κα� τ� πρ ϊ�-ντα τ+ν 23ων Hλλ ι �π λα� υν), πραγματ π ιε5 τ�ν δικ� τηςσκ π�, �π ια στιγμ! κα� Hν (ρθη τ� τ�λ ς τ9ς 2ω9ς. Δ�ν παραμ�-νει �τελε�ωτη $ πρ&*ις, �πως συμ�α�νει στ�ν ) ρ� κα� στ�ς θεα-τρικ�ς παραστ�σεις, �λλ� σ� �λες τ�ς περιπτ3σεις κα� <π υδ!π -τε �ρεθ9, 4κτελε5 ατ� μ� πληρ�τητα κα� στ!ν 4ντ�λεια, π � ()ει<ρ�σει hς σκ π� της1 fστε ν� μπ ρ9 ν� π9 «/Eγ3 ()ω 4πιτ�)ει τ�νσκ π� μ υ». /Eπ� πλ� ν περιτρ�)ει <λ�κληρ τ�ν κ�σμ κα� τ� κε-ν� π � τ�ν περι��λλει κα� τ� σ)9μα τ υ 4ρευν& κα� ε=ς τ!ν �περα-ντ σ�νη τ � )ρ�ν υ bπλ3νεται κα� τ!ν περι δικ! �νακ�κλωσιτ+ν π�ντων παρακ λ υθε5 κα� πρ σπαθε5 ν� συλλ��η κα� �λ�-πει �τι τ�π τε νε3τερ δ�ν θ� δ �ν % μετ� �π� μ&ς gτε περισσ�-τερ ε�δαν % πρ�ν �π� μ&ς. /Aλλ� ατ�ς π � ε�ναι σαρ�ντα )ρ�-νων, 4�ν ()η τ�ν σ)ετικ� ν �, �λα �σα () υν γ�νει κα� �σα πρ�κει-ται ν� γ�ν υν, τ� ()ει δ9, 4πειδ! ε�ναι �λα <μ ειδ9.

Γν3ρισμα τ9ς λ γικ9ς ψυ)9ς ε�ναι κα� $ �γ�πη πρ�ς τ�ν πλη-σ� ν κα� $ �λ!θεια κα� < σε�ασμ�ς κα� ν� μ! θεωρ9 τ�π τε �ν3τε-ρ �π� τ�ν Xαυτ� της, πρ&γμα π � )αρακτηρ�2ει κα� τ�ν ν�μ .REπ μ�νως μ/ ατ�ν τ�ν τρ�π δ�ν δια��ρει καθ�λ υ < 8ρθ�ς λ�-γ ς κα� < λ�γ ς τ9ς δικαι σ�νης.

�. Kα� τ� ε)�ριστ τραγ �δι κα� τ�ν ) ρ� κα� τ�ν �γ+να τ �παγκρατ� υ θ� θεωρ!σης τελε�ως �σ!μαντα,4�ν τ!ν μ�ν μελωδικ!�ων! καταμερ�σης ε=ς �θ�γγ υς κα� ρωτ&ς γι� τ�ν καθ�να τ�ν Xαυ-τ� σ υ, 4�ν μπ ρ9 ν� σ� νικ!ση, θ� �λλ�*ης γν3μη.T� �δι θ� συμ-�9 κα� μ� τ�ν ) ρ�,4�ν κ�νης κ�τι �ν�λ γ γι� κ�θε κ�νησι κα� συν-

255254

BIBΛION IAD

α�. T# Bδια τ5ς λγικ5ς ψυ�5ς+ Dαυτ6ν MρO. Dαυτ6ν διαρθρ7, Dαυ-τ&ν, Mπ�αν Xν �4ληται, πιε7, τ�ν καρπ�ν �ν 8)ρει α$τ6 καρ-π�ται -τNς γ#ρ τ3ν 8υτ3ν καρπNς κα� τ� :ν�λγν �π� τ3ν=FEων "λλι καρπ�νται, - τ� -δ�υ τ)λυς τυγ��νει, �πυ Xν τ�τ� ��υ π)ρας �πιστU5.$�’ oσπερ �π� 1ρ�&σεως κα� %πκρ�σεως,κα� τ3ν τι4των, :τελ6ς γ�νεται P �λη πρO@ις, ��ν τι �γκ�ψUη+:λλ� �π� παντ�ς μ)ρυς, κα� �πυ Xν καταλη8θU5, πλ5ρες κα�:πρσδε�ς DαυτU5 τ� πρτεθ�ν πιε7, oστε ε-πε7ν, “�γW :π)�ω τ#�μ�.”lEτι δ� περι)ρ�εται τ�ν �λν κ�σμν, κα� τ� περ� α$τ�ν κεν�ν, κα�τ� σ�5μα α$τ�, κα� ε-ς τ6ν :πειρ�αν τ� α-3νς �κτε�νεται κα�τ6ν περιδικ6ν παλιγγενεσ�αν τ3ν �λων �μπεριλαμ��νει κα� πε-ρινε7 κα� θεωρε7 �τι $δ�ν νεEτερν qψνται ( μεθ� PμOς $δ�περιττ�τερν ε�δν ( πρ� Pμ3ν+ :λλ# τρ�πν τιν# M τεσσαρακν-τ4της, �#ν ν�ν Mπσν�ν �Uη, π�ντα τ# γεγν�τα κα� τ# �σ�-μενα DEρακε κατ# τ� Mμειδ)ς. Bδιν δ� λγικ5ς ψυ�5ς κα� τ� 8ι-λε7ν τNς πλησ�ν κα� :λ&θεια κα� α-δWς κα� τ� μηδ�ν Dαυτ5ςπρτιμOν, �περ Bδιν κα� ν�μυ. nτως "ρ’ $δ�ν δι&νεγκε λ�γς1ρθ�ς κα� λ�γς δικαισ4νης.

��. F�Ωδ5ς �πιτερπ�ς κα� 1ρ�&σεως κα� παγκρατ�υ κατα8ρ-ν&σεις, �#ν τ6ν μ�ν �μμελ5 8ων6ν καταμερ�σUης ε-ς Kκαστν τ3ν8θ�γγων, κα� καθ’ Kνα π4θUη σεαυτ�, “E- τ4τυ ̂ ττων ε�.” δια-τραπ&σUη γ�ρ+ �π� δ� 1ρ�&σεως τ� :ν�λγν πι&σας καθ� Dκ�-

2

Page 129: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

δυασμ� )ωριστ�.T� �δι κα� γι� τ� �γ3νισμα τ � παγκρατ� υ.Γενι-κ� –4κτ�ς �π� τ!ν �ρετ! κα� τ� �π τελ�σματ� της– ν� 4πιδι3κηςν� 4*ετ�2ης τ� 4π� μ�ρ υς κα� μ� τ!ν �ν�λυσι ατ+ν ν� �θ�νηςστ!ν περι�ρ�νησι.Aτ� ν� ()ης 6π/ 7ψι σ υ κα� γι� �λη τ!ν 2ω!.

γ. K �τα*ε π+ς ε�ναι $ ψυ)! π � ε�ναι Pτ ιμη, 4�ν )ρει�2εταιπλ� ν ν� �π )ωρισθ9 �π� τ� σ+μα F ν� σ�!ση F ν� διασκ ρπισθ9F ν� διατηρηθ9. Aτ! �μως $ Xτ ιμασ�α 6π�ρ)ει, �ταν % ψυ)�ςπρ )ωρ �ν μ� δικ! τ υς κρ�σι, 7)ι 4πειδ! �π� �ν ησ�α �ρ�θηκανστ!ν �δια παρ�τα*ι, (�πως % Xριστιαν �),�λλ� μ� �ρ�νησι κα� σ -�αρ�τητα κα� )ωρ�ς θεατρινισμ �ς,γι� ν� �λ�π υν % Hλλ ι.

δ. \E)ω κ�νει κ�τι π � ν� 4*υπηρετ9 τ� κ ινωνικ� συμ��ρ ν;REπ μ�νως ()ω o�εληθ9. Aτ� ν� τ� ()ης π�ντα πρ�)ειρ κα�π τ� ν� μ! τ� *ε)ν&ς.

ε. Π ι� ε�ναι τ� (ργ σ υ; N� ε�σαι �γαθ�ς. T �τ �μως π+ς�λλι+ς μπ ρε5ς ν� τ� 4πιτ�)ης παρ� μ� τ!ν μελ�τη τ+ν π ρισμ�-των, ��/ Xν�ς μ�ν 4κε�νων π � �να��ρ νται στ!ν ��σι τ � Hλλ υκα� �π� τ� Hλλ μ�ρ ς 4κε�νων π � �να��ρ νται στ!ν ��σι τ ��νθρ3π υ;

στ. Πρ+τα 4δημι υργ!θησαν % τραγωδ�ες γι� ν� μ&ς 6πεν-θυμ�2 υν ατ� π � συμ�α�ν υν κα� �τι ατ! ε�ναι $ ��σιςατ+ν κα� �τι μ� �σα ψυ)αγωγε5σαι στ!ν σκην! μ/ ατ� δ�ν πρ�-πει ν� στεν )ωρ9σαι στ!ν μεγ�λη σκην! (τ!ν Zω!). Γιατ� �α�νε-ται �τι ατ� (τσι πρ�πει ν� �ντιμετωπ�2ωνται κα� �τι τ� 6π μ�-ν υν κα� ατ � π � κραυγ�2 υν «^ Kιθαιρ3ν».60 Kα� λ�γ νται�π� τ �ς π ιητ�ς τ+ν τραγωδι+ν μερικ� )ρ!σιμα �πως πρ π�-ντων 4κε5ν : /E�ν παραμελ!θηκα61 �π� τ �ς θε �ς 4γ3 κα� τ�παιδι� μ υ, 6π�ρ)ει κ�π ι ς λ�γ ς γι/ ατ�1 κα� π�λι. «Δ�ν πρ�-πει ν� �γανακτ9ς62 μ� τ�ς δυσκ λ�ες» κα� «ν� θερ�2ης τ!ν 2ω!

257

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IAã

60. Σ � κλ� υς O-δ�πυς T4ραννς 1391.

61. Eριπ�δης.

62. Eριπ�δης.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

256

στην κ�νησιν R σ�)σιν+ τ� δ� α$τ� κα� �π� τ� παγκρατ�υ. �λωςJν, �ωρ�ς :ρετ5ς κα� τ3ν :π� :ρετ5ς, μ)μνησ �π� τ# κατ# μ)ρςτρ)�ειν κα� τU5 διαιρ)σει α$τ3ν ε-ς κατα8ρ�νησιν -)ναι+ τ� δ� α$τ�κα� �π� τ�ν ��ν �λν μετ�8ερε.

γ�. Opα �στ�ν P ψυ�6 P Kτιμς, �#ν Vδη :πλυθ5ναι δ)Uη τ�σEματς κα� Vτι σ�εσθ5ναι R σκεδασθ5ναι R συμμε7ναι. τ� δ�Kτιμν τ�τ, pνα :π� -δικ5ς κρ�σεως ρ�ηται,μ6 κατ# ψιλ6ν πα-ρ�τα@ιν, [Cς ( Xριστιαν�,] :λλ# λελγισμ)νως κα� σεμν3ς κα�oστε κα� "λλν πε7σαι, :τραγFEδως.

δ�. Πεπ�ηκ� τι κινωνικ3ς; $κ�ν {8)λημαι. τ�τ pνα :ε�πρ��ειρν :παντ_O κα� μηδαμ� πα4υ.

ε�.T�ς συ P τ)�νη;“�Aγαθ�ν ε�ναι.”τ�τ δ� π3ς καλ3ς γ�νεταιR �κ θεωρημ�των, τ3ν μ�ν περ� τ5ς �λυ 84σεως, τ3ν δ� περ� τ5ς-δ�ας τ� :νθρEπυ κατασκευ5ς;

Y�. Πρ3τν α( τραγFωδ�αι παρ&�θησαν %πμνηστικα� τ3ν συμ-�αιν�ντων κα� �τι τα�τα nτω π)8υκε γ�νεσθαι κα� �τι,`ς �π� τ5ςσκην5ς ψυ�αγωγε7σθε, τ4τις μ6 "�θεσθε �π� τ5ς με�=νςσκην5ς. MρOται γ�ρ, �τι nτω δε7 τα�τα περα�νεσθαι κα� �τι 8)-ρυσιν α$τ# κα� ( κεκραγ�τες,“ �IW KιθαιρEν.” κα� λ)γεται δ) τι-να %π� τ3ν τ# δρ�ματα πι4ντων �ρησ�μως, `�ν �στιν μ�λιστα+

“E- δ� vμελ&θην �κ θε3ν κα� πα7δ’ �μE, �ει λ�γν κα� τ�τ+”κα� π�λιν+ “T7ς πρ�γμασιν γ#ρ $�� θυμ�σθαι <πρ)πν>+”κα� “B�ν θερ�=ειν oστε κ�ρπιμν στ��υν+”

Page 130: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

σ�ν fριμ 63 στ�)υ» κα� π λλ� τ�τ ια. Mετ� �π� τ!ν τραγωδ�αδημι υργ!θηκε $ �ρ)α�α κωμωδ�α $ <π �α μ� θ�ρρ ς κα� τ�λμημπ ρ �σε ν� παιδαγωγ!ση κα� ν� διδ�*η μ� τ!ν ε=λικρ�νεια τ �λ�γ υ της π λ� 8ρθ� τ!ν �π �υγ! τ9ς �λα2 νε�ας. K�τι �ν�λ -γ (κανε κα� < Δι γ�νης.

Mετ� �π� τ!ν �ρ)α�α κωμωδ�α, σκ�ψ υ π ι� ρ�λ (παι*ε $μ�ση κωμωδ�α κα� μετ� γι� π ι� σκ π� Hρ)ισαν % παραστ�σειςτ9ς ν�ας κωμωδ�ας $ <π �α σιγ� - σιγ� 4στρ��η �π� δ υλικ! μ�-μησι πρ�ς τ!ν 4πιτ!δευσι. 'Oτι λ�γ νται κα� �π� ατ! hρισμ�να)ρ!σιμα δ�ν μπ ρε5 ν� τ� �γν !ση κανε�ς,�λλ� $ �λη δημι υργ�ατ9ς π ι!σεως ατ � τ � ε�δ υς σ� π ι� σκ π� �π �λ�πει;

2.Π�σ καθαρ� �ντιλαμ��νεσαι �τι δ�ν 6π�ρ) υν Hλλες συν-θ9κες 2ω9ς τ�σ κατ�λληλες γι� τ!ν �ιλ σ ��α, �πως ατ�ς κ�-τω �π� τ�ς <π 5ες 29ς 4σ� τ3ρα;

η. Kλων�ρι π � κ��εται �π� τ� διπλαν� κλων�ρι δ�ν ε�ναι δυ-νατ�ν ν� μ! �π κ π9 �π� �λ τ� δ�ντρ . \Eτσι λ ιπ�ν κα� <Hνθρωπ ς, �ταν �π μακρ�νεται �π� Pνα Hνθρωπ , ()ει �π -κ π9 �π� �λη τ!ν κ ινων�α. Kα� τ� μ�ν κλων�ρι Hλλ ς τ� κ��ει,4ν+ < Hνθρωπ ς μ�ν ς τ υ �π μακρ�νεται �π� τ�ν πλησ� ν τ υ,�ταν τ�ν μισ!ση κα� τ�ν �π στρα�9.

Δ�ν �ντιλαμ��νεται �μως �τι ()ει συγ)ρ�νως *εκ�ψει τ�νXαυτ� τ υ �π� <λ�κληρη τ!ν π λιτε�α τ+ν �νθρ3πων. /Aλλ�ατ! ε�ναι (ργ τ � Δι�ς π � 4δημι �ργησε τ!ν κ ινων�α.Γι/ ατ�6π�ρ)ει $ δυνατ�της ν� συνδεθ �με π�λι μ� τ�ν πλησ� ν μας κα�ν� γ�νωμε *αν� �ασικ� συμπλ!ρωμα τ � �λ υ.

'Oταν �μως $ �π )3ρησις γ�νεται π λλ�ς � ρ�ς τ�τε ε�ναι δ�-σκ λη $ Pνωσις κα� $ �π κατ�στασις ατ � π � �π )ωρε5. ROπωσ-δ!π τε < κλ+ν ς π � 4* �ρ)9ς 4�λ�στησε κα� παρ�μεινε μα2� μ�τ �ς Hλλ υς δ�ν ε�ναι �μ ι ς μ/ 4κε5ν ν π � μετ� τ!ν �π κ π!

259

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IAã

63. Eριπ�δης.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

258

κα� �σα τια�τα.Mετ# δ� τ6ν τραγFωδ�αν P :ρ�α�α κωμFωδ�α παρ&�θη, παιδαγω-γικ6ν παρρησ�αν �υσα, κα� τ5ς :τυ8�ας $κ :�ρ&στως δι�α$τ5ς τ5ς ε$θυρρημσ4νης %πμιμν&σκυσα+ πρ�ς `�ν τι κα�Διγ)νης ταυτ� παρελ�μ�ανεν. μετ# τα4την <δ�> P μ)ση κω-μFωδ�α, κα� λιπ�ν P ν)α πρ�ς τ� πτε παρε�ληπται, � κατ� 1λ�γν�π� τ6ν �κ μιμ&σεως 8ιλτε�ν�αν %περρ4η, �π�στησν. �τι μ�ν γ#ρλ)γεται κα� %π� τ4των τιν# �ρ&σιμα, $κ :γνε7ται+ :λλ# P �λη�πι�λ6 τ5ς τια4της πι&σεως κα� δραματυργ�ας πρ�ς τ�ναπτ� σκπ�ν :π)�λεψεν;

=�. Π3ς �ναργ�ς πρσπ�πτει τ� μ6 ε�ναι "λλην ��υ %π�θεσινε-ς τ� 8ιλσ8ε7ν nτως �πιτ&δειν, Cς τα4την, �ν U~ ν�ν �ν τυγ-��νεις.

η�. Kλ�δς τ� πρσε��ς κλ�δυ :πκπε�ς $ δ4ναται μ6κα� τ� �λυ 8υτ� :πκεκ�8θαι. nτω δ6 κα� "νθρωπς Dν�ς:νθρEπυ :πσ�ισθε�ς �λης τ5ς κινων�ας :ππ)πτωκεν. κλ�-δν μ�ν Jν "λλς :πκ�πτει+ "νθρωπς δ� α$τ�ς Dαυτ�ν τ�πλησ�ν �ωρ�=ει μισ&σας κα� :πστρα8ε�ς+ :γνε7 δ), �τι κα� τ��λυ πλιτε4ματς rμα :πτ)τμηκεν Dαυτ�ν. πλ6ν �κε7ν� γεδ3ρν τ� συστησαμ)νυ τ6ν κινων�αν Δι�ς+ @εστι γ#ρ π�λινPμ7ν συμ8�ναι τF3 πρσε�ε7 κα� π�λιν τ� �λυ συμπληρωτικ7ςγεν)σθαι. πλεν�κις μ)ντι γιν�μενν τ� κατ# τ6ν τια4την δια�-ρεσιν δυσ)νωτν κα� δυσαπκατ�στατν <τ�> :π�ωρ�ν πιε7.�λως τε $� �μις M κλ�δς M :π� :ρ�5ς συμ�λαστ&σας κα� σ4μ-πνυς συμμε�νας τF3 μετ# τ6ν :πκπ6ν αJθις �γκεντρισθ)ντι, �

2

Page 131: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

4μ� λι�σθηκε, �πως λ�νε % �μπελ υργ �1 �ναπτ�σσ νται μα2�,�λλ� δ�ν συμ�ων �ν.

θ.Aτ � π � σ � πρ ��λλ υν �ντ�στασι, �ταν πρ )ωρ9ς σ�μ-�ωνα μ� τ�ν 8ρθ� λ�γ , �πως �κρι�+ς δ�ν θ� μπ ρ�σ υν ν� σ��π μακρ�ν υν �π� τ!ν 8ρθ! 4ν�ργεια, (τσι Hς μ! σ� 4μπ δ�σ υνν� τ �ς ��ρεσαι μ� �γ�πη. Mε5νε λ ιπ�ν σταθερ�ς κα� στ� δ� 17)ι μ�ν στ!ν 8ρθ! κρ�σι κα� δρ&σι, �λλ� κα� στ!ν καλωσ�νη�π�ναντι 4κε�νων π � 4πι)ειρ �ν ν� σ � πρ ��λλ υν 4μπ�διακα� ν� σ� λυπ!σ υν. Δι�τι κα� ατ� ε�ναι �δυναμ�α, ν� 8ργ�2εσαι4ναντ� ν τ υς, �πως κα� $ 4γκατ�λειψις τ � (ργ υ κα� $ γεμ�τηκατ�πλη*ι 6π )3ρησις1 κα� στ�ς δ� περιπτ3σεις δηλ. πρ�κειταιγι� λιπ τα*�α στ!ν πρ3τη περ�πτωσι γιατ� �π� δειλ�α 6π )ωρε5ςκα� στ!ν δε�τερη γιατ� �π *εν3νεσαι �π� τ�ν 4κ ��σεως συγ-γεν9 κα� ��λ .

ι. Kαμμι� ��σις δ�ν ε�ναι κατ3τερη �π� τ!ν τ�)νη1 δι�τι % τ�-)νες μιμ �νται τ�ς ��σεις. /E�ν �μως παραδ�)εσαι ατ� $ πι� τ�-λεια κα� πι� σ�νθετη ��σις δ�ν ε�ναι δυνατ�ν ν� 6στερ9 �π�ναντιστ!ν τε)νικ! τελει�τητα. 'Oλες % τ�)νες δημι υργ �ν τ� �τελ�-στερα )�ριν τ+ν τελει τ�ρων. REπ μ�νως τ� �δι κ�νει κα� $ κ ιν!��σις. Kα� �π� 4δ+ μ�ν πηγ�2ει $ δικαι σ�νη, �π� ατ! δ� %Hλλες �ρετ�ς. /Aπ κλε�εται ν� τηρηθ9 τ� δ�και . /E�ν μ&ς 4νδια-��ρ υν πρ�γματα )ωρ�ς �ναγνωρισμ�νη �*�α F μ&ς 4*απατ �νπ λ� εgκ λα F κ�νωμε λ�θη κα� �λλ�2ωμε εgκ λα γν3μη.

ια. /E�ν ���αια δ�ν (ρ)ωνται πρ�ς 4σ�να τ� πρ�γματα, τ+ν<π �ων $ 4πιδ�ω*ις κα� $ �π �υγ! σ� �ναστατ3νει, 4σ� < �δι ς�μως (ρ)εσαι �π� 4κε5να. \Aς π�ψη λ ιπ�ν $ σκ�ψις σ υ ν��σ) λ9ται μ/ ατ� κα� 4κε5να θ� kρεμ �ν κα� δ�ν θ� �α�νεται gτε �τι τ� 4πιδι3κεις gτε �τι τ� �π �ε�γεις.

ι�. RH σ�α5ρα τ9ς ψυ)9ς ε�ναι <μ ι�μ ρ�η �ταν δ�ν bπλ3νε-ται πρ�ς τ� (*ω μ!τε μα2ε�εται πρ�ς τ� μ�σα μ!τε διασκ ρπ�2ε-ται μ!τε κατακ�θεται, �λλ� �ωτ�2εται μ� �+ς μ� τ� <π 5 �λ�πειτ!ν �λ!θεια τ+ν π�ντων κα� ατ! π � �ρ�σκεται μ�σα της.

261

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IAãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

260

τ� πτε λ)γυσιν ( 8υτυργ�. Mμθαμνε7ν μ)ν, μ6 Mμδγματε7νδ).

θ�. O( �νιστ�μενι πρϊ�ντι σι κατ# τ�ν 1ρθ�ν λ�γν, oσπερ:π� τ5ς %γι�ς πρ�@εως :πτρ)ψαι σε $ δυν&σνται, nτωςμηδ� τ5ς πρ�ς α$τNς ε$μενε�ας �κκρυ)τωσαν+ :λλ# 84λασσεσεαυτ�ν �π� :μ8τ)ρων Mμ�ως, μ6 μ�νν �π� τ5ς ε$σταθ�ς κρ�-σεως κα� πρ�@εως, :λλ# κα� �π� τ5ς πρ�ς τNς κωλ4ειν �πι�ει-ρ�ντας R "λλως δυσ�ερα�νντας πρ_α�τητς. κα� γ#ρ τ�τ:σθεν)ς, τ� �αλεπα�νειν α$τ7ς, oσπερ τ� :πστ5ναι τ5ς πρ�@ε-ως κα� �νδ�ναι καταπλαγ)ντα+ :μ8�τερι γ#ρ �π�σης λειπτ�-κται,M μ�ν %πτρ)σας,M δ� :λλτριωθε�ς πρ�ς τ�ν 84σει συγγεν5κα� 8�λν.

ι�. “O$κ στι �ε�ρων $δεμ�α 84σις τ)�νης.” κα� γ#ρ α( τ)�ναιτ#ς 84σεις μιμ�νται. ε- δ� τ�τ, P πασ3ν τ3ν "λλων τελεωτ�τηκα� περιληπτικωτ�τη 84σις $κ Xν :πλε�πιτ τ5ς τε�νικ5ςε$μη�αν�ας. πOσαι δ) γε τ)�ναι τ3ν κρειττ�νων Kνεκεν τ# �ε�ρωπι�σιν+ $κ�ν κα� P κιν6 84σις. κα� δ6 νθεν μ�ν γ)νεσις δι-καισ4νης, :π� δ� τα4της α( λιπα� :ρετα� %8�στανται+ $ γ#ρτηρηθ&σεται τ� δ�καιν, �#ν Vτι δια8ερEμεθα πρ�ς τ# μ)σα Rε$ε@απ�τητι κα� πρπτωτικ� κα� μεταπτωτικ� gμεν.

ια�. †E- μ�ν Jν <μ6> ρ�εται† �π� σ� τ# πρ�γματα, 'ν α( διE-@εις κα� 8υγα� θρυ��σ� σε, :λλ# τρ�πν τιν# α$τ�ς �π� �κε7να ρ�_η, τ� γ�ν κρ7μα τ� περ� α$τ3ν Pσυ�α=)τω κ:κε7να μενε7:τρεμ�ντα κα� Sτε διEκων Sτε 8ε4γων 18θ&σUη.

ι��. Σ8α7ρα ψυ�5ς α$τειδ&ς, �ταν μ&τε �κτε�νηται �π� τι μ&τε σω συντρ)�Uη, μ&τε σπε�ρηται† μ&τε συνι=�νUη, :λλ# 8ωτ� λ�μπη-ται, F' τ6ν :λ&θειαν Mρ_O τ6ν π�ντων κα� τ6ν �ν α%τU5.

Page 132: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ιγ. Θ� μ� κατα�ρ ν!ση κ�π ι ς; \Aς 7ψεται1 4γ3 �μως θ�πρ σ�*ω μ!πως �ρεθ+ στ!ν δ�σκ λη θ�σι ν� κ�νω F ν� π+ κ�τιH*ι κατα�ρ ν!σεως. Θ� μ� μισ!ση; \Aς τ� κ�νη. /Eγ3 �μως μ��γ�πη κα� εgν ια γι� �λ υς ε�μαι Pτ ιμ ς ν� τ � δε�*ω τ� λ�θ ς)ωρ�ς ν� τ�ν πρ σ��λλω κα� )ωρ�ς ν� κ�νω 4π�δει*ι �τι τ�ν �ν�-) μαι, �λλ� μ� ε=λικρ�νεια κα� καλωσ�νη, �πως 4κε5ν ς < Φω-κ�ων, 4�ν ���αια δ�ν τ� (κανε πρ σπ ιητ�. Πρ�πει $ ψυ)! ν�ε�ναι τ�τ ια,fστε κα� % θε � ν� �λ�π υν �τι < Hνθρωπ ς δ�ν �γα-νακτε5 γι� τ�π τε κα� δ�ν 6π ��ρει. Δι�τι τ� κακ� σ � συμ�α�νει,4�ν 4σ� < �δι ς 4κτελ9ς ατ! τ!ν στιγμ! 4κε5ν π � ε�ναι σ�μ�ω-ν μ� τ!ν ��σι σ υ κα� δ�)εσαι ε)αρ�στως ατ� π � ε�ναι γι� τ!ν��σι τ � παντ�ς �παρα�τητ , σ�ν Hνθρωπ ς π � ()ει στρα�9πρ�ς τ!ν 4*υπηρ�τησι τ � κ ιν � συμ��ρ ντ ς;

ιδ. /Eν+ περι�ρ ν �ν < Pνας τ�ν Hλλ ν συγ)ρ�νως κ λακε�- υν < Pνας τ�ν Hλλ 1 κα� 4ν+ θ�λ υν ν� 6περ�) υν < Pνας κ�νειδ υλ πρεπε5ς 6π κλ�σεις στ�ν Hλλ ν.

ιε. Π�σ 4λεειν�ς κα� κ��δηλ ς ε�ναι ατ�ς π � λ�ει «()ω τ!νπρ�θεσι ν� σ � �ερθ+ τ�μια». T� κ�νεις Hνθρωπε; Aτ� δ�ν πρ�-πει ν� τ� λ�ς 4κ τ+ν πρ τ�ρων. Θ� �π δει)θ9 ατ�. Πρ�πει ν�ε�ναι γραμμ�ν στ� μ�τωπ �πως $ �ων! �μ�σως �ντη)ε5 κα� στ�μ�τια διακρ�νεται <,τιδ!π τε, �πως ε=ς τ� �λ�μμα τ+ν 4ραστ+ντ� π�ντα �μ�σως �ναγνωρ�2ει ατ�ς π � ε�ναι 4ρωτευμ�ν ς.

Γενικ� < τ�μι ς κα� �γαθ�ς πρ�πει ν� ε�ναι �πως 4κε5ν ς π �μυρ�2ει �π� %δρ+τα, fστε 4κε5ν ς π � πλησι�2ει �μ�σως θ�λειδ�ν θ�λει ν� τ�ν �ντιλαμ��νεται. RH πρ σπ �ησις τ9ς bπλ�τητ ςε�ναι δ�κ π μα)α�ρι. T�π τε δ�ν ε�ναι πι� α=σ)ρ� �π� τ!ν λυκ -�ιλ�α. Περισσ�τερ �π/ �λα ν� �π �ε�γης ατ!. RO �γαθ�ς κα�τ�μι ς κα� < καλ�ς () υν τ�ς �ρετ�ς ατ�ς στ� μ�τια κα� δ�ν κρ�-� νται.

ιm. Π λ� καλ� μπ ρε5ς ν� περ�σης τ!ν 2ω! σ υ, ατ! $ δ�να-μις �ρ�σκεται στ!ν ψυ)!, �ταν �δια� ρ9ς πρ�ς 4κε5να π � δ�νπαρ υσι�2 υν =δια�τερ 4νδια��ρ ν. Θ� �δια� ρ!σης 4�ν τ�

263

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IAãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

262

ιγ�. Kατα8ρν&σει μ4 τις; qψεται+ �γW δ� qψμαι, pνα μ& τι κα-τα8ρν&σεως "@ιν πρ�σσων R λ)γων ε%ρ�σκωμαι. μισ&σει; qψε-ται+ :λλ# �γW ε$μεν6ς κα� εSνυς παντ�, κα� τ4τFω α$τF3 Kτιμςτ� παρρEμενν δε7@αι, $κ 1νειδιστικ3ς $δ� Cς κατεπιδεικν4-μενς, �τι :ν)�μαι, :λλ# γνησ�ως κα� �ρηστ3ς, `ς M Φωκ�ων�κε7νς, εB γε μ6 πρσεπιε7τ. τ# σω γ#ρ δε7 τια�τα ε�ναι, κα�%π� τ3ν θε3ν �λ)πεσθαι "νθρωπν πρ�ς μηδ�ν :γανακτικ3ςδιατιθ)μενν μηδ� δεινπαθ�ντα. τ� γ�ρ σι κακ�ν, ε- α$τ�ς ν�νπιε7ς τ� τU5 84σει συ -κε7ν κα� δ)�Uη τ� ν�ν τU5 τ3ν �λων 84σειεSκαιρν, "νθρωπς τεταμ)νς πρ�ς τ� γ�νεσθαι δι� �τυ δ6 τ�κινU5 συμ8)ρν;

ιδ�. �Aλλ&λων κατα8ρν�ντες :λλ&λις :ρεσκε4νται κα�:λλ&λων %περ)�ειν θ)λντες :λλ&λις %πκατακλ�ννται.

ιε�. bΩς σαπρ�ς κα� κ��δηλς M λ)γων,“ �EγW πρU&ρημαι aπλ3ςσι πρσ8)ρεσθαι.” τ� πιε7ς, "νθρωπε; τ�τ $ δε7 πρλ)γειν.α$τ� 8αν&σεται+ �π� τ� μετEπυ γεγρ�8θαι 18ε�λει, ε$θNς P8ων6 τι�τν v�ε7, ε$θNς �ν τ7ς qμμασιν �@)�ει, Cς τ3ν �ρα-στ3ν �ν τF3 �λ)μματι π�ντα ε$θNς γνωρ�=ει M �ρEμενς. τι�τν�λως δε7 τ�ν aπλ�ν κα� :γαθ�ν ε�ναι,`ν γρ�σωνα, pνα M παρα-στ#ς rμα τF3 πρσελθε7ν, θ)λει $ θ)λει, αBσθηται. �πιτ&δευσις δ�aπλ�τητς σκ�λμη �στ�ν+ $δ)ν �στιν αBσ�ιν λυκ8ιλ�ας+ π�ν-των μ�λιστα τ�τ 8ε�γε. M :γαθ�ς κα� aπλ�ς κα� ε$μεν6ς �ντ7ς qμμασιν �υσι τα�τα κα� $ λανθ�νει.

ιY�. K�λλιστα δια=5ν, δ4ναμις αnτη �ν τU5 ψυ�U5, �#ν πρ�ς τ#:δι�8ρ� τις :δια8ρU5.:δια8ρ&σει δ),�#ν Kκαστν θεωρU5 διUη-

Page 133: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

καθ�να �π� ατ� τ� 4*ετ�2ης )ωριστ� κα� 7)ι σ�ν σ�ν λ κα�4�ν συλλ γ�2εσαι �τι καν�να �π� ατ� δ�ν 4κ��ρει γν3μη γι� τ�νXαυτ� τ υ gτε (ρ)εται πρ�ς τ� μ�ρ ς μας, �λλ� ατ� μ�ν παρα-μ�ν υν �κ�νητα, 4ν+ 4με5ς δημι υργ �με τ�ς κρ�σεις κα� σ)εδ�ντ�ς γρ�� με μ�σα μας, Hν κα� μπ ρ �σαμε ν� μ! τ�ς καταγρ�ψω-με κα�, Hν κ�νωμε κ�π ι λ�θ ς, �μ�σως ν� τ� 4*αλε�ψωμε. Kα�4�ν σκε�τ9 �τι γι� λ�γ )ρ�ν θ� κ�νη ατ�ς τ�ς παρατηρ!σειςκα� μετ� θ� τελει3ση $ 2ω! τ υ. T� � �ερ� λ ιπ�ν 6π�ρ)ει σ/ατ�; /E�ν δηλαδ! ε�ναι σ�μ�ωνα μ� τ!ν ��σι, ν� )α�ρεσαι γι/ατ� κα� ν� τ� �ντιμετωπ�2ης μ� θ�ρρ ς, 4�ν ε�ναι �ντ�θετα πρ�ςτ!ν ��σι, πρ σπ�θησε F ν� �ρ9ς τ� ε�ναι σ�μ�ων μ� τ!ν ��σισ υ κα� στρ�ψε τ!ν πρ σ )! σ υ, (στω κα� Hν δ�ν σ � 4*ασ�αλ�-2η δ�*α. Δι�τι 6π�ρ)ει καταν�ησις γι/ ατ�ν π � 4πι2ητε5 τ� �γα-θ� γι� τ�ν Xαυτ� τ υ.

ι2. Σκ�ψ υ �π� π � ()ει πρ �λθει τ� καθ�να κα� �π� π ι�στ ι)ε5α �π τελε5ται κα� ε=ς τ� μετα��λλεται κα� π+ς θ� γ�νη �τανμετα�ληθ9 κα� �τι δ�ν θ� π�θη καν�να κακ�.

ιη. Kα� πρ+τα σκ�ψ υ1 π ι� ε�ναι $ σ)�σις μ υ μ� τ �ς �νθρ3-π υς1 κα� �τι () με γ�νει < Pνας γι� τ�ν Hλλ ν1 κα� κατ� δε�τερ λ�γ �τι ()ω γ�νει γι� ν� τ �ς <δηγ+ �πως τ� κρι�ρι τ� κ π�δι F <τα�ρ ς τ!ν �γ�λη. /Aπ� ψηλ� *εκ�να �π� τ� X*9ς. /E�ν δ�ν ε�ναιHτ μ τ� σ�μπαν, bρμ νικ! Xν�της ε�ναι ατ! π � ρυθμ�2ει τ�π�ντα. /E�ν δε)θ9ς ατ� τ�τε θ� παραδε)θ9ς �τι τ� κατ3τερα() υν γ�νει γι� τ� καλ�τερα κα� �τι ατ� (γιναν τ� Pνα )�ριν τ �Hλλ υ. Δε�τερ ν, σκ�ψ υ π+ς ε�ναι % Hνθρωπ ι στ� συμπ�σια,στ� κρε���τια τ υς, στ�ς Hλλες στιγμ�ς τ9ς 2ω9ς των, πρ π�-ντων, σ� π ι�ς �ρ)�ς πιστε� υν κα� μ�λιστα μ� π ι� �λα2 νε�ατ�ς 4�αρμ�2 υν.

Mετ� σκ�ψ υ �τι, 4�ν μ�ν 4νεργ �ν 8ρθ�, δ�ν πρ�πει ν� στε-ν )ωρ9σαι1 4�ν �μως 4νεργ �ν 4σ�αλμ�να τ� κ�ν υν )ωρ�ς ν�τ� θ�λ υν κα� μ�λιστα 4πειδ! δ�ν γνωρ�2 υν τ� 8ρθ�. Δι�τι κ�θεψυ)! �πως )�νει τ!ν γν+σι τ9ς �λ!θειας )ωρ�ς ν� τ� θ�λη, (τσι

265

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IAãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

264

ρημ)νως κα� Mλικ3ς κα� μεμνημ)νς, �τι $δ�ν α$τ3ν %π�ληψινπερ� α$τ� Pμ7ν �μπιε7 $δ� ρ�εται �8� PμOς+ :λλ# τ# μ�ν :τρε-με7, Pμε7ς δ) �σμεν ( τ#ς περ� α$τ3ν κρ�σεις γενν3ντες κα� `νγρ�8ντες �ν Dαυτ7ς, �@�ν μ�ν μ6 γρ�8ειν, �@�ν δ), κ"ν πυλ�θUη, ε$θNς �@αλε7ψαι+ �τι 1λ�γυ �ρ�νυ σται P τια4τη πρ-σ�6 κα� λιπ�ν πεπα4σεται M ��ς. τ� μ)ντι δ4σκλν "λλως �ειν τα�τα; ε- μ�ν γ#ρ κατ# 84σιν �στ�, �α7ρε α$τ7ς κα� d_�δια στω σι+ ε- δ� παρ# 84σιν, =&τει τ� �στ� σ� κατ# τ6ν σ6ν 84σιν.κα� �π� τ�τ σπε�δε, κXν "δ@ν U]+ παντ� γ#ρ συγγνEμη, τ�Bδιν :γαθ�ν =ητ�ντι.

ι=�. Π�θεν �λ&λυθεν Kκαστν, κα� �κ τ�νων Kκαστν %πκειμ)-νων,κα� ε-ς τ� μετα��λλει,κα� `ν σται μετα�αλ�ν,κα� Cς $δ�νκακ�ν πε�σεται.

ιη�.Kα� πρ3τν,τ�ς P πρ�ς :νθρEπυς μι σ�)σις+ κα� �τι :λλ&-λων Kνεκεν γεγ�ναμεν+ κα� καθ� Kτερν λ�γν πρστησ�μενςα$τ3ν γ)γνα, Cς κρι�ς π�μνης R τα�ρς :γ)λης. "νωθεν δ� πι-θι :π� τ�, ε- μ6 "τμι, 84σις P τ# �λα διικ�σα+ ε- τ�τ, τ#�ε�ρνα τ3ν κρειττ�νων Kνεκεν, τα�τα δ� :λλ&λων.Δε4τερν δ), Mπ7� τιν)ς ε-σιν �π� τ5ς τραπ)=ης, �ν τF3 κλιναρ�Fω,τ"λλα+ μ�λιστα δ),pας :ν�γκας δγμ�των κειμ)νας �υσιν,κα�α$τ# δ� τα�τα μεθ� pυ τ48υ πι�σιν.Tρ�τν, �τι, ε- μ�ν 1ρθ3ς τα�τα πι�σιν, $ δε7 δυσ�ερα�νειν+ ε- δ�$κ 1ρθ3ς, δηλν�τι "κντες κα� :γν�ντες. πOσα γ#ρ ψυ�6"κυσα στ)ρεται, oσπερ τ� :ληθ�ς, nτως κα� τ� κατ� :@�αν

3

2

Page 134: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

)�νει κα� τ!ν %καν�τητα ν� ��ρεται στ�ν καθ�να �ν�λ γα μ� τ!ν�*�α τ υ.

T�ταρτ ν, σκ�ψ υ �τι κα� σ� κ�νεις π λλ� λ�θη, κα� ε�σαιPνας �π� ατ �ς. Kα� 4�ν �π �ε�γης hρισμ�να bμαρτ!ματα,�πως ()ει κλ�σι ν� τ� κ�νης �λλ� �π� δειλ�α F γι� ν� �α�νεσαισπ υδα5 ς F γι� κ�π ι παρ�μ ι κακ� �π μακρ�νεσαι �π� τ�bμαρτ!ματα ατ � τ � ε�δ υς. Π�μπτ ν, �τι δ�ν ε�σαι ���αι ς4�ν πρ�γματι bμαρτ�ν υν1 δι�τι π λλ� γ�ν νται κατ� θε�α =κ -ν μ�α. Kα� <πωσδ!π τε π λλ� πρ�πει πρ ηγ υμ�νως ν� μ�θηκανε�ς γι� ν� �π �ανθ9 μ� �κρ��εια γι� *�νη πρ&*ι.

'Eκτ ν, �τι, �ταν �γανακτ9ς π λ� κα� 6π ��ρης, γ�νεται π λ�σ�ντ μη $ �νθρ3πινη 2ω! κα� μ�σα σ� λ�γ )ρ�ν �λ ι θ� ε�)αμε)αθ9.

'E�δ μ ν, �τι δ�ν μ&ς 4ν )λ �ν % πρ�*εις τ+ν Hλλων, δι�τι4κε5νες �ρ�σκ νται στ!ν ψυ)! 4κε�νων, �λλ� $ δικ! μας γν3μη γι/ατ�ς. REπ μ�νως πρ σπ�θησε ν� �π μακρ�νης τ!ν =δ�α �τι κ�τιε�ναι � �ερ� κα� )�νεται �μ�σως $ 8ργ! σ υ. Π+ς θ� τ!ν �π μα-κρ�νης; /E�ν σκε�θ9ς �τι δ�ν ε�ναι $ πρ&*ις τ � Hλλ υ α=σ)ρ!.Δι�τι, 4�ν δ�ν ε�ναι τ� α=σ)ρ� κακ�, ε�ναι Xπ�μεν 4σ� ν� κ�νηςπ λλ� bμαρτ!ματα κα� ν� γ�νης ληστ!ς κα� <,τιδ!π τε Hλλ .

\Oγδ ν, �τι ε�ναι π λ� πι� � �ερ� τ� �π τελ�σματα τ9ς8ργ9ς κα� τ9ς λ�πης μας �π/ �,τι ε�ναι 4κε5να γι� τ� <π 5α 8ργι2�-μαστε κα� λυπ�μαστε.

\Eνατ ν, �τι $ καλωσ�νη ε�ναι �ν�κητη 4�ν ε�ναι ε=λικριν!ςκα� 7)ι γελ �α F 6π κριτικ!.

T� μπ ρε5 ν� σ � κ�μη κα� < πι� θρασ�ς, 4�ν 4σ� διαρκ+ς τ �δε�)νης καλωσ�νη κα� τ�ν συμ� υλε�ης μ� πρα�τητα κα� τ�ν δι-δ�σκης μ� 4πιμ�λεια τ� 8ρθ� �κρι�+ς τ!ν fρα π � 4πι)ειρε5 ν�σ� �λ�ψη; «Παιδ� μ υ, γι� Hλλ σκ π� () με γ�νει, 4γ3 δ�ν θ� π�-θω τ�π τε, 4σ� 2ημι3νεσαι, παιδ� μ υ».

Kα� ν� τ � 6π δε�*ης μ� στ ργ! κα� σ� γενικ�ς γραμμ�ς �τιτ �τ (τσι ε�ναι κα� �τι gτε % μ�λισσες δ�ν κ�ν υν ατ� gτε �σα

267

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IAãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

266

Dκ�στFω πρσ8)ρεσθαι. "�θνται γ�ν :κ4ντες "δικι κα�:γνEμνες κα� πλεν)κται κα� καθ�πα@ aμαρτητικ� περ� τNςπλησ�ν.T)ταρτν,�τι κα� α$τ�ς πλλ# aμαρτ�νεις,κα� "λλς τι�τς ε�+κα� εB τινων δ� aμαρτημ�των :π)�Uη, :λλ# τ&ν γε K@ιν πιητικ6ν �εις, ε- κα� δι# δειλ�αν R δ@κπ�αν R τι�τ� τι κακ�ν :π)�Uητ3ν Mμ�ων aμαρτημ�των.Π)μπτν, �τι $δ), ε- aμαρτ�νυσι, κατε�λη8ας+ πλλ# γ#ρ κα�κατ� -κνμ�αν γ�νεται. κα� �λως πλλ# δε7 πρ�τερν μαθε7ν, pνατις περ� :λλτρ�ας πρ�@εως καταληπτικ3ς τι :π8&νηται.ZEκτν, �τι, �ταν λ�αν :γανακτU5ς R κα� δυσπαθU5ς, :καρια7ς M:νθρEπεις ��ς κα� μετ� 1λ�γν π�ντες �@ετ�θημεν.ZE�δμν, �τι $� α( πρ�@εις α$τ3ν �ν�λ�σιν Pμ7ν+ �κε7ναι γ�ρε-σιν �ν τ7ς �κε�νων Pγεμνικ7ς+ :λλ# α( Pμ)τεραι %πλ&ψεις.tρν γ�ν κα� θ)λησν :8ε7ναι τ6ν Cς περ� δειν� κρ�σιν, κα�:π5λθεν P 1ργ&. π3ς Jν :ρε7ς; λγισ�μενς, �τι $κ α-σ�ρ�ν+�#ν γ#ρ μ6 μ�νν U] τ� α-σ�ρ�ν κακ�ν, :ν�γκη κα� σ� πλλ#aμαρτ�νειν κα� ληστ6ν κα� παντ7ν γεν)σθαι.lOγδν, �σFω �αλεπEτερα �πι8)ρυσιν α( 1ργα� κα� λ�παι α( �π�τ7ς τι4τις, Vπερ α$τ� �στιν, �8 `ς 1ργι=�μεθα κα� λυπ4με-θα.lEνατν, �τι τ� ε$μεν�ς :ν�κητν, �#ν γν&σιν U] κα� μ6 σεσηρ�ςμηδ� %π�κρισις. τ� γ�ρ σι πι&σει M %�ριστικEτατς, �#ν δια-τελU5ς ε$μεν6ς α$τF3 κα�, ε- nτως τυ�ε, πρ_�ως παραινU5ς κα� με-ταδιδ�σκUης ε$σ�λ3ν παρ� α$τ�ν �κε7νν τ�ν καιρ�ν, �τε κακ#πιε7ν σε �πι�ειρε7+ “M&, τ)κνν+ πρ�ς "λλ πε84καμεν. �γW μ�ν$ μ6 �λα�F3, σN δ� �λ�πτUη, τ)κνν.” κα� δεικν4ναι ε$α83ς κα�Mλικ3ς, �τι τ�τ nτως �ει, �τι $δ� μ)λισσαι α$τ� πι�σιν

8

9

7

6

5

4

Page 135: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

2+α 2 �ν σ� �γ�λες. Πρ�πει ν� τ� κ�νης )ωρ�ς ε=ρωνε�α κα� )ωρ�ςδι�θεσι ν� τ�ν πρ σ��λης, �λλ� μ� πραγματικ! �γ�πη κα� )ωρ�ςδηκτικ�τητα. \O)ι σ�ν ν� �ρ�σκεσαι στ� σ) λε5 μ!τε γι� ν� σ�θαυμ�ση κ�π ι ς π � θ� �ρεθ9 κ ντ� σ υ1 �λλ� σ�ν ν� ε�σαι μ�-ν ς πρ�ς μ�ν ν κα� Hν �κ�μη ε�ναι παρ�ντες κα� μερικ � Hλλ ι.Aτ� τ� 4νν�α κε��λαια ν� τ� 4κτιμ&ς σ�ν δ+ρα π � (λα�ες �π�τ�ς M �σες κα� Hρ)ισε ν� γ�νεσαι Hνθρωπ ς, �σ �κ�μα 29ς.

N� �π �ε�γης 4* �σ υ μ� τ!ν 8ργ! κα� τ!ν κ λακε�α πρ�ςατ �ς. Kα� τ� δ� ε�ναι �ντ�θετα πρ�ς τ� κ ινωνικ� συμ��ρ νκα� <δηγ �ν στ!ν καταστρ �!. N� σκ�πτεσαι �μ�σως τ!ν fρατ9ς 8ργ9ς �τι δ�ν ε�ναι γν3ρισμα τ � �νδρ�ς ν� 8ργ�2εται �λλ/ �τι$ καλωσ�νη κα� $ $μερ�της �πως ε�ναι πι� �νθρ3πινα (τσι ε�ναικα� περισσ�τερ �νδρ πρεπ9 γνωρ�σματα. Kα� �τι ατ � %Hνθρωπ ι () υν κα� δ�ναμι κα� νε�ρα κα� �νδρε�α κα� 7)ι ατ �π � �γανακτ �ν κα� στεν )ωρ �νται. Δι�τι �σ πι� κ ντ� �ρ�-σκ νται στ!ν �π�θεια, τ�σ πι� κ ντ� ε�ναι στ!ν δ�ναμι.

'Oπως $ λ�πη ε�ναι γν3ρισμα τ � �δυν�τ υ, τ� �δι κα� $8ργ!.Δι�τι κα� < λυπημ�ν ς κα� < oργισμ�ν ς () υν πληγωθ9 κα�() υν 6π )ωρ!σει.

/E�ν θ�λης, π�ρε κα� δ�κατ δ+ρ �π� τ�ν /Aπ�λλωνα. T� ν�()ης τ!ν �*�ωσι ν� μ! bμαρτ�ν υν % �α�λ ι ε�ναι τρ�λλα. Δι�τι4πιθυμε5ς τ� �δ�νατ .

T� ν� �ν�)εσαι ν� κ�ν υν σ��λματα ε=ς ��ρ ς τ+ν Hλλων,�λλ� ν� μ! bμαρτ�ν υν ε=ς ��ρ ς σ υ ε�ναι �ν ησ�α κα� αταρ-)ικ�της.

ιθ. T�σσερις παρεκτρ π�ς τ � πνε�ματ ς ν� πρ σ�)ης συ-νε)+ς κα� �ταν τ�ς �ντιλη�θ9ς ν� τ�ς �π μακρ�νης σκεπτ�μεν ςhς X*9ς: «Aτ! $ σκ�ψις δ�ν ε�ναι �ναγκα�α», «ατ! ε�ναι κατα-λυτικ! τ9ς κ ινων�ας», «ατ� δ�ν σκ πε�εις ν� τ� π9ς �π� τ� ��-θη τ9ς ψυ)9ς σ υ».T� ν� μ! λ�ς κ�τι �π� τ� ��θη τ9ς ψυ)9ς σ υν� τ� θεωρ9ς π λ� - π λ� Hπρεπ .

T�ταρτη παρεκτρ π! ε�ναι 4κε�νη κατ� τ!ν <π �α κατηγ ρε5ς

269

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IAãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

268

$δ� �σα συναγελαστικ# π)8υκεν. δε7 δ� μ&τε ε-ρωνικ3ς α$τ�πιε7ν μ&τε 1νειδιστικ3ς, :λλ� 8ιλστ�ργως κα� :δ&κτως τU5ψυ�U5+ κα� μ6 Cς �ν σ�λU5, μηδ� pνα "λλς παραστ#ς θαυμ�σUη+:λλ� Vτι πρ�ς μ�νν, κα� �#ν "λλι τιν�ς περιεστ&κωσιν.T4των τ3ν �νν)α κε8αλα�ων μ)μνησ, Cς παρ# τ3ν Mυσ3νδ3ρα ε-λη8Eς+ κα� "ρ@αι πτ� "νθρωπς ε�ναι, Kως =U5ς.8υλακτ)-ν δ� �π�σης τF3 1ργ�=εσθαι α$τ7ς τ� κλακε4ειν α$τ4ς+ :μ8�-τερα γ#ρ :κινEνητα κα� πρ�ς �λ��ην 8)ρει. πρ��ειρν δ� �ντα7ς 1ργα7ς, �τι $�� τ� θυμ�σθαι :νδρικ�ν, :λλ# τ� πρ_Oν κα�^μερν, oσπερ :νθρωπικEτερν, nτως κα� :ρρενικEτερν, κα�-σ�4ς κα� νε4ρων κα� :νδρε�ας τ4τFω μ)τεστιν, $�� τF3 :γανα-κτ�ντι κα� δυσαρεστ�ντι. �σFω γ#ρ :παθε�_α τ�τ -κει�τερν,τσ4τFω κα� δυν�μει. oσπερ τε P λ4πη :σθεν�ς, nτως κα� P1ργ&. :μ8�τερι γ#ρ τ)τρωνται κα� �νδεδEκασιν.E- δ� �4λει, κα� δ)κατν παρ# τ� Mυσηγ)τυ δ3ρν λ��ε, �τιτ� μ6 :@ι�ν aμαρτ�νειν τNς 8α4λυς μανικ�ν+ :δυν�τυ γ#ρ�8�εται. τ� δ� συγ�ωρε7ν "λλις μ�ν ε�ναι τι4τυς,:@ι�ν δ),μ6ε-ς σ� aμαρτ�νειν, "γνωμν κα� τυραννικ�ν.

ιθ�. T)σσαρας μ�λιστα τρπ#ς τ� Pγεμνικ� παρα8υλακτ)-ν διηνεκ3ς κα�, �πειδ#ν 8ωρ�σUης, :παλειπτ)ν �πιλ)γντα �8�Dκ�στυ nτως+ “T�τ τ� 8�ντασμα $κ :ναγκα7ν+ τ�τ λυ-τικ�ν κινων�ας+ τ�τ $κ :π� σαυτ� μ)λλεις λ)γειν.” τ� γ#ρμ6 :8� Dαυτ� λ)γειν �ν τ7ς :τπωτ�τις ν�μι=ε. τ)ταρτν δ)�στι, καθ� � σεαυτF3 1νειδιε7ς, �τι τ�τ Pττωμ)νυ �στ� κα� %π-

10

11

Page 136: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

τ�ν Xαυτ� σ υ, δι�τι ατ! $ πρ&*ις μαρτυρε5 �τι τ� �ν3τερ μ�-ρ ς τ9ς ψυ)9ς σ υ ()ει $ττηθ9 κα� ()ει 6π κ�ψει ε=ς τ� κατ3τερ κα� θνητ� μ�ρ ς τ � σ3ματ ς κα� στ�ς ) νδρ ειδε5ς �*ι3σεις τ υ.

κ. RH ψυ)! σ υ κα� �λη $ π�ρινη σ�α σ υ, �σα () υν περιλη-�θ9 στ� σ+μα σ υ Hν κα� () υν 4κ ��σεως κλ�σι �νω�ερ9, �μωςσ�μ�ωνα πρ�ς τ!ν δι�τα*ι τ � σ�μπαντ ς κατακρατ �νται 4δ+στ� �νθρ3πιν κρ&μα.

Kα� τ� γε+δες στ ι)ε5 σ υ κα� τ� 6γρ�, Hν κα� () υν κλ�σι κα-τω�ερ9, �μως ε�ναι 7ρθια κα� τηρ �ν στ�σι π � δ�ν ε�ναι $ δικ!τ υς �υσικ! στ�σις. REπ μ�νως κα� τ� στ ι)ε5α 6πακ � υν ε=ς τ��λ ν, �ταν τ π θετηθ �ν κ�π υ κα� παραμ�ν υν κατ� τ!ν θ�λη-σ� τ υς μ�)ρις �τ υ δ θ9 τ� σ9μα τ9ς διαλ�σεως.

Δ�ν ε�ναι � �ερ� λ ιπ�ν μ�ν τ� ν ερ� σ υ μ�ρ ς ν� μ! πει-θαρ)9 κα� ν� �γανακτ9 γι� τ!ν θ�σι τ υ;Kα� μ�λιστα �ταν τ�π τετ� ��αι δ�ν 4πι��λλεται σ’ ατ�, �λλ� μ�ν ν �σα ε�ναι σ�μ�ωναμ� τ!ν ��σι τ υ. Δ�ν τ� �ν�)εται �μως κα� �κ λ υθε5 �ντ�θετ δρ�μ . RH στρ �! πρ�ς τ� �δικ!ματα, τ!ν �κ λασ�α, τ!ν 8ργ!,τ!ν λ�πη κα� τ�ν ��� ε�ναι γν3ρισμα ατ � π � 4παναστατε5κατ� τ9ς ��σεως. Kα� �ταν τ� πνε�μα 8ργ�2εται γι� κ�τι �π/ �σασυμ�α�ν υν, τ�τε 4γκαταλε�πει τ!ν θ�σι τ υ. Στ!ν πραγματικ�τη-τα ()ει δημι υργηθ9 γι� τ!ν bγι�τητα κα� τ�ν σε�ασμ� πρ�ς τ �ςθε �ς, 7)ι λιγ3τερ �π/ �,τι γι� τ�ν σε�ασμ� πρ�ς τ!ν δικαι σ�-νη. Kα� τ� Pνα κα� Hλλ ε6ρ�σκ νται στ!ν =δ�α τ9ς καλ9ς λειτ υρ-γ�ας τ � κ ινωνικ � συν�λ υ, μ&λλ ν δ� ε�ναι τ� �ρ)αι�τερα �π/�λες τ�ς πρ�*εις δικαι σ�νης.

κα. 'Oπ ι ς δ�ν ()ει τ�ν �δι π�ντα σκ π� στ!ν 2ω! τ υ, ατ�ςδ�ν μπ ρε5 ν� ε�ναι < �δι ς σ/ �λη τ υ τ!ν 2ω!. Δ�ν ε�ναι �μως�ρκετ�ς ατ�ς < λ�γ ς, 4�ν δ�ν πρ σθ�σης π ι�ς πρ�πει ν� ε�ναιατ�ς < σκ π�ς.

'Oπως δηλ. $ �ντ�ληψις γι� �λα σ)εδ�ν ατ� π � θεωρ �νται�γαθ� δ�ν ε�ναι �μ ια στ �ς περισσ τ�ρ υς,�λλ� σ� μερικ �ς μ�-ν , ατ �ς δηλ. π � () υν κ ιν! �ντ�ληψι. Kατ� συν�πεια πρ�πει

271

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IAãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

270

κατακλινμ)νυ τ� �ν σ� θειτ)ρυ μ)ρυς τU5 :τιμτ)ρ_α κα�θνητU5 μ�ρ_α τU5 τ� σEματς, κα� τα7ς τ4τυ πα�ε�αις -δ)αις.

κ�. T� μ�ν πνευμ�τι�ν συ κα� τ� πυρ3δες πOν, �σν �γκ)κρα-ται, κα�τι 84σει :νω8ερ5 qντα, �μως πειθ�μενα τU5 τ3ν �λωνδιατ�@ει, παρακρατε7ται �ντα�θα �π� τ� συγκρ�ματς. κα� τ�γε3δες δ� τ� �ν σ� πOν κα� τ� %γρ�ν, κα�τι κατω8ερ5 qντα,�μως �γ&γερται κα� Kστηκε τ6ν $� Dαυτ3ν 8υσικ6ν στ�σιν.nτως "ρα κα� τ# στι�ε7α %πακ4ει τ7ς �λις, �πειδ�ν πυ κα-τατα�θU5, σNν ��_α μ)νντα, μ)�ρις Xν �κε7θεν π�λιν τ� �νδ�σιμντ5ς διαλ4σεως σημ&νUη.O$ δειν�ν Jν μ�νν τ� νερ�ν συ μ)ρς :πειθ�ς ε�ναι κα� :γα-νακτε7ν τU5 Dαυτ� �Eρ_α; κα�τι $δ)ν γε ��αιν τ4τFω �πιτ�σσε-ται, :λλ# μ�να �σα κατ# 84σιν �στ�ν α$τF3+ $ μ)ντι :ν)�εται,:λλ# τ6ν �ναντ�αν 8)ρεται.P γ#ρ �π� τ# :δικ&ματα κα� τ# :κλα-στ&ματα κα� τ#ς 1ργ#ς κα� τ#ς λ4πας κα� τNς 8��υς κ�νησις"λλ �στ�ν R :8ισταμ)νυ τ5ς 84σεως. κα� �ταν δ) τινι τ3ν συμ-�αιν�ντων δυσ�ερα�νUη τ� Pγεμνικ�ν, καταλε�πει κα� τ�τε τ6νDαυτ� �Eραν. πρ�ς Mσι�τητα γ#ρ κα� θεσ)�ειαν κατεσκε4α-σται $� ~ττν R πρ�ς δικαισ4νην. κα� γ#ρ τα�τα �ν εBδει �στ�τ5ς ε$κινωνησ�ας μOλλν δ� πρεσ�4τερα τ3ν δικαιπραγημ�-των.

κα�. sFΩ μ6 ε`ς κα� M α$τ�ς �στιν :ε� τ� ��υ σκπ�ς, wτς ε`ςκα� M α$τ�ς δι’ �λυ τ� ��υ ε�ναι $ δ4ναται. $κ :ρκε7 <δ�> τ�ε-ρημ)νν, �#ν μ6 κ:κε7ν πρσθU5ς, Mπ7ν ε�ναι δε7 τ�τν τ�νσκπ�ν. oσπερ γ#ρ $� P π�ντων τ3ν Mπωσ�ν <τ7ς> πλε�σιδκ4ντων :γαθ3ν %π�ληψις Mμ�α �στ�ν, :λλ� P τ3ν τι3νδ) τι-

2

Page 137: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ν� καθ ρισθ9 κα� < σκ π�ς τ9ς 2ω9ς μας π � �� ρ& στ!ν κ ινω-ν�α κα� τ!ν π λιτε�α1 ατ�ς π � θ� στρ�ψη πρ�ς hρισμ�ν σκ π��λες τ�ς πρ σωπικ�ς τ υ δυν�μεις θ� 4κτελ�ση �λες τ�ς πρ�*ειςκατ� τ�ν �δι τρ�π κα� γι/ ατ� θ� παραμε�νη διαρκ+ς < �δι ς.

κ�. Θυμ!σ υ τ�ν 8ρειν� π ντικ� κα� τ�ν κατ ικ�δι κα� τ!ν�γων�α τ � δευτ�ρ υ κα� τ!ν ταρα)!.

κγ. RO Σωκρ�της κα� τ+ν π λλ+ν τ�ς δ *ασ�ες )αρακτηρ�2ειhς λ�μιες δηλ. ���ητρα γι� τ� παιδι�.

κδ. O% Λακεδαιμ�νι ι κατ� τ�ς 4π�σημες 4πισκ�ψεις τ� καθ�-σματα γι� μ�ν τ �ς *�ν υς τ� τ π θετ �σαν στ!ν σκι�,4ν+ % �δι- ι κ�θ νταν �π υ τ�)η.

κε. E=ς τ�ν Περδ�κκα < Σωκρ�της, �ταν τ�ν ρ3τησε γιατ� (ρ)ε-ται στ!ν )3ρα τ υ, ε�πε1 «γι� ν� μ! )αθ+ μ� τ�ν )ειρ�τερ τρ�-π ».T �τ σημα�νει «γι� ν� μ! τ�)η κα� δ�ν μπ ρ�σω ν� �νταπ -δ3σω τ!ν εεργεσ�α, 4�ν εεργετηθ+».

κς. E=ς τ� συγγρ�μματα τ+ν /E�εσ�ων 6π9ρ)ε Pνα παρ�γγελ-μα: ν� θυμ&σαι π�ντα κ�π ι ν �π� τ �ς παλαι �ς π � Hσκησετ!ν �ρετ!.

κ2. O% Πυθαγ�ρει ι64 (λεγαν: «Πρωq-πρωq ν� κ ιτ�2ης πρ�ςτ�ν ραν� γι� ν� θυμ&σαι τ� Hστρα π � διαρκ+ς κατ� τ�ν �δι τρ�π διαν� υν τ!ν τρ )ι� τ υς κα� τ!ν τ�*ι, τ!ν καθαρ�τητακα� τ!ν δια�γει� των. Γιατ� τ�π τε δ�ν σκ τεινι�2ει τ� Hστρα».

κη. Σκ�ψ υ π+ς _ταν < Σωκρ�της μ� τ!ν πρ �ει�, �ταν $ yαν-θ�ππη τ � π9ρε τ� � ρ�ματα κα� (�υγε κα� τ� ε�πε στ �ς συντρ�-� υς τ υ π � ντρ�πηκαν κα� (�υγαν �ταν τ�ν ε�δαν ντρ πιασμ�ν .

κθ. Στ!ν γρα�! κα� στ!ν �ν�γνωσι δ�ν μπ ρε5ς ν� κ�νης τ�ν<δηγ� πρ�ν σ� καθ δηγ!σ υν.Aτ� =σ)�ει π λ� περισσ�τερ γι�τ!ν 2ω!.

λ. Δ �λ ς ε�σαι, δ�ν ()εις τ� δικα�ωμα ν� μιλ&ς.

273

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IAã

64. O% Πυθαγ�ρει ι �κ λ υθ �σαν τ� δ�γμα τ9ς διδασκαλ�ας τ � Πυθαγ�ρα, <

<π 5 ς _ταν υ%�ς τ � Mνησ�ρ) υ κα� τ9ς Πυθαqδ ς.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

272

νων, τυτ)στι τ3ν κιν3ν, nτω κα� τ�ν σκπ�ν δε7 τ�ν κινω-νικ�ν κα� πλιτικ�ν %πστ&σασθαι. M γ#ρ ε-ς τ�τν π�σας τ#ς-δ�ας Mρμ#ς :πευθ4νων π�σας τ#ς πρ�@εις Mμ�ας :πδEσει κα�κατ# τ�τ :ε� M α$τ�ς σται.

κ��. T�ν μ�ν τ�ν 1ρειν�ν κα� τ�ν κατικ�διν κα� τ6ν πτ�αντ4τυ κα� διασ��ησιν.

κγ�. Σωκρ�της κα� τ# τ3ν πλλ3ν δ�γματα bΛαμ�ας’ �κ�λει,παιδ�ων δε�ματα.

κδ�.Λακεδαιμ�νιι τ7ς μ�ν @)νις �ν τα7ς θεωρ�αις %π� τU5 σκι_Oτ# ��θρα �τ�θεσαν, α$τ� δ), w τυ�ν, �καθ)=ντ.

κε�. TF3 Περδ�κκ_α M Σωκρ�της περ� τ� μ6 ρ�εσθαι παρ� α$-τ�ν+ “ZIνα,” 8η,“μ6 τF3 κακ�στFω 1λ)θρFω :π�λωμαι,” τυτ)στι, μ6εJ παθWν $ δυνηθ3 :ντευπι5σαι.

κY�. �Eν τ7ς τ3ν �E8εσ�ων γρ�μμασι παρ�γγελμα κειτ συ-νε�3ς %πμιμν&σκεσθαι τ3ν παλαι3ν τινς τ3ν :ρετU5 �ρησαμ)-νων.

κ=�. O( Πυθαγ�ρειι Kωθεν ε-ς τ�ν $ραν�ν :8ρOν, pν� %πμι-μνησκEμεθα τ3ν :ε� κατ# τ# α$τ# κα� Cσα4τως τ� Dαυτ3ν ργνδιανυ�ντων κα� τ5ς τ�@εως κα� τ5ς καθαρ�τητς κα� τ5ς γυμν�-τητς. $δ�ν γ#ρ πρκ�λυμμα "στρυ.

κη�. O`ς M Σωκρ�της, τ� κFEδιν %πε=ωσμ)νς, �τε P �ανθ�π-πη λα��σα τ� (μ�τιν @ω πρ5λθεν+ κα� 9 ε�πεν M Σωκρ�τηςτ7ς Dτα�ρις α-δεσθε7σι κα� :να�ωρ&σασιν, �τε α$τ�ν ε�δνnτως �σταλμ)νν.

κθ�. �Eν τF3 γρ�8ειν κα� :ναγιγνEσκειν $ πρ�τερν "ρ@εις,πρ�ν :ρ�θU5ς. τ�τ πλλF3 μOλλν �ν τF3 ��Fω.

λ�.“Δ�λς π)8υκας, $ μ)τεστ� σι λ�γυ.”

Page 138: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

λα. RH καρδι� μ υ γ�λασε.65

λ�. Θ� ντρ πι�σ υν τ!ν �ρετ! μ� � �ερ� λ�για.λγ. N� 2ητ&ς σ�κα τ�ν )ειμ+να ε�ναι παραλ γισμ�ς. Tρελλ�ς

ε�ναι κα� 4κε5ν ς π � 2ητε5 παιδ�, �ταν πλ� ν δ�ν γ�νεται.λδ. 'Oταν �ιλ&ς τ� παιδ� σ υ - (λεγε < /Eπ�κτητ ς66- μ�σα σ υ

πρ�πει ν� λ�ς «Agρι �σως πεθ�νη». - Kακ�ς λ�γ ς. - Kαν�νας λ�-γ ς δ�ν ε�ναι κακ�ς, (λεγε, �λλ� 6π δηλ3νει κ�π ι �υσικ� γε-γ ν�ς. Δια� ρετικ� κα� < λ�γ ς «ν� θεριστ �ν τ� στ�)υα» θ�_ταν κακ�ς.

λε. RH �γ υρ�δα, τ� στα��λια, % στα��δες, �λα ε�ναι μετα� -λ�ς 7)ι σ/ ατ� π � δ�ν 6π�ρ)ει, �λλ� σ/ ατ� π � δ�ν 6π�ρ)ειατ! τ!ν στιγμ!.

λς. «Δ�ν μπ ρε5 ν� ληστ�ψη κανε�ς τ!ν πρ α�ρεσ� σ υ», (λεγε< /Eπ�κτητ ς.

λ2. Πρ�πει, (λεγε, ν� �ρ �με τ!ν τ�)νη ν� δε)3μαστε τ� πρ�γ-ματα �πως ε�ναι1 κα� σ)ετικ� μ� τ�ς <ρμ�ς μας ν� ε�μαστε πρ σε-κτικ � γι� ν� ε�ναι περιωρισμ�νες, σ�μ�ωνες πρ�ς τ� πνε�μα τ9ςκ ινων�ας κα� πρ�ς τ!ν �*�α τ+ν πραγμ�των. \Eλεγε 4π�σης �τιπρ�πει �π� τ�ς 4πιθυμ�ες μας ν� �π�)ωμε 4* <λ κλ!ρ υ κα� ν��π �ε�γωμε κ�θε τι π � δ�ν θ� μ&ς ε�ναι )ρ!σιμ .

λη. Δ�ν �γωνι2�μαστε, (λεγε, γι� κ�τι �σ!μαντ , �λλ� γι� ν�4*ακρι�3σωμε Hν ε�μαστε τρελλ � F 7)ι.

λθ. RO Σωκρ�της (λεγε «T� θ�λετε; N� ()ετε ψυ)�ς �λ�γων Fλ γικ+ν 7ντων - Λ γικ+ν 6γι+ν F �α�λων; - RYγι+ν - Γιατ� δ�ν τ�4πιδι3κετε ; - /Eπειδ! τ� () με. - Γιατ� λ ιπ�ν μ�)εσθε κα� �ιλ -νεικε5τε;».

275

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IAã

65. α413 'Oμηρ ς.

66. /Eπ�κτητ ς (50-138). Γενν!θηκε στ!ν RIερ�π λι τ9ς Φρυγ�ας. Παρ�μεινε 4π� Pνα

δι�στημα στ!ν P3μη κα� κατ�πιν 4γκαταστ�θηκε στ!ν Nικ�π λι τ9ς /Hπε�ρ υ.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

274

λα�.“ �Eμ�ν δ� �γ)λασσε 8�λν κ5ρ.”λ��.“M)μψνται δ� :ρετ6ν �αλεπ7ς ��=ντες πεσσιν.”λγ�.“Σ�κν �ειμ3νς =ητε7ν μαινμ)νυ+ τι�τς M τ� παιδ�ν

=ητ3ν, �τε $κ τι δ�δται.”λδ�. “Kατα8ιλ�ντα τ� παιδ�ν δε7ν,” λεγεν M �Eπ�κτητς,

“ νδν �πι8θ)γγεσθαι+ ASριν Bσως :πθ�νUη.” δ4σ8ημα τα�τα+“O$δ�ν δ4σ8ημν,” 8η, ”:λλ# 8υσικ� τινς ργυ σημαντι-κ�ν. R κα� τ� τNς στ��υας θερισθ5ναι δ4σ8ημν.”

λε�. lOμ8α@, στα8υλ&, στα8�ς, π�ντα μετα�λα�, $κ ε-ς τ� μ6qν, :λλ� ε-ς τ� ν�ν μ6 qν.

λY�.“Ληστ6ς πραιρ)σεως $ γ�νεται+” τ� τ� �Eπικτ&τυ.λ=�. “T)�νην δ),” 8η, “περ� τ� συγκατατ�θεσθαι ε%ρε7ν, κα� �ν

τF3 περ� τ#ς Mρμ#ς τ�πFω τ� πρσεκτικ�ν 8υλ�σσειν, pνα μεθ� %πε-@αιρ)σεως, pνα κινωνικα�, pνα κατ� :@�αν+ κα� 1ρ)@εως μ�ν παν-τ�πασιν :π)�εσθαι, �κκλ�σει δ� πρ�ς μηδ�ν τ3ν $κ �8� Pμ7ν�ρ5σθαι.”

λη�.“O$ περ� τ� τυ��ντς Jν,” 8η,“�στ�ν M :γEν, :λλ# περ�τ� μα�νεσθαι R μ&.”

λθ�. bO Σωκρ�της λεγε+ “T� θ)λετε; λγικ3ν ψυ�#ς �ειν R:λ�γων; Λγικ3ν. T�νων λγικ3ν; %γι3ν R 8α4λων; bYγι3ν. T�Jν $ =ητε7τε; ZOτι �μεν.T� Jν μ��εσθε κα� δια8)ρεσθε;”

Page 139: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

BIBΛION IB�

α. 'Oλα 4κε5να γι� τ� <π 5α εg)εσαι ν� (ρθ υν μετ� �π� hρισμ�-ν )ρ�ν μπ ρε5ς πλ� ν ν� τ� ()ης, 4�ν δ�ν στερ9ς ατ� στ�νXαυτ� σ υ �π� �θ�ν .

T �τ μπ ρε5 ν� γ�νη 4�ν �δια� ρ!σης γι� τ� παρελθ�ν κα�4μπιστευθ9ς τ� μ�λλ ν στ!ν θε�α πρ�ν ια κα� μ�ν ν τ� παρ�ν κα-τευθ�νης πρ�ς τ!ν ελ��εια κα� τ!ν δικαι σ�νη.

Πρ�ς τ!ν ελ��εια γι� ν� �π δ�)εσαι μ� )αρ� τ� �π νεμ�με-ν , δι�τι ατ� $ ��σις τ� (�ερε σ/ 4σ�να κα� 4σ�να σ/ ατ�. Πρ�ςτ!ν δικαι σ�νη δ�, γι� ν� λ�ς 4λε�θερα κα� bπλ& τ!ν �λ!θεια κα�ν� 4κτελ9ς �σα ε�ναι σ�μ�ωνα μ� τ�ν ν�μ κα� �*�2ει ν� γ�ν υν.Γι� ν� μ! σ� 4μπ δ�2η μ!τε *�νη κακ�α μ!τε $ γν3μη τ+ν Hλλωνμ!τε $ �δ�σπ τη �!μη κα� π λ� περισσ�τερ μ!τε $ α�σθησις τ9ςσ�ρκας π � ()ει �ναπτυ)θ9 γ�ρω σ υ. \Aς 7ψεται δηλ. τ� σ+μαπ � π�σ)ει.

/E�ν λ ιπ�ν, <π τεδ!π τε �θ�σης πρ�ς τ� τ�λ ς, �� � 4γκα-ταλε�ψης �λα τ� Hλλα, τιμ!σης μ�ν τ!ν ψυ)! σ υ κα� τ� θε5 μ�-ρ ς π � 6π�ρ)ει μ�σα σ υ κα� 4�ν δ�ν � �ηθ9ς τ� �τι θ� πα�σηςκ�π τε ν� 29ς, �λλ� τ� �τι δ�ν Hρ)ισες π τ� ν� 29ς σ�μ�ωνα μ�τ!ν ��σι, τ�τε θ� ε�σαι Hνθρωπ ς H*ι ς τ � κ�σμ υ π � σ� γ�ννη-σε κα� θ� πα�σης ν� ε�σαι *�ν ς στ!ν πατρ�δα σ υ ατ! κα� ν�θαυμ�2ης �σα καθημεριν+ς συμ�α�ν υν hς �πρ σδ�κητα κα� ν�4*αρτ&σαι �π� τ� Pνα κα� τ� Hλλ .

�. RO Θε�ς �λες τ�ς ψυ)�ς τ�ς �ντικρ�2ει γυμν�ς �π� τ� 6λικ��γγε5α κα� τ �ς �λ ι �ς κα� τ� περι�λ!ματα. M� μ�νη τ!ν ν�ησ�σ υ �γγ�2ει 4κε5να τ� <π 5α μ� ��ετηρ�α ατ�ν () υν )υθ9 κα�δι )ετευθ9 ε=ς τ� σ+μα. /E�ν �μως κα� σ� συνηθ�σης ν� κ�νηςατ� θ� �παλλ�*ης τ�ν Xαυτ� σ υ �π� π λλ �ς περισπασμ �ς.

277276

BIBΛION IBD

α�. Π�ντα �κε7να, �8� 9 δι# περι�δυ εS�Uη �λθε7ν, Vδη �ειν δ4να-σαι, �#ν μ6 σαυτF3 8θνU5ς. τ�τ δ) �στιν, �#ν πOν τ� παρελθ�νκαταλ�πUης κα� τ� μ)λλν �πιτρ)ψUης τU5 πρν�_α κα� τ� παρ�ν μ�-νν :πευθ4νUης πρ�ς Mσι�τητα κα� δικαισ4νην.Mσι�τητα μ)ν, pνα8ιλU5ς τ� :πνεμ�μενν+ σ� γ#ρ α$τ� P 84σις 8ερε κα� σ� τ4τFω.δικαισ4νην δ), pνα �λευθ)ρως κα� �ωρ�ς περιπλκ5ς λ)γUης τετ:ληθ5 κα� πρ�σσUης τ# κατ# ν�μν κα� κατ� :@�αν+ μ6 �μπδ�=Uηδ) σε μ&τε κακ�α :λλτρ�α μ&τε %π�ληψις μ&τε 8ων6 μηδ� μ6ναBσθησις τ� περιτεθραμμ)νυ σι σαρκιδ�υ+ qψεται γ#ρ τ� π�-σ�ν.�E#ν Jν, Mτεδ&πτε πρ�ς �@�δFω γ)νUη, π�ντα τ# "λλα καταλιπWνμ�νν τ� Pγεμνικ�ν συ κα� τ� �ν σ� θε7ν τιμ&σUης, κα� μ6 τ�πα4σεσθα� πτε <τ�> =5ν 8�ηθ5ς, :λλ# τ� γε μηδ)πτε "ρ@α-σθαι κατ# 84σιν =5ν, σUη "νθρωπς "@ις τ� γενν&σαντς κ�-σμυ κα� πα4σUη @)νς �ν τ5ς πατρ�δς κα� θαυμ�=ων Cς :πρσ-δ�κητα τ# καθ� Pμ)ραν γιν�μενα κα� κρεμ�μενς �κ τ�δε κα�τ�δε.

��. bO θε�ς π�ντα τ# Pγεμνικ# γυμν# τ3ν %λικ3ν :γγε�ων κα�8λι3ν κα� καθαρμ�των Mρ_O. μ�νFω γ#ρ τF3 Dαυτ� νερF3 μ�νωνrπτεται τ3ν �@ Dαυτ� ε-ς τα�τα �ρρυηκ�των κα� :πω�ετευμ)-νων. �#ν δ� κα� σN τ�τ �θ�σUης πιε7ν, τ�ν πλN περισπασμ�ν σε-

2

Page 140: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

Δι�τι 4κε5ν ς π � δ�ν παρατηρε5 τ!ν σ�ρκα π � τ�ν περι��λλει,θ� �σ) ληθ9 π τ� μ� � ρ�ματα, =κ δ μ!ματα κα� δ�*α κα� μ��λη τ!ν σ)ετικ! περι� λ! κα� 4μ��νισι;

γ.Tρ�α ε�ναι τ� στ ι)ε5α �π� τ� <π 5α �π τελε5σαι.T� σ+μα, $ψυ)!, < ν �ς. /Aπ� ατ� τ� δ� ε�ναι δικ� σ υ γι� ν� τ� �ρ ντ�-2ης. M�ν τ� τρ�τ ε�ναι �π κλειστικ� δικ� σ υ κα� 4�ν �π μα-κρ�νης �π� τ�ν Xαυτ� σ υ, δηλ. �π� τ�ν ν � σ υ, �σα κ�ν υν Fλ�νε % Hλλ ι F �σα < �δι ς (κανες F ε�πες κα� �σα σ� συγκλ ν�-2 υν, 4πειδ! πρ�κειται τ�)α ν� συμ� �ν, κα� �σα )ωρ�ς ν� θ�ληςπρ καλ �νται σ/ 4σ�να �π� τ� σ+μα π � σ� περι��λλει F τ!ν σ�μ-�υτη μ/ ατ� ψυ)! κα� �σα *ετυλ�γει τ� ρε�μα π � στρ��εται κυ-κλικ� γ�ρω σ υ, fστε ν� 29 �π λ�τως �νε*�ρτητη $ ν ητικ! σ υδ�ναμις, �� � 6ψωθ9 �π� τ� συμ��ντα κα� καθαρισθ9, ν� πρ�τ-τη �,τι ε�ναι δ�και , ν� ε�ναι %καν π ιημ�νη μ� �σα συμ�α�ν υνκα� ν� λ�η τ!ν �λ!θεια.

/E�ν )ωρ�σης, λ�γω, �π� τ�ν ν � σ υ �σα συμ�α�ν υν μετ��π� τ!ν πρ σπ�θεια κα� �σα �ρ�σκ νται π�ρα �π� τ� παρ�ν κα��σα () υν �νεπ�στρεπτα περ�σει, θ� κ�μης τ�ν Xαυτ� σ υ, �πωςλ�ει < /Eμπεδ κλ9ς67, «σ�α5ρα κυκλικ! π � )α�ρεται γι� τ!ν μ -να*ι� της» κα� 4�ν μελετ!σης μ� πρ σ )! τ!ν 2ω!, ατ� π � 29ς,τ� παρ�ν θ� 4πιτ�)ης ν� 2!σης τ� δι�στημα π � 6π λε�πεται μ�-)ρι τ � θαν�τ υ μ� �ταρα*�α κα� εγ�νεια κα� �γ�πη πρ�ς τ�θε5 στ ι)ε5 π � ε�ναι μ�σα σ υ.

δ. Π λλ�ς � ρ�ς �π�ρησα π+ς, 4ν+ < κ�θε Hνθρωπ ς �γαπ&τ�ν Xαυτ� τ υ περισσ�τερ �π� τ �ς Hλλ υς, τ!ν γν3μη π � ()ειγι� τ�ν Xαυτ� τ υ τ!ν θεωρε5 κατ3τερη �π� τ!ν γν3μη τ+ν Hλλων.

Πρ�γματι, 4�ν < Θε�ς F κ�π ι ς συνετ�ς δ�σκαλ ς πλησι�σηκ�π ι ν κα� τ�ν διατ�*η ν� μ! σκ�πτεται τ�π τε τ� <π 5 δ�ν θ�

279

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IBã

67. RO /Eμπεδ κλ9ς (423-435 π.X.). Kατ�γεται �π� τ�ν /Aκρ�γαντα. E�ναι θεμελιω-

τ!ς τ9ς θεωρ�ας περ� τ9ς συστ�σεως τ � σ�μπαντ ς, �π� τ�σσερα �ρ)ικ� στ ι)ε5α:

γ9, Lδωρ, ��ρα κα� π�ρ.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

278

αυτ� περιαιρ&σεις. M γ#ρ μ6 τ# περικε�μενα κρε_�δια Mρ3ν ]πυγε �σθ5τα κα� -κ�αν κα� δ�@αν κα� τ6ν τια4την περι�λ6ν κα�σκην6ν θεEμενς :σ�λ&σεται;

γ�. Tρ�α �στ�ν, �@ 'ν συν)στηκας+ σωμ�τιν, πνευμ�τιν, ν�ς.τ4των τ"λλα μ)�ρι τ� �πιμελε7σθαι δε7ν σ� �στι+ τ� δ� τρ�τνμ�νν κυρ�ως σ�ν. κα� �#ν �ωρ�σUης :π� σεαυτ�, τυτ)στιν :π�τ5ς σ5ς διαν�ας, �σα "λλι πι�σιν R λ)γυσιν R �σα α$τ�ς�π�ησας R ε�πας, κα� �σα Cς μ)λλντα ταρ�σσει σε, κα� �σα τ�περικειμ)νυ σι σωματ�υ R τ� συμ84τυ πνευματ�υ :πρα�-ρετα πρ�σεστιν,κα� �σα P @ωθεν περιρρ)υσα δ�νη Dλ�σσει,oστετ3ν συνειμαρμ)νων �@ηρμ)νην <κα�> καθαρ#ν τ6ν νερ#ν δ4να-μιν :π�λυτν :8� Dαυτ5ς =5ς πι�σαν τ# δ�καια κα� θ)λυσιν τ#συμ�α�νντα κα� λ)γυσαν τ:ληθ5 - �#ν �ωρ�σUης, 8ημ�, τ� Pγε-μνικ� τ4τυ τ# πρσηρτημ)να �κ πρσπαθε�ας κα� τ� �ρ�-νυ τ# �π)κεινα R τ# παρFω�ηκ�τα πι&σUης τε σεαυτ�ν, `ς M�Eμπεδ�κλεις

“Σ8α7ρς κυκλτερ&ς, μν�Uη περιηγ)ι γα�ων,”μ�νν τε =5ν �κμελετ&σUης,� =U5ς, τυτ)στι τ� παρ�ν,δυν&σUη τ�

γε μ)�ρι τ� :πθανε7ν %πλειπ�μενν :ταρ�κτως κα� ε$μεν3ςκα� (λ)ως τF3 σαυτ� δα�μνι δια�ι3ναι.

δ�. Πλλ�κις �θα4μασα, π3ς Dαυτ�ν μ�ν Kκαστς μOλλν π�ν-των 8ιλε7, τ6ν δ� Dαυτ� περ� α%τ� %π�ληψιν �ν �λ�ττνι λ�γFωτ�θεται R τ6ν τ3ν "λλων. �#ν γ�ν τινα θε�ς �πιστ#ς R διδ�σκα-λς μ8ρων κελε4σUη, μηδ�ν καθ� Dαυτ�ν �νθυμε7σθαι κα� διαν-

Page 141: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

�ανερ3ση συγ)ρ�νως μ� δυνατ! �ων!, gτε γι� μι� μ�ρα δ�ν θ�6π με�νη ατ�. Kα� (τσι α=σθαν�μαστε μεγαλ�τερ ��� γι� �,τιθ� σκε�θ �ν % Hλλ ι γι� μ&ς �π/ �,τι θ� σκε�θ9 < Xαυτ�ς μας.

ε. Π+ς τ�λ ς π�ντων % θε � π � 4ρρ�θμισαν τ� π�ντα μ� κα-λωσ�νη κα� �γ�πη πρ�ς τ �ς �νθρ3π υς παρ��λεψαν τ �τ μ�-ν ; Mερικ � δηλ. Hνθρωπ ι, π λ� καλ � μ�λιστα, μ� π λ� καλ�ςσ)�σεις μ� τ�ν Θε�,τ�ν <π 5 ν ε)αριστ �ν μ� (ργα %ερ� κα� θρη-σκευτικ�ς τελετ�ς,�ταν πεθ�ν υν μι� � ρ� ν� μ! μπ ρ �ν πλ� νν� 4παν�λθ υν στ!ν 2ω!,�λλ� ν� 4*α�αν�2ωνται τελε�ως;T �τ ,4�ν (τσι ε�ναι, ν� ε�σαι ���αι ς �τι, 4�ν (πρεπε ν� ()η δια� ρετι-κ�, θ� τ� (καναν.

Δι�τι, 4�ν _ταν δ�και , θ� _ταν κα� δυνατ� κα� 4�ν _ταν σ�μ-�ων μ� τ!ν ��σι, $ ��σις θ� τ� (κανε κα� ατ�.

/Eπειδ! λ ιπ�ν δ�ν ε�ναι (τσι, Hν ���αια δ�ν ε�ναι, ν� πιστ�ψης�τι δ�ν 6π9ρ)ε �ν�γκη ν� γ�νη δια� ρετικ�.

Kαταλα�α�νεις ���αια κα� < �δι ς �τι, �ταν 4π�μ να 2ητ9ς ν�μ�θης, ατ� (ρ)εται σ� λ γ μα)�α μ� τ�ν Θε�. Δ�ν θ� συ2ητ �-σαμε �μως μ/ ατ�ν τ�ν τρ�π μ� τ �ς θε �ς, 4�ν δ�ν _ταν Hρι-στ ι κα� δικαι�τατ ι. /E�ν �μως ατ� ε�ναι �λ!θεια, δ�ν θ� μπ -ρ �σαν ν� �νε)θ �ν ν� παραμελ9ται κατ� τρ�π Hδικ κα� πα-ρ�λ γ κ�τι �π� τ!ν �λη δι�τα*ι τ � κ�σμ υ.

ς. N� 4* ικει3νεσαι κα� μ/ 4κε5να π � δ�ν παραδ�)εσαι 4�/�σ ν κα� τ� �ριστερ� )�ρι, π � ε�ναι δυσκ�νητ πρ�ς τ� Hλλα(ργα, 4πειδ! ε�ναι �συν!θιστ , κρατε5 μ� περισσ�τερη δ�ναμι τ�)αλιν�ρι �π� τ� δε*�, 4πειδ! ()ει συνηθ�σει σ/ ατ�.

2. Σκ�ψ υ σ� π ι� σωματικ! κα� ψυ)ικ! κατ�στασι πρ�πει ν��ρεθ9ς κατ� τ!ν fρα τ � θαν�τ υ1 τ!ν συντ μ�α τ9ς 2ω9ς, τ� )�- ς τ � )ρ�ν υ τ � παρελθ�ντ ς κα� τ � μ�λλ ντ ς, τ!ν �δυναμ�αLλης γενικ�.

η. Πρ�πει ν� �λ�πης τ� α�τια γυμν� �π� τ� περι�λ!ματ� τ υς1τ �ς σκ π �ς τ+ν πρ�*εων1 ν� 4ρευν&ς κα� ν� 2ητ&ς ν� μ�θης τ�ε�ναι < π�ν ς, $ $δ ν!, < θ�νατ ς, $ δ�*α1 π ι�ς ε�ναι < α�τι ς τ9ς

281

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IBãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

280

ε7σθαι, � μ6 rμα κα� γεγων�σκων �@�σει, $δ� πρ�ς μ�αν Pμ)ραντ�τ %πμενε7. nτω τNς π)λας μOλλν α-δ4μεθα, τ� πτε περ�Pμ3ν 8ρν&συσιν, R Dαυτ4ς.

ε�. Π3ς πτε π�ντα καλ3ς κα� 8ιλανθρEπως διατ�@αντες (θε�, τ�τ μ�νν παρε7δν, τ� �ν�υς τ3ν :νθρEπων, κα� π�νυ�ρηστNς κα� πλε7στα πρ�ς τ� θε7ν oσπερ συμ��λαια θεμ)νυς,κα� �π� πλε7στν δι� ργων Mσ�ων κα� (ερυργι3ν συν&θεις τF3 θε�Fωγενμ)νυς, �πειδ#ν rπα@ :πθ�νωσι, μηκ)τι αJθις γ�νεσθαι,:λλ� ε-ς τ� παντελ�ς :πεσ�ηκ)ναι;τ�τ δ� εBπερ �ειν δει, �π�η-σαν "ν. ε- γ#ρ δ�καιν ]ν, ]ν Xν κα� δυνατ�ν, κα� ε- κατ# 84σιν,Vνεγκεν Xν α$τ� P 84σις. �κ δ6 τ� μ6 nτως �ειν, εBπερ $�nτως �ει, πιστ4σθω σι, τ� μ6 δε5σαι nτω γ�νεσθαι. Mρ_Oς γ#ρκα� α$τ�ς, �τι τ�τ παρα=ητ3ν δικαιλγU5 πρ�ς τ�ν θε�ν+ $κXν δ� nτω διελεγ�μεθα τ7ς θε7ς, ε- μ6 "ριστι κα� δικαι�τατ�ε-σιν.ε- δ� τ�τ,$κ "ν τι περιε7δν :δ�κως κα� :λ�γως vμελημ)-νν τ3ν �ν τU5 διακσμ&σει.

Y�. lEθι=ε κα� �σα :πγινEσκεις. κα� γ#ρ P �ε�ρ P :ριστερ�,πρ�ς τ# "λλα δι# τ� :ν)θιστν :ργ�ς Jσα, τ� �αλιν� �ρρωμε-ν)στερν R P δε@ι# κρατε7. τ�τ γ#ρ εBθισται.

=�. bOπ7ν δε7 καταλη8θ5ναι %π� τ� θαν�τυ κα� σEματι κα�ψυ�U5+ τ6ν �ρα�4τητα τ� ��υ, τ6ν :��νειαν τ� 1π�σω κα� πρ�-σω α-3νς, τ6ν :σθ)νειαν π�σης nλης.

η�. Γυμν# τ3ν 8λι3ν θε�σασθαι τ# α-τιEδη+ τ#ς :να8ρ#ςτ3ν πρ�@εων+ τ� π�νς+ τ� Pδν&+ τ� θ�νατς+ τ� δ�@α+ τ�ς M DαυτF3

Page 142: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ταλαιπωρ�ας τ � Xαυτ � σ υ1 �τι κανε�ς δ�ν δεσμε�εται �π� τ�νHλλ ν1 �τι τ� π�ντα ε�ναι bπλ9 4ντ�πωσις.

θ. Πρ�πει ν� μ ι�2ης κατ� τ!ν 4�αρμ γ! τ+ν �*ιωμ�των μ�τ�ν �γωνιστ! τ � παγκρατ� υ κα� 7)ι μ� τ�ν μ ν μ�) 1 δι�τιατ�ς )�νει τ� *�� ς π � )ρησιμ π ιε5 κα� μετ� � νε�εται, 4ν+ <Hλλ ς τ� )�ρι π�ντα τ� ()ει κα� δ�ν )ρει�2εται τ�π τε Hλλ παρ�ν� τ� σ��*η.

ι. N� 4*ετ�2ης τ!ν σ�α τ+ν πραγμ�των, �� � τ� �ναλ�ηςστ!ν Lλη, τ!ν α=τ�α κα� τ�ν σκ π�.

ια. Π�ση δ�ναμι ()ει < Hνθρωπ ς γι� ν� μ! κ�νη τ�π τε Hλλ ,παρ� 4κε5ν π � πρ�κειται ν� 4παιν9 < Θε�ς, κα� ν� δ�)εται <,τι-δ!π τε τ � �π ν�μει ατ�ς!

ι�.Γι� �,τι ε�ναι σ�μ�ων μ� τ!ν ��σι δ�ν 4πιτρ�πεται ν� κατη-γ ρ �με τ �ς θε �ς. Δι�τι δ�ν κ�ν υν καν�να λ�θ ς gτε Xκ �-σι gτε �κ �σι .

Ogτε τ �ς �νθρ3π υς (ν� κατηγ ρ �με) δι�τι δ�ν κ�ν υνκαν�να λ�θ ς παρ� μ�ν )ωρ�ς ν� τ� θ�λ υν. REπ μ�νως δ�νπρ�πει ν� κατηγ ρ �με καν�να.

ιγ. Π�σ γελ 5 ς κα� �ν�δε ς ε�ναι 4κε5ν ς π � �π ρε5 μ� <,τι-δ!π τε συμ�α�νει στ!ν 2ω!;

ιδ. /Eκε5ν π � ρυθμ�2ει τ�ν κ�σμ F ε�ναι $ �ν�γκη τ � πε-πρωμ�ν υ κα� $ �παρ��ατη τ�*ις F $ εgσπλα)νη πρ�ν ια F $ πα-ρ�λ γη σ�γ)υσις $ <π �α δ�ν διευθ�νεται �π� καν�να. /E�ν λ ι-π�ν ε�ναι $ �μετ�κλητη �ν�γκη, γιατ� πρ ��λλεις �ντιρρ!σεις;

/E�ν �μως ε�ναι $ πρ�ν ια π � μπ ρε5 ν� ν ι3ση εσπλα)ν�ακ�νε τ�ν Xαυτ� σ υ H*ι τ9ς � ηθε�ας τ � Θε �. /E�ν �μως ε�ναισ�γ)υσις )ωρ�ς εθ�νη γι� τ!ν τ�*ι, ν� )α�ρεσαι, δι�τι 4σ� πρ σω-πικ� �ν�μεσα σ� τ�ση σ�γ)υσι ()εις μ�σα σ υ κ�π ι ν π � σ� κα-τευθ�νει.

Kα� Hν 6π τεθ9 �τι σ� παρασ�ρει < σ�λ ς, Hς παρασ�ρη τ!νσ�ρκα, τ!ν ψυ)!, τ� Hλλα. Δι�τι τ�ν ν � �π κλε�εται ν� τ�ν πα-ρασ�ρη.

283

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IBãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

282

:σ�λ�ας αBτις+ π3ς $δε�ς %π� "λλυ �μπδ�=εται+ �τι π�ντα%π�ληψις.

θ�. ZOμιν δ� ε�ναι δε7 �ν τU5 τ3ν δγμ�των �ρ&σει παγκρατια-στU5, $�� μνμ��Fω+ M μ�ν γ#ρ τ� @�8ς, F' �ρ5ται, :πτ�θεται κα�:ναιρε7ται+ M δ� τ6ν �ε7ρα :ε� �ει κα� $δ�ν "λλ R συστρ)ψαια$τ6ν δε7.

ι�. Π7α α$τ# τ# πρ�γματα, MρOν διαιρ�ντα ε-ς nλην, αBτιν,:να8ρ�ν.

ια�. bHλ�κην �@υσ�αν �ει "νθρωπς μ6 πιε7ν "λλ R �περ μ)λ-λει M θε�ς �παινε7ν, κα� δ)�εσθαι πOν, � Xν ν)μUη α$τF3 M θε�ς.

ι��.T� D@5ς τU5 84σει μ&τε θε7ς μεμπτ)ν+ $δ�ν γ#ρ Dκ�ντες R"κντες aμαρτ�νυσιν+ μ&τε :νθρEπις+ $δ�ν γ#ρ $�� "κν-τες. oστε $δεν� μεμπτ)ν.

ιγ�.Π3ς γελ7ς κα� @)νς M θαυμ�=ων Mτι�ν τ3ν �ν τF3 ��Fω γι-νμ)νων.

ιδ�. lHτι :ν�γκη ε(μαρμ)νη <κα�> :παρ��ατς τ�@ις R πρ�-νια (λ�σιμς R 8υρμ�ς ε-και�τητς :πρστ�τητς. ε- μ�ν Jν:παρ��ατς :ν�γκη, τ� :ντιτε�νεις; ε- δ� πρ�νια �πιδε�μ)νη τ�(λ�σκεσθαι "@ιν σαυτ�ν π�ησν τ5ς �κ τ� θε�υ �ηθε�ας.ε- δ�8υρμ�ς :νηγεμ�νευτς, :σμ)νι=ε, �τι �ν τι4τFω [τF3] κλ4δωνια$τ�ς �εις �ν σαυτF3 τινα ν�ν Pγεμνικ�ν. κXν παρα8)ρUη σε Mκλ4δων, παρα8ερ)τω τ� σαρκ�διν, τ� πνευμ�τιν, τ"λλα+ τ�νγ#ρ ν�ν $ παρ�σει.

Page 143: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ιε. /Aλ!θεια τ� �+ς τ � λ�)ν υ μ�)ρι ν� σ�!ση, ��γγει κα� δ�ν)�νει τ!ν λ�μψι τ υ. RH �λ!θεια �μως π � �ρ�σκεται μ�σα σ υκα� $ δικαι σ�νη κα� $ ε�ρ σ�νη θ� )αθ �ν πρ�ν τ!ν fρα τ υς.

ις. 'Oταν κ�π ι ς σ � δ�νει τ!ν 4ντ�πωσι �τι (σ�αλες σκ�ψ υ«ε�μαι ���αι ς �τι ατ� ε�ναι σ��λμα;» /E�ν �μως ()η πρ�γματι σ��-λει τ�τε σκ�ψ υ �τι κατεδ�κασε < �δι ς τ�ν Xαυτ� τ υ κα� (τσι μ ι�2ειμ� 4κε5ν ν π � κατασ)�2ει μ�ν τ!ν 7ψι τ υ. M! *ε)ν&ς �τι 4κε5ν ςπ � δ�ν θ�λει ν� κ�νη λ�θη < �ν�ητ ς μ ι�2ει μ/ 4κε5ν ν π � δ�ν θ�-λει $ συκι� ν� κ�νη σ�κα,ν� κλαψ υρ�2 υν τ� �ρ��η,ν� μ! )ρεμετ�-2η τ� Hλ γ κα� �λα τ� σ)ετικ�.T� ν� κ�νη δηλ. �� � ()ει ατ! τ!νσυν!θεια; /E�ν λ ιπ�ν μπ ρ9ς,θερ�πευσε ατ! τ!ν συν!θεια.

ι2. /E�ν δ�ν ε�ναι πρ�π ν, ν� μ! τ� κ�μης. /E�ν δ�ν ε�ναι �λ!-θεια, ν� μ! τ� π9ς.

ιη. T� 4νδια��ρ ν σ υ Hς στρ��εται π�ντ τε πρ�ς τ!ν (ρευνατ+ν π�ντων, τ� ε�ναι 4κε5ν π � κινε5 τ!ν σκ�ψι. Kα� ν� τ�ν bπλ3-νης π�ντα �να2ητ+ντας τ� α�τι , τ!ν Lλη, τ�ν σκ π�, τ�ν )ρ�ν 4ντ�ς τ � <π � υ θ� ()η π�ψει ν� 6π�ρ)η.

ιθ. N� καταλ��ης κ�π τε �τι κ�τι καλ�τερ κα� περισσ�τερ θε5 �π� 4κε5ν π � κινε5 τ� π�θη π � ()εις μ�σα σ υ κα� σ� συγ-κλ ν�2 υν.

T� λ ιπ�ν ε�ναι $ δι�ν ι� μ υ; M!πως ��� ς, 6π ψ�α, 4πιθυ-μ�α; M!πως κ�τι τ�τ ι ;

κ. Πρ+τ ν ν� μ! 4νεργ9ς �συλλ�γιστα κα� )ωρ�ς σκ π�1 δε�-τερ ν ν� μ! �π �λ�πης σ� τ�π τε Hλλ παρ� στ� κ ιν� καλ�.

κα. N� σκ�πτεσαι �τι μετ� �π� λ�γ δ�ν θ� 6π�ρ)η τ�π τεπ υθεν�1 gτε κ�τι �π� ατ� π � τ3ρα �λ�πεις gτε κ�π ι ς �π/ατ �ς π � τ3ρα 2 �ν. Δι�τι �λα 4κ ��σεως μετα��λλ νται κα�μετατρ�π νται κα� �θε�ρ νται γι� ν� 4πακ λ υθ!σ υν Hλλα.

κ�. Σκ�ψ υ �τι τ� π�ντα ε�ναι bπλ9 4ντ�πωσις. Kα� �τι ατ!4*αρτ&ται �π� σ�να1 �π��αλε λ ιπ�ν �ταν θ�λης τ!ν 4ντ�πωσικα� �πως 4κε5ν ς π � παρ�καμψε τ� �κρωτ!ρι, θ� �ρ9ς γαλ!νη,θ� ε�ναι γ�ρω σ υ τ� π�ντα Fρεμα κα� θ�λασσα )ωρ�ς κ�ματα.

285

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IBãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

284

(ιε�.) �H τ� μ�ν τ� λ4�νυ 83ς, μ)�ρι σ�εσ�U5 8α�νει κα� τ6να$γ6ν $κ :π��λλει+ P δ� �ν σ� :λ&θεια κα� δικαισ4νη κα� σω-8ρσ4νη πραπσ�&σεται:

ιY�. �Eπ� τ� 8αντασ�αν παρασ��ντς, �τι ^μαρτεν+ “T� δα��δα,ε- τ�τ aμ�ρτημα;”ε- δ� κα� ̂ μαρτεν,�τι κατ)κρινεν α$τ�ςDαυτ�ν κα� nτως �μις τ�τ τF3 καταδρ4πτειν τ6ν Dαυτ�qψιν.ZOτι M μ6 θ)λων τ�ν 8α�λν aμαρτ�νειν �μις τF3 μ6 θ)λντι τ6νσυκ5ν 1π�ν �ν τ7ς σ4κις 8)ρειν κα� τ# �ρ)8η κλαυθμυρ�=εσθαικα� τ�ν pππν �ρεμετ�=ειν κα� �σα "λλα :ναγκα7α. τ� γ#ρ π�θ_ητ6ν K@ιν �ων τια4την; ε- Jν γργ�ς ε�, τα4την θερ�πευσν.

ι=�. E- μ6 καθ&κει, μ6 πρ�@Uης+ ε- μ6 :ληθ)ς �στι, μ6 εBπUης. P γ#ρMρμ& συ στω <�π� σ�>.

ιη�. E-ς τ� πOν :ε� MρOν, τ� �στιν α$τ� �κε7ν τ� τ6ν 8αντασ�ανσι πι�ν, κα� :ναπτ4σσειν, διαιρ�ντα ε-ς τ� αBτιν, ε-ς τ� %λι-κ�ν, ε-ς τ6ν :να8ρ�ν, ε-ς τ�ν �ρ�νν, �ντ�ς w πεπα�σθαι α$τ�δε&σει.

ιθ�. ABσθυ πτ), �τι κρε7ττ�ν τι κα� δαιμνιEτερν �εις �νσαυτF3 τ3ν τ# π�θη πι4ντων κα� καθ�πα@ τ3ν νευρσπαστ4ν-των σε. τ� μυ ν�ν �στιν P δι�νια; μ6 8��ς; μ6 %πψ�α; μ6 �πιθυ-μ�α; μ6 "λλ τι τι�τν;

κ�. Πρ3τν, τ� μ6 ε-κU5 μηδ� "νευ :να8ρOς. δε4τερν, τ� μ6�π� "λλ τι R �π� τ� κινωνικ�ν τ)λς τ6ν :ναγωγ6ν πιε7σθαι.

κα�. ZOτι μετ� $ πλN $δε�ς $δαμ� σUη. $δ� τ4των τι, 9ν�ν �λ)πεις, $δ� τ4των τις τ3ν ν�ν �ι4ντων. rπαντα γ#ρ με-τα��λλειν κα� τρ)πεσθαι κα� 8θε�ρεσθαι π)8υκεν, pνα Kτερα�8ε@5ς γ�νηται.

κ��. ZOτι π�ντα %π�ληψις+ κα� αnτη �π� σ�. tρν Jν, �τε θ)-λεις, τ6ν %π�ληψιν, κα� oσπερ κ�μψαντι τ6ν "κραν, γαλ&νη, στα-θερ# π�ντα κα� κ�λπς :κ4μων.

2

Page 144: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κγ. Mι� <π ιαδ!π τε λ ιπ�ν 4ν�ργεια π � (λη*ε σ� Pνα hρι-σμ�ν )ρ�ν τ�π τε δ�ν παθα�νει 4�/ �σ ν ()ει λ!*ει1 gτε 4κε5ν ςπ � (καμε τ!ν πρ&*ι κατ� τ� �δι )ρ νικ� δι�στημα π � 4κε�νη()ει λ!*ει, παθα�νει κ�τι κακ�. Kατ� τ�ν �δι τρ�π λ ιπ�ν τ� σ�-στημα π � �π τελε5ται �π� �λες τ�ς πρ�*εις, δηλ. $ 2ω!, 4�ν σ� μι�hρισμ�νη στιγμ! πα�ση ν� 6π�ρ)η,δ�ν παθα�νει καν�να κακ� κατ�τ� δι�στημα π � δ�ν 6π�ρ)ει. Ogτε 4κε5ν ς π � δι�κ ψε ατ! τ!νσυν�)εια τ9ς 2ω9ς τ υ (παθε καν�να κακ�.T�ν )ρ�ν �μως κα� τ!νπρ θεσμ�α δ�νει $ ��σις,Hλλ τε $ δικ! μας,�ταν �θ�σ υν τ� γηρα-τει� κα� Hλλ τε κα� κυρ�ως $ ��σις τ � Σ�μπαντ ς τ9ς <π �ας Hν κα�μετα��λλωνται συνε)+ς τ� μ�ρη, < κ�σμ ς <λ�κληρ ς παραμ�νειδιαρκ+ς ν� ς κα� �κμα5 ς. Kαλ� δ� π�ντ τε κα� hρα5 ν ε�ναι π&ν�,τι συμ��ρει τ� �λ ν. T� τ�λ ς λ ιπ�ν τ9ς 2ω9ς τ � καθεν�ς δ�νε�ναι κακ� 4πειδ! δ�ν τ�ν πρ σ��λλει κα� ε�ναι κ�τι π � δ�ν θ�-λει, �λλ� κα� π � δ�ν �λ�πτει τ� σ�ν λ ν. E�ναι �μως �γαθ� 4�νγ�νεται στ!ν κατ�λληλη στιγμ! γι� τ� σ�ν λ κα� τ� o�ελε5 κα�γ�νεται σ�μ�ωνα μ� τ� συμ��ρ ν τ υ.

Kατ/ ατ�ν τ�ν τρ�π θε ��ρητ ς λ�γεται 4κε5ν ς π � πρ -)ωρε5 σ�μ�ωνα μ� τ� θ�λημα τ � θε � κα� �κ λ υθε5 τ�ς �π ��-σεις τ υ.

κδ. Aτ� τ� τρ�α πρ�πει ν� τ� ()ης π�ντα πρ�)ειρα στ�ν ν �σ υ. Γι� �σα κ�νεις ν� σκ�πτεσαι 4�ν τ� πρ�ττης 7)ι �συλλ�γι-στα gτε μ�ταια παρ� σ�μ�ωνα μ� τ� δ�και . Γι� �σα σ � συμ-�α�ν υν �π� α�τια �νε*�ρτητα �π� σ�να ν� σκ�πτεσαι �τι (γινανF κατ� τ�)η F σ�μ�ωνα μ� τ!ν θε�α πρ�ν ια. Ogτε τ!ν τ�)η ν�μ�μ�εσαι gτε τ!ν πρ�ν ια ν� κατηγ ρ9ς.

Δε�τερ ν ν� σκ�πτεσαι π ι� ε�ναι $ ��σις τ � καθεν�ς �π� τ�σπ�ρμα μ�)ρι τ!ν 4μ��νισι στ!ν 2ω! κα� �π� τ!ν παρ υσ�α στ!ν2ω! μ�)ρι τ�ν θ�νατ .Kα� �π� π ι� στ ι)ε5α ()ει γ�νει $ σ�νθεσιςκα� σ� π ι� γ�νεται $ δι�λυσις.

Tρ�τ ν �τι 4�ν *α�νικ� μπ ρ �σες ν� 6ψωθ9ς π�νω �π� τ!νγ9 κα� (�λεπες τ� �νθρ3πινα κα� τ�ς π ικ�λες μετα� λ�ς των, θ�

287

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IBãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

286

κγ�. M�α κα� Pτισ�ν �ν)ργεια κατ# καιρ�ν παυσαμ)νη $δ�νκακ�ν π�σ�ει, καθ� � π)παυται+ $δ� M πρ�@ας τ6ν πρO@ιν τα4τηνκατ� α$τ� τ�τ, καθ� � π)παυται, κακ�ν τι π)πνθεν. Mμ�ως Jντ� �κ πασ3ν τ3ν πρ�@εων σ4στημα, �περ �στ�ν M ��ς, �#ν �νκαιρF3 πα4σηται, $δ�ν κακ�ν π�σ�ει κατ� α$τ� τ�τ, καθ� � π)-παυται+ $δ� M καταπα4σας �ν καιρF3 τ�ν ε(ρμ�ν τ�τν κακ3ςδιετ)θη. τ�ν δ� καιρ�ν κα� τ�ν �ρν δ�δωσιν P 84σις, πτ� μ�ν κα�P -δ�α, �ταν �ν γ&ρ_α, π�ντως δ� P τ3ν �λων, ~ς τ3ν μερ3ν μετα-�αλλ�ντων νεαρ�ς :ε� κα� :κμα7ς M σ4μπας κ�σμς διαμ)νει.καλ�ν δ� :ε� πOν κα� Cρα7ν τ� συμ8)ρν τF3 �λFω. P Jν κατ�-παυσις τ� ��υ Dκ�στFω $ κακ�ν μ)ν, �τι $δ� α-σ�ρ�ν, εBπερκα� :πρα�ρετν κα� $κ :κινEνητν+ :γαθ�ν δ�, εBπερ τF3 �λFωκα�ριν κα� συμ8)ρν κα� συμ8ερ�μενν. nτω γ#ρ κα� θε8�-ρητς M 8ερ�μενς κατ# τα$τ# θεF3 κα� �π� τα$τ# τU5 γνEμUη 8ερ�-μενς.

κδ�. Tρ�α τα�τα δε7 πρ��ειρα �ειν+ �π� μ�ν 'ν πιε7ς, ε- μ&τεε-κU5 μ&τε "λλως R Cς Xν P δ�κη α$τ6 �ν&ργησεν+ �π� δ� τ3ν @ω-θεν συμ�αιν�ντων, �τι Vτι κατ� �πιτυ��αν R κατ# πρ�νιαν+ Sτεδ� τU5 �πιτυ��_α μεμπτ)ν Sτε τU5 πρν�_α �γκλητ)ν. δε4τερν τ�Mπ7ν Kκαστν :π� σπ)ρματς μ)�ρι ψυ�Eσεως κα� :π� ψυ�E-σεως μ)�ρι τ� τ6ν ψυ�6ν :πδ�ναι, κα� �@ pων P σ4γκρισις κα�ε-ς `α P λ4σις. τρ�τν, ε- "8νω μετ)ωρς �@αρθε�ς κατασκ)ψαιτ# :νθρEπεια κα� τ6ν πλυτρπ�αν, �τι κατα8ρν&σεις συνιδWν

Page 145: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

τ� περι�ρ ν �σες. 'Oταν μ�λιστα δ9ς τ!ν �περαντ σ�νη τ � ��-ρα κα� τ � α=θ�ρα κα� �τι �σες � ρ�ς θ� μπ ρ �σες ν� 6ψωθ9ςθ� (�λεπες τ� �δια. T� π�ντα ε�ναι <μ ειδ9 κα� 8λιγ�)ρ να. Γι/ατ� καμαρ3νεις.

κε. Π�τα*ε τ!ν γν3μη π � ()εις σ)ηματ�σει1 ()εις σωθ91 π ι�ςσ� 4μπ δ�2ει ν� τ!ν πετ�*ης;

κς. 'Oταν στεν )ωρι�σαι γι� κ�τι, ()εις λησμ ν!σει �τι �λα γ�-ν νται μ� τ!ν ��σι τ � Σ�μπαντ ς κα� �τι τ� bμ�ρτημα ε�ναι *�ν κα� 4π� πλ� ν �τι �λα �σα συμ�α�ν υν (τσι συν��αιναν κα� θ�συμ�α�ν υν κα� �τι κα� σ!μερα παντ � τ� �δια συμ�α�ν υν.

\E)εις λησμ ν!σει π�ση ε�ναι $ συγγ�νεια τ � �νθρ3π υ πρ�ς<λ�κληρ τ� �νθρ3πιν γ�ν ς. 'Oτι δ�ν ε�ναι συγγ�νεια σπ�ρμα-τ ς F αeματ ς �λλ� πνε�ματ ς.

Λησμ�νησες �τι < ν �ς τ � καθεν�ς ε�ναι θε�ς κα� �τι �π� τ�νΘε� πρ �ρ)εται1 �τι τ�π τε δ�ν ε�ναι πρ σωπικ� δημι �ργημακανεν�ς �λλ� κα� τ� τ�κνα κα� τ� σ+μα κα� ατ! $ ψυ)! �π� 4κε5() υν πρ �λθει. 'Oτι τ� π�ντα ε�ναι bπλ9 4ντ�πωσις1 �τι τ� πα-ρ�ν μ�ν < καθ�νας 29 κα� τ �τ )�νει.

κ2. Συνε)+ς ν� ��ρνης στ�ν ν � σ υ ατ �ς π � στεν )ωρ!-θηκαν π�ρα π λ� γι� κ�τι,ατ �ς π � �ρ�θηκαν σ� μεγ�λη δ�*αF σ� συμ� ρ�ς ���στακτες κα� ()θρες F <π ιαδ!π τε περιστατι-κ� τ9ς 2ω9ς. \Eπειτα ν� 4*ετ�2ης π � ε�ναι τ3ρα �λα 4κε5να; Kα-πν�ς κα� στ�)τη κα� παραμ�θια F μ&λλ ν gτε παραμ�θια.

Σκ�ψ υ δ� συγ)ρ�νως περιστατικ� σ�ν τ � Φα�� υ Kατ υλ-λ�ν υ στ�ν �γρ� τ υ, τ � Λ υσ� υ Λ �π υ στ �ς κ!π υς τ υ,τ � Στερτιν� υ στ�ς Bα5ες κα� τ � Tι�ερ� υ στ�ς Kαπρ�ες κα� τ �Oηλ� υ P �� υ κα� γενικ� �λη τ!ν γεμ�τη �λα2 νε�α �ντ�θεσιμ� <,τιδ!π τε. Kα� ν� σκε�θ9ς π�σ μηδαμιν� ε�ναι 4κε5ν π �4πιδι3κεις! Kα� π�σ συνετ� ν� παρ υσι�2ης τ�ν Xαυτ� σ υ μ���σι τ� στ ι)ε5α π � σ � () υν δ θ9 δ�και ,συνετ�,ε=λικριν9 λ�-τρη τ+ν θε+ν. Δι�τι $ �λα2 νε�α π � δημι υργε5ται �π� τ!νHρνησ� της ε�ναι $ μεγαλ�τερη �π/ �λα τ� ε�δη ατ9ς.

289

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IBãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

288

rμα κα� �σν τ� περιικ�ν �ναερ�ων κα� �ναιθερ�ων+ κα� �τι,Mσ�κις Xν �@αρθU5ς, τα$τ# qψει, τ� Mμειδ)ς, τ� 1λιγ�ρ�νιν. �π�τ4τις M τ�8ς.

κε�. B�λε @ω τ6ν %π�ληψιν+ σ)σωσαι. τ�ς Jν M κωλ4ων �κ�α-λε7ν;

κY�. ZOταν δυσ8ρU5ς �π� τινι, �πελ�θυ τ�, �τι π�ντα κατ#τ6ν τ3ν �λων 84σιν γ�νεται, κα� τ�, �τι τ� aμαρταν�μενν :λλ�-τριν, κα� �π� τ4τις τ�, �τι πOν τ� γιν�μενν nτως :ε� �γ�νετκα� γεν&σεται κα� ν�ν παντα�� γ�νεται+ τ�, �ση P συγγ)νεια:νθρEπυ πρ�ς πOν τ� :νθρEπειν γ)νς+ $ γ#ρ α(ματ�υ Rσπερματ�υ, :λλ# ν� κινων�α. �πελ�θυ δ� κα� τ�, �τι M Dκ�-στυ ν�ς θε�ς κα� �κε7θεν �ρρ4ηκε+ τ�, �τι $δ�ν Bδιν $δεν�ς,:λλ# κα� τ� τεκν�ν κα� τ� σωμ�τιν κα� α$τ� τ� ψυ��ριν�κε7θεν �λ&λυθεν+ τ�, �τι π�νθ� %π�ληψις+ τ�, �τι τ� παρ�ν μ�-νν Kκαστς =U5 κα� τ�τ :π��λλει.

κ=�. Συνε�3ς :ναπλε7ν τNς �π� τινι λ�αν :γανακτ&σαντας,τNς �ν μεγ�σταις δ�@αις R συμ8ρα7ς R �θραις R Mπιαισ�ν τ4-�αις :κμ�σαντας+ ε�τα �8ιστ�νειν+ “Π� ν�ν π�ντα �κε7να;” κα-πν�ς κα� σπδ�ς κα� μ�θς R $δ� μ�θς. συμπρσπιπτ)τω δ� κα�τ� τι�τ πOν, `ν Φ��ις Kατυλλ7νς �π� :γρ�, κα� Λ4σιςΛ�πς �ν τ7ς κ&πις, κα� Στερτ�νις �ν Bα�αις, κα� Tι�)ρις �νKαπρ�αις, κα� O$&λις bP�8ς, κα� �λως P πρ�ς Mτι�ν μετ’-&σεως δια8ρ�+ κα� Cς ε$τελ�ς πOν τ� κατεντειν�μενν+ κα��σFω 8ιλσ8Eτερν τ� �π� τ5ς δθε�σης nλης Dαυτ�ν δ�καιν,σE8ρνα, θε7ς Dπ�μενν :8ελ3ς παρ)�ειν. M γ#ρ %π� :τυ8�_ατ�8ς τυ8�μενς π�ντων �αλεπEτατς.

Page 146: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κη. Σ/ 4κε�ν υς π � σ� ρωτ �ν «π � ε�δες τ �ς θε �ς F �π�π � κατ�λα�ες �τι 6π�ρ) υν κα� τ �ς σ��εσαι;», �π�ντησε τ�X*9ς. Πρ+τ ν μ�ν �τι μπ ρε5 κανε�ς ν� τ �ς δ9 κα� μ� τ� μ�τια.Kα� (πειτα1 gτε τ!ν ψυ)! μ υ ()ω δ9 κα� �μως τ!ν τιμ+. T� �δι συμ�α�νει κα� μ� τ �ς θε �ς. /Aπ� 4κε5να π � γνωρ�2ω κ�θε � -ρ�, τ!ν δ�ναμ� τ υς, �π� ατ� καταλα�α�νω �τι 6π�ρ) υν κα�τ �ς σ�� μαι.

κθ. RH σωτηρ�α τ9ς 2ω9ς �ρ�σκεται �ταν 4*ετ�2ης τ� ε�ναι γενι-κ� τ� κ�θε πρ&γμα1 π ι� ε�ναι $ Lλη τ υ κα� π ι� $ α=τ�α π � τ�δημι �ργησε. N� κ�νης μ� �λη σ υ τ!ν ψυ)! �τι ε�ναι δ�και ν κα�ν� λ�ς τ!ν �λ!θεια. T� 6π λε�πεται; N� �π λα�ης τ!ν 2ω! πρ -σθ�τ ντας τ� Pνα καλ� 4π�νω στ� Hλλ γι� ν� μ! μ�νη κεν� gτετ� 4λ�)ιστ δι�στημα.

λ. 'Eνα ε�ναι τ� �+ς τ � $λ� υ κα� Hν διασκ ρπ�2εται σ� τ �-) υς, 7ρη κα� )ιλι�δες Hλλα. M�α σ�α κ ιν! γι� �λ υς 6π�ρ)εικα� Hς διαμ ιρ�2εται κατ� =δια�τερ τρ�π μ� μ�ρια σ3ματα.M�α ψυ)! κα� Hν διαμ ιρ�2εται σ� Hπειρες ��σεις μ� =δια�τερα�ρια. M�α ν ερ! ψυ)! 6π�ρ)ει κα� Hς �α�νεται �τι ()ει διαιρεθ9.'Oλα τ� Hλλα λ ιπ�ν ε�ναι μ�ρη ατ+ν π � ()ω �να��ρει, τ�πνε�ματα κα� τ� �ντικε�μενα π � δ�ν ν ι3θ υν τ� Pνα τ� Hλλ κα� δ�ν () υν καμμ�α σ)�σι μετα*� των.

Kα� �μως κα� 4κε5να τ� συγκρατε5 < ν �ς κα� τ� ��ρ ς των.T�Πνε�μα κυρ�ως ()ει τ�σι πρ�ς τ� συγγεν�ς κα� συνδ�εται μ/ ατ�κα� δ�ν διακ�πτεται τ� π�θ ς γι� τ� κ ινωνικ� σ�ν λ .

λα.T� 2ητε5ς 4π�μ να; N� διαρκ�ση $ 2ω! σ υ π λ� (ν� α=σθ�-νεται); N� �ντιλαμ��νεσαι μ� τ�ς α=σθ!σεις τ� πρ�γματα; N�()ης (ντ νες <ρμ�ς; N� α*�νεσαι, ν� σταματ&ς π�λι; N� μιλ&ς;N� σκ�πτεσαι; Π ι� �π� ατ� σ � �α�νεται �τι �*�2ει ν� τ� π -θ9ς; /E�ν �μως �λα ε�ναι H*ια κατα�ρ ν!σεως, (λα στ� τελευ-τα5 . N� �κ λ υθ9ς τ�ν λ�γ κα� τ�ν Θε�. /Aλλ� (ρ)εται σ� σ�γ-κρ υσι μ� τ!ν 4κτ�μησι ατ+ν τ� Hγ) ς μ!πως δι� τ � θαν�τ υθ� τ� )�ση κανε�ς ατ�.

291

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IBãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

290

κη�. Πρ�ς τNς �πι=ητ�ντας, “Π� γ#ρ -δWν τNς θεNς R π�-θεν κατειλη8Eς, �τι ε-σ�ν, nτω σ)�εις;” πρ3τν μ�ν κα� qψειMρατ� ε-σιν+ πειτα μ)ντι $δ� τ6ν ψυ�6ν τ6ν �μαυτ� DEρακα,κα� �μως τιμ3. nτως Jν κα� τNς θε4ς, �@ gν τ5ς δυν�μεωςα$τ3ν Dκ�σττε πειρ3μαι, �κ τ4των, �τι τε ε-σ�, καταλαμ��νωκα� α-δ�μαι.

κθ�. Σωτηρ�α ��υ Kκαστν δι� �λυ α$τ� τ� �στιν MρOν, τ� μ�να$τ� τ� %λικ�ν, τ� δ� τ� α-τι3δες+ �@ �λης τ5ς ψυ�5ς τ# δ�καιαπιε7ν κα� τ:ληθ5 λ)γειν. τ� λιπ�ν R :πλα4ειν τ� =5ν συν�-πτντα "λλ �π� "λλFω :γαθ�ν, oστε μηδ� τ� �ρα�4τατν δι�στη-μα :πλε�πειν;

λ�. �Eν 83ς Pλ�υ, κXν διε�ργηται τ��ις, qρεσιν, "λλις μυρ�-ις. μ�α $σ�α κιν&, κXν διε�ργηται -δ�ως πι7ς σEμασι μυρ�ις.μ�α ψυ�&, κXν 84σεσι διε�ργηται μυρ�αις κα� -δ�αις περιγρα8α7ς.μ�α νερ# ψυ�&, κXν διακεκρ�σθαι δκU5. τ# μ�ν Jν "λλα μ)ρητ3ν ε-ρημ)νων, `ν πνε4ματα, κα� %πκε�μενα :να�σθητα κα�:νικε�ωτα :λλ&λις+ κα�τι κ:κε7να τ� ν�νσυν)�ει κα� τ� τ#α$τ# �ρ7θν. δι�νια δ� -δ�ως �π� τ� Mμ�8υλν τε�νεται κα� συν�-σταται κα� $ διε�ργεται τ� κινωνικ�ν π�θς.

λα�. T� �πι=ητε7ς; τ� διαγ�νεσθαι; :λλ# τ� α-σθ�νεσθαι; τ�MρμOν; τ� αS@εσθαι; τ� λ&γειν αJθις; τ� 8ωνU5 �ρ5σθαι; τ� διαν-ε7σθαι; τ� τ4των π�θυ σι "@ιν δκε7; ε- δ� Kκαστα ε$κατα8ρ�-νητα, πρ�σιθι �π� τελευτα7ν τ� Kπεσθαι τF3 λ�γFω κα� τF3 θεF3.:λλ# μ��εται τ� τιμOν τα�τα, τ� "�θεσθαι, ε- δι# τ� τεθνηκ)ναιστερ&σετα� τις α$τ3ν.

Page 147: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

λ�. Π�σ μ�ρ ς �π� τ� Hπειρ κα� �)αν9 α=+να ()ει μ ιρασθ9στ�ν καθ�να; Π�σ μ�ρ ς �π� τ!ν καθ λικ! Lλη; Π�σ μ�ρ ς�π� τ!ν καθ λικ! ψυ)!; Σ� π�ση (κτασι τ9ς �λης γ9ς σ�ρεται;

/E�ν σκ�πτεσαι �λα ατ� μ! θεωρ9ς τ�π τε σπ υδα5 παρ�μ�ν ν τ� ν� 4νεργ9ς �πως σ� <δηγε5 $ δικ! σ υ ��σις κα� ν� π�-σ)ης �,τι $ κ ιν! Φ�σις σ � ��ρνει.

λγ. Π+ς )ρησιμ π ιε5 τ�ν Xαυτ� της $ λ γικ! ψυ)!; Δι�τι σ/ατ� τ� σημε5 �ρ�σκεται $ �*�α τ9ς 2ω9ς. 'Oλα τ� 6π�λ ιπα ε�τετ� θ�λει κανε�ς ε�τε δ�ν τ� θ�λει ε�ναι νεκρ� κα� καπν�ς.

λδ. Θ� σ� � ηθ!ση π λ� ν� κατα�ρ ν!σης τ�ν θ�νατ $ σκ�-ψις �τι κα� 4κε5ν ι π � θεωρ �ν τ!ν $δ ν! �γαθ� κα� τ�ν π�ν κακ�, ατ�ν τ�ν περι�ρ ν �ν.

λε. 'Oπ ι ς θεωρε5 �γαθ� μ�ν ν �,τι γ�νεται στ!ν κατ�λληληστιγμ! κα� 4κε5ν ς π � ν μ�2ει �τι τ� ν� 4κτελ�σης λιγ3τερες Fπερισσ�τερες πρ�*εις σ�μ�ωνα μ� τ�ν 8ρθ� λ�γ ε�ναι τ� �δι κα�4κε5ν ς π � δ�ν 4νδια��ρεται 4�ν θ� �λ�πη τ�ν κ�σμ περισσ�τε-ρ F λιγ3τερ )ρ�ν , ατ�ς δ�ν � �&ται τ�ν θ�νατ .

λς. \Aνθρωπε, 29σε σ/ ατ! τ!ν μεγ�λη π�λι.T� σημασ�α ()ει Hν(2ησες π�ντε F τρ�α )ρ�νια; Δι�τι τ� ν� 29ς σ�μ�ωνα μ� τ �ς ν�-μ υς ε�ναι 4* �σ υ σημαντικ� γι� τ�ν καθ�να. Π ι� ε�ναι τ� � �ε-ρ� λ ιπ�ν, 4�ν �π� τ!ν π�λι δ�ν σ� δι3)νη τ�ρανν ς gτε δικα-στ!ς Hδικ ς �λλ� $ ��σις π � σ� (�ερε; E�ναι σ�ν ν� �π μακρ�-νη �π� τ!ν σκην! Pνα kθ π ι� < στρατηγ�ς π � τ�ν παρ�λα�ε. –Nα�, �λλ� δ�ν (παι*α κα� τ� π�ντε μ�ρη, μ�ν τ� τρ�α. – Kαλ�.Στ!ν 2ω! �μως τ� τρ�α ε�ναι �λ τ� δρ&μα.

Δι�τι τ� τ�λ ς καθ ρ�2ει 4κε5ν ς π � τ�τε 6π9ρ*ε < α�τι ς τ9ςσυνθ�σεως τ+ν στ ι)ε�ων, τ3ρα δ� τ9ς διαλ�σεως. Σ� ε�σαι �να�-τι ς κα� γι� τ� δ� . Φ�γε λ ιπ�ν μ� καλωσ�νη. Δι�τι κα� ατ�ςπ � σ� �π λ�ει ε�ναι π λ� καλ�ς.

293

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IBãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

292

λ��. Π�στν μ)ρς τ� :πε�ρυ κα� :�αν�ς α-3νς :πμεμ)-ρισται Dκ�στFω; τ��ιστα γ#ρ �να8αν�=εται τF3 :ιδ�Fω. π�στν δ�τ5ς �λης $σ�ας; π�στν δ� τ5ς �λης ψυ�5ς; �ν π�στFω δ� �ωλαρ�Fωτ5ς �λης γ5ς Kρπεις; π�ντα τα�τα �νθυμ4μενς μηδ�ν μ)γα 8αν-τ�=υ R τ�, Cς μ�ν P σ6 84σις "γει, πιε7ν, π�σ�ειν δ), Cς P κιν684σις 8)ρει.

λγ�. Π3ς DαυτF3 �ρ5ται τ� Pγεμνικ�ν; �ν γ#ρ τ4τFω τ� πOν�στι. τ# δ� λιπ# R πραιρετικ� �στιν R :πρα�ρετα, νεκρ# κα�καπν�ς.

λδ�. Πρ�ς θαν�τυ κατα8ρ�νησιν �γερτικEτατν, �τι κα� (τ6ν Pδν6ν :γαθ�ν κα� τ�ν π�νν κακ�ν κρ�νντες �μως τ4τυκατε8ρ�νησαν.

λε�. sFΩ τ� εSκαιρν μ�νν :γαθ�ν κα� F' τ� πλε�υς κατ# λ�γν1ρθ�ν πρ�@εις :πδ�ναι τF3 1λιγωτ)ρας �ν BσFω �στ�, κα� F' τ�νκ�σμν θεωρ5σαι πλε�νι R �λ�σσνι �ρ�νFω $ δια8)ρει, τ4τFω$δ� M θ�νατς 8�ερ�ν.

λY�. lAνθρωπε, �πλιτε4σω �ν τU5 μεγ�λUη τα4τUη π�λει+ τ� σιδια8)ρει, ε- π)ντε τεσιν <R Dκατ�ν>; τ� γ#ρ κατ# τNς ν�μυςBσν Dκ�στFω. τ� Jν δειν�ν, ε- τ5ς π�λεως :ππ)μπει σε $ τ4ραν-νς $δ� δικαστ6ς "δικς, :λλ� P 84σις P ε-σαγαγ�σα; `ν ε-κωμFωδ�ν :πλ4ι τ5ς σκην5ς M παραλα�Wν στρατηγ�ς. “�Aλλ�$κ ε�πν τ# π)ντε μ)ρη, :λλ# τ# τρ�α.” καλ3ς ε�πας+ �ν μ)ντι τF3��Fω τ# τρ�α �λν τ� δρOμ� �στιν. τ� γ#ρ τ)λειν �κε7νς Mρ�=ει Mτ�τε μ�ν τ5ς συγκρ�σεως, ν�ν δ� τ5ς διαλ4σεως αBτις+ σN δ� :να�-τις :μ8τ)ρων. "πιθι Jν pλεως+ κα� γ#ρ M :πλ4ων pλεως.