Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

147

description

«Τα εις εαυτόν» αποτελούν έργο του φιλοσόφου αυτοκράτορος Μάρκου Αυρηλίου, γραμμένο κατά τους χρόνους της ωριμότητός του στην Κοινή Ελληνική γλώσσα της εποχής. Αποτελείται από δώδεκα βιβλία, διαίρεσις η οποία οφείλεται σε μεταγενέστερους μελετητές. Με ύφος και κάλλος υπέροχο, που οφείλονται στις ιδέες που διαπνέουν το έργο, αναλύει και διαγράφει ο αυτοκράτωρ το θέμα «άνθρωπος» και αναζητεί τον δρόμο που θα οδηγήσει αυτόν (τον άνθρωπο) στην πηγή από την οποία ξεκίνησε.

Transcript of Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

Page 1: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος
Page 2: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

MAPKOY AYPHΛIOY

TA EIΣ EAYTON

Page 3: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

T�τλ�ς: Mρκ�υ A ρηλ��υ T� ε�ς �αυτ�ν

E�σαγωγ�-Mετ�ρασις-Σ��λια: Σ���α Mαντ�

�Eκδ�σεις: ΓEΩPΓIAΔH - «BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN»

%Yπε'θυν�ς �Eκδ�σεως: )Aδωνις �Aθ. Γεωργιδης

Σελιδ�π��ησις: �Aλ*+ι�ς Δ. Mστ�ρης

copyright ® ,κδ�σεις Λ. Γεωργιδης 2006

ISBN: 978-960-316-389-3

Kεντρικ� διθεσις:

Mεσ�λ�γγ��υ 5, �Aθ1ναι, T.K. 106 81, τηλ. 210 38 36 231

Bι7λι�πωλε9α:

Σ�λων�ς 114, �Aθ1ναι T.K. 106 81, τηλ. 210 38 47 347

Kη�ισ�ας 236, Kη�ισι T.K. 145 62, Tηλ. 210 80 15 113

T.Θ. 36 81 – �Aθ1ναι 102 10

www.georgiadesbooks.com - e-mail: [email protected]

�Απαγ�ρε'εται > ?ναδημ�σ�ευσις @λ�κληρης C μ*ρ�υς τ1ς παρ�'σης μελ*της, μD @π�ι�δ�π�τε μ*-σ�, �ωρFς τGν γραπτG Jδεια τ�L ,κδ�τ�υ C τQν ν�μ�μων κληρ�ν�μων τ�υ.�Επιτρ*πεται > ?να��ρ� στS παρSν 7ι7λ�� C στS περιε��μεν� τ�υ μ�ν�ν σD περ�πτωσι π�U παρ�υ-σιV�νται ρητQς τ� στ�ι�ε9α α τ�L.

MAPKOY AYPHΛIOY

TA EIΣ EAYTON

E�σαγωγ�-Mετ�ρασις-Σ��λια:

Σ���α Mαντ

�Eπιμ*λεια:

Kωνσταντ�ν�ς Π�ταμιν�ς�Aνδρι�να Xα�λ

Page 4: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

��λα τ� πνευματικ� δημι�υργ�ματα ε�ναι �ι�ματα ψυ��ς ��π��α ��ει τ�ν δ�ναμι !π" καθαρ� $π�κειμενικ� $π"θεσι ν� με-τα��λη α&τ� σ' !ντικειμενικ� πραγματικ"τητα.

(Η ψυ��, π�� ��ει α&τ" τ" μεγ�λ� ��ρισμα, καθ�δηγε*ται τ�ςπερισσ"τερες +�ρ'ς !π" /να ν�0 �γεμ�νικ".

Μεγ�λη ψυ�� κα� ν�0ς �γεμ�νικ"ς 2ταν τ�0 Μ�ρκ�υ A&ρη-λ��υ �3 δυν�μεις μ' τ�ς �π�*ες 4σμ�λευσε τ" �ργ� τ�υ E�ς �αυτ�ν.

Πρ�ν !σ��ληθ�0με μ' τ" �ργ� ε�ναι !ν�γκη ν� !να+'ρωμε7ρισμ'να στ�ι�ε*α γι� τ�ς 8δια�τερες συνθ�κες κ�τω !π" τ�ς�π�*ες δημι�υργ�θηκε τ" �ργ� κα� γι� τ�ν πρ�σωπικ"τητα τ�0δημι�υργ�0 τ�υ. Ε�ναι γνωστ" :τι τ� πνευματικ� �ργα !ν�κ�υντ"σ� στ"ν δημι�υργ" τ�υς, :σ� κα� στ�ν 4π��� π�� τ� γ'ννησε.(Η πραγματικ� τ�υς !;�α :μως �ρ�σκεται στ�ν $περ�ρ�νικ� τ�υςδι�ρκεια.

Ε�ναι 2�ς μ.=. α8�ν. (Η Ρ�μη ε�ναι � κ�σμ�κρ�τειρα δ�ναμιςπ�� ?πλ�νεται !π" τ"ν @Ατλαντικ" Cς τ"ν Ε&+ρ�τη. (Η �νν�ιατ�0 κρ�τ�υς ��ει π�ρει τ�ν μεγαλ�τερη ε&ρ�τητ� της. DΕ��υνκαταπ'σει :λ�ι �3 4θνικ��, π�λιτικ�� και κ�ινωνικ��, !λλ� κα�θρησκευτικ�� +ραγμ�� κα� στ�ν θ'σι των ��ει $ψωθ� τ" παντ�-δ�ναμ� Ρωμαϊκ" imperium.

(Η !λλαγ� στ�ν +�σι τ�0 !ρ�α��υ κ"σμ�υ ��ει πρ�ετ�ιμασθ��'�αια !π" τ"ν @Αλ';ανδρ�, π�� πρFτ�ς 4πε�ε�ρησε ν� καταρ-γ�ση τ� π�λιτικ� κα� 4θνικ� G�υρ� κα� ν� δημι�υργ�ση παγκ"-σμι� κρ�τ�ς μ' διεθν� �αρακτ�ρα.

(� M'γας @Αλ';ανδρ�ς +ιλ�δ�;�0σε σ@ α&τ" τ" κρ�τ�ς ν� δε-σπ"ση τ" (Ελληνικ" πνε0μα, :πως @�λ�μπι� κα� $ψιπετ'ς δημι-�υργ�θηκε μ'σα στ�ν π"λι-κρ�τ�ς, στ�ν @Αθ�να-(Ελλ�δα. Δ'ν

7

Page 5: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ν'� �'�αια. O3 ρ�Jες της ε�ναι παλαι'ς κα� !ν�γ�νται στ� τ'λητ�0 τετ�ρτ�υ κα� τ�ς !ρ�'ς τ�0 τρ�τ�υ π.=. α8Fν�ς. @Αρ�ηγ"ς τ�ςΣτωϊκ�ς Φιλ�σ�+�ας θεωρε*ται � N�νων !π" τ" Κ�τι� τ�ς Κ�-πρ�υ π�� π�λ� νωρ�ς 4γκαταστ�θηκε στ�ν @Αθ�να κα� Qδρυσε δι-κ� τ�υ σ��λ� κα� τ�ν Rψωσε !π'ναντι στ�ν @Ακαδημ�α κα� στ"Λ�κει�.

@Ακ�λ��θησαν π�λλ�� τ�ς �ασικ'ς τ�υ !ρ�'ς �3 �π�*ες μ' τ"ν�ρ"ν� μεταπλ�σσ�νται κα� !γκαλι�J�υν τ"ν Tνθρωπ� κα� τ�πρ��λ�ματ� τ�υ, :πως 4μ+αν�J�νται στ�ς δι�+�ρες 4π��'ς. (Η�ασικ� θ'σις τ�ς Στωϊκ�ς +ιλ�σ�+�ας ε�ναι � !π�θεια !π'ναντιστ" πρ"�λημα τ�ς Jω�ς. (Η !π�θεια ε�ναι 4ντ�λ� τ�0 4ν �μ*ν λ"-γ�υ � �π�*�ς ��ηθε* τ"ν Tνθρωπ� ν� καταν��ση :τι τ� πρ�γμα-τα δ'ν Uπτ�νται τ�ς ψυ��ς �Vτε κατ@ 4λ��ιστ�ν. (Επ�μ'νως,� ψυ-�� δ'ν ��ει παρ� ν� τ� !γν��ση κα� α&τ�μ�τως �ρ�σκει τ�ν Wρε-μ�α της κα� τ�ν γαλ�νη της.

Α&τ� � θ'σις 2ταν !ρκετ� παρ�γ�ρη γι� τ��ς !νθρ�π�υς τ�ς4π���ς 4κε�νης μ' τ� Tπειρα πρ��λ�ματα. Κυρ�ως τ��ς !νθρ�-π�υς π�� δ'ν μπ�ρ�0σαν X δ'ν Xθελαν ν� +ωτισθ�0ν μ' τ"Ε&αγγ'λι� τ�0 =ριστιανισμ�0. �Ενας !π" τ��ς πιστ��ς κα� μ�λι-στα � κ�ρυ+α*�ς !π�λ�γητ�ς α&τ�ς τ�ς +ιλ�σ�+ικ�ς θ'σεως2ταν � ΜYρκ�ς Α&ρ�λι�ς. Ε�ναι �αρακτηριστικ" τ" γεγ�ν"ς :τια&τ� τ�ν +�ρ� � !π�λ�γητ�ς τ�0 Στωϊκισμ�0 δ'ν ε�ναι δ�0λ�ς,!λλ� � Zδι�ς � α&τ�κρ�τ�ρας τ�ς Ρ�μης.

(� ΜYρκ�ς Α&ρ�λι�ς γενν�θηκε στ�ν Ρ�μη τ�ν Tν�ι;ι τ�0 121μ.=. \Ηταν γι"ς τ�0 DΑννι�υ �&�ρ�υ κα� τ�ς Δ�μιτ�ας Λ�υκ�λλας.��ταν π'θανε � πατ'ρας τ�υ, τ"ν υ3�θ'τησε � παππ��ς τ�υ (129-136). @Εκπαιδε�θηκε μ' 4;αιρετικ��ς διδασκ�λ�υς �Ελληνες κα�Ρωμα��υς κα� π�ρε :λα τ� σημαντικ� 4+"δια π�� θ� τ"ν ��ηθ�-σ�υν στ�ν κατ�πιν� τ�υ 4;'λι;ι. ��ταν � @Αδριαν"ς υ3�θ'τησε τ"νθε*� τ�υ @Αντων*ν�,τ"ν $π��ρ'ωσε ν� υ3�θετ�ση τ"ν ΜYρκ�,δι"τιε��ε καταπλαγ� !π" τ�ν ε&ρυμ�θεια, τ�ν �ρηστ"τητα τ�0 Xθ�υςκα� τ�ν G;�ν�ια τ�0 νεαρ�0 πατρικ��υ. Μετ� τ"ν θ�νατ� τ�0

9

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – EI™A°ø°HBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

8

μπ"ρεσε :μως ν� τ" 4πιτ��η. \Ηρθε μετ� � Ρ�μη μ' τ�ν Πατριαρ-�ικ� δημ�κρατ�α, μ' τ�ν στρατιωτικ� πειθαρ��α, μ' τ�ν pietas, μ'τ" α&στηρ" ius.

Μ@ α&τ� τ� στ�ι�ε*α 2ρθε ν� δημι�υργ�ση τ" παγκ"σμι� κρ�-τ�ς. Κα� τ" δημι��ργησε. �3 !;�ες μ' τ�ς �π�*ες κα� γι� τ�ς �π�*ες!γων�σθηκε �+εραν τ��ς καρπ��ς των. Πλ�ν :μως �3 καρπ�� δ'ν2ταν πλ'�ν !ν"θευτ�ι. �3 Ρωμαϊκ'ς !;�ες 2ρθαν σ' Tμεση κ�ινω-ν�α μ' τ�ς (Ελληνικ'ς !;�ες κατ� τρ"π� 3στ�ρικ� παρ�δ�;�. (Ηα&στηρ� κα� ;ηρ� Ρ�μη Tρ�ισε ν� γ�νεται �αρ�εσσα κα� τρυ+ερ�.Γ"ησσα και πλανεμ'νηm 8σ�υρ�, !λλ� κα� !δ�νατη, σκληρ�, !λλ�κα� ε&α�σθητη. (Η ε8κ"να α&τ� τFν !ντιθ'σεων ε�ναι π�λ� πι"�ντ�νη στ"ν �n μ.=. α8Fνα. Τ" !π'ραντ� Ρωμαϊκ" κρ�τ�ς περι-λαμ��νει στ��ς κ"λπ�υς τ�υ τ� πι" !ντι+ατικ� στ�ι�ε*α. Πλ�ϊστ��ς 8σ�υρ��ς π�� ���υν τ�ν δυνατ"τητα ν� !π�λα�σ�υν τ�π�ντα, $π�ρ�ει τ" πλ�θ�ς τFν δ��λων π�� στερε*ται τ� π�ντα.�3 8σ�υρ�� :μως δ'ν �ρ�σκ�υν μ'σα στ�ς !π�λα�σεις 4κε*ν� π��θ'λ�υν, 4κε*ν� π�� μ' θ'ρμη π�ντα θ� 4πιJητ� � !νθρ�πινη ψυ-��, τ�ν ε&τυ��α. Τ" πλ�θ�ς, π�� δ'ν μπ�ρε* ν� δ�κιμ�ση τ�ς !π�-λα�σεις, π�� δ'ν τ�0 δ�νεται � ε&καιρ�α ν� !π��αυνωθ� μ@ α&τ'ς,!ναJητε* κα� α&τ" τ�ν ε&τυ��α σ@ Tλλ�υς ��ρ�υς, στ��ς ��ρ�υςτ�ς ψυ��ς. Κα� �ρ�εται μ' τ��ς 4κπρ�σ�π�υς τ�υ, τ��ς +ιλ�σ"-+�υς, π�� ε�ναι �3 περισσ"τερ�ι δ�0λ�ι X !πελε�θερ�ι, ν� πρ�-σ+'ρη α&τ" τ" !δ�ναμ�, τ�ν δ�ναμι τ�ς �αρYς στ��ς δυνατ��ς.

DΕντ�να +ιλ�σ�+ικ� ρε�ματα δημι�υργ�0νται κα� τ" πνε0ματ�0 μυστικισμ�0 τ�ς @Ανατ�λ�ς �ρ�εται ν� κατακτ�ση τ�ν Δ�σι.(Η Ρ�μη γ�νεται τ" κ'ντρ� τ�ς π�λης τFν πι" !ντ�θετων +ιλ�σ�-+ικFν θεωριFν. (Β'�αια δ'ν πρ'πει ν� !γν��ται :τι � 4π���α&τ� ε�ναι � πι" κ�σμ�γ�νικ� –Tν 4πιτρ'πεται � :ρ�ς– περ��δ�ςτ�0 =ριστιανισμ�0, π�� δ'ν ε�ναι +ιλ�σ�+�α, !λλ� θρησκε�α π��+'ρνει τ" πι" παρ�γ�ρ� Tγγελμα π�� Tκ�υσαν π�τ' τ� !νθρ�πι-να α&τι�, τ" Tγγελμα τ�ς !γ�πης). Τ" πι" δυνατ" +ιλ�σ�+ικ"ρε0μα α&τ�ς τ�ς 4π���ς ε�ναι � στωϊκ� +ιλ�σ�+�α. Δ'ν ε�ναι κ�τι

Page 6: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

qπ�μ'νως τFν �ρ"νων τ�ς 7ριμ"τητ"ς τ�υ κα� σ�ν Cριμ� καρπ"μιYς γεμ�της δρ�σεως κα� ��θ�ς ψυ��ς πρ'πει ν� τ" θεωρ�σωμε.

Ε�ναι γραμμ'ν� σ@ qλληνικ� γλFσσα, τ�ν κ�ιν�. Τ" R+�ς τ�0κειμ'ν�υ ε�ναι ?πλ" κα� λιτ". Σ' 7ρισμ'νες περιπτ�σεις γ�νεται �τ"ν�ς ρητ�ρικ"ς κα� Tλλ�τε, κυρ�ως :ταν !να+'ρεται στ�ν δι�-τα;ι κα� στ�ν κ�νησι τ�0 σ�μπαντ�ς, γ�νεται !σα+�ς. (�πωσδ�-π�τε :μως κυριαρ�ε* στ�ν γλFσσα, τ�ν πρ�τ�σσει κα� τ�ν $π�-�ρε�νει ν� 4κ+ρ�ση τ�ς 8δ'ες π�� συλλαμ��νει � ν�0ς τ�υ. (Η σ�ν-τα;ις ε�ναι !ρκετ� ?πλ�π�ιημ'νη κα� �ρησιμ�π�ιε*ται κυρ�ως �κατ� παρ�τα;ι σ�νδεσις τFν ν�ημ�των π�� δ�νει στ" κε�μεν�μι� !ρ�αϊκ� μεγαλ�πρ'πεια. (� λ"γ�ς +α�νεται ν� ;επηδ�η !π"τ� ��θη τ�0 ε�ναι τ�υ κα� Tγαλμα πραγματικ" $ψ�νεται !π'ναντ�τ�υ. Κ�π�υ-κ�π�υ �'�αια ��νει τ�ν πλαστικ"τητ� τ�υ κα� σ'7ρισμ'να σημε*α ��ει κ�π�ια ;ηρ"τητα. Παρ@ :λα α&τ� :μως!π" καθαρ� γλωσσικ� πλευρ� !π�τελε* λαμπρ" γλωσσικ" μνη-με*� τ�ς 4π���ς. (Η παραστατικ"τητα τFν ε8κ"νων, � ρεαλιστικ�περιγρα+�, � διθυραμ�ικ"ς τ"ν�ς στ� σημε*α π�� μιλ�ει γι� τ"νTνθρωπ�, τ"ν τ'λει� Tνθρωπ�, τ�ν ψυ��, τ"ν Θε", !νυψ�ν�υντ" �ργ� κα� τ" καθιερ�ν�υν σ�ν /να πραγματικ" �ργ� τ'�νης.

Π�λλ�� !ρν�0νται τ�ν !ρ�ιτεκτ�νικ� τ�υ δ�μ�. (�πωσδ�π�-τε :μως ε�ναι /να �8κ�δ"μημα μ' ?δρ'ς γραμμ'ς κα� στ'ρεες ��-σεις. Μ' Rψ�ς θαυμαστ" κα� κ�λλ�ς $π'ρ���. Τ" Rψ�ς κα� τ"κ�λλ�ς τ�υ δ'ν ε�ναι !π�τ'λεσμα �ερμπαλιστικ�ς κεν�λ�γ�ας,!λλ� κυρ�ως τFν 8δεFν π�� τ" διαπ�τ�J�υν !π" τ�ν !ρ�� /ως τ"τ'λ�ς. Π�λλ�� κατ� δια+"ρ�υς τρ"π�υς �αρακτ�ρισαν τ" �ργ�,Tλλ�ι τ" θε�ρησαν !π�μνημ�νε�ματα τ�0 Α&τ�κρ�τ�ρ�ς. Δ'ν��ει τ�π�τε :μως !π" τ�ν ;ηρ� �ρ�ν�λ�γικ� �κθεσι τFν !π�μνη-μ�νευμ�των. DΑλλ�ι ε�παν :τι τ" �γραψε γι� π�λιτικ� σκ�πιμ"τη-ταm κ�ρυ;ε δηλαδ� τ�ν παθητικ� στ�σι !π'ναντι τFν πρ��λημ�-των τ�ς π�λιτικ�ς κα� κ�ινωνικ�ς Jω�ς γι� ν� πρ�λ��η τυ�"ν!ντιδρ�σεις τFν $πηκ"ων τ�υ σ' μι� περ��δ� !δυναμ�ας τ�0κρ�τ�υς. (Η $π"θεσις α&τ� πρ'πει ν� !π�ρρι+θ� �ωρ�ς συJ�τη-

11

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – EI™A°ø°HBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

10

@Αδριαν�0 � ΜYρκ�ς Α&ρ�λι�ς 7ς δι�δ���ς τ�0 @Αντων�ν�υ J� μα-J� τ�υ στ�ν α&λ� κα� qτ�ιμ�Jεται γι� τ" μεγ�λ� κα� δυσκ�λ�τατ��ργ� τ�ς 4;�υσ�ας. @Εσπ��δασε ρητ�ρικ� μ' διδ�σκαλ� τ"ν Φρ"-ντωνα κα� +ιλ�σ�+�α μ' διδασκ�λ�υς τ��ς Στωϊκ��ς Δι"γνωτακα� Ρ��στικ�. (� Ρ��στικ�ς, :πως !να+'ρει � Zδι�ς, τ�0 �δωσε τ"�ργ� τ�0 @Επικτ�τ�υ π�� τ"ν γ'μισε θαυμασμ" γι� τ"ν +ιλ"σ�+�κα� τ"ν !πεμ�κρυνε !π" τ�ν ρητ�ρε�α.

(Η Στωϊκ� +ιλ�σ�+�α τ"ν !π�ρρ"+ησε τελε�ως �ωρ�ς :μως ν�τ"ν !π�μακρ�νη π�τ' !π" τ� +λ'γ�ντα πρ��λ�ματα τ�0 κρ�τ�υς.@Αντ�θετα μ�λιστα !π@ α&τ� !ντλ�0σε τ�ν δ�ναμι ν� τ� !ντιμετω-π�ση.Τ" 161 γ�νεται α&τ�κρ�τωρ. @Απ" τ�ν στιγμ� α&τ� !ρ��Jει μ�α�ντ�νη δρYσι γι� τ�ν 4;�υδετ'ρωσι τFν π�ικ�λων !ντιδρ�σεωνπ�� καλε*ται ν� !ντιμετωπ�ση 7ς $πε�θυν�ς �γ'της τ�ς Ρωμαϊκ�ςα&τ�κρατ�ρ�ας. @Απ" τ" 162-180 4π� μ�α ε8κ�σαετ�α περνY τ�ν Jω�τ�υ στ� στρατ"πεδα κα� π�λεμY 4ναντ��ν τFν π�ικιλων�μων4�θρFν τ�0 κρ�τ�υς, σ' @Ανατ�λ� κα� Δ�σι κα� Β�ρρY. Βρετανν��,=�τ�ι, Κ�υ�δ�ι, Mαρκ�μ�ν�ι, Σαρμ�ται, @Αρμ'νι�ι κα� Π�ρθ�ιπρ�σπαθ�0ν ν� καταλ�σ�υν τ" κρ�τ�ς. (� α&τ�κρ�τωρ !μ�νεταικα� διε;�γει σκληρ��ς !γFνες. (Η :λη τ�υ Jω� 7ς α&τ�κρ�τ�ραςμαρτυρε* μ�α !κατ��λητη δ�ναμι κα� !ντ��� π�� κανε�ς δ'ν μπ�-ρε* ν� μ� θαυμ�ση. (Η :λη τ�υ δρYσις !π�δεικν�ει :τι � Στωϊκ�!π�θεια σ' καμμ�α περ�πτωσι δ'ν ταυτ�σθηκε !π" τ"ν ΜYρκ� μ'τ�ν !πρα;�α. @Αντ�θετα � πρY;ις, πλαισιωμ'νη κα� συμπληρωμ'νη!π" τ" +ιλ�σ�+ικ" τ�υ �ργ� π�� �γραψε στ�ς σκην'ς τ�ς 4κστρα-τε�ας, ε�ναι τ" �ασικ" γν�ρισμα τ�0 α&τ�κρ�τ�ρ�ς-+ιλ�σ"+�υ.Μ' τ�ν Jω� τ�υ !π'δει;ε γι� Tλλη μι� +�ρ� :τι � πρY;ις δ'ν !ντι-στρατε�εται τ�ν θεωρ�α, !λλ� !ντ�θετα :σ� πι" μεγ�λη ε�ναι �πρY;ις τ"σ� περισσ"τερ� Rψ�ς πα�ρνει � θεωρ�α.

Τ ΕΡΓ ΤΥ(� ΜYρκ�ς Α&ρ�λι�ς �γραψε τ" �ργ� τ�υ σ�μ+ωνα μ' τ� συμπε-ρ�σματα τFν μελετητFν κατ� τ" δι�στημα 166-176. Ε�ναι �ργ�

Page 7: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

τ�ν δημι�υργ" τFν π�ντων δ�ναμι. @Αναγνωρ�Jει :τι !π�τελε*ται!π" τρ�α κυρ�ως στ�ι�ε*α: τ�ν σ�ρκα,τ" πνευμ�τι� κα� τ" �γεμ�-νικ". @Απ" α&τ� � σ�ρκα δ'ν ��ει καμμι� !π�λ�τως !;�α δι"τιε�ναι λ�θρ�ς κα� �στ�ρια κα� κρ�κ��αντ�ς �κ νε�ρων κα� �λε-��ων. Τ" πνευμ�τι�ν ε�ναι � ψυ��. Κα� α&τ� τ�ν θεωρε* 7ς $λικ�$π"στασι, /να ε�δ�ς !ν'μ�υ π�� ��ει 4γκατασταθ� στ" σFμα κα�δι� τ�ς ε8σπν��ς κα� !ναπν��ς διατηρε* τ"ν Tνθρωπ� στ�ν Jω�.Tρ�τ� κα� �ασικ" στ�ι�ε*� τ�0 !νθρ�π�υ θεωρε* τ" �γεμ�νικ",τ"ν ν�0, τ"ν λ"γ� π�� ε�ναι !π"σπασμα τ�0 Δι"ς 4γκαταστημ'ν�4ντ"ς τ�0 !νθρ�π�υ γι� ν� τ"ν κατευθ�νη ν� πρ�ττη :σα ε�ναισ�μ+ωνα μ' τ�ν +�σι τ�υ κα� μ' τ�ν +�σι τ�0 παντ"ς !π" τ�ν�π��α πρ��λθε. Τ" �γεμ�νικ" 7ς πρ�τη δ�ναμις τ�0 !νθρ�π�υ��ει �ρ'�ς ν� καταστ'λλη τ�ς �ρμ'ς τ�ς σ�ρκας, ν� περι�ρ�Jη τ�ςψυ��ς τ� π�θη. Μ' τ�ν ���θει� τ�υ � Tνθρωπ�ς θ� !ντιλη+θ�:τι � θ�νατ�ς κα� � Jω�,� π"ν�ς κα� � �δ�ν�,� δ";α κα� � !δ�;�αε�ναι !δι�+�ρα, �ωρ�ς 8δια�τερη !;�α πρ�γματα, κα� γι@ α&τ"!κρι�Fς !π�ν'μ�νται !π" τ�ν +�σι τ�0 :λ�υ σ' :λ�υς !διακρ�-τως, καλ��ς κα� κακ��ς.

@Επαναλαμ��νει συνε�Fς :τι τ� πρ�γματα καθ@ qαυτ� δ'νμπ�ρ�0ν ν� 4γγ�σ�υν τ�ν ψυ�� κ�ι qπ�μ'νως δ'ν πρ'πει ν� τ�νταρ�σσ�υν. Α&τ� δι� τ�0 �γεμ�νικ�0 ε8σδ�ει ε8ς τ� πρ�γματακα� σ�ηματ�Jει παραστ�σεις γι’ α&τ�. (Η !ντ�ληψις π�� ��ει γι@α&τ� ε�ναι καθαρ� $π�κειμενικ� κα� μπ�ρε*, Tν θ'λη, ν� τ�ν!λλ�;η.E�ναι �αρακτηριστικ� :σα λ'γει στ" Δn κε+.7 «�Αρ�ν τ�ν�π�ληψιν, "ρται τ# �$�λαμμαι, %ρ�ν τ# �$�λαμμαι "ρται & �λ'-�η».

(� Tνθρωπ�ς ��ει πλασθ� γι� ν� συνεργ�Jεται μ' τ��ς συν-ανθρ�π�υς τ�υ: «γεγ�ναμεν πρ#ς συνεργ�αν». Ε�ναι tν κ�ινωνι-ν"ν, :πως κ�ινωνικ"ς ε�ναι � ν�0ς τ�0 παντ"ς, κα� :λες �3 πρ�-;εις τ�υ πρ'πει ν� ���υν α&τ� τ�ν !+ετηρ�α κα� α&τ" τ" τ'λ�ς.

Δ'ν μπ�ρε* ν� Gργ�Jεται κατ� τFν συνανθρ�πων τ�υ κα� Tν!κ"μη σ+�λλ�υν, δι"τι ε�ναι συγγενε*ς t�ι 4; αQματ�ς �Vτε 4κ

13

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – EI™A°ø°HBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

12

σι. Δι"τι /να �ργ� σ�ν τ" δικ" τ�υ δ'ν μπ�ρε* ν� 4;υπηρετ�ση π�-λιτικ'ς σκ�πιμ"τητες. Μ'σα σ@ α&τ" �ρ�σκ�με τ"ν Tνθρωπ� π��!γων�Jεται ν� μ� π�νY, ν� μ� $π�+'ρη, ν� μ� συγκιν�ται, ν� μ�παθα�νεται, κα� t�ι τ"ν Α&τ�κρ�τ�ρα. DΑλλ�ι $π�στηρ�J�υν τ�νTπ�ψι :τι ε�ναι /να ε�δ�ς 4;�μ�λ�γ�σεων σ�ν τ�0 Α&γ�υστ�ν�υμ' τ�ς �π�*ες πρ�σπ�θησε � Α&τ�κρ�τωρ ν� 4πιτ��η τ�ν Λ�τρω-σι κα� ν� δικαι�λ�γ�ση τ�ν συμπερι+�ρ� τ�υ. Π�λλ�� $π'θεσαν:τι ε�ναι !π�ντησις στ"ν καθημεριν" �λεγ�� τ�ς συνειδ�σεως κα-τ� τ" σ�στημα τFν Πυθαγ�ρε�ων. Π�ντως, :π�υ κα� Tν �ρ�σκε-ται � !λ�θεια, γεγ�ν"ς ε�ναι :τι !π�τελε* τ�ν +ιλ�σ�+ικ� �κ+ρα-σι τ�ς Jω�ς τ�0 Μ�ρκ�υ Α&ρηλ��υ. Ε�ναι �κ+ρασις τFν �ασικFν!ρ�Fν 4π�νω στ�ς �π�*ες στ�ριJε τ�ν Jω� τ�υ.Ε�ναι �λ"κληρ� τ"πιστε�ω τ�υ. DΕστω κα� Tν π�λλ�� διαπιστ�ν�υν !ντι+�σεις !ν�-μεσα στ�ν θεωρ�α κα� τ�ν πρY;ι.

Τ" �ργ� !π�τελε*ται !π" δ�δεκα �ι�λ�α. (Η δια�ρεσις G+ε�λεταισ' μεταγενεστ'ρ�υς μελετητ'ς. Στ" πρFτ� �ι�λ�� � συγγρα+ε�ς μ'��ρι κα� ?πλ"τητα παρ�υσι�Jει :λα τ� πρ"σωπα π�� τ"ν ���θη-σαν ν� γ�νη α&τ"ς π�� �γινε. @Εκ+ρ�Jει μ@ α&τ"ν τ"ν τρ"π� τ�να8�νια ε&γνωμ�σ�νη πρ"ς τ��ς γ�νε*ς,τ��ς διδασκ�λ�υς,τ��ς +�-λ�υς κα� πρ�π�ντων πρ"ς τ��ς θε��ς δι"τι ,:πως �αρακτηριστικ�λ'γει στ" τ'λ�ς τ�0 �ι�λ��υ, «π'ντα γ)ρ τα*τα θε+ν ��ηθ+ν κα.τ�/ης δε1ται». Τ" �ι�λ�� !π�τελε* /να ε�δ�ς πρ�λ"γ�υ, σ@ :λ� τ"�ργ�, γιατ� 4κθ'τει σ@ α&τ" :λα τ� στ�ι�ε*α τ�ς πρ�σωπικ"τητ"ςτ�υ μ' τ� �π�*α πρ�σπαθε* ν� καταν��ση τ" �αθ�τερ� ν"ημα τ�ς$π�ρ;ε�ς τ�υ κα� τ�ς σ�'σε�ς τ�υ μ' τ"ν κ"σμ�.

Στ� qπ"μενα �ι�λ�α τ� �ασικ� πρ��λ�ματα π�� τ"ν !πασ��-λ�0ν, :πως κ�θε !ν�συ�� κα� +ωτισμ'ν� ν�0, ε�ναι � Tνθρωπ�ςστ�ν σ�'σι τ�υ μ' τ"ν κ"σμ� κα� τ"ν Θε". Στ�ν πρ�σπ�θει� τ�υα&τ� δ'ν διατυπ�νει θεωρητικ� συμπερ�σματα, !λλ� !ναJητε*τ"ν δρ"μ� π�� θ� �δηγ�ση τ"ν Tνθρωπ� στ�ν πηγ� !π" τ�ν�π��α ;εκ�νησε. Πιστε�ει :τι � Tνθρωπ�ς ε�ναι δημι��ργημα τ�ςτFν :λων +�σεως X τ�ς +�σεως τ�0 παντ"ς, :πως �αρακτηρ�Jει

Page 8: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

�Vτε $π" τ�0 παρ"ντ�ς θραυ"μεν�ς �Vτε τ" 4πι"ν +����μεν�ς,4�ν Jητ� τ�ν !λ�θεια, «��2 3ς �4δε.ς π5π�τε ��λ'�η».

Κα� πρ" π�ντων :ταν δ'ν +���ται τ"ν θ�νατ�. @Ε�ν γνωρ�Jη:τι � θ�νατ�ς «τ�ι�*τ�ς, �6�ν γ$νεσις, ��σεως μυστ�ρι�ν». Ε�ναιπ�ρα π�λλ� τ� σημε*α στ� �π�*α θ� μπ�ρ�0σε ν� σταματ�σηκανε�ς κα� ν� τ� πρ���λλη μ' 8δια�τερη �μ+ασι. (� μελετητ�ςδια��J�ντας τ" �ργ� θ� 4πισημ�νη μ"ν�ς τ�υ τ� κ�ρια σημε*ακα� θ� συγκινηθ� κα� θ� γ�ητευθ� κα� θ� μεταρσιωθ� !ν�λ�γαμ' τ�ς πρ�διαθ'σεις τ�υ.

15

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – EI™A°ø°HBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

14

σπ'ρματ�ς, !λλ� 4κ πνε�ματ�ς. Δι"τι �3 π�ντες πρ�'ρ��νται !π"τ"ν Zδι� κ�ιν" ν�0 π�� ρυθμ�Jει κα� δι�ικε* τ" σ�μπαν. Πρ'πειλ�ιπ"ν, ν� συγ�ωρ� τ��ς συνανθρ�π�υς τ�υ, ν� τ��ς !γαπY, ν�τ��ς ν�υθετ�, ν� τ��ς 4πανα+'ρη στ"ν Gρθ" δρ"μ�. Ν� 4ρευνYτ� 4λατ�ρια τFν πρ�;ε�ν των, :πως κα� τFν 8δικFν τ�υ, κα� ν�!νακαλ�πτη γιατ� 4ν�ργησαν :πως 4ν�ργησαν, γιατ� τ�ς περισσ"-τερες +�ρ'ς !π" Tγν�ια δ'ν �ρ�σκ�υν τ"ν Gρθ" τρ"π� συμπερι-+�ρYς.Τ� π�ντα στ�ν Jω� ε�ναι ρευστ�. (� κ"σμ�ς ε�ναι !λλ��ω-σις. (Η μετα��λ� ε�ναι τ" �ασικ" γν�ρισμ� τ�υ, � !'ναη κα� !κα-τ�παυστη μετα��λ� μ' τ�ν �π��α � κ"σμ�ς κατ�ρθ�νει ν� παρα-μ'νη π�ντα ν'�ς. Πρ'πει � Tνθρωπ�ς ν� !π�δ'�εται ε&�αρ�στως:,τι τ�0 !π�ν'μει � +�σις �στω κα� Tν +α�νεται σκληρ" «δι) τ#�κε1σε 7γειν �π. τ�ν τ�* κ�σμ�υ �γε�αν κα. τ�ν τ�* Δι�ς ε4�δ�ανκα. ε4πραγ�αν». Βασικ� !ρ�� ε�ναι � !ταρα;�α. «Πρ+τ�ν μ� τα-ρ'σσ�υ». «Π'ντα γ)ρ κατ) τ�ν τ�* :λ�υ ��σιν» κα� «κατ) τ#νλ�γ�ν τ;ς σ;ς ��σεως �ι�*ν σ< �4δε.ς κωλ�σει, παρ) τ#ν λ�γ�ντ;ς κ�ιν;ς ��σεως �4δ<ν σ�. συμ��σεται».

«Δι) τ;ς τ+ν :λων �4σ�ας =ς δι) /ειμ'ρρ�υ διεκπ�ρε�εταιπ'ντα τ) σ5ματα τ>+ :λ>ω συμ�υ; κα. συνεργ) τ) &μ$τερα μ$ρη?λλ�λ�ις». Κα� «& τ+ν :λων ��σις �κ τ;ς :λης �4σ�ας =ς κηρ�*τ) π'ντα @πλασε». Σκ�π"ς τ�ς Jω�ς ε�ναι ν� γ�νη � ψυ�� !γαθ�κα� ?πλ� κα� μ�α κα� γυμν�, «�ανερωτ$ρα τ�* περιταμ$ν�υ σ5-ματ�ς πλ�ρης κα. ?νενδε�ς κα. �4δ<ν �πιπ�θ�*σα, �4δ< �πιθυ-μ�*σα �4δεν#ς �Aτε �μψ�/�υ �Aτε ?ψ�/�υ». (Η ψυ�� ε�ναι τ�0!νθρ�π�υ «τ# &συ/ι5τερ�ν κα. ?πραγμ�ν$στερ�ν κατα��γι�ν»συνε�Fς � Tνθρωπ�ς πρ'πει ν� κατα+ε�γη σ@ α&τ�ν κα� ν� !να-νε�νη τ"ν qαυτ" τ�υ. «BΕνδ�ν �λ$πε, @νδ�ν & πηγ� τ�* ?γαθ�*».

(Η Jω� ε�ναι σ�ντ�μη, μι� μικρ� στιγμ� μ'σα στ" ���ς τ�ςα8ωνι"τητ�ς. (O Tνθρωπ�ς «δ�ναται κ'λλιστα διαD;ν», 4�ν πρ"ςτ� !δι�+�ρα !δια+�ρ�, 4�ν δ'ν 4νεργ� �ωρ�ς ν� ��η καθ�κ�ν ν�4νεργ�ση, 4�ν δ'ν λ'η κ�τι π�� δ'ν ε�ναι !λ�θεια, 4�ν +ιλ� τ"!νθρ�πιν� γ'ν�ς, 4�ν !κ�λ�υθ� τ"ν Θε", 4�ν διατελ� Tλυπ�ς

Page 9: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

BIBΛION A�

α. @Aπ" τ"ν παππ�� μ�υ τ"ν O&�ρ�1 κληρ�ν"μησα τ�ν ε&γ'νειατ�0 �αρακτ�ρα κα� τ�ν νη+αλι"τητα.

�. @Aπ" τ�ν καλ� +�μη κα� τ�ς !ναμν�σεις τ�ς σ�ετικ'ς μ' τ"νπατ'ρα μ�υ τ�ν α8δημ�σ�νη κα� τ�ν !νδρ�πρ'πεια.

γ. @Aπ" τ�ν μητ'ρα2 τ�ν θε�σ'�εια κα� τ�ν συν�θεια ν� πρ�-σ+'ρω 4λε�θερα /να μ'ρ�ς !π" :σα ��ω κα� ν� !π'�ω t�ι μ"ν�ν!π" τ�ς α8σ�ρ'ς 4ν'ργειες, !λλ� κα� !π" τ�ν σκ'ψι 4νεργειFνα&τ�0 τ�0 εZδ�υς. @Eπ� πλ'�ν τ�ν λιτ"τητα στ�ν διατρ�+� κα� τ�ν!π�+υγ� τ�0 τρ"π�υ Jω�ς τFν πλ�υσ�ων.

δ. @Aπ" τ"ν πρ�π�ππ� μ�υ τ�ν συν�θεια ν� μ� !+ιερ�νω τ"ν�ρ"ν� μ�υ σ' δημ"σιες συJητ�σειςm ν� �ρησιμ�π�ιF στ" σπ�τι μ�υ!γαθ��ς δασκ�λ�υς κα� ν� γνωρ�Jω :τι γι@ α&τ" τ"ν σκ�π" ε�ναι!ν�γκη ν� δαπανF π�λλ�.

ε. @Aπ" α&τ"ν π�� μ' !ν'θρεψε ν� μ� !ν�κω �Vτε στ��ς πρ�σι-ν�υς3 �Vτε στ��ς παλμ�υλαρ��υς �Vτε στ��ς θαυμαστ'ς τFν!σπιδ�+"ρωνm κα� τ�ν $π�μ�ν� στ��ς π"ν�υς κα� τ�ν Gλιγ�ρκειακα� τ�ν πρ�θυμ�α ν� κατασκευ�Jω κ�τι μ' τ� Zδια μ�υ τ� �'ριακα� ν� !π�+ε�γω τ�ν !πασ�"λησι μ' ;'νες $π�θ'σεις κα� τ�ν συ-ν�θεια ν� μ� δ'�ωμαι �ωρ�ς �λεγ�� τ�ς συκ�+αντ�ες.

ς. @Aπ" τ"ν Δι"γνητ�4 �μαθα ν� !π�+ε�γω τ�ς !ν�;ιες λ"γ�υ!σ��λ�ες κα� ν� δυσπιστF σ@ 4κε*να π�� λ'γ�νται !π" τ��ς τερα-

17

1. O&�ρ�ςm παππ�0ς τ�0 M�ρκ�υ !π" τ"ν πατ'ρα τ�υ.2. Mητ'ρα τ�0 M�ρκ�υ 2ταν � Δ�μιτ�α Λ��κιλλα.3. Πρασιαν��, �ενετιαν��, παλμ�υλ�ρι�ι, σκ�υτ�ρι�ιm 2ταν μ'λη !γωνισμ�των τ�03ππ�δρ"μ�υ xργανωμ'να σ' σωματε*α διακριν"μενα !π" τ" �ρFμα τ�ς στ�λ�ς X!π" τ" ε�δ�ς τ�0 �πλισμ�0. @E;ελ��θησαν σ' π�λιτικ� κ"μματα κα� διετηρ�θησανκα� κατ� τ�ν πρ�τη BυJαντιν� περ��δ� (γνωστ� � στ�σις τ�0 N�κα 532 μ.X.).4. Δι"γνητ�ςm !ρ�α*�ς σ�+"ς, σ�γ�ρ�ν�ς τ�0 M�ρκ�υ A&ρηλ��υ.

16

BIBΛION An

αF. Παρ) τ�* π'ππ�υ O4�ρ�υ, τ# καλ�ηθες κα. ?�ργητ�ν.�F. Παρ) τ;ς δ�Hης κα. μν�μης τ;ς περ. τ�* γενν�σαντ�ς, τ#

α�δ;μ�ν κα. ?ρρενικ�ν.γF. Παρ) τ;ς μητρ�ς τ# θε�σε�<ς κα. μεταδ�τικ�νI κα. ?�ε-

κτικ#ν �4 μ�ν�ν τ�* κακ�π�ιε1ν, ?λλ) κα. τ�* �π. �νν��ας γ�νε-σθαι τ�ια�τηςI @τι δ< τ# λιτ#ν κατ) τ�ν δ�αιταν κα. π�ρρω τ;ςπλ�υσιακ;ς διαγωγ;ς.

δF. Παρ) τ�* πρ�π'ππ�υ, τ# μ� ε�ς δημ�σ�ας διατρι�)ς��ιτ;σαι, κα. τ# ?γαθ�1ς διδασκ'λ�ις κατ2 �Jκ�ν /ρ�σασθαι, κα.τ# γν+ναι, :τι ε�ς τ) τ�ια*τα δε1 �κτεν+ς ?ναλ�σκειν.

εF. Παρ) τ�* τρ��$ως, τ# μ�τε Πρασιαν#ς μ�τε Bενετιαν�ς μ�-τε Παλμ�υλ'ρι�ς L Σκ�υτ'ρι�ς γεν$σθαιI κα. τ# �ερ$π�ν�ν κα.�λιγ�δε$ς, κα. τ# α4τ�υργικ#ν κα. ?π�λ�πραγμ�νI κα. τ# δυσ-πρ�σδεκτ�ν δια��λ;ς.

NF. Παρ) Δι�γν�τ�υ, τ# ?κεν�σπ�υδ�νI κα. τ# ?πιστητικ#ντ�1ς �π# τ+ν τερατευ�μ$νων κα. γ��των περ. �π>ωδ+ν κα. περ.

Page 10: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

τ�λ"γ�υς κα� τ��ς μ�γ�υς γι� ;"ρκια, γι� !π�μ�κρυνσι δαιμ"-νων κα� σ@ :λα τ� σ�ετικ�, ν� μ� τρ'+ω Gρτ�κια (κ�νω5 !ν�ησ�ες)κα� ν� μ� παρ�υσι�Jω κλ�σι σ' πρ�;εις α&τ�0 τ�0 εZδ�υς κα� ν�!ν'�ωμαι τ�ν 4λευθερ�α τ�ς γν�μης τFν Tλλωνm κα� τ�ν 4;�ικε�ω-σι μ' τ�ν +ιλ�σ�+�α κα� τ�ν παρακ�λ��θησι τ�ς διδασκαλ�αςπρFτα τ�0 Bακ�ε��υ κα� �πειτα τ�0 Tανδ�σιδ�ς κα� τ�0 Mαρκια-ν�0. Σ@ α&τ"ν G+ε�λω κα� τ�ν συγγρα+� διαλ"γων !π" τ� παιδικ�μ�υ �ρ"νιαm κα� τ�ν κλ�σι μ�υ πρ"ς τ� δ'ρματα κα� τ� καθ�σματα6

(+ιλ�σ�+ικ'ς συJητ�σεις) κα� πρ"ς :λα τ� σ�ετικ� μ' τ"ν qλληνι-κ" τρ"π� Jω�ς.

J. @Aπ" τ"ν P��στικ�7 παρακιν�θηκα ν� σκε+θF :τι �ρει�J�-μαι δι"ρθωσι κα� καλλι'ργεια τ�0 Xθ�υςm ν� μ� παρεκτραπF σ'μιμ�σεις $περ��λικ'ς τFν σ�+ιστFν8, ν� !π�+�γω τ�ν συγγρα+�θεατρικFν �ργων X συμ��υλευτικFν λ"γων κα� τ�ν ψε�τικη!σκητικ� 4μ+�νισι X τ�ν !πατηλ� 4μ+�νισι τ�0 μεγ�λ�υ ε&εργ'-τ�υ. @Aπ" τ"ν Zδι�ν �μαθα ν� !π�+ε�γω τ"ν ρητ�ρικ" στ"μ+�,τ�ν +αντασι�πλη;�α κα� τ�ν !στει�λ�γ�αm ν� μ� κυκλ�+�ρF μ'-σα στ" σπ�τι μ' τ�ν 4π�σημη στ�λ� μ�τε ν� κ�νω κ�τι παρ"μ�ι�κα� ν� γρ�+ω τ� γρ�μματ� μ�υ μ' ?πλ"τητα,:πως 2ταν τ" γρ�μ-μα π�� �γραψε 4κε*ν�ς !π" τ�ν Σιν"εσσα9 στ�ν μητ'ρα τ�υ. Kα�ν� συγ�ωρF κα� ν� συμ+ιλι�νωμαι εVκ�λα μ@ 4κε�ν�υς π�� μ'στεν���ρησαν κα� $π'πεσαν σ' λ�θη,:ταν π�λ� γρ�γ�ρα �3 Zδι�ιδε�;�υν τ�ν δι�θεσι ν� 4παν�ρθ�σ�υνm κα� ν� μελετF μ' !κρ�-

19

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Aã

5. 2Oρτυγ�τρ��ε1αm �τρε+αν Gρτ�κια κα� τ� 4;ασκ�0σαν ν� !γων�Jωνται, /να ε�δ�ς

κ�κ�ρ�μα��ας.

6. (Yπ�ν�ε* τ� +ιλ�σ�+ικ� συμπ"σια κα� κυρ�ως τ�ς +ιλ�σ�+ικ'ς συJητ�σεις π��

!κ�λ�υθ�0σαν τ� συμπ"σια.

7. P��στικ�ςm Στωικ"ς +ιλ"σ�+�ς «��νευθε.ς �π# Δ�μιτιαν�*, :τε ��ιλ�σ��ει»κατ� πληρ�+�ρ�ες τ�0 Δ�ων�ς τ�0 Kασσ��υ.

8. Σ�+ιστ'ςm γνωστ�� !π" τ� γλωσσικ� συγγρ�μματα, σ�+�� π�� !ρν�θηκαν τ�ν

!ντικειμενικ"τητα τ�ς !λ�θειας.

9. Σιν"εσσαm π"λις τ�ς Kαμπαν�ας.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

18

δαιμ�νων ?π�π�μπ;ς κα. τ+ν τ�ι��των λεγ�μ$ν�ιςI κα. τ# μ��ρτυγ�τρ��ε1ν μηδ< περ. τ) τ�ια*τα �πτ�;σθαιI κα. τ# ?ν$/ε-σθαι παρρησ�αςI κα. τ# ��κειωθ;ναι �ιλ�σ���Pα κα. τ# ?κ�*σαιπρ+τ�ν μ<ν Bακ/ε��υ, εJτα Tανδ'σιδ�ς κα. Mαρκιαν�*†I κα. τ#γρ'ψαι διαλ�γ�υς �ν παιδ�I κα. τ# σκ�μπ�δ�ς κα. δ�ρRς �πι-θυμ;σαι κα. :σα τ�ια*τα τ;ς SEλληνικ;ς ?γωγ;ς �/�μενα.

DF.Παρ) SP�υστ�κ�υ,τ# λα�ε1ν �αντασ�αν τ�* /ρV�Dειν δι�ρθ5-σεως κα. θεραπε�ας τ�* Lθ�υςI κα. τ# μ� �κτραπ;ναι ε�ς D;λ�νσ��ιστικ�ν,μηδ< τ# συγγρ'�ειν περ. τ+ν θεωρημ'των W πρ�τρε-πτικ) λ�γ'ρια διαλ$γεσθαι W �αντασι�πλ�κτως τ#ν ?σκητικ#ν Wτ#ν ε4εργετικ#ν 7νδρα �πιδε�κνυσθαιI κα. τ# ?π�στ;ναι Xητ�-ρικ;ς κα. π�ιητικ;ς κα. ?στει�λ�γ�αςI κα. τ# μ� �ν στ�λV; κατ2�Jκ�ν περιπατε1ν, μηδ< τ) τ�ια*τα π�ιε1νI κα. τ# τ) �πιστ�λια?�ελ+ς γρ'�ειν, �6�ν τ# �π2 α4τ�* τ��τ�υ ?π# Σιν�$σσης τV; μη-τρ� μ�υ γρα�$νI κα. τ# πρ#ς τ�Yς /αλεπ�ναντας κα. πλημμελ�σαν-τας ε4ανακλ�τως κα. ε4διαλλ'κτως, �πειδ)ν τ'/ιστα α4τ�. �πα-νελθε1ν �θελ�σωσι, διακε1σθαιI κα. τ# ?κρι�+ς ?ναγιγν5σκειν

Page 11: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

�εια κα� ν� μ� ν�ι�θω !π"λυτη 3καν�π��ησι, :ταν 4πι+ανειακ�μ"ν� 4;ετ�Jω τ" θ'μα μ�υ. Kα� ν� μ� συμ+ωνF !μ'σως μ' :σ�υςμιλYνε !νε�θυνα. Σ@ α&τ"ν G+ε�λω κα� τ�ν συν�ντησι (γνωριμ�α)μ�υ μ' τ" �ργ� τ�0 @Eπικτ�τ�υ10, τ" �π�*� μ�0 μετ'δωσε !π" τ"σπ�τι τ�υ.

η. @Aπ" τ"ν @Aπ�λλ�νι� �μαθα τ�ν !νε;αρτησ�α τ�0 πνε�μα-τ�ς κα� τ�ν !π"λυτη 4πι+�λα;ι !π'ναντι τ�ς τ��ης. Kα� ν� μ�στρ'+ω π�υθεν� !λλ�0 τ�ν πρ�σ��� μ�υ, �Vτε γι� λ�γ�, 4κτ"ς!π" τ"ν λ"γ�, ν� ε�μαι π�ντα σταθερ"ς κα� στ��ς δυνατ��ς πε-ρι�δικ��ς π"ν�υς κα� στ"ν θ�νατ� τ�0 τ'κν�υ κα� στ�ς μακρ�-�ρ"νιες !σθ'νειες, κα� ν� !ντιλαμ��νωμαι π�λ� καλ�, σ�ν ν��λ'πω, :τι μπ�ρε* � Zδι�ς Tνθρωπ�ς ν� ε�ναι Tλλ�τε π�λ� δρα-στ�ρι�ς κα� Tλλ�τε νωθρ"ς. Kα� ν� μ� !γανακτF :ταν πρ"κειταιν� 4;ηγ�σω κ�τιm κα� ν� μπ�ρF ν� !ντιμετωπ�Jω Tνθρωπ� π��θεωρε* π�ρα π�λ� μικρ"τερη !π" τ� δικ� τ�υ πρ�τερ�ματα τ�ν4μπειρ�α κα� τ�ν ε&+υ|α τ�ν σ�ετικ� μ' τ�ν διατ�πωσι θεωριFνmκα� ν� ;'ρω πFς πρ'πει ν� !;ι�λ�γF τ�ν +αιν�μενικ� ε&γ'νειατFν +�λων μ�υ �ωρ�ς ν� $π��ρε�νωμαι $περ��λικ� γι@ α&τ�,!λλ� �Vτε ν� τ�ν πρ�σπερνF μ' !ναισθησ�α.

θ. @Aπ" τ"ν Σ';τ�11 �μαθα τ�ν καλ� δι�θεσι πρ"ς τ��ς Tλλ�υςmκα� τ" καλ" παρ�δειγμα τ�ς �8κ�γενε�ας π�� διευθ�νεται !π"τ"ν πατ'ραm κα� τ�ν σημασ�α τ�ς κατ� +�σιν Jω�ςm κα� τ�ν ε8λι-κριν� σεμν"τητα κα� τ�ν πατρικ� +ρ�ντ�δα γι� τ��ς +�λ�υςm κα�τ�ν !νεκτικ"τητα πρ"ς τ��ς ?πλ�0ς !νθρ�π�υς π�� θεωρ�0νταιτελε�ως !μ�ητ�ι στ�ν +ιλ�σ�+ικ� σκ'ψι.Kα� τ�ν συν�θεια ν� συμ-περι+'ρωμαι στ"ν καθ'να :πως πρ'πει, γι� ν� ε�ναι � συνανα-στρ�+� μ�υ π�λ� πι" ε&��ριστη !π" κ�θε κ�λακε�α,4νF συγ�ρ"-νως ν� ε�μαι πρ"ς α&τ��ς τ��ς Zδι�υς T;ι�ς π�λ� μεγ�λ�υ σε�α-

21

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Aã

10. O3 +ιλ�σ�+ικ'ς δ�;ασ�ες τ�0 @Eπικτ�τ�υ ε�ναι γραμμ'νες !π" τ"ν μαθητ� τ�υ

κα� μετ'πειτα 3στ�ρικ" @Aρριαν" μ' τ"ν τ�τλ� «2Eγ/ειρ�δι�ν».11. Σ';τ�ς K"ιντ�ςm στωικ"ς +ιλ"σ�+�ς !π" τ�ν Xαιρ�νεια. @Aπ�δ�δ�νται σ@ α&τ"ν

π'ντε Wθικ�� λ"γ�ι σ' δωρικ� δι�λεκτ�.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

20

κα. μ� ?ρκε1σθαι περιν��*ντα Zλ�σ/ερ+ςI μηδ< τ�1ς περιλαλ�*σιτα/$ως συγκατατ�θεσθαιI κα. τ# �ντυ/ε1ν τ�1ς 2Eπικτητε��ις �π�-μν�μασιν, [ν �\κ�θεν μετ$δωκεν.

ηF. Παρ) 2Aπ�λλων��υ, τ# �λε�θερ�ν κα. ?ναμ�ι��λως ?κ�-�ευτ�νI κα. πρ#ς μηδ<ν 7λλ� ?π��λ$πειν μηδ< �π2 �λ�γ�ν W πρ#ςτ#ν λ�γ�νI κα. τ# ?ε. :μ�ι�ν, �ν ?λγηδ�σιν �Hε�αις, �ν ?π���λV;τ$κν�υ, �ν μακρα1ς ν�σ�ιςI κα. τ# �π. παραδε�γματ�ς D+ντ�ς�δε1ν �ναργ+ς, :τι δ�ναται Z α4τ#ς σ��δρ�τατ�ς εJναι κα. ?νει-μ$ν�ςI κα. τ# �ν τα1ς �Hηγ�σεσι μ� δυσ/εραντικ�νI κα. τ# �δε1ν7νθρωπ�ν σα�+ς �λ'/ιστ�ν τ+ν �αυτ�* καλ+ν &γ��μεν�ν τ�ν�μπειρ�αν κα. τ�ν �ντρ$/ειαν τ�ν περ. τ# παραδιδ�ναι τ) θεωρ�-ματαI κα. τ# μαθε1ν, π+ς λαμ�'νειν τ)ς δ�κ��σας /'ριτας παρ)��λων, μ�τε �Hηττ5μεν�ν δι) τα*τα μ�τε ?ναισθ�τως παραπ$μ-π�ντα.

θF. Παρ) Σ$Hτ�υ, τ# ε4μεν$ςI κα. τ# παρ'δειγμα τ�* �\κ�υ τ�*πατρ�ν�μ�υμ$ν�υI κα. τ�ν @νν�ιαν τ�* κατ) ��σιν D;νI κα. τ#σεμν#ν ?πλ'στωςI κα. τ# στ�/αστικ#ν τ+ν ��λων κηδεμ�νικ+ςIκα. τ# ?νεκτικ#ν τ+ν �διωτ+ν κα.† τ# ?θε5ρητ�ν ���μ$νων.† Kα. τ# πρ#ς π'ντας ε4'ρμ�στ�ν,_στε κ�λακε�ας μ<ν π'σης πρ�-σηνεστ$ραν εJναι τ�ν Zμιλ�αν α4τ�*, α�δεσιμ5τατ�ν δ< α4τ�1ς

2

Page 12: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

σμ�0m κα� ν� !ναJητF μ' περ�σκεψι κα� μ'θ�δ� κα� ν� !κ�λ�υθFτ�ς σ�+'ς γνFμες τ�ς !ναγκα*ες γι� τ�ν Jω�. Kα� ν� μ� 4μ+αν�Jω�ντ�νη π�τ' τ�ν Gργ� μ�υ μ�τε καν'να Tλλ� π�θ�ς, !λλ� ν� ε�μαισυγ�ρ"νως κα� π�λ� - π�λ� Xρεμ�ς, !λλ� κα� γεμYτ�ς στ�ργ� κα�4νδια+'ρ�ν. Kα� τ"ν �παιν�, κα� α&τ"ν ν� τ"ν δ'�ωμαι !θ"ρυ�αmκα� τ�ν π�λυμ�θεια ν� τ�ν 4πιJητF �ωρ�ς 4π�δει;ι.

ι. @Aπ" τ"ν @Aλ';ανδρ� τ"ν Γραμματικ" �μαθα ν� μ� κ�νω 4πι-πλ�;ειςm κα� ν� μ� πρ�σ��λλω α&τ��ς π�� πρ�+'ρ�υν κ�π�ι�γραμματικ" X συντακτικ" X Tλλ� λ�θ�ς, !λλ� μ' τ'�νη ν� πρ�+'-ρω 4κε*ν� π�� �πρεπε ν� λε�θ� μ' μ�ρ+� !παντ�σεως X 4πι�ε-�αι�σεως X συJητ�σεως γι� τ" Zδι� πρYγμα κα� t�ι γι� τ�ν λ';ι Xν@ !να+'ρω 4ντελFς τυ�α*α Tλλη λ';ι !ντ� γι@ α&τ�, περισσ"τερ�μελωδικ�.

ια. @Aπ" τ"ν Φρ"ντωνα12 �μαθα ν� !ντιλαμ��νωμαι τ�ν κακ�ακα� τ�ν πρ�σπ��ησι κα� τ�ν $π�κρισ�α τFν !ρ�"ντων, κα� :τια&τ�� π�� θεωρ�0νται !π" μYς 7ς Tνθρωπ�ι ε&γενικ�� ε�ναι�πωσδ�π�τε περισσ"τερ� σκληρ��.

ι�. @Aπ" τ"ν @Aλ';ανδρ� τ"ν Πλατωνικ" �μαθα ν� μ� 4πανα-λαμ��νω X ν� γρ�+ω σ' 4πιστ�λ� �ωρ�ς λ"γ�, :τι ε�μαι !πασ��-λημ'ν�ς, μ�τε μ@ α&τ"ν τ"ν τρ"π� ν� 4γκαταλε�πω διαρκFς τ�ς$π��ρε�σεις π�� δημι�υργ�0νται !π" τ�ς σ�'σεις μ' τ��ς συναν-θρ�π�υς μ�υ τ�ν�J�ντας τ� πρ��λ�ματ� μ�υ.

ιγ. @Aπ" τ"ν K�τ�υλ� �μαθα ν� μ� !δια+�ρF γι� κ�π�ι� +�λ�π�� μ' κατηγ�ρε* γι� κ�τι, �στω κα� Tν τ��η ν� μ' κατηγ�ρ� πα-ρ�λ�γα, !λλ� ν� πρ�σπαθF ν� τ"ν 4πανα+'ρω στ�ν Gρθ� θ'σιmκα� ν� 4παινF !π" τ� ��θη τ�ς ψυ��ς μ�υ τ��ς δασκ�λ�υς μ�υ,:πως !να+'ρεται γι� τ"ν Δ�μ�τι� κα� τ"ν @Aθην"δ�τ�m κα� ν�!γαπF ε8λικριν� τ� παιδι� μ�υ.

ιδ. @Aπ" τ"ν «!δελ+"» μ�υ τ"ν Σε��ρ� �μαθα τ�ν !γ�πη πρ"ς

23

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Aã

12. Φρ"ντωνm Pωμα*�ς ρ�τωρ !π" τ�ν N�υμιδ�α, μαθητ�ς τ�0 @Aθην�δ"τ�υ, �8κ�δι-

δ�σκαλ�ς τ�0 M�ρκ�υ A&ρηλ��υ.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

22

�κε�ν�ις παρ’ α4τ#ν �κε1ν�ν τ#ν καιρ#ν εJναιI κα. τ# καταλη-πτικ+ς κα. Zδ>+ �Hευρετικ�ν τε κα. τακτικ#ν τ+ν ε�ς ���ν ?ναγ-κα�ων δ�γμ'των.Kα. τ# μηδ< @μ�ασ�ν π�τε �ργ;ς W 7λλ�υ τιν#ς π'θ�υς παρα-σ/ε1ν, ?λλ) aμα μ<ν ?παθ$στατ�ν εJναι, aμα δ< �ιλ�στ�ργ�τα-τ�νI κα. τ# εA�ημ�ν κα. τ�*τ� ?ψ��ητ�I κα. τ# π�λυμαθ<ς ?νεπι-�'ντως.

ιF. Παρ) 2AλεH'νδρ�υ τ�* γραμματικ�*, τ# ?νεπ�πληκτ�νI κα.τ# μ� �νειδιστικ+ς �πιλαμ�'νεσθαι τ+ν �'ρ�αρ�ν W σ�λ�ικ�ν τιW ?πη/<ς πρ�ενεγκαμ$νων, ?λλ2 �πιδεH�ως α4τ# μ�ν�ν �κε1ν�, b@δει ε�ρ;σθαι,πρ��$ρεσθαι,�ν τρ�π>ω ?π�κρ�σεως W συνεπιμαρτυ-ρ�σεως W συνδιαλ�ψεως περ. α4τ�* τ�* πρ'γματ�ς, �4/. περ. τ�*X�ματ�ς,W δι2 �τ$ρας τιν#ς τ�ια�της �μμελ�*ς παρυπ�μν�σεως.

ιαF.Παρ) Φρ�ντων�ς,τ# �πιστ;σαι,�dα & τυρρανικ� �ασκαν�ακα. π�ικιλ�α κα. �π�κρισις, κα. :τι =ς �π�παν �e καλ��μεν�ι �fτ�ιπαρ2 &μ1ν ε4πατρ�δαι ?στ�ργ�τερ�� πως ε�σ�ν.

ι�F. Παρ) 2AλεH'νδρ�υ τ�* Πλατωνικ�*, τ# μ� π�λλ'κις μηδ</ωρ.ς ?ν'γκης λ$γειν πρ�ς τινα W �ν �πιστ�λV; γρ'�ειν, :τι 7σ/�-λ�ς ε�μιI μηδ< δι) τ��τ�υ τ�* τρ�π�υ συνε/+ς παραιτε1σθαι τ)κατ) τ)ς πρ#ς τ�Yς συμ�ι�*ντας σ/$σεις καθ�κ�ντα πρ��αλλ�-μεν�ν τ) περιεστ+τα πρ'γματα.

ιγF. Παρ) Kατ��λ�υ, τ# μ� �λιγ5ρως @/ειν ��λ�υ α�τιωμ$ν�υτι, κgν τ�/Vη ?λ�γως α�τι5μεν�ς, ?λλ) πειρRσθαι κα. ?π�καθι-στ'ναι �π. τ# σ�νηθεςI κα. τ# περ. τ+ν διδασκ'λων �κθ�μωςεA�ημ�ν, �6α τ) περ. Δ�μετ��υ κα. 2Aθην�δ�τ�υ ?π�μνημ�νευ�-μεναI κα. τ# περ. τ) τ$κνα ?ληθιν+ς ?γαπητικ�ν.

ιδF. Παρ) τ�* ?δελ��* μ�υ Σε�υ�ρ�υ, τ# �ιλ��κει�ν κα. �ιλ'-

3

Page 13: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

τ��ς �8κε��υς, τ�ν !λ�θεια κα� τ�ν δικαι�σ�νη.M' τ�ν μεσ�λ��η-σ� τ�υ γν�ρισα τ"ν Θρασ'α13 κα� τ"ν (Eλ��δι�14 κα� τ"ν K�τωνακα� τ"ν Δ�ωνα κα� τ"ν Bρ�0τ�m κα� συν'λα�α τ�ν 8δ'α τ�ς 8σ�ν"-μ�υ π�λιτε�ας π�� κυ�ερνYται μ' ��σι τ�ν 8σ"τητα !π'ναντι τ�0ν"μ�υ κα� τ" δικα�ωμα τ�ς 4λευθερ�ας τ�0 λ"γ�υ κα� τ�ν 8δ'α τ�0�ασιλ'ως π�� 4κτιμY περισσ"τερ� !π@ :λα τ�ν 4λευθερ�α τFν κυ-�ερνωμ'νων.

Kα� 4π� πλ'�ν !π" τ"ν Zδι�ν �μαθα ν� !γαπF !κατ�παυστα κα�σταθερ� τ�ν +ιλ�σ�+�α. Kα� τ�ν συν�θεια ν� ε&εργετF κα� ν�πρ�σ+'ρω στ��ς Tλλ�υς γενναι"δωρα κα� ν� 4λπ�Jω στ�ν ε&τυ��4;'λι;ι τFν πραγμ�των κα� ν� ��ω 4μπιστ�σ�νη στ�ν !γ�πη τFν+�λων μ�υm κα� τ�ν !νυπ"κριτη συμπερι+�ρ� πρ"ς 4κε�ν�υς π��!π�δ�κιμ�Jωm κα� τ�ν συν�θεια ν� μ� �ρει�Jεται ν� σκε+θ�0ν �3+�λ�ι τ� θ'λω X δ'ν θ'λω,!λλ� α&τ" ν� ε�ναι +ανερ".

ιε. @Aπ" τ"ν M�;ιμ�15 τ�ν α&τ�κυριαρ��α κα� τ�ν συν�θεια ν�μ� παρασ�ρωμαι !π" καν'να κα� τ�ν εVθυμη !ντιμετ�πισι :λωντFν πρ��λημ�των κα� !κ"μη κα� τFν !σθενειFν κα� τ�ν Wρεμ�ακα� τ�ν γλυκ�τητα κα� τ�ν μεγαλ�πρ'πεια τ�0 Xθ�υς. Kα� τ�ν4π�λυσι τFν πρ��λημ�των �ωρ�ς μεμψιμ�ιρ�α.

DEμαθα 4π�σης :τι :λ�ι π�στευαν γι� :σα �λεγε :τι �τσι σκε-πτ"ταν κα� γι� :σα �κανε :τι καλFς �κανε. Kα� τ�ν συν�θεια ν�μ� !π�ρF μ�τε ν� ν�ι�θω �κπλη;ι κα� ν� μ� �ι�Jωμαι π�τ' μ�τεν� διστ�Jω X ν� �ρ�σκωμαι σ' !μη�αν�α X ν� ε�μαι λυπημ'ν�ς Xπ�λ� �αρ��μεν�ς, ν� Gργ�Jωμαι π�λι X ν� $π�ψι�Jωμαιm κα� τ�νκλ�σι πρ"ς τ�ν ε&εργεσ�α κα� τ�ν συγγν�μη κα� τ�ν !π�+υγ� τ�0ψε�δ�υς κα� ν� δ�νω τ�ν 4ντ�πωσι !νθρ�π�υ π�� δ'ν +θε�ρεταιπερισσ"τερ�, παρ� !νθρ�π�υ π�� μπ�ρε* ν� δι�ρθωθ�m κα� :τι

25

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Aã

13. Θρασ'αςm +ιλ"σ�+�ς στωικ"ς π�� καταδι��θηκε !π" τ�ν Pωμαϊκ� π�λιτε�α.

14. (Eλ��δι�ςm γαμ�ρ"ς τ�0 Θρασ'α.

15. M�;ιμ�ς � T�ρι�ςm �ργα !;ι"λ�γα α&τ�0: 1) T� �στ� Θε�ς κατ' Πλ'τωνα. 2) E�θε�1ς ?γ'λματα eδρυτ$�ν κα� 3) E� συμ�'λλεται πρ�ς ?ρετ�ν τ' �γκ�κλια μαθ�μα-τα.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

24

ληθες κα. �ιλ�δ�και�νI κα. τ# δι2 α4τ#ν γν+ναι Θρασ$αν, SEλ��-δι�ν, K'τωνα, Δ�ωνα, Bρ�*τ�νI κα. �αντασ�αν λα�ε1ν π�λιτε�ας�σ�ν�μ�υ, κατ2 �σ�τητα κα. �σηγ�ρ�αν δι�ικ�υμ$νης, κα. �ασιλε�-ας τιμ5σης π'ντων μ'λιστα τ�ν �λευθερ�αν τ+ν ?ρ/�μ$νωνI κα.@τι παρ) τ�* α4τ�* τ# Zμαλ<ςκα. Zμ�τ�ν�ν �ν τV; τιμV; τ;ς �ιλ�σ�-��αςI κα. τ# ε4π�ιητικ�ν, κα. τ# ε4μετ'δ�τ�ν �κτεν+ς, κα. τ#εAελπι, κα. τ# πιστευτικ#ν περ. τ�* �π# τ+ν ��λων �ιλε1σθαιI κα.τ# ?νεπ�κρυπτ�ν πρ#ς τ�Yς καταγν5σεως �π2 α4τ�* τυγ/'ν�ν-ταςI κα. τ# μ� δε1σθαι στ�/ασμ�* τ�Yς ��λ�υς α4τ�* περ. τ�*, τ�θ$λει W τ� �4 θ$λει, ?λλ) δ;λ�ν εJναι.

ιεF. Παρ) MαH�μ�υ, τ# κρατε1ν �αυτ�* κα. κατ) μηδ<ν περ���-ρ�ν εJναιI κα. τ# εAθυμ�ν @ν τε τα1ς 7λλαις περιστ'σεσι κα. �ν τα1ςν�σ�ιςI κα. τ# εAκρατ�ν τ�* Lθ�υς κα. μειλ�/ι�ν κα. γεραρ�νI κα.τ# �4 σ/ετλ�ως κατεργαστικ#ν τ+ν πρ�κειμ$νων. Kα. τ# π'νταςα4τ>+ πιστε�ειν, περ. [ν λ$γ�ι, :τι �jτως �ρ�νε1, κα. περ. [νπρ'ττ�ι, :τι �4 κακ+ς πρ'ττει. κα. τ# ?θα�μαστ�ν κα. ?ν$κπλη-κτ�ν,κα. μηδαμ�* �πειγ�μεν�ν W �κν�*ν W ?μη/αν�*ν W κατη�<ςW πρ�σεσηρ�ς, W π'λιν θυμ��μεν�ν W ���ρ5μεν�ν.Kα. τ# ε4εργετικ#ν κα. τ# συγγνωμ�νικ#ν κα. τ# ?ψευδ$ςI κα. τ#?διαστρ���υ μRλλ�ν W δι�ρθ�υμ$ν�υ �αντασ�αν παρ$/εινI κα.

3

2

Page 14: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

δ'ν +αντ�σθηκε κανε�ς π�τ' :τι περι+ρ�ν�θηκε !π" α&τ"ν �Vτε:τι θ� τ�λμ�0σε ν� θεωρ� τ"ν qαυτ" τ�υ καλ�τερ� !π" τ"νTλλ�νm κα� τ�ν καταδεκτικ"τητα.

ις. @Aπ" τ"ν πατ'ρα μ�υ τ�ν καλωσ�νη κα� τ�ν σταθερ� πρ�σ�-λωσι σ' :σα ���υν !;ι�λ�γηθ� μ' πρ�σ��� κα� τ�ν !π�+υγ� τ�ςκεν�δ�;�ας τ�ς σ�ετικ�ς μ' τ�ς 4πι+ανειακ'ς τιμ'ςm κα� τ�ν +ιλ�π�-ν�α τ�ν !κατ�παυστη. Kα� τ�ν συν�θεια ν� !κ��ω πρ�σεκτικ�:σ�υς ���υν ν� παρ�υσι�σ�υν κ�τι γι� τ" κ�ιν" καλ".Kα� ν� !π�-ν'μω στ"ν καθ'να :,τι τ�0 !;�Jει �ωρ�ς ταλαντε�σεις. Kα� ν� γνω-ρ�Jω π�0 �ρει�Jεται �ντασι κα� π�0 �αλ�ρωσι κα� τ�ν !π��� !π"τ�ν παιδεραστ�αm κα� τ�ν !ρ�� ν� $π�ρ�η κ�ιν"της α8σθημ�των!ν�μεσα στ��ς π�λ*τες κα� :τι ε�ναι !π"λυτη !ν�γκη ν� ���υν τ"δικα�ωμα �3 +�λ�ι ν� μ� τρFνε �πωσδ�π�τε τ" �ρ�δυ μαJ� μ�υ μ�-τε ν� !να�ωρ�0ν κα� ν� 4πιστρ'+�υν π�ντ�τε συγ�ρ"νως. Kα� ν�μ' �ρ�σκ�υν π�ντα Zδι�ν 4κε*ν�ι π�� γι� κ�π�ι� λ"γ� δ'ν 2ρθανμαJ� μ�υ.Kα� τ�ν λεπτ�μερ� !ναJ�τησι κα� �ρευνα τFν πρ��λημ�-των κατ� τ�ν δι�ρκεια τFν συμ��υλ�ων κα� τ�ν 4π�μ�νη !ναJ�τη-σι, 4πειδ� κα� 4κε*ν�ς π�τ' δ'ν �παυσε τ�ν �ρευνα πρ"ωρα, 3καν�-π�ιημ'ν�ς μ' πρ"�ειρες γνFμες. Kα� τ�ν πρ�σπ�θεια ν� διατηρFτ��ς +�λ�υς �ωρ�ς ν� ν�ι�θω κ��ραση �Vτε $περ��λικ� !γ�πη γι@α&τ��ς κα� τ�ν α&τ�ρκεια σ' :λες τ�ς περιπτ�σεις κα� τ�ν �αρ�.Kα� τ�ν συν�θεια ν� πρ�ν�F π�λ� πρ�ν κα� ν� πρ�καθ�ρ�Jω κα�τ�ς 4λ��ιστες λεπτ�μ'ρειες �ωρ�ς ταρα�� κα� σ�γ�υσι. Kα� :τι πε-ριωρ�σθηκαν 4π� τFν �μερFν τ�υ �3 Jητωκραυγ'ς κα� κ�θε πρ�-σπ�θεια γι� κ�λακε�αm κα� ν� λαμ��νω π�ντ�τε :λα τ� πρ�+υλα-κτικ� μ'σα γι� τ" !;�ωμα κα� ν� !π�ταμιε�ω τ�ν ��ρηγ�α κα� ν�$π�μ'νω κατηγ�ρ�ες σ�ετικ'ς μ' Jητ�ματα α&τ�0 τ�0 εZδ�υςm κα�ν� μ� +���0μαι $περ��λικ� τ��ς θε��ς μ�τε ν� κ�λακε�ω τ��ς!νθρ�π�υς, γι� ν� !ρ'σω X ν� 3καν�π�ιF τ"ν t�λ�, !λλ� ν� ε�μαινη+�λι�ς π�ντα κα� σταθερ"ςm ν� μ� !γν�F τ" καλ" σ' καμμι� πε-ρ�πτωσι κα� ν� μ� κ�νω καιν�τ�μ�ες, ν� �ρησιμ�π�ιF �ωρ�ς !λα-J�νε�α κα� μ' τιμι"τητα :σα συντελ�0ν στ�ν ε&τυ��α τ�ς Jω�ς !π"

27

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION AãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

26

:τι �Aτε >k�θη 7ν π�τ$ τις �περ�ρRσθαι �π2 α4τ�*, �Aτε �π$μεινενgν κρε�ττ�να α4τ�* α�τ#ν �π�λα�ε1νI κα. τ# ε4/αριεντ�Dεσθαι.†

ιNF. Παρ) τ�* πατρ�ς, τ# lμερ�ν, κα. μενετικ#ν ?σαλε�τως �π.τ+ν �Hητασμ$νως κριθ$ντωνI κα. τ# ?κεν�δ�H�ν περ. τ)ς δ�κ��-σας τιμ'ςI κα. τ# �ιλ�π�ν�ν κα. �νδελε/$ςI κα. τ# ?κ�υστικ#ντ+ν �/�ντων τι κ�ινω�ελ<ς ε�σ�$ρεινI κα. τ# ?παρατρ$πτως [ε�ς]τ# κατ2 ?H�αν ?π�νεμητικ#ν �κ'στ>ωI κα. τ# @μπειρ�ν, π�* μ<ν/ρε�α �ντ'σεως, π�* δ< ?ν$σεωςI κα. τ# πα*σαι τ) περ. τ�Yς @ρω-τας τ+ν μειρακ�ων.Kα. & κ�ιν�ν�ημ�σ�νη, κα. τ# ��ε1σθαι τ�1ς ��λ�ις μ�τε συνδει-πνε1ν α4τ>+ π'ντως μ�τε συναπ�δημε1ν �π'ναγκεςI ?ε. δ< :μ�ι�να4τ#ν καταλαμ�'νεσθαι �π# τ+ν δι) /ρε�ας τιν)ς ?π�λει�θ$ν-τωνI κα. τ# Dητητικ#ν ?κρι�+ς �ν τ�1ς συμ��υλ��ις, κα. �π�μ�ν�ν,?λλ2 �Aτ�ι πρ�απ$στη† τ;ς �ρε�νης ?ρκεσθε.ς τα1ς πρ�/ε�ρ�ις�αντασ�αιςI κα. τ# διατηρητικ#ν τ+ν ��λων κα. μηδαμ�* oψ�κ�-ρ�ν μηδ< �πιμαν$ςI κα. τ# αAταρκες �ν παντ�, κα. τ# �αιδρ�νI κα.τ# π�ρρωθεν πρ�ν�ητικ�ν, κα. τ+ν �λα/�στων πρ�δι�ικητικ#ν?τραγ>5δως.Kα. τ# τ)ς �πι���σεις κα. πRσαν κ�λακε�αν �π2 α4τ�* σταλ;ναιIκα. τ# �υλακτικ#ν ?ε. τ+ν ?ναγκα�ων τV; ?ρ/V;, κα. ταμιευτικ#ντ;ς /�ρηγ�ας, κα. �π�μενετικ#ν τ;ς τ+ν τ�ι��των τιν+ν καται-τι'σεωςI κα. τ# μ�τε περ. θε�Yς δεισ�δαιμ�ν, μ�τε περ. ?νθρ5-π�υς δημ�κ�πικ#ν W ?ρεσκευτικ#ν W �/λ�/αρ$ς, ?λλ) ν;��ν �νπRσι, κα. �$�αι�ν, κα. μηδαμ�* ?πειρ�καλ�ν μηδ< καιν�τ�μ�ν.Kα. τ# τ�1ς ε�ς ε4μ'ρειαν ���υ �$ρ�υσ� τι, [ν & τ�/η παρ$/ει δα-ψ�λειαν, /ρηστικ#ν ?τ��ως aμα κα. ?πρ��ασ�στως, _στε παρ�ν-των μ<ν ?νεπιτηδε�τως aπτεσθαι, ?π�ντων δ< μ� δε1σθαιI κα. τ#

2

3

4

Page 15: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

4κε*να π�� πρ�σ+'ρει � τ��η μ' !+θ�ν�α, Cστε, 4�ν $π�ρ��υν, ν�τ� !π�λα�ω ε8λικριν�,4�ν δ' δ'ν $π�ρ��υν,ν� μ� α8σθ�νωμαι τ�ν�λλειψ� τ�υς, κα� ν� μ� μπ�ρ� ν� π� κανε�ς μ�τε :τι ε�μαι σ�+ιστ�ςμ�τε κ"λακας μ�τε :τι ε�μαι σ��λαστικ"ς,!λλ� Tνδρας Cριμ�ς, τ'-λει�ς, Tτρωτ�ς !π" τ�ν κ�λακε�α, 3καν"ς ν� διευθ�νη τ"ν qαυτ"τ�υ κα� τ��ς Tλλ�υς.

@Eπ� πλ'�ν �μαθα ν� 4κτιμF τ��ς πραγματικ��ς +ιλ�σ"+�υς�ωρ�ς ν� πρ�σ��λλω τ��ς Tλλ�υς κα� �ωρ�ς ν� παρασ�ρωμαιεVκ�λα !π" α&τ��ς. DEμαθα !κ"μη τ�ν κ�ινωνικ"τητα κα� τ�νκαταδεκτικ"τητα �ωρ�ς ν� παρασ�ρωμαι σ' $περ��λ'ς. Kα� ν�+ρ�ντ�Jω γι� τ" σFμα μ�υ μ' μ'τρ� �ωρ�ς ν� +α�νωμαι +ιλ"Jω�ςX 4πιδει;�ας, !λλ� κα� �ωρ�ς ν� !δια+�ρF, !λλ� γι� ν� �ρει�Jω-μαι, λ"γ}ω τ�ς πρ�σωπικ�ς μ�υ +ρ�ντ�δας, π�λ� λ�γ� τ��ς για-τρ��ς κα� τ� +�ρμακα κα� τ� 4;ωτερικ� καταπλ�σματα.

Πρ�π�ντων δ' ν� !ναγνωρ�Jω, �ωρ�ς ν� Jηλε�ω, 4κε�ν�υςπ�� ���υν κ�π�ια δ�ναμι :πως π.�. τ�ν δ�ναμι τ�0 λ"γ�υ X τ�νδ�ναμι π�� πρ�'ρ�εται !π" τ�ν !κρι�� γνFσι τFν ν"μων X τFνσυνηθειFν X Tλλων 7ρισμ'νων πραγμ�τωνm κα� ν� 4;ετ�Jω μαJ�τ�υς τ� δι�+�ρα πρ��λ�ματα γι� ν� διακρ�νεται � καθ'νας !ν�-λ�γα μ' τ� πρ�σ"ντα τ�υm κα� :ταν !κ"μη 4νεργF σ�μ+ωνα μ' τ�παραδεδ�μ'να ν� μ� +α�νεται :τι α&τ"ς ε�ναι � μ�ναδικ"ς μ�υσκ�π"ς δηλ. � διατ�ρησις τ�ς παραδ"σεως. @Eπ� πλ'�ν �μαθα ν�μ� !λλ�Jω θ'σι εVκ�λα κα� ν� μ� ριψ�κινδυνε�ω, !λλ� ν� 4νδια-τρ��ω στ��ς Zδι�υς τ"π�υς κα� ε8ς τ� Zδια πρ�γματα, κα� ν� 4πιδ�-δωμαι μ' νεανικ" J�λ� κα� Jωηρ"τητα στ�ς συνηθισμ'νες $π�-�ρε�σεις μετ� !π" τ��ς παρ�;υσμ��ς τ�ς κε+αλαλγ�ας, κα� ν�μ� ��ω π�λλ� μυστικ�, !λλ� π�λ� λ�γα κα� σ' σπ�νιες περιπτ�-σεις κα� μ�λιστα μ"ν� γι� θ'ματα π�� !+�ρ�0ν στ" κ�ιν". Kα� ν�4πιδεικν�ω +ρ"νησι κα� σ�νεσι κα� :ταν Gργαν�νω θε�ματα κα�:ταν κατασκευ�Jω δημ"σια �ργα κα� :ταν μ�ιρ�Jω ��ηθ�ματακα� σ@ :λες τ�ς παρ"μ�ιες 4ν'ργειες, σ�ν Tνθρωπ�ς π�� ��ει στρ'-ψει :λ� τ�υ τ" 4νδια+'ρ�ν σ@ α&τ" π�� πρ'πει ν� γ�νη κα� t�ι στ�ν

29

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION AãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

28

μηδ< 7ν τινα ε�πε1ν μ�τε :τι σ��ιστ�ς, μ�τε :τι �4ερν'κλ�ς μ�τε:τι σ/�λαστικ�ς, ?λλ2 :τι ?ν�ρ π$πειρ�ς, τ$λει�ς, ?κ�λ'κευτ�ς,πρ�εστ'ναι δυν'μεν�ς, κα. τ+ν �αυτ�* κα. 7λλων.Πρ#ς τ��τ�ις δ< κα. τ# τιμητικ#ν τ+ν ?ληθ+ς �ιλ�σ����ντων,τ�1ς δ< 7λλ�ις �4κ �H�νειδιστικ#ν �4δ< μ�ν ε4παρ'γωγ�ν �π2α4τ+νI @τι δ< τ# ε4�μιλ�ν κα. εA/αρι �4 κατακ�ρωςI κα. τ# τ�*�δ��υ σ5ματ�ς �πιμελητικ#ν �μμ$τρως, �Aτε =ς 7ν τις �ιλ�Dω�ς�Aτε πρ#ς καλλωπισμ#ν �Aτε μ�ν �λιγ5ρως, ?λλ2 _στε δι) τ�ν�δ�αν πρ�σ�/�ν ε�ς �λ�γιστα �ατρικ;ς /ρV�Dειν W �αρμ'κων κα.�πιθεμ'των �κτ�ς.M'λιστα δ< τ# παρα/ωρητικ#ν ?�ασκ'νως τ�1ς δ�ναμ�ν τινα κε-κτημ$ν�ις, �6�ν τ�ν �ραστικ�ν W τ�ν �H eστ�ρ�ας ν�μων W �θ+ν W7λλων τιν+ν πραγμ'τωνI κα. συσπ�υδαστικ#ν α4τ�1ς, dνα qκα-στ�ι κατ) τ) \δια πρ�τερ�ματα ε4δ�κιμ+σιI π'ντα δ< κατ) τ)π'τρια πρ'σσων, �4δ2 α4τ# τ�*τ� �πιτηδε�ων �α�νεσθαι, τ# τ)π'τρια �υλ'σσειν.BEτι δ< τ# μ� ε4μετακ�νητ�ν κα. Xιπταστικ�ν,?λλ) κα. τ�π�ις,κα.πρ'γμασι τ�1ς α4τ�1ς �νδιατριπτικ�νI κα. τ# μετ) τ�Yς παρ�Hυ-σμ�Yς τ;ς κε�αλαλγ�ας νεαρ#ν ε4θYς κα. ?κμα1�ν πρ#ς τ) συν�-θη @ργαI κα. τ# μ� εJναι α4τ>+ π�λλ) τ) ?π�ρρητα, ?λλ) �λ�γιστακα. σπανι5τατα,κα. τα*τα �π<ρ τ+ν κ�ιν+ν μ�ν�ν κα. τ# @μ�ρ�νκα. μεμετρημ$ν�ν @ν τε θεωρι+ν �πιτελ$σει κα. @ργων κατασκευ-α1ς κα. διαμ�να1ς κα. τ�1ς τ�ι��τ�ις,<s> ?νθρ5π�υ πρ#ς α4τ# τ#δ$�ν πρα/θ;ναι δεδ�ρκ�τ�ς, �4 πρ#ς τ�ν �π. τ�1ς πρα/θε1σινε4δ�H�αν.

5

6

7

Page 16: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

!π"κτησι καλ�ς +�μης γι� :σα �γιναν. N� μ� λ��Jωμαι σ' !κα-τ�λληλη Cρα, ν� μ� !γαπF ν� �τ�Jω �8κ�δ�μ�ματα γι� πρ�σωπι-κ� μ�υ �ρ�σι,ν� μ� δ�νω σημασ�α στ� +αγητ�,στ" R+ασμα κα� τ"�ρFμα τ�ς 4νδυμασ�ας X τ�ν Gμ�ρ+ι� τ�0 σ�ματ�ς.

DEμαθα :τι κα� � στ�λ� τ�υ πρ�ερ�"ταν !π" τ" Λ�ρι�, τ�ν!γρ�τικ� κατ�ικ�α τ�υ κα� τ� περισσ"τερα !ντικε�μενα !π" τ"Λαν���ι�. DEμαθα πFς +'ρθηκε πρ"ς τ"ν Tελ�νη π�� τ"ν παρα-καλ�0σε μ' θ'ρμη στ" T��σκ�υλ� κα� π�ι� 2ταν :λη γενικ� �συμπερι+�ρ� τ�υ.

DEμαθα ν� μ� ��ω τ�π�τε τ" σκληρ" �Vτε !νελ'ητ� X !λαJ�νι-κ" �Vτε ν� πFς π�τ' «/ως 3δρFτ�ς», !λλ� ν� ��ω σκε+θ� τ� π�ν-τα Cς τ�ν παραμικρ� λεπτ�μ'ρεια μ' Tνεσι, μ' !ταρα;�α, μ' τ�;ι,μ' θ�ρρ�ς σ�μ+ωνα μ' τ�ν +�σι τ�υς.

Θ� μπ�ρ�0σε ν� 8σ��ση γι@ α&τ"ν � λ"γ�ς π�� !να+'ρεταιστ"ν Σωκρ�τη, :τι μπ�ρ�0σε κα� ν� !π'�η, !λλ� κα� ν� !π�λα�ημ' μ'τρ� 4κε*να !π" τ� �π�*α π�λλ�� μ' μεγ�λη δυσκ�λ�α !π'-��υν, 4νF $π��ωρ�0ν μ' ε&κ�λ�α στ�ν !π"λαυσ� των. T" ν�μπ�ρ� :μως κανε�ς ν� ε�ναι 8σ�υρ"ς κα� 4γκρατ�ς κα� Xρεμ�ςστ�ν !π��� !π" τ�ν !π"λαυσι ε�ναι γν�ρισμα !νθρ�π�υ π����ει ψυ�� τ'λεια κα� γεννα�α, :πως +�νηκε κατ� τ�ν !σθ'νειαπ�� τ�0 �+ερε τ"ν θ�νατ�16.

ιJ. @Aπ" τ��ς θε��ς π�ρα τ��ς !γαθ��ς π�ππ�υς, τ��ς 4ναρ'-τ�υς γ�νε*ς, τ�ν 4;α�ρετη !δελ+�, τ��ς 4κλεκτ��ς δασκ�λ�υς,τ��ς καλ��ς !νθρ�π�υς τ�0 σπιτι�0,τ��ς συγγενε*ς, τ��ς +�λ�υς:λ�υς γενικ�.

Στ��ς θε��ς G+ε�λω κα� τ" :τι δ'ν παρασ�ρθηκα σ' σ+�λμα-τα ε8ς ��ρ�ς των, Tν κα� ε��α τ�ν κλ�σι 4; α8τ�ας τ�ς �π��ας θ��κανα κ�τι τ'τ�ι�, 4�ν τ��αινε. E�ναι δ' ε&εργεσ�α τFν θεFν τ":τι δ'ν συν'�η κ�τι τ'τ�ι� γι� ν� α8σθ�νωμαι τ"ν �λεγ�� τ�ς συ-νειδ�σεως.

31

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Aã

16. @Aντ� τV; MαH�μ�υ $π�ρ�ει γρα+� θανασ�μ>ω.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

30

O4κ [�ν] ?ωρ. λ��στης, �4/. �ιλ�ικ�δ�μ�ς, �4 περ. τ)ς �δωδ)ς�πιν�ητ�ς, �4 περ. �σθ�των ��)ς κα. /ρ�ας, �4 περ. σωμ'των_ρας. †& ?π# Λωρ��υ στ�λ� ?ν'γ�υσα ?π# τ;ς κ'τω �πα�λεως,κα. τ+ν �ν Λαν�υ��>ω τ) π�λλ'. †τ>+ τελ5νVη �ν T��σκλ�ις παραι-τ�υμ$ν>ω =ς �/ρ�σατ�, κα. πRς Z τ�ι�*τ�ς τρ�π�ς.O4δ<ν ?πην<ς �4δ< μ�ν ?δυσ5πητ�ν �4δ< λ'�ρ�ν �4δ< =ς 7ν τι-να ε�πε1ν π�τε “qως eδρ+τ�ςI” ?λλ) π'ντα διειλημμ$να λελ�γ�-σθαι, =ς �π. σ/�λ;ς, ?ταρ'/ως, τεταγμ$νως, �ρρωμ$νως, συμ�5-νως �αυτ�1ς. ��αρμ�σειε δ2 gν α4τ>+ τ# περ. τ�* Σωκρ'τ�υς μνη-μ�νευ�μεν�ν, :τι κα. ?π$/εσθαι κα. ?π�λα�ειν �δ�νατ� τ��των,[ν π�λλ�. πρ�ς τε τ)ς ?π�/)ς ?σθεν+ς κα. πρ#ς τ)ς ?π�λα�σεις�νδ�τικ+ς @/�υσιν. τ# δ< �σ/�ειν κα. �πικαρτερε1ν κα. �νν��ειν�κατ$ρ>ω ?νδρ�ς �στι 7ρτι�ν κα. ?�ττητ�ν ψυ/�ν @/�ντ�ς, �6�ν �ντV; ν�σ>ω τV; MαH�μ�υ.

ιDF. Παρ) τ+ν θε+ν, τ# ?γαθ�Yς π'ππ�υς, ?γαθ�Yς γ�ν$ας,?γαθ�ν ?δελ��ν, ?γαθ�Yς διδασκ'λ�υς, ?γαθ�Yς ��κε��υς, συγ-γενε1ς, ��λ�υς, σ/εδ#ν aπαντες @/εινI κα. :τι περ. �4δ$να α4τ+νπρ�$πεσ�ν πλημμελ;σα� τι κα�τ�ι δι'θεσιν @/ων τ�ια�την, ?�2 3ς,ε� @τυ/ε, κgν @πραH' τι τ�ι�*τ�I τ+ν θε+ν δ< ε4π�ιyα τ# μηδεμ�ανσυνδρ�μ�ν πραγμ'των γεν$σθαι, lτις @μελλ$ με �λ$γHειν.

8

9

Page 17: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

Στ��ς θε��ς G+ε�λω κα� τ" :τι δ'ν παρ'μεινα περισσ"τερ� κ�-ντ� στ�ν παλλακ�δα τ�0 παππ�0 μ�υ κα� τ" :τι διατ�ρησα τ�ν?γν"τητ� μ�υ κα� δ'ν �γινα Tνδρας πρ�ν τ�ν Cρα μ�υ, !λλ� κα�!ν'�αλα α&τ� τ�ν στιγμ�. Kα� τ" :τι �ρ'θηκα κ�τω !π" τ�ν 4π�-�λεψι Tρ��ντ�ς κα� πατρ"ς μ�υ π�� μ�0 !+�ρεσε :λη τ�ν !λαJ�-νε�α κα� μ' παρακ�νησε ν� σκε+θF :τι ε�ναι δυνατ" κα� :ταν ε�σαι�ασιλε�ς ν� J�ς �ωρ�ς δ�ρυ+"ρ�υς, �ωρ�ς π�λυτελ� +�ρ'ματα,�ωρ�ς λαμπ�δες κα� !γ�λματα κα� �ωρ�ς τ�ν σ�ετικ� κ�υ+"τητα.@Aλλ� :τι ε�ναι δυνατ"ν � �ασιλε�ς ν� $π��ι��Jη τ"ν qαυτ" τ�υ μ'-�ρι τ�0 σημε��υ τ�0 8δι�τ�υ �ωρ�ς γι@ α&τ" τ"ν λ"γ� ν� !ντιμετωπ�-Jη μ' λιγ�τερη σ��αρ"τητα X !δια+�ρ�α 4κε*να τ� �π�*α πρ'πειν� 4κτελεσθ�0ν γι� τ" κ�ιν" συμ+'ρ�ν κατ� τρ"π� �γεμ�νικ". E8ςτ��ς θε��ς G+ε�λω τ�ν τ��η ν� ��ω τ'τ�ι�ν !δελ+", � �π�*�ς μπ�-ρ�0σε μ' τ�ν !κεραι"τητα τ�0 �αρακτ�ρ�ς τ�υ ν� μ' παρακιν�σηστ�ν μελ'τη τ�0 qαυτ�0 μ�υ, 4νF συγ�ρ"νως μ' ε&�αριστ�0σε μ'τ�ν 4κτ�μησι κα� τ�ν στ�ργ� τ�υ. E8ς τ��ς θε��ς G+ε�λω τ" :τι δ'ν!π'κτησα παιδι� !δ�νατα στ" πνε0μα X !ν�πηρα στ" σFμα,τ" :τιδ'ν παρ�υσ�ασα 8δια�τερη πρ"�δ� στ�ν ρητ�ρικ� κα� στ�ν π��ησικα� στ�ς Tλλες τ'�νες, στ�ς �π�*ες Zσως θ� δαπαν�0σα τ"ν qαυτ"μ�υ 4�ν καταλ��αινα :τι πρ��ωρF μ' 4πιτυ��α. T" :τι πρ"+θασαν� τ�π�θετ�σω 4κε�ν�υς π�� μ' !ν'θρεψαν σ' !;ι�ματα,τ� �π�*αμ�0 �διναν τ�ν 4ντ�πωσι :τι 4πιθυμ�0σαν κα� ν� μ� !να��λλω μ'τ�ν 4λπ�δα :τι θ� τ" κ�νω !ργ"τερα, 4πειδ� 2ταν !κ"μη ν'�ι.T�νγνωριμ�α μ' τ"ν @Aπ�λλ�νι�,τ"ν P��στικ�,τ"ν M�;ιμ�.

T" ν� σκε+θF π�λλ'ς +�ρ'ς κα� μ' τρ"π� +ωτειν" τ�ν !;�ατ�ς κατ� +�σι Jω�ς, Cστε, :σ� 4;αρτYται !π" τ��ς θε��ς κα� !π"τ�ς δωρε'ς κα� !π" τ�ς 8δ'ες κα� τ�ς 4μπνε�σεις π�� πρ�'ρ��νται!π" 4κε�ν�υς, τ�π�τε ν� μ� μ' 4μπ�δ�Jη πλ'�ν ν� JF σ�μ+ωνα μ'τ�ν +�σιm ν� μ� ��ω 4γκαταλε�ψει α&τ"ν τ"ν τρ"π� Jω�ς, 4;α8τ�ας τ�ς δικ�ς μ�υ !δυναμ�ας X !π" �λλειψι σε�ασμ�0 πρ"ςτFν θεFν τ�ς $π�δε�;εις κα� τ�ς δια+ωτ�σεις.T�ν !ντ��� π�� �δει-;ε τ" σFμα μ�υ γι� τ"σ� μεγ�λ� �ρ�νικ" δι�στημα σ' τ'τ�ια Jω�.

33

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION AãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

32

Kα. τ# μ� �π. πλ$�ν τρα�;ναι παρ) τV; παλλακV; τ�* π'ππ�υI κα.τ# τ�ν _ραν διασ+σαιI κα. τ# μ� πρ# _ρας ?νδρωθ;ναι, ?λλ2 @τικα. �πιλα�ε1ν τ�* /ρ�ν�υ.T# 7ρ/�ντι κα. πατρ. �π�τα/θ;ναι, bς @μελλε π'ντα τ#ν τ*��ν?�αιρ�σειν μ�υ, κα. ε�ς @νν�ιαν 7Hειν τ�* :τι δυνατ�ν �στι �να4λV; �ι�*ντα μ�τε δ�ρυ��ρ�σεων /ρV�Dειν μ�τε �σθ�των σημει-ωδ+ν μ�τε λαμπ'δων κα. ?νδρι'ντων [τ�ι+νδ$ τινων] κα. τ�*Zμ���υ κ�μπ�υI ?λλ2 @Hεστιν �γγυτ'τω �δι5τ�υ συστ$λλειν �αυ-τ�ν, κα. μ� δι) τ�*τ� ταπειν�τερ�ν W XPαθυμ�τερ�ν @/ειν πρ#ς τ)�π<ρ τ+ν κ�ιν+ν &γεμ�νικ+ς πρα/θ;ναι δ$�ντα.T# ?δελ��* τ�ι��τ�υ τυ/ε1ν δυναμ$ν�υ μ<ν δι) Lθ�υς �πεγε1ρα�με πρ#ς �πιμ$λειαν �μαυτ�*, aμα δ< κα. τιμV; κα. στ�ργV; ε4�ρα�-ν�ντ�ς μεI τ# παιδ�α μ�ι ?�υ; μ� γεν$σθαι μηδ< κατ) τ# σωμ'-τι�ν δι'στρ��αI τ# μ� �π. πλ$�ν με πρ�κ�ψαι �ν Xητ�ρικV; κα.π�ιητικV; κα. τ�1ς 7λλ�ις �πιτηδε�μασιν, �ν �6ς \σως gν κατεσ/$-θην, ε� V|σθ�μην �μαυτ#ν ε4�δως πρ�ϊ�ντα. τ# �θ'σαι τ�Yς τρ�-�$ας �ν ?Hι5ματι καταστ;σαι, �f δ� �δ�κ�υν μ�ι �πιθυμε1ν, κα.μ� ?να�αλ$σθαι �λπ�δι τ�* με, �πε. ν$�ι @τι "σαν, jστερ�ν α4τ#πρ'Hειν. τ# γν+ναι 2Aπ�λλ5νι�ν, SP��στικ�ν, M'Hιμ�ν.T# �αντασθ;ναι περ. τ�* κατ) ��σιν ���υ �ναργ+ς κα. π�λλ'-κις, �6�ς τ�ς �στιI _στε, :σ�ν �π. τ�1ς θε�1ς κα. τα1ς �κε1θεν διαδ�-σεσι κα. συλλ�ψεσι κα. �πιν��αις, μηδ<ν κωλ�ειν Lδη κατ) ��σινD;ν με, ?π�λε�πεσθαι δ< @τι τ��τ�υ παρ) τ�ν �μ�ν α�τ�αν, κα.παρ) τ# μ� διατηρε1ν τ)ς �κ τ+ν θε+ν �π�μν�σεις κα. μ�ν�ν�υ/.διδασκαλ�ας.T# ?ντισ/ε1ν μ�ι τ# σ+μα �π. τ�σ�*τ�ν �ν τ�ι��τ>ω ��>ωI τ# μ�τε

2

3

6

5

4

Page 18: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

Στ��ς θε��ς G+ε�λω !κ"μη τ" :τι δ'ν 2ρθα σ' 4πα+� μ' τ�νBενεδ�κτη μ�τε μ' τ"ν Θε"δ�τ� !λλ� κα� 4παν'κτησα τ�ν $γε�αμ�υ μετ� τ�ν πρ�σ��λ� μ�υ !π" τ" 4ρωτικ" π�θ�ς. Kα� τ" :τι, Tνκα� ε��α Gργισθ� π�λλ'ς +�ρ'ς μ' τ"ν P��στικ�, δ'ν �κανα κ�τιγι� τ" �π�*� θ� μετ�ν�ιωνα.T" :τι � μητ'ρα μ�υ, π�� θ� π'θαινεν'α, π'ρασε μαJ� μ�υ τ� τελευτα*α της �ρ"νια.

�Oσες +�ρ'ς θ'λησα ν� ��ηθ�σω κ�π�ι�ν +τω�" X κ�π�ι�νTλλ�ν π�� ε��ε !ν�γκη, δ'ν μ' Tκ�υσαν π�τ' ν� λ'ω :τι δ'ν ��ω�ρ�ματα γι� ν� γ�νη α&τ". Kα� τ" :τι δ'ν μ�0 συν'�η ν� �ρεθF σ'παρ"μ�ια !ν�γκη ν� Jητ�σω �ρ�ματα !π" Tλλ�ν.

T" :τι ��ω τ'τ�ια γυνα*κα, π�λ� $π�κ�υη, π�λ� +ιλ"στ�ργη,π�λ� ?πλ�m τ" :τι π'τυ�α καλ��ς !νατρ�+ε*ς γι� τ� παιδι� μ�υ.

T" :τι μ' τ� tνειρα μ�0 ��ρηγ�θηκαν κα� Tλλα ��ηθ�ματαπ.�. ν� μ� κ�νω α3μ"πτυσι, ν� μ� α8σθ�νωμαι Zλιγγ� κα� α&τ" �γι-νε στ�ν Kαι�τη μ' μ�ρ+� �ρησμ�017.

Kα� τ" :τι, :ταν στρ�+ηκα πρ"ς τ�ν +ιλ�σ�+�α, δ'ν �πεσα σ'καν'να σ�+ιστ� κα� δ'ν !σ��λ�θηκα μ' συγγρ�μματα συγγρα-+'ων, μ' τ�ν !ν�λυσι συλλ�γισμFν X τ�ν qρμηνε�α τFν +υσικFν+αιν�μ'νων.

�Oλα τ� G+ε�λω στ��ς θε��ς, γιατ� :λα α&τ� �ρει�J�νται τ�ν���θεια τFν θεFν κα� τ�ς τ��ης.

(A&τ� τ� �γραψα στ�ν ��ρα τFν K�υ�δων κ�ντ� στ"ν Γρα-ν��α).

35

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Aã

17. _σπερ /ρ�ση _σπερ /ρησμ�ν.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

34

Bενεδ�κτης aψασθαι μ�τε Θε�δ�τ�υ, ?λλ) κα. jστερ�ν �ν �ρωτι-κ�1ς π'θεσι γεν�μεν�ν �γιRναιI τ# /αλεπ�ναντα π�λλ'κις SP�υ-στ�κ>ω μηδ<ν πλ$�ν πρRHαι, ��2 >[ gν μετ$γνωνI τ# μ$λλ�υσαν ν$αντελευτRν τ�ν τεκ�*σαν :μως ��κ;σαι μετ2 �μ�* τ) τελευτα1α @τη.T# Zσ'κις ���υλ�θην �πικ�υρ;σα� τινι πεν�μ$ν>ω W ε�ς 7λλ� τι/ρV�D�ντι, μηδ$π�τε ?κ�*σα� με, :τι �4κ @στι μ�ι /ρ�ματα, :θενγ$νηταιI κα. τ# α4τ>+ �μ�. /ρε�αν Zμ��αν, =ς παρ2 �τ$ρ�υ μεταλα-�ε1ν,μ� συμπεσε1νI τ# τ�ν γυνα1κα τ�ια�την εJναι,��τωσ. μ<ν πει-θ�νι�ν, �jτω δ< �ιλ�στ�ργ�ν, �jτω δ< ?�ελ;I τ# �πιτηδε�ων τρ�-�$ων ε�ς τ) παιδ�α ε4π�ρ;σαι.T# δι2 �νειρ'των ��ηθ�ματα δ�θ;ναι 7λλα τε κα. =ς μ� πτ�εινα6μα κα. μ� �λιγγιRν, κα. τ# τ�* �ν Kαι�τVη †“_σπερ /ρ�σηI”†:πως τε �πεθ�μησα �ιλ�σ���ας, μ� �μπεσε1ν ε\ς τινα σ��ιστ�ν,μηδ< ?π�καθ�σαι �π. τ�Yς συγγρα�ε1ς,† W συλλ�γισμ�Yς ?ναλ�-ειν, W περ. τ) μετεωρ�λ�γικ) καταγ�νεσθαι. π'ντα γ)ρ τα*τα‘θε+ν ��ηθ+ν κα. τ�/ης δε1τα� <τιν�ς>.’

T) �ν K�υ'δ�ις πρ#ς τ>+ ΓρPαν��Pα. αF

8

7

Page 19: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

BIBΛION B�

α. Πρ�ν ;ημερ�ση ν� πρ�ετ�ιμ�Jης τ"ν qαυτ" σ�υ μ' τ�ν q;�ςσκ'ψι:Mπ�ρε* ν� συναντ�σω 4ν��λητικ��ς,δ�λ��υς,+θ�νερ��ς,!κ�ιν�νητ�υς !νθρ�π�υς. �Oλες α&τ'ς �3 !δυναμ�ες $π�ρ��υνσ@ 4κε�ν�υς, 4πειδ� δ'ν γνωρ�J�υν τ" !γαθ" κα� τ" κακ"m 4μ'να:μως, π�� γνωρ�Jω τ�ν +�σι τ�0 !γαθ�0 κα� τ�0 κακ�0, :τι τ"μ'ν /να ε�ναι καλ", τ" δ' Tλλ� α8σ�ρ" κα� 4πιπλ'�ν γνωρ�Jω κα�τ�ν +�σι α&τ�0 π�� σ+�λλει,:τι μ�0 ε�ναι συγγεν�ς t�ι γιατ� πρ�-'ρ��μαι !π" τ" Zδι� α~μα X σπ'ρμα, !λλ� 4πειδ� πρ�'ρ��μαι !π"τ"ν Zδι� ν�0 κα� ��ει κα� 4κε*ν�ς κ�π�ι� μ'ρ�ς θε*�, δ'ν ε�ναι δυ-νατ"ν ν� μ' �λ�ψη κανε�ς !π" 4κε�ν�υς, κανε�ς δηλαδ� δ'ν θ� μ'περι��λη μ' τ" α�σ��ς.

OVτε μπ�ρF ν� Gργ�Jωμαι 4ναντ��ν τ�0 συγγεν�0ς μ�υ �Vτεν� τ"ν !π�+ε�γω, δι"τι ���με γεννηθ� γι� ν� συνεργασθ�0με,:πως τ� π"δια, τ� �'ρια, τ� �λ'+αρα, :πως � 4π�νω κα� κ�τωGδ�ντ�στ�ι��α.

T" ν� 4ν��λ�0με λ�ιπ"ν � /νας τ"ν Tλλ�ν ε�ναι !ντ�θετ� μ' τ�ν+�σι. T" ν� !γανακτ�0με κα� ν� !π�στρ'+εται � /νας τ"ν Tλλ�νε�ναι !ντ�θετ� πρ"ς τ" �ργ� μας.

�. �Oπ�ια κα� Tν ε�ναι � �αθ�τερη �&σ�α μ�υ, τρ�α ε�ναι τ� �α-σικ� στ�ι�ε*α μ�υm � σ�ρκα, � πν�� � Jωϊκ� κα� τ" πνε0μα.

M� !κ�0ς τ� λ'νε τ� �ι�λ�αm μ� παρασ�ρεσαι περισσ"τερ�.Δ'ν4πιτρ'πεταιm !λλ� σ�ν Tνθρωπ�ς π�� πρ"κειται ν� πεθ�νηςα&τ� τ�ν στιγμ�, περι+ρ"νησε τ�ν σ�ρκα. E�ναι λ�σπη κα� κ"κ-καλα κα� σ�μπλεγμα !π" νε0ρα, +λ'�ες κα� !ρτηρ�ες.

K��τα;ε μετ� τ� ε�ναι � Jωικ� πν��: Tνεμ�ς π�� δ'ν ε�ναι π�-ντα � Zδι�ς, !λλ� τ"ν �γ�Jεις διαρκFς !π" τ" στ"μα σ�υ κα� τ"νρ�υ+Yς ;αν�. Tρ�τ� ε�ναι τ" πνε0μα. Πρ"σε�εm ε�σαι γ'ρ�ςm μ� τ"

3736

BIBΛION Bn

αF. �Eωθεν πρ�λ$γειν �αυτ>+I συντε�H�μαι περι$ργ>ω, ?/αρ�στ>ω,��ριστV;, δ�λερ>+, �ασκ'ν>ω, ?κ�ινων�τ>ω. π'ντα τα*τα συμ�$�η-κεν �κε�ν�ις παρ) τ�ν 7γν�ιαν τ+ν ?γαθ+ν κα. κακ+ν. �γ� δ< τε-θεωρηκ�ς τ�ν ��σιν τ�* ?γαθ�*, :τι καλ�ν, κα. τ�* κακ�*, :τια�σ/ρ�ν, κα. τ�ν α4τ�* τ�* oμαρτ'ν�ντ�ς ��σιν, :τι μ�ι συγγε-ν�ς, �4/. αdματ�ς W σπ$ρματ�ς τ�* α4τ�*, ?λλ) ν�* κα. θε�ας?π�μ��ρας μ$τ�/�ς, �Aτε �λα�;ναι �π� τιν�ς α4τ+ν δ�ναμαιIα�σ/ρ>+ γ'ρ με �4δε.ς περι�αλε1I �Aτε �ργ�Dεσθαι τ>+ συγγενε1 δ�-ναμαι �Aτε ?π$/θεσθαι α4τ>+.γεγ�ναμεν γ)ρ πρ#ς συνεργ�αν,=ςπ�δες, =ς /ε1ρες, =ς �λ$�αρα, =ς �e στ�1/�ι τ+ν 7νω κα. κ'τω�δ�ντωνI τ# ��ν ?ντιπρ'σσειν ?λλ�λ�ις παρ) ��σινI ?ντιπρα-κτικ#ν δ< τ# ?γανακτε1ν κα. ?π�στρ$�εσθαι.

�F. �O τ� π�τε τ�*τ� ε�μι, σαρκ�α �στ. κα. πνευμ'τι�ν κα. τ# &γε-μ�νικ�ν.7�ες τ) �ι�λ�αI μηκ$τι σπ+I �4 δ$δ�ται.?λλ2 =ς Lδη ?π�-θνV�σκων τ+ν μ<ν σαρκ�ων κατα�ρ�νησ�νI λ�θρ�ς κα. �στ'ριακα. κρ�κ��αντ�ς �κ νε�ρων, �λε��ων, ?ρτηρι+ν πλεγμ'τι�ν. θ$-ασαι δ< κα. τ# πνε*μα, Zπ�1�ν τ� �στινI 7νεμ�ςI �4δ< ?ε. τ# α4τ�,?λλ) π'σης _ρας �Hεμ��μεν�ν κα. π'λιν X����μεν�ν. τρ�τ�ν��ν �στ. τ# &γεμ�νικ�ν. [δε �πιν��θητιI γ$ρων εJI μηκ$τι τ�*τ�

Page 20: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

!+�σης ν� γ�νη $πηρ'της μ�τε ν� παρασ�ρεται !π" τ�ς 4πιθυμ�εςσ�υ τ�ς !ντ�θετες πρ"ς τ" κ�ινωνικ" συμ+'ρ�νm μ�τε ν� !γανα-κτ�ς γι� τ�ν μ�*ρα X τ" παρ"ν X ν� !ντιμετωπ�Jης μ' +"�� τ" μ'λ-λ�ν18.

γ.T� �ργα τFν θεFν τ� �αρακτηρ�Jει � θε�α πρ"ν�ια.T� �ργατ�ς τ��ης δ'ν ε�ναι !+�σικα �Vτε !ν�ρμ�στα πρ"ς 4κε*να π��δι�ικ�0νται !π" τ�ν θε�α πρ"ν�ια. T� π�ντα !π" 4κε* πηγ�-J�υν.

(Yπ�ρ�ει 4κτ"ς α&τFν (τ�ς θε�ας πρ�ν��ας κα� τ�ς τ��ης) �!ν�γκη κα� τ" συμ+'ρ�ν :λ�υ τ�0 κ"σμ�υ, τ�0 �π���υ ε�σαι μ'-ρ�ς. Γενικ� !γαθ" ε�ναι 4κε*ν� π�� παρ�υσι�Jει � +�σις τ�0 σ�μ-παντ�ς κα� 4κε*ν� π�� !π��λ'πει στ�ν διατ�ρησ� της. Διατηρ�0νδ' τ"ν κ"σμ� �3 μετα��λ'ς τFν ?πλFν στ�ι�ε�ων κα� τFν συνθ'-των σωμ�των.

A&τ� ν� σ' 3καν�π�ι�0ν, δι"τι ε�ναι �ασικ'ς !λ�θειεςm σ��σετ�ν δ�ψα τFν �ι�λ�ων γι� ν� μ� πεθ�νης μ' θλ*ψι, !λλ� μ' γαλ�νηκα� πραγματικ� κα� �λ"ψυ�η ε&γνωμ�σ�νη πρ"ς τ��ς θε��ς.

δ. Σκ'ψ�υ π"σες +�ρ'ς ��εις !να��λει α&τ� τ� πρ�γματα κα�π"σες +�ρ'ς δ'ν �ρησιμ�π��ησες τ� �ρ�νικ� περιθ�ρια π�� σ�0�δωσαν �3 θε��. E�ναι !ν�γκη 4πιτ'λ�υς ν� καταλ��ης :τι $π�ρ-��υν 7ρισμ'να :ρια �ρ�νικ� γι� σ'να τ� �π�*α, 4�ν δ'ν τ� 4κμε-ταλλευτ�ς γι� ν� !π�μακρ�νης τ� σκ�τ�δια, θ� �αθ�0ν κα� θ�σ' 4;α+αν�σ�υν κα� δ'ν θ� 4παν'λθ�υν π�τ'.

ε. ΔιαρκFς ν� 4πιδι�κης μ' σθ'ν�ς σ�ν Pωμα*�ς κα� σ�νTνδρας ν� 4κτελ�ς 4κε*ν� π�� σ�0 ���υν !ναθ'σει, δηλαδ� μ'πραγματικ� κα� ε8λικριν� σ��αρ"τητα κα� !γ�πη κα� 4λευθερ�απνε�ματ�ς κα� δικαι�σ�νη. Kα� ν� !π�μακρ�νης τ"ν qαυτ" σ�υ!π" κ�θε Tλλη σκ'ψι. Θ� τ" 4πιτ��ης 4�ν 4κτελ�ς κ�θε σ�υπρY;ι σ�ν ν� ε�ναι � τελευτα�α τ�ς Jω�ς σ�υ, !παλλαγμ'νη δηλα-δ� !π" τ�ν 4πιπ�λαι"τητα, τ�ν παρ�λ�γη !π�στρ�+� πρ"ς τ"νν�0,τ�ν $π�κρισ�α,τ�ν +ιλαυτ�α κα� τ�ν !γαν�κτησι πρ"ς 4κε*ναπ�� καθ�ρ�J�νται !π" τ�ν μ�*ρα. Bλ'πεις π"σα λ�γα ε�ναι 4κε*να

39

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Bã

18. @Aντ� ?π�λ�εσθαι πρ�τιμητ'α � γρα+� �π�δε�σασθαι.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

38

�'σVης δ�υλε*σαι, μηκ$τι καθ2 Zρμ�ν ?κ�ιν5νητ�ν νευρ�σπα-στηθ;ναι, μηκ$τι τ# εeμαρμ$ν�ν W παρ#ν δυσ/ερRναι W μ$λλ�ν?π�δ�ρεσθαι.

γF.T) τ+ν θε+ν πρ�ν��ας μεστ',τ) τ;ς τ�/ης �4κ 7νευ ��σεωςW συγκλ5σεως κα. �πιπλ�κ;ς τ+ν πρ�ν��Pα δι�ικ�υμ$νων. π'ντα�κε1θεν Xε1I πρ�σεστι δ< τ# ?ναγκα1�ν, κα. τ# τ>+ :λ>ω κ�σμ>ω συμ-�$ρ�ν, �f μ$ρ�ς εJ. παντ. δ< ��σεως μ$ρει ?γαθ�ν, b �$ρει & τ�*:λ�υ ��σις, κα. b �κε�νης �στ. σωστικ�ν. σ5D�υσι δ< κ�σμ�ν,_σπερ αe τ+ν στ�ι/ε�ων, �jτως κα. αe τ+ν συγκριμ'των μετα��-λα�. τα*τ' σ�ι ?ρκε�τω, ε� δ�γματ' �στι. τ�ν δ< τ+ν �ι�λ�ων δ�ψανX1ψ�ν, dνα μ� γ�γγ�Dων ?π�θ'νVης, ?λλ) dλεως, ?ληθ+ς, κα. ?π#καρδ�ας ε4/'ριστ�ς τ�1ς θε�1ς.

δF. M$μνησ�, �κ π�σ�υ τα*τα ?να�'λλVη, κα. Zπ�σ'κις πρ�θε-σμ�ας λα��ν παρ) τ+ν θε+ν �4 /ρPR α4τα1ς. δε1 δ< Lδη π�τ<α�σθ$σθαι, τ�ν�ς κ�σμ�υ μ$ρ�ς εJ, κα. τ�ν�ς δι�ικ�*ντ�ς τ#ν κ�-σμ�ν ?π�ρρ�ια �π$στηςI κα. :τι :ρ�ς �στ� σ�ι περιγεγραμμ$ν�ςτ�* /ρ�ν�υ, >[ �)ν ε�ς τ# ?παιθρι'σαι μ� /ρ�σVη, ��/�σεται, κα.��/�σVη, κα. α�θις �4κ @Hεσται.

εF. Π'σης _ρας �ρ�ντιDε στι�αρ+ς, =ς SPωμα1�ς κα. 7ρρην, τ#�ν /ερσ. μετ) τ;ς ?κρι��*ς κα. ?πλ'στ�υ σεμν�τητ�ς κα. �ιλ�-στ�ργ�ας κα. �λευθερ�ας κα. δικαι�τητ�ς πρ'σσεινI κα. σ/�λ�νσαυτ>+ ?π# πασ+ν τ+ν 7λλων �αντασι+ν π�ρ�Dειν. π�ριε1ς δ$, gν=ς �σ/'την τ�* ���υ �κ'στην πρRHιν �νεργV;ς ?πηλλαγμ$νην π'-σης ε�και�τητ�ς κα. �μπαθ�*ς ?π�στρ��;ς ?π# τ�* αeρ�*ντ�ςλ�γ�υ κα. �π�κρ�σεως κα. �ιλαυτ�ας κα. δυσαρεστ�σεως πρ#ςτ) συμμεμ�ιραμ$να. ZρPRς, π+ς �λ�γα �στ�ν, [ν κρατ�σας τις δ�-

Page 21: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

π�� �ρει�Jεται ν� καταλ��ης,γι� ν� μπ�ρ�ς ν� J�σης Jω� Xρεμηκα� θε�σε��!

Δι"τι κα� �3 θε�� δ'ν θ� Jητ�σ�υν τ�π�τε περισσ"τερ� !π"4κε*ν�ν π�� θ� τηρ�ση α&τ�.

ς. Περι+ρ"νησε, περι+ρ"νησε τ"ν qαυτ" σ�υ, ψυ�� μ�υ! Δ'νθ� ��ης,μετ� !π" λ�γ�,�ρ"ν� γι� ν� τ"ν περιπ�ιηθ�ς.E�ναι λ�γη �Jω� γι� τ"ν καθ'να. A&τ� σ�εδ"ν ��ει διανυθ� !π" σ'να, �ωρ�ςν� μ�θης ν� σ'�εσαι τ"ν qαυτ" σ�υ, 4πειδ� τ�π�θετ�0σες τ�ν δι-κ� σ�υ ε&τυ��α στ�ς ψυ�'ς τFν Tλλων.

J. Γιατ� σ' 4ν��λ�0ν :σα πρ�'ρ��νται !π" 4;ωτερικ'ς α8τ�ες;ΔFσε καιρ" στ"ν qαυτ" σ�υ ν� μ�θη !κ"μη κ�τι καλ" κα� π�ψεν� σπαταλYς τ"ν �ρ"ν� σ�υ �ωρ�ς σκ�π".

Δι"τι λ'νε !ν�ησ�ες κα� 4κε*ν�ι π�� μ' τ�ς πρ�;εις των ���υνκ�υρασθ� !π" τ�ν Jω� κα� δ'ν ���υν καν'να σκ�π", γι� ν� !+ιε-ρ�σ�υν σ@ α&τ"ν :λη τ�ν 4σωτερικ� τ�υς �ρμ� κα� γενικ� τ�νσκ'ψι τ�υς.

η. Δ�σκ�λα θ� μπ�ρ�0σες ν� �ρ�ς κ�π�ι�ν ν� $π�+'ρη, 4πει-δ� δ'ν μαθα�νει τ� γ�νεται στ�ν ψυ�� τ�0 Tλλ�υ. @Eκε*ν�ι :μωςπ�� δ'ν παρακ�λ�υθ�0ν τ� δια+'ρ�ντα τ�ς δικ�ς των ψυ��ςε�ναι qπ"μεν� ν� ε�ναι δυστυ�ε*ς.

θ. Πρ'πει π�ντα ν� ��ης $π@ tψι σ�υ τ� qπ"μενα: «Π�ι� ε�ναι �+�σις τ�0 σ�μπαντ�ς κα� π�ι� ε�ναι � δικ� σ�υ, π�ι� ε�ναι � σ�'-σις της μ@ 4κε�νη κα� τ� μ'ρ�ς τ�0 σ�μπαντ�ς ε�ναιm κα� ν� ;'ρης :τιδ'ν σ' 4μπ�δ�Jει κανε�ς ν� κ�νης κα� ν� λ'ς π�ντα 4κε*να π��ε�ναι σ�μ+ωνα μ' τ�ν +�σι τ�ς �π��ας ε�σαι μ'ρ�ς».

ι. Π�λ� +ιλ�σ�+ημ'να � Θε"+ραστ�ς19, στ�ν πρ�σπ�θει� τ�υν� συγκρ�νη τ� Wθικ� σ+�λματα - 7ς ν� 2ταν δυνατ"ν ν� συγκρ�-νη κανε�ς α&τ� μ' τρ"π� !+ελ� - λ'γει :τι ε�ναι �αρ�τερα :σα γ�-

41

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Bã

19. Θε"+ραστ�ςm 4γενν�θη περ� τ" 372 π.X. στ�ν @Eρεσσ" τ�ς Λ'σ��υm $π�ρ;ε μαθη-

τ�ς τ�0 Πλ�των�ς κα� τ�0 @Aριστ�τ'λ�υς μετ� τ"ν θ�νατ� τ�0 �π���υ !ν'λα�ε τ�ν

διε�θυνσι τ�0 Λυκε��υ (322-287 π.X.).

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

40

ναται εAρ�υν κα. θε�υδ; �ι+σαι ���νI κα. γ)ρ �e θε�. πλ$�ν�4δ<ν ?παιτ�σ�υσι παρ) τ�* τα*τα �υλ'σσ�ντ�ς.

NF. �Y�ριDε, j�ριDε α�τ�ν, � ψυ/�I τ�* δ< μιμ;σαι σεαυτ�ν�4κ$τι καιρ#ν qHειςI ε6ς † γ)ρ Z ���ς �κ'στ>ω �fτ�ς δ$ σ�ι σ/εδ#νδι�νυσται μ� α�δ�υμ$νVη σεαυτ�ν, ?λλ2 �ν τα1ς 7λλων ψυ/α1ς τιθε-μ$νη τ�ν σ�ν ε4μ�ιρ�αν.

DF. ΠερισπPR τ� σε τ) @Hωθεν �μπ�πτ�ντα; κα. σ/�λ�ν π'ρε/ε σε-αυτ>+ τ�* πρ�σμανθ'νειν ?γαθ�ν τι, κα. πα*σαι Xεμ��μεν�ς. Lδηδ< κα. τ�ν �τ$ραν περι��ρ)ν �υλακτ$�ν. ληρ�*σι γ)ρ κα. δι)πρ'Hεων �e κεκμηκ�τες τ>+ ��>ω κα. μ� @/�ντες σκ�π�ν, ��2 :νπRσαν Zρμ�ν κα. καθ'παH �αντασ�αν ?πευθ�ν�υσιν.

ηF. Παρ) μ<ν τ# μ� ��ιστ'νειν, τ� �ν τV; 7λλ�υ ψυ/V; γ�νεται, �4Xαδ�ως τις ��θη κακ�δαιμ�ν+νI τ�Yς δ< τ�1ς �δ�ας ψυ/;ς κιν�μα-σι μ� παρακ�λ�υθ�*ντας ?ν'γκη κακ�δαιμ�νε1ν.

θF. T��των ?ε. δε1 μεμν;σθαι, τ�ς & τ+ν :λων ��σις, κα. τ�ς &�μ�, κα. π+ς αjτη πρ#ς �κε�νην @/�υσα, κα. Zπ�1�ν τι μ$ρ�ς Zπ��-�υ τ�* :λ�υ ��σαI κα. :τι �4δε.ς Z κωλ�ων τ) ?κ�λ�υθα τV; ��-σει, 3ς μ$ρ�ς εJ, πρ'σσειν τε ?ε. κα. λ$γειν.

ιF. Φιλ�σ��ως Z Θε��ραστ�ς, �ν τV; συγκρ�σει τ+ν oμαρτημ'-των, =ς 7ν τις κ�ιν�τερ�ν τ) τ�ια*τα συγκρ�νειε, �ησ. �αρ�τερα

Page 22: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ν�νται !π" τ�ς 4πιθυμ�ες !π" 4κε*να π�� γ�ν�νται !π" Gργ�. Δι"τι� xργισμ'ν�ς !π�+ε�γει τ�ς $π�δε�;εις τ�ς λ�γικ�ς μ' λ�πη κα�μ' κρυ+� ντρ�π�, 4κε*ν�ς :μως π�� π'+τει σ' Wθικ" παρ�πτωμα!π" 4πιθυμ�α κα� !π" τ�ν �δ�ν� νικι'ται κα� +α�νεται περισσ"τε-ρ� !κ"λαστ�ς κα� περισσ"τερ� 4πιρρεπ�ς στ�ν ?μαρτ�α. @Oρθ�λ�ιπ"ν κα� !ντ�;ια τ�ς +ιλ�σ�+�ας ε�πε :τι ε�ναι περισσ"τερ�4γκληματικ" τ" σ+�λμα π�� συν�δε�εται !π" �δ�ν� !π" 4κε*ν�π�� συν�δε�εται !π" λ�πη. Γενικ� α&τ"ς +α�νεται ν� ��η !δι-κηθ� πρ�ηγ�υμ'νως κα� ν� ��η !ναγκασθ� ν� θυμ�σηm 4νF �Tλλ�ς μ"ν�ς τ�υ ��ει στρα+� πρ"ς τ�ν !δικ�α κα� παρασ�ρεται!π" τ�ν 4πιθυμ�α πρ"ς 7ρισμ'νες 4ν'ργειες.

ια. N� 4νεργ�ς, ν� μιλYς κα� ν� σκ'πτεσαι μ' τ�ν 8δ'α :τι ε�ναι4νδε�"μεν� πλ'�ν ν� +�γης !π" τ�ν Jω�. (H !να��ρησις !π" τ�νJω�, 4�ν μ'ν $π�ρ��υν θε��, δ'ν ε�ναι καθ"λ�υ +��ερ"ν. Δι"τι!π�κλε�εται ν� σ' �ρρι�ναν α&τ�� σ' συμ+�ρ�. @E�ν :μως X δ'ν$π�ρ��υν θε�� X δ'ν 4νδια+'ρ�νται γι� τ"ν Tνθρωπ�, γιατ� ν�J�ς σ@ /να κ"σμ� �ωρ�ς θε��ς κα� �ωρ�ς θε�α πρ"ν�ια; @Aλλ� κα�$π�ρ��υν θε�� κα� +ρ�ντ�J�υν γι� τ"ν Tνθρωπ�. DEδωσαν μ�λι-στα στ"ν Tνθρωπ� :λη τ�ν δ�ναμι γι� ν� μ� π'+τη σ' πραγματι-κ� δυστυ��α.

@E�ν !π" τ� Tλλα π�� συμ�α�ν�υν 2ταν κ�τι κακ" κα� τ�0τ�θ� τ" πρ�'�λεπαν γι� ν� $π�ρ�η � δυνατ"τητα ν� μ� π'+τη �Tνθρωπ�ς σ@ α&τ".

@Aλλ� :,τι δ'ν κ�νει τ"ν Tνθρωπ� �ειρ"τερ�, πFς θ� 2ταν δυ-νατ"ν α&τ" τ" Zδι� ν� κ�νη τ�ν Jω� τ�υ �ειρ"τερη; Δ'ν θ� τ" πα-ρ'�λεπε α&τ" � +�σις τ�0 Σ�μπαντ�ς �Vτε !π" Tγν�ια �Vτε 4πει-δ� τ� γν�ριJε μ'ν, !λλ� δ'ν μπ�ρ�0σε ν� πρ�λ��η X ν� δι�ρθ�-ση α&τ". OVτε θ� μπ�ρ�0σε ν� κ�νη τ"σ� μεγ�λ� λ�θ�ς !π"!δυναμ�α X !π" !δε;ι"τητα, ν� συμ�α�ν�υν δηλαδ� τ� !γαθ�κα� τ� κακ� 4; Zσ�υ κα� ε8ς τ��ς κακ��ς κα� τ��ς καλ��ς �ωρ�ςκαμμι� δι�κρισι. @Aλλ� � θ�νατ�ς �'�αια κα� � Jω�, � δ";α κα� �!δ�;�α, � π"ν�ς κα� � �αρ�, � πλ�0τ�ς κα� � +τ��εια, :λα α&τ�

43

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION BãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

42

εJναι τ) κατ2 �πιθυμ�αν πλημμελ��μενα τ+ν κατ) θυμ�ν. Z γ)ρθυμ��μεν�ς μετ' τιν�ς λ�πης κα. λεληθυ�ας συστ�λ;ς �α�νεταιτ#ν λ�γ�ν ?π�στρε��μεν�ςI Z δ< κατ2 �πιθυμ�αν oμαρτ'νων, ��2&δ�ν;ς &ττ5μεν�ς, ?κ�λαστ�τερ�ς πως �α�νεται κα. θηλ�τερ�ς�ν τα1ς oμαρτ�αις. �ρθ+ς ��ν κα. �ιλ�σ���ας ?H�ως @�η, με�D�ν�ς�γκλ�ματ�ς @/εσθαι τ# μεθ2 &δ�ν;ς oμαρταν�μεν�ν Lπερ τ# μετ)λ�πηςI :λως τε Z μ<ν πρ�ηδικημ$ν>ω μRλλ�ν @�ικε κα. δι) λ�πης|ναγκασμ$ν>ω θυμωθ;ναιI Z δ< α4τ�θεν πρ#ς τ# ?δικε1ν _ρμη-ται, �ερ�μεν�ς �π. τ# πρRHα� τι κατ2 �πιθυμ�αν.

ιαF. SΩς Lδη δυνατ�* �ντ�ς �Hι$ναι τ�* ���υ, �jτως qκαστα π�ι-ε1ν κα. λ$γειν κα. διαν�ε1σθαι. τ# δ< �H ?νθρ5πων ?πελθε1ν, ε� μ<νθε�. ε�σ�ν, �4δ<ν δειν�νI κακ>+ γ'ρ σε �4κ gν περι�'λ�ιενI ε� δ<Lτ�ι �4κ ε�σ�ν,W �4 μ$λει α4τ�1ς τ+ν ?νθρωπε�ων,τ� μ�ι D;ν �ν κ�-σμ>ω κεν>+ θε+ν W πρ�ν��ας κεν>+; ?λλ) κα. ε�σ�, κα. μ$λει α4τ�1ςτ+ν ?νθρωπε�ωνI κα. τ�1ς μ<ν κατ2 ?λ�θειαν κακ�1ς dνα μ� περιπ�-πτVη Z 7νθρωπ�ς, �π2 α4τ>+ τ# πRν @θεντ�I τ+ν δ< λ�ιπ+ν ε\ τικακ#ν "ν, κα. τ�*τ� gν πρ�ε�δ�ντ�, dνα �π. παντ. V" τ# μ� περιπ�-πτειν α4τ>+. b δ< /ε�ρω μ� π�ιε1 7νθρωπ�ν, π+ς gν τ�*τ� ���ν?νθρ5π�υ /ε�ρω π�ι�σειεν; �Aτε δ< κατ2 7γν�ιαν �Aτε ε�δυ1α μ$ν,μ� δυναμ$νη δ< πρ��υλ'Hασθαι W δι�ρθ5σασθαι τα*τα, & τ+ν:λων ��σις παρε1δεν 7νI �Aτε gν τηλικ�*τ�ν lμαρτεν Lτ�ι παρ2?δυναμ�αν W παρ2 ?τε/ν�αν, dνα τ) ?γαθ) κα. τ) κακ) �π�σης τ�1ςτε ?γαθ�1ς ?νθρ5π�ις κα. τ�1ς κακ�1ς πε�υρμ$νως συμ�α�νVη.θ'νατ�ς δ$ γε κα. Dω�, δ�Hα κα. ?δ�H�α, π�ν�ς κα. &δ�ν�,

Page 23: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

συμ�α�ν�υν 4; Zσ�υ στ��ς !γαθ��ς κα� τ��ς κακ��ς, 4πειδ� δ'νε�ναι �Vτε Wθικ� �Vτε α8σ�ρ�. (Eπ�μ'νως δ'ν ε�ναι �Vτε !γαθ��Vτε κακ�.

ι�. Π"σ� γρ�γ�ρα 4;α+αν�J�νται :λαm μ'σα στ"ν κ"σμ� τ�Zδια τ� σ�ματαm στ"ν �ρ"ν� �3 !ναμν�σεις α&τFν, δηλαδ� τFνα8σθητFν :λων κα� πρ�π�ντων α&τFν π�� μYς δελε�J�υν μ' τ�ν�αρ� τ�υς, μYς 4κ+���J�υν μ' τ"ν π"ν� τ�υς X μYς συγκλ�ν�J�υνμ' τ�ν !λαJ�νε�α τ�υς. K��τα;ε π"σ� μηδαμιν� κα� T;ια περι-+ρ�ν�σεως κα� α8σ�ρ� κα� π"σ� εVκ�λα +θε�ρ�νται κα� :τι δ'ν���υν Jω�.

T� ε�ναι α&τ�� τFν �π��ων �3 γνFμες κα� �3 Jητωκραυγ'ς δημι-�υργ�0ν τ�ν καλ� +�μη;

T� ε�ναι � θ�νατ�ς, σκ'ψ�υ :τι 4�ν κανε�ς κα� μ"ν�ν α&τ"ν!ναλ�ση κα� μ' τ�ν !ν�λυσι τ�ς 4νν��ας διαλ�ση :σα !π�δ�δ�-νται σ@ α&τ"ν, δ'ν θ� καταλ�;η σ' καν'να Tλλ� συμπ'ρασμα πα-ρ� μ"ν�ν :τι ε�ναι �ργ� τ�ς +�σεως, 4�ν δ' κ�π�ι�ς +��Yται τ"�ργ� τ�ς +�σεως ε�ναι παιδ�. (O θ�νατ�ς :μως δ'ν ε�ναι μ"ν�ν τ�ς+�σεως, !λλ� κα� κ�τι π�� τ�ν x+ελε*. K��τα;ε πFς πλησι�Jειτ"ν θε" � Tνθρωπ�ς κα� μ' π�ι" μ'ρ�ς τ�0 qαυτ�0 τ�υ, κα� γενικ�σ' π�ι� κατ�στασι �ρ�σκεται α&τ" τ" !νθρ�πιν� μ"ρι�.

ιγ.Δ'ν ε�ναι τ�π�τε πι" Tθλι� !π" 4κε*ν�ν � �π�*�ς τ� π�ντα κυ-κλικ� 4;ετ�Jει κα� 4ρευνY :σα �ρ�σκ�νται κ�τω !π" τ�ν γ� (λ'-γει)20 κα� Jητε* ν� μ�θη μ' συλλ�γισμ��ς :σα κρ���νται στ�ν ψυ��τ�0 πλησ��ν τ�υ κα� δ'ν καταλα�α�νει :τι ε�ναι μεγ�λ� �ργ� ν�!σ��λ�ται μ"ν� μ' τ"ν 4σωτερικ" τ�υ δα�μ�να κα� ν� λατρε�ηα&τ"ν μ' ε8λικρ�νειαm λατρε�α δ' α&τ�0 ε�ναι ν� τ"ν διατηρ�ς !μ"-λυντ� !π" τ" π�θ�ς κα� !π" τ�ν !περισκεψ�α κα� τ�ν !γαν�κτησιγι� :σα συμ�α�ν�υν 4κ μ'ρ�υς τFν θεFν κα� τFν !νθρ�πων.

Δι"τι :σα μ'ν πρ�'ρ��νται !π" τ��ς θε��ς ε�ναι T;ια σε�α-σμ�0 γι� τ�ν τελει"τητ� τ�υς κα� :σα πρ�'ρ��νται !π" τ��ς

45

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Bã

20. ν$ρθεν γ;: Π�νδαρ�ς.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

44

πλ�*τ�ς κα. πεν�α, π'ντα τα*τα �π�σης συμ�α�νει ?νθρ5πωντ�1ς τε ?γαθ�1ς κα. τ�1ς κακ�1ς �Aτε καλ) �ντα �Aτε α�σ/ρ'. �Aτ2?ρ2 ?γαθ) �Aτε κακ' �στιν.

ι�F. Π+ς π'ντα τα/$ως �να�αν�Dεται, τ>+ μ<ν κ�σμ>ω α4τ) τ)σ5ματα, τ>+ δ< α�+νι αe μν;μαι α4τ+νI �6' �στι τ) α�σθητ) π'ντακα. μ'λιστα τ) &δ�νV; δελε'D�ντα W τ>+ π�ν>ω ����*ντα W τ>+τ��>ω δια�ε��ημ$να, π+ς ε4τελ;I κα. ε4κατα�ρ�νητα κα.Xυπαρ) κα. εA�θαρτα κα. νεκρ', ν�ερRς δυν'μεως ��ιστ'ναι. τ�ε�σιν �fτ�ι, [ν αe �π�λ�ψεις κα. αe �ωνα. τ�ν ε4δ�H�αν <παρ$-/�υσι>.τ� �στι τ# ?π�θανε1ν,κα. :τι, �'ν τις α4τ# μ�ν�ν \δVη κα. τ>+μερισμ>+ τ;ς �νν��ας διαλ�σVη τ) �μ�ανταD�μενα α4τ>+, �4κ$τι7λλ� τι �π�λ�ψεται α4τ# εJναι W ��σεως @ργ�νI ��σεως δ< @ργ�νε\ τις ���ε1ται, παιδ��ν �στ�νI τ�*τ� μ$ντ�ι �4 μ�ν�ν ��σεως@ργ�ν �στ�ν, ?λλ) κα. συμ�$ρ�ν α4τV;. π+ς aπτεται θε�* 7νθρω-π�ς, κα. κατ) τ� �αυτ�* μ$ρ�ς, κα. †:ταν π+ς [@/Vη] διακ$ηται† τ#τ�* ?νθρ5π�υ τ�*τ� μ�ρι�ν.

ιγF. O4δ<ν ?θλι5τερ�ν τ�* π'ντα κ�κλ>ω �κπεριερ/�μ$ν�υ, κα.“τ) ν$ρθεν γRς”, �ησ�ν, “�ρευν+ντ�ς,” κα. τ) �ν τα1ς ψυ/α1ς τ+νπλησ��ν δι) τεκμ'ρσεως Dητ�*ντ�ς, μ� α�σθ�μ$ν�υ δ$, :τι ?ρκε1πρ#ς μ�ν>ω τ>+ @νδ�ν �αυτ�* δα�μ�νι εJναι κα. τ�*τ�ν γνησ�ως θε-ραπε�ειν. θεραπε�α δ< α4τ�*, καθαρ#ν π'θ�υς διατηρε1ν κα.ε�και�τητ�ς κα. δυσαρεστ�σεως τ;ς πρ#ς τ) �κ θε+ν κα. ?νθρ5-πων γιν�μενα. τ) μ<ν γ)ρ �κ θε+ν α�δ$σιμα δι’ ?ρετ�νI τ) δ< �H

Page 24: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

!νθρ�π�υς ε�ναι πρ�σ+ιλ� γι� τ�ν συγγ'νει� μας μ@ α&τ��ς.Kαμμι� +�ρ� κα� λυπηρ� γιατ� γ�ν�νται !π" Tγν�ια τFν !γαθFνκα� τFν κακFν. Δ'ν ε�ναι μικρ"τερη � τ�+λωσις α&τ� !π" 4κε�νηπ�� σ�0 στερε* τ�ν δ�ναμι ν� διακρ�νης τ� λευκ� κα� τ� μα0ρα.

ιδ. Kα� Tν !κ"μη πρ"κειται ν� J�σης 4π� τρε*ς �ιλι�δες �ρ"νιακα� Tλλες τ"σες μυρι�δες, :μως μ� ;ε�νYς :τι κανε�ς δ'ν ��νειTλλη Jω� παρ� μ"ν�ν α&τ� π�� J� κα� δ'ν J� καμμι� Tλλη παρ�α&τ� π�� ��νει, συμπ�πτει λ�ιπ"ν α&τ" π�� ��ει τ" μεγαλ�τερ�μ�κ�ς μ' 4κε*ν� π�� ��ει τ" 4λ��ιστ�. E�ναι δηλαδ� τ" παρ"ν Zσ�γι� :λ�υς, qπ�μ'νως Zσ� ε�ναι κα� 4κε*ν� π�� ��νεται, qπ�μ'νως4κε*ν� π�� ��νεται !π�δεικν�εται μ@ α&τ"ν τ"ν τρ"π� συντ�μ�-τατ�. Γιατ� �Vτε τ" παρελθ"ν �Vτε τ" μ'λλ�ν θ� μπ�ρ�0σε ν� ��-ση κανε�ς.Γιατ� α&τ" π�� δ'ν ��ει πFς θ� μπ�ρ�0σε κανε�ς ν� τ�0τ" !+αιρ'ση;

A&τ� τ� δ�� λ�ιπ"ν πρ'πει ν� τ� θυμYσαιm !π" τ" /να μ'ρ�ς:τι τ� π�ντα ε�ναι α8ων�ως :μ�ια κα� κ�ν�υν τ"ν γ0ρ� κα� 4παν'ρ-��νται π�λι κα� καθ"λ�υ δ'ν δια+'ρει Tν θ� τ� �λ'πη κανε�ς σ'δι�στημα qκατ" �ρ"νων X διακ�σ�ων X σ' �ρ"ν� π�� δ'ν θ� ��ητ'λ�ς, θ� 4;ακ�λ�υθ� π�ντα ν� �λ'πη τ� Zδια. @Aπ" τ" Tλλ� μ'ρ�ς:τι κα� 4κε*ν�ς π�� θ� J�σει π�ρα π�λλ� �ρ"νια κα� 4κε*ν�ς π��θ� ��η πεθ�νει σ' συντ�μ�τατ� �ρ"ν� ��ν�υν τ" Zσ�. Γιατ� τ" πα-ρ"ν $π�ρ�ει μ"ν�, τ" �π�*� πρ"κειται ν� στερηθ�, 4+@ :σ�ν �'-�αια τ�0τ� μ"ν� ��ει κα� δ'ν ��νει κανε�ς 4κε*ν� π�� δ'ν ��ει.

ιε. «T" πYν ε�ναι $π�κειμενικ� κρ�σις» λ'γει � λ"γ�ς π�� !π�-δ�δεται στ"ν M"νιμ�21 τ"ν Kυνικ". Kα� τ�0 ρητ�0, :μως, !π�δει-κν�ει κανε�ς τ�ν �&σ�α τ�υ μ'σα στ� πλα�σια τ�ς !λ�θειας.

ις. Πρ�σ��λλει τ"ν qαυτ" της � !νθρ�πινη ψυ�� πρ" π�ντων:ταν μ"νη της γ�νεται !π"στημα κα� κατ� κ�π�ι� τρ"π� «σπυρ�»τ�0 κ"σμ�υ.

47

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Bã

21. Kυνικ"ς M"νιμ�ςm �Eλληνας +ιλ"σ�+�ς 4κ Συρακ�υσFν, μαθητ�ς τ�0 Δι�γ'ν�υς

κα� τ�0 Kρ�των�ς. T"ν !να+'ρει � Δι�γ'νης � Λα'ρτι�ς.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

46

?νθρ5πων ��λα δι) συγγ$νειαν, @στι δ< :τε κα. τρ�π�ν τιν) �λε-ειν) δι2 7γν�ιαν ?γαθ+ν κα. κακ+νI �4κ �λ'ττων & π�ρωσις αjτητ;ς στερισκ��σης τ�* διακρ�νειν τ) λευκ) κα. μ$λανα.

ιδF.Kgν τρισ/�λια @τη �ι5σεσθαι μ$λλVης,κα. τ�σαυτ'κις μ�ρια,:μως μ$μνησ� :τι �4δε.ς 7λλ�ν ?π��'λλει ���ν W τ�*τ�ν bν DV;I�4δ< 7λλ�ν DV; W bν ?π��'λλει. ε�ς τα4τ# ��ν καθ�σταται τ# μ�κι-στ�ν τ>+ �ρα/υτ'τ>ω. τ# γ)ρ παρ#ν πRσιν \σ�ν, κα. τ# ?π�λλ�με-ν�ν �4κ \δι�νI κα. τ# ?π��αλλ�μεν�ν �jτως ?καρια1�ν ?να�α�-νεται. �Aτε γ)ρ τ# παρ>ω/ηκ#ς �Aτε τ# μ$λλ�ν ?π��'λλ�ι 7ν τις. bγ)ρ �4κ @/ει, π+ς gν τ�*τ� τις α4τ�* ?�$λ�ιτ�; τ��των ��ν τ+νδ�� δε1 μεμν;σθαιI �ν#ς μ$ν,:τι π'ντα �H ?ιδ��υ Zμ�ειδ; κα. ?να-κυκλ��μενα, κα. �4δ<ν δια�$ρει π�τερ�ν �ν �κατ#ν @τεσιν W �νδιακ�σ��ις W �ν τ>+ ?πε�ρ>ω /ρ�ν>ω τ) α4τ' τις �ψεταιI �τ$ρ�υ δ$,:τι κα. Z π�λυ/ρ�νι5τατ�ς κα. Z τ'/ιστα τεθνηH�μεν�ς τ# \σ�ν?π��'λλει. τ# γ)ρ παρ#ν �στ. μ�ν�ν, �f στερ�σκεσθαι μ$λλει,ε\περ γε @/ει κα. τ�*τ� μ�ν�ν κα�, b μ� @/ει τις, �4κ ?π��'λλει.

ιεF. �Oτι π'νθ’ �π�ληψις. δ;λα μ<ν γ)ρ τ) πρ#ς τ#ν Kυνικ#νM�νιμ�ν λεγ�μεναI δ;λ�ν δ< κα. τ# /ρ�σιμ�ν τ�* λεγ�μ$ν�υ, �'ντις α4τ�* τ# ν�στιμ�ν μ$/ρι τ�* ?ληθ�*ς δ$/ηται.

ιNF. SY�ρ�Dει �αυτ�ν & τ�* ?νθρ5π�υ ψυ/�, μ'λιστα μ$ν, :ταν?π�στημα κα. �6�ν �*μα τ�* κ�σμ�υ, :σ�ν ��’ �αυτ;, γ$νηται. τ#

Page 25: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

Δι"τι τ" ν� μ� μπ�ρ� ν� $π�+'ρη κ�τι, !π@ :σα γ�ν�νται ε�ναι4παν�στασις κατ� τ�ς +�σεως, μ'σα στ�ν �π��α περιλαμ��ν�-νται �3 +�σεις :λων τFν Tλλων.

DEπειτα πρ�σ��λλει τ"ν qαυτ" της, :ταν !π�+ε�γη κ�π�ι�νTνθρωπ� X κα� 4νεργ� 4�θρικ� μ' σκ�π" ν� τ"ν �λ�ψη, :πως κ�-ν�υν 4κε*ν�ι π�� Gργ�J�νται.

Tρ�τ�ν πρ�σ��λλει τ"ν qαυτ" της :ταν κυριε�εται !π" τ�ν�δ�ν� X τ"ν π"ν�.

T'ταρτ�ν, :ταν $π�κρ�νεται κα� κ�νη X λ'γη κ�τι μ' πρ�σπ��-ησι κα� �ωρ�ς ε8λικρ�νεια.

Π'μπτ�ν, :ταν κ�π�ια 4ν'ργει� της δ'ν τ�ν κατευθ�νη πρ"ς7ρισμ'ν� σκ�π", !λλ� 4νεργ� !συλλ"γιστα κα� !περ�σκεπτα,4νF πρ'πει !κ"μη κα� �3 πι" !σ�μαντες λεπτ�μ'ρειες ν� γ�νω-νται μ' !να+�ρ� πρ"ς τ"ν τελικ" σκ�π". Tελικ"ς σκ�π"ς γι�τ��ς !νθρ�π�υς ε�ναι ν� !κ�λ�υθ�0ν τ��ς ν"μ�υς κα� τ��ς κα-ν"νες τ�ς πι" παλιYς π�λιτε�ας κα� τ�0 πι" παλαι�0 π�λιτε�μα-τ�ς.

ιJ. T�ς !νθρ�πινης Jω�ς � δι�ρκεια ε�ναι μ"ν� μι� στιγμ�m ��&σ�α της ε�ναι διαρκ�ς ρ��,� αZσθησ�ς της !καθ"ριστη,� σ�στα-σις τ�0 :λ�υ σ�ματ�ς εVσηπτηm � δ' ψυ�� �ρμ� κα� κ�νησις, � δ'τ��η !νε;ερε�νητη, � +�μη !νε;'λεγκτη.

Γενικ� :λα, τ� μ'ν τ�0 σ�ματ�ς ε�ναι π�τ�μι (νερ"), τ� δ' τ�ςψυ��ς tνειρ� κα� καπν"ς. (H Jω� ε�ναι π"λεμ�ς κα� τα;�δι ;'ν�.(H μετ� θ�νατ�ν δ";α ε�ναι λ�θη. T� λ�ιπ"ν θ� μπ�ρ�0σε ν� σ'συντρ�+'ψη; �Eνα κα� μ"ν�, � +ιλ�σ�+�α.

A&τ� ε�ναι !παρα�τητη γι� ν� διατηρ�σης τ"ν 4σωτερικ" δα�-μ�να !πρ"σ�λητ� κα� !�λα��,!ν�τερ� !π" τ�ν �αρ� κα� τ�ν λ�-πη, 3καν" ν� μ� κ�νη τ�π�τε !συλλ"γιστα, μ' !π�τη X $π�κρισ�ακα� �ωρ�ς ν� λα�α�νη $π@ tψιν τ�υ τ� θ� κ�νη � /νας X � Tλλ�ς.@Eπ� πλ'�ν ν� δ'�εται :σα συμ�α�ν�υν κα� !π�ν'μ�νται !π" τ�ν+�σι μ' τ�ν σκ'ψι :τι πρ�'ρ��νται !π" 4κε*, !π@ :π�υ πρ��λθεκα� α&τ"ς.N� περιμ'νη τ"ν θ�νατ� π�ντων μ' γαλ�νια σκ'ψι σ�ν

49

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION BãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

48

γ)ρ δυσ/ερα�νειν τιν. τ+ν γιν�μ$νων ?π�στασ�ς �στι τ;ς ��σεως,3ς �ν μ$ρει <αe> �κ'στ�υ τ+ν λ�ιπ+ν ��σεις περι$/�νταιI @πειταδ$, :ταν 7νθρωπ�ν τινα ?π�στρα�V;, W κα. �ναντ�α �$ρηται, =ς�λ'ψ�υσα, �6α� ε�σιν αe τ+ν �ργιD�μ$νων. τρ�τ�ν ��ρ�Dει �αυτ�ν,:ταν &σσRται &δ�ν;ς W π�ν�υ. τ$ταρτ�ν, :ταν �π�κρ�νηται κα.�πιπλ'στως κα. ?ναλ�θως τι π�ιV; W λ$γVη. π$μπτ�ν, :ταν πρRH�ντινα �αυτ;ς κα. Zρμ�ν �π2 �4δ$να σκ�π#ν ?�ιV;, ?λλ) ε�κV; κα.?παρακ�λ�υθ�τως Zτι�*ν �νεργV;, δ$�ν κα. τ) μικρ�τατα κατ)τ�ν �π. τ# τ$λ�ς ?να��ρ)ν γ�νεσθαιI τ$λ�ς δ< λ�γικ+ν D>5ων, τ#qπεσθαι τ>+ τ;ς π�λεως κα. π�λιτε�ας τ;ς πρεσ�υτ'της λ�γ>ω κα.θεσμ>+.

ιDF. T�* ?νθρωπ�ν�υ ���υ Z μ<ν /ρ�ν�ς, στιγμ�, & δ< �4σ�αX$�υσα, & δ< α\σθησις ?μυδρ', & δ< :λ�υ τ�* σ5ματ�ς σ�γκρισιςεAσηπτ�ς, & δ< ψυ/� X�μ��ς, & δ< τ�/η δυστ$κμαρτ�ν, & δ< ��μη7κριτ�νI συνελ�ντι δ< ε�πε1ν,π'ντα τ) μ<ν τ�* σ5ματ�ς π�ταμ�ς,τ) δ< τ;ς ψυ/;ς �νειρ�ς κα. τ*��ςI Z δ< ���ς π�λεμ�ς κα. H$ν�υ�πιδημ�αI & δ< �στερ��ημ�α λ�θη. τ� ��ν τ# παραπ$μψαι δυν'με-ν�ν; �ν κα. μ�ν�ν �ιλ�σ���α. τ�*τ� δ< �ν τ>+ τηρε1ν τ#ν @νδ�ν δα�-μ�να ?ν��ριστ�ν κα. ?σιν;, &δ�ν+ν κα. π�νων κρε�σσ�να, μηδ<νε�κV; π�ι�*ντα μηδ< διεψευσμ$νως κα. μεθ2 �π�κρ�σεως, ?νενδε;τ�* 7λλ�ν π�ι;σα� τι W μ� π�ι;σαιI @τι δ< τ) συμ�α�ν�ντα κα. ?π�-νεμ�μενα δε/�μεν�ν, =ς �κε1θ$ν π�θεν �ρ/�μενα :θεν α4τ#ς"λθενI �π. πRσι δ< τ#ν θ'νατ�ν dλε>ω τV; γν5μVη περιμ$ν�ντα, =ς

Page 26: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ν� μ� ε�ναι τ�π�τε Tλλ� παρ� δι�λυσις τFν στ�ι�ε�ων !π" τ��π�*α κ�θε Gργανισμ"ς !π�τελε*ται κα� 4�ν γι� τ� Zδια στ�ι�ε*αδ'ν $π�ρ�η τ�π�τε τ" +��ερ" στ�ν διαρκ� μετα��λ� !π" τ" /ναστ" Tλλ�, γιατ� ν� �λ'πη κανε�ς μ' +"�� τ�ν μετα��λ� κα� τ�νδι�λυσι τFν π�ντων; E�ναι σ�μ+ωνα μ' τ�ν +�σι κα� καν'ναπρYγμα σ�μ+ων� μ' τ�ν +�σι δ'ν ε�ναι κακ".

(A&τ� ε�ναι γραμμ'να στ" Kαρν�0τ�)

51

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION BãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

50

�4δ<ν 7λλ� W λ�σιν τ+ν στ�ι/ε�ων �H [ν qκαστ�ν D>+�ν συγκρ�νε-ται. ε� δ< α4τ�1ς τ�1ς στ�ι/ε��ις μηδ<ν δειν#ν �ν τ>+ qκαστ�ν διη-νεκ+ς ε�ς qτερ�ν μετα�'λλειν, δι) τ� �π�δητα� τις τ�ν π'ντων με-τα��λ�ν κα. δι'λυσιν; κατ) ��σιν γ'ρI �4δ<ν δ< κακ#ν κατ) ��-σιν.

T) �ν Kαρν��τ>ω.

Page 27: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

BIBΛION Γ�

α. Δ'ν πρ'πει τ�0τ� μ"ν� ν� συλλ�γι'σαι, :τι δηλαδ� μ'ρα μ' τ�ν�μ'ρα � Jω� +θε�ρεται κα� :τι μ'ρ�ς μ"ν�ν α&τ�ς �λ�'να κα� πι"μικρ" !π�μ'νει, !λλ� 4π� πλ'�ν κα� 4κε*ν�, :τι 4�ν θ� J�0σε κα-νε�ς περισσ"τερ�, θ� 2ταν �'�αια α8νιγματικ", 4�ν στ" μ'λλ�ν τ"πνε0μα θ� !νταπ�κρ�νεται μ' τ"ν Zδι� τρ"π� στ�ν καταν"ησι τFνπραγμ�των κα� τFν +ιλ�σ�+ικFν στ��ασμFν π�� συντελ�0νστ�ν γνFσι τFν θε�ων κα� τFν !νθρωπ�νων.

Δι"τι, 4�ν !ρ��ση ν� ��νη τ� λ�γικ� τ�υ, δ'ν θ� διακ�π� � λει-τ�υργ�α τ�ς !ναπν��ς κα� τ�ς θρ'ψεως κα� τ�0 σ�ηματισμ�0 τFνπαραστ�σεων κα� τFν παραλ"γων διαθ'σεων κα� :λων τFν σ�ε-τικFν. @Aλλ� 4;α+αν�Jεται πρ�ηγ�υμ'νως � δ�ναμις ν� κυ�ερνYκανε�ς τ"ν qαυτ" τ�υ, ν� καταν�� τ�ν !;�α τ�0 καθ�κ�ντ�ς ν�συνδ'η μ' !κρ��εια :σα ;εδιπλ�ν�νται 4μπρ"ς στ� μ�τια τ�υ κα�κυρ�ως α&τ� � δυνατ"τητα ν� γνωρ�Jη, 4�ν ε�ναι πλ'�ν καιρ"ς ν�+�γη !π" τ�ν Jω�,κα� � δ�ναμις ν� καταν�� :λα τ� σ�ετικ� πρ�-�λ�ματα π�� !παιτ�0ν σκ'ψι π�λ� γυμνασμ'νη. Πρ'πει λ�ιπ"νν� �ι�Jεσαι t�ι μ"ν�, γιατ� καθημερινFς πλησι�Jεις τ"ν θ�νατ�,!λλ� κυρ�ως γιατ� ��νεται � δ�ναμις γι� τ�ν καταν"ησι κα� !ντ�-ληψι τFν πραγμ�των.

�. DE�εις �ρ'�ς ν� παρακ�λ�υθ�ς κα� τ� q;�ς, :τι κα� τ� παρα-κ"λ�υθα 4κε�νων π�� γ�ν�νται σ�μ+ωνα μ' τ�ν +�σι ���υν τ�νδικ� τ�υς ��ρι κα� Gμ�ρ+ι�.

Π.�. :ταν ψ�νεται τ" ψωμ� μερικ� σημε*α !ν��γ�υν κα� α&τ�λ�ιπ"ν τ� !ν��γματα, π�� ε�ναι �'�αια !ντ�θετα πρ"ς τ�ν τ'�νητ�0 !ρτ�π�ι�0, κα� συγκιν�0ν κα� 8δ�ως !ν��γ�υν τ�ν tρε;ι γι�+αγητ". Kα� τ� σ0κα π�λι, :ταν ε�ναι π�λ� Cριμα, ε�ναι !ν�ιγμ'-να κα� στ�ς Cριμες 4λη'ς α&τ� � πρ�σ'γγισις στ�ν σ�ψι πρ�σθ'τει

5352

BIBΛION Γn

αF.O4/. τ�*τ� μ�ν�ν δε1 λ�γ�Dεσθαι :τι καθ2 �κ'στην &μ$ραν ?πα-ναλ�σκεται Z ���ς κα. μ$ρ�ς @λαττ�ν α4τ�* καταλε�πεταιI ?λλ)κ?κε1ν� λ�γιστ$�ν :τι, ε� �π. πλ$�ν �ι5Vη τις, �κε1ν� γε 7δηλ�ν, ε��Hαρκ$σει Zμ��α α�θις & δι'ν�ια πρ#ς τ�ν σ�νεσιν τ+ν πραγμ'-των κα. τ;ς θεωρ�ας τ;ς συντειν��σης ε�ς τ�ν �μπειρ�αν τ+ν τεθε�ων κα. τ+ν ?νθρωπε�ων. �)ν γ)ρ παραληρε1ν 7ρHηται, τ# μ<νδιαπνε1σθαι κα. τρ$�εσθαι κα. �αντ'Dεσθαι κα. ZρμRν κα. :σα7λλα τ�ια*τα �4κ �νδε�σειI τ# δ< �αυτ>+ /ρ;σθαι, κα. τ�Yς τ�*καθ�κ�ντ�ς ?ριθμ�Yς ?κρι��*ν, κα. τ) πρ��αιν�μενα διαρ-θρ�*ν,κα. περ. α4τ�* τ�*, ε� Lδη �Hακτ$�ν α4τ�ν, ��ιστ'νειν,κα.:σα τ�ια*τα λ�γισμ�* συγγεγυμνασμ$ν�υ π'νυ /ρV�Dει,πρ�απ�-σ�$ννυται. /ρ� ��ν �πε�γεσθαι, �4 μ�ν�ν τ>+ �γγυτ$ρ>ω τ�* θαν'-τ�υ �κ'στ�τε γ�νεσθαι, ?λλ) κα. δι) τ# τ�ν �νν�ησιν τ+ν πραγ-μ'των κα. τ�ν παρακ�λ��θησιν πρ�απ�λ�γειν.

�F. Xρ� κα. τ) τ�ια*τα παρα�υλ'σσειν, :τι κα. τ) �πιγιν�μενατ�1ς ��σει γιν�μ$ν�ις @/ει τι εA/αρι κα. �παγωγ�ν. �6�ν 7ρτ�υ�πτωμ$ν�υ παραρρ�γνυτα� τινα μ$ρη, κα. τα*τα ��ν τ) δι$/�ντα�jτως, κα. τρ�π�ν τιν) παρ) τ# �π'γγελμα τ;ς ?ρτ�π�ιyας @/�ν-τα,�πιτρ$πει πως κα. πρ�θυμ�αν πρ#ς τ�ν τρ���ν �δ�ως ?νακινε1.π'λιν τε τ) σ*κα, Zπ�τε =ραι�τατ' �στι, κ$/ηνεν. κα. �ν τα1ς δρυ-πεπ$σιν �λα�αις α4τ# τ# �γγYς τV; σ�ψει \δι�ν τι κ'λλ�ς τ>+ καρπ>+

Page 28: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

στ"ν καρπ" 8δια�τερη ��ρι. Kα� τ� στ��υα :ταν ε�ναι γυρισμ'ναπρ"ς τ� κ�τω κα� � !γρι�δα τ�0 λι�νταρι�0 κα� � !+ρ"ς π�� τρ'-�ει !π" τ" στ"μα τ�0 ���ρ�υ κα� π�λλ� Tλλα, 4�ν τ� 4;ετ�ση κα-νε�ς μ' πρ�σ���,Tν κα� !π'��υν π�λ� !π" τ" 7ρα*�,:μως,4πειδ�!κ�λ�υθ�0ν 4κε*να π�� γ�ν�νται σ�μ+ωνα μ' τ�ν +�σι,κα� Gμ�ρ-+ι� πρ�σθ'τ�υν κα� τ�ν ψυ�� ε&�αριστ�0ν, Cστε, 4�ν κ�π�ι�ς4νδια+'ρεται ν� ��η κ�π�ια �αθ�τερη γνFσι α&τFν π�� συμ�α�-ν�υν στ" Σ�μπαν, θ� πιστ'ψη :τι :λα :σα συμ�α�ν�υν μετ� !π"7ρισμ'να Tλλα ε�ναι κατ� κ�π�ι� τρ"π� ?ρμ�νικ� συνδεδεμ'να.A&τ"ς δ'ν θ� δ� μ' λιγ�τερη ε&�αρ�στησι !π" 4κε�νη μ' τ�ν�π��α �λ'πει :σα μιμ��μεν�ι τ�ν +�σι παρ�υσι�J�υν �3 Jωγρ�-+�ι κα� �3 γλ�πτες.

Kα� τ�ς γριYς κα� τ�0 γ'ρ�ντ�ς τ�ν σ�ετικ� Gμ�ρ+ι� κα� 7ρι-μ"τητα κα� τFν παιδιFν τ�ν !+'λεια κα� τ�ν ��ρι μ' τ� δικ� τ�υσ�+� μ�τια θ� μπ�ρ'ση ν� διακρ�νη κα� π�λλ� παρ"μ�ια !κατα-ν"ητα γι� τ��ς π�λλ��ς μ"ν�ν !π" 4κε*ν�ν π�� ε�ναι πραγματικ�4;�ικειωμ'ν�ς μ' τ�ν +�σι μπ�ρ�0ν ν� καταν�ηθ�0ν.

γ. (O (Iππ�κρ�της22, � �π�*�ς 4θερ�πευσε π�λλ'ς !σθ'νειες, �Zδι�ς μετ� !π" μ�α !σθ'νεια !π'θανε. O3 Xαλδα*�ι π�λλFν τ"νθ�νατ� πρ�ε*δαν, �πειτα :μως κα� τ��ς Zδι�υς � θ�νατ�ς �ρ�κε.

(O @Aλ';ανδρ�ς κα� � Π�μπ�ϊ�ς κα� � Γ�ι�ς Kα*σαρ, �λ"κλη-ρες π�λιτε*ες !+�0 4;α+�νισαν τ"σες +�ρ'ς !π" τ� θεμ'λι� τ�υςκα� κατ'κ�ψαν στ�ν μ��η π�λλ'ς μυρι�δες 3ππ'ων κα� πεJFν,κα� �3 Zδι�ι κ�π�τε �+υγαν !π" τ�ν Jω�. (O (Hρ�κλειτ�ς π�� με-λ'τησε τ"σ� π�λ� τ�ν τ�σι π�� ���υν τ� πρ�γματα ν� μετα��λ-λωνται σ' π0ρ γ'μισε νερ" κα� π'θανε !λειμμ'ν�ς μ' κ�πρι� !π"�"δια. T"ν Δημ"κριτ� �3 ψε*ρες 7δ�γησαν στ"ν θ�νατ�, τ"ν Σω-κρ�τη Tλλες ψε*ρες 4+"νευσαν.T� σημασ�α ���υν α&τ�;E8σ�λθεςστ" π'λαγ�ς (τ�ς Jω�ς), �κανες τ" τα;�δι κα� 4παν�λθες (στ�ν ;η-ρ�), !π��ι��σ�υ λ�ιπ"ν.

55

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION °ã

22. (Iππ�κρ�τηςm � γνωστ"ς 8ατρ"ς τ�ς @Aρ�αι"τητ�ς.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

54

πρ�στ�θησιν. κα. �e στ'/υες κ'τω νε��ντες, κα. τ# τ�* λ$�ντ�ς�πισκ�νι�ν, κα. Z τ+ν συ+ν �κ τ�* στ�ματ�ς X$ων ?�ρ�ς, κα.π�λλ) qτερα, κατ2 �δ�αν ε\ τις σκ�π��η, π�ρρω �ντα τ�* ε4ειδ�*ς,:μως δι) τ� τ�1ς ��σει γιν�μ$ν�ις �πακ�λ�υθε1ν συνεπικ�σμε1κα. ψυ/αγωγε1.�Ωστε, ε\ τις @/ει π'θ�ς κα. @νν�ιαν �αθυτ$ραν πρ#ς τ) �ν τ>+ :λ>ωγιν�μενα, σ/εδ#ν �4δ<ν �4/. δ�Hει α4τ>+ κα. τ+ν κατ2 �πακ�λ��-θησιν συμ�αιν�ντων &δ$ως πως �δ�Pα συν�στασθαι. �fτ�ς δ< κα.θηρ�ων ?ληθ; /'σματα �4/ 3σσ�ν &δ$ως �ψεται W :σα γρα�ε1ςκα. πλ'σται μιμ��μεν�ι δεικν��υσινI κα. γρα#ς κα. γ$ρ�ντ�ς?κμ�ν τινα κα. _ραν κα. τ# �ν παισ.ν �πα�ρ�διτ�ν τ�1ς �αυτ�*σ5�ρ�σιν ��θαλμ�1ς ZρRν δυν�σεταιI κα. π�λλ) τ�ια*τα �4 πα-ντ. πιθαν', μ�ν>ω δ< τ>+ πρ#ς τ�ν ��σιν κα. τ) τα�της @ργα γνη-σ�ως >kκειωμ$ν>ω πρ�σπεσε1ται.

γF. SIππ�κρ'της π�λλ)ς ν�σ�υς �ασ'μεν�ς α4τ#ς ν�σ�σας ?π$-θανεν. �e Xαλδα1�ι π�λλ+ν θαν'τ�υς πρ�ηγ�ρευσαν, εJτα κα.α4τ�Yς τ# πεπρωμ$ν�ν κατ$λα�εν. 2Aλ$Hανδρ�ς κα. Π�μπ�ι�ςκα. Γ'ι�ς Kα1σαρ :λας π�λεις 7ρδην τ�σαυτ'κις ?νελ�ντες κα.�ν παρατ'Hει π�λλ)ς μυρι'δας eππ$ων κα. πεD+ν κατακ�ψαντεςκα. α4τ�� π�τε �H;λθ�ν τ�* ���υ. SHρ'κλειτ�ς περ. τ;ς τ�* κ�-σμ�υ �κπυρ5σεως τ�σα*τα �υσι�λ�γ�σας jδατ�ς τ) �ντ#ς πλη-ρωθε.ς ��λ��τ>ω κατακε/ρισμ$ν�ς ?π$θανεν. Δημ�κριτ�ν δ< �e�θε1ρες, Σωκρ'την δ< 7λλ�ι �θε1ρες ?π$κτειναν.T� τα*τα; �ν$�ης, @πλευσας, κατ�/θηςI @κ�ηθι. ε� μ<ν ��2 qτερ�ν

2

2

Page 29: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

@E�ν μ'ν πρ"κειται γι� Tλλη Jω�, δ'ν $π�ρ�ει τ�π�τε �ωρ�ς θε-��ς �Vτε 4κε*.

@E�ν πρ"κειται :μως γι� !π�ν�ρκωσι, θ� π�ψης ν� $π�+'ρηςτ��ς π"ν�υς κα� τ�ς �αρ'ς κα� ν� λατρε�ης α&τ" τ" !γγε*� π��ε�ναι τ"σ� κατ�τερ� !π" 4κε*ν� π�� τ" $πηρετε*. Δι"τι τ" μ'ν /ναε�ναι ν�0ς κα� δα�μων, τ" Tλλ� δ' �Fμα κα� !καθαρσ�α.

δ. M� σπαταλ�σης τ"ν $π"λ�ιπ� �ρ"ν� τ�ς Jω�ς σ�υ γι� ν�μ�θης τ� κ�ν�υν �3 Tλλ�ι, :ταν δ'ν πρ"κειται γι� κ�τι κ�ινω+ε-λ'ς. Δι"τι Tλλ� �ργ� 4γκαταλε�πεις, :ταν σκ'πτεσαι τ� κ�νει �/νας, γιατ� τ" κ�νει κα� τ� λ'ει X τ� σκ'πτεται κα� τ� μη�ανε�εταικα� γενικ� :λα τ� σ�ετικ� συντελ�0ν στ�ν !π�μ�κρυνσι !π" τ�νμελ'τη τ�0 πνε�ματ"ς σ�υ.Πρ'πει λ�ιπ"ν στ�ν σειρ� τFν σκ'ψε�νσ�υ ν� 4;�υδετερ�νης τ" Tσκ�π� κα� τ" παρ�λ�γ�, π�λ� δ' πε-ρισσ"τερ� τ�ν περι'ργεια κα� τ�ν κακ��θεια. Kα� πρ'πει ν� συ-νηθ�σης τ"ν qαυτ" σ�υ ν� σκ'πτεται μ"ν�ν 4κε*να γι� τ� �π�*α,4�ν ρωτ�0σε κανε�ς ;α+νικ� «T� σκ'πτεσαι α&τ� τ�ν στιγμ�;», μ'θ�ρρ�ς ν� μπ�ρ�0σες !μ'σως ν� !παντ�σης «Σκ'πτ�μαι α&τ" κια&τ"».

Δι"τι !π" α&τ" γ�νεται !μ'σως +ανερ" :τι :λες �3 σκ'ψεις σ�υε�ναι τ�μιες κα� !γαθ'ς κα� ?ρμ"J�υν σ' Tνθρωπ� κ�ινωνικ" π��παραμελε* τ�ς �δ�ν'ς κα� γενικ� τ�ς �δ�νικ'ς +αντασι�σεις κα���ει !παλλαγ� !π" τ� α8σθ�ματα τ�ς +ιλ�νεικ�ας κα� τ�ς κακ�-λ�γ�ας κα� !π’ :λα τ� σ�ετικ� γι� τ� �π�*α θ� κ�κκ�νιJες, 4�ν!ν'+ερες :τι α&τ� σκεπτ"σ�υν.

Στ�ν πραγματικ"τητα � Tνθρωπ�ς α&τ"ς, �ωρ�ς ν� ε�μαι$περ��λικ"ς, �ρ�σκεται πλ'�ν μετα;� τFν !ρ�στων, ε�ναι κατ�κ�π�ι� τρ"π� 3ερε�ς κα� $πηρ'της τFν θεFν κα� !σκε* α&τ" π����ει τ�π�θετηθ� μ'σα τ�υ, τ" �π�*� τ"ν παρ�υσι�Jει σ�ν Tνθρω-π� !μ"λυντ� !π" τ�ς �δ�ν'ς, Tτρωτ� !π" τ��ς π"ν�υς, !ν'πα+�!π" τ�ν α&θ�δεια, !δι�+�ρ� πρ"ς τ�ν μ��θηρ�α, !θλητ� τ�0 με-γ�στ�υ !θλ�ματ�ς, ν� μ� κυριευθ� !π" καν'να π�θ�ς, τ"ν πα-ρ�υσι�Jει ν� ��η π�τισθ� μ'�ρι τ� ��θη τ�ς ψυ��ς τ�υ μ' τ�ν δι-

57

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION °ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

56

���ν, �4δ<ν θε+ν κεν#ν �4δ< �κε1I ε� δ< �ν ?ναισθησ�Pα, πα�σVη π�-νων κα. &δ�ν+ν ?νε/�μεν�ς κα. λατρε�ων τ�σ��τ>ω /ε�ρ�νι τ>+?γγε�>ω †Lπερ �στ�† τ# �πηρετ�*νI τ# μ<ν γ)ρ ν�*ς κα. δα�μων, τ#δ< γ; κα. λ�θρ�ς.

δF. M� κατατρ�ψVης τ# �π�λειπ�μεν�ν τ�* ���υ μ$ρ�ς �ν τα1ςπερ. �τ$ρων �αντασ�αις, Zπ�ταν μ� τ�ν ?να��ρ)ν �π� τι κ�ινω-�ελ<ς π�ιV;. Lτ�ι γ)ρ 7λλ�υ @ργ�υ στ$ρVη, τ�υτ$στι �ανταD�μεν�ςτ� Z δε1να πρ'σσει κα. τ�ν�ς qνεκεν κα. τ� λ$γει κα. τ� �νθυμε1ταικα. τ� τε/ν'Dεται κα. :σα τ�ια*τα π�ιε1 ?π�ρρ$μ�εσθαι τ;ς τ�*�δ��υ &γεμ�νικ�* παρατηρ�σεως.Xρ� μ<ν ��ν κα. τ# ε�κV; κα. μ'την �ν τ>+ εeρμ>+ τ+ν �αντασι+ν πε-ριyστασθαι, π�λY δ< μ'λιστα τ# περ�εργ�ν κα. κακ�ηθεςI κα. �θι-στ$�ν �αυτ#ν μ�να �αντ'Dεσθαι, περ. [ν ε\ τις 7�νω �παν$ρ�ιτ�I“T� ν*ν διαν�V;;” μετ) παρρησ�ας παρα/ρ;μα gν ?π�κρ�ναι�, :τιτ# κα. τ�I =ς �H α4τ+ν ε4θYς δ;λα εJναι, :τι π'ντα oπλR κα.ε4μεν;, κα. D>5�υ κ�ινωνικ�* κα. ?μελ�*ντ�ς &δ�νικ+ν W καθ'-παH ?π�λαυστικ+ν �αντασμ'των W �ιλ�νεικ�ας τιν#ς W �ασκα-ν�ας κα. �π�ψ�ας W 7λλ�υ τιν#ς ��2 >[ gν �ρυθρι'σειας �Hηγ��με-ν�ς, :τι �ν ν>+ α4τ# εJ/ες.SO γ'ρ τ�ι ?ν�ρ Z τ�ι�*τ�ς, �4κ @τι �περτιθ$μεν�ς τ# =ς �ν ?ρ�-στ�ις Lδη εJναι, eερε�ς τ�ς �στι κα. �π�υργ#ς θε+ν, /ρ5μεν�ς κα.τ>+ @νδ�ν eδρυμ$ν>ω α4τ>+, b παρ$/εται τ#ν 7νθρωπ�ν 7/ραντ�ν&δ�ν+ν, 7τρωτ�ν �π# παντ#ς π�ν�υ, π'σης j�ρεως ?ν$πα��ν,π'σης ?να�σθητ�ν π�νηρ�ας, ?θλητ�ν 7θλ�υ τ�* μεγ�στ�υ, τ�*�π# μηδεν#ς π'θ�υς κατα�ληθ;ναι, δικαι�σ�νVη �ε�αμμ$ν�ν ε�ς

2

3

Page 30: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

και�σ�νη, ν� δ'�εται μ' ε&�αρ�στησι :λα :σα συμ�α�ν�υν κα�!π�ν'μ�νται !π" τ�ν +�σιm ν� μ� σκ'πτεται π�λλ'ς +�ρ'ς κα� μ�-λιστα �ωρ�ς μεγ�λη κα� κ�ινω+ελ� !ν�γκη τ� λ'γει X τ� κ�νει X τ�σκ'πτεται � Tλλ�ς. Γιατ� μ"ν� :σα τ"ν !+�ρ�0ν συγκεντρ�ν�υντ�ν πρ�σ��� τ�υ κα� πρ�σπαθε* διαρκFς ν� 4νν��ση :σα 4κ τFν:λων ε�ναι συνυ+ασμ'να μ' τ"ν qαυτ" τ�υ.A&τ� δ' πιστε�ει !π"-λυτα :τι ε�ναι !γαθ�, γιατ� � μ�*ρα π�� !π�ν'μεται στ"ν καθ'να+'ρεται μαJ� μ' 4κε*ν�ν κα� τ"ν +'ρει μαJ� της.

DE�ει $π@ tψι τ�υ :τι :λα τ� λ�γικ� tντα συγγενε��υν μετα;�των κα� :τι ε�ναι μ'σα στ�ν !νθρ�πινη +�σι τ" 4νδια+'ρ�ν γι�:λ�υς τ��ς !νθρ�π�υς. �Oτι δ'ν πρ'πει ν� πρ�σ'�η τ�ν γν�μη:λων, !λλ� μ"ν�ν τ�ν γν�μη 4κε�νων π�� J�0ν σ�μ+ωνα μ' τ�ν+�σι. Δ'ν ;ε�νY π�τ' τ� λ�γ�ς ε�ναι, 4κε*ν�ι π�� δ'ν J�0ν σ�μ+ω-να μ' τ�ν +�σι, κα� μ'σα στ�ν �8κ�γ'νεια κα� �;ω !π" α&τ�, κα�κατ� τ�ν ν��τα κα� κατ� τ�ν �μ'ρα π�ι�� ε�ναι κα� μ' π�ι��ς συμ-+�ρ�νται.

Δ'ν $π�λ�γ�Jει καθ"λ�υ τ"ν �παιν� α&τFν �3 �π�*�ι �Vτεστ"ν qαυτ" τ�υς δ'ν !ρ'σ�υν.

ε.N� μ� κ�νης τ�π�τε �ωρ�ς ν� θ'λης μ�τε ν� ε�σαι !κ�ιν�νητ�ςX ν� μ� 4ρευνYς τ"ν qαυτ" σ�υ μ�τε ν� παρασ�ρεσαι 4ναντ��νTλλων μ�τε ν� �αρακτηρ�Jη � 4πιτ�δευσις τ�ν σκ'ψι κα� τ�ν�κ+ρασ� σ�υm μ�τε ν� ε�σαι +λ�αρ�ς μ�τε π�λυ�σ��λ�ς. @Eπ� πλ'�ν� θε"ς π�� ε�ναι μ'σα σ�υ Tς ε�ναι πρ�στ�της !νθρ�π�υ π�� ε�ναιTνδρας κα� μ�λιστα �λικιωμ'ν�ς, π�� συμμετ'�ει στ� κ�ιν� κα�ε�ναι Pωμα*�ς κα� μ�λιστα Tρ�ων π�� ��ει ρυθμ�σει τ� Jητ�ματ�τ�υ κα� περιμ'νει,�ωρ�ς ν� δεσμε�εται !π" τ�π�τε,τ�ν διαταγ� π��θ� τ"ν !π�μακρ�νη !π" τ�ν Jω� κα� δ'ν �ρει�Jεται �Vτε :ρκ�υς�Vτε μ�ρτυρα. N� ε�σαι �αρ��μεν�ς 4σωτερικ� κα� ν� μ� �ρει�Jε-σαι ;'νη ���θεια, ν� μ� JητYς ν� σ�0 πρ�σ+'ρ�υν Tλλη �συ��α.Πρ'πει ν� στηρ�Jεσαι μ"ν�ς σ�υ,ν� μ� σ' στηρ�J�υν Tλλ�ι.

ς. @E�ν μ'ν �ρ�σκης στ�ν !νθρ�πινη Jω� κ�τι καλ�τερ� !π" τ�νδικαι�σ�νη, τ�ν !λ�θεια, τ�ν σ�νεσι, τ�ν !νδρε�α κα� γενικ� !π"

59

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION °ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

58

�'θ�ς, ?σπαD�μεν�ν μ<ν �H :λης τ;ς ψυ/;ς τ) συμ�α�ν�ντα κα.?π�νεμ�μενα π'ντα, μ� π�λλ'κις δ< μηδ< /ωρ.ς μεγ'λης κα. κ�ι-νω�ελ�*ς ?ν'γκης �ανταD�μεν�ν, τ� π�τε 7λλ�ς λ$γει W πρ'σσειW διαν�ε1ται. μ�να γ)ρ τ) �αυτ�* πρ#ς �ν$ργειαν @/ει, κα. τ)�αυτ>+ �κ τ+ν :λων συγκλωθ�μενα διηνεκ+ς �νν�ε1I κ?κε1να μ<νκαλ) παρ$/εται, τα*τα δ< ?γαθ) εJναι π$πεισται. & γ)ρ �κ'στ>ωνεμ�μ$νη μ�1ρα συνεμ�$ρετα� τε κα. συνεμ�$ρει.M$μνηται δ< κα. :τι συγγεν<ς πRν τ# λ�γικ�ν, κα. :τι κ�δεσθαιμ<ν π'ντων ?νθρ5πων κατ) τ�ν τ�* ?νθρ5π�υ ��σιν �στ�I δ�-Hης δ< �4/. τ;ς παρ) π'ντων ?νθεκτ$�ν ?λλ) τ+ν Zμ�λ�γ�υμ$-νως τV; ��σει �ι��ντων μ�νων. �e δ< μ� �jτως �ι�*ντες, Zπ�1�� τι-νες �\κ�ι τε κα. @Hω τ;ς ��κ�ας, κα. ν�κτωρ κα. μεθ2 &μ$ραν, �6�ιμεθ2 �dων ��ρ�νται, μεμνημ$ν�ς διατελε1. �4 τ��νυν �4δ< τ#νπαρ) τ+ν τ�ι��των @παιν�ν �ν λ�γ>ω τ�θεται,�dγε �4δ< α4τ�. �αυ-τ�1ς ?ρ$σκ�νται.

εF. M�τε ?κ��σι�ς �ν$ργει μ�τε ?κ�ιν5νητ�ς μ�τε ?νεH$τα-στ�ς μ�τε ?νθελκ�μεν�ςI μ�τε κ�μψε�α τ�ν δι'ν�ι'ν σ�υ, καλλω-πιD$τωI μ�τω π�λυρρ�μων μ�τε π�λυπρ'γμων @σ�. @τι δ< Z �ν σ�.θε#ς @στω πρ�στ'της D>5�υ 7ρρεν�ς, κα. πρεσ��τ�υ κα. π�λιτι-κ�* κα. SPωμα��υ κα. 7ρ/�ντ�ς ?νατετα/�τ�ς �αυτ�ν, �6�ς gν ε\ητις περιμ$νων τ# ?νακλητικ#ν �κ τ�* ���υ εAλυτ�ς, μ�τε :ρκ�υδε�μεν�ς μ�τε ?νθρ5π�υ τιν#ς μ'ρτυρ�ς.�ν δ< τ# �αιδρ#ν κα. τ#?πρ�σδε<ς @Hωθεν �πηρεσ�ας κα. τ# ?πρ�σδε<ς &συ/�ας, �ν7λλ�ι παρ$/�υσιν. �ρθ#ν ��ν εJναι /ρ�, �4/. �ρθ��μεν�ν.

NF.E� μ<ν κρε1ττ�ν ε�ρ�σκεις �ν τ>+ ?νθρωπ�ν>ω ��>ω δικαι�σ�νης,

4

Page 31: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

τ�ν 3καν�π��ησι τ�0 πνε�ματ"ς τ�υ γι� τ"ν qαυτ" τ�υ, γι� :σα δη-λαδ� +α�νεται ν� κ�νης σ�μ+ωνα μ' τ"ν Gρθ" λ"γ�, κα� !π" τ�ν3καν�π��ησ� τ�υ γι� τ�ν μ�*ρα,δηλαδ� γι� :σα !π�ν'μ�νται σ@ 4σ'-να �ωρ�ς ν� τ� θ'λης. @E�ν, λ'γω, �λ'πεις κ�τι καλ�τερ�, πρ"ς4κε*ν� !+�0 στρα+�ς μ' :λη τ�ν δ�ναμι τ�ς ψυ��ς σ�υ,4κε*ν� π���ρ�σκεις καλ�τερ� πρ�σπ�θησε ν� τ" !π�λα�σης. @E�ν :μως δ'ν+α�νεται τ�π�τε καλ�τερ� !π" τ"ν δα�μ�να π�� ε�ναι 4γκατεστημ'-ν�ς μ'σα σ�υ κα� ��ει $π�τ�;ει τ�ς �ρμ'ς π�� πηγ�J�υν !π" μ'σασ�υ κα� 4λ'γ�ει τ�ν !�αλ�νωτη σκ'ψι κα� !π�μακρ�νει μ' δ�ναμιτ"ν qαυτ" τ�υ !π" τ�ς �ρμ'ς π�� πρ�'ρ��νται !π" τ�ς α8σθ�σεις,:πως �λεγε � Σωκρ�της,κα� ��ει $π�τ�;ει τ"ν qαυτ" σ�υ στ��ς θε-��ς κα� +ρ�ντ�Jει μ' 4νδια+'ρ�ν γι� τ��ς !νθρ�π�υςm 4�ν :λα τ�Tλλα τ� �ρ�σκεις μικρ"τερα κα� ε&τελ'στερα !π" α&τ"ν, μ� δ�νης!;�α σ' τ�π�τε Tλλ�,πρ"ς τ" �π�*� 4�ν !π�κλ�νης �στω κα� μι� +�-ρ�, δ'ν θ� μπ�ρ'σης πλ'�ν !περ�σπαστα ν� 4κτιμYς τ" !γαθ"4κε*ν� τ" 8δια�τερ� κα� πρ�σωπικ" μ�λιστα.

Δ'ν ε�ναι :σι� δηλαδ� ν� τ�π�θετ�σης !π'ναντι στ" λ�γικ"κα� δημι�υργικ" !γαθ" �,τιδ�π�τε ;'ν�, :πως ε�ναι � �παιν�ςτFν π�λλFν, τ� !;ι�ματα, � πλ�0τ�ς X �3 !π�λα�σεις τFν�δ�νFνm :λα α&τ�, κα� Tν !κ"μη γι� λ�γ� δ�ν�υν τ�ν 4ντ�πωσι :τι���υν καθηλωθ�, 4πικρατ�0ν ;α+νικ� κα� σ' παρασ�ρ�υν.

@Aλλ� 4σ�,σ' συμ��υλε�ω,μ' ε8λικρ�νεια κα� 4λε�θερ� +ρ"νη-μα πρ�τ�μησε τ" καλ�τερ� κα� κρ�τησ' τ� σ+ι�τ�. Kαλ�τερ� δ'ε�ναι 4κε*ν� π�� συμ+'ρει. @E�ν μ'ν σ' συμ+'ρη 7ς λ�γικ" tν, ν�τ" τηρ�σηςm 4�ν σ' συμ+'ρη 7ς JF�, π�ρε τ�ν !π"+ασ� σ�υ κα�+�λα;ε τ�ν κρ�σι �ωρ�ς !λαJ�νε�α γι� ν� μπ�ρ�ς ν� 4;ετ�Jης τ�πρ�γματα μ' �ε�αι"τητα.

J. M� θεωρ�σης π�τ' 7ς συμ+'ρ�ν τ�0 qαυτ�0 σ�υ 4κε*ν� π��θ� σ' !ναγκ�ση ν� παρα��ς κ�π�τε τ�ν π�στι, ν� 4γκαταλε�ψηςτ"ν σε�ασμ", ν� μισ�σης κ�π�ι�ν, ν� +θ�ν�σης, ν� καταρασθ�ς,ν� $π�κριθ�ς, ν� 4πιθυμ�σης κ�τι π�� �ρει�Jεται τ����υς κα�παραπετ�σματα.

61

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION °ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

60

?ληθε�ας, σω�ρ�σ�νης, ?νδρε�ας, κα. καθ'παH τ�* ?ρκε1σθαι�αυτV; τ�ν δι'ν�ι'ν σ�υ �ν �6ς κατ) τ#ν λ�γ�ν τ#ν �ρθ#ν πρ'σσ�ν-τ' σε παρ$/εται, κα. τV; εeμαρμ$νVη �ν τ�1ς ?πρ�αιρ$τως ?π�νεμ�-μ$ν�ις - ε� τ��τ�υ, �ημ�, κρε1ττ�ν τι ZρPRς, �π2 �κε1ν� �H :λης τ;ςψυ/;ς τραπ�μεν�ς τ�* ?ρ�στ�υ ε�ρισκ�μ$ν�υ ?π�λαυε.E� δ< μηδ<ν κρε1ττ�ν �α�νεται α4τ�* τ�* �νιδρυμ$ν�υ �ν σ�. δα�-μ�ν�ς, τ'ς τε �δ�ας Zρμ)ς �π�τετα/�τ�ς �αυτ>+, κα. τ)ς �αν-τασ�ας �Hετ'D�ντ�ς,κα. τ+ν α�σθητικ+ν πε�σεων,=ς Z Σωκρ'της@λεγεν, �αυτ#ν ?�ειλκυκ�τ�ς, κα. τ�1ς θε�1ς �π�τετα/�τ�ς �αυ-τ�ν, κα. τ+ν ?νθρ5πων πρ�κηδ�μ$ν�υ - ε� τ��τ�υ π'ντα τ) 7λλαμικρ�τερα κα. ε4τελ$στερα ε�ρ�σκεις, μηδεν. /5ραν δ�δ�υ �τ$ρ>ω,πρ#ς b X$ψας aπαH κα. ?π�κλ�νας �4κ @τι ?περισπ'στως τ#?γαθ#ν �κε1ν� τ# \δι�ν κα. τ# σ#ν πρ�τιμRν δυν�σVηI ?ντικα-θ;σθαι γ)ρ τ>+ λ�γικ>+ κα. π�λιτικ>+ ?γαθ>+ �4 θ$μις �4δ2 Zτι�*ν�τερ�γεν$ς, �6�ν τ#ν παρ) τ+ν π�λλ+ν @παιν�ν W ?ρ/)ς W πλ�*-τ�ν W ?π�λα�σεις &δ�ν+ν. π'ντα τα*τα, κgν πρ#ς �λ�γ�ν �ναρ-μ�Dειν δ�HVη, κατεκρ'τησεν 7�νω κα. παρ�νεγκεν.ΣY δ$, �ημ�, oπλ+ς κα. �λευθ$ρως �λ�* τ# κρε1ττ�ν κα. τ��τ�υ?ντ$/�υI “Kρε1ττ�ν δ< τ# συμ�$ρ�ν.” ε� μ<ν τ# =ς λ�γικ>+, τ�*τ�τ�ρειI ε� δ< τ# =ς D>5>ω, ?π��ηναι κα. ?τ��ως ��λασσε τ�ν κρ�σινIμ�ν�ν :πως ?σ�αλ+ς τ�ν �H$τασιν π�ι�σVη.

DF. M� τιμ�σVης π�τ< =ς συμ�$ρ�ν σεαυτ�*, b ?ναγκ'σει σ$ π�-τε τ�ν π�στιν παρα�;ναι, τ�ν α�δ+ �γκαταλιπε1ν, μισ;σα� τινα,�π�πτε*σαι, καταρ'σασθαι, �π�κρ�νασθαι, �πιθυμ;σα� τιν�ςτ��/ων κα. παραπετασμ'των δε�μ$ν�υ. Z γ)ρ τ#ν �αυτ�* ν�*ν

2

3

Page 32: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

Δι"τι 4κε*ν�ς π�� μετ� !π" σκ'ψι πρ�τιμY τ"ν ν�0 κα� τ�ν ψυ-�� τ�υ κα� τ�ν λατρε�α τ�ς τελει"τητ�ς α&τFν, δ'ν κλα�ει, δ'ν στε-ν�Jει, δ'ν θ� α8σθανθ� τ�ν !ν�γκη �Vτε τ�ς 4ρημιYς �Vτε τ�0πλ�θ�υς.T" σπ�υδαι"τερ� !π@ :λαm θ� J�ση �ωρ�ς ν� καταδι�κη�Vτε ν� καταδι�κεται. Δ'ν τ"ν 4νδια+'ρει καθ"λ�υ, 4�ν θ� ��ητ�ν ψυ�� μ'σα στ" σFμα γι� περισσ"τερ� X λιγ�τερ� �ρ"ν�. Δι"-τι κα� Tν παραστ� !ν�γκη ν� +�γη α&τ� τ�ν στιγμ�, τ"σ� εVκ�λαθ� +�γη σ�ν ν� πρ"κειται ν� κ�νη κ�τι !π" 4κε*να π�� γ�ν�νταιμ' σε�ασμ" κα� κ�σμι"τητα.

T�0τ� μ"ν� +��Yται σ@ :λη τ�υ τ�ν Jω� μ�πως τ" πνε0μα τ�υκ�νη καμμι� Tπρεπη στρ�+� 4πειδ� J� κα� σκ'πτεται μ'σα σ' π�-λιτε�α.

η. Δ'ν θ� μπ�ρ�0σες ν� �ρ�ς τ�π�τε πυFδες �Vτε μ�λυσμ'ν��Vτε Rπ�υλ� στ�ν σκ'ψι τ�0 δι�ρθωμ'ν�υ κα� καθαρ�0. OVτε �θ�νατ�ς �ρ�σκει τ�ν Jω� τ�υ !ν�λ�κλ�ρωτη, Cστε ν� μπ�ρ� κα-νε�ς ν� π� :τι � π�ιητ�ς τ"ν !π�μ�κρυνε πρ�ν ν� τελει�ση κα�πρ�ν παρασταθ� τ" δρYμα μ'�ρι τ'λ�υς.

Δ'ν θ� �ρ�ς λ�ιπ"ν σ@ α&τ"ν τ�π�τε τ"σ� μεγαλ�πρεπ'ς �Vτετ" περ�τε�ν� �Vτε τ" πρ"σθετ� �Vτε τ" ��αι� �Vτε τ" 4πιλ�ψιμ��Vτε τ" !π"κρυ+�.

θ. N� 4κτιμYς τ�ν δ�ναμι π�� ��ει � καταν"ησις. @Aπ" α&τ�4;αρτYται τ" πYν, γι� ν� μ� γεννι'ται στ" πνε0μα σ�υ σκ'ψι π��δ'ν ε�ναι σ�μ+ωνη μ' τ�ν +�σι κα� μ' τ�ν $π"στασι τ�0 !νθρ�-π�υ.A&τ� $π"σ�εται τ�ν περ�σκεψι κα� τ�ν 4;�ικε�ωσι πρ"ς τ��ς!νθρ�π�υς κα� τ�ν συμμ"ρ+ωσι πρ"ς τ��ς θε��ς.

ι. @E�ν !π�ρρ�ψης :λα τ� Tλλα,κρ�τησε μ"ν� α&τ� τ� λ�γα κα�μαJ� μ@ α&τ� μ� ;ε�νYς :τι � καθ'νας J� μ"ν� τ" παρ"ν, τ" π�λ�σ�ντ�μ�.T� δ' Tλλα X ���υν περ�σει X δ'ν τ� γνωρ�Jει !κ"μηm μι-κρ"ς λ�ιπ"ν ε�ναι � �ρ"ν�ς π�� J� � καθ'νας,μικρ� δ' κα� � γων�-τσα τ�ς γ�ς στ�ν �π��α J�, 4λ��ιστη δ' κα� � πι" μεγ�λη μεταθα-ν�τια +�μη, 4πειδ� κα� α&τ� 4;αρτYται !π" τ�ν διαδ��ικ� πα-ρ�υσ�α !νθρωπαρ�ων π�� θ� ���υν πεθ�νει μ'σα σ' π�λ� σ�ντ�-

63

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION °ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

62

κα. δα�μ�να κα. τ) �ργια τ;ς τ��τ�υ ?ρετ;ς πρ�ελ�μεν�ς,τραγ>ωδ�αν �4 π�ιε1, �4 στεν'Dει, �4κ �ρημ�ας, �4 π�λυπληθε�αςδε�σεταιI τ# μ$γιστ�ν, D�σει μ�τε δι5κων μ�τε �ε�γωνI π�τερ�νδ< �π. πλ$�ν δι'στημα /ρ�ν�υ τ>+ σ5ματι περιε/�μ$νVη τV; ψυ/V; W�π2 @λασσ�ν /ρ�σεται, �4δ2 Zτι�*ν α4τ>+ μ$λειI κgν γ)ρ Lδη ?παλ-λ'σσεσθαι δ$Vη, �jτως ε4λ�τως 7πεισιν, =ς 7λλ� τι τ+ν α�δημ�-νως κα. κ�σμ�ως �νεργε1σθαι δυναμ$νων �νεργησε�ων, τ�*τ� μ�-ν�ν παρ2 :λ�ν τ#ν ���ν ε4λα���μεν�ς, τ# τ�ν δι'ν�ιαν @ν τινι?ν�ικε�>ω ν�ερ�* <κα.> π�λιτικ�* D>5�υ τρ�πV; γεν$σθαι.

ηF. O4δ<ν gν �ν τV; διαν��Pα τ�* κεκ�λασμ$ν�υ κα. �κκεκαθαρ-μ$ν�υ πυ+δες �4δ< μ�ν μεμ�λυσμ$ν�ν �4δ< jπ�υλ�ν εjρ�ις.�4δ< ?συντελ; τ#ν ���ν α4τ�* & πεπρωμ$νη καταλαμ�'νει,=ς 7ντις ε\π�ι τ#ν τραγ>ωδ#ν πρ# τ�* τελ$σαι κα. διαδραματ�σαι ?παλ-λ'σσεσθαι. @τι δ< �4δ<ν δ�*λ�ν �4δ< κ�μψ�ν, �4δ< πρ�σδεδεμ$-ν�ν �4δ< ?πεσ/ισμ$ν�ν, �4δ< �πε�θυν�ν �4δ< �μ�ωλε*�ν.

θF.T�ν �π�ληπτικ�ν δ�ναμιν σ$�ε. �ν τα�τVη τ# πRν, dνα �π�λη-ψις τ>+ &γεμ�νικ>+ σ�υ μηκ$τι �γγ$νηται ?νακ�λ�υθ�ς τV; ��σεικα. τV; τ�* λ�γικ�* D>5�υ κατασκευV;. αjτη δ< �παγγ$λλεται?πρ�πτωσ�αν κα. τ�ν πρ#ς ?νθρ5π�υς ��κε�ωσιν κα. τ�ν τ�1ς θε-�1ς ?κ�λ�υθ�αν.

ιF. Π'ντα ��ν X�ψας, τα*τα μ�να τ) �λ�γα σ�νε/εI κα. @τι συμ-μνημ�νευε, :τι μ�ν�ν DV; qκαστ�ς τ# παρ#ν τ�*τ� τ# ?καρια1�νIτ) δ< 7λλα W �ε��ωται W �ν ?δ�λ>ω. μικρ#ν μ<ν ��ν b DV; qκαστ�ς,μικρ#ν δ< τ# τ;ς γ;ς γων�δι�ν :π�υ DV;I μικρ#ν δ< κα. & μηκ�στη�στερ��ημ�α, κα. αjτη δ< κατ) διαδ�/�ν ?νθρωπαρ�ων τ'/ιστα

Page 33: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

μ� �ρ�νικ" δι�στημα, π�� δ'ν γνωρ�J�υν �Vτε τ"ν qαυτ" τ�υς κα�καθ"λ�υ �'�αια α&τ"ν π�� ��ει πεθ�νει πρ" π�λλ�0.

ια. Στ� πρ�ηγ��μενα !;ι�ματα /να !κ"μη Tς πρ�στεθ�, :τιπρ'πει π�ντα ν� δ�νης τ"ν �ρισμ" κα� τ� στ�ι�ε*α τ�0 !ντικειμ'-ν�υ π�� $π�π�πτει στ�ν σκ'ψι σ�υ γι� ν� �λ'πης α&τ" !π�γυ-μνωμ'ν� στ�ν �&σ�α τ�υ σ�ν σ�ν�λ� κα� διηρημ'ν� στ� μ'ρη τ�υκα� ν� ;'ρης κα� τ�ν Gν�μασ�α π�� τ�0 ταιρι�Jει κα� τ�ν Gν�μα-σ�α τFν στ�ι�ε�ων !π" τ� �π�*α !π�τελε*ται κα� τFν στ�ι�ε�ωνε8ς τ� �π�*α θ� !ναλυθ�. Δι"τι τ�π�τε δ'ν δ�νει τ"σ� μεγαλε*�στ�ν σκ'ψι τ�0 !νθρ�π�υ :σ� � δυνατ"τητα ν� 4λ'γ�ης μεθ�δι-κ� ��σει πραγματικFν στ�ι�ε�ων τ" κ�θε πρYγμα π�� συμ�α�νειστ�ν Jω� κα� ν� στρ'+ης διαρκFς τ�ν πρ�σ��� σ�υ πρ"ς α&τ�,�τσι Cστε ν� !ντιλαμ��νεσαι μ' !κρ��εια σ' π�ι"ν κ"σμ� !ν�κειτ" καθ'να,π�ι� !ν�γκη 4;υπηρετε*,π�ι� !;�α ��ει 4ν σ�'σει πρ"ςτ" :λ�, π�ι� 4ν σ�'σει μ' τ"ν Tνθρωπ� π�� ε�ναι π�λ�της τ�ς !νω-τ�της π�λιτε�ας τ�ς �π��ας �3 Tλλες π"λεις ε�ναι κατ� κ�π�ι�τρ"π� �8κε*ες.T� ε�ναι κα� !π" τ� !π�τελε*ται κα� π"σ� �ρ"ν� πρ�-�ρ�Jεται ν� παραμε�νη τ�0τ� τ" �π�*� μ�0 κινε* α&τ� τ�ν στιγμ�τ�ν σκ'ψι. Kα� π�ι" πρ�τ'ρημα �ρει�Jεται γι@ α&τ" �μερ"τητα,!νδρε�α, ε8λικρ�νεια, π�στι, !+'λεια, α&τ�ρκεια, κ�τι Tλλ�.

Γι@ α&τ" πρ'πει γι� τ" καθ'να ν� λ'ς α&τ" μ'ν πρ�'ρ�εται !π"τ"ν θε", τ�0τ� δ' πρ�'ρ�εται !π" ?πλ� συντυ��α, μ�ιρα*� συν-δυασμ", δηλαδ� ε�ναι τελε�ως συμπτωματικ" κα� τυ�α*�.T" Tλλ�πρ�'ρ�εται !π" τ"ν συν�νθρωπ" μ�υ τ"ν συγγεν� κα� συνεργ�-τη π�� !γν�ε* :τι α&τ" ε�ναι σ�μ+ων� μ' τ�ν +�σι. @Aλλ� 4γ� δ'ντ" !γν�F. Γι@ α&τ" !ντιμετωπ�Jω α&τ" μ' ε&ν�ϊκ� δι�θεσι κα� δι-και�σ�νη, σ�μ+ωνα μ' τ"ν +υσικ" ν"μ� τ�ς κ�ινων�ας, συγ�ρ"-νως :μως τ�ν !;�α τ�υ μ' μ'τρ� !ναλ�γ�J�μαι.

ι�. @E�ν !ντιμετωπ�Jης :,τι σ�0 παρ�υσι�Jεται σ�μ+ωνα μ'τ"ν Gρθ"ν λ"γ�, μ' πρ�σ���, μ' θ�ρρ�ς, μ' πρ�θυμ�α, �ωρ�ς ν� τ"θεωρ�ς π�ρεργ�, !λλ� πρ�σπαθε*ς ν� διατηρ�ς τ"ν δα�μ�να π����εις μ'σα σ�υ καθαρ", σ�ν ν� πρ"κειται ν� τ"ν παραδ�σης

65

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION °ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

64

τεθνηH�μ$νων κα. �4κ ε�δ�των �4δ< �αυτ��ς, �Aτιγε τ#ν πρ�πα-λαι τεθνηκ�τα.

ιαF.T�1ς δ< ε�ρημ$ν�ις παραστ�μασιν �ν @τι πρ�σ$στω, τ# :ρ�νW �π�γρα��ν ?ε. π�ιε1σθαι τ�* �π�π�πτ�ντ�ς �ανταστ�*, _στεα4τ# Zπ�1�ν �στι κατ2 �4σ�αν γυμν#ν :λ�ν δι2 :λων διVηρημ$νως�λ$πειν, κα. τ# \δι�ν �ν�μα α4τ�* κα. τ) �ν�ματα �κε�νων, �H [νσυνεκρ�θη κα. ε�ς s ?ναλυθ�σεται, λ$γειν παρ2 �αυτ>+.O4δ<ν γ)ρ �jτως μεγαλ��ρ�σ�νης π�ιητικ�ν, =ς τ# �λ$γ/εινZδ>+ κα. ?ληθε�Pα qκαστ�ν τ+ν <�ν> τ>+ ��>ω �π�πιπτ�ντων δ�να-σθαι κα. τ# ?ε. �jτως ε�ς α4τ) ZρRν, _στε συνεπι�'λλειν, Zπ��Pωτιν. τ>+ κ�σμ>ω Zπ��αν τιν) τ�*τ� /ρε�αν παρε/�μεν�ν τ�να μ<ν@/ει ?H�αν =ς πρ#ς τ# :λ�ν, τ�να δ< =ς πρ#ς τ#ν 7νθρωπ�ν, π�λ�-την �ντα π�λεως τ;ς ?νωτ'της, 3ς αe λ�ιπα. π�λεις _σπερ ��κ�αιε�σ�νI τ� �στ�, κα. �κ τ�νων συγκ$κριται, κα. π�σ�ν /ρ�ν�ν π$�υκεπαραμ$νειν τ�*τ�, τ# τ�ν �αντασ�αν μ�ι ν*ν π�ι�*νI κα. τ�ν�ς?ρετ;ς πρ#ς α4τ# /ρε�α,�6�ν &μερ�τητ�ς,?νδρε�ας,?ληθε�ας,π�-στεως, ?�ελε�ας, α4ταρκε�ας, τ+ν λ�ιπ+ν.Δι# δε1 ��2 �κ'στ�υ λ$γειν, τ�*τ� μ<ν παρ) θε�* lκειI τ�*τ� δ<κατ) τ�ν σ�λληHιν κα. τ�ν συμμηρυ�μ$νην σ�γκλωσιν κα. τ�ντ�ια�την σ�ντευH�ν τε κα. τ�/ηνI τ�*τ� δ< παρ) τ�* συμ��λ�υκα. συγγεν�*ς κα. κ�ινων�*, ?γν��*ντ�ς μ$ντ�ι : τι α4τ>+ κατ)��σιν �στ�ν. ?λλ2 �γ� �4κ ?γν�+I δι) τ�*τ� /ρ+μαι α4τ>+ κατ)τ#ν τ;ς κ�ινων�ας �υσικ#ν ν�μ�ν εAνως κα. δικα�ωςI aμα μ$ντ�ιτ�* κατ2 ?H�αν �ν τ�1ς μ$σ�ις συστ�/'D�μαι.

ι�F. 2E)ν τ# παρ#ν �νεργV;ς �π�μεν�ς τ>+ �ρθ>+ λ�γ>ω �σπ�υδα-σμ$νως, �ρρωμ$νως, ε4μεν+ς, κα. μηδ<ν παρεμπ�ρευμα, ?λλ)τ#ν �αυτ�* δα�μ�να καθαρ#ν �στ+τα τηρV;ς, =ς ε� κα. Lδη ?π�-

2

3

Page 34: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

α&τ� τ�ν στιγμ�. @E�ν α&τ", �ωρ�ς ν� 4πιδι�κης X ν� !π�+ε�γηςκ�τι, τ" συσ�ετ�Jης μ' τ" �ργ� τ�ς +�σεως π�� �λ'πεις κα�!ρκε*σαι στ�ν �ρωικ� !λ�θεια τFν λ"γων κα� τFν 4κ+ρ�σε�νσ�υ, θ� J�σης ε&τυ�ισμ'ν�ς. Δ'ν $π�ρ�ει δ' κανε�ς π�� μπ�ρε*ν� σ' 4μπ�δ�ση σ@ α&τ".

ιγ. �Oπως !κρι�Fς �3 γιατρ�� τ� σιδερ'νια tργανα τ� ���υνπ�ντα πρ"�ειρα γι� τ�ς α8+ν�διες 8ατρικ'ς 4πεμ��σεις, �τσι κα� σ�ν� ��ης πρ"�ειρα τ� �ασικ� !;ι�ματα γι� ν� γνωρ�σης τ� θε*ακα� τ� !νθρ�πινα, κα� ν� κ�νης τ� π�ντα, 7ς τ" παραμικρ", �τσι�στω ν� θυμYσαι τ�ν !δι�ρρηκτη σ�'σι π�� $π�ρ�ει !ν�μεσα κα�στ" /να κα� στ" Tλλ�. Δι"τι τ�π�τε τ" !νθρ�πιν� δ'ν θ� 4κτελ'-σης καλ�, �ωρ�ς τ�ν συσ�'τισ� τ�υ μ' τ� θε*α �Vτε τ�π�τε τ" θε*��ωρ�ς τ�ν !να+�ρ� στ"ν θε".

ιδ. M� ;εγελYς !κ"μη τ"ν qαυτ" σ�υm δι"τι �Vτε τ�ς σημει�σειςσ�υ δ'ν θ� πρ�+τ�σης ν� δια��σης �Vτε τ�ν 3στ�ρ�α τFν !ρ�α�-ων Pωμα�ων κα� (Eλλ�νων κα� τ� 4κλεκτ� !π�σπ�σματα !π" τ�συγγρ�μματ� των π�� τ� !ν'�αλλες γι� τ� γηρατει� σ�υm τρ';ελ�ιπ"ν πρ"ς τ"ν σκ�π" σ�υ κα� !+�ν�ντας κατ� μ'ρ�ς τ�ς μ�ται-ες 4λπ�δες ���θησε τ"ν qαυτ" σ�υ, 4�ν σ' μ'λει λ�γ� γι@ α&τ"ν, /ως:τ�υ ε�ναι καιρ"ς.

ιε. Δ'ν γνωρ�J�υν π�ι� σημασ�α ��ει � κλ�π�, � σπ�ρ�, � !γ�-ραπωλησ�α, � �συ��α, � δ�ναμις ν� !ντιλαμ��νεσαι α&τ� π��πρ'πει ν� γ�ν�υν, γιατ� α&τ" δ'ν γ�νεται μ' τ� μ�τια, !λλ� μ' κ�-π�ια Tλλη αZσθησι.

ις.ΣFμα,ψυ��,ν�0ςm τ� στ�ι�ε*α σ�υ.T�0 σ�ματ�ς στ�ι�ε*α �3α8σθ�σεις, τ�ς ψυ��ς �3 �ρμ'ς, τ�0 ν�0 �3 !λ�θειες. (O σ�ηματι-σμ"ς μ�ρ+Fν μ' τ�ν ���θεια τFν α8σθ�σεων ε�ναι �αρακτηριστι-κ" κα� τFν J�ωνm � !συγκρ�τητη κα� διεγερτικ� �ρμ� ε�ναι γν�-ρισμα κα� τFν θηρ�ων κα� τFν !νδρ�γ�νων κα� τ�0 Φαλ�ριδ�ςκα� τ�0 N'ρων�ς.T" ν� ��ης τ"ν ν�0 σ�υ �δηγ" σ@ 4κε*να π�� θε-ωρ�0νται καθ�κ�ντα ε�ναι γν�ρισμα κα� 4κε�νων π�� δ'ν πι-στε��υν στ��ς θε��ς, π�� 4γκαταλε�π�υν τ�ν πατρ�δα κα� κ�-

67

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION °ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

66

δ�*ναι δ$�ιI �)ν τ�*τ� συν'πτVης μηδ<ν περιμ$νων μηδ< �ε�γων,?λλ) τV; παρ��σVη κατ) ��σιν �νεργε�Pα κα. τV;,[ν λ$γεις κα. �θ$γ-γVη, &ρωϊκV; ?ληθε�Pα ?ρκ��μεν�ς, ε4Dω�σεις. @στι δ< �4δε.ς Zτ�*τ� κωλ*σαι δυν'μεν�ς.

ιγF. �Ωσπερ �e �ατρ�. ?ε. τ) �ργανα κα. σιδ�ρια πρ�/ειρα @/�υ-σι πρ#ς τ) α��ν�δια τ+ν θεραπευμ'των, �jτω τ) δ�γματα σYqτ�ιμα @/ε πρ#ς τ# τ) θε1α κα. ?νθρ5πινα ε�δ$ναι, κα. πRν κα. τ#μικρ�τατ�ν �jτω π�ιε1ν, =ς τ;ς ?μ��τ$ρων πρ#ς 7λληλα συνδ$-σεως μεμνημ$ν�ν. �Aτε γ)ρ ?νθρ5πιν�ν τι 7νευ τ;ς �π. τ) θε1ασυνανα��ρRς ε� πρ'Hεις �Aτε @μπαλιν.

ιδF. Mηκ$τι πλαν+I �Aτε γ)ρ τ) �π�μνημ'τι' σ�υ μ$λλεις ?να-γιν5σκειν �Aτε τ)ς τ+ν ?ρ/α�ων SPωμα�ων κα. SEλλ�νων πρ'Hειςκα. τ)ς �κ τ+ν συγγραμμ'των �κλ�γ'ς, sς ε�ς τ# γ;ρας σαυτ>+?πετ�θεσ�. σπε*δε ��ν ε�ς τ$λ�ς, κα. τ)ς κεν)ς �λπ�δας ?�ε.ςσαυτ>+ ���θει, ε\ τ� σ�ι μ$λει σεαυτ�*, qως @Hεστιν.

ιεF. O4κ \σασι π�σα σημα�νει τ# κλ$πτειν, τ# σπε�ρειν, τ#kνε1σθαι, τ# &συ/'Dειν, τ# ZρRν τ) πρακτ$α, b �4κ ��θαλμ�1ς γ�-νεται ?λλ2 �τ$ρPα τιν. �ψει.

ιNF. Σ+μα, ψυ/�, ν�*ςI σ5ματ�ς α�σθ�σεις, ψυ/;ς Zρμα�, ν�*δ�γματα. τ# μ<ν τυπ�*σθαι �ανταστικ+ς κα. τ+ν ��σκημ'των,τ# δ< νευρ�σπαστε1σθαι Zρμητικ+ς κα. τ+ν θηρ�ων κα. τ+ν?νδρ�γ�νων κα. Φαλ'ριδ�ς κα. N$ρων�ςI τ# δ< τ#ν ν�*ν &γεμ�-να @/ειν �π. τ) �αιν�μενα καθ�κ�ντα, κα. τ+ν θε�Yς μ� ν�μιD�ν-

Page 35: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ν�υν �,τιδ�π�τε :ταν κλε�σ�υν τ�ν θ�ρα. @E�ν λ�ιπ"ν τ� Tλλαε�ναι κ�ιν� στ� tντα π�� ��ω !να+'ρει, �αρακτηριστικ" γν�ρι-σμα τ�0 !γαθ�0 ε�ναι ν� !γαπY κα� ν� δ'�εται μ' ε&�αρ�στησι:σα συμ�α�ν�υν κα� συνυ+α�ν�νται μ@ α&τ"ν !π" τ�ν μ�*ρα. T"νδα�μ�να δ' π�� ε�ναι 4γκατεστημ'ν�ς στ" στ�θ�ς τ�υ ν� μ� τ"ν+θε�ρη μ�τε ν� τ"ν ταρ�σση μ' τ"ν θ"ρυ�� τ�ς !�αλ�νωτης σκ'-ψεως, !λλ� ν� τ"ν διατηρ� ε&μεν�, ν� !κ�λ�υθ� μ' κ�σμι"τητατ�ς 4ντ�λ'ς τ�0 θε�0, ν� μ� λ'γη τ�π�τε !ντ�θετ� πρ"ς τ�ν !λ�-θεια μ�τε ν� κ�νη τ�π�τε !ντ�θετ� πρ"ς τ" δ�και�.

@E�ν δ' :λ�ι �3 Tνθρωπ�ι δ'ν πιστε��υν :τι J� μ' ?πλ"τητα,μ'!;ι�πρ'πεια κα� μ' �αρ�, �Vτε Gργ�Jεται 4ναντ��ν τ�υς �Vτε !π�-μακρ�νεται !π" τ"ν δρ"μ� π�� �δηγε* στ" τ'λ�ς τ�ς Jω�ς ε8ς τ"�π�*� πρ'πει ν� +θ�ση καθαρ"ς, /τ�ιμ�ς κατ� τρ"π� !��αστ�πρ�σαρμ�σμ'ν�ς στ�ν μ�*ρα τ�υ.

69

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION °ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

68

των κα. τ+ν τ�ν πατρ�δα �γκαταλειπ�ντων κα. τ+ν <πRν> π�ι��ν-των, �πειδ)ν κλε�σωσι τ)ς θ�ρας.E� ��ν τ) λ�ιπ) κ�ιν' �στι πρ#ς τ) ε�ρημ$να, λ�ιπ#ν τ# \δι�ν �στιτ�* ?γαθ�* �ιλε1ν μ<ν κα. ?σπ'Dεσθαι τ) συμ�α�ν�ντα κα. συγ-κλωθ�μενα α4τ>+I τ#ν δ< @νδ�ν �ν τ>+ στ�θει eδρυμ$ν�ν δα�μ�ναμ� ��ρειν μηδ< θ�ρυ�ε1ν �/λ>ω �αντασι+ν, ?λλ) dλεων διατηρε1ν,κ�σμ�ως �π�μεν�ν θε>+, μ�τε �θεγγ�μεν�ν τι παρ) τ) ?ληθ; μ�τε�νεργ�*ντα παρ) τ) δ�καια. ε� δ< ?πιστ�*σιν α4τ>+ π'ντες7νθρωπ�ι, :τι oπλ+ς κα. α�δημ�νως κα. ε4θ�μως �ι�1, �Aτε /αλε-πα�νει τιν. τ��των �Aτε παρατρ$πεται τ;ς Zδ�* τ;ς ?γ��σης �π.τ# τ$λ�ς τ�* ���υ, ��2 b δε1 �λθε1ν καθαρ�ν, &σ�/ι�ν, εAλυτ�ν,?�ι'στως τV; �αυτ�* μ��ρPα συνηρμ�σμ$ν�ν.

2

Page 36: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

BIBΛION Δ�

α.A&τ" π�� ε�ναι κυρ�αρ�� μ'σα μας, :ταν ε�ναι σ�μ+ων� μ' τ�ν+�σι τ'τ�ια στ�σι τηρε* !π'ναντι α&τFν π�� συμ�α�ν�υν, Cστεδ'�εται ε&�αρ�στως κα� μ' ε&κ�λ�α α&τ" π�� μπ�ρε* ν� συμ�� κα�α&τ" π�� !π" τ�ν +�σι πρ�σ+'ρεται.Δ'ν συμπαθε* τ� 4π� μ'ρ�υς$λικ� στ�ι�ε*α !λλ� +'ρεται μ' 8δια�τερ� J�λ� πρ"ς 4κε*να π��κατευθ�ν�υν τ�ν Rληm �,τιδ�π�τε τ�0 πρ���λλει !ντ�στασι τ"!+�μ�ι�νει, :πως !κρι�Fς συμ�α�νει μ' τ�ν +ωτι� π�� κατακα�-ει 4κε*να π�� π'+τ�υν μ'σα σ@ α&τ�, 4νF /νας μικρ"ς λ��ν�ς θ��σ�ηνε. (H μεγ�λη :μως +ωτι� π�λ� γρ�γ�ρα !+�μ�ι�νει μ' τ"νqαυτ" της :σα π'+τ�υν σ@ α&τ� κα� !π" α&τ� τ� Zδια γ�νεται !κ"-μη μεγαλ�τερη.

�. Kαμμι� 4ν'ργεια ν� μ� κ�νης !συλλ"γιστα μ�τε Tσκ�πα,!λλ� μ' σ�στημα π�� ��ηθε* τ�ν τ'�νη τ�ς Jω�ς.

γ. @Aνα�ωρητ�ρια γι� τ"ν qαυτ" τ�υς Jητ�0ν,!γρ�τικ'ς κατ�ι-κ�ες κα� !κρ�γιαλι'ς κα� ��υν�, συνηθ�Jεις δ' κα� σ� ν� !γαπYςπ�λ� α&τ� τ� πρ�γματα. A&τ" :μως μαρτυρε* π�λ� μεγ�λη !+'-λεια, !+�0 μπ�ρε*ς :π�ια στιγμ� θ'λεις ν� !να�ωρ�σης στ"νqαυτ" σ�υ. Π�υθεν� δ'ν $π�ρ�ει πι" Xρεμ� κα� πι" !τ�ρα�� κα-τα+�γι� γι� τ"ν Tνθρωπ� !π" τ�ν ψυ�� τ�υ,:ταν μ�λιστα κανε�ς��η μ'σα τ�υ στ�ι�ε*α, ε8ς τ� �π�*α, :ταν σκ�ψη, α8σθ�νεται !μ'-σως μεγ�λη ε&+�ρ�α. �Oταν λ'γω ε&+�ρ�α δ'ν 4νν�F τ�π�τε Tλλ�!π" τ�ν ε&πρ'πεια. Συνε�Fς ν� δ�νης στ"ν qαυτ" σ�υ α&τ� τ�νε&καιρ�α κα� ν� τ"ν !νανε�νης. @Aλλ� σ�ντ�μα κα� �ασικ� ν�ε�ναι 4κε*να π�� μ"λις τ� σκε+θ�ς θ� μπ�ρ'σ�υν ν� !π�μακρ�-ν�υν !π" σ'να :λα τ� κακ� κα� θ� σ' ��ηθ�σ�υν ν� μ� !γανα-κτ�ς γι� τ�ν κακ�α τFν !νθρ�πων. Σ�ν κ�νης τ�ν σκ'ψι :τι �3Tνθρωπ�ι �γιναν � /νας γι� τ"ν Tλλ�ν κα� :τι � μακρ�θυμ�α ε�ναι

7170

BIBΛION Δn

αF.T# @νδ�ν κυριε*�ν,:ταν κατ) ��σιν @/Vη,�jτως qστηκε πρ#ς τ)συμ�α�ν�ντα, _στε ?ε. πρ#ς τ# δυνατ#ν κα. διδ�μεν�ν μετατ�θε-σθαι Xαδ�ως. jλην γ)ρ ?π�τεταγμ$νην �4δεμ�αν �ιλε1, ?λλ)ZρμPR μ<ν τ) <πρ�>ηγ��μενα μεθ’ �πεHαιρ$σεωςI τ# δ< ?ντεισα-γ�μεν�ν jλην �αυτ>+ π�ιε1ν, _σπερ τ# π*ρ, :ταν �πικρατV; τ+ν�πεμπιπτ�ντων, ��2 [ν gν μικρ�ς τις λ�/ν�ς �σ�$σθηI τ# δ< λα-μπρ#ν π*ρ τ'/ιστα �H>ωκε�ωσεν �αυτ>+ τ) �πι��ρ��μενα κα. κα-την'λωσεν κα. �H α4τ+ν �κε�νων �π. με1D�ν Lρθη.

�F. Mηδ<ν �ν$ργημα ε�κV; μηδ< 7λλως W κατ) θε5ρημα συμπλη-ρωματικ#ν τ;ς τ$/νης �νεργε�σθω.

γF. 2Aνα/ωρ�σεις α�τ�1ς Dητ�*σιν, ?γρ�ικ�ας κα. α�γιαλ�Yς κα.�ρηI ε\ωθας δ< κα. σY τ) τ�ια*τα μ'λιστα π�θε1ν. :λ�ν δ< τ�*τ��διωτικ5τατ�ν �στιν, �H#ν 3ς gν _ρας �θελ�σVης ε�ς �αυτ#ν ?να-/ωρε1ν. �4δαμ�* γ)ρ �Aτε &συ/ι5τερ�ν �Aτε ?πραγμ�ν$στερ�ν7νθρωπ�ς ?να/ωρε1 W ε�ς τ�ν �αυτ�* ψυ/�νI μ'λισθ’ :στις @/ει@νδ�ν τ�ια*τα, ε�ς s �γκ�ψας �ν π'σVη ε4μαρε�Pα ε4θYς γ�νεταιIτ�ν δ< ε4μ'ρειαν �4δ<ν 7λλ� λ$γω W ε4κ�σμ�αν. συνε/+ς ��ν δ�-δ�υ σεαυτ>+ τα�την τ�ν ?να/5ρησιν, κα. ?ναν$�υ σεαυτ�νI �ρα-/$α δ< @στω κα. στ�ι/ει5δη, s ε4θYς ?παντ�σαντα ?ρκ$σει ε�ς τ#πRσαν †?ν�αν ?π�κλ�σαι,† κα. ?π�π$μψαι σε μ� δυσ/ερα�ν�ντα�κε�ν�ις, ��2 s �παν$ρ/Vη.T�νι γ)ρ δυσ/ερα�νεις; τV; τ+ν ?νθρ5πων κακ�Pα; ?ναλ�γισ'μεν�ςτ# κρ1μα, :τι τ) λ�γικ) D+α ?λλ�λων qνεκεν γ$γ�νε, κα. :τι τ#

2

Page 37: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

μ'ρ�ς τ�ς δικαι�σ�νης κα� :τι σ+�λλ�υν �ωρ�ς ν� τ" θ'λ�υν κα�π"σ�ι /ως τ�ρα, !+�0 4δημι��ργησαν ��θρες, $π�ψ�ες κα� μ�ση,σ+αγι�στηκαν μ�ν�μα��ντας κα� ���υν γ�νει στ��τη, τ"τε θ�π�ψης ν� !γανακτ�ς.

@Aλλ� μ�πως !γανακτ�ς γι� :σα !π" τ" σ�μπαν !π�ν'μ�νταισ' σ'να; T"τε ;ανα+'ρε στ"ν ν�0 σ�υ τ"ν λ"γ� «X � πρ"ν�ια X τ�Tτ�μα ρυθμ�J�υν τ"ν κ"σμ�»m κα� τ� στ�ι�ε*α μ' τ� �π�*α !π�-δεικν�εται :τι � κ"σμ�ς ε�ναι κατ� κ�π�ι� τρ"π� π�λιτε�α. M�-πως σ' 4ν��λ�0ν �3 σωματικ'ς σ�υ �ρμ'ς; Σκ'ψ�υ :τι � δι�ν�ιαδ'ν �ρ�εται σ' 4πα+� μ' τ�ς �ρμ'ς π�� κιν�0νται κατ� τρ"π� �μα-λ" X τρα��,:ταν �στω κα� μι� +�ρ� γυρ�ση στ"ν qαυτ" της κα� γυ-μν�ση τ�ν δικ� της δ�ναμιm κα� μετ� συλλ�γ�σ�υ :σα Tκ�υσες γι�π"ν�υς κα� �δ�ν'ς κα� συμ+�νησες :τι ε�ναι Gρθ�.

M�πως σ' παρασ�ρη � δ";α � !σ�μαντη; Λ��ε $π@ tψι σ�υτ�ν τα��τητα μ' τ�ν �π��α λησμ�ν�0νται τ� π�ντα κα� τ" ���ςπ�� $π�ρ�ει κα� !π" τ� δ�� μ'ρη τ�0 Tπειρ�υ �ρ"ν�υ κα� τ�ν μα-ται�δ�;�α τFν �ειρ�κρ�τημ�των κα� τ�ν ε&κ�λ�α μ' τ�ν �π��α+α�νεται ν� !λλ�J�υν γν�μη �3 Tνθρωπ�ι κα� τ�ν !περισκεψ�α4κε�νων π�� 4παιν�0ν κα� τ�ν στεν"τητα τ�0 ��ρ�υ στ"ν �π�*�περι�ρ�Jεται. DAλλωστε :λη � γ� ε�ναι μι� μικρ� π�λιτε�α. Σκ'ψ�υπ"σ� μικρ" ε�ναι τ" μ'ρ�ς α&τ�ς π�� κατ�ικε*ται; Kα� σ@ α&τ" π"-σ�ι κατ�ικ�0ν; Kα� π"σ�ι λ�γ�ι θ� 4παινεθ�0ν;

(Yπ�λε�πεται λ�ιπ"ν ν� μ� ;ε�νYς τ�ν κατα+υγ� στ"ν !γρ"τ�0 qαυτ�0 σ�υ (στ"ν �Fρ� τ�ς ψυ��ς σ�υ) κα� πρ�παντ"ς μ� τα-ρ�Jεσαι κα� μ� ταλαιπωρ�σαι, !λλ� με*νε !νεπηρ'αστ�ς !π" τ�πρ�γματα κα� !ντιμετ�πισ' τα σ�ν Tνδρας, σ�ν Tνθρωπ�ς, σ�νπ�λ�της, σ�ν θνητ"ς Gργανισμ"ς. T� πι" πρ"�ειρα στ� �π�*α θ�στρα+�ς Tς ε�ναι α&τ� τ� δ��: πρFτ�ν :τι τ� πρ�γματα δ'ν μπ�-ρ�0ν ν� 4γγ�J�υν τ�ν ψυ��, !λλ� μ'ν�υν �;ω !π" α&τ� !κ�νητα,�3 δ' 4ν��λ�σεις πρ�'ρ��νται μ"ν� !π" τ�ν 8δ'α π�� $π�ρ�ει μ'-σα σ�υ, κα�, δε�τερ�ν, :τι :λα :σα �λ'πεις διαρκFς μετα��λλ�-νται κα� σ' λ�γ� δ'ν θ� $π�ρ��υν πλ'�ν. Σκ'ψ�υ διαρκFς π"σων

73

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ¢ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

72

?ν$/εσθαι μ$ρ�ς τ;ς δικαι�σ�νης, κα. :τι 7κ�ντες oμαρτ'ν�υσι,κα. π�σ�ι Lδη διε/θρε�σαντες, �π�πτε�σαντες, μισ�σαντες, δια-δ�ρατισθ$ντες �κτ$τανται, τετ$�ρωνται, πα��υ π�τ$. ?λλ) κα.τ�1ς �κ τ+ν :λων ?π�νεμ�μ$ν�ις δυσ/ερα�νεις; ?νανεωσ'μεν�ςτ# διεDευγμ$ν�νI “ BHτ�ι πρ�ν�ια, W 7τ�μ�ι,” κα. �H :σων ?πεδε�-/θη,:τι Z κ�σμ�ς =σανε. π�λις.?λλ) τ) σωματικ' σ�υ aψεται @τι,�νν��σας :τι �4κ �πιμ�γνυται λε�ως W τρα/$ως κιν�υμ$ν>ω πνε�-ματι & δι'ν�ια, �πειδ)ν aπαH �αυτ�ν ?π�λ'�Vη κα. γνωρ�σVη τ�ν�δ�αν �H�υσ�ανI και λ�ιπ#ν :σα περ. π�ν�υ κα. &δ�ν;ς ?κ�κ�αςκα. συγκατ$θ�υ.2Aλλ) τ# δ�H'ρι�ν σε περισπ'σει;?πιδ�ν ε�ς τ# τ'/�ς τ;ς π'ντωνλ�θης, κα. τ# /'�ς τ�* ��’ �κ'τερα ?πε�ρ�υ α�+ν�ς, κα. τ# κεν#ντ;ς ?πη/�σεως, κα. τ# ε4μετ'��λ�ν κα. 7κριτ�ν τ+ν ε4�ημε1νδ�κ��ντων, κα. τ# στεν#ν τ�* τ�π�υ, �ν >[ περιγρ'�εται. :λη τεγ)ρ & γ; στιγμ�, κα. τα�της π�στ�ν γων�δι�ν & κατ��κησις αjτη;κα. �ντα*θα π�σ�ι κα. �6�� τινες �e �παινεσ�μεν�ι;Λ�ιπ#ν ��ν μ$μνησ� τ;ς �π�/ωρ�σεως τ;ς ε�ς τ�*τ� τ# ?γρ�δι�ν�αυτ�*I κα. πρ# παντ#ς μ� σπ+ μηδ< κατεντε�ν�υ, ?λλ) �λε�θε-ρ�ς @σ� κα. :ρα τ) πρ'γματα =ς ?ν�ρ, =ς 7νθρωπ�ς, =ς π�λ�της,=ς θνητ#ν D>+�ν. �ν δ< τ�1ς πρ�/ειρ�τ'τ�ις, ε�ς s �γκ�ψεις, τα*τα@στω τ) δ��. �ν μ$ν, :τι τ) πρ'γματα �4/ aπτεται τ;ς ψυ/;ς, ?λλ2@Hω qστηκεν ?τρεμ�*νταI αe δ< �/λ�σεις �κ μ�νης τ;ς @νδ�ν �π�-λ�ψεως. qτερ�ν δ$, :τι π'ντα τα*τα :σα ZρPRς :σ�ν �4δ$πω μετα-�'λλει κα. �4κ @τι @σταιI κα. :σων Lδη μετα��λα1ς α4τ#ς παρατε-

3

4

Page 38: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

πραγμ�των μ'�ρι τ�ρα τ�ς μετα��λ'ς ��εις δ� μ' τ� μ�τια σ�υ, «�κ"σμ�ς ε�ναι διαρκ�ς μετα��λ�, � Jω� ε�ναι ?πλ� 4ντ�πωσις».

δ. @E�ν � ν�ητικ� μας δ�ναμις ε�ναι κ�ιν�,κα� � σκ'ψις σ�μ+ωναμ' τ�ν �π��α εZμαστε λ�γικ�� ε�ναι κ�ιν�. @E�ν συμ�α�νη α&τ", κα� �λ�γικ� � �π��α 4πι��λλει :σα πρ'πει ν� γ�ν�υν X ν� μ� γ�ν�υν ε�ναικ�ιν�. @E�ν 8σ��η α&τ", κα� � ν"μ�ς ε�ναι κ�ιν"ςm 4�ν 8σ��η κα� α&τ"τ" συμπ'ρασμα, εZμαστε :λ�ι μ'λη κ�π�ιας π�λιτε�αςm 4�ν κα� α&τ"!ληθε�η,� κ"σμ�ς ε�ναι κατ� κ�π�ι� τρ"π� π"λις.Σ' π�ι" Tλλ� κ�ι-ν" π�λ�τευμα λ�ιπ"ν συμμετ'�ει �λ"κληρ� τ" !νθρ�πιν� γ'ν�ς;@Aπ" 4κε* λ�ιπ"ν,!π" τ�ν κ�ιν� α&τ� π"λι πρ�'ρ�εται κα� � ν�ητικ�κα� � λ�γικ� δ�ναμις κα� κλ�σις μας ν� $πακ��ωμε στ"ν ν"μ�.

DAν δ'ν πρ�'ρ�ωνται !π" 4κε*, τ"τε !π" π�0; �Oπως δηλ. τ" γ�ϊ-ν� στ�ι�ε*� μ�υ ��ει !π�κ�π� !π" τ�ν γ� κα� τ" $γρ" στ�ι�ε*� !π"Tλλ� παρ"μ�ι� στ�ι�ε*�, κα� � ψυ�� μ�υ !π" κ�π�ια πηγ� κα� τ"θερμ" κα� π�ρFδες στ�ι�ε*� μ�υ !π" Tλλη 8δια�τερη πηγ� (δι"τι τ�-π�τε δ'ν πρ�'ρ�εται !π" τ" μηδ'ν,:πως δ'ν 4πιστρ'+ει στ" μηδ'ν),�τσι κα� τ" ν�ερ" μ'ρ�ς τ�0 qαυτ�0 μ�υ πρ�'ρ�εται !π" κ�π�υ.

ε. (O θ�νατ�ς ε�ναι :,τι κα� � γ'ννησις,δηλ.μυστ�ρι� τ�ς +�σε-ως. (H γ'ννησις ε�ναι σ�νθεσις κα� � θ�νατ�ς !π�σ�νθεσις23 !π"τ� α&τ� στ�ι�ε*α ε8ς τ� α&τ�.

(Oπωσδ�π�τε δ'ν ε�ναι κ�τι γι� τ" �π�*� μπ�ρε* ν� +��ηθ�κανε�ς, γιατ� δ'ν ε�ναι Tσ�ετ�ς πρ"ς τ"ν Tνθρωπ� �Vτε !ντ�θετ�ςπρ"ς τ�ν λ�γικ� τ�ς δημι�υργ�ας.

ς. A&τ� κατ@ α&τ"ν τ"ν τρ"π� !π" τ'τ�ιες α8τ�ες ��ει �ρ�σει �+�σις ν� γ�νωνται. �Oπ�ι�ς α&τ" δ'ν !π�δ'�εται θ'λει ν� μ� ��η�υμ" � συκι�.

Π�ντως μ� ;ε�νYς 4κε*ν�,:τι 4ντ"ς Gλ�γ�υ �ρ"ν�υ κα� σ� κα� �Tλλ�ς θ� ��ετε πεθ�νειm μετ� !π" λ�γ� δ' θ� ��η �αθ� κα� τ" tν�-μ� σας.

J. @Aπ�μ�κρυνε τ�ν 4ντ�πωσι, !π�μακρ�νεται !μ'σως τ"

75

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ¢ã

23. Λε�πει � λ';ις δι'κρισις.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

74

τ�/ηκας, συνε/+ς διαν��*. ‘Z κ�σμ�ς ?λλ��ωσιςI Z ���ς �π�λη-ψις’.

δF. E� τ# ν�ερ#ν &μ1ν κ�ιν�ν, κα. Z λ�γ�ς, καθ2 bν λ�γικ�� �σμεν,κ�ιν�ςI ε� τ�*τ�, κα. Z πρ�στακτικ#ς τ+ν π�ιητ$ων W μ� λ�γ�ςκ�ιν�ςI ε� τ�*τ�, κα. Z ν�μ�ς κ�ιν�ςI ε� τ�*τ�, π�λ1τα� �σμενI ε�τ�*τ�, π�λιτε�ματ�ς τιν�ς μετ$/�μενI ε� τ�*τ�, Z κ�σμ�ς =σανε.π�λις �στ�. τ�ν�ς γ)ρ 7λλ�υ ��σει τις τ# τ+ν ?νθρ5πων πRν γ$ν�ςκ�ιν�* π�λιτε�ματ�ς μετ$/ειν; �κε1θεν δ$, �κ τ;ς κ�ιν;ς τα�τηςπ�λεως, κα. α4τ# τ# ν�ερ#ν κα. λ�γικ#ν κα. ν�μικ#ν &μ1νI W π�-θεν; _σπερ γ)ρ τ# γε+δ$ς μ�ι ?π� τιν�ς γ;ς ?π�μεμ$ρισται, κα.τ# �γρ#ν ?�2 �τ$ρ�υ στ�ι/ε��υ κα. τ# πνευματικ#ν ?π# πηγ;ςτιν#ς κα. τ# θερμ#ν κα. πυρ+δες @κ τιν�ς �δ�ας πηγ;ς (�4δ<ν γ)ρ�κ τ�* μηδεν#ς @ρ/εται, _σπερ μηδ2 ε�ς τ# �4κ �ν ?π$ρ/εται),�jτω δ� κα. τ# ν�ερ#ν lκει π�θ$ν.

εF. SO θ'νατ�ς τ�ι�*τ�ς, �6�ν γ$νεσις, ��σεως μυστ�ρι�ν, σ�γ-κρισις �κ τ+ν α4τ+ν στ�ι/ε�ων, <δι'κρισις> ε�ς τα4τ'I :λως δ<�4κ ��2 >[ 7ν τις α�σ/υνθε�ηI �4 γ)ρ παρ) τ# �H;ς τ>+ ν�ερ+ D>5>ω�4δ< παρ) τ#ν λ�γ�ν τ;ς παρασκευ;ς.

NF. Tα*τα �jτως �π# τ+ν τ�ι��των π$�υκε γ�νεσθαι �H ?ν'γ-κηςI Z δ< τ�*τ� μ� θ$λων θ$λει τ�ν συκ;ν �π#ν μ� @/ειν. :λως δ2�κε1ν� μ$μνησ�, :τι �ντ#ς �λιγ�στ�υ /ρ�ν�υ κα. σY κα. �fτ�ς τε-θν�Hεσθε, μετ) �ρα/Y δ< �4δ< �ν�μα �μ+ν �π�λει�θ�σεται.

DF. �Aρ�ν τ�ν �π�ληψιν, "ρται τ# �$�λαμμαιI

Page 39: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

«��ω Jημιωθ�», μ� σκ'πτεσαι τ" «��ω Jημιωθ�» κα� 4;α+αν�Jε-ται !μ'σως � Jημι�.

η. (O,τιδ�π�τε δ'ν κ�νει τ"ν Tνθρωπ� �ειρ"τερ�,εZτε πρ�'ρ�ε-ται !π" τ"ν 4σωτερικ" τ�υ κ"σμ� εZτε !π@ �;ω, δ'ν κ�νει κα� τ�νJω� τ�υ �ειρ"τερη �Vτε τ"ν Jημι�νει.

θ. @Eκε*ν� π�� συμ+'ρει ε�ναι !ναγκασμ'νη � +�σις ν� τ" κ�νη.ι. Σκ'ψ�υ :τι :λα :σα συμ�α�ν�υν, συμ�α�ν�υν δικα�ωςm θ� τ"

!ντιλη+θ�ς,4�ν παρατηρ�σης μ' πρ�σ���m δ'ν 4νν�F μ"ν�ν :τι τ"/να !κ�λ�υθε* τ" Tλλ�,!λλ@ :τι γ�ν�νται σ�μ+ωνα μ' τ" δ�και� σ�νν� $π�ρ�η κ�π�ι�ς � �π�*�ς !π�ν'μει στ"ν καθ'να 4κε*ν� π�� τ�0!;�Jει. Πρ"σε�ε λ�ιπ"ν, :πως Tρ�ισες κα� �,τιδ�π�τε κ�νεις, ν� τ"κ�νης μ' α&τ"ν τ"ν :ρ�m ν� ε�σαι καλ"ς, μ' τ�ν πραγματικ� σημα-σ�α τ�ς λ';εως καλ�ς.A&τ" ν� τ" 4+αρμ"Jης σ' κ�θε σ�υ πρY;ι.

ια. M� κρ�νης τ� πρ�γματα �τσι, :πως τ� κρ�νει � !κ"λαστ�ς X:πως θ'λει ν� τ� κρ�νης, !λλ� κ��τα;ε πFς ε�ναι στ�ν πραγματι-κ"τητα.

ι�. Πρ'πει π�ντ�τε ν� ��ης α&τ'ς τ�ς δ�� κλ�σεις, τ�ν μ�α μ'ν,γι� ν� 4κτελ�ς μ"ν� 4κε*ν� π�� $παγ�ρε�ει τ" �ρ'�ς τ�0 �ασιλ'-ως κα� τ�0 ν�μ�θ'τ�υ γι� τ" συμ+'ρ�ν τFν !νθρ�πων, κα� τ�νTλλη γι� ν� !λλ�Jης γν�μη, :ταν κ�π�ι�ς σ' πλησι�Jη κα� σ'δι�ρθ�νη κα� σ' !π�μακρ�νη !π" κ�π�ια 4σ+αλμ'νη γν�μη. (H!λλαγ� :μως ν� γ�νεται π�ντ�τε μ' λ�γικ� 4πι�ειρ�ματα, :τιε�ναι δικα�α κα� κ�ινω+ελ�ς κα� τ� κ�νητρ� σ�υ τ'τ�ια π�� πρ'-πει ν� ε�ναι κα� t�ι γιατ� σ�0 +�νηκε :τι ε�ναι ε&��ριστ� X σ�04;ασ+αλ�Jει δ";α α&τ" π�� κ�νεις.

ιγ. DE�εις λ�γικ�; – DE�ω. – Γιατ� λ�ιπ"ν δ'ν τ�ν �ρησιμ�π�ιε*ς;@Aλλ� 4�ν α&τ� 4κτελ� τ" �ργ� της, 4σ� τ� Tλλ� JητYς;

ιδ. (Yπ�ρ�εις μ'σα στ"ν κ"σμ� σ�ν μ'ρ�ς; Θ� !+ανισθ�ς μ'σασ@ α&τ"ν π�� σ' γ'ννησεm μYλλ�ν θ� 4πιστρ'ψης μ' τ�ν μετα��λ�στ"ν λ"γ� π�� ρυθμ�Jει τ�ν γ'νεσι τFν πραγμ�των24.

77

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ¢ã

24. Σπερματικ"ς λ"γ�ςm � γενεσι�υργ"ς α8τ�α.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

76

%ρ�ν τ# «�$�λαμμαι», "ρται & �λ'�η.ηF. �O /ε�ρω α4τ#ν �αυτ�* 7νθρωπ�ν �4 π�ιε1, τ�*τ� �4δ< τ#ν

���ν α4τ�* /ε�ρω π�ιε1, �4δ< �λ'πτει �Aτε @Hωθεν �Aτε @νδ�θεν.θF. 2Hν'γκασται & τ�* συμ�$ρ�ντ�ς ��σις τ�*τ� π�ιε1ν.ιF. �Oτι πRν τ# συμ�α1ν�ν δικα�ως συμ�α�νειI :, �)ν ?κρι�+ς

παρα�υλ'σσPης, ε�ρ�σειςI �4 λ$γω μ�ν�ν κατ) τ# �H;ς, ?λλ2 :τικατ) τ# δ�και�ν κα. =ς gν �π� τιν�ς ?π�ν$μ�ντ�ς τ# κατ2 ?H�αν.παρα��λασσε ��ν, =ς LρHωI κα�, : τι gν π�ιV;ς, σYν τ��τ>ω π��ει,σYν τ>+ ?γαθ#ς εJναι, καθ2 b νεν�ηται �δ�ως Z ?γαθ�ς. τ�*τ� �π.π'σης �νεργε�ας σ+Dε.

ιαF. M� τ�ια*τα �π�λ'μ�ανε, �6α Z ��ρ�Dων κρ�νει W �6' σε κρ�-νειν ���λεταιI ?λλ2 \δε α4τ', Zπ�1α κατ2 ?λ�θει'ν �στιν.

ι�F. Δ�� τα�τας �τ�ιμ�τητας @/ειν ?ε. δε1I τ�ν μ$ν, πρ#ς τ#πρRHαι μ�ν�ν, :περ gν Z τ;ς �ασιλικ;ς κα. ν�μ�θετικ;ς λ�γ�ς�π��'λλVη, �π2 k�ελε�Pα ?νθρ5πωνI τ�ν δ$, πρ#ς τ# μεταθ$σθαι,�)ν 7ρα τις παρV; δι�ρθ+ν κα. μετ'γων ?π� τιν�ς ���σεως. τ�νμ$ντ�ι μεταγωγ�ν ?ε. ?π� τιν�ς πιθαν�τητ�ς =ς δικα��υ W κ�ινω-�ελ�*ς γ�νεσθαι, κα. τ) παραπλ�σια† τ�ια*τα μ�ν�ν εJναι δε1,�4/ :τι &δY W @νδ�H�ν ��'νη.

ιγF. Λ�γ�ν @/εις; «@/ω.» τ� ��ν �4 /ρPR; τ��τ�υ γ)ρ τ# �αυτ�*π�ι�*ντ�ς τ� 7λλ� θ$λεις;

ιδF. 2Eνυπ$στης =ς μ$ρ�ς �να�ανισθ�σVη τ>+ γενν�σαντιI μRλ-λ�ν δ< ?ναλη�θ�σVη ε�ς τ#ν λ�γ�ν α4τ�* τ#ν σπερματικ#ν κατ)μετα��λ�ν.

Page 40: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ιε. (Yπ�ρ��υν π�λλ�� κ"κκ�ι λι��νι 4π�νω στ"ν Zδι� �ωμ",Tλλ�ς :μως �πεσε πρFτ�ς κα� Tλλ�ς μετ�. Δ'ν δια+'ρ�υν :μωςκαθ"λ�υ.

ις. M'σα σ' δ'κα μ'ρες θ� +αν�ς θε"ς σ@ α&τ��ς π�� +α�νεσαιτ�ρα θηρ�� κα� π�θηκ�ς, 4�ν 4πιστρ'ψης π�λι στ�ς !ναμ+ισ��τη-τες !;�ες κα� στ"ν Gρθ" λ"γ�.

ιJ. M� σκ'πτεσαι σ�ν ν� πρ"κειται ν� J�σης γι� μ�ρια �ρ"νιαmα&τ" π�� ε�ναι καθωρισμ'ν� !π" τ�ν μ�*ρα κρ'μεται π�νω !π"τ" κε+�λι σ�υm :σ� J�ς, :σ� μπ�ρε*ς ν� J�ς, πρ�σπ�θησε ν� γ�νε-σαι καλ"ς.

ιη.K��τα;ε π"σ� �ρ"ν� γι� 4ργασ�α κερδ�Jει 4κε*ν�ς π�� δ'ν 4;ε-τ�Jει τ� κ�νει X τ� λ'γει X τ� σκ'πτεται � πλησ��ν τ�υm !λλ� μ"ν� τ�ς δι-κ'ς τ�υ πρ�;εις γι� ν� συμ+ων�0ν μ' τ"ν γραπτ" κα� Tγρα+� ν"μ�.Πρ'πει � !γαθ"ς ν� μ� 4;ετ�Jη τ�ς25 συν�θειες τFν Tλλων, !λλ� ν��αδ�Jη σ' ε&θε*α γραμμ�,�ωρ�ς ν� σκ�ρπY τ�ν πρ�σ��� τ�υ.

ιθ. @Eκε*ν�ς π�� τρελλα�νεται γι� τ�ν μετ� θ�νατ�ν +�μη δ'ν+αντ�Jεται :τι � καθ'νας !π@ α&τ��ς π�� τ"ν θυμ�0νται π�λ�γρ�γ�ρα θ� πεθ�νη κα� α&τ"ς. DEπειτα π�λι κα� α&τ"ς π�� διαδ'-�θηκε 4κε*ν�ν, μ'�ρι ν� �αθ� :λη � μν�μη πρ��ωρ�ντας !ν�με-σα σ' !νθρ�π�υς π�� !ν���υν κα� σ��ν�υν. (Yπ"θεσε δ' :τι κα�!θ�νατ�ι ε�ναι α&τ�� π�� θ� σ' μνημ�νε��υν κα� :τι !θ�νατη θ�ε�ναι � μν�μη σ�υ. Λ�ιπ"ν τ� σ' x+ελε* α&τ"; Kα� δ'ν 4νν�F :τιδ'ν ��ει καν'να t+ελ�ς � νεκρ"ς, !λλ� κα� γι� τ"ν Jωνταν" π�ι�σημασ�α ��ει � �παιν�ς; DIσως γι� καμμι� 4;υπηρ'τησι. @A+�νειςλ�ιπ"ν κατ� μ'ρ�ς τ�ρα τ�ς πρ�σ+�ρ'ς τ�ς +�σεως κα� πι�νεσαι!π" τ��ς λ"γ�υς κ�π�ι�υ Tλλ�υ.

κ. K�θε τι π�� ε�ναι !ναμ+ισ��τητα 7ρα*� ε�ναι 7ρα*� !π"τ�ν +�σι τ�υ κα� γι� τ"ν qαυτ" τ�υ κα� δ'ν ε�ναι μ'ρ�ς τ�υ !ναπ"-σπαστ� � �παιν�ς. (Eπ�μ'νως �Vτε �ειρ"τερ� �Vτε καλ�τερ� γ�-νεται :ταν 4παιν�ς. A&τ" πιστε�ω κα� γι� :σα κατ� τ�ν κ�ιν�

79

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ¢ã

25. Πρ�τιμητ'α � γρα+� δε1 τ#ν ?γαθ#ν μ� 7λλων "θ�ς περι�λ$πεσθαι.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

78

ιεF. Π�λλ) λι�ανωτ�* �ωλ'ρια �π. τ�* α4τ�* �ωμ�*I τ# μ<νπρ�κατ$πεσεν, τ# δ< jστερ�νI δια�$ρει δ2 �4δ$ν.

ιNF. 2Eντ#ς δ$κα &μερ+ν θε#ς α4τ�1ς δ�Hεις, �6ς ν*ν θηρ��ν κα.π�θηκ�ς, �)ν ?νακ'μψVης �π. τ) δ�γματα κα. τ#ν σε�ασμ#ν τ�*λ�γ�υ.

ιDF. M� =ς μ�ρια μ$λλων @τη D;ν. τ# /ρε�ν �π�ρτηταιI qως DV;ς,qως @Hεστιν, ?γαθ#ς γεν�*.

ιηF. �Oσην ε4σ/�λ�αν κερδα�νει Z μ� �λ$πων τ� Z πλησ��ν εJπενW @πραHεν W διεν��θη, ?λλ) μ�ν�ν τ� α4τ#ς π�ιε1, dνα α4τ# τ�*τ�δ�και�ν V" κα. :σι�νI †" κατ) τ#ν ?γαθ#ν μ� μ$λαν† "θ�ς περι�λ$-πεσθαι, ?λλ2 S�π. τ;ς γραμμ;ς τρ$/ειν �ρθ�ν, μ� διερριμμ$ν�ν’.

ιθF. SO περ. τ�ν �στερ��ημ�αν �πτ�ημ$ν�ς �4 �αντ'Dεται, :τιqκαστ�ς τ+ν μεμνημ$νων α4τ�* τ'/ιστα κα. α4τ#ς ?π�θανε1ταιIεJτα π'λιν [κα. α4τ#ς] Z �κε1ν�ν διαδεH'μεν�ς, μ$/ρι κα. πRσα &μν�μη ?π�σ�V; δι) oπτ�μ$νωνκα. σ�εννυμ$νων πρ�ϊ�*σα. �π�-θ�υ δ2, :τι κα. ?θ'νατ�ι μ<ν �e μεμνησ�μεν�ι, ?θ'νατ�ς δ2 & μν�-μηI τ� ��ν τ�*τ� πρ#ς σ$;κα. �4 λ$γω,:τι �4δ<ν πρ#ς τ#ν τεθνηκ�-ταI ?λλ) πρ#ς τ#ν D+ντα τ� Z @παιν�ς; πλ�ν 7ρα δι2 ��κ�ν�μ�αν τι-ν'I παρ�Vης†γ)ρ ν*ν ?κα�ρως τ�ν �υσικ�ν δ�σιν, 7λλ�υ τιν#ς �/�-μεν�ς λ�γ�υ λ�ιπ�ν†.

κF. ΠRν τ# κα. Zπωσ�*ν καλ#ν �H �αυτ�* καλ�ν �στι, κα. ��2�αυτ# καταλ�γει, �4κ @/�ν μ$ρ�ς �αυτ�* τ#ν @παιν�ν. �Aτε γ�*ν/ε1ρ�ν W κρε1ττ�ν γ�νεται τ# �παιν��μεν�ν. τ�*τ� �ημι κα. �π.

Page 41: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

!ντ�ληψι θεωρ�0νται 7ρα*α, :πως ε�ναι τ� $λικ� κατασκευ�-σματα κα� τ� �ργα τ�ς τ'�νης.

A&τ" :μως π�� ε�ναι πραγματικ� 7ρα*� !π" τ� ��ει !ν�γκη;Δ'ν ��ει μεγαλ�τερη !ν�γκη, !π" τ�ν !ν�γκη π�� ��ει � ν"μ�ς, �!λ�θεια, � καλωσ�νη, � σε�ασμ"ς.

Π�ι" !π@ :λα α&τ� ε�ναι καλ" γιατ� τ" 4παιν�0ν X π�ι" �λ�πτε-ται :ταν τ" κατηγ�ρ�0ν; M�πως τ" σμαρ�γδι γ�νεται �ειρ"τερ�:ταν δ'ν τ" 4παιν�0ν; M�πως � �ρυσ"ς, � 4λ'+ας, � π�ρ+�ρα, �λ�ρα, τ" μα�α�ρι, τ" μικρ" Tνθ�ς, τ" δ'νδρ�;

κα.@E�ν J�0ν α8�νια �3 ψυ�'ς,πFς τ�ς �ωρ�ει ε8ς τ��ς α8Fνες �!'ρας;

@Aλλ� πFς � γ� �ωρ�ει τ� σ�ματα π�� θ�πτ�νται !π" τ"σ�υςα8Fνες;

�Oπως !κρι�Fς � συνε��ς μετα��λ� κα� δι�λυσις α&τFν πρ�-σ+'ρει �Fρ� ε8ς τ��ς Tλλ�υς νεκρ��ς, κατ� τ"ν Zδι� τρ"π� �3 ψυ-�'ς π�� μετα�α�ν�υν στ"ν !'ρα, !+�0 με�ν�υν 4π� !ρκετ" δι�-στημα � μ�α κ�ντ� στ�ν Tλλη, μετα��λλ�νται, συγ�'�νται κα�!ναλ��νται κα� 4πιστρ'+�υν στ�ν δημι�υργικ� δ�ναμι π�� δι'-πει τ" σ�μπαν κα� μ@ α&τ" τ"ν τρ"π� πρ�σ+'ρ�υν ��ρα στ�ς ψυ-�'ς π�� �ρ��νται ν� κατ�ικ�σ�υν μαJ� τ�υς.

A&τ� τ�ν !π�ντησι θ� μπ�ρ�0σες ν� δ�σης, 4�ν παραδε�θ�ς:τι �3 ψυ�'ς J�0ν. Πρ'πει δ' ν� μ� σκ'πτεσαι μ"ν� τ" πλ�θ�ς τFνσωμ�των π�� θ�πτ�νται �τσι, !λλ� κα� τ" πλ�θ�ς τFν J�ων π��καθημερινFς τρ�γ�νται !π" 4μYς κα� τ� Tλλα JFα. @Aλ�θεια π"-σ�ς μεγ�λ�ς !ριθμ"ς ;�δε�εται κα� τρ"π�ν τινα θ�πτεται ε8ς τ�σ�ματα α&τFν π�� τρ'+�νται! Kα� :μως τ� �ωρ�ει � �Fρ�ςα&τ�, 4πειδ� μετα��λλ�νται �3 τρ�+'ς σ' α~μα, !'ρα κα� +ωτι�.

Π�ι� ε�ναι γι� τ" θ'μα α&τ" � μ'θ�δ�ς γι� τ�ν !ναJ�τησι τ�ς!λ�θειας; (H δι�κρισις σ' α8τ�α κα� !π�τ'λεσμα.

κ�. M� ταλαντε�εσαιm !λλ� σ' παρ�λ�γη 4πιθυμ�α ν� !ντι-τ�σσης τ" δ�και� κα� σ' κ�θε $περ��λικ� σκ'ψι ν� διατηρ�ς τ�νδ�ναμι ν� τ�ν !να�αιτ�Jης.

81

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ¢ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

80

τ+ν κ�ιν�τερ�ν καλ+ν λεγ�μ$νωνI �6�ν �π. τ+ν �λικ+ν κα. �π.τ+ν τε/νικ+ν κατασκευασμ'τωνI τ� γε δ� �ντως καλ#ν τιν#ς/ρε�αν @/ει; �4 μRλλ�ν W ν�μ�ς, �4 μRλλ�ν W ?λ�θεια, �4 μRλλ�ν WεAν�ια,W α�δ5ς.τ� τ��των δι) τ# �παινε1σθαι καλ�ν �στιν,W ψεγ�-μεν�ν �θε�ρεται; σμαρ'γδι�ν γ)ρ �αυτ�* /ε1ρ�ν γ�νεται, �)ν μ��παιν;ται; τ� δ< /ρυσ�ς, �λ$�ας, π�ρ��ρα, λ�ρα, μα/α�ρι�ν,?νθ�λλι�ν, δενδρ��ι�ν;

καF. E� διαμ$ν�υσιν αe ψυ/α�, π+ς α4τ)ς �H ?ιδ��υ /ωρε1 Z ?�ρ;Π+ς δ< & γ; /ωρε1 τ) τ+ν �κ τ�σ��τ�υ α�+ν�ς θαπτ�μ$νων σ5-ματα; _σπερ γ)ρ �νθ'δε & τ��των <μετ)> π�σ�ν τινα �π. δια-μ�ν�ν μετα��λ� κα. δι'λυσις /5ραν 7λλ�ις νεκρ�1ς π�ιε1, �jτωςαe ε�ς τ#ν ?$ρα μεθιστ'μεναι ψυ/α�,�π. π�σ#ν συμμε�νασαι,μετα-�'λλ�υσι κα. /$�νται κα. �H'πτ�νται ε�ς τ#ν τ+ν :λων σπερμα-τικ#ν λ�γ�ν ?ναλαμ�αν�μεναι, κα. τ�*τ�ν τ#ν τρ�π�ν /5ραντα1ς πρ�σσυν�ικιD�μ$ναις παρ$/�υσιν. τ�*τ� δ2 7ν τις ?π�κρ�ναι-τ� ��’ �π�θ$σει τ�* τ)ς ψυ/)ς διαμ$νειν.Xρ� δ< μ� μ�ν�ν �νθυμε1σθαι τ# πλ;θ�ς τ+ν θαπτ�μ$νων ��τωσ.σωμ'των, ?λλ) κα. τ# τ+ν �κ'στης &μ$ρας �σθι�μ$νων DP5ων ��2&μ+ν τε κα. τ+ν 7λλων D>5ων. :σ�ς γ)ρ ?ριθμ#ς καταναλ�σκεταικα. ��τωσ� πως θ'πτεται �ν τ�1ς τ+ν τρε��μ$νων σ5μασιI κα.:μως δ$/εται & /5ρα α4τ) δι) τ)ς �Hαιματ5σεις, δι) τ)ς ε�ς τ#?ερ+δες W πυρ+δες ?λλ�ι5σεις.T�ς �π. τ��τ�υ & eστ�ρ�α τ;ς ?ληθε�ας; δια�ρεσις ε�ς τ# �λικ#ν κα.ε�ς τ# α�τι+δες.

κ�F. M� ?π�ρρ$μ�εσθαιI ?λλ2 �π. π'σης Zρμ;ς τ# δ�και�ν ?π�-διδ�ναι κα. �π. π'σης �αντασ�ας σ5Dειν τ# καταληπτικ�ν.

2

3

Page 42: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κγ. �Oλα �ρ�σκ�νται σ' ?ρμ�ν�α μ@ 4μ'να, � κ"σμε, :ταν ε�ναι?ρμ�νικ� γι� σ'να, τ�π�τε δ'ν ε�ναι πρ"ωρ� �Vτε tψιμ� γι� μ'να,:ταν γι� σ'να ��η γ�νει στ�ν κατ�λληλη στιγμ�. �Oλα γι� μ'ναε�ναι 7ρα*α, :σα +'ρν�υν �3 4π��'ς σ�υ, � +�σι. @Aπ" σ'να πρ�-'ρ��νται τ� π�ντα, μ'σα σ' σ'να !ναπτ�σσ�νται κα� σ' σ'να κα-ταλ�γ�υν. K�π�ι�ς λ'γει «� !γαπημ'νη π"λι τ�0 K'κρ�π�ς26», τ�δ'ν θ� π�ς «� !γαπημ'νη π"λι τ�0 Δι"ς»;

κδ. N� μ� ε�σαι π�λυ�σ��λ�ς, λ'ει, 4�ν θ'λης ν� ν�ι�θης �α-ρ�. Δ'ν ε�ναι πρ�τιμ"τερ� ν� 4κτελ�ς μ"ν� τ� !ναγκα*α κα� :σα4πι��λλει � λ�γικ� τ�0 4κ +�σεως π�λιτικ�0 J��υ κα� μ�λιστα μ'τ"ν τρ"π� π�� θ'λει;A&τ"ς � τρ"π�ς δρ�σεως δ'ν πρ�;ενε* μ"ν�τ�ν �αρ� π�� πηγ�Jει !π" τ�ν Gρθ� πρY;ι, !λλ� κα� τ�ν 3καν�-π��ησι π�� πρ�'ρ�εται !π" τ�ν !πασ�"λησι μ' λ�γα μ"ν�.

Γιατ� τ� περισσ"τερα, !π@ :σα λ'γ�με κα� κ�ν�με, 4πειδ� δ'νε�ναι !ναγκα*α, 4�ν τ� !+αιρ'ση κανε�ς θ� ε�ναι π�λ� πι" �συ��ςκα� πι" γαλ�νι�ς.

Πρ'πει λ�ιπ"ν σ' κ�θε περ�πτωσι ν� σκ'πτεσαι, μ�πως τ�0τ�δ'ν ε�ναι !παρα�τητ�; Πρ'πει t�ι μ"ν� τ�ς περιττ'ς πρ�;εις ν�παραλε�ψης, !λλ� κα� τ�ς σκ'ψεις, γιατ� μ"ν� �τσι δ'ν θ� 4πακ�-λ�υθ�σ�υν πρ�;εις παραπλανητικ'ς.

κε. Δ�κ�μασε ν� δ�ς πFς 4;ελ�σσεται � Jω� τ�0 !νθρ�π�υπ�� συμπαθε* :σα τ�0 !π�ν'μ�νται !π" τ" σ�μπαν κα� 3καν�π�ι-ε*ται !π" τ�ς δικ'ς τ�υ δ�καιες πρ�;εις κα� τ�ν δικ� τ�υ καλ� ψυ-�ικ� κατ�στασι.

κς.T� ��εις καταλ��ει 4κε*να;Πρ�σπ�θησε ν� καταλ��ης κα�α&τ�. M� ταρ�;ης τ"ν qαυτ" σ�υm μ� τ"ν πι'Jης. K�νει κ�π�ι�ςλ�θ�ς; Kακ" τ�0 qαυτ�0 τ�υ κ�νει. Σ�0 ��ει συμ�� κ�τι; Kαλ�.@Aπ" π�λ� παλαι� !π" τ" Σ�μπαν ε��ε �ρισθ� γι� σ'να κα� ε��επλε�θ� μαJ� σ�υ α&τ" π�� σ�0 συμ�α�νει. DAλλωστε � Jω� ε�ναι

83

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ¢ã

26. @Aπ�δ�δεται στ"ν @Aριστ�+�νη.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

82

κγF. ΠRν μ�ι συναρμ�Dει, b σ�. ε4'ρμ�στ�ν �στιν, � κ�σμε.�4δ$ν μ�ι πρ�ωρ�ν �4δ< �ψιμ�ν τ# σ�. εAκαιρ�ν. πRν μ�ι καρ-π�ς, b �$ρ�υσιν αe σα. [ραι, � ��σιςI �κ σ�* π'ντα, �ν σ�. π'ντα,ε�ς σ< π'ντα. �κε1ν�ς μ$ν �ησι, «Π�λι ��λη K$κρ�π�ς.» σY δ< �4κ�ρε1ς, «�Ω π�λι ��λη Δι�ς;»

κδF. «2Oλ�γα πρ;σσε», �ησ�ν, «ε� μ$λλεις ε4θυμ�σεινI» μ�π�τε7μειν�ν τ?ναγκα1α πρ'σσειν, κα. :σα Z τ�* ��σει π�λιτικ�*D>5�υ λ�γ�ς αeρε1 κα. =ς αeρε1; τ�*τ� γ)ρ �4 μ�ν�ν τ�ν ?π# τ�*καλ+ς πρ'σσειν ε4θυμ�αν �$ρει, ?λλ) κα. τ�ν ?π# τ�* �λ�γαπρ'σσειν. τ) πλε1στα γ)ρ, [ν λ$γ�μεν κα. πρ'σσ�μεν �4κ ?ναγ-κα1α �ντα �'ν τις περι$λVη, ε4σ/�λ5τερ�ς κα. ?ταρακτ�τερ�ς@σται. :θεν δε1 κα. παρ2 qκαστα �αυτ#ν �π�μιμν�σκειν, μ� τιτ�*τ� �4 τ+ν ?ναγκα�ων; δε1 δ< μ� μ�ν�ι πρ'Hεις τ)ς μ� ?ναγ-κα�ας περιαιρε1ν ?λλ) κα. �αντασ�αςI �jτως γ)ρ �4δ< πρ'Hειςπαρ$λκ�υσαι �πακ�λ�υθ�σ�υσιν.

κεF. Πε�ρασ�ν π+ς σ�ι /ωρε1 κα. Z τ�* ?γαθ�* ?νθρ5π�υ ���ςτ�* ?ρεσκ�μ$ν�υ μ<ν τ�1ς �κ τ+ν :λων ?π�νεμ�μ$ν�ις, ?ρκ�υμ$-ν�υ δ< τV; �δ�Pα πρ'Hει δικα�Pα κα. διαθ$σει ε4μενε1.

κNF. SE5ρακας �κε1να; \δε κα. τα*τα. σεαυτ#ν μ� τ'ρασσεIaπλωσ�ν σεαυτ�ν. oμαρτ'νει τις; �αυτ>+ oμαρτ'νει. συμ�$�ηκ$σ�� τι; καλ+ςI �κ τ+ν :λων ?π’ ?ρ/;ς σ�ι συγκαθε�μαρτ� κα.συνεκλ5θετ� πRν τ# συμ�α1ν�ν. τ# δ2 :λ�ν, �ρα/Yς Z ���ςI

Page 43: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

σ�ντ�μηm πρ�σπ�θησε ν� κερδ�σης τ" παρ"ν μ' κρ�σι κα� δικαι�-σ�νη. Kα� :ταν !ναπα�εσαι ν� ��ης μ'τρ�.

κJ. T" Σ�μπαν X ε�ναι κ"σμ�ς στ"ν �π�*� 4πικρατε* � τ�;ις, Xμ*γμα στ" �π�*� ���υν συσσωρευθ� τ� π�ντα, !λλ� �πωσδ�π�τεε�ναι κ"σμ�ς. DH μ�πως μ'σα σ�υ μπ�ρε* ν� $π�ρ;η τ�;ις; Στ"σ�μπαν δ'ν 4πικρατε* !τα;�α; Kα� μ�λιστα :ταν τ� π�ντα, Tν κα����υν �ωρισθ� κατ� τ'τ�ι� τρ"π� κα� ���υν διασκ�ρπισθ�, 4ντ��τ�ις α8σθ�ν�νται /λ;ι τ" /να γι� τ" Tλλ�.

κη. Πρ"σε�ε τ"ν σκ�τειν" �αρακτ�ρα, τ"ν θηλυπρεπ�, τ"ν8σ�υρ�γν�μ�να, τ"ν Tγρι�, τ"ν !+ελ�, τ"ν κτην�δη, τ"ν Wλ�θι�,τ"ν �αμερπ�, τ"ν !θυρ"στ�μ�, τ"ν δ"λι� κα� τ"ν α&ταρ�ικ".

κθ. @E�ν ε�ναι Tσ�ετ�ς μ' τ"ν κ"σμ� 4κε*ν�ς π�� δ'ν γνωρ�Jει:σα �ρ�σκ�νται σ@ α&τ"ν, δ'ν ε�ναι λιγ�τερ� Tσ�ετ�ς 4κε*ν�ς π��δ'ν γνωρ�Jει :σα γ�ν�νται. E�ναι π�λιτικ"ς 4;"ριστ�ς 4κε*ν�ς π��!π�+ε�γει κα� δημ�σ�α συJ�τησιm ε�ναι τυ+λ"ς 4κε*ν�ς π�� κ�ιμ�-Jει τ"ν ν�0 τ�υm +τω�"ς 4κε*ν�ς π�� ��ει τ�ν !ν�γκη τ�0 Tλλ�υκα� δ'ν ��ει μ'σα τ�υ :λα :σα �ρει�J�νται γι� τ�ν Jω�.

E�ναι Wθικ� ;'ν�ς !π" τ"ν κ"σμ� 4κε*ν�ς π�� !π��ωρ�Jεταιτ"ν qαυτ" τ�υ !π" τ"ν λ"γ� τ�ς παγκ�σμ��υ +�σεως μ' τ�ν !γα-ν�κτησι γι� :σα συμ�α�ν�υν. Δι"τι 4κε�νη σ�0 +'ρνει α&τ�, ��π��α 4δημι��ργησε κα� σ'να. E�ναι !π�στ�της 4κε*ν�ς π�� !π�-σ��Jει τ�ν ψυ�� τ�υ !π" τ�ν ψυ�� τFν Tλλων !νθρ�πων.

λ. DAλλ�ς �ωρ�ς �ιτFνα +ιλ�σ�+ε*, Tλλ�ς �ωρ�ς �ι�λ�α, Tλλ�ςσ�εδ"ν �μ�γυμν�ςm ψωμ� δ'ν ��ω, λ'γει, !λλ� μ'νω πιστ"ς στ�νδ�ναμι τ�0 λ"γ�υ. @Eγ� δ'ν πα�ρνω �ρ�ματα !π" τ�ν διδασκα-λ�α, !λλ� μ'νω !+�σιωμ'ν�ς σ@ α&τ�.

λα.T�ν τε�ν�τσα π�� �μαθες ν� τ�ν 4κτιμYς κα� σ@ α&τ� ν� στη-ρ�Jης τ�ς 4λπ�δες σ�υ.T" $π"λ�ιπ� μ'ρ�ς τ�ς Jω�ς σ�υ ν� περ�σης!+�0 4μπιστευθ�ς :λα τ� δικ� σ�υ μ' :λη τ�ν ψυ�� στ��ς θε��ςκα� �ωρ�ς ν� γ�νης δ�0λ�ς �Vτε τ�ρανν�ς κανεν"ς !νθρ�π�υ.

λ�. Φ'ρε στ"ν ν�0 σ�υ, παραδε�γματ�ς ��ριν, τ�ν 4π��� τ�0Bεσπασιαν�0. Θ� δ�ς :τι συμ�α�ν�υν :λα τ� παρακ�τωm !νθρ�-

85

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ¢ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

84

κερδαντ$�ν τ# παρ#ν σYν ε4λ�γιστ�Pα κα. δ�κVη. ν;�ε ?νειμ$ν�ς.κDF. BHτ�ι κ�σμ�ς διατεταγμ$ν�ς W κυκε�ν †συμπε��ρημ$ν�ς

μ$ν, ?λλ) κ�σμ�ς.† W �ν σ�. μ$ν τις κ�σμ�ς ���στασθαι δ�ναται,�ν δ< τ>+ παντ. ?κ�σμ�α, κα. τα*τα �jτως π'ντων διακεκριμ$νωνκα. διακε/υμ$νων κα. συμπαθ+ν;

κηF. M$λαν "θ�ς, θ;λυ "θ�ς, περισκελ<ς "θ�ς, θηρι+δες, ��-σκηματ+δες, παιδαρι+δες, �λακικ�ν, κ��δηλ�ν, �ωμ�λ�/�ν, κα-πηλικ�ν, τυραννικ�ν.

κθF.E� H$ν�ς κ�σμ�υ Z μ� γνωρ�Dων τ) �ν α4τ>+ �ντα,�4/ 3ττ�νH$ν�ς κα. Z μ� γνωρ�Dων τ) γιν�μενα. �υγ'ς, Z �ε�γων τ#ν π�λι-τικ#ν λ�γ�νI τυ�λ�ς, Z καταμ�ων τ>+ ν�ερ>+ �μματιI πτω/�ς, Z�νδε�ς �τ$ρ�υ κα. μ� π'ντα @/ων παρ2 �αυτ�* τ) ε�ς τ#ν ���ν /ρ�-σιμαI ?π�στημα κ�σμ�υ, Z ?�ιστ'μεν�ς κα. /ωρ�Dων �αυτ#ν τ�*τ;ς κ�ιν;ς ��σεως λ�γ�υ δι) τ�* δυσαρεστε1ν τ�1ς συμ�α�ν�υ-σινI �κε�νη γ)ρ �$ρει τ�*τ�, � κα. σ< LνεγκενI ?π�σ/ισμα π�λεως,Z τ�ν �δ�αν ψυ/�ν τ;ς τ+ν λ�γικ+ν ?π�σ/�Dων, μιRς �Aσης.

λF. SO μ<ν /ωρ.ς /ιτ+ν�ς �ιλ�σ��ε1, Z δ< /ωρ.ς �ι�λ��υI 7λλ�ς�fτ�ς &μ�γυμν�ς, «BAρτ�υς �4κ @/ω,» �ησ�, «κα. �μμ$νω τ>+λ�γ>ω». �γ� δ< τρ��)ς τ)ς �κ τ+ν μαθημ'των �4κ @/ω, κα. �μμ$-νω.

λαF. T# τε/ν��ν, b @μαθες, ��λει, τ��τ>ω πρ�σαναπα��υI τ# δ<�π�λ�ιπ�ν τ�* ���υ δι$Hελθε, =ς θε�1ς μ<ν �πιτετρ���ς τ) σεαυ-τ�* π'ντα �H :λης τ;ς ψυ/;ς, ?νθρ5πων δ< μηδεν#ς μ�τε τ�ραν-ν�ν μ�τε δ�*λ�ν σεαυτ#ν καθιστ'ς.

λ�F. 2Eπιν�ησ�ν λ�γ�υ /'ριν τ�Yς �π. O4εσπασιαν�* καιρ��ς,

Page 44: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

π�υς π�� κ�ν�υν γ�μ�, π�� !νατρ'+�υν παιδι�, $π�+'ρ�υν !π"!σθ'νειες, πεθα�ν�υν, π�λεμ�0ν, γι�ρτ�J�υν, 4μπ�ρε��νται,καλλιεργ�0ν τ�ν γ�, κ�λακε��υν, πρ�σ��λλ�υν, Jηλε��υν,!νθρ�π�υς π�� πρ�σε���νται ν� πεθ�ν�υν μερικ��, !νθρ�π�υςπ�� !γανακτ�0ν γι� :σα τ��ς παρ�υσι�J�νται, π�� !γαπ�0ν,π�� συγκεντρ�ν�υν θησαυρ��ς, π�� 4πιθυμ�0ν ν� γ�ν�υν Rπα-τ�ι X �ασιλε*ς.

@Aλλ� δ'ν $π�ρ�ει πλ'�ν � Jω� α&τFν. Π�γαινε στ�ν 4π���τ�0 Tραϊαν�0.Π�λι τ� Zδια.X�θηκε κα� 4κε�νη � Zω�.M' τ"ν Zδι�τρ"π� κ��τα;ε κα� τ�ν 3στ�ρ�α Tλλων 4π��Fν κα� 4θνFν κα� �λ'-πε π"σ�ι Tνθρωπ�ι, !+�0 ταλαιπωρ�θηκαν, μετ� !π" λ�γ� $π'-κυψαν κα� διαλ�θηκαν στ� συστατικ� των μ'ρη. Πρ�π�ντων δ'ν� !ναπ�λ�ς 4κε�ν�υς τ��ς �π���υς γν�ρισες πρ�σωπικ� ν� τα-λαιπωρ�0νται �ωρ�ς λ"γ�, 4πειδ� παραμ'λησαν ν� πρ�;�υνα&τ" π�� 2ταν σ�μ+ων� μ' τ�ν +�σι τ�υς κα� ν� πρ�σκ�λληθ�0νμ' J�λ� σ@ α&τ" κα� ν� !ρκεσθ�0ν σ@ α&τ".

E�ναι !ναγκα*� ν� σκε+θ�ς :τι � 4νασ�"λησις μ' κ�θε πρY;ι��ει 8δια�τερη !;�α κα� μ"ν� �τσι δηλαδ� δ'ν θ� !π�θαρρυνθ�ς,4�ν δ'ν καταγ�νεσαι μ' τ� !σ�μαντα περισσ"τερ� !π@ :,τι πρ'πει.

λγ. O3 λ';εις π�� 2σαν Tλλ�τε συνηθισμ'νες σ�μερα ε�ναι δυ-σκ�λ�ν"ητες. DEτσι λ�ιπ"ν κα� τ� Gν"ματα α&τFν π�� κ�π�τε$μν�θηκαν π�λ�, σ�μερα ε�ναι !καταν"ητα, :πως κα� � K�μιλ-λ�ς, � Kα�σων, � O&"λεσ�ς, � Δ'ντατ�ς, σ�εδ"ν κα� � Σκιπ�ων κα�� K�των κα� μετ� κα� � AVγ�υστ�ς κα� � @Aδριαν"ς κα� � @Aν-των*ν�ς. Δι"τι τ� π�ντα π�λ� γρ�γ�ρα ;εθωρι�J�υν κα� γ�ν�νταιπαραμ�θια. Kα� π�λ� γρ�γ�ρα γενικ� λ�θη τ� κατα��νει. Kα�α&τ� !να+'ρω γι� :σ�υς κατ� τρ"π� θαυμαστ" �λαμψαν.

O3 Tλλ�ι �'�αια, μ"λις πεθ�ν�υν, γ�ν�νται T+αντ�ι27. T� ε�ναιλ�ιπ"ν � α8ων�α μν�μη; T�π�τε. T� ε�ναι qπ�μ'νως 4κε*ν� πρ"ς τ"�π�*� πρ'πει ν� στρ'+ης τ�ν πρ�σ��� σ�υ; �Eνα μ"ν�ν,τ" q;�ς:�

87

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ¢ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

86

27. BAπυστ�ι, 7ιστ�ιm �μηρικ� �κ+ρασις !π" τ�ν 2Oδ�σσεια.

�ψει τα*τα π'νταI γαμ�*ντας, παιδ�τρ���*ντας, ν�σ�*ντας,?π�θν�σκ�ντας, π�λεμ�*ντας, ��ρτ'D�ντας, �μπ�ρευ�μ$ν�υς,γεωργ�*ντας, κ�λακε��ντας, α4θαδιD�μ$ν�υς, �π�πτε��ντας,�πι��υλε��ντας, ?π�θανε1ν τινας ε4/�μ$ν�υς, γ�γγ�D�ντας �π.τ�1ς παρ�*σιν, �ρ+ντας, θησαυρ�D�ντας, �πατε�ας, �ασιλε�ας�πιθυμ�*ντας. �4κ�*ν �κε1ν�ς μ<ν Z τ��των ���ς �4κ @τι �4δα-μ�*.Π'λιν �π. τ�Yς καιρ�Yς τ�Yς Tραϊαν�* μετ'�ηθιI π'λιν τ) α4τ)π'νταI τ$θνηκε κ?κε1ν�ς Z ���ς. Zμ��ως κα. τ)ς 7λλας �πιγρα�)ς/ρ�νων κα. :λων τ+ν �θν+ν �πιθε5ρει, κα. �λ$πε π�σ�ι κατεντα-θ$ντες μετ) μικρ#ν @πεσ�ν κα. ?νελ�θησαν ε�ς τ) στ�ι/ε1α. μ'λι-στα δ< ?ναπ�λητ$�ν �κε�ν�υς, ��ς α4τ#ς @γνως κεν) σπωμ$ν�υς,?�$ντας π�ιε1ν τ# κατ) τ�ν �δ�αν κατασκευ�ν κα. τ��τ�υ ?πρ.H@/εσθαι κα. τ��τ>ω ?ρκε1σθαι. ?ναγκα1�ν δ< [δε τ# μεμν;σθαι,:τι κα. & �πιστρ��� καθ2 �κ'στην πρRHιν �δ�αν ?H�αν @/ει κα. συμ-μετρ�αν. �jτως γ)ρ �4κ ?π�δυσπετ�σεις, �)ν μ� �π. πλ$�ν Wπρ�σ;κε περ. τ) �λ'σσω καταγ�νVη.

λγF. Ae π'λαι συν�θεις λ$Hεις γλωσσ�ματα ν*ν. �jτως ��ν κα.τ) �ν�ματα τ+ν π'λαι π�λυυμν�των ν*ν τρ�π�ν τιν) γλωσσ�μα-τ' �στι, K'μιλλ�ς, Kα�σων, O4�λεσ�ς, Δ$ντατ�ς, κατ2 �λ�γ�ν δ<κα. Σκιπ�ων, κα. K'των, εJτα κα. AAγ�υστ�ς, εJτα κα. SAδριαν#ςκα. 2Aντων1ν�ς. �H�τηλα γ)ρ π'ντα κα. μυθ5δη τα/Y γ�νεταιIτα/Y δ< κα. παντελ�ς λ�θη κατ$/ωσεν. κα. τα*τα λ$γω �π. τ+νθαυμαστ+ς πως λαμψ'ντων. �e γ)ρ λ�ιπ�. aμα τ>+ �κπνε*σαι«7ιστ�ι, 7πυστ�ι». τ� δ< κα. @στιν :λως τ# ?ε�μνηστ�ν; :λ�ν κεν�ντ� ��ν �στι, περ. b δε1 σπ�υδ�ν ε�σ�$ρεσθαι; �ν τ�*τ�, δι'ν�ια δι-

2

Page 45: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

δ�και�ς �αρακτ�ρας, �3 πρ�;εις π�� x+ελ�0ν τ" κ�ινωνικ" σ�-ν�λ� κα� � ν�0ς π�� μπ�ρε* ν� μ� σ+�λλη π�τ' κα� � ψυ�� π�� δ'-�εται μ' ε&�αρ�στησι :,τι συμ�α�νει, γιατ� τ" θεωρε* !ναγκα*� κα�γν�ριμ� π�� πηγ�Jει !π" πηγ� 4π�σης γν�ριμη κα� !ναγκα�α.

λδ. N� 4μπιστε�εσαι τ"ν qαυτ" σ�υ στ�ν Kλωθ�28 κα� ν� τ�ν!+�νης ν� συνυ+α�νη μαJ� σ�υ �,τιδ�π�τε θ'λει.

λε. T� π�ντα ε�ναι παρ�δικ�m κα� 4κε*ν�ς π�� μνημ�νε�ει κα�4κε*ν� π�� μνημ�νε�εται.

λς. K��τα;ε :τι τ� π�ντα !κατ�παυστα μετα��λλ�νται κα�πρ�σπ�θησε ν� καταλ��ης :τι � +�σις τ�π�τε δ'ν !γαπY τ"σ�,:σ� ν� μετα��λλη τ� tντα κα� ν� δημι�υργ� ν'α :μ�ια μ' τ�πρ�ηγ��μενα.

Δηλαδ� κατ� κ�π�ι�ν τρ"π� πYν :,τι $π�ρ�ει ε�ναι σπ'ρμαα&τ�0 π�� πρ"κειται ν� γ�νη. Σ� :μως θεωρε*ς σπ'ρματα μ"ν�:σα ρ�πτ�νται στ�ν γ� X στ�ν μ�τρα, α&τ" ε�ναι π�λ� !+ελ'ς.

λJ.Σ' λ�γ� θ� ��ης πεθ�νει κα� δ'ν ε�σαι !κ"μη �Vτε ε8λικριν�ς�Vτε Xρεμ�ς �Vτε ��εις !παλλαγ� !κ"μη !π" τ"ν +"�� :τι ε�ναιδυνατ"ν ν� π�θης κ�τι !π" 4;ωτερικ'ς δυν�μεις �Vτε ε�σαι ε&με-ν�ς πρ"ς :λ�υς �Vτε θεωρε*ς τ�ν +ρ"νησι ταυτ"σημη μ' τ�ν δι-και�σ�νη.

λη. @E;'ταJε μ' πρ�σ��� τ"ν ν�0 τFν +ρ�ν�μων κα� κ��ταJε τ�!π�+ε�γ�υν κα� τ� 4πιδι�κ�υν.

λθ. Σ' ;'ν� ν�0 δ'ν $π�ρ�ει δικ" σ�υ κακ" �Vτε �'�αια στ�ςμετα��λ'ς κα� τ�ς !λλ�ι�σεις τ�0 σ�μπαντ�ς. Π�0 $π�ρ�ει λ�ι-π"ν; @Eκε* π�� �ρ�σκεται � 8δ'α σ�υ γι� τ" κακ" (μ'σα σ�υ). M�σ�ηματ�Jης λ�ιπ"ν α&τ� τ�ν 8δ'α κα� :λα θ� πYνε καλ�. Kα� Tν!κ"μη τ" σFμα π�� �ρ�σκεται π�λ� κ�ντ� στ�ν ψυ�� σ�υ κ"�ε-ται, κα�γεται, γ�νεται π��ν, σαπ�Jει, :μως τ" μ'ρ�ς τ�0 qαυτ�0σ�υ π�� σ�ηματ�Jει 8δ'α γι@ α&τ� Tς �συ��Jη. N� σκ'πτεται δη-λαδ� :τι μ�τε κακ" μ�τε καλ" ε�ναι κ�τι π�� μπ�ρε* ν� συμ�� 4;

89

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ¢ã

28. Kλωθ�m μι� !π" τ�ς μ�*ρες (Kλωθ�, Λ��εσις, DAτρ�π�ς).

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

88

κα�α κα. πρ'Hεις κ�ινωνικα. κα. λ�γ�ς �6�ς μ�π�τε διαψε�σα-σθαι κα. δι'θεσις ?σπαD�μ$νη πRν τ# συμ�α1ν�ν =ς ?ναγκα1�ν,=ς γν5ριμ�ν, =ς ?π’ ?ρ/;ς τ�ια�της κα. πηγ;ς X$�ν.

λδF. SEκ�ν σεαυτ#ν τV; Kλωθ�1 συνεπιδ�δ�υ, παρ$/ων συν-ν;σαι �6στισ� π�τε πρ'γμασι, ���λεται.

λεF. ΠRν ���μερ�ν, κα. τ# μνημ�νε*�ν κα. τ# μνημ�νευ�μεν�ν.λNF. Θε5ρει διηνεκ+ς π'ντα κατ) μετα��λ�ν γιν�μενα κα. �θ�-

D�υ �νν�ε1ν, :τι �4δ<ν �jτως �ιλε1 & τ+ν :λων ��σις =ς τ# τ)�ντα μετα�'λλειν, κα. π�ιε1ν ν$α :μ�ια. σπ$ρμα γ)ρ τρ�π�ν τιν)πRν τ# �ν τ�* �H α4τ�* �σ�μ$ν�υ. σY δ< μ�να σπ$ρματα �αντ'DVητ) ε�ς γ;ν W μ�τραν κατα�αλλ�μεναI τ�*τ� δ< λ�αν �διωτικ�ν.

λDF. BHδη τεθν�HVη, κα. �Aπω �Aτε oπλ�*ς �Aτε ?τ'ρα/�ς �Aτε?ν�π�πτ�ς τ�* �λα�;ναι gν @Hωθεν �Aτε dλεως πρ#ς π'ντας �Aτετ# �ρ�νε1ν �ν μ�ν>ω τ>+ δικαι�πραγε1ν τιθ$μεν�ς.

ληF. T) &γεμ�νικ) α4τ+ν δι'�λεπε, κα. τ�Yς �ρ�ν�μ�υς, �6αμ<ν �ε�γ�υσιν, �6α δ< δι5κ�υσιν.

λθF. 2Eν ?λλ�τρ�>ω &γεμ�νικ>+ κακ#ν σ#ν �4/ ���σταταιI �4δ<μ�ν @ν τινι τρ�πV; κα. �τερ�ι5σει τ�* περι$/�ντ�ς. π�* ��ν; :π�υτ# περ. κακ+ν �π�λαμ�'ν�ν σ�� �στι. τ�*τ� ��ν μ� �π�λαμ�αν$-τω, κα. π'ντα ε� @/ει. κgν τ# �γγυτ'τω α4τ�*, τ# σωμ'τι�ν, τ$-μνηται, κα�ηται, διαπυyσκηται, σ�πηται, :μως τ# �π�λαμ�'ν�νπερ. τ��των μ�ρι�ν &συ/αD$τωI τ�υτ$στι, κριν$τω μ�τε κακ�ν τιεJναι μ�τε ?γαθ�ν, b �π�σης δ�ναται κακ>+ ?νδρ. κα. ?γαθ>+ συμ-

Page 46: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

Zσ�υ κα� στ"ν κακ" κα� στ"ν καλ" Tνθρωπ�. Δι"τι :,τι συμ�α�νει4; Zσ�υ κα� σ@ α&τ"ν π�� J� σ�μ+ωνα μ' τ�ν +�σι κα� σ@ 4κε*ν�νπ�� J� !ντ�θετα !π" α&τ�ν, τ�0τ� δ'ν ε�ναι �Vτε σ�μ+ων� μ' τ�ν+�σι �Vτε !ντ�θετ� μ@ α&τ�ν.

μ. N� σκ'πτεσαι συνε�Fς :τι � κ"σμ�ς ε�ναι /νας Gργανισμ"ςπ�� ��ει μι� �&σ�α κα� μι� ψυ�� κα� :τι τ� π�ντα 4παν'ρ��νται σ'μι� αZσθησι, τ�ν δικ� τ�υ. Σκ'ψ�υ πFς τ� π�ντα πρ�ττει μ' μ�αμ"ν� �ρμ�m κα� πFς :λα ε�ναι !π" κ�ιν�0 αZτια :λων 4κε�νων π��συμ�α�ν�υν κα� π�ι� τ'λ�ς π�ντων ε�ναι � σ�νδεσις κα� � πλ�κ�τFν γεγ�ν"των.

μα. E�σαι μι� !σ�μαντη ψυ�� π�� κρατε* /να νεκρ", :πως �λε-γε � @Eπ�κτητ�ς.

μ�. Δ'ν $π�ρ�ει τ�π�τε τ" κακ" σ' :σα γ�ν�νται μ' τ�ς μετα��-λ'ςm κα� τ�π�τε τ" καλ" σ' :σα $π�ρ��υν 4; α8τ�ας τFν μετα��λFν.

μγ. (O �ρ"ν�ς ε�ναι π�τ�μι κα� ρε0μα �ρμητικ" π�� γ�νεται !π’:σα συμ�α�ν�υν. Δι"τι μ"λις �ρ�εται ε8ς +Fς κ�τι, !μ'σως ��νε-ται κα� 4νF ��νεται τ" /να, Tλλ� πρ"κειται ν� 4μ+ανισθ�.

μδ. �O,τι συμ�α�νει ε�ναι τ"σ� +ιλικ" κα� γν�ριμ�, :σ� τ" τρια-ντ�+υλλ� στ�ν Tν�ι;ι κα� τ� +ρ�0τα στ" θ'ρ�ς.T" Zδι� ε�ναι κα� �!σθ'νεια κα� � θ�νατ�ς κα� � κακ�λ�γ�α κα� � μη�αν�ρρα+�α κα�:λα :σα ε&�αριστ�0ν X στεν��ωρ�0ν τ��ς μωρ��ς.

με. �Oσα !κ�λ�υθ�0ν ε�ναι στεν� συνδεδεμ'να μ' :σα πρ�η-γ�0νται. Γιατ� � π�ρε�α τ�0 κ"σμ�υ δ'ν ε�ναι !παρ�θμησις π�� δ'ν4;αρτYται !π" π�υθεν� κα� γ�νεται μ"ν� κατ@ !ν�γκη, !λλ� ε�ναισ�νδεσις π�� στηρ�Jεται στ"ν λ"γ�.Kα� :πως !κρι�Fς ���υν τακτ�-π�ιηθ� ?ρμ�νικ� τ� tντα, �τσι κα� :σα γ�ν�νται δ'ν διαδ'��νται?πλFς τ" /να τ" Tλλ�,!λλ� παρ�υσι�J�υν κ�π�ια θαυμαστ� σ�'σι.

μς. Π�ντ�τε ν� ��ης $π@ tψι σ�υ τ"ν λ"γ� τ�0 (Hρακλε�τ�υ29m:τι τ�ς γ�ς � θ�νατ�ς ε�ναι ν� γ�νη νερ", τ�0 νερ�0 ν� γ�νη !'ρας

91

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ¢ã

29. (Hρ�κλειτ�ςm μεγ�λ�ς �Eλληνας +ιλ"σ�+�ς. Γενν�θηκε κα� �δρασε στ�ν DE+εσ�.

DHκμασε περ� τ" 500 π.X.. (Yπεστ�ρι;ε τ�ν διαρκ� ρ�� τFν π�ντων.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

90

�α�νειν. b γ)ρ <κα. τ>+ παρ) ��σιν> κα. τ>+ κατ) ��σιν �ι�*ντι�π�σης συμ�α�νει, τ�*τ� �Aτε κατ) ��σιν �στ.ν �Aτε παρ) ��σιν.

μF. SΩς qν D>+�ν τ#ν κ�σμ�ν μ�αν �4σ�αν κα. ψυ/�ν μ�αν �π$/�νσυνε/+ς �πιν�ε1νI κα. π+ς ε�ς α\σθησιν μ�αν τ�ν τ��τ�υ π'ντα?ναδ�δ�ταιI κα. π+ς ZρμV; μιPR π'ντα πρ'σσειI κα. π+ς π'ντα π'ν-των τ+ν γιν�μ$νων συνα�τιαI κα. �dα τις & σ�ννησις κα. συμμ�ρυ-σις.

μαF. «Ψυ/'ρι�ν εJ �αστ'D�ν νεκρ�ν,» =ς 2Eπ�κτητ�ς @λεγεν.μ�F. O4δ$ν �στι κακ#ν τ�1ς �ν μετα��λV; γιν�μ$ν�ιςI =ς �4δ<

?γαθ#ν <τ�1ς> �κ μετα��λ;ς ��ισταμ$ν�ις.μγF. Π�ταμ�ς τις �κ τ+ν γιν�μ$νων κα. Xε*μα ��αι�ν Z α�5νI

aμα τε γ)ρ ��θη qκαστ�ν κα. παρεν�νεκται, κα. 7λλ� παρα�$-ρεται, τ# δ< �νε/θ�σεται.

μδF. ΠRν τ# συμ�α1ν�ν �jτως σ�νηθες κα. γν5ριμ�ν, =ς τ#X�δ�ν �ν τ>+ @αρι κα. �π5ρα �ν τ>+ θ$ρειI τ�ι�*τ�ν γ)ρ κα. ν�σ�ςκα. θ'νατ�ς κα. �λασ�ημ�α κα. �πι��υλ� κα. :σα τ�Yς μωρ�Yςε4�ρα�νει W λυπε1.

μεF. T) �H;ς ?ε. τ�1ς πρ�ηγησαμ$ν�ις ��κε�ως �πιγ�νεταιI �4γ)ρ �6�ν καταρ�θμησ�ς τ�ς �στιν ?πηρτημ$νως κα. μ�ν�ν τ# κατη-ναγκασμ$ν�ν @/�υσα, ?λλ) συν'�εια εAλ�γ�ςI κα. _σπερ συντ$-τακται συνηρμ�σμ$νως τ) �ντα, �jτως τ) γιν�μενα �4 διαδ�/�νψιλ�ν ?λλ) θαυμαστ�ν τινα ��κει�τητα �μ�α�νει.

μNF. 2Aε. τ�* SHρακλειτε��υ μεμν;σθαιI :τι «γ;ς θ'νατ�ς jδωρ»γεν$σθαι, κα. «jδατ�ς θ'νατ�ς ?$ρα» γεν$σθαι, κα. «?$ρ�ς

Page 47: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κα� τ�0 !'ρα ν� γ�νη +ωτι� κα� !ντιστρ"+ως. N� θυμYσαι κα�4κε*ν� π�� ε�πε, :τι ;ε�νY � Tνθρωπ�ς π�0 �δηγε* � δρ"μ�ς. Kα�:τι 4κε*ν�,μ' τ" �π�*� �ρ��νται διαρκFς σ' 4πα+�,δηλαδ� τ"ν λ"-γ� π�� δι'πει τ� π�ντα, 4κε*ν� δ'ν μπ�ρ�0ν ν� καταλ���υν κα�4κε*να π�� συναντ�0ν κ�θε μ'ρα τ��ς +α�ν�νται ;'να.Kα� :τι δ'νπρ'πει ν� 4νεργ�0με κα� ν� μιλYμε σ�ν κ�ιμισμ'ν�ιm κα� :τι δ'νπρ'πει ν� 4νεργ�0με σ�ν παιδι� τFν γ�ν'ων μαςm δηλαδ� �ωρ�ςν� σκε+θ�0με, !λλ� σ�μ+ωνα μ' :,τι ���με π�ρει !π@ α&τ��ς.

μJ. �Oπως, 4�ν κ�π�ι�ς !π" τ��ς θε��ς σ�0 �λεγε :τι θ� πεθ�-νης αVρι� X �πωσδ�π�τε τ�ν qπ�μ'νη, δ'ν θ� θεωρ�0σες σπ�υ-δα*� 4�ν 2ταν αVρι� X μεθα�ρι�, 4κτ"ς κα� Xσ�υν π�λ�-π�λ� κα-τ�τερ�ς Tνθρωπ�ςm γιατ� π"ση ε�ναι � δια+�ρ�; DEτσι ν� μ� θε-ωρ�ς :τι ε�ναι σπ�υδα*� ν� πεθ�νης μετ� !π" π�λλ� �ρ"νια XαVρι�.

μη.Σκ'ψ�υ π�ντ�τε π"σ�ι γιατρ�� ���υν πεθ�νει,!+�0 συγκ'-ντρωσαν π�λλ'ς +�ρ'ς μ' πρ�σ��� τ� μ�τια τ�υς 4π�νω !π" τ��ς!σθενε*ς. Π"σ�ι μαθηματικ�� π�� πρ�'�λεψαν σ�ν κ�τι +��ερ"τ"ν θ�νατ� τFν Tλλων. Π"σ�ι +ιλ"σ�+�ι π�� διετ�πωσαν μ�ριες!π"ψεις γι� τ"ν θ�νατ� X τ�ν !θανασ�α. Π"σ�ι Tρ��ντες !+�04+"νευσαν π�λλ��ς. Π"σ�ι τ�ρανν�ι ���υν �αθ�, !+�0 κυ�'ρνη-σαν !νθρ�π�υς μ' +��ερ� !λαJ�νε�α. Π"σες π"λεις �λ"κληρες,γι� ν� πF τ�ν !λ�θεια,���υν �αθ�,� (Eλ�κη30 κα� � Π�μπη�α κα� τ"(Hρ�κλει� ((Eρκ�λ�ν�υμ) κα� Tλλες π�� δ'ν !ριθμ�0νται. DEλακα� σ@ 4κε�ν�υς π�� γνωρ�Jεις 4σ� πFς κε�τεται � /νας π�νω στ"νTλλ�ν. (O /νας 4κ�δευσε τ�0τ�ν κα� �πειτα π'θανεm � Tλλ�ς4κε*ν�ν. �Oλα μ'σα σ' π�λ� λ�γ� �ρ"ν� γ�ν�νται. T" συμπ'ρασμα:ν� ;'ρης π�ντα π"σ� 4+�μερα κα� μηδαμιν� ε�ναι τ� !νθρ�πινα.Kα� μ'�ρι �θ'ς μ'ν Xσ�υν μYJα,αVρι� δ' θ� ε�σαι μ��μια X στ��τη.

A&τ" λ�ιπ"ν τ" σ�ντ�μ� �ρ�νικ" δι�στημα ν� τ" J�σης σ�μ-+ωνα μ' τ�ν +�σι κα� μ' ε&μεν� δι�θεσι ν� τ" τερματ�σης, :πως

93

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ¢ã

30. (Eλ�κη, Π�μπ�ι�ι, (Hρ�κλει�m π"λεις π�� κατεστρ�+ησαν !π" σεισμ��ς.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

92

π*ρ», κα. @μπαλιν. μεμν;σθαι δ< κα. «τ�* �πιλανθαν�μ$ν�υ, V3 &Zδ#ς 7γειI» κα. :τι «>[ μ'λιστα διηνεκ+ς Zμιλ�*σι,» λ�γ>ω τ>+ τ):λα δι�ικ�*ντι, «τ��τ>ω δια�$ρ�νταιI» κα. «�6ς καθ2 &μ$ραν �γκυ-ρ�*σι, τα*τα α4τ�1ς H$να �α�νεταιI» κα. :τι �4 δε1 «_σπερ καθε�-δ�ντας π�ιε1ν κα. λ$γεινI» κα. γ)ρ κα. τ�τε δ�κ�*μεν π�ιε1ν κα.λ$γειν κα. :τι �4 δε1 «πα1δας τ�κε5νων,» τ�υτ$στι κατ) ψιλ�ν,«καθ�τι παρειλ��αμεν».

μDF. �Ωσπερ ε\ τ�ς σ�ι θε+ν εJπεν, :τι αAρι�ν τεθν�HVη W π'ντωςγε ε�ς τρ�την, �4κ @τ’ gν παρ) μ$γα �π�ι�* τ# ε�ς τρ�την μRλλ�ν WαAρι�ν, ε\ γε μ� �σ/'τως ?γενν�ς εJI π�σ�ν γ)ρ �στι τ# μεταH�;�jτως κα. τ# ε�ς π�λλ�στ#ν @τ�ς μRλλ�ν W αAρι�ν μηδ<ν μ$γαεJναι ν�μιDε.

μηF. 2Eνν�ε1ν συνε/+ς π�σ�ι μ<ν �ατρ�. ?π�τεθν�κασι π�λλ'-κις τ)ς ��ρ*ς �π<ρ τ+ν ?ρρ5στων συσπ'σαντεςI π�σ�ι δ< μαθη-ματικ�. 7λλων θαν'τ�υς _ς τι μ$γα πρ�ειπ�ντεςI π�σ�ι δ< �ιλ�-σ���ι, περ. θαν'τ�υ W ?θανασ�ας μυρ�α διατειν'μεν�ιI π�σ�ι δ<?ριστε1ς π�λλ�Yς ?π�κτε�ναντεςI π�σ�ι δ< τ�ρανν�ι �H�υσ�Pαψυ/+ν μετ) δειν�* �ρυ'γματ�ς =ς ?θ'νατ�ι κε/ρημ$ν�ιI π�σαιδ< π�λεις :λαι, dν2 �jτως ε\πω, τεθν�κασιν, SEλ�κη κα. Π�μπ�ϊ�ικα. SHρκλ'ν�ν κα. 7λλαι ?ναρ�θμητ�ι.BEπιθι δ< κα. :σ�υς �Jδας, 7λλ�ν �π2 7λλ>ωI Z μ<ν τ�*τ�ν κηδε�σαςεJτα �Hετ'θη, Z δ< �κε1ν�νI π'ντα δ< �ν �ρα/ε1. τ# γ)ρ :λ�ν, κατι-δε1ν ?ε. τ) ?νθρ5πινα =ς ���μερα κα. ε4τελ;, κα. �/θ<ς μ<ν μυ-H'ρι�ν, αAρι�ν δ< τ'ρι/�ς W τ$�ρα. τ# ?καρια1�ν ��ν τ��τ�υ τ�*/ρ�ν�υ κατ) ��σιν διελθε1ν, κα. dλεων καταλ*σαι, =ς gν ε� �λα�α

2

Page 48: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

θ� �κανε μι� 4λι� π�� ��ει 7ριμ�σει 4�ν �πε+τε στ" �Fμα, θ�ε&λ�γ�0σε τ�ν γ� κα� θ� ε&γνωμ�ν�0σε τ" δ'νδρ� π�� τ�ν γ'ν-νησε.

μθ. N� ε�σαι :μ�ι�ς μ' !κρωτ�ρι� στ" �π�*� διαρκFς31 τ� κ�-ματα θ� �ρμ�0ν. A&τ" μ'νει !κ�νητ� κα� γ�ρω τ�υ Wρεμ�0ν τ�!γριεμ'να νερ�. E�μαι !τυ��ς γιατ� μ�0 συν'�η τ�0τ�. DO�ι λ�ι-π"ν. @Aλλ� ε�μαι ε&τυ��ς, δι"τι, Tν κα� μ�0 συν'�η α&τ", 4;ακ�-λ�υθF ν� μ� λυπYμαι �ωρ�ς ν� μ' συγκλ�ν�Jη τ" παρ"ν κα� �ωρ�ςν� +��Yμαι τ" μ'λλ�νm α&τ" π�� συν'�η σ' μ'να,θ� μπ�ρ�0σε ν�συμ�� στ"ν καθ'να. @Aλλ� δ'ν θ� μπ�ρ�0σε � καθ'νας ν� συγ-κρατ�ση τ�ν λ�πη τ�υ γι@ α&τ". Γιατ� λ�ιπ"ν ν� ε�ναι 4κε*ν� !τ�-�ημα X τ�0τ� ε&τ��ημα; Θεωρε*ς δ' !τ��ημα γι� τ"ν Tνθρωπ�:,τι δ'ν ε�ναι σ�μ+ων� μ' τ�ν !νθρ�πινη +�σι;

T� λ�ιπ"ν; T�ν θ'λησι τ�ς +�σεως τ�ν ��εις μ�θειm μ�πως λ�ι-π"ν α&τ" π�� ��ει συμ�� σ' 4μπ�δ�Jει ν� ε�σαι δ�και�ς, μεγαλ"-ψυ��ς, συνετ"ς, +ρ"νιμ�ς, πρ�ν�ητικ"ς, ε8λικριν�ς, κ"σμι�ς,4λε�θερ�ς X ν� ��ης τ� Tλλα μ' τ� �π�*α, :ταν $π�ρ��υν, � +�σιςτ�0 !νθρ�π�υ $πηρετε* τ"ν σκ�π" της; Θυμ�σ�υ λ�ιπ"ν σ' κ�θεπερ�πτωσι π�� στεν��ωρε*σαι α&τ" τ" !;�ωμα, :τι α&τ" π�� σ�0συμ�α�νει δ'ν ε�ναι !τ��ημα, !λλ� ε&τ��ημα ε�ναι ν� τ" !ντιμε-τωπ�σης μ' θ�ρρ�ς.

ν. (Aπλ�ϊκ" !λλ� :μως !π�τελεσματικ" ���θημα γι� τ�ν κα-τα+ρ"νησι τ�0 θαν�τ�υ ε�ναι � !ν�μνησις 4κε�νων π�� �Jησαν μ'Tθλι� τρ"π�. T� κ'ρδισαν περισσ"τερ� !π" 4κε�ν�υς π�� π'θα-ναν πρ"ωρα; Π�0 �ρ�σκ�νται 4π� τ'λ�υς � Kαδικιαν"ς, � Φ��ι�ς,� @I�υλιαν"ς, � Λ'πιδ�ς X κ�π�ι�ς Tλλ�ς :μ�ι�ς, �3 �π�*�ι θαν�-τωσαν π�λλ��ς κα� μετ� 4+�νε�θησαν; Γενικ� ε�ναι σ�ντ�μ�ς ��ρ"ν�ς τ�ς Jω�ς. K��τα;ε λ�ιπ"ν μ' π"σες ταλαιπωρ�ες κα� !ν�-μεσα σ' π�ι��ς !νθρ�π�υς κα� μ' π�ι" σFμα 4;αντλε*σαι. M� τ"θεωρ�ς σπ�υδα*� λ�ιπ"ν. Bλ'πε π�σω σ�υ τ" !�αν'ς τFν α8�νων

95

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ¢ã

31. (Yπ'ρ��η ε8κ"να.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

94

π$πειρ�ς γεν�μ$νη @πιπτεν ε4�ημ�*σα τ�ν �νεγκ�*σαν κα. /'-ριν ε�δυ1α τ>+ ��σαντι δ$νδρ>ω.

μθF. �Oμ�ι�ν εJναι τV; 7κρ>α, V3 διηνεκ+ς τ) κ�ματα πρ�σρ�σσε-ταιI & δ< qστηκε, κα. περ. α4τ�ν κ�ιμ�Dεται τ) �λεγμ�ναντα τ�*jδατ�ς.«2Aτυ/�ς �γ5, :τι τ�*τ� μ�ι συν$�η». �4μεν�*νI ?λλ2 «ε4τυ/�ς�γ5, τ��τ�υ μ�ι συμ�ε�ηκ�τ�ς 7λυπ�ς διατελ+ �Aτε �π# <τ�*>παρ�ντ�ς θραυ�μεν�ς �Aτε <τ#> �πι#ν �����μεν�ς». συμ�;ναιμ<ν γ)ρ τ# τ�ι�*τ� παντ. �δ�νατ�I 7λυπ�ς δ< �4 πRς �π. τ��τ>ω gνδιετ$λεσενI δι) τ� ��ν �κε1ν� μRλλ�ν ?τ�/ημα W τ�*τ� ε4τ�/ημα;λ$γεις δ< :λως ?τ�/ημα ?νθρ5π�υ, b �4κ @στιν ?π�τευγμα τ;ς��σεως τ�* ?νθρ5π�υ;?π�τευγμα δ< τ;ς ��σεως τ�* ?νθρ5π�υεJναι δ�κε1 σ�ι, b μ� παρ) τ# ���λημα τ;ς ��σεως α4τ�* �στιν; τ���ν; τ# ���λημα μεμ'θηκαςI μ� τι ��ν τ# συμ�ε�ηκ#ς τ�*τ� κω-λ�ει σε δ�και�ν εJναι, μεγαλ�ψυ/�ν, σ5�ρ�να, @μ�ρ�να, ?πρ�-πτωτ�ν, ?δι'ψευστ�ν, α�δ�μ�να, �λε�θερ�ν, τ7λλα, [ν παρ�ν-των & ��σις & τ�* ?νθρ5π�υ ?π$/ει τ) \δια; μ$μνησ� λ�ιπ#ν �π.παντ#ς τ�* ε�ς λ�πην σε πρ�αγ�μ$ν�υ, τ��τ>ω /ρ;σθαι τ>+ δ�γμα-τιI «O4/ :τι τ�*τ� ?τ�/ημα, ?λλ) τ# �$ρειν α4τ# γεννα�ως ε4τ�-/ημα».

νF. 2Iδιωτικ#ν μ$ν, :μως δ< ?νυστικ#ν ���θημα πρ#ς θαν'τ�υκατα�ρ�νησιν & ?ναπ�λησις τ+ν γλ�σ/ρως �νδιατριψ'ντων τ>+D;ν. τ� ��ν α4τ�1ς πλ$�ν W τ�1ς ?5ρ�ις; π'ντως π�� π�τε κε1νται,Kαδικιαν�ς, Φ'�ι�ς, 2I�υλιαν�ς, Λ$πιδ�ς, W ε\ τις τ�ι�*τ�ς, ��π�λλ�Yς �H�νεγκαν, εJτα �Hην$/θησανI :λ�ν, μικρ�ν �στι τ# δι'-στημα, κα. τ�*τ� δι2 :σων μεθ2 �dων �Hαντλ��μεν�ν κα. �ν �d>ω σω-ματ� >ω; μ� ��ν =ς πρRγμα. �λ$πε γ)ρ �π�σω τ# ?/αν<ς τ�*

2

Page 49: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κα� τ" Tπειρ� μ'λλ�ν. Γι@ α&τ" λ�ιπ"ν τ� δια+'ρει 4κε*ν�ς π�� �Jη-σε τρε*ς μ'ρες !π" 4κε*ν�ν π�� �Jησε τρε*ς γενε'ς;

να. B�διJε π�ντα τ"ν σ�ντ�μ� δρ"μ�m σ�ντ�μ�ς ε�ναι α&τ"ςπ�� ε�ναι σ�μ+ων�ς μ' τ�ν +�σι γι� ν� κ�νης κα� ν� λ'ς π�ντ�τε4κε*ν� π�� ε�ναι Gρθ".

Σ' !παλλ�σσει α&τ� � θ'σις !π" κ"π�υς κα� 4κστρατε*ες, !π"$π�λ�γισμ��ς κα� πρ�σπ�ι�σεις.

97

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ¢ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

96

α�+ν�ς, κα. τ# πρ�σω 7λλ� 7πειρ�ν. �ν δ� τ��τ>ω, τ� δια�$ρει Zτρι�μερ�ς τ�* τριγερην��υ;

ναF. 2Eπ. τ�ν σ�ντ�μ�ν ?ε. τρ$/εI σ�ντ�μ�ς δ< & κατ) ��σιν,_στε κατ) τ# �γι$στατ�ν πRν λ$γειν κα. πρ'σσειν. ?παλλ'σσειγ)ρ & τ�ια�τη πρ�θεσις κ�πων κα. στρατε�ας κα. π'σης ��κ�ν�-μ�ας κα. κ�μψε�ας.

Page 50: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

BIBΛION E�

α. T" πρω�, :ταν μ' μεγ�λη Gκνηρ�α ;υπνYς, ν� +'ρνης στ"ν ν�0σ�υ !μ'σως τ" q;�ς: �υπνF γι� ν� !ναλ��ω τ" �ργ� π�� ?ρμ"Jειστ"ν Tνθρωπ�. Στεν��ωρ�0μαι λ�ιπ"ν 4πειδ� πρ"κειται ν� πρ�-;ω 4κε*να γι� τ� �π�*α ��ω γεννηθ� κα� ��ω παρ�υσιασθ� στ"νκ"σμ�; DH μ�πως γενν�θηκα γι� ν� μ'νω ;απλωμ'ν�ς στ" κρε�-��τι κα� ν� Jεστα�νωμαι; - @Aλλ� α&τ" ε�ναι ε&��ριστ� -- M�πωςλ�ιπ"ν ��εις γεννηθ� γι� ν� ε&�αριστ�σαι; Δ'ν γενν�θηκες λ�ι-π"ν γι� ν� δημι�υργ�ς κα� ν� δρYς; Δ'ν �λ'πεις τ� ��ρταρ�κια,τ� π�υλ�κια, τ� μυρμ�γκια, τ�ς !ρ��νες, τ�ς μ'λισσες π�� 4κτε-λ�0ν τ" �ργ� τ�υς κα� :σ�ν 4;αρτYται !π" α&τ� 4ργ�J�νται γι�ν� Gμ�ρ+�ν�υν τ"ν κ"σμ�; DEπειτα σ� δ'ν θ'λεις ν� κ�νης :σαπρ'πει στ"ν Tνθρωπ�;Δ'ν �αδ�Jεις στ"ν δρ"μ� π�� ε�ναι σ�μ+ω-ν�ς μ' τ�ν +�σι σ�υ; - @Aλλ� πρ'πει ν� !ναπα�ωμαι - Συμ+ωνFκα� 4γ�. Σ�0 �δωσε :μως � +�σις �ρ"ν� κα� γι@ α&τ" κα� γι� ν�τρFς κα� ν� π�νης. @Aλλ� 4σ� πρ��ωρε*ς π'ρα !π" τ� :ρια κα� τ�καθωρισμ'να. Δ'ν κ�νεις :μως τ" Zδι� κα� γι� τ�ς πρ�;εις, !λλ�παραμ'νεις μ'σα στ� :ρια τ�0 δυνατ�0. Δ'ν !γαπYς �'�αια τ"νqαυτ" σ�υm δι"τι, Tν τ"ν !γαπ�0σες, θ� !γαπ�0σες κα� τ�ν +�σιτ�υ κα� τ�ν θ'λησ� της. Mερικ��, 4πειδ� !γαπ�0ν τ�ν τ'�νη τ�υς,λυ�ν�υν μαJ� μ' τ� δημι�υργ�ματα τ�ς τ'�νης των Tλ�υστ�ι κα�νηστικ��. @Eσ� 4κτιμYς τ�ν +�σι σ�υ λιγ�τερ� !π" :,τι 4κτιμY �τ�ρνευτ�ς τ�ν τ'�νη τ�υ X � ��ρευτ�ς τ"ν ��ρ" X � +ιλ�ργυρ�ς τ"�ρ�μα X � κεν"δ�;�ς τ�ν δ";α. Kα� α&τ��, :ταν +λ'γωνται !π"τ"ν J�λ�, �Vτε ν� +Yνε �Vτε ν� κ�ιμηθ�0ν θ'λ�υν παρ� ν� α&;�-σ�υν α&τ� γι� τ� �π�*α 4νδια+'ρ�νται. Σ� :μως θεωρε*ς τ� �ργαπ�� 4;υπηρετ�0ν τ" κ�ινωνικ" σ�ν�λ� πι" !σ�μαντα κα� T;ια μι-κρ�τ'ρ�υ 4νδια+'ρ�ντ�ς;

9998

BIBΛION En

αF. BOρθρ�υ :ταν δυσ�κνως �Hεγε�ρVη, πρ�/ειρ�ν @στω, :τι «�π.?νθρ5π�υ @ργ�ν �γε�ρ�μαιI» @τι ��ν δυσκ�λα�νω, ε� π�ρε��μαι�π. τ# π�ιε1ν,[ν qνεκεν γ$γ�να,κα. [ν /'ριν πρ�;γμαι ε�ς τ#ν κ�-σμ�ν; W �π. τ�*τ� κατεσκε�ασμαι, dνα κατακε�μεν�ς �ν στρωματ�-�ις �μαυτ#ν θ'λπω; «2Aλλ) τ�*τ� lδι�ν». πρ#ς τ# lδεσθαι ��ν γ$-γ�νας; :λως δ< σY πρ#ς πε1σιν, πρ#ς �ν$ργειαν; �4 �λ$πεις τ) �υ-τ'ρια, τ) στρ�υθ'ρια, τ�Yς μ�ρμηκας, τ�Yς ?ρ'/νας, τ)ς μελ�σ-σας τ# \δι�ν π�ι��σας, τ# καθ2 α�τ)ς συγκρ�τ�*σας κ�σμ�ν;@πειτα σY �4 θ$λεις τ) ?νθρωπικ) π�ιε1ν; �4 τρ$/εις �π. τ# κατ)τ�ν ��σιν; «2Aλλ) δε1 κα. ?ναπα�εσθαι». �ημ. κ?γ5I @δωκε μ$ν-τ�ι κα. τ��τ�υ μ$τρα & ��σιςI @δωκε μ$ντ�ι κα. τ�* �σθ�ειν κα. π�-νεινI κα. :μως σY �π<ρ τ) μ$τρα,�π<ρ τ) ?ρκ�*ντα πρ�/ωρε1ςI �νδ< τα1ς πρ'Hεσιν �4κ @τι, ?λλ2 �ντ#ς τ�* δυνατ�*.O4 γ)ρ �ιλε1ς σεαυτ�νI �πε� τ�ι κα. τ�ν ��σιν 7ν σ�υ κα. τ# ���-λημα τα�της ���λεις. 7λλ�ι δ< τ)ς τ$/νας �αυτ+ν �ιλ�*ντες συ-γκατατ�κ�νται τ�1ς κατ2 α4τ)ς @ργ�ις 7λ�υτ�ι κα. 7σιτ�ιI σY τ�ν��σιν τ�ν σεαυτ�* @λασσ�ν τιμPRς W Z τ�ρευτ�ς τ�ν τ�ρευτικ�ν WZ �ρ/ηστ�ς τ�ν �ρ/ηστικ�ν W Z �ιλ'ργυρ�ς τ# ?ργ�ρι�ν W Z κεν�-δ�H�ς τ# δ�H'ρι�ν, κα. �fτ�ι, :ταν πρ�σπαθ+σιν, �Aτε �αγε1ν�Aτε κ�ιμηθ;ναι θ$λ�υσι μRλλ�ν W τα*τα συνα�Hειν, πρ#ς s δια-�$ρ�νταιI σ�. δ< αe κ�ινωνικα. πρ'Hεις ε4τελ$στεραι �α�ν�νταικα. lσσ�ν�ς σπ�υδ;ς 7Hιαι;

2

Page 51: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

�. Π"σ� εVκ�λ� ε�ναι ν� !π�μακρ�νης κα� ν� 4;α+αν�σης κ�-θε σκ'ψι 4ν��λητικ� κα� !ν�ρμ�στη κα� ν� !π�κτ�σης !μ'σωςτ�ν γαλ�νη σ�υ!

γ. N� θεωρ�ς τ"ν qαυτ" σ�υ T;ι� ν� λ'γη κα� ν� κ�νη �,τιδ�-π�τε ε�ναι σ�μ+ων� μ' τ�ν +�σι.

Kα� ν� μ� σ' παραπλαν�0ν �3 κατηγ�ρ�ες π�� !κ�λ�υθ�0ν Xτ� λ"για μερικFν, !λλ� 4�ν ε�ναι καλ" ν� γ�νη X ν� λε�θ�. M� θε-ωρ�ς !ν�;ι� τ"ν qαυτ" σ�υ. @Eκε*ν�ι �'�αια ���υν δικ� τ�υς κρ�-σι κα� δικ'ς τ�υς κλ�σεις, σ� :μως μ� τ��ς δ�νης σημασ�α, !λλ� ν�πρ��ωρ�ς κατ@ ε&θε*αν, σ�μ+ων�ς πρ"ς τ�ν +�σι τ�ν δικ� σ�υκα� τFν Tλλωνm /νας ε�ναι � δρ"μ�ς κα� γι� τ�ς δ�� α&τ'ς.

δ. Πρ��ωρF δι� μ'σ�υ τFν �ργων τ�ς +�σεως μ'�ρι ν� !να-παυθF μ' τ"ν θ�νατ" μ�υ, !+�0 ;εψυ��σω μ'σα σ@ α&τ" !π" τ"�π�*� καθημερινFς πα�ρνω Jω� κα� 4παν'λθω σ@ α&τ" !π" τ"�π�*� � πατ'ρας μ�υ π�ρε τ" σπ'ρμα κα� � μητ'ρα μ�υ τ" α~μακα� � τρ�+"ς μ�υ τ" γ�λα. @Aπ" τ" �π�*� κ�θε μ'ρα 4π� τ"σα �ρ"-νια πα�ρνω τρ�+� κα� νερ", τ" �π�*� πατF κα� μ' σηκ�νει κα� τ"�ρησιμ�π�ιF γι� πρ�σωπικ� μ�υ x+'λεια.

ε. Δ'ν ���υν ν� θαυμ�σ�υν τ�ν G;�ν�ι� σ�υ. Δ'ν πειρ�Jει.@Aλλ� ��εις Tλλα π�λλ� γι� τ� �π�*α δ'ν μπ�ρε*ς ν� π�ς: Δ'ν τ���ω !π" τ�ν +�σι. Παρ�υσ�ασε λ�ιπ"ν :λα 4κε*να π�� ��ειςm τ�ν!κεραι"τητα τ�0 �αρακτ�ρ�ς, τ�ν σ��αρ"τητα, τ�ν 4ργατικ"τη-τα, τ�ν περι+ρ"νησι στ�ς �δ�ν'ς, τ�ν δ�ναμι ν� μ� μεμψιμ�ιρ�ς,τ�ν Gλιγ�ρκεια, τ�ν καλωσ�νη, τ�ν 4λευθερ�α τ�ς γν�μης, τ�ν?πλ"τητα, τ�ν !π�+υγ� τ�ς +λυαρ�ας, τ�ν !;ι�πρ'πεια.

Δ'ν !ντιλαμ��νεσαι π"σα μπ�ρε*ς α&τ� τ�ν στιγμ� ν� παρ�υ-σι�σης γι� τ� �π�*α δ'ν μπ�ρε*ς ν� 8σ�υρισθ�ς :τι δ'ν ��εις κλ�σικα� 3καν"τητα, !λλ� μ'νεις !κ"μη �αμηλ� γιατ� τ" θ'λεις; DH μ�-πως !ναγκ�Jεσαι ν� γ�γγ�Jης κα� ν� +'ρεσαι μ' μικρ�πρ'πειακα� ν� κ�λακε�ης κα� τ" σFμα ν� κατηγ�ρ�ς κα� �αμερπ� μ'σαν� �ρησιμ�π�ι�ς γι� ν� +α�νεσαι !ρεστ"ς κα� ν� κ�μπ�Jης κα�ν� ταρ�Jης τ"σ� τ�ν ψυ�� σ�υ, 4πειδ� τ��α δ'ν ��εις 3καν"τητες;

101

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION EãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

100

�F. SΩς εAκ�λ�ν ?π5σασθαι κα. ?παλε1ψαι πRσαν �αντασ�αν[τ�ν] �/ληρ)ν W ?ν��κει�ν κα. ε4θYς �ν π'σVη γαλ�νVη εJναι.

γF. BAHι�ν �αυτ#ν κρ1νε παντ#ς λ�γ�υ κα. @ργ�υ τ�* κατ) ��-σινI κα. μ� σε περισπ'τω& �πακ�λ�υθ�*σ' τινων μ$μψις W λ�γ�ς,?λλ', ε� καλ#ν πεπρR/θαι W ε�ρ;σθαι, μ� σεαυτ#ν ?παH��υ.�κε1ν�ι μ<ν γ)ρ \δι�ν &γεμ�νικ#ν @/�υσι κα. �δ�Pα ZρμV; /ρ+νταιI sσY μ� περι�λ$π�υ, ?λλ2 ε4θε1αν π$ραινε ?κ�λ�υθ+ν τV; ��σει τV;�δ�Pα κα. τV; κ�ινV;I μ�α δ< ?μ��τ$ρων τ��των & Zδ�ς.

δF. Π�ρε��μαι δι) τ+ν κατ) ��σιν, μ$/ρι πεσ�ν ?ναπα�σ�μαι,�ναπ�πνε�σας μ<ν τ��τ>ω, �H �f καθ2 &μ$ραν ?ναπν$ω, πεσ�ν δ<�π. τ��τ>ω, �H �f κα. τ# σπερμ'τι�ν Z πατ�ρ μ�υ συν$λεHε κα. τ#αeμ'τι�ν & μ�τηρ κα. τ# γαλ'κτι�ν & τρ���ςI �H �f καθ2 &μ$ραντ�σ��τ�ις @τεσι ��σκ�μαι, κα. ?ρδε��μαι, b �$ρει με πατ�*ντα,κα. ε�ς τ�σα*τα ?π�/ρ5μεν�ν α4τ>+.

εF.Δριμ�τητ' σ�υ �4κ @/�υσι θαυμ'σαι.@στωI ?λλ) qτερα π�λ-λ',��2 [ν �4κ @/εις ε�πε1ν «O4 γ)ρ π$�υκα».�κε1να ��ν παρ$/�υ,aπερ :λα �στ.ν �π. σ��, τ# ?κ��δηλ�ν, τ# σεμν�ν, τ# �ερ$π�ν�ν, τ#?�ιλ�δ�ν�ν, τ# ?μεμψ�μ�ιρ�ν, τ# �λιγ�δε$ς, τ# ε4μεν$ς, τ# �λε�-θερ�ν, τ# ?π$ρισσ�ν, τ# ?�λ�αρ�ν, τ# μεγαλε1�ν. �4κ α�σθ'νVηπ�σα Lδη παρ$/εσθαι, δυν'μεν�ς, ��2 [ν �4δεμ�α ?�υ�ας κα.?νεπιτηδει�τητ�ς πρ��ασις, :μως @τι κ'τω μ$νεις �κ5ν; W κα.γ�γγ�Dειν κα. γλισ/ρε�εσθαι κα. κ�λακε�ειν κα. τ# σωμ'τι�νκαταιτιRσθαι κα. ?ρεσκε�εσθαι κα. περπερε�εσθαι κα. τ�σα*ταXιπτ'Dεσθαι τV; ψυ/V; δι) τ# ?�υ+ς κατασκευ'σθαι ?ναγκ'DVη;

Page 52: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

DO�ι μ� τ��ς θε��ς, μπ�ρ�0σες !π" π�λ� νωρ�ς ν� ��ης !παλ-λαγ� !π" α&τ�. @Eκτ"ς κα� πρ'πει ν� θεωρηθ�ς Tνθρωπ�ς �αρ�ςκα� δ�σκαμπτ�ς στ" πνε0μα.

@Aλλ� τ" πνε0μα σ�υ πρ'πει ν� !σκ�ς �ωρ�ς ν� !δια+�ρ�ς γι�τ�ν νωθρ"τητ� σ�υ κα� �ωρ�ς ν� 3καν�π�ι�σαι μ@ α&τ�ν.

ς. (O /νας,:ταν κ�νη κ�π�ι� καλ" στ"ν συν�νθρωπ" τ�υ,!μ'-σως !ρ��Jει ν� $π�λ�γ�Jη τ�ν ε&γνωμ�σ�νη π�� τ�0 G+ε�λει. (OTλλ�ς δ'ν κ�νει α&τ", !λλ� �πωσδ�π�τε μ'σα τ�υ κ�νει τ�ν σκ'-ψι :τι � Tλλ�ς ε�ναι �ρε�στης τ�υ κα� θυμYται διαρκFς 4κε*ν�π�� ��ει κ�νει.

DAλλ�ς :μως �Vτε δ�νει σημασ�α σ@ α&τ" π�� �κανεm !λλ� μ�ι�Jειμ' τ" κλ�μα π�� +'ρνει τ" στα+�λι κα� δ'ν JητY τ�π�τε περισσ"τε-ρ� !+�0 πλ'�ν ��ει παρ�υσι�σει τ"ν καρπ",:πως � Qππ�ς π�� �τρε-;ε,� σκ�λ�ς π�� !ναJ�τησε τ� Z�νη,� μ'λισσα π�� �κανε τ" μ'λι.

(O Tνθρωπ�ς π�� ε&εργ'τησε κ�π�ι�ν δ'ν κ�μπ�Jει γι@ α&τ",!λλ� στρ'+εται πρ"ς κ�π�ι�ν Tλλ�ν, :πως τ" κλ�μα !ρ��Jει ν�qτ�ιμ�Jη π�λι τ"ν καρπ" γι� τ�ν κατ�λληλη Cρα. - Πρ'πει λ�ιπ"νν� συγκαταλ'γεσαι σ@ α&τ��ς π�� ε&εργετ�0ν �ωρ�ς ν� τ" σκ'πτω-νται μετ�; Bε�α�ως. - @Aλλ� α&τ" !κρι�Fς πρ'πει ν� σκ'πτεσαιm λ'-ει κ�π�ι�ς :τι «γν�ρισμα τ�0 κ�ινωνικ�0 !νθρ�π�υ ε�ναι ν� σκ'-πτεται :τι 4νεργε* σ�μ+ωνα μ' τ�ς !ν�γκες τ�ς κ�ινων�ας κα�, μ�τ"ν Δ�α, ν� θ'λη ν� τ" καταλ��η κα� � συν�νθρωπ"ς τ�υ». @Aλ�-θεια ε�ναι α&τ" π�� λ'ς,!λλ� α&τ" π�� σ�0 4;ηγF α&τ� τ�ν στιγμ�τ" παρερμηνε�εις. Γι@ α&τ" θ� γ�νης /νας !π" 4κε�ν�υς π�� !ν'+ε-ρα πρ�ηγ�υμ'νως, δι"τι κα� 4κε*ν�ι παρασ�ρ�νται !π" κ�π�ι�4πι�ε�ρημα π�� 4κ πρ�της tψεως +α�νεται λ�γικ". @E�ν :μως θε-λ�σης ν� καταλ��ης τ� 4νν�F, μ� +��Yσαι πλ'�ν μ�πως παραλε�-ψης κ�π�ια πρY;ι π�� 4;υπηρετε* τ" καλ" τ�0 συν"λ�υ.

J. (H ε&�� τFν @Aθηνα�ων 2ταν: Bρ';ε, �ρ';ε, !γαπημ'νε Zε0,στ� �ωρ�+ια τFν @Aθηνα�ων στ�ς πεδι�δεςm λ�ιπ"ν X δ'ν �ρει�Jε-ται ν� πρ�σε��εσαι X, 4�ν �ρει�Jεται, ν� πρ�σε��εσαι �τσι, ?πλYκα� 4λε�θερα.

103

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION EãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

102

�4, μ) τ�Yς θε��ς. ?λλ) τ��των μ<ν π'λαι ?πηλλ'/θαι �δ�νασ�Iμ�ν�ν δ$, ε� 7ρα, =ς �ραδ�τερ�ς κα. δυσπαρακ�λ�υθητ�τερ�ςκαταγιν5σκεσθαιI κα. τ�*τ� δ< ?σκητ$�ν μ� παρενθυμ�υμ$ν>ωμηδ< �μ�ιληδ�*ντι τV; νωθε�Pα.

NF. SO μ$ν τ�ς �στιν, :ταν τι δεHι#ν περ� τινα πρ'HVη πρ�/ειρ�ςκα. λ�γ�σασθαι α4τ>+ τ�ν /'ριν. Z δ< πρ#ς τ�*τ� μ<ν �4 πρ�/ει-ρ�ς, 7λλως μ$ντ�ι παρ2 �αυτ>+ =ς περ. /ρε5στ�υ διαν�ε1ται κα.�Jδεν, b πεπ��ηκεν. Z δ$ τις τρ�π�ν τιν) �4δ< �Jδεν, b πεπ��ηκεν,?λλ) :μ�ι�ς �στιν ?μπ$λ>ω ��τρυν �νεγκ��σVη κα. μηδ<ν 7λλ�πρ�σεπιDητ��σVη μετ) τ# aπαH τ#ν \δι�ν καρπ#ν �νην�/$ναι, =ςdππ�ς δραμ5ν, κ�ων �/νε�σας, μ$λισσα μ$λι π�ι�σασα. 7νθρω-π�ς δ2 <�ν> ε� π�ι�σας �4κ �πι��Rται, ?λλ) μετα�α�νει ��2 qτε-ρ�ν, =ς 7μπελ�ς �π. τ# π'λιν �ν τV; _ρPα τ#ν ��τρυν �νεγκε1ν.«2Eν τ��τ�ις ��ν δε1 εJναι τ�1ς τρ�π�ν τιν) ?παρακ�λ�υθ�τωςα4τ# π�ι�*σι;» να�I ?λλ2 α4τ# τ�*τ� δε1 παρακ�λ�υθε1νI \δι�ν γ)ρ�ησ. τ�* κ�ινωνικ�* τ# α�σθ'νεσθαι, :τι κ�ινωνικ+ς �νεργε1.«κα. ν� Δ�α ���λεσθαι κα. τ#ν κ�ινων#ν α�σθ$σθαι». ?ληθ<ς μ$ν�στιν, b λ$γεις, τ# δ< ν*ν λεγ�μεν�ν παρεκδ$/VηI δι) τ�*τ� @σVη ε6ς�κε�νων, [ν πρ�τερ�ν �πεμν�σθηνI κα. γ)ρ �κε1ν�ι λ�γικV; τινι πι-θαν�τητι παρ'γ�νται. �)ν δ< θελ�σVης συνε1ναι, τ� π�τ$ �στι τ# λε-γ�μεν�ν, μ� ����*, μ� παρ) τ�*τ� παραλ�πVης τι τ# @ργ�ν κ�ινω-νικ�ν.

DF. E4/� 2Aθηνα�ωνI «�Yσ�ν, fσ�ν, [ ��λε Zε* κατ) τ;ς ?ρ��-ρας τ;ς 2Aθηνα�ων κα. τ+ν πεδ�ων». Lτ�ι �4 δε1 εA/εσθαι W �jτωςoπλ+ς κα. �λευθ$ρως.

2

Page 53: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

η. �O,τι σημα�νει � λ"γ�ς «Cρισε γι� τ�0τ�ν � @Aσκληπι"ς 3ππα-σ�α, ψυ�ρ�λ�υσ�α X !νυπ�δησ�α», τ" Zδι� !κρι�Fς σημα�νει κα� �λ"γ�ς «Cρισε γι@ α&τ"ν � +�σις τ�0 παντ"ς !σθ'νεια, !ναπηρ�α X!π�λεια X κ�τι Tλλ� σ�ετικ"». Δι"τι κα� 4κε* � :ρ�ς «συν'τα;ε»σημα�νει «Cρισε γι@ α&τ"ν 7ς μ'σ�ν γι� τ�ν $γε�α τ�υ». Kα� 4δF,πρ�κειμ'ν�υ περ� τ�ς +�σεως δηλαδ�, α&τ" π�� συμ�α�νει ��ει�ρισθ� 4πειδ� 4;υπηρετε* τ"ν σκ�π" τ�υ (τ�ν π�ρε�α τ�υ στ�νJω�). Kατ� τ"ν Zδι� τρ"π� �ρησιμ�π�ι�0με τ"ν :ρ�ν «α&τ� συμ-�α�ν�υν σ@ 4μYς»,:πως !κρι�Fς �3 τε�ν*τες λ'νε :τι �3 τετρ�γωνεςπ'τρες στ� τε��η X τ�ς πυραμ�δες «συμ�α�ν�υν» :ταν τ�ς τ�π�θε-τ�0ν τ�ν μι� κ�ντ� στ�ν Tλλη μ' κ�π�ια τ'�νη. T�0τ� συμ�α�νειγιατ� γενικ� $π�ρ�ει μι� ?ρμ�ν�α. Kα� :πως !κρι�Fς !π@ :λα τ�σ�ματα � κ"σμ�ς συμπληρ�νεται κα� πα�ρνει τ�ν γνωστ� μαςμ�ρ+�, �τσι !π" :λες τ�ς μερικ'ς α8τ�ες συμπληρ�νεται κα� πα�ρ-νει τ�ν γνωστ� μας μ�ρ+� � ε3μαρμ'νη, � καθ�λικ� α8τ�α.

Kαταλα�α�ν�υν α&τ" π�� λ'ω κα� �3 τελε�ως !+ελε*ς.Δι"τι λ'-νε:«A&τ" τ�0 �+ερε». (Eπ�μ'νως α&τ" !π" τ�ν +�σι qτ�ιμαJ"τανγι@ α&τ"ν κα� γι@ α&τ"ν ε��ε �ρισθ�. Δε�"μαστε λ�ιπ"ν α&τ�, :πως4κε*να π�� �ρ�Jει � γιατρ"ς. Π�λλ� !π" 4κε*να π�� $π�δεικν�ειε�ναι δ�σκ�λα, !λλ� τ� δε�"μαστε, 4πειδ� 4λπ�J�υμε ν� γ�νωμεκαλ�.

K�τι σ�ετικ" μ' τ�ν $γε�α σ�υ ν� ν�μ�Jης :τι ε�ναι κα� � 4κτ'λεσιςκα� � πραγματ�π��ησις 4κε�νων τ� �π�*α θεωρε* σκ"πιμα � +�σιςτFν :λων.M' α&τ� τ�ν δι�θεσι ν� δ'�εσαι :,τι γ�νεται,κα� Tν !κ"μησ�0 +α�νεται σκληρ", 4πειδ� !π��λ'πει στ�ν $γε�α τ�0 κ"σμ�υ κα�ε8ς �μαλ� π�ρε�α κα� τ�ν ε&τυ�� 4;'λι;ι τ�0 �ργ�υ τ�0 Δι"ς. Δ'ν θ�πρ�σ'+ερε δηλαδ� σ' καν'να κ�τι, 4�ν α&τ" δ'ν συν'+ερε τ" σ�μ-παν. Δι"τι �Vτε � ?πλ� +�σις (� �π�ι�σδ�π�τε) δ'ν κ�νει κ�τι τ"�π�*� δ'ν ε�ναι κατ�λληλ� γι� τ" �ργ� π�� ρυθμ�Jεται !π@ α&τ�ν.(Eπ�μ'νως γι� δ�� λ"γ�υς πρ'πει ν� δ'�εσαι μ' �αρ� :,τι σ�0 συμ-�α�νει. ΠρFτ�ν, δι"τι �γινε γι� σ'να κα� γι� σ'να ε��ε �ρισθ� κα� μ'σ'να ε��ε συνδεθ� !π" 4κε* 4π�νω !π" τ�ν δημι�υργ" α8τ�α.

105

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION EãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

104

ηF. SOπ�1�ν τ� �στι τ# λεγ�μεν�ν, :τι «συν$ταHεν Z 2Aσκληπι#ςτ��τ>ω eππασ�αν W ψυ/ρ�λ�υσ�αν W ?νυπ�δησ�αν». τ�ι�*τ�ν �στικα. τ# συν$ταHε τ��τ>ω & τ+ν :λων ��σις ν�σ�ν W π�ρωσιν, W ?π�-��λ�ν W 7λλ� τι τ+ν τ�ι��των. κα. γ)ρ �κε1 τ# «συν$ταHε» τ�ι-�*τ�ν τι σημα�νειI @ταHε τ��τ>ω =ς κατ'λληλ�ν πρ#ς �γ�ειανI κα.�ντα*θα τ# συμ�α1ν�ν �κ'στ>ω τ$τακτα� πως α4τ>+ κατ'λληλ�νπρ#ς τ�ν εeμαρμ$νην. �jτως γ)ρ κα. «συμ�α�νειν» α4τ) &μ1ν λ$-γ�μεν, =ς κα. τ�Yς τετραγ5ν�υς λ�θ�υς �ν τ�1ς τε�/εσιν W �ν τα1ςπυραμ�σι, Sσυμ�α�νειν2 �e τε/ν1ται λ$γ�υσι, συναρμ�D�ντες ?λλ�-λ�ις τV; π�ιPR συνθ$σει. :λως γ)ρ oρμ�ν�α �στ. μ�α, κα. _σπερ �κπ'ντων τ+ν σωμ'των Z κ�σμ�ς τ�ι�*τ�ν σ+μα συμπληρ�*ται,�jτως �κ π'ντων τ+ν α�τ�ων & εeμαρμ$νη τ�ια�τη α�τ�α συμπλη-ρ�*ται. ν��*σι δ$, b λ$γω, κα. �e τ$λε�ν �δι+ταιI �ασ. γ'ρ, «T�*τ�@�ερεν α4τ>+». �4κ�*ν τ�*τ� τ��τ>ω ��$ρετ�. κα. τ�*τ� τ��τ>ω συ-νετ'ττετ�.δε/5μεθα ��ν α4τ',=ς �κε1να,s Z 2Aσκληπι#ς συντ'τ-τει. π�λλ) γ�*ν κα. �ν �κε�ν�ις �στι τρα/$αI ?λλ) ?σπαD�μεθα τV;�λπ�δι τ;ς �γε�ας.T�ι�*τ�ν τ� σ�ι δ�κε�τω, 7νυσις κα. συντ$λεια τ+ν τV; κ�ινV; ��σειδ�κ��ντων, �6�ν & σ� �γ�ειαI κα. �jτως ?σπ'D�υ πRν τ# γιν�με-ν�ν, κgν ?πην$στερ�ν δ�κV; δι) τ# �κε1σε 7γειν, �π. τ�ν τ�* κ�-σμ�υ �γ�ειαν, κα. τ�ν τ�* Δι#ς ε4�δ�αν κα. ε4πραγ�αν. �4 γ)ρ gντ�*τ� τινι @�ερεν, ε� μ� τ>+ :λ>ω συν$�ερεν. �4δ< γ)ρ & τυ/�*σα��σις �$ρει τι, b μ� τ>+ δι�ικ�υμ$ν>ω �π2 α4τ;ς κατ'λληλ�ν �στιν.O4κ�*ν κατ) δ�� λ�γ�υς στ$ργειν /ρ� τ# συμ�α1ν�ν σ�ιI καθ2qνα μ$ν, :τι σ�. �γ�νετ�, κα. σ�. συνετ'ττετ�, κα. πρ#ς σ$ πωςεJ/εν, 7νωθεν �κ τ+ν πρεσ�υτ'των α�τι+ν συγκλωθ�μεν�νI καθ2

2

3

Page 54: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

Kα� δε�τερ�ν,4πειδ� 4κε*ν�ς π�� κυ�ερνY τ" σ�μπαν ν�μ�Jει :τι4κε*ν� π�� συμ�α�νει στ"ν καθ'να �ωριστ� γ�νεται α8τ�α τ�ς �μαλ�ςπ�ρε�ας κα� τ�ς �λ�κληρ�σεως κα�, μ� τ"ν Δ�α, τ�ς διατηρ�σεωςτ�0 σ�μπαντ�ς. @Aκρωτηρι�Jεται δηλαδ� τ" σ�μπαν, 4�ν !π�κ"-ψης �,τιδ�π�τε !π" τ�ν συν�+εια κα� τ�ν συν'�εια τFν μ�ρ�ων XτFν α8τ�ων τ�υ.Kα� διακ"πτεις τ�ν συν'�εια :σ� 4;αρτYται !π" σ'-να,:ταν !γανακτ�ς,κα� κατ� κ�π�ι�ν τρ"π� τ�ν καταστρ'+εις.

θ. N� μ� !ηδι�Jης μ�τε ν� !γανακτ�ς μ�τε ν� !πελπ�Jεσαι,4πειδ� δ'ν ε�ναι π�ντα εVκ�λ� ν� κ�νης :,τι $παγ�ρε��υν τ� +ιλ�-σ�+ικ� δ"γματα, !λλ�. 4�ν !π�μακρ�νεσαι, π�λι ν� 4πιστρ'+ηςκα� ν� ε�σαι �αρ��μεν�ς, 4�ν τ� περισσ"τερα !π" τ� �ργα σ�υ ται-ρι�J�υν στ"ν Tνθρωπ� κα� ν� α8σθ�νεσαι συμπ�θεια γι@ α&τ" στ"�π�*� 4παν'ρ�εσαι, κα� ν� μ� 4παν'ρ�εσαι στ�ν +ιλ�σ�+�α σ�ν ν�ε�ναι δ�σκαλ�ς π�� καθ�δηγε* τ� παιδι�m !λλ� ν� στρ'+εσαι πρ"ςα&τ�, :πως α&τ�� π�� π�σ��υν τ� μ�τια τ�υς στρ'+�νται πρ"ς τ"σ+�υγγ�ρι X τ" α&γ" κα� :πως Tλλ�ι Tρρωστ�ι στρ'+�νται πρ"ςτ" κατ�πλασμα X τ"ν καται�νισμ"! Δι"τι �τσι θ� +α�νεσαι :τι δ'νε�σαι πειθ�νι� tργαν� τ�0 λ"γ�υ,!λλ’ :τι !ναπα�εσαι μ@ α&τ"ν.

Σκ'ψ�υ :τι � +ιλ�σ�+�α θ'λει μ"ν� 4κε*να π�� θ'λει � +�σιςσ�υ, σ� :μως Xθελες Tλλα !ντ�θετα πρ"ς τ�ν +�σι σ�υ. - @Aλλ� τ�ε�ναι πι" ε&��ριστ� !π@ α&τ�; Θ� μπ�ρ�0σες ν� π�ς; M�πως ��δ�ν� μ@ α&τ� δ'ν μYς παραπλανY; @Aλλ� κ��τα;ε :μως μ�πωςε�ναι πι" 7ρα*� πρYγμα � μεγαλ�ψυ��α, � 4λευθερ�α, � ?πλ"τητα,� ε&γνωμ�σ�νη, � �σι"της. @Aπ" τ�ν Zδια +ρ"νησι τ� ε�ναι πι"ε&��ριστ�, :ταν λ��ης $π@ tψι σ�υ τ" !λ�θητ� κα� τ�ν καθ�λικ�ε&ρ�τητα τ�ς δυν�μεως π�� καταν�ε* κα� γνωρ�Jει τ� πρ�γματα;

ι.T� πρ�γματα :μως �ρ�σκ�νται σ' τ"ση !σ�+εια, Cστε +ιλ"-σ�+�ι t�ι λ�γ�ι �Vτε !σ�μαντ�ι σ�ημ�τισαν τ�ν γν�μη :τι ε�ναι4ντελFς !κατ�ληπτα.

@Eκτ"ς !π" α&τ��ς κα� στ��ς Στωικ��ς +α�ν�νται !κατ�λη-πτα. Kα� � δικ� μας ψυ�ικ� δι�θεσις εVκ�λα μετα��λλεται. Π�0�ρ�σκεται λ�ιπ"ν α&τ"ς π�� μ'νει π�ντα σταθερ"ς; DEλα τ�ρα

107

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION EãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

106

qτερ�ν δ$, :τι τ>+ τ# :λ�ν δι�ικ�*ντι τ;ς ε4�δ�ας κα. τ;ς συντελε�-ας κα. ν� Δ�α τ;ς συμμ�ν;ς α4τ;ς κα. τ# �δ�Pα ε�ς qκαστ�ν 3κ�να\τι�ν �στιν. πηρ�*ται γ)ρ τ# Zλ�κληρ�ν, �)ν κα. Zτι�*ν δια-κ�ψVης τ;ς συνα�ε�ας κα. συνε/ε�ας, _σπερ τ+ν μ�ρ�ων, �jτω δ�κα. τ+ν α�τ�ων. διακ�πτεις δ$, :σ�ν �π. σ��, :ταν δυσαρεστV;ς, κα.τρ�π�ν τιν) ?ναιρε1ς.

θF. M� σικ/α�νειν μηδ< ?παυδRν μηδ< ?π�δυσπετε1ν, ε� μ� κα-ταπυκν�*τα� σ�ι τ# ?π# δ�γμ'των �ρθ+ν qκαστα πρ'σσεινI?λλ) �κκρ�υσθ$ντα π'λιν �πανι$ναι κα. ?σμεν�Dειν, ε� τ) πλε�ω?νθρωπικ5τερα, κα. �ιλε1ν τ�*τ�, ��2 b �παν$ρ/VηI κα. μ� =ς πρ#ςπαιδαγωγ#ν τ�ν �ιλ�σ���αν �πανι$ναιI ?λλ2 =ς �e ��θαλμι+ντεςπρ#ς τ# σπ�γγ'ρι�ν κα. τ# k�ν, =ς 7λλ�ς πρ#ς κατ'πλασμα, =ςπρ#ς καται�νησιν. �jτως γ)ρ �4δ<ν �πιδε�HVη τ# πειθαρ/ε1ν τ>+λ�γ>ω, ?λλ) πρ�σαναπα�σVη α4τ>+. μ$μνησ� δ$, :τι �ιλ�σ���α μ�-να θ$λει, s & ��σις σ�υ θ$λειI σY δ< 7λλ� Lθελες �4 κατ) ��σιν.«T. γ)ρ τ��των πρ�σην$στερ�ν;» & γ)ρ &δ�ν� �4/. δι) τ�*τ�σ�'λλει; ?λλ) θ$ασαι, ε� πρ�σην$στερ�ν μεγαλ�ψυ/�α, �λευθε-ρ�α, oπλ�της, ε4γνωμ�σ�νη, Zσι�της. α4τ;ς γ)ρ �ρ�ν�σεως τ�πρ�σην$στερ�ν; :ταν τ# 7πταιστ�ν, κα. εAρ�υν �ν πRσι τ;ς πα-ρακ�λ�υθητικ;ς κα. �πιστημ�νικ;ς δυν'μεως �νθυμηθV;ς.

ιF. T) μ<ν πρ'γματα �ν τ�ια�τVη τρ�π�ν τιν) �γκαλ�ψει �στ�ν,_στε �ιλ�σ���ις �4κ �λ�γ�ις �4δ< τ�1ς τυ/�*σιν @δ�Hε παντ'πα-σιν ?κατ'ληπτα εJναιI πλ�ν α4τ�1ς γε τ�1ς Στωικ�1ς δυσκατ'λη-πτα δ�κε1I κα. πRσα & &μετ$ρα συγκατ'θεσις μεταπτωτ�I π�*γ)ρ Z ?μετ'πτωτ�ς; μ$τιθι τ��νυν �π2 α4τ) τ) �π�κε�μενα, =ς �λι-

Page 55: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

στ� δι�+�ρα !ντικε�μεναm π"ση !σ�μαντη δι�ρκεια ���υν κα�π"ση μηδαμιν� !;�α κα� πFς μπ�ρε* εVκ�λα ν� τ� !π�κτ�ση /ναςκ�ναιδ�ς X μι� π"ρνη X /νας ληστ�ς.

Mετ� στρ'ψε τ�ν πρ�σ��� σ�υ στ"ν �αρακτ�ρα τFν +�λωνσ�υm μ' δυσκ�λ�α μπ�ρε*ς ν� !νε�θ�ς κα� τ"ν τελει"τερ�, γι� ν�μ� πF :τι κα� τ"ν qαυτ" τ�υ κανε�ς μ' δυσκ�λ�α !ν'�εται.

M'σα σ' μι� τ'τ�ια !σ�+εια κα� !καθαρσ�α κα� τ"ση ρ�� κα�τ�ς �&σ�ας κα� τ�0 �ρ"ν�υ κα� τ�ς κιν�σεως κα� τFν κιν�υμ'νωνδ'ν καταλα�α�νω τ� ε�ναι α&τ" π�� μπ�ρε* ν� 4κτιμηθ� κα� γενι-κ� ν� γ�νη !ντικε�μεν� 4νδια+'ρ�ντ�ς. @Aντ�θετα μ�λιστα πρ'πειν� 4νθαρρ�νης τ"ν qαυτ" σ�υ κα� ν� περιμ'νης τ�ν +υσικ� λ�σικα� ν� μ� στεν��ωρ�σαι γι� τ�ν παραμ�ν� σ�υ στ"ν κ"σμ�, !λλ�ν� γαληνε�ης μ' α&τ� μ"ν�νm πρFτ�ν :τι «δ'ν θ� μ�0 συμ�� κ�τιπ�� ν� μ� ε�ναι σ�μ+ων� μ' τ�ν +�σι τFν π�ντων» κα� δε�τερ�ν:τι «��ω τ�ν δ�ναμι ν� μ� κ�νω τ�π�τε !ντ�θετ� πρ"ς τ" θ'ληματ�0 θε�0 κα� τ�0 δα�μ�ν"ς μ�υ».

Kανε�ς δ'ν θ� μ' !ναγκ�ση ν� παρα�F τ" θ'λημ� τ�υ.ια.«Γι� π�ι" σκ�π" λ�ιπ"ν �ρησιμ�π�ιF τ�ν ψυ�� μ�υ;» Σ' κ�-

θε περ�πτωσι α&τ� τ�ν 4ρ�τησι πρ'πει ν� $π���λλεις στ"ν qαυτ"σ�υ κα� ν� κ�νης α&τ" τ"ν �λεγ��: «T� γ�νεται μ'σα στ" πνε0μαμ�υ;T�ν�ς τ��α ��ω τ�ν ψυ��; M�πως κανεν"ς παιδι�0 X 4+���υ;M�πως ��ω τ�ν ψυ�� καμμιYς !σ�μαντης γυνα�κας, μ�πως κανε-ν"ς τυρ�νν�υ; M�πως κτ�ν�υς; M�πως κανεν"ς θηρ��υ;»

ι�. Π�ι� !;�α ���υν α&τ� π�� �3 π�λλ�� θεωρ�0ν !γαθ� θ� τ"καταλ��ης !π" τ" q;�ς: @E�ν π.�. κ�π�ι�ς θεωρ�ση μερικ� πρ�γ-ματα 7ς tντως !γαθ�,:πως ε�ναι � +ρ"νησις,� σ�νεσις,� δικαι�-σ�νη, � !νδρε�α, 4�ν λ�ιπ"ν θ� ��η α&τ� 4κτιμ�σει, δ'ν θ� μπ�ρ'-ση ν� καταλ��η τ" «!π" τ� !γαθ�...»32 δι"τι δ'ν θ� $π�ρ�η καμ-μι� !ναλ�γ�α. @E�ν :μως δε�θ� 7ς !γαθ� α&τ� π�� θεωρ�0ν �3π�λλ��, θ� τ" !κ��ση κα� ε&�αρ�στως θ� τ" δε�θ� μ' τ�ν 4ντ�πω-

109

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Eã

32. @Aπ�+ε�γει ν� �λ�κληρ�ση τ�ν +ρ�σι � �π��α !ν�κει στ"ν M'νανδρ�.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

108

γ�/ρ�να κα. ε4τελ; κα. δυν'μενα �ν κτ�σει κινα�δ�υ W π�ρνης Wληστ�* εJναι. μετ) τ�*τ� @πιθι �π. τ) τ+ν συμ�ι��ντων Lθη, [νμ�λις �στ. κα. τ�* /αριεστ'τ�υ ?νασ/$σθαι, dνα μ� λ$γω, :τι κα.�αυτ�ν τις μ�γις �π�μ$νει.2Eν τ�ι��τ>ω ��ν D��>ω κα. X�π>ω κα. τ�σα�τVη X�σει τ;ς τε �4σ�αςκα. τ�* /ρ�ν�υ, κα. τ;ς κιν�σεως κα. τ+ν κιν�υμ$νων, τ� π�τ2 �στ.τ# �κτιμηθ;ναι W τ# :λως σπ�υδασθ;ναι δυν'μεν�ν, �4δ2 �πιν�+.τ�4ναντ��ν γ)ρ δε1 παραμυθ��μεν�ν �αυτ#ν περιμ$νειν τ�ν �υ-σικ�ν λ�σιν, κα. μ� ?σ/'λλειν τV; διατρι�V;, ?λλ) τ��τ�ις μ�ν�ιςπρ�σαναπα�εσθαιI �ν. μ<ν τ>+, :τι �4δ<ν συμ��σετα� μ�ι, b �4/.κατ) τ�ν τ+ν :λων ��σιν �στ�νI �τ$ρ>ω δ$, :τι @Hεστ� μ�ι μηδ<νπρ'σσειν παρ) τ#ν �μ#ν θε#ν κα. δα�μ�να. �4δε.ς γ)ρ Z ?ναγκ'-σων τ�*τ�ν παρα�;ναι.

ιαF. «Πρ#ς τ� π�τε 7ρα ν*ν /ρ+μαι τV; �μαυτ�* ψυ/V;;» παρ2 qκα-στα τ�*τ� �πανερωτRν �αυτ�ν, κα. �Hετ'Dειν, τ� μ�� �στι ν*ν �ντ��τ>ω τ>+ μ�ρ�>ω, b δ� &γεμ�νικ#ν καλ�*σι; κα. τ�ν�ς 7ρα ν*ν @/ωψυ/�ν; μ�τι παιδ��υ; μ�τι μειρακ��υ; μ�τι γυναικαρ��υ; μ�τι τυ-ρ'νν�υ; μ�τι κτ�ν�υς; μ�τι θηρ��υ;

ι�F. SOπ�1' τιν' �στι τ) τ�1ς π�λλ�1ς δ�κ�*ντα ?γαθ', κgν�ντε*θεν λ'��ις. ε� γ'ρ τις �πιν��σειεν �π'ρ/�ντ' τινα =ς?ληθ+ς ?γαθ', �6�ν �ρ�νησιν, σω�ρ�σ�νην, δικαι�σ�νην,?νδρ�αν, �4κ gν τα*τα πρ�επιν��σας @τι ?κ�*σαι δυνηθε�η τ#«�π# τ+ν ?γαθ+νI» �4 γ)ρ ��αρμ�σει. τ) δ$ γε τ�1ς π�λλ�1ς �αι-ν�μενα ?γαθ) πρ�επιν��σας τις, �Hακ��σεται κα. XPαδ�ως δ$Hε-ται, =ς ��κε�ως �πιλεγ�μεν�ν τ# �π# τ�* κωμικ�* ε�ρημ$ν�ν.

2

Page 56: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

σι :τι π�λ� 4πιτυ�ημ'να τ" ε�πε. Δι"τι �τσι �3 π�λλ�� 4νν��0ν τ�νσ�'σι.Δια+�ρετικ� δ'ν θ� σ' 4ν��λ�0σε α&τ"ς � λ"γ�ς κα� θ� τ"νθεωρ�0σες !ν�;ι�.

Συμ+ων�0με :μως :τι γι� τ"ν πλ�0τ�, τ�ν δ";α κα� τ�ς !π�-λα�σεις � λ"γ�ς ��ει λε�θ� μ' 4πιτυ��α κα� ε&στρ�+�α. Πρ���ρειλ�ιπ"ν κα� σκ'ψ�υ. @E�ν πρ'πει ν� θεωρ�σης !γαθ� α&τ�, γι� τ��π�*α 4�ν 4κτιμ�0σες θ� 2ταν π�λ� εVστ��� 4κε*ν� π�� λ'γει «:τια&τ"ς π�� τ� ��ει !π" τ�ν !+θ�ν�α δ'ν ;'ρει π�0 ν� �...».

ιγ. @Aπ�τελ�0μαι !π" τ�ν α8τ�α κα� τ�ν Rλη. OVτε τ" /να �Vτετ" Tλλ� θ� καταλ�;�υν ε8ς τ" μ� tνm :πως !κρι�Fς δ'ν πρ��λθαν!π" τ" μ� tν. (Eπ�μ'νως κ�θε στ�ι�ε*� μ�υ κατ� τ�ν μετα��λ�θ� κατατα�θ� ε8ς 7ρισμ'ν� μ'ρ�ς τ�0 κ"σμ�υ. Kα� π�λι 4κε*ν�ε8ς τ" Tλλ� μ'ρ�ς τ�0 κ"σμ�υ θ� μετα�ληθ� κα� α&τ" θ� συνε��-Jεται 4π@ Tπειρ�ν. M' τ'τ�ια μετα��λ� �γινα κα� 4γ� κα� α&τ��π�� μ' γ'ννησαν κα� �Rτω καθ@ q;�ς, δι"τι τ�π�τε δ'ν μYς 4μπ�δ�-Jει ν� 8σ�υρισθ�0με α&τ" �στω κι Tν � κ"σμ�ς δι�ικ�ται κατ�διαστ�ματα μ' καθωρισμ'να �ρ�νικ� :ρια.

ιδ. (O λ"γ�ς κα� � τ'�νη τ�0 λ"γ�υ ε�ναι δυν�μεις π�� !ρ-κ�0νται στ"ν qαυτ" τ�υς κα� στ" �ργ� των.�εκιν�0ν !π" μι� δικ�τ�υς !ρ�� κα� �αδ�J�υν πρ"ς τ"ν σκ�π" π�� �ρ�σκεται μπρ�στ�τ�υς.Γι@ α&τ" �3 πρ�;εις α&τ�0 τ�0 εZδ�υς Gν�μ�J�νται κατ�ρθ�-ματα, 4πειδ� δηλ�ν�υν τ�ν Gρθ"τητα τ�0 δρ"μ�υ π�� !κ�λ��-θησαν.

ιε. T�π�τε !π" α&τ� τ� �π�*α δ'ν ταιρι�J�υν στ"ν Tνθρωπ�,4πειδ� ε�ναι Tνθρωπ�ς, δ'ν πρ'πει ν� �αρακτηρισθ� 7ς γν�ρι-σμα τ�0 !νθρ�π�υ. A&τ� δ'ν ε�ναι !ναγκα*α γι� τ"ν Tνθρωπ��Vτε τ� πρ�σ+'ρει � !νθρ�πινη +�σις �Vτε !π�τελ�0ν σημε*ατ�ς τελει"τητ"ς τ�υ. (Eπ�μ'νως δ'ν �ρ�σκεται σ@ α&τ� � σκ�π"ςπ�� ��ει τεθ� γι� τ"ν Tνθρωπ� �Vτε τ" !γαθ" π�� συντελε* στ�νπραγματ�π��ησι τ�0 σκ�π�0. @E�ν κ�τι !π@ α&τ� 2ταν $π��ρεω-τικ" γι� τ"ν Tνθρωπ�, � περι+ρ"νησις κα� � !ντ�στασις πρ"ςα&τ" δ'ν �πρεπε ν� γ�νεται. OVτε θ� T;ιJε τ"ν �παιν� α&τ"ς π��

111

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION EãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

110

�jτως κα. �e π�λλ�. �αντ'D�νται τ�ν δια��ρ'ν. �4 γ)ρ gν τ�*τ�μ<ν ��ν πρ�σ$κ�πτε κα. ?πηHι�*τ�I τ# δ< �π. τ�* πλ��τ�υ κα.τ+ν πρ#ς τρυ��ν W δ�Hαν ε4κληρημ'των παρεδε/�μεθα =ςeκν�υμ$νως κα. ?στε�ως ε�ρημ$ν�ν. πρ�ιθι ��ν κα. �ρ5τα, ε� τιμη-τ$�ν κα. ?γαθ) �π�ληπτ$�ν τ) τ�ια*τα, [ν πρ�επιν�ηθ$ντων��κε�ως gν �πι�$ρ�ιτ� τ# τ#ν κεκτημ$ν�ν α4τ) «�π# τ;ς ε4π�-ρ�ας �4κ @/ειν, :π�ι /$σVη».

ιγF. 2EH α�τι5δ�υς κα. �λικ�* συν$στηκαI �4δ$τερ�ν δ< τ��τωνε�ς τ# μ� �ν �θαρ�σεται, _σπερ �4δ< �κ τ�* μ� �ντ�ς �π$στη,�4κ�*ν κατατα/θ�σεται πRν μ$ρ�ς �μ#ν κατ) μετα��λ�ν ε�ς μ$-ρ�ς τι τ�* κ�σμ�υ, κα. π'λιν �κε1ν� ε�ς qτερ�ν μ$ρ�ς τι τ�* κ�-σμ�υ μετα�αλε1, κα. Lδη ε�ς 7πειρ�ν. κατ) τ�ια�την δ< μετα-��λ�ν κ?γ� �π$στην κα. �e �μ< γενν�σαντες, κα. �πανι�ντι ε�ς7λλ� 7πειρ�νI �4δ<ν γ)ρ κωλ�ει �jτως �'ναι, κgν κατ) περι�-δ�υς πεπερασμ$νας Z κ�σμ�ς δι�ικ;ται.

ιδF. SO λ�γ�ς κα. & λ�γικ� τ$/νη δυν'μεις ε�σ.ν �αυτ;ς ?ρκ��-μεναι κα. τ�1ς καθ2 �αυτ)ς @ργ�ις. Zρμ+νται μ<ν ��ν ?π# τ;ς��κε�ας ?ρ/;ς, Zδε��υσι δ< ε�ς τ# πρ�κε�μεν�ν τ$λ�ςI καθ2 b κα-τ�ρθ5σεις αe τ�ια*ται πρ'Hεις �ν�μ'D�νται τ�ν �ρθ�τητα τ;ςZδ�* σημα�ν�υσαι.

ιεF. O4δ<ν τ��των Xητ$�ν ?νθρ5π�υ, s ?νθρ5π>ω, καθ#7νθρωπ�ς �στιν, �4κ �πι�'λλει. �4κ @στιν ?παιτ�ματα ?νθρ5-π�υ, �4δ< �παγγ$λλεται α4τ) & τ�* ?νθρ5π�υ ��σις, �4δ< τελει-�τητ$ς ε�σι τ;ς τ�* ?νθρ5π�υ ��σεως. �4 τ��νυν �4δ< τ# τ$λ�ς �να4τ�1ς �στι τ>+ ?νθρ5π>ω κε�μεν�ν, �4δ$ γε τ# συμπληρωματικ#ντ�* τ$λ�υς, τ# ?γαθ�ν. @τι ε\ τι τ��των "ν �πι�'λλ�ν τ>+ ?ν-θρ5π>ω, �4κ gν τ# �περ�ρ�νε1ν α4τ+ν κα. κατεHαν�στασθαι �πι-

Page 57: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

διατηρε* τ"ν qαυτ" τ�υ 4λε�θερ� !π" α&τ�m �Vτε α&τ"ς π�� θ�$στερ�0σε σ' κ�π�ι� !π" α&τ� θ� 2ταν !γαθ", 4�ν α&τ� 2σαν!γαθ�.

T�ρα :μως, :σ� περισσ"τερ� !π�μακρ�νει κανε�ς τ"ν qαυτ"τ�υ !π" α&τ� X !π" τ� Tλλα σ�ετικ� X κα� !ν'�εται ν� τ�0 τ�!+αιρ'σ�υν, τ"σ� περισσ"τερ� !γαθ"ς ε�ναι.

ις. @Aν�λ�γα μ' τ�ς σκ'ψεις π�� θ� κ�νης τ�ς περισσ"τερες +�-ρ'ς θ� δημι�υργηθ� κα� � ψυ�� σ�υ. Δι"τι � ψυ�� π�τ�Jεται !π"τ�ς σκ'ψεις. N"τισ' την λ�ιπ"ν μ' μι� σειρ� !π" σκ'ψεις, :πωςε�ναι �3 παρακ�τω.

�Oπ�υ μπ�ρε*ς ν� J�ς, μπ�ρε*ς ν� J�ς, :πως πρ'πει. Σ' !ν�-κτ�ρα �τυ�ε ν� J�ς, μπ�ρε*ς qπ�μ'νως κα� στ� !ν�κτ�ρα ν� J�ς,:πως πρ'πει.

Δε�τερ�ν, ν� σκ'πτεσαι :τι γι� :π�ι� σκ�π" ��ει δημι�υρ-γηθ� τ" κ�θε πρYγμα πρ"ς α&τ"ν +'ρεται. Πρ"ς 4κε*ν� π�� +'-ρεται qπ�μ'νως �ρ�σκεται κα� � σκ�π"ς τ�υ. �Oπ�υ �ρ�σκεται �σκ�π"ς 4κε* �ρ�σκεται κα� τ" συμ+'ρ�ν κα� τ" καλ" τ�0 καθεν"ς.

T� καλ" :μως γι� τ"ν Tνθρωπ� ε�ναι � κ�ινων�α. �Oτι ���μεγεννηθ� γι� τ�ν κ�ινων�α ��ει !π�δει�θ� !π" καιρ". DH μ�πωςδ'ν καταλα�α�νης :τι τ� κατ�τερα ���υν γ�νει γι� τ� !ν�τερακα� τ� !ν�τερα τ" /να γι� τ" Tλλ�;

@Aν�τερα δ' !π" μ'ν τ� Tψυ�α ε�ναι τ� �μψυ�α, 4νF !π" τ��μψυ�α !ν�τερα ε�ναι τ� λ�γικ�.

ιJ. (H 4πιδ�ω;ις τFν !δυν�των ε�ναι τρ'λλα. E�ναι !δ�νατ�ν �3+α0λ�ι ν� μ� κ�ν�υν κ�τι τ'τ�ι�.

ιη. T�π�τε σ' καν'να δ'ν συμ�α�νει π�� ν� μ� ε�ναι 3καν"ς ν�τ" $π�+'ρη. E8ς Tλλ�ν μπ�ρ�0ν ν� συμ��0ν τ� Zδια κα�, X 4πειδ�δ'ν ;'ρει τ� συν'�η X 4πειδ� θ'λει ν� δε�;η $περ���, ε�ναι Xρεμ�ςκα� παραμ'νει !ν�κητ�ς. E�ναι +��ερ" :μως � Tγν�ια κα� � πρ�σ-π��ησις ν� !π�δεικν�ωνται 8σ�υρ"τερες !π" τ�ν +ρ"νησι.

ιθ. T� Zδια τ� πρ�γματα καθ"λ�υ δ'ν 4γγ�J�υν τ�ν ψυ�� �Vτε���υν τ�ν δ�ναμι ν� ε8σ�ωρ�σ�υν σ@ α&τ� �Vτε ν� τ�ν κατευθ�-

113

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION EãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

112

�'λλ�ν "ν, �4δ< �παινετ#ς "ν Z ?πρ�σδε; τ��των �αυτ#ν παρε-/�μεν�ςI �4δ2 gν Z �λαττωτικ#ς �αυτ�* @ν τινι τ��των ?γαθ#ς "ν,ε\περ τα*τα ?γαθ) "ν. ν*ν δ$, :σωπερ πλε�ω τις ?�αιρ+ν �αυτ�*τ��των W τ�ι��των �τ$ρων W κα. ?�αιρ��μεν�ς τι τ��των ?ν$/η-ται, τ�σ>+δε μRλλ�ν ?γαθ�ς �στιν.

ιNF. O6α gν π�λλ'κις �αντασθV;ς, τ�ια�τη σ�ι @σται & δι'ν�ιαI�'πτεται γ)ρ �π# τ+ν �αντασι+ν & ψυ/�. �'πτε ��ν α4τ�ν τV;συνε/ε�Pα τ+ν τ�ι��των �αντασι+νI �6�ν :τι, :π�υ D;ν �στιν, �κε1κα. ε� D;νI �ν α4λV; δ< D;ν �στινI @στιν 7ρα κα. ε� D;ν �ν α4λV;. κα.π'λιν :τι �fπερ qνεκεν qκαστ�ς κατασκευ'σαι, [πρ#ς b δ< κατε-σκε�ασται,] πρ#ς τ�*τ� �$ρεταιI πρ#ς b �$ρεται δ$, �ν τ��τ>ω τ$-λ�ς α4τ�*I :π�υ δ< τ# τ$λ�ς, �κε1 κα. τ# συμ�$ρ�ν κα. τ?γαθ#ν�κ'στ�υI τ# 7ρα ?γαθ#ν τ�* λ�γικ�* D>5�υ κ�ινων�α. :τι γ)ρπρ#ς κ�ινων�αν γεγ�ναμεν,π'λαι δ$δεικται.W �4κ "ν �ναργ<ς :τιτ) /ε�ρω τ+ν κρειττ�νων qνεκεν, τ) δ< κρε�ττω ?λλ�λων; τ+ν δ<�μψ�/ων τ) λ�γικ'.

ιDF.T# τ) ?δ�νατα δι5κειν μανικ�νI ?δ�νατ�ν δ< τ# τ�Yς �α�-λ�υς μ� τ�ια*τα τινα π�ιε1ν.

ιηF. O4δ<ν �4δεν. συμ�α�νει, b �4/. π$�υκε �$ρειν. 7λλ>ω τ)α4τ) συμ�α�νει κα. Lτ�ι ?γν�+ν, :τι συμ�$�ηκεν, W �πιδεικν�με-ν�ς μεγαλ��ρ�σ�νην ε4σταθε1 κα. ?κ'κωτ�ς μ$νει. δειν#ν ��ν7γν�ιαν κα. ?ρ$σκειαν �σ/υρ�τ$ρας εJναι �ρ�ν�σεως.

ιθF. T) πρ'γματα α4τ) �4δ2 Zπωστι�*ν ψυ/;ς aπτεται, �4δ<@/ει ε\σ�δ�ν πρ#ς ψυ/�ν, �4δ< τρ$ψαι �4δ< κιν;σαι ψυ/�ν δ�να-

Page 58: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ν�υν �Vτε ν� τ�ν θ'σ�υν ε8ς κ�νησινm α&τ� μ"νη κατευθ�νει κα� κι-νε* τ"ν qαυτ" της κα� μ' ��σι τ� στ�ι�ε*α μ' τ� �π�*α θ� !;ι�λ�-γ�ση τ"ν qαυτ" της θ� κρ�νη :σα $π�π'σ�υν στ�ν !ντ�ληψ� της.

κ. @Aπ" τ" Tλλ� μ'ρ�ς � Tνθρωπ�ς ε�ναι π�λ� �8κε*�ς σ@ 4μYς,4πειδ� !ν'�εται κα� ε&εργετε* τ"ν συν�νθρωπ" τ�υ. �Oταν :μωςμερικ�� πρ���λλ�υν !ντιδρ�σεις ε8ς τ� �ργα π�� ε�ναι �8κε*αστ"ν Tνθρωπ�, κατ� τ�ν γν�μη μ�υ � Tνθρωπ�ς γ�νεται κ�τι τ"Wθικ� !δι�+�ρ�, :πως � �λι�ς X � Tνεμ�ς X τ" θηρ��.

@Aπ" τ��ς !νθρ�π�υς α&τ�0 τ�0 εZδ�υς Zσως πρ��ληθ�0ν4μπ"δια σ' κ�π�ια 4ν'ργει� μ�υ. �Oμως δ'ν μπ�ρ�0ν ν� πρ��λη-θ�0ν 4μπ"δια στ�ν 4σωτερικ� μ�υ δι�θεσι, 4πειδ� α&τ� μπ�ρε*κα� ν� τ� μετα��λη κα� ν� τ��ς δ�ση Tλλη κατε�θυνσι. Mετα-��λλει δηλαδ� κα� μεταθ'τει κ�θε 4μπ"δι� � ν�0ς στ�ν πρ�τηγραμμ� κα� α&τ" τ" 4μπ"δι� τ�0 �ργ�υ γ�νεται x+'λιμ� κα� x+'-λιμη γ�νεται κα� � π�ρε�α π�� !κ�λ�υθε*ται.

κα. @Aπ@ :σα $π�ρ��υν στ"ν κ"σμ� τ�μα τ" Tριστ�. E�ναι δ'τ�0τ�, α&τ" π�� ρυθμ�Jει κα� δι'πει τ� π�νταm κατ� τ"ν Zδι� τρ"-π� !π" :σα $π�ρ��υν μ'σα σ�υ τ�μα τ" καλ�τερ�.

E�ναι δ' τ�0τ� 4κε*ν� π�� μ�ι�Jει μ' τ" Tλλ�. Δι"τι κα� γι� σ'-να α&τ" ε�ναι 4κε*ν� π�� ρυθμ�Jει κα� κατευθ�νει τ� Tλλα κα� �Jω� σ�υ !π" α&τ" ρυθμ�Jεται.

κ�. �O,τι δ'ν ε�ναι �λα�ερ" γι� τ�ν π"λι δ'ν �λ�πτει �Vτε τ"νπ�λ�τη. Γι� κ�θε σκ'ψι σ�ετικ� μ' τ�ν �λ��η θυμ�σ�υ τ�0τ� τ"νκαν"να. @E�ν � π"λις !π" α&τ" δ'ν �λ�πτεται �Vτε 4γ� �λ�πτ�-μαιm 4�ν δ' � π"λις �λ�πτεται δ'ν πρ'πει ν� GργισθF 4ναντ��ν4κε�ν�υ π�� τ�ν �λ�πτει. Π�ι" ε�ναι τ" ?μ�ρτημα;

κγ. N� σκ'πτεσαι π�λλ'ς +�ρ'ς τ�ν τα��τητα τ�ς �ρμητικ�ςκιν�σεως κα� τ�ς 4;α+αν�σεως α&τFν π�� $π�ρ��υν κα� α&τFνπ�� γ�ν�νται κ�θε μ'ρα. Δι"τι � �&σ�α των ε�ναι σ�εδ"ν σ�ν π�-τ�μι π�� �ρ�σκεται σ' διαρκ� ρ��m κα� � 4ν'ργεια �ρ�σκεται μ'σαστ�ν !τελε�ωτη μετα��λ� κα� τ� αZτια μ'σα στ�ς Tπειρες !λλαγ'ς,κα� σ�εδ"ν τ�π�τε δ'ν ε�ναι σταθερ" κα� !μετ��λητ�. T" Tπειρ�

115

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION EãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

114

ταιI τρ$πει δ< κα. κινε1 α4τ� �αυτ�ν μ�νη. κα. �dων gν κριμ'τωνκαταHι5σVη �αυτ�ν, τ�ια*τα �αυτV; π�ιε1 τ) πρ�συ�εστ+τα.

κF. Kαθ’ qτερ�ν μ<ν λ�γ�ν &μ1ν �στιν ��κει�τατ�ν 7νθρωπ�ς,καθ2 :σ�ν ε� π�ιητ$�ν α4τ�Yς κα. ?νεκτ$�νI καθ2 :σ�ν δ< �ν�σταν-τα� τινες ε�ς τ) ��κε1α @ργα, qν τι τ+ν ?δια��ρων μ�ι γ�νεται Z7νθρωπ�ς �4/ 3σσ�ν W lλι�ς W 7νεμ�ς W θηρ��νI �π# τ��των δ<�ν$ργειαν μ$ν τις �μπ�δισθε�η 7νI Zρμ;ς δ< κα. διαθ$σεως �4 γ�-νεται �μπ�δια δι) τ�ν �πεHα�ρεσιν κα. τ�ν περιτρ�π�ν. περιτρ$-πει γ)ρ κα. μεθ�στησι πRν τ# τ;ς �νεργε�ας κ5λυμα & δι'ν�ια ε�ςτ# πρ�ηγ��μεν�νI κα. πρ# @ργ�υ γ�νεται τ# τ�* @ργ�υ τ��τ�υ��εκτικ�νI κα. πρ# Zδ�* τ# τ;ς Zδ�* τα�της �νστατικ�ν.

καF. T+ν �ν τ>+ κ�σμ>ω τ# κρ'τιστ�ν τ�μαI @στι δ< τ�*τ� τ# πRσι/ρ5μεν�ν κα. π'ντα δι$π�ν. Zμ��ως δ< κα. τ+ν �ν σ�. τ# κρ'τι-στ�ν τ�μαI @στι δ< τ�*τ� τ# �κε�ν>ω Zμ�γεν$ς. κα. γ)ρ �π. σ�* τ#τ�1ς 7λλ�ις /ρ5μεν�ν τ�*τ� �στι, κα. Z σ#ς ���ς �π# τ��τ�υ δι�ι-κε1ται.

κ�F. �O τV; π�λει �4κ @στι �λα�ερ�ν, �4δ< τ#ν π�λ�την �λ'πτει.�π. π'σης τ;ς τ�* �ε�λ'�θαι �αντασ�ας τ�*τ�ν @παγε τ#ν καν�-ναI ε� & π�λις �π# τ��τ�υ μ� �λ'πτεται,�4δ< �γ� �$�λαμμαιI ε� δ<& π�λις �λ'πτεται, �4κ �ργιστ$�ν τ>+ �λ'πτ�ντι τ�ν π�λιν. τ� τ#παρ�ρ5μεν�ν;

κγF. Π�λλ'κις �νθυμ�* τ# τ'/�ς τ;ς παρα��ρRς κα. �πεHα-γωγ;ς τ+ν �ντων κα. γιν�μ$νων. l τε γ)ρ �4σ�α �6�ν π�ταμ#ς �νδιηνεκε1 X�σειI κα. αe �ν$ργειαι �ν συνε/$σι μετα��λα1ς, κα. τ)α\τια �ν μυρ�αις τρ�πα1ς, κα. σ/εδ#ν �4δ<ν �στ5ς, κα. †τ# π'ρεγ-

Page 59: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κα� τ�0 παρελθ"ντ�ς κα� τ�0 μ'λλ�ντ�ς ε�ναι !περ�γραπτ�m μ'σασ@ α&τ" 4;α+αν�J�νται τ� π�ντα.

ΠFς λ�ιπ"ν δ'ν ε�ναι !ν"ητ�ς 4κε*ν�ς π�� Gργ�Jεται, ταρ�Jε-ται, !γανακτε* γι@ α&τ" μ' τ�ν 4ντ�πωσι :τι τ"ν 4ν"�λησαν γι�7ρισμ'ν� δι�στημα κα� μ�λιστα μεγ�λ�;

κδ. Σκ'ψ�υ τ�ν �&σ�α τ�0 Σ�μπαντ�ς, τ�ς �π��ας ε�σαι 4λ��ι-στ� μ'ρ�ςm κα� τ�ν α8ωνι"τητα !π" τ�ν �π��α σ�ντ�μ� κα� �ρα��-τατ� δι�στημα ��ει δ�θ� σ@ 4σ'να.Kα� τ�ν μ�*ρα,τ�ς �π��ας π"σ�μ'ρ�ς ε�σαι.

κε. K�νει κ�π�ι�ς /να λ�θ�ς ε8ς ��ρ�ς μ�υ; Θ� τ" �ρ�.Σκ'πτεται κα� 4νεργε* μ' τ"ν δικ" τ�υ τρ"π�. @Eγ� α&τ� τ�ν

στιγμ� ��ω :,τι θ'λει ν� ��ω � +�σις τ�0 σ�μπαντ�ς κα� πρ�ττω:,τι θ'λει � δικ� μ�υ +�σις ν� πρ�ττω.

κς. T" μ'ρ�ς τ�ς ψυ��ς σ�υ π�� ε�ναι πρ�ικισμ'ν� μ' δ�ναμι�&σιαστικ� ν� μ� παρασ�ρεται !π" τ�ς Xπιες X Tγριες συγκιν�-σεις τ�ς σ�ρκας κα� ν� μ� συγ�'εται, !λλ� ν� ;ε�ωρ�Jη τ"ν qαυτ"τ�υ κα� ν� περι�ρ�Jη τ�ς συγκιν�σεις 4κε*νες ε8ς τ� Tλλα μ'ρη.�Oταν :μως 4πιδρ�0ν ε8ς τ�ν δι�ν�ια λ"γ}ω τ�ς !μ�ι�α�ας συμπα-θε�ας, 4πειδ� �ρ�σκεται κα� α&τ� μ'σα στ" qνια*� σFμα, τ"τε δ'νπρ'πει ν� !ντιδρ�ση στ�ν αZσθησι δι"τι ε�ναι σ�μ+ωνη μ' τ�ν +�-σιm !λλ� τ" πνε0μα ν� μ� πρ�σθ'ση τ" Zδι� τ�ν γν�μη τ�υ γι� τ"!γαθ" X τ" κακ".

κJ. N� J�ς μ' τ��ς θε��ς, J� δ' μ' τ��ς θε��ς α&τ"ς π�� συ-νε�Fς δε��νει σ@ α&τ��ς :τι ε�ναι 3καν�π�ιημ'ν�ς μ' :σα τ�0 πρ�σ-+'ρ�νται, κ�νει :σα θ'λει � δα�μων τ"ν �π�*�ν �δωσε � Zε�ς 7ςπρ�στ�τη κα� �δηγ" στ"ν καθ'να, !+�0 τ"ν !π'σπασε !π" τ"νqαυτ" τ�υm α&τ" ε�ναι � ν�0ς κα� � λ�γικ� τ�0 καθεν"ς.

κη. M�πως Gργ�Jεσαι μ@ α&τ"ν π�� �ρωμ�ει � 3δρ�τας τ�υ;M�πως μ’ 4κε*ν�ν π�� μυρ�Jει τ" στ"μα τ�υ; T� θ� σ�0 κ�μη; T'-τ�ι� στ"μα ��ει, τ'τ�ιες μασ��λες ��ει. E�ναι qπ"μεν� τ'τ�ια μυ-ρωδι� ν� ��η.

@Aλλ� � Tνθρωπ�ς ��ει λ�γικ� (λ'νε) κα� μπ�ρε*, Tν πρ�σ';η,

117

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION EãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

116

γυς τ�δε 7πειρ�ν τ�* παρ>ω/ηκ�τ�ς† κα. μ$λλ�ντ�ς ?/αν$ς, >[π'ντα �να�αν�Dεται.π+ς ��ν �4 μωρ#ς Z �ν τ��τ�ις �υσ5μεν�ς Wσπ5μεν�ς W σ/ετλι'Dων †=ς @ν τινι /ρ�ν>ω κα. �π. μακρ#ν <gν>�ν�/λ�σαντι;†

κδF. M$μνησ� τ;ς συμπ'σης �4σ�ας, 3ς �λ�γιστ�ν μετ$/ειςI κα.τ�* σ�μπαντ�ς α�+ν�ς, �f �ρα/Y κα. ?καρια1�ν σ�ι δι'στημα?�5ρισταιI κα. τ;ς εeμαρμ$νης, 3ς π�στ�ν εJ μ$ρ�ς;

κεF. BAλλ�ς oμαρτ'νει τι ε�ς �μ$; �ψεταιI �δ�αν @/ει δι'θεσιν,�δ�αν �ν$ργειαν. �γ� ν*ν @/ω, : με θ$λει ν*ν @/ειν & κ�ιν� ��σις,κα. πρ'σσω,: με ν*ν πρ'σσειν θ$λει & �μ� ��σις.

κNF. T# &γεμ�νικ#ν κα. κυριε*�ν τ;ς ψυ/;ς σ�υ μ$ρ�ς 7τρε-πτ�ν @στω �π# τ;ς �ν τV; σαρκ. λε�ας W τρα/ε�ας κιν�σεωςI κα. μ�συγκριν$σθω, ?λλ) περιγρα�$τω �αυτ# κα. περι�ριD$τω τ)ς πε�-σεις �κε�νας �ν τ�1ς μ�ρ��ις. :ταν δ< ?ναδιδ+νται κατ) τ�ν �τ$-ραν συμπ'θειαν ε�ς τ�ν δι'ν�ιαν, =ς �ν σ5ματι &νωμ$ν>ω, τ�τεπρ#ς μ<ν τ�ν α\σθησιν �υσικ�ν ��σαν �4 πειρατ$�ν ?ντι�α�νειν,τ�ν δ< �π�ληψιν τ�ν =ς περ. ?γαθ�* W κακ�* μ� πρ�στιθ$τω τ#&γεμ�νικ#ν �H �αυτ�*.

κDF. ΣυD;ν θε�1ς. συDV; δ< θε�1ς Z συνε/+ς δεικνYς α4τ�1ς τ�ν�αυτ�* ψυ/�ν ?ρεσκ�μ$νην μ<ν τ�1ς ?π�νεμ�μ$ν�ις, π�ι�*σανδ$, :σα ���λεται Z δα�μων, bν �κ'στ>ω πρ�στ'την κα. &γεμ�να ZZεYς @δωκεν, ?π�σπασμα �αυτ�*. �fτ�ς δ$ �στιν Z �κ'στ�υ ν�*ςκα. λ�γ�ς.

κηF. T>+ γρ'σωνι μ�τι �ργ�DVη; μ�τι τ>>+ �D�στ�μ>ω �ργ�DVη; τ� σ�ιπ�ι�σει; τ�ι�*τ�ν στ�μα @/ει, τ�ια�τας μ'λας @/ειI ?ν'γκη τ�ια�-την ?π���ρRν ?π# τ�ι��των γ�νεσθαι. «2Aλλ2 Z 7νθρωπ�ς λ�γ�ν@/ει, �ησ�, κα. δ�ναται συνν�ε1ν ��ιστ'νων, τ� πλημμελε1». ε� σ�ι

Page 60: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ν� διακρ�νη σ' τ� $στερε* - καλFς. Λ�ιπ"ν κα� σ� ��εις λ�γικ�m μ'τ�ν λ�γικ� σ�υ θ'σε σ' κ�νησι τ�ν λ�γικ� τ�υ, κ�νε τ�υ $π�δε�-;εις, θ�μησ' τ�υ παραδε�γματα. Δι"τι, 4�ν καταλα�α�νη, θ� τ"νδι�ρθ�σης κα� δ'ν �ρει�Jεται � θυμ"ς σ�υ.

OVτε κλ�ματα �Vτε +ων'ς.33

κθ. �Oπως θ� εV�εσαι ν� J�0σες, 4�ν ε��ε πεθ�νεις �τσι ν� J�-σης 4δF. @E�ν :μως δ'ν ε�ναι δυνατ"ν, τ"τε +�γε κα� !π" τ�ν Jω�.�Oμως σ�ν ν� μ� συμ�α�νη τ�π�τε. Kαπν"ς ε�μαι κα� +ε�γω. T"θεωρε*ς δ�σκ�λ�;

@E�ν :μως δ'ν συντρ'�η παρ"μ�ια !ν�γκη, μ'νω 4λε�θερ�ςκα� κανε�ς δ'ν θ� μ' 4μπ�δ�ση ν� κ�νω α&τ" π�� θ'λω. Θ'λω δ':σα ε�ναι σ�μ+ωνα μ' τ�ν +�σι τ�0 λ�γικ�0 κα� κ�ινωνικ�0 ���υ.

λ. (O ν�0ς τ�0 Σ�μπαντ�ς !π��λ'πει στ" κ�ιν" συμ+'ρ�ν, ��ειδημι�υργ�σει λ�ιπ"ν τ� κατ�τερα ��ριν τFν καλυτ'ρωνm κα� τ�καλ�τερα συν'νωσε τ" /να μ' τ" Tλλ�.

Bλ'πεις πFς 4;�υσ�ασε τ"ν κ"σμ�, τ"ν συν'τα;ε κα� !π'δωσεστ"ν καθ'να :,τι �πρεπε κα� πFς συγκ'ντρωσε τ� καλ�τερα σ'μι� ?ρμ�νικ� συνεργασ�α.

λα. ΠFς ��εις συμπερι+ερθ� μ'�ρι στιγμ�ς πρ"ς τ��ς θε��ς,τ��ς γ�νε*ς, τ��ς !δελ+��ς, τ�ν γυνα*κα σ�υ, τ� τ'κνα, τ��ς δι-δασκ�λ�υς τ��ς !νατρ�+ε*ς, τ��ς +�λ�υς, τ��ς �8κε��υς, τ��ςδ��λ�υς;

K��τα;ε 4�ν γι� τ�ν συμπερι+�ρ� σ�υ πρ"ς :λ�υς 8σ��η � λ"-γ�ς «Δ'ν ��ω κ�νει κακ" σ' καν'να �Vτε ��ω π�...»

Θυμ�σ�υ !π" τ� ��εις περ�σει κα� π"σα �ρει�σθηκε ν� $π�-+'ρεις κα� :τι ε�ναι γεμ�τη πλ'�ν � 3στ�ρ�α τ�ς Jω�ς σ�υ κα� τε-λειωμ'ν� τ" �ργ� σ�υ. Σκ'ψ�υ κα� π"σα καλ� ��εις δ� κα� π"σες�δ�ν'ς κα� π"σ�υς κ"π�υς περι+ρ"νησες. Π"σα λαμπρ� πρ�γ-ματα παρ'�λεψες κα� πρ"ς π"σ�υς !�αρ�στ�υς !νθρ�π�υς �μει-νες ε&γν�μων.

119

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Eã

33. Πρ�τιμητ'α � γρα+� �Aτε τραγωδ�α �Aτε π�μπ;ς (�ρε�α 4στ�).

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

118

γ$ν�ιτ�I τ�ιγαρ�*ν κα. σY λ�γ�ν @/ειςI κ�νησ�ν λ�γικV; διαθ$σειλ�γικ�ν δι'θεσιν, δε1H�ν, �π�μνησ�ν. ε� γ)ρ �πα�ει, θεραπε�σειςκα. �4 /ρε�α �ργ;ς. OAτε τραγ>ωδ#ς �Aτε π�ρνη.

κθF. SΩς �Hελθ�ν D;ν διαν�V;,�jτως �ντα*θα D;ν @Hεστιν. �)ν δ<μ� �πιτρ$πωσι, τ�τε κα. τ�* D;ν @HιθιI �jτως μ$ντ�ι, =ς μηδ<νκακ#ν π'σ/ων. «Kαπν�ς, κα. ?π$ρ/�μαι». τ� α4τ# πρRγμα δ�-κε1ς; μ$/ρι δ$ με τ�ι�*τ�ν �4δ<ν �H'γει, μ$νω �λε�θερ�ς, κα.�4δε�ς με κωλ�σει π�ιε1ν s θ$λωI θ$λω δ< κατ) ��σιν τ�* λ�γικ�*κα. κ�ινωνικ�* D>5�υ.

λF. SO τ�* :λ�υ ν�*ς κ�ινωνικ�ς. πεπ��ηκε γ�*ν τ) /ε�ρω τ+νκρειττ�νων qνεκενI κα. τ) κρε�ττω ?λλ�λ�ις συν�ρμ�σεν. ZρPRς,π+ς �π$ταHε, συν$ταHε, κα. τ# κατ’ ?H�αν ?π$νειμεν �κ'στ�ις κα.τ) κρατιστε��ντα ε�ς Zμ�ν�ιαν ?λλ�λων συν�γαγεν.

λαF. Π+ς πρ�σεν�νεHαι μ$/ρι ν*ν θε�1ς, γ�νε*σιν, ?δελ��1ς,γυναικ�, τ$κν�ις, διδασκ'λ�ις, τρ��ε*σι, ��λ�ις, ��κε��ις, ��κ$-ταις; ε� πρ#ς π'ντας σ�ι μ$/ρι ν*ν �στι τ#

«M�τε τιν) X$Hαι �Hα�σι�ν, μ�τε <τι> ε�πε1ν». ?ναμιμν�σκ�υδ< κα. δι2 �dων διελ�λυθας κα. �6α Lρκεσας �π�με1ναι.κα. :τι πλ�-ρης Lδη σ�ι & eστ�ρ�α τ�* ���υ κα. τελευτPR & λειτ�υργ�αI κα. π�σα�πται καλ', κα. π�σων μ<ν &δ�ν+ν κα. π�νων �περε1δες, π�σαδ< @νδ�Hα παρε1δες, ε�ς :σ�υς δ< ?γν5μ�νας ε4γν5μων �γ$ν�υ.

Page 61: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

λ�. Γιατ� δ'ν ;ε�ωρ�J�υν �3 Tπειρες κα� !ν"ητες ψυ�'ς τ�ν�μπειρη κα� σ�+� ψυ��; Π�ι� ε�ναι � �μπειρη κα� σ�+� ψυ��;A&τ� π�� γνωρ�Jει τ�ν !ρ�� κα� τ" τ'λ�ς κα� τ"ν λ"γ� π�� περ-ν�ει δι� μ'σ�υ :λης τ�ς �&σ�ας κα� :λων τFν α8�νων κα� ρυθμ�Jειτ� π�ντα κατ� περι�δικ� διαστ�ματα.

λγ. Σ' λ�γ� θ� γ�νη στ��τη X σκελετ"ς X κα� tν�μα X μYλλ�ν�Vτε tν�μα.T" tν�μα Tλλωστε ε�ναι θ"ρυ��ς κα� 2��ς.A&τ�, π��στ�ν Jω� τ��ς δ�ν�υν μεγ�λη σημασ�α, ε�ναι κεν� κα� σαθρ� κα�!σ�μαντα, σκυλ�κια π�� δαγκ�ν�υν τ" /να τ" Tλλ� κα� παιδι�π�� +ιλ�νεικ�0ν, γελ�0ν κα� !μ'σως κλα*νε. (H π�στις :μως κα� �ντρ�π� κα� � δικαι�σ�νη κα� � !λ�θεια �+υγαν πρ"ς τ"ν DOλυμπ�!π" τ�ν γ� π�� ��ει !ν�ι�τ��ς σ@ :λ�υς τ��ς δρ"μ�υς της.34

T� ε�ναι λ�ιπ"ν α&τ" π�� σ' κρατε* 4δF; @E�ν �'�αια τ� μ'να8σθητ� ε�ναι ε&μετ��λητα κα� t�ι σταθερ�,τ� α8σθητ�ρια tργανα!τελ� κα� εVκ�λα μπ�ρ�0ν ν� παραπλανηθ�0νm α&τ� � ψυ�� !να-θυμ�ασις !π" α~μαm � �παιν�ς !π" τ��ς !νθρ�π�υς μαται"τητα.

T� λ�ιπ"ν; Περιμ'νεις μ' Wρεμ�α τ" σ��σιμ� X τ�ν μετα��λ�;M'�ρι ν� �ρθη :μως � καιρ"ς 4κε*ν�ς τ� θ'λεις;T� Tλλ� !π" τ" ν�σ'�εσαι τ��ς θε��ς κα� ν� τ��ς ε&�αριστ�ς, τ��ς !νθρ�π�υς ν�ε&εργετ�ς κα� ν� !ν'�εσαι, !λλ� κα� ν� τ��ς κρατ�ς σ' κ�π�ια!π"στασι.

λδ. Mπ�ρε*ς π�ντ�τε ν� ε&τυ��ς κα� ν� πρ��ωρ�ς καλ� στ"τα;�δι τ�ς Jω�ς, 4�ν σκ'πτεσαι κα� 4νεργ�ς μ' σ�στημα. A&τ� τ�δ�� ε�ναι κ�ιν� στ�ν ψυ�� κα� τ�0 θε�0 κα� τ�0 !νθρ�π�υ κα�παντ"ς λ�γικ�0 J��υm ν� μ� 4μπ�δ�Jεται !π" καν'να κα� ν� 4πι-δι�κη τ" !γαθ" μ' τ�ν δ�καιη δι�θεσι κα� πρY;ιm κα� 4κε* ν� !π�-�λ'π�υν �3 4πιθυμ�ες τ�υ.

λε. @E�ν μ�τε κακ�α ε�ναι τ�0τ� μ�τε 4ν'ργεια !π" κακ�α δικ�μ�υ μ�τε τ" κ�ιν" �λ�πτεται, γιατ� μ' !πασ��λε*;

121

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Eã

34. Π�στις δ< κα. α�δ�ς κα. δ�κη κα. ?λ�θεια πρ#ς BOλυμπ�ν ?π# /θ�ν#ς ε4ρυ�δε�-ης, (Hσ��δ�ς.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

120

λ�F. Δι) τ� συγ/$�υσιν 7τε/ν�ι κα. ?μαθε1ς ψυ/α. @ντε/ν�ν κα.�πιστ�μ�να; τ�ς ��ν ψυ/� @ντε/ν�ς κα. �πιστ�μων; & ε�δυ1α ?ρ/�νκα. τ$λ�ς, κα. τ#ν δι2 :λης τ;ς �4σ�ας δι�κ�ντα λ�γ�ν κα. δι) παν-τ#ς τ�* α�+ν�ς κατ' περι�δ�υς τεταγμ$νας ��κ�ν�μ�*ντα τ#πRν.

λγF. �Oσ�ν �4δ$πω σπ�δ#ς W σκελετ�ς, κα. Lτ�ι �ν�μα W �4δ<�ν�μαI τ# δ< �ν�μα ψ���ς κα. ?π�/ημα. τ) δ< �ν τ>+ ��>ω π�λυτ�-μητα κεν) κα. σαπρ) κα. μικρ) κα. κυν�δια διαδακν�μενα κα.παιδ�α �ιλ�νεικα, γελ+ντα, εJτα ε4θYς κλα��ντα. π�στις δ< κα.α�δ�ς κα. δ�κη κα. ?λ�θεια

«Πρ#ς BOλυμπ�ν ?π# /θ�ν#ς ε4ρυ�δε�ης».τι ��ν @τι �ντα*θα κατ$/�ν; ε\γε τ) μ<ν α�σθητ) ε4μετ'�λητα

κα. �4/ �στ+ταI τ) δ< α�σθητ�ρια ?μυδρ) κα. ε4παρατ�πωταIα4τ# δ< τ# ψυ/'ρι�ν ?ναθυμ�ασις ?�2 αdματ�ςI τ# δ< ε4δ�κιμε1νπαρ) τ�ι��τ�ις κεν�ν, τ� ��ν; περιμενε1ς dλεως τ�ν ε\τε σ�$σιν ε\τεμετ'στασιν. qως δ< �κε�νης Z καιρ#ς ���σταται, τ� ?ρκε1; τ� δ2 7λλ�W θε�Yς μ<ν σ$�ειν κα. ε4�ημε1ν, ?νθρ5π�υς δ< ε� π�ιε1ν, κα.«?ν$/εσθαι» α4τ+ν κα. «?π$/εσθαιI» :σα δ< �ντ#ς :ρων τ�*κρεPαδ��υ κα. τ�* πνευματ��υ, τα*τα μεμν;σθαι μ�τε σ) �ντα μ�-τε �π. σ��.

λδF. Δ�νασαι ?ε. ε4ρ�ε1ν, ε\γε κα. ε4�δε1ν, ε\γε κα. Zδ>+ �π�-λαμ�'νειν κα. πρ'σσειν. δ�� τα*τα κ�ιν) τV; τε τ�* θε�* κα. τV;τ�* ?νθρ5π�υ κα. παντ#ς λ�γικ�* D>5�υ ψυ/V;I τ# μ� �μπ�δ�Dε-σθαι �π2 7λλ�υI κα. τ# �ν τV; δικαικV; δι'θεσει κα. πρ'Hει @/ειν τ#?γαθ�ν, κα. �ντα*θα τ�ν �ρεHιν ?π�λ�γειν.

λεF. E� μ�τε κακ�α �στ. τ�*τ� �μ� μ�τε �ν$ργεια κατ) κακ�αν�μ�ν μ�τε τ# κ�ιν#ν �λ'πτεται, τ� �π<ρ α4τ�* δια�$ρ�μαι; τ�ς δ<�λ'�η τ�* κ�ιν�*;

Page 62: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

Π�ι� ε�ναι � �λ��η γι� τ" κ�ιν";λς. M� συναρπ�Jεσαι τελε�ως μ' +αντασ�α, !λλ� ���θησε τ�ν

ψυ�� :σ� μπ�ρε*ς κα� :σ� πρ'πει. Kαι Tν καμμι� +�ρ� $στερ�ςσ' πρ�γματα �ωρ�ς μεγ�λη !;�α, μ� θεωρ�ς α&τ" �λ��η. E�ναικακ� συν�θεια. @Aλλ� κ�με :πως � γ'ρ�ς π�� Jητ�0σε !π" τ"ν!ναθρεπτ" τ�υ τ�ν σ��0ρα Tν κα� X;ερε :τι 2ταν σ��0ρα.35 DEτσιλ�ιπ"ν κα� σ� τ�ρα. DAνθρωπε, ;'�ασες τ� σημα�ν�υν α&τ�; -Nα�,!λλ� γι� α&τ��ς ε�ναι σπ�υδα*α. - Γι@ α&τ" λ�ιπ"ν κα� σ� μωρ"ςθ� γ�νης; K�π�τε, :ταν �ρ'θηκα κ�π�υ, Xμ�υν Tνθρωπ�ς καλ"-μ�ιρ�ς. - T" «καλ"μ�ιρ�ς» σημα�νει :τι !π'δωσες στ"ν qαυτ" σ�υτ�ν καλ� μ�*ρα. Kαλ� μ�*ρα σημα�νει καλ'ς διαθ'σεις κα� δια+'-ρ�ντα τ�ς ψυ��ς κα� καλ� �ργα.

123

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Eã

35. Δυσν"ητ� τ" �ωρ��.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

122

λNF. M� Zλ�σ/ερ+ς τV; �αντασ�Pα συναρπ'DεσθαιI ?λλ) ��η-θε1ν μ<ν κατ) δ�ναμιν κα. κατ’ ?H�ανI κgν ε�ς τ) μ$σα �λατ-τ+νται, μ� μ$ντ�ι �λ'�ην α4τ# �αντ'Dεσθαι, κακ#ν γ)ρ @θ�ς.?λλ2 =ς Z γ$ρων ?πελθ�ν τ#ν τ�* θρεπτ�* X�μ��ν ?πV�τει μεμνη-μ$ν�ς, :τι X�μ��ς, �jτως ��ν κα. [δεI †�πε� τ�ι γ�νVη καλ+ν �π.τ+ν �μ��λων,† 7νθρωπε, �πελ'θ�υ, τ� τα*τα "ν; «Nα�I ?λλ) τ��-τ�ις περισπ��δαστα». δι) τ�*τ’ ��ν κα. σY μωρ#ς γ$νVη;

2Eγεν�μην π�τ$, Zπ�υδ�π�τε καταλει�θε�ς, εAμ�ιρ�ς 7νθρω-π�ςI τ# δ< «εAμ�ιρ�ς», ?γαθ�ν μ�1ραν σεαυτ>+ ?π�νε�μαςI ?γα-θα. δ< μ�1ραι ?γαθα. τρ�πα. ψυ/;ς, ?γαθα. Zρμα. ?γαθα. πρ'-Hεις.

2

Page 63: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

BIBΛION ΣT�

α. (H �&σ�α τ�0 σ�μπαντ�ς ε�ναι εVπλαστη κα� ε&μετ��λητη. (Oν�0ς π�� ρυθμ�Jει τ" σ�μπαν δ'ν ��ει καμμ�α πρ"θεσι ν� κακ�π�ι�δι"τι δ'ν ��ει κακ�αm �Vτε κακ�π�ιε* λ�ιπ"ν τ�π�τε �Vτε �λ�πτεται!π" τ�π�τε. �Oλα σ�μ+ωνα μ' 4κε*ν�ν !ρ��J�υν κα� τελει�ν�υν.

�. N� μ� σ' 4νδια+'ρη κ�τω !π" π�ι'ς συνθ�κες 4κτελε*ς τ"�ρ'�ς σ�υ, :ταν κρυ�νης δηλαδ� X :ταν Jεστα�νεσαι, :ταν νυ-στ�Jης X :ταν ε�σαι 3καν�π�ιημ'ν�ς !π" Rπν�. �Oταν σ' κακ�λ�-γ�0ν X :ταν σ' 4παιν�0ν X :ταν πεθα�νης X κ�νης κ�τι Tλλ�.

Δι"τι /να !π" τ� γεγ�ν"τα τ�ς Jω�ς ε�ναι κα� � θ�νατ�ς. Xρει-�Jεται λ�ιπ"ν κα� γι@ α&τ"ν � Gρθ� !ντιμετ�πισις.

γ. M'σα σ�υ κ��τα;εm ν� μ� σ�0 δια+ε�γη κανεν"ς πρ�γματ�ςμ�τε � π�ι"της μ�τε � !;�α.

δ. �Oλα τ� πρ�γματα π�λ� γρ�γ�ρα θ� μετα�ληθ�0ν κα� εZτεθ� 4;ατμισθ�0ν, 4�ν �'�αια � �&σ�α τ�υ ε�ναι qνια�α, X θ� δια-σκ�ρπισθ�0ν.

ε. (O λ"γ�ς (ν�0ς) π�� κυ�ερνY τ" σ�μπαν ;'ρει πFς +'ρεταικα� τ� κ�νει κα� 4π�νω σ' π�ι� Rλη.

ς. (O καλ�τερ�ς τρ"π�ς γι� ν� !ντιμετωπ�σης κ�τι ε�ναι ν� μ�4;�μ�ιωθ�ς μ@ α&τ".

J. M' /να ν� ε&�αριστ�σαι κα� ν� γαληνε�ης, μ' τ�ν μετ��ασι!π" τ�ν μι� κ�ινωνικ� πρY;ι στ�ν Tλλη μ' τ�ν !να+�ρ� στ"ν θε".

η. (O ν�0ς ε�ναι α&τ"ς π�� κινε* τ"ν qαυτ" τ�υ κα� τ"ν μετα-��λλει κα� μπ�ρε* ν� τ"ν διαθ'τη :πως θ'λει κα� κατ�ρθ�νει,Cστε �,τιδ�π�τε συμ�α�νει ν� +α�νεται :πως τ" θ'λη.

θ.T" κ�θε πρYγμα 4;ελ�σσεται σ�μ+ωνα μ' τ�ν +�σι τ�0 σ�μ-παντ�ς κα� t�ι σ�μ+ωνα μ' καμμι� Tλλη +�σι π�� τ" περι��λλει4;ωτερικ� X περι'�εται μ'σα τ�υ X κρ'μεται !π@ �;ω.

125124

BIBΛIO ΣTn

αF. SH τ+ν :λων �4σ�α ε4πειθ�ς κα. ε4τρεπ�ςI Z δ< τα�την δι�ικ+νλ�γ�ς �4δεμ�αν �ν �αυτ>+ α�τ�αν @/ει τ�* κακ�π�ιε1νI κακ�αν γ)ρ�4κ @/ει �4δ$ τι κακ+ς π�ιε1 �4δ< �λ'πτετα� τι �π’ �κε�ν�υ.π'νταδ< κατ2 �κε1ν�ν γ�νεται κα. περα�νεται.

�F. M� δια�$ρ�υ, π�τερ�ν Xιγ+ν W θαλπ�μεν�ς τ# πρ$π�ν π�ι-ε1ς, κα. π�τερ�ν νυστ'Dων W eκαν+ς jπν�υ @/ων, κα. π�τερ�νκακ+ς ?κ��ων W ε4�ημ��μεν�ς, κα. π�τερ�ν ?π�θν�σκων Wπρ'ττων τι ?λλ�1�ν. μ�α γ)ρ τ+ν �ιωτικ+ν πρ'Hεων κα. αjτη�στ�,καθ2 �ν ?π�θν�σκ�μενI ?ρκε1 ��ν κα. �π. τα�της Sτ# παρ#ν ε�θ$σθαι’.

γF. BEσω �λ$πεI μηδεν#ς πρ'γματ�ς μ�τε & �δ�α π�ι�της μ�τε &?H�α παρατρε/$τω σε.

δF. Π'ντα τ) �π�κε�μενα τ'/ιστα μετα�αλε1, κα. Lτ�ι �κθυμια-θ�σεται, ε\περ lνωται & �4σ�α, W σκεδασθ�σεται.

εF. SO δι�ικ+ν λ�γ�ς �Jδε, π+ς διακε�μεν�ς, κα. τ� π�ιε1 κα. �π.τ�ν�ς jλης.

NF. BAριστ�ς τρ�π�ς τ�* ?μ�νεσθαι τ# μ� �H�μ�ι�*σθαι.DF. SEν. τ$ρπ�υ κα. πρ�σαναπα��υ, τ>+ ?π# πρ'Hεως κ�ινω-

νικ;ς μετα�α�νειν �π. πρRHιν κ�ινωνικ�ν σYν μν�μVη θε�*.ηF.T# &γεμ�νικ�ν �στι τ# �αυτ# �γε1ρ�ν κα. τρ$π�ν κα. π�ι�*ν

μ<ν �αυτ�, �6�ν gν κα. θ$λVη, π�ι�*ν δ< �αυτ>+ �α�νεσθαι πRν τ#συμ�α1ν�ν, �6�ν α4τ# θ$λει.

θF. Kατ) τ�ν τ+ν :λων ��σιν qκαστα περα�νεται, �4 γ)ρ κατ27λλην γ$ τινα ��σιν Lτ�ι @Hωθεν περι$/�υσαν W �μπεριε/�μ$νην@νδ�ν W @Hω ?πηρτημ$νην.

Page 64: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ι. (O κ"σμ�ς εZτε ε�ναι κυκε�ν δηλαδ� σ�γ�υσις κα� διασκ�ρ-πισμ"ς X /νωσις στ�ν �π��α 4πικρατε* τ�;ι κα� πρ"ν�ια.

@E�ν λ�ιπ"ν ε�ναι τ" πρFτ�, γιατ� 4πιθυμF ν� περνF τ"ν καιρ"μ�υ μ'σα σ' μι� παρ�λ�γη σ�νθεσι κα� τ"σ� μεγ�λη σ�γ�υσι; Για-τ� ν� μ' 4νδια+'ρη κ�τι Tλλ� !π" τ" ν� γ�νω �Fμα; Γιατ� ταρ�J�-μαι;Θ� �ρθη �'�αια κα� γι� μ'να � διασκ�ρπισμ"ς,:,τι κα� Tν κ�-νωm 4�ν :μως 8σ��η τ" δε�τερ�, τ"τε α8σθ�ν�μαι ε&λ��εια (γι�τ"ν θε"), WρεμF κα� στηρ�J�μαι σ@ α&τ"ν π�� ρυθμ�Jει τ"ν κ"σμ�.

ια. �Oταν πιεσθ�ς !π" τ" περι��λλ�ν κα� κατ� κ�π�ι�ν τρ"π�ταρα�θ�ς,γρ�γ�ρα ;αναγ�ρισε στ"ν qαυτ" σ�υ κα� μ� !π�μακρ�-νεσαι περισσ"τερ� !π@ :,τι πρ'πει !π" τ�ν τ�;ι. Θ� καταν��σηςδηλαδ� καλ�τερα τ�ν ?ρμ�ν�α μ' τ�ν συνε�� 4π�ν�δ� σ@ α&τ�.

ι�. @E�ν ε��ες συγ�ρ"νως κα� μητρυι� κα� μητ'ρα κα� 4κε�νη θ�λ�τρευες κα� :μως � 4πιστρ�+� στ�ν μητ'ρα θ� 2ταν συνε��ς.A&τ" ε�ναι λ�ιπ"ν τ�ρα γι� σ'να � α&λ� κα� � +ιλ�σ�+�αm 4δFπ�λλ'ς +�ρ'ς ν� 4παν'ρ�εσαι κα� μ@ α&τ� ν� Wρεμ�ςm μ' τ�ν ���-θει� της κα� � A&λ� +α�νεται !νεκτ� κα� σ� !νεκτ"ς στ�ν A&λ�.

ιγ. �Oπως πρ'πει ν� σκ'πτεσαι γι� τ� πρ�σ+�για κα� τ� +αγη-τ�, :τι δηλαδ� α&τ" ε�ναι νεκρ" ψ�ρι, α&τ" νεκρ" π�υλ� X ��*ρ�ςm:τι � +�λερν�ς ε�ναι �υμ"ς !π" στα+�λι κα� � π�ρ+�ρα τρ��εςπρ���τ�υ �αμμ'νες μ' τ" α~μα !π" κ�γ��λιm κα� γι� τ�ν συν�υ-σ�α !κ"μη σκ'πτεσαι :τι ε�ναι «�ντερ��υ παρ'τριψις κα� μετ' τι-ν�ς σπασμ�* μυHαρ��υ @κκρισις».

�Oπως λ�ιπ"ν α&τ'ς �3 σκ'ψεις +θ�ν�υν στ" ��θ�ς τFν πραγ-μ�των κα� περν�0ν μ'σα !π" α&τ� γι� ν� διακρ�νης π�ι� ε�ναι,�τσι πρ'πει σ@ :λη τ�ν Jω� ν� κ�νης κα� :π�υ τ� πρ�γματα +α�-ν�νται π�λ� σ��αρ� ν� τ� !π�γυμν�νης κα� ν� ;ε�ωρ�Jης τ�νμηδαμιν"τητα α&τFν κα� τ�ν λ�μψι γι� τ�ν �π��α $μν�0νται ν�!+αιρ�ς. E�ναι πρ�γματι � !λαJ�νε�α +��ερ"ς !πατε�ν κα�,:ταν μ�λιστα ν�μ�Jης :τι !σ��λε*σαι μ' σπ�υδα*α πρ�γματα, τ"-τε περισσ"τερ� σ' παραπλανY. K��τα;ε λ�ιπ"ν τ� λ'ει � Kρ�τηςγι@ α&τ"ν τ"ν �εν�κρ�τη.

127

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ™TãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

126

ιF. BHτ�ι κυκε�ν κα. ?ντεμπλ�κ� κα. σκεδασμ�ςI & qνωσις κα.τ'Hις κα. πρ�ν�ια. ε� μ<ν ��ν τ) πρ�τερα, τ� κα. �πιθυμ+ ε�κα�>ωσυγκρ�ματι κα. �υρμ>+ τ�ι��τ>ω �νδιατρ��ειν; τ� δ$ μ�ι κα. μ$λει7λλ�υ τιν#ς W τ�* :πως π�τ< «αJα γ�νεσθαι»; τ� δ< κα. ταρ'σσ�-μαι; lHει γ)ρ �π’ �μ< Z σκεδασμ�ς, : τι gν π�ι+. ε� δ< θ'τερ' �στι,σ$�ω κα. ε4σταθ+ κα. θαρρ+ τ>+ δι�ικ�*ντι.

ιαF. �Oταν ?ναγκασθV;ς �π# τ+ν περιεστηκ�των �e�νε. διατα-ρα/θ;ναι, τα/$ως �π'νιθι ε�ς �αυτ#ν κα. μ� �π<ρ τ) ?ναγκα1α�H�στασ� τ�* Xυθμ�*I @σVη γ)ρ �γκρατ$στερ�ς τ;ς oρμ�ν�ας τ>+συνε/+ς ε�ς α4τ�ν �παν$ρ/εσθαι.

ι�F. E� μητρυι'ν τε aμα εJ/ες κα. μητ$ρα, �κε�νην τ2 gν �θερ'-πευες,κα. :μως & �π'ν�δ�ς σ�ι πρ#ς τ�ν μητ$ρα συνε/�ς �γ�νετ�Iτ�*τ� σ�ι ν*ν �στιν & α4λ� κα. & �ιλ�σ���αI [δε π�λλ'κις �π'νι-θι κα. πρ�σαναπα��υ τα�τVη, δι’ �ν κα. τ) �κε1 σ�ι ?νεκτ) �α�νε-ται κα. σY �ν α4τ�1ς ?νεκτ�ς.

ιγF. O6�ν δ� τ# �αντασ�αν λαμ�'νειν �π. τ+ν �ψων κα. τ+ν τ�ι-��των �δωδ�μων, :τι νεκρ#ς �fτ�ς �/θ��ς, �fτ�ς δ< νεκρ#ς �ρνι-θ�ς W /��ρ�υI κα. π'λιν :τι Z Φ'λερν�ς /υλ'ρι�ν �στι στα�υλ��υ,κα. & περιπ�ρ�υρ�ς τρι/�α πρ��ατ��υ αeματ�>ω κ�γ/ης δεδευμ$-ναI κα. �π. τ+ν κατ) τ�ν συν�υσ�αν �ντερ��υ παρ'τριψις κα. με-τ' τιν�ς σπασμ�* μυHαρ��υ @κκρισιςI �6αι δ� αfτα� ε�σιν αe �αν-τασ�αι καθικν��μεναι α4τ+ν τ+ν πραγμ'των κα. διεHι�*σαι δι2α4τ+ν, _στε ZρRν, �6α τιν' π�τ2 �στ�νI �jτως δε1 παρ’ :λ�ν τ#ν���ν π�ιε1ν κα�, :π�υ λ�αν ?Hι�πιστα τ) πρ'γματα �αντ'Dεται,?π�γυμν�*ν α4τ) κα. τ�ν ε4τ$λειαν α4τ+ν καθ�ρRν κα. τ�νeστ�ρ�αν, ��2 V3 σεμν�νεται, περιαιρε1ν. δειν#ς γ)ρ Z τ*��ς παρα-λ�γιστ�ς κα�, :τε δ�κε1ς μ'λιστα περ. τ) σπ�υδα1α καταγ�νε-σθαι, τ�τε μ'λιστα καταγ�ητε�ει. :ρα γ�*ν, Z Kρ'της τ� περ.α4τ�* τ�* �εν�κρ'τ�υς λ$γει.

Page 65: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ιδ.T� περισσ"τερα !π@ :σα θαυμ�Jει τ" πλ�θ�ς !ν�γ�νται σ'γενικ�τατες κατηγ�ρ�ες. ΠρFτ�ν σ@ 4κε*να π�� συγκρατ�0νται!π" τ�ν συν�θεια X τ�ν +�σι, δηλ. τ�ς π'τρες, τ� ;�λα, τ�ς συκι'ς,τ� !μπ'λια, τ�ς 4λι'ς. Στ�ν δε�τερη κατηγ�ρ�α !ν�κ�υν 4κε*ναπ�� θαυμ�J�νται !π" τ��ς !νθρ�π�υς μ' τ�ν μ'τρια ν�ημ�σ�-νη, δηλαδ� :σα ���υν κ�ιν" γν�ρισμα τ�ν ψυ��, :πως ε�ναι τ�κ�π�δια !π" πρ"�ατα X �"δια. Στ�ν τρ�τη κατηγ�ρ�α $π�γ�νται:σα θαυμ�J�νται !π" τ��ς περισσ"τερ� ε&+υε*ς δηλ. :σα ���υνκ�ιν" �αρακτηριστικ" ψυ�� κα� λ�γικ�, t�ι :μως καθ�λικ�, πρ�ι-κισμ'νη μ' δε;ι�τε�ν�α X κ�π�ια Tλλη κλ�σι X �στω μ' τ�ν 3καν"-τητα ν� !π�κτY δ��λ�υς. (Yπ�ρ�ει :μως κα� 4κε*ν�ς π�� 4κτιμYτ�ν λ�γικ� ψυ�� π�� ε�ναι τα&τ"�ρημα καθ�λικ� κα� δ'ν 4νδια-+'ρεται γι� τ�π�τε Tλλ�. Πρ" π�ντων !γων�Jεται ν� διατηρ�σητ�ν ψυ�� τ�υ λ�γικ� κα� κ�ινωνικ� κα� συνεργ�Jεται γι@ α&τ" τ"νσκ�π" μ' τ"ν συν�νθρωπ" τ�υ.

ιε. DAλλα μ'ν �ι�J�νται ν� 4μ+ανισθ�0ν, Tλλα δ' ν� �αθ�0νκα� !π" α&τ" π�� γεννι'ται Xδη κ�τι ��νεται. P�� κα� !λλ��ωσις!νανε�νει διαρκFς τ"ν κ"σμ�, :πως !κρι�Fς � !δι�κ�πη +�ρ�τ�0 �ρ"ν�υ παρ�υσι�Jει τ"ν !περι"ριστ� α8Fνα π�ντ�τε ν'�.M'σα σ@ α&τ" τ" π�τ�μι τ� θ� μπ�ρ�0σε ν� 4κτιμ�ση κανε�ς !π@:σα περν�0ν !κατ�παυστα, !+�0 δ'ν ε�ναι δυνατ"ν ν� τ" στα-ματ�ση; E�ναι σ�ν ν� Tρ�ιJε ν� !γαπY κ�π�ι� !π" τ� π�υλι�π�� πετ�0ν. @Aλλ� α&τ" !μ'σως ��νεται !π" τ� μ�τια.

K�τι τ'τ�ι� λ�ιπ"ν ε�ναι κα� � Jω� τ�0 καθεν"ς, :πως ε�ναι �!ναθυμ�ασις τ�0 αQματ�ς κα� � !ναπν�� τ�0 !'ρ�ς. �O,τι ε�ναι ν�ε8σπνε�σης κα� ν� 4κπνε�σης μι� +�ρ� τ"ν !'ρα, πρYγμα π��κ�νεις κ�θε μ'ρα, τ" Zδι� ε�ναι κα� ν� !π�δ�σης :λη τ�ν !να-πνευστικ� δ�ναμι (Jωικ� πν��), τ�ν �π��α !π'κτησες �θ'ς X κα�πρ�ηγ�υμ'νως, :ταν γενν�θηκες, 4κε* !π@ :π�υ στ�ν !ρ�� τ�ν!π'σπασες.

ις. OVτε � διαπν�� τFν +υτFν ε�ναι σπ�υδα*� πρYγμα �Vτε �!ναπν�� τFν J�ων κα� τFν θηρ�ων �Vτε � σ�ηματισμ"ς παρα-

129

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ™TãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

128

ιδF. T) πλε1στα, [ν & πληθYς θαυμ'Dει, ε�ς γενικ5τατα ?ν'γε-ται, τ) �π# qHεως W ��σεως συνε/�μενα, λ�θ�υς, H�λα, συκRς,?μπ$λ�υς, �λα�αςI τ) δ< �π# τ+ν �λ�γ>ω μετριωτ$ρων ε�ς τ) �π#ψυ/;ς, �6�ν π��μνας, ?γ$λαςI τ) δ< �π# τ+ν @τι /αριεστ$ρων ε�ςτ) �π# λ�γικ;ς ψυ/;ς, �4 μ$ντ�ι καθ�λικ;ς, ?λλ) καθ# τε/νικ� W7λλως πως �ντρε/�ς, W κατ) ψιλ#ν τ# πλ;θ�ς ?νδραπ�δων κε-κτ;σθαι. Z δ< ψυ/�ν λ�γικ�ν καθ�λικ�ν κα. π�λιτικ�ν τιμ+ν�4δ<ν @τι τ+ν 7λλων �πιστρ$�εται, πρ# oπ'ντων δ< τ�ν �αυτ�*ψυ/�ν λ�γικ+ς κα. κ�ινωνικ+ς @/�υσαν κα. κιν�υμ$νην διασ5-Dει κα. τ>+ Zμ�γενε1 ε�ς τ�*τ� συνεργε1.

ιεF. T) μ<ν σπε�δει γ�νεσθαι, τ) δ< σπε�δει γεγ�ν$ναι, κα. τ�*γιν�μ$ν�υ δ< Lδη τι ?π$σ�ηI X�σεις κα. ?λλ�ι5σεις ?νανε�*σιτ#ν κ�σμ�ν διηνεκ+ς, _σπερ τ#ν 7πειρ�ν α�+να & τ�* /ρ�ν�υ?δι'λειπτ�ς ��ρ) ν$�ν ?ε. παρ$/εται. �ν δ� τ��τ>ω τ>+ π�ταμ>+ τ�7ν τις τ��των τ+ν παραθε�ντων �κτιμ�σειεν, ��2 �f στ;ναι �4κ@Hεστιν; _σπερ ε\ τ�ς τι τ+ν παραπετ�μ$νων στρ�υθαρ�ων �ιλε1ν7ρ/�ιτ�I τ# δ2 Lδη �H ��θαλμ+ν ?πελ�λυθεν. τ�ι�*τ�ν δ� τι κα.α4τ� & Dω� �κ'στ�υ, �6�ν & ?�’ αdματ�ς ?ναθυμ�ασις κα. & �κ τ�*?$ρ�ς ?ν'πνευσις. Zπ�1�ν γ'ρ �στι τ# aπαH �λκ�σαι τ#ν ?$ρα κα.?π�δ�*ναι, :περ παρ$καστ�ν π�ι�*μεν, τ�ι�*τ�ν �στι κα. τ# τ�νπRσαν ?ναπνευστικ�ν δ�ναμιν, �ν /θ<ς κα. πρ5ην ?π�τε/θε.ς�κτ�σω, ?π�δ�*ναι �κε1, :θεν τ# πρ+τ�ν @σπασας.

ιNF. OAτε τ# διαπνε1σθαι =ς τ) �υτ) τ�μι�ν, �Aτε τ# ?ναπνε1ν=ς τ) ��σκ�ματα κα. τ) θηρ�α, �Aτε τ# τυπ�*σθαι κατ) �αντα-

Page 66: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

στ�σεων �Vτε � νευρικ� κ�νησις τFν �ρμFν �Vτε � συμ��ωσις π��γ�νεται κατ� τ"ν τρ"π� τFν J�ων �Vτε � θρ'ψις. Δι"τι α&τ� ε�ναιτ" Zδι�, !π"ρριψις τFν περιττωμ�των τ�ς τρ�+�ς.

Π�ι" ε�ναι λ�ιπ"ν σ��αρ"; T" �ειρ�κρ"τημα; DO�ι. (Eπ�μ'νως�Vτε � θ"ρυ��ς π�� κ�ν�υν �3 γλFσσες, δι"τι �3 Jητωκραυγ'ςτFν π�λλFν ε�ναι θ"ρυ��ς π�� κ�ν�υν �3 γλFσσες.

Π�ει λ�ιπ"ν κα� � !σ�μαντη δ";α.T� !π�μ'νει λ�ιπ"ν π�λ�τι-μ�; N�μ�Jω :τι !π�μ'νει ν� κιν�σαι, !λλ� κα� ν� συγκρατ�σαισ�μ+ωνα μ' τ�ν +�σι σ�υ για ν� +θ�σης 4κε* π�� �δηγ�0ν �3 με-λ'τες κα� �3 τ'�νες. Δι"τι κ�θε τ'�νη τ�ν !πασ��λε* τ�0τ�, πFς τ"δημι��ργημ� της θ� 4;υπηρετ� καλ�τερα τ"ν σκ�π" γι� τ"ν�π�*�ν δημι�υργ�θηκε. Kα� � !μπελ�υργ"ς π�� +ρ�ντ�Jει γι� τ"!μπ'λι κα� � 3ππ�δαμαστ�ς κα� α&τ"ς π�� +ρ�ντ�Jει γι� τ"ν σκ�-λ� τ�0τ� 4πιδι�κει. �Oλα τ� παιδαγωγικ� συστ�ματα κα� � διδα-σκαλ�α τ� 4πιδι�κ�υν; @EδF λ�ιπ"ν �ρ�σκεται � !;�α. Kα� τ�0τ�μ'ν 4�ν τ" καταλ��ης, τ�π�τε Tλλ� δ'ν θ� 4πιJητ�σης γι� τ"νqαυτ" σ�υ.Δ'ν θ� π�ψης λ�ιπ"ν κα� Tλλα π�λλ� ν� 4κτιμYς;T"τε�Vτε 4λε�θερ�ς θ� ε�σαι �Vτε α&τ�ρκης �Vτε Xρεμ�ς. Δι"τι ε�ναι+υσικ" ν� +θ�ν�ς,ν� Jηλ�τυπ�ς,ν� 4πι��υλε�εσαι 4κε�ν�υς π�����υν α&τ" π�� 4σ� τ�0 δ�νεις 8δια�τερη σημασ�α. Γενικ� ε�ναιqπ"μεν� ν� $π�+'ρη 4κε*ν�ς π�� �ρει�Jεται κ�τι. E�ναι 4π�σηςqπ"μεν� ν� κατηγ�ρ� π�λ� τ��ς θε��ς.

@Aλλ� μ"ν� � σε�ασμ"ς κα� � 4κτ�μησις τ�ς δικ�ς σ�υ ψυ��ς θ�σ' κ�νη ν� !ρ'σης στ"ν qαυτ" σ�υ, ν� +'ρεσαι μ' τ"ν καλ�τερ�τρ"π� πρ"ς τ��ς !νθρ�π�υς, ν� συμ+ων�ς μ' τ��ς θε��ς, ν�τ��ς δ�;�λ�γ�ς κα� ν� !π�δ'�εσαι μ' πρ�θυμ�α :σα 4κε*ν�ι μ�ι-ρ�J�υν κα� διατ�σσ�υν.

ιJ. O3 κιν�σεις τFν στ�ι�ε�ων γ�ν�νται πρ"ς τ� 4π�νω, κ�τωκα� κυκλικ�m � π�ρε�α :μως τ�ς !ρετ�ς δ'ν γ�νεται πρ"ς καμμ�α!π" α&τ'ς τ�ς κατευθ�νσεις, !λλ� μ' τρ"π� περισσ"τερ� θε*� κα�θαυμαστ" κα� μ' τρ"π� π�� ε�ναι δ�σκ�λ� ν� τ"ν καταλ��η κα-νε�ς πρ��ωρε* κα� πραγματ�π�ιε*ται.

131

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ™TãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

130

σ�αν,�Aτε τ# νευρ�σπαστε1σθαι καθ’ Zρμ�ν,�Aτε τ# συναγελ'Dε-σθαι, �Aτε τ# τρ$�εσθαιI τ�*τ� γ)ρ :μ�ι�ν τ>+ ?π�κρ�νειν τ) πε-ριττ5ματα τ;ς τρ��;ς.T� ��ν τ�μι�ν; τ# κρ�τε1σθαι; �4/�. �4κ�*ν �4δ< τ# �π# γλωσσ+νκρ�τε1σθαιI αe γ)ρ παρ) τ+ν π�λλ+ν ε4�ημ�αι κρ�τ�ς γλωσσ+ν.?�;κας ��ν κα. τ# δ�H'ρι�νI τ� καταλε�πεται τ�μι�ν; δ�κ+ μ<ν τ#κατ) τ�ν �δ�αν κατασκευ�ν κινε1σθαι κα. \σ/εσθαι, ��2 b κα. αe�πιμ$λειαι 7γ�υσι κα. τ$/ναι.l τε γ)ρ τ$/νη πRσα τ�*τ� στ�/'Dε-ται, dνα τ# κατασκευασθ<ν �πιτηδε�ως @/Vη πρ#ς τ# @ργ�ν πρ#ς bκατεσκε�ασταιI : τε �υτ�υργ#ς Z �πιμελ��μεν�ς τ;ς ?μπ$λ�υκα. Z πωλ�δ'μνης κα. Z τ�* κυν#ς �πιμελ��μεν�ς, τ�*τ� Dητε1. αeδ< παιδαγωγ�αι, αe δ< διδασκαλ�αι �π. τ� σπε�δ�υσιν. [δε ��ν τ#τ�μι�ν.Kα. τ�*τ� μ<ν gν ε� @/Vη, �4δ<ν τ+ν 7λλων περιπ�ι�σεις σεαυτ>+.�4 πα�σVη κα. 7λλα π�λλ) τιμ+ν; �Aτ2 ��ν �λε�θερ�ς @σVη �Aτεα4τ'ρκης �Aτε ?παθ�ς. ?ν'γκη γ)ρ �θ�νε1ν, Dηλ�τυπε1ν,���ρRσθαι τ�Yς ?�ελ$σθαι �κε1να δυναμ$ν�υς, �πι��υλε�ειντ�1ς @/�υσι τ# τιμ5μεν�ν �π# σ�*I :λως πε��ρθαι ?ν'γκη τ#ν�κε�νων τιν#ς �νδε;I πρ�σ$τι δ< π�λλ) κα. τ�1ς θε�1ς μ$μ�εσθαιI &δ< τ;ς �δ�ας διαν��ας α�δ�ς κα. τιμ� σεαυτ>+ τε ?ρεστ�ν σε π�ι�-σει κα. τ�1ς ?νθρ5π�ις ε4'ρμ�στ�ν κα. τ�1ς θε�1ς σ�μ�ων�ν,τ�υτ$στιν �παιν�*ντα, :σα �κε1ν�ι διαν$μ�υσι κα. διατετ'/ασιν.

ιDF. BAνω, κ'τω, κ�κλ>ω ��ρα. τ+ν στ�ι/ε�ων. & δ< τ;ς ?ρετ;ς κ�-νησις �ν �4δεμιPR τ��των, ?λλ) θει�τερ�ν τι κα. Zδ>+ δυσεπιν��τ>ωπρ�ϊ�*σα ε4�δε1.

2

3

Page 67: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ιη. K��τα;ε τ� κ�ν�υν! T��ς !νθρ�π�υς π�� J�0ν μαJ� τ�υςκα� κατ� τ�ν Zδια 4π��� δ'ν θ'λ�υν ν� τ��ς 4παιν�0νm �3 Zδι�ι:μως +ρ�ντ�J�υν π�ρα π�λ� ν� 4παινεθ�0ν !π" τ��ς μεταγενε-στ'ρ�υς, τ��ς �π���υς �Vτε ε�δαν π�τ' �Vτε πρ"κειται ν� δ�0ν.T�0τ� :μως ε�ναι σ�εδ"ν τ" Zδι� μ' τ" ν� λυπηθ�ς, 4πειδ� δ'νε�παν 4παινετικ� λ"για γι� σ'να κα� 4κε*ν�ι π�� �Jησαν πρ�ν !π"σ'να.

ιθ.M� θεωρ�ς !δ�νατ� γι� τ"ν Tνθρωπ� :,τι ε�ναι δ�σκ�λ� γι�σ'να. @Aντιθ'τως, Tν κ�τι ε�ναι γι� τ��ς συνανθρ�π�υς σ�υ δυνα-τ" κα� εVκ�λ�,τ�0τ� ν� ν�μ�Jης :τι ε�ναι κα� γι� σ'να εVκ�λ�.

κ. Στ� γυμναστ�ρια μYς κτυπ�0ν μ' τ� ν��ια X μYς !ν��γ�υντρα�ματα στ" κε+�λι, !λλ� 4με*ς δ'ν τ" θεωρ�0με σπ�υδα*��Vτε !ντιδρ�0με �Vτε !ντιμετωπ�J�με κατ"πιν α&τ"ν π�� μYς�τ�πησε 7ς 4�θρ". T" Zδι� Tς γ�νεται κα� στ�ς Tλλες περιπτ�σειςτ�ς Jω�ςm Tς συγ�ωρ�0με π�λλ� σ@ 4κε�ν�υς π�� κατ� κ�π�ι�τρ"π� !γων�J�νται μαJ� μας. Δι"τι 4πιτρ'πεται, :πως ε�πα, ν�!π�μακρ�νεσαι !λλ� �ωρ�ς $π�ψ�α κα� !π'�θεια.

κα. @E�ν κ�π�ι�ς μπ�ρ� ν� μ' 4λ'γ;η κα� ν� μ�0 $π�δε�;η :τιδ'ν κρ�νω X δ'ν 4νεργF σωστ�, μ' �αρ� θ� !λλ�;ω γν�μηm δι"τιJητF τ�ν !λ�θεια !π" τ�ν �π��α κανε�ς π�τ' δ'ν Jημι�θηκε. Zη-μι�νεται 4κε*ν�ς π�� 4πιμ'νει στ�ν !π�τη κα� τ�ν Tγν�ι� τ�υ.

κ�. @Eγ� 4κτελF τ" καθ�κ�ν μ�υm τ� Tλλα δ'ν μ' 4νδια+'ρ�υνmδι"τι X ε�ναι Tψυ�α X παρ�λ�γα X περιπλαν�μενα tντα π�� δ'νγνωρ�J�υν τ"ν δρ"μ� τ�υς.

κγ. Πρ"ς τ� Tλ�γα JFα κα� γενικ� τ� πρ�γματα κα� τ� !ντι-κε�μενα ν� +'ρεσαι μ' μεγαλ�ψυ��α κα� !νε;αρτησ�α, 4πειδ� 4σ���εις λ�γικ�, 4νF α&τ� δ'ν ���υν.

Πρ"ς τ��ς !νθρ�π�υς, 4πειδ� ���υν λ�γικ�, ν� +'ρεσαι μ'α8σθ�ματα !λληλεγγ�ης.Γι� :λα ν� 4πικαλ�σαι τFν θεFν τ�ν δ�-ναμι κα� ν� μ� σ' !πασ��λ� σ' π"σ� �ρ"ν� θ� τ� κ�νης α&τ�mδι"τι ε�ναι !ρκετ'ς κα� τρε*ς �ρες.

κδ. (O @Aλ';ανδρ�ς � Mακεδ�ν κα� � 3ππ�κ"μ�ς τ�υ μετ� τ"ν

133

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ™TãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

132

ιηF. O6�ν �στιν, b π�ι�*σι. τ�Yς μ<ν �π. τ�* α4τ�* /ρ�ν�υ κα.μεθ2 �αυτ+ν D+ντας ?νθρ5π�υς ε4�ημε1ν �4 θ$λ�υσινI α4τ�. δ<�π# τ+ν μεταγενεστ$ρων ε4�ημηθ;ναι, ��ς �Aτε εJδ�ν π�τε �Aτε�ψ�νται, περ. π�λλ�* π�ι�*νται. τ�*τ� δ< �γγ�ς �στι τ>+ λυ-πηθ;ναι 7ν, :τι �4/. κα. �e πρ�γεν$στερ�ι περ. σ�* λ�γ�υς ε4��-μ�υς �π�ι�*ντ�.

ιθF. M�, ε\ τι α4τ>+ σ�. δυσκαταπ�νητ�ν, τ�*τ� ?νθρ5π>ω δυ-νατ#ν �π�λαμ�'νεινI ?λλ2 ε\ τι ?νθρ5π>ω δυνατ#ν κα. ��κε1�ν,τ�*τ� κα. σεαυτ>+ ��ικτ#ν ν�μιDε.

κF. 2Eν τ�1ς γυμνασ��ις κα. �νυHι κατ$δρυψ$ τις κα. τV; κε�αλV;�ρραγε.ς πληγ�ν �π��ησενI ?λλ2 �Aτε �πισημαιν�μεθα �Aτε πρ�-σκ�πτ�μεν �Aτε ���ρ5μεθα jστερ�ν =ς �π���υλ�νI κα�τ�ι �υ-λαττ�μεθα, �4 μ$ντ�ι =ς �/θρ#ν �4δ< μεθ’ �π�ψ�ας, ?λλ2 �κκλ�σε-ως ε4μεν�*ς. τ�ι�*τ�ν τι γεν$σθω κα. �ν τ�1ς λ�ιπ�1ς μ$ρεσι τ�*���υI π�λλ) παρενθυμ5μεθα τ+ν �6�ν πρ�σγυμναD�μ$νων. @Hε-στι γ'ρ, =ς @�ην, �κκλ�νειν, κα. μηδ<ν �π�πτε�ειν μηδ< ?π$/θε-σθαι.

καF. E\ τ�ς με �λ$γHαι κα. παραστ;σα� μ�ι, :τι �4κ �ρθ+ς �π�-λαμ�'νω W πρ'σσω,δ�ναται,/α�ρων μεταθ�σ�μαιI Dητ+ γ)ρ τ�ν?λ�θειαν, ��2 3ς �4δε.ς π5π�τε ��λ'�η. �λ'πτεται δ< Z �πιμ$νων�π. τ;ς �αυτ�* ?π'της κα. ?γν��ας.

κ�F. 2Eγ� τ# �μαυτ�* καθ;κ�ν π�ι+I τ) 7λλα με �4 περισπPRILτ�ι γ)ρ 7ψυ/α W 7λ�γα, W πεπλανημ$να κα. τ�ν Zδ#ν ?γν�-�*ντα.

κγF.T�1ς μ<ν ?λ�γ�ις D>5�ις κα. καθ�λ�υ πρ'γμασι κα. �π�κει-μ$ν�ις, =ς λ�γ�ν @/ων λ�γ�ν μ� @/�υσι, /ρ+ μεγαλ��ρ�νως κα.�λευθ$ρωςI τ�1ς δ< ?νθρ5π�ις, =ς λ�γ�ν @/�υσι, /ρ+ κ�ινωνικ+ς.��2 aπασι δ< θε�Yς �πικαλ�*I κα. μ� δια�$ρ�υ πρ#ς τ# π�σ>ω/ρ�ν>ω τα*τα πρ'HειςI ?ρκ�*σι γ)ρ κα. τρε1ς [ραι τ�ια*ται.

κδF. 2Aλ$Hανδρ�ς Z Mακεδ�ν κα. Z �ρεωκ�μ�ς α4τ�* ?π�θα-

Page 68: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

θ�νατ� �γιναν τ" Zδι�. DH 4π'στρεψαν δηλ. ε8ς τ�ν Zδια !ρ�'γ�νη�&σ�α τ�0 κ"σμ�υ X διελ�θησαν ε8ς Tτ�μα κα� � /νας κα� � Tλλ�ς.

κε. Σκ'ψ�υ π"σα κατ� τ�ν Zδια �ρ�νικ� στιγμ� συμ�α�ν�υνστ"ν καθ'να μας σωματικ� κα� ψυ�ικ�m κα� �τσι θ� π�ψης ν�!π�ρ�ς 4�ν π�λ� περισσ"τερα, μYλλ�ν δ' :λα :σα γ�ν�νται, συγ-�ρ"νως 4νυπ�ρ��υν μ'σα σ@ α&τ" τ" �Eνα κα� σ�μπαν τ" �π�*�Gν�μ�J�με κ"σμ�.

κς. @E�ν κ�π�ι�ς σ' ρωτ�ση, πFς γρ�+εται τ" tν�μα τ�0@Aντων�ν�υ, μ�πως πρ�+'ρης τ" κ�θε στ�ι�ε*� �ωρ�ς ν� +ων�-Jης;T� θ� κ�νης, 4�ν Gργ�Jεται,μ�πως θ� Gργισθ�ς κα� σ� κα� δ'νθ� !να+'ρης /να - /να τ� στ�ι�ε*α μ' σειρ� �ωρ�ς θυμ��ς; DEτσιλ�ιπ"ν θ� σκε+τ�ς κα� 4δFm :τι τ" καθ�κ�ν γενικ� !π�τελε*ται!π" 7ρισμ'να στ�ι�ε*α. Πρ'πει ν� 4κτελ�ς μεθ�δικ� τ" καθ�κ�νσ�υ δ�ν�ντας πρ�σ��� ε8ς τ� στ�ι�ε*α π�� τ" !π�τελ�0ν �ωρ�ς ν�θ�ρυ��σαι κα� �ωρ�ς ν� Gργ�Jεσαι κα� σ� 4ναντ��ν α&τFν π��Gργ�J�νται μαJ� σ�υ.

κJ. Π"σ� σκληρ" ε�ναι ν� μ� 4πιτρ'πης στ��ς !νθρ�π�υς ν�+'ρωνται πρ"ς 4κε*να π�� τ��ς +α�ν�νται +ιλικ� κα� συμ+'ρ�-ντα; Kα� :μως κατ� κ�π�ι�ν τρ"π� δ'ν 4πιτρ'πεις σ@ α&τ��ςτ�0τ� ν� κ�ν�υν, :ταν !γανακτ�ς γιατ� κ�ν�υν λ�θη. Δι"τι γε-νικFς στρ'+�νται πρ"ς 4κε*να π�� θεωρ�0ν +ιλικ� κα� συμ+'ρ�-ντα. - @Aλλ@ α&τ" δ'ν ε�ναι �τσι. - (Eπ�μ'νως +�τισ' τ�υς κα� συμ-���λεψ' τ�υς �ωρ�ς ν� !γανακτ�ς.

κη. Θ�νατ�ς ε�ναι � διακ�π� τ�0 σ�ηματισμ�0 παραστ�σεωνμ' τ�ν ���θεια τFν α8σθ�σεων, � διακ�π� τFν σπασμωδικFν4κδηλ�σεων τFν �ρμFν, τ�0 πρ��ληματισμ�0 τ�ς διαν��ας κα�τ�ς σαρκικ�ς λειτ�υργ�ας.

κθ. E�ναι ντρ�π� στ�ν Jω� ν� !γανακτ� πρ�τη � ψυ�� σ�υ,4νF τ" σFμα σ�υ δ'ν κ�υρ�Jεται.

λ. Πρ"σε�ε μ�πως π�ρης τ" R+�ς τ�0 Kα�σαρ�ς, μ� �α+�ςmδι"τι γ�νεται κα� α&τ". Διατ�ρησε τ"ν qαυτ" σ�υ ?πλ", !γαθ",!κ'ραι�, σ��αρ", !νεπιτ�δευτ�, +�λ� τ�ς δικαι�σ�νης, ε&σε��,

135

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ™TãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

134

ν�ντες ε�ς τα4τ# κατ$στησανI Lτ�ι γ)ρ <?ν>ελ��θησαν ε�ς τ�Yςα4τ�Yς τ�* κ�σμ�υ σπερματικ�Yς λ�γ�υς W διεσκεδ'σθησανZμ��ως ε�ς τ)ς ?τ�μ�υς.

κεF. 2Eνθυμ�θητι, π�σα κατ) τ#ν α4τ#ν ?καρια1�ν /ρ�ν�ν �ν�κ'στ>ω &μ+ν aμα γ�νεται σωματικ) Zμ�* κα. ψυ/ικ'I κα. �jτως�4 θαυμ'σεις, ε� π�λY πλε�ω, μRλλ�ν δ< π'ντα τ) γιν�μενα �ν τ>+�ν� τε κα. σ�μπαντι, b δ� κ�σμ�ν �ν�μ'D�μεν, aμα �νυ��σταται.

κNF. 2E'ν τ�ς σ�ι πρ��'λVη, «π+ς γρ'�εται τ# 2Aντων�ν�υ �ν�-μα», μ�τι κατεντειν�μεν�ς πρ���σVη qκαστ�ν τ+ν στ�ι/ε�ων; τ���ν, �)ν �ργ�Dωνται, μ�τι ?ντ�ργιV;; �4κ �Hαριθμ�σVη πρ'>ωςπρ�ϊ�ν qκαστ�ν τ+ν γραμμ'των; �jτως ��ν κα. �νθ'δε μ$μνησ�,:τι πRν καθ;κ�ν �H ?ριθμ+ν τιν+ν συμπληρ�*ται. τ��τ�υς δε1τηρ�*ντα κα. μ� θ�ρυ���μεν�ν μηδ< τ�1ς δυσ/ερα�ν�υσιν ?ν-τιδυσ/ερα�ν�ντα περα�νειν Zδ>+ τ# πρ�κε�μεν�ν.

κDF. Π+ς kμ�ν �στι, μ� �πιτρ$πειν τ�1ς ?νθρ5π�ις ZρμRν �π. τ)�αιν�μενα α4τ�1ς ��κε1α κα. συμ�$ρ�νταI κα�τ�ι τρ�π�ν τιν) �4συγ/ωρε1ς α4τ�1ς τ�*τ� π�ιε1ν, :ταν ?γανακτV;ς, :τι oμαρτ'ν�υ-σι. �$ρ�νται γ)ρ π'ντως =ς �π. ��κε1α κα. συμ�$ρ�ντα α4τ�1ς.«2Aλλ2 �4κ @/ει �jτως». �4κ�*ν δ�δασκε κα. δε�κνυε μ� ?γανα-κτ+ν.

κηF. Θ'νατ�ς ?ν'παυλα α�σθητικ;ς ?ντιτυπ�ας κα. Zρμητικ;ςνευρ�σπαστ�ας κα. διαν�ητικ;ς διεH�δ�υ κα. τ;ς πρ#ς τ�ν σ'ρ-κα λειτ�υργ�ας.

κθF. A�σ/ρ�ν �στι, �ν >[ ��>ω τ# σ+μ' σ�ι μ� ?παυδPR �ν τ��τ>ωτ�ν ψυ/�ν πρ�απαυδRν.

λF. �Oρα, μ� ‘?π�καισαρωθV;ς,’ μ� �α�V;ςI γ�νεται γ'ρ. τ�ρησ�ν��ν σεαυτ#ν oπλ�*ν, ?γαθ�ν, ?κ$ραι�ν, σεμν�ν, 7κ�μψ�ν, τ�*δικα��υ ��λ�ν, θε�σε�;, ε4μεν;, �ιλ�στ�ργ�ν, �ρρωμ$ν�ν πρ#ς

Page 69: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ε&��ριστ�, στ�ργικ" πρ"ς τ��ς +�λ�υς, 8σ�υρ" στ�ν !ντιμετ�πισιτ�0 καθ�κ�ντ�ς. Συν'�ισε τ"ν !γFνα γι� ν� με�νης :πως σ' θ'λει� Φιλ�σ�+�α. N� σ'�εσαι τ��ς θε��ς, ν� πρ�σ'�ης τ��ς !νθρ�-π�υς. E�ναι σ�ντ�μη � Jω�m /νας � καρπ"ς τ�ς 4πιγε��υ Jω�ς! T"καθαρ" +ρ"νημα κα� �3 πρ�;εις π�� x+ελ�0ν τ" κ�ινωνικ" σ�-ν�λ�.

T� π�ντα ν� 4κτελ�ς σ�ν μαθητ�ς τ�0 @Aντων�ν�υ. N� ��ηςτ�ν $π�μ�ν� τ�υ γι� :σα γ�ν�νται σ�μ+ωνα μ' τ�ν λ�γικ�, τ�νψυ�ικ� 8σ�ρρ�π�α, τ�ν !γαθ"τητα, τ�ν Wρεμ�α τ�0 πρ�σ�π�υ κα�τ�ν γλυκ�τητα 4κε�ν�υ. N� μ� ε�σαι κεν"δ�;�ς, ν� δε��νης 4νδια-+'ρ�ν γι� τ�ν καταν"ησι τFν πραγμ�των.

Σκ'ψ�υ πFς 4κε*ν�ς δ'ν T+ηνε π�τ' κ�τι, 4�ν πρ�ηγ�υμ'νωςδ'ν τ" 4ρευν�0σε κα� δ'ν τ" καταν��0σε καλ�. Kα� πFς !ντιμε-τ�πιJε 4κε�ν�υς π�� τ"ν κατηγ�ρ�0σαν !δ�κως �ωρ�ς ν� !ντα-π�δ�δη τ�ς κατηγ�ρ�ες.Kα� πFς δ'ν 4πιJητ�0σε τ�π�τε μ' �ιασ�νηκα� πFς δ'ν δε�"ταν τ�ς συκ�+αντ�ες. Σκ'ψ�υ μ' π"ση !κρ��εια4;'ταJε τ� Xθη κα� τ�ς πρ�;ειςm κα� δ'ν 2ταν κακ"γλωσσ�ς �Vτεδειλ"ς, δ'ν 2ταν κα��π�πτ�ς �Vτε διαστρε�λωτ�ς τ�ς !λ�θειας,κα� π"σ� Gλιγαρκ�ς 2ταν ε8ς τ�ν κατ�ικ�α,τ� στρ�ματα,τ� +�ρ'-ματα, τ�ν διατρ�+� κα� τ�ν $πηρεσ�α, κα� π"σ� +ιλ"π�ν�ς κα�μακρ"θυμ�ςm κα� 3καν"ς ν� μ'νη στ" Zδι� μ'ρ�ς μ'�ρι τ" �ρ�δυ4πειδ� �τρωγε λ�γ� κα� δ'ν ε��ε !ν�γκη ν� !π���λλη �Vτε τ� πε-ριττ�ματα π'ρα !π" τ�ν συνηθισμ'νη Cρα.

Λ��ε $π@ tψι σ�υ :τι 2ταν σταθερ"ς κα� π�ντα � Zδι�ς στ�ς +ι-λ�ες τ�υm κα� :τι !νε�"ταν α&τ��ς π�� μ' θ�ρρ�ς !ντιδρ�0σανστ�ς !π�+�σεις τ�υ κα� :τι �ν�ιωθε �αρ� 4�ν κ�π�ι�ς μπ�ρ�0σεν� $π�δε�;η κ�τι καλ�τερ�m κα� π"σ� θε�σε��ς 2ταν �ωρ�ς ν�+θ�νη σ' !κρ"τητες. Λ��ε $π@ tψι σ�υ :λα α&τ� γι� ν� ��ης �συ-�η τ�ν συνε�δησ� σ�υ :ταν �ρθη τ" τ'λ�ς, :πως 4κε*ν�ς.

λα. Σ�νελθε κα� ;αναγ�ρισε στ"ν qαυτ" σ�υm κα� !+�0 ;υπν�-σης κα� !ντιλη+θ�ς :τι tνειρα σ' 4νω�λ�0σαν,π�λι !ντιμετ�πισ'τα μ' 4;υπν�δα.

137

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ™TãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

136

τ) πρ$π�ντα @ργα. ?γ5νισαι, dνα τ�ι�*τ�ς συμμε�νVης, �6�ν σε|θ$λησε π�ι;σαι �ιλ�σ���α. α�δ�* θε��ς, σ+Dε ?νθρ5π�υς.�ρα/Yς Z ���ςI ε6ς καρπ#ς τ;ς �πιγε��υ Dω;ς, δι'θεσις Zσ�α κα.πρ'Hεις κ�ινωνικα�.Π'ντα =ς 2Aντων�ν�υ μαθητ�ςI τ# �π<ρ τ+ν κατ) λ�γ�ν πρασσ�-μ$νων εAτ�ν�ν �κε�ν�υ,κα. τ# Zμαλ<ς παντα/�*,κα. τ# :σι�ν,κα.τ# εAδι�ν τ�* πρ�σ5π�υ, κα. τ# μειλ�/ι�ν, κα. τ# ?κεν�δ�H�ν, κα.τ# περ. τ�ν κατ'ληψιν τ+ν πραγμ'των �ιλ�τιμ�νI κα. =ς �κε1ν�ς�4κ 7ν τι :λως παρ;κε, μ� πρ�τερ�ν ε� μ'λα κατιδ�ν κα. σα�+ςν��σαςI κα. =ς @�ερεν �κε1ν�ς τ�Yς ?δ�κως α4τ#ν μεμ��μ$ν�υςμ� ?ντιμεμ��μεν�ςI κα. =ς �π2 �4δ<ν @σπευδενI κα. =ς δια��λ)ς�4κ �δ$/ετ�I κα. =ς ?κρι��ς "ν �Hεταστ�ς |θ+ν κα. πρ'HεωνI κα.�4κ �νειδιστ�ς, �4 ψ���δε�ς, �4/ �π�πτης, �4 σ��ιστ�ςI κα. =ς�λ�γ�ις ?ρκ��μεν�ς, �6�ν ��κ�σει, στρωμνV;, �σθ;τι, τρ��V;, �πη-ρεσ�PαI κα. =ς �ιλ�π�ν�ς κα. μακρ�θυμ�ςI κα. �6�ς μ$ν<ειν> �ν τ>+<α4τ+> μ$/ρι �σπ$ρας δι) τ�ν λιτ�ν δ�αιταν μηδ< τ�* ?π�κρ�νειντ) περιττ5ματα παρ) τ�ν συν�θη _ραν /ρV�DωνI κα. τ# �$�αι�νκα. :μ�ι�ν �ν τα1ς �ιλ�αις α4τ�*I κα. τ# ?ν$/εσθαι <τ+ν> ?ντι-�αιν�ντων παρρησιαστικ+ς τα1ς γν5μαις α4τ�*, κα. /α�ρειν, ε\τις δεικν��ι κρε1ττ�νI κα. =ς θε�σε��ς /ωρ.ς δεισιδαιμ�ν�αςI dν2�jτως ε4συνειδ�τ>ω σ�ι �πιστV; & τελευτα�α _ρα, =ς �κε�ν>ω.

λαF. 2Aν'νη�ε και ?νακαλ�* σεαυτ�ν, κα. �Hυπνισθε.ς π'λινκα. �νν��σας, :τι �νειρ�� σ�ι |ν5/λ�υν, π'λιν �γρηγ�ρ�ς �λ$πετα*τα, =ς �κε1να @�λεπες.

2

Page 70: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

λ�. @Aπ�τελ�0μαι !π" σFμα κα� ψυ��. Γι� τ" σFμα μ�υ �'�αιατ� π�ντα ε�ναι !δι�+�ρα. Δι"τι δ'ν ε�ναι δυνατ"ν ν� τ" 4νδια+'-ρ�υν. Γι� τ�ν ψυ�� μ�υ :μως ε�ναι �ωρ�ς σημασ�α μ"ν�ν :σα δ'νε�ναι !π�τ'λεσμα τFν δικFν της 4νεργειFν. �Oσα �'�αια ε�ναι δι-κ� της �ργα, :λα 4;αρτFνται !π" α&τ�ν. Kα� !π" α&τ� :μως!σ��λε*ται μ"ν� μ' τ� παρ"νταm δι"τι τ� �ργα της π�� ���υν πε-ρ�σει X π�� πρ"κειται ν� γ�ν�υν ε�ναι κα� α&τ� πλ'�ν �ωρ�ς ση-μασ�α.

λγ. Δ'ν ε�ναι � π"ν�ς γι� τ" �'ρι �Vτε γι� τ" π"δι !ντ�θετ�ςπρ"ς τ�ν +�σι, :ταν τ" π"δι κα� τ" �'ρι 4κτελ�0ν τ" �ργ� τ" δικ"τ�υς. DEτσι �Vτε γι� τ"ν Tνθρωπ�, 4+@ :σ�ν ε�ναι Tνθρωπ�ς, � π"-ν�ς ε�ναι !ντ�θετ�ς πρ"ς τ�ν +�σι τ�υ, :ταν � Tνθρωπ�ς 4κτελ�τ� �ργα π�� ταιρι�J�υν στ�ν +�σι τ�υ. @E�ν λ�ιπ"ν δ'ν ε�ναι!ντ�θετ�ς πρ"ς τ�ν +�σι τ�υ, δ'ν ε�ναι κακ".

λδ. Π"σ� μεγ�λες �δ�ν'ς !π�λαυσαν �3 ληστα�, �3 κ�ναιδ�ι, �3πατρ�κτ"ν�ι, �3 τ�ρανν�ι;

λε. Δ'ν �λ'πεις, πFς �3 !σ�μαντ�ι τε�ν*τες πρ�σαρμ"J�νταιμ'�ρι /να 7ρισμ'ν� σημε*� πρ"ς τ�ς $π�δε�;εις τFν πελατFν τωνκα� μ' $π�μ�ν� $περασπ�J�νται τ�ν Gρθ"τητα τ�ς τ'�νης των κα�πFς δ'ν δ'��νται ν� !π�μακρυνθ�0ν !π@ α&τ�;

Δ'ν ε�ναι +��ερ", 4�ν � !ρ�ιτ'κτων κα� � γιατρ"ς σ'�ωνταιπερισσ"τερ� τ�ς !ρ�'ς τ�ς τ'�νης των !π@ :,τι � Tνθρωπ�ς τ"ν δι-κ" τ�υ λ"γ� π�� ε�ναι κ�ιν"ς σ@ α&τ"ν κα� στ��ς θε��ς;

λς. (H @Aσ�α, � E&ρ�πη ε�ναι !σ�μαντα σημε*α τ�0 κ"σμ�υm�λ"κληρη � θ�λασσα μι� σταγ"να. (O DAθως /νας !σ�μαντ�ςtγκ�ς. T" παρ"ν μι� στιγμ� τ�ς α8ωνι"τητας. T� π�ντα ε�ναι μι-κρ�, ε&μετ���λα κα� !+αν�J�νται μ'σα στ" σ�μπαν. T� π�ντα!π" 4κε* πρ�'ρ��νται, !π" 4κε*ν�ν τ"ν K�ιν" Λ"γ� ;εκιν�0νταυτ"�ρ�να X μ' 7ρισμ'νη σειρ�.

Kα� τ" μεγ�λ� στ"μα τ�0 λι�νταρι�0 λ�ιπ"ν κα� τ" δηλητ�ρι�κα� κ�θε !σ��μια,:πως τ" !γκ�θι,� �"ρ��ρ�ς,ε�ναι 4πιγενν�μα-τα 4κε�νων π�� θεωρ�0νται σ��αρ� κα� 7ρα*α.

139

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ™TãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

138

λ�F. 2Eκ σωματ��υ ε�μ. κα. ψυ/;ς. τ>+ μ<ν ��ν σωματ�>ω π'ντα?δι'��ραI �4δ< γ)ρ δ�ναται δια�$ρεσθαι.τV; δ< διαν��Pα ?δι'��-ρα, :σα μ� �στιν α4τ;ς �νεργ�ματαI :σα δ$ γε α4τ;ς �στιν �νερ-γ�ματα, τα*τα π'ντα �π2 α4τV; �στιν. κα. τ��των μ$ντ�ι περ. μ�-ν�ν τ# παρ#ν πραγματε�εταιI τ) γ)ρ μ$λλ�ντα κα. παρ>ω/ηκ�τα�νεργ�ματα α4τ;ς κα. α4τ) Lδη ?δι'��ρα.

λγF. O4κ @στιν Z π�ν�ς τV; /ειρ. �4δ< τ>+ π�δ. παρ) ��σιν, μ$-/ρις gν π�ιV; Z π�*ς τ) τ�* π�δ#ς κα. & /ε.ρ τ) τ;ς /ειρ�ς. �jτως��ν �4δ< ?νθρ5π>ω, =ς ?νθρ5π>ω. παρ) ��σιν �στ.ν Z π�ν�ς, μ$-/ρις gν π�ιV; τ) τ�* ?νθρ5π�υ. ε� δ< παρ) ��σιν α4τ>+ �4κ @στιν,�4δ< κακ�ν �στιν α4τ>+.

λδF. SHλ�κας &δ�ν)ς lσθησαν λVηστα�, κ�ναιδ�ι, πατραλ�1αι, τ�-ρανν�ι.

λεF. O4/ ZρPRς, π+ς �e �'ναυσ�ι τε/ν1ται oρμ�D�νται μ<ν μ$/ριτιν#ς πρ#ς τ�Yς �δι5τας, �4δ<ν 3σσ�ν μ$ντ�ι ?ντ$/�νται τ�* λ�-γ�υ τ;ς τ$/νης, κα. τ��τ�υ ?π�στ;ναι �4/ �π�μ$ν�υσιν; �4 δει-ν�ν, ε� Z ?ρ/ιτ$κτων κα. Z �ατρ#ς μRλλ�ν α�δ$σ�νται τ#ν τ;ς �δ�αςτ$/νης λ�γ�ν W Z 7νθρωπ�ς τ#ν �αυτ�*, bς α4τ>+ κ�ιν�ς �στι πρ#ςτ�Yς θε��ς;

λNF. SH 2Aσ�α, & E4ρ5πη γων�αι τ�* κ�σμ�υI πRν π$λαγ�ςσταγ�ν τ�* κ�σμ�υI BAθως �ωλ'ρι�ν τ�* κ�σμ�υI πRν τ# �νε-στ�ς τ�* /ρ�ν�υ στιγμ� τ�* α�+ν�ς. π'ντα μικρ', εAτρεπτα, �να-�ανιD�μενα.Π'ντα �κε1θεν @ρ/εται, ?π2 �κε�ν�υ τ�* κ�ιν�* &γεμ�νικ�* Zρμ�-σαντα W κατ2 �πακ�λ��θησιν.κα. τ# /'σμα ��ν τ�* λ$�ντ�ς κα. τ#δηλητ�ρι�ν κα. πRσα κακ�υργ�α, =ς 7κανθα, =ς ��ρ��ρ�ς, �κε�-νων �πιγενν�ματα τ+ν σεμν+ν κα. καλ+ν. μ� ��ν α4τ) ?λλ�τρια

2

Page 71: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

M� θεωρ�ς λ�ιπ"ν α&τ� Tσ�ετα μ@ 4κε*να π�� τιμYς κα� σ'�ε-σαιm !λλ� π�ντα ν� σκ'πτεσαι τ�ν πηγ� :λων.

λJ. A&τ"ς π�� �λ'πει τ� παρ"ντα τ� ��ει δ� :λα κα� :σα !π"τ��ς α8Fνες $π�ρ;αν κα� :σα 4π@ Tπειρ�ν θ� γ�νωνται. Δι"τι :λαπρ�'ρ��νται !π" τ�ν Zδια πηγ� κα� ���υν τ�ν Zδια μ�ρ+�.

λη. Π�λλ'ς +�ρ'ς ν� συλλ�γ�Jεσαι τ�ν στεν� 4;�ρτησι 4κε�-νων π�� συμ�α�ν�υν στ"ν κ"σμ� κα� τ�ν Tμεση σ�'σι π�� ���υνμετα;� των. Kατ� κ�π�ι�ν τρ"π� :λα συνδ'�νται μετα;� τ�υςκα� :λα γι@ α&τ" τ"ν λ"γ� ε�ναι +ιλικ� τ" /να μ' τ" Tλλ�, 4+@ :σ�ντ" /να ε�ναι συν'�εια τ�0 Tλλ�υ. Kα� τ�0τ� συμ�α�νει γι� τ�ν?ρμ�νικ� κ�νησι κα� συμ+ων�α κα� τ�ν !δι�σπαστη συν��� τ�ς�&σ�ας.

λθ. M' :σα � μ�*ρα σ' ��ει συνδ'σει, μ@ α&τ� συμ+ιλ�ωσε τ"νqαυτ" σ�υm κα� μ@ :σ�υς !νθρ�π�υς �λα�ε ν� συνδεθ�ς, α&τ��ςν� τ��ς !γαπYς !λλ� μ' ε8λικρ�νεια.

μ. K�θε tργαν�, 4ργαλε*�, δ��ε*�, 4�ν 4κτελ� 4κε*ν� γι� τ"�π�*� �γινε, ε�ναι καλ". @Aκ"μη κα� �ωρ�ς ν� �ρ�σκεται 4κε* � κατα-σκευαστ�ς. Σ’ 4κε*να :μως π�� ���υν συνδεθ� !π" τ�ν +�σι � δ�-ναμις,π�� τ� 4δημι��ργησε,�ρ�σκεται κα� παραμ'νει μ'σα τ�υς.

Γι@ α&τ" κα� περισσ"τερ� πρ'πει ν� τ�ν σ'�εσαι κα� ν� ν�μ�Jης:τι, 4�ν κατευθ�νης τ"ν qαυτ" σ�υ σ�μ+ωνα μ@ α&τ�, :λα θ� 4;ε-λ�σσωνται καλ� γι� σ'να. Kατ� τ"ν Zδι� τρ"π� κα� γι� τ" σ�μπαν:λα τ� δικ� τ�υ 4;ελ�σσ�νται, :πως 4πιθυμε*.

μα. @E�ν κ�τι !π@ :σα δ'ν 4;αρτFνται !π" σ'να τ" $π���ληςστ"ν qαυτ" σ�υ 7ς !γαθ" X κακ", ε�ναι qπ"μεν� ν� κατηγ�ρ�ςτ��ς θε��ς, :ταν σ�0 συμ�� τ" κακ" X δ'ν 4πιτ��ης τ" !γαθ"m ν�μισ�σης δ' κα� τ��ς !νθρ�π�υς π�� ε�ναι X $π�ψι�Jεσαι :τι θ�ε�ναι αZτι�ι τ�ς !π�τυ��ας X τ�ς !τυ��αςm κα� κ�ν�με π�λλ'ς !δι-κ�ες 4πειδ� κ�ν�με α&τ� τ�ν δι�κρισι.

@E�ν :μως κρ�νωμε μ"ν� τ� !γαθ� κα� τ� κακ� π�� 4;αρ-τFνται !π" μYς δ'ν !π�μ'νει καμμι� δικαι�λ�γ�α �Vτε τ"ν θε" ν�κατηγ�ρ�0με �Vτε τ��ς !νθρ�π�υς ν� μισ�0με.

141

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ™TãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

140

τ��τ�υ, �f σ$�εις, �αντ'D�υI ?λλ) τ�ν π'ντων πηγ�ν �πιλ�γ�-D�υ.

λDF. SO τ) ν*ν �δ�ν π'ντα �5ρακεν,:σα τε �H ?ιδ��υ �γ$νετ� κα.:σα ε�ς τ# 7πειρ�ν @σταιI π'ντα γ)ρ Zμ�γεν; κα. Zμ�ειδ;.

ληF. Π�λλ'κις �νθυμ�* τ�ν �πισ�νδεσιν π'ντων τ+ν �ν τ>+ κ�-σμ>ω κα. σ/$σιν πρ#ς 7λληλα. τρ�π�ν γ'ρ τινα π'ντα ?λλ�λ�ις�πιπ$πλεκται,κα. π'ντα κατ) τ�*τ� ��λα ?λλ�λ�ις �στ�νI κα. γ)ρ7λλ>ω 7λλ� �H;ς �στι τα*τα δι) τ�ν τ�νικ�ν κ�νησιν κα. σ�μπν�ιανκα. τ�ν qνωσιν τ;ς �4σ�ας.

λθF. O6ς συγκεκλ�ρωσαι πρ'γμασι, τ��τ�ις συν'ρμ�Dε σεαυ-τ�νI κα. �6ς συνε�λη/ας ?νθρ5π�ις, τ��τ�υς ��λει, ?λλ2 ?ληθιν+ς.

μF. BOργαν�ν, �ργαλε1�ν, σκε*�ς πRν ε�, πρ#ς b κατεσκε�ασται,π�ιε1,ε� @/ειI κα�τ�ι �κε1 Z κατασκευ'σας �κπ�δ5ν.�π. δ< τ+ν �π#��σεως συνε/�μ$νων @νδ�ν �στ. κα. παραμ$νει & κατασκευ'σα-σα δ�ναμιςI καθ# κα. μRλλ�ν α�δε1σθαι α4τ�ν δε1 κα. ν�μ�Dειν,�)νκατ) τ# ���λημα τα�της σαυτ#ν @/Vης κα. διεH'γVης, @/ειν σ�ι π'ν-τα κατ) ν�*ν. @/ει δ< �jτως κα. τ>+ παντ. κατ) ν�*ν τ) �αυτ�*.

μαF. �Oτι gν τ+ν ?πρ�αιρ$των �π�στ�σVης σαυτ>+ ?γαθ#ν W κα-κ�ν, ?ν'γκη κατ) τ�ν περ�πτωσιν τ�* τ�ι��τ�υ κακ�* W τ�ν ?π�-τευHιν τ�* τ�ι��τ�υ ?γαθ�*,μ$μψασθα� σε θε�1ς,κα. ?νθρ5π�υςδ< μισ;σαι τ�Yς α�τ��υς �ντας W �π�πτευ�μ$ν�υς @σεσθαι τ;ς?π�τε�Hεως W τ;ς περιπτ5σεωςI κα. ?δικ�*μεν δ� π�λλ) δι) τ�νπρ#ς τα*τα δια��ρ'ν. �)ν δ< μ�να τ) ��2 &μ1ν ?γαθ) κα. κακ)κρ�νωμεν, �4δεμ�α α�τ�α καταλε�πεται �Aτε θε>+ �γκαλ$σαι �Aτεπρ#ς 7νθρωπ�ν στ;ναι στ'σιν π�λεμ��υ.

Page 72: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

μ�. �Oλ�ι γι� /να σκ�π" συνεργαJ"μαστε, Tλλ�ι συνειδητ�κα� μ' πρ�σ���, Tλλ�ι δ' �ωρ�ς ν� τ" καταλα�α�ν�υν. �Oπως λ'-γει κα� � (Hρ�κλειτ�ς, ν�μ�Jω :τι κα� α&τ�� π�� κ�ιμ�0νται 4ργ�-τες ε�ναι κα� συνεργ�� α&τFν π�� γ�ν�νται στ"ν κ"σμ�. (O καθ'-νας σ' Tλλ� συντελε*. (Oπωσδ�π�τε κα� 4κε*ν�ς π�� κατηγ�ρε*κα� 4κε*ν�ς π�� πρ�σπαθε* ν� +'ρη !ντιρρ�σεις κα� ν� !ναστε�-λη :σα γ�ν�νται. Δι"τι κα� !π" α&τ"ν ε��ε !ν�γκη � κ"σμ�ς. Λ�ι-π"ν σκ'ψ�υ σ' π�ι��ς κατατ�σσεις τ"ν qαυτ" σ�υ. @Eκε*ν�ς �'-�αια π�� ρυθμ�Jει τ� π�ντα μ' καλωσ�νη θ� σ�0 +ερθ� κα� θ� σ'δε�θ� μ' �αρ� μετα;� τFν συνεργατFν κα� ��ηθFν τ�υ. @Aλλ� σ�πρ�σπ�θησε ν� μ� γ�νης :πως !σ�μαντ�ς κα� γελ�*�ς στ���ς ε8ςτ" δρYμα, γι� τ"ν �π�*�ν μιλ�ει � Xρ�σιππ�ς.

μγ. M�πως ��εις τ�ν !;�ωσι ν� 4κτελ� � �λι�ς τ" �ργ� τ�ς�ρ���ς; M�πως � @Aσκληπι"ς τ" �ργ� τ�ς Δ�μητρας; T� κ�νει τ"καθ'να !π" τ� Tστρα; Δ'ν ε�ναι δια+�ρετικ" τ" /να !π" τ" Tλλ�,!λλ� συνεργ�J�νται γι� τ"ν Zδι� σκ�π".

μδ. @E�ν μ'ν 4σκ'+θησαν γι� μ'να κα� γι� :σα G+ε�λ�υν ν� γ�-ν�υν σ@ 4μ'να �3 θε��,καλ� 4σκ'+θησαν.Δι"τι δ'ν ε�ναι εVκ�λ� ν�συλλ��ωμε μ' τ"ν ν�0 μας θε" π�� δ'ν σκ'πτεται. Γι� π�ι" λ"γ�λ�ιπ"ν θ� ε��αν τ�ν δι�θεσι ν� μ' κακ�π�ι�σ�υν;T� θ� κ'ρδιJαν!π" α&τ�ν τ�ν 4ν'ργεια �3 θε�� X τ" σ�μπαν γι� τ" �π�*� 8διαιτ'-ρως +ρ�ντ�J�υν; @E�ν :μως δ'ν σκ'+θηκαν 8διαιτ'ρως γι� μ'να,π�ντως σκ'+θηκαν γι� τ� κ�ιν� 4πειδ� :,τι συμ�α�νει σ' μ'ναε�ναι !π�τ'λεσμα 4κε�νων G+ε�λω ν� τ" δ'�ωμαι ε&�αρ�στως κα�ν� τ" !γαπF.

@E�ν τυ�"ν :μως δ'ν σκ'πτ�νται γι� τ�π�τε, 4γ� δ'ν μπ�ρF ν�τ" πιστ'ψω. T"τε Tς μ� κ�νωμε θυσ�ες μ�τε πρ�σευ�'ς μ�τε:ρκ�υς μ�τε τ�π�τε Tλλ� !π@ :σα κ�ν�με σ�ν ν� ε�ναι παρ"ντες �3θε�� κα� ν� J�0ν μαJ� μας.

@Aλλ� κα� π�λι, 4�ν δ'ν σκ'πτωνται καν'να !π" τ� πρ��λ�μα-τ� μας, 4γ� μπ�ρF ν� σκε+θF γι� τ"ν qαυτ" μ�υm μπ�ρF ν� σκε-+θF γι� τ" συμ+'ρ�ν μ�υ. Συμ+'ρ�ν γι� τ"ν καθ'να ε�ναι ν� J�

143

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ™TãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

142

μ�F.Π'ντες ε�ς �ν ?π�τ$λεσμα συνεργ�*μεν,�e μ<ν ε�δ�τως κα.παρακ�λ�υθητικ+ς, �e δ< ?νεπιστ'τωςI _σπερ κα. «τ�Yς καθε�-δ�ντας», �Jμαι, Z SHρ'κλειτ�ς «�ργ'τας εJναι» λ$γει, κα. συνερ-γ�Yς τ+ν �ν τ>+ κ�σμ>ω γιν�μ$νων. 7λλ�ς δ$ κατ2 7λλ� συνεργε1I �κπερι�υσ�ας δ< κα. Z μεμ��μεν�ς κα. Z ?ντι�α�νειν πειρ5μεν�ς κα.?ναιρε1ν τ) γιν�μενα. κα. γ)ρ τ�* τ�ι��τ�υ @/ρVηDεν Z κ�σμ�ς.λ�ιπ#ν ��ν σ�νες,ε�ς τ�νας σεαυτ#ν κατατ'σσειςI �κε1ν�ς μ<ν γ)ρπ'ντως σ�ι καλ+ς /ρ�σεται Z τ) :λα δι�ικ+ν,κα. παραδ$Hετα� σεε�ς μ$ρ�ς τι τ+ν συνεργ+ν κα. τ+ν συνεργητικ+ν. ?λλ) σY μ� τ�ι-�*τ� μ$ρ�ς γ$νVη, �6�ς Z ε4τελ�ς κα. γελ�1�ς στ�/�ς �ν τ>+ δρ'ματι,�f Xρ�σιππ�ς μ$μνηται.

μγF. M�τι Z lλι�ς τ) τ�* �ετ�* ?Hι�1 π�ιε1ν; μ� τι Z 2Aσκληπι#ςτ) τ;ς Kαρπ���ρ�υ; τ� δ< τ+ν 7στρων qκαστ�ν; �4/. δι'��ραμ$ν, συνεργ) δ< πρ#ς τα4τ�ν;

μδF. E� μ<ν ��ν ���υλε�σαντ� περ. �μ�* κα. τ+ν �μ�. συμ�;ναι��ειλ�ντων �e θε��, καλ+ς ���υλε�σαντ�I 7��υλ�ν γ)ρ θε#ν�4δ< �πιν�;σαι X'δι�νI κακ�π�ι;σαι δ$ με δι) τ�να α�τ�αν @μελ-λ�ν ZρμRν; τ� γ)ρ α4τ�1ς W τ>+ κ�ιν>+, �f μ'λιστα πρ�ν��*νται, �κτ��τ�υ περιεγ$νετ�; ε� δ< μ� ���υλε�σαντ� κατ2 �δ�αν περ. �μ�*,περ� γε τ+ν κ�ιν+ν π'ντως ���υλε�σαντ�, �6ς κατ2 �πακ�λ��θη-σιν κα. τα*τα συμ�α�ν�ντα ?σπ'Dεσθαι κα. στ$ργειν ��ε�λω. ε� δ27ρα περ. μηδεν#ς ��υλε��νται (πιστε�ειν μ<ν �4/ :σι�ν), " μηδ<θ�ωμεν μηδ< ε4/5μεθα μηδ< �μν�ωμεν μηδ< τ) 7λλα πρ'σσω-μεν, aπερ qκαστα =ς πρ#ς παρ�ντας κα. συμ�ι�*ντας τ�Yς θε�Yςπρ'σσ�μεν. ε� δ< 7ρα περ. μηδεν#ς τ+ν καθ2 &μRς ��υλε��νται,�μ�. μ<ν @Hεστι περ. �μαυτ�* ��υλε�εσθαιI �μ�. δ$ �στι σκ$ψιςπερ. τ�* συμ�$ρ�ντ�ς. συμ�$ρει δ< �κ'στ>ω, τ# κατ) τ�ν �αυτ�*

Page 73: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

σ�μ+ωνα μ' τ"ν πρ��ρισμ" κα� τ�ν +�σι τ�υ.Kα� � +�σις μας ε�ναιλ�γικ� κα� 4νδια+'ρεται γι� τ" κ�ινωνικ" σ�ν�λ�. (Ως @Aντων*ν�ς!ν�κω στ�ν P�μη,7ς Tνθρωπ�ς στ"ν κ"σμ�.�Oσα συμ+'ρ�υν τ�νP�μη κα� τ"ν κ"σμ�,ε�ναι γι� μ'να τ� μ"να !γαθ�.

με. �Oσα συμ�α�ν�υν στ"ν καθ'να, συμ+'ρ�υν τ" σ�ν�λ�m θ�2ταν !ρκετ" ν� σκ'πτεσαι α&τ". @Aλλ� 4π� πλ'�ν, 4�ν πρ�σ';ηςκαλ�τερα κ�θε περ�πτωσι θ� δ�ς :τι :σα συμ+'ρ�υν τ"ν /νασυμ+'ρ�υν κα� τ��ς Tλλ�υς. T�ν λ';ι «συμ+'ρ�ν» ν� τ�ν δε�θ�ςμ' τ�ν ?πλ��στερη σημασ�α π�� ��ει γι� τ��ς π�λλ��ς.

μς. �Oπως !κρι�Fς παρ�υσι�J�νται 4μπρ"ς σ�υ :σα παριστ�-ν�νται στ" !μ+ιθ'ατρ� κα� σ' Tλλ�υς παρ"μ�ι�υς ��ρ�υς,διαρκFς τ� Zδια, κα� � 4μ+�νισις τFν α&τFν μ�ρ+Fν σ' κ�νει ν�!ηδι�Jηςm τ" Zδι� ε�ναι qπ"μεν� ν� παθα�νης κα� σ@ :λη τ�ν Jω�.Δι"τι τ� π�ντα 4π�νω - κ�τω ε�ναι τ� Zδια κα� πρ�'ρ��νται !π"τ� Zδια. M'�ρι π"τε λ�ιπ"ν;

μJ.N� σκ'πτεσαι διαρκFς δια+"ρ�υς !νθρ�π�υς μ' δι�+�ρα4παγγ'λματα κα� !π" δι�+�ρα �θνη, π�� ���υν πεθ�νειm κα� μ'τ�ν !ναJ�τησι ν� +θ�σης μ'�ρι τ"ν Φιλιστ�ωνα κα� τ"ν Φ�*��κα� τ"ν @Oριγαν�ωνα. Mετ� ρ�;ε μι� ματι� σ' Tλλες +υλ'ς. @Eκε*πρ'πει ν� 4πιστρ'ψωμε, :π�υ �ρ�σκ�νται τ"σ�ι δειν�� ρ�τ�ρες,τ"σ�ι σπ�υδα*�ι +ιλ"σ�+�ι. (O (Hρ�κλειτ�ς, � Πυθαγ"ρας, � Σω-κρ�της. T"σ�ι �ρωες, τ"σ�ι στρατηγ��, τ"σ�ι τ�ρανν�ι. @Eκτ"ςτ��των � EVδ�;�ς, � �Iππαρ��ς, � @Aρ�ιμ�δης, Tλλ�ι Tνθρωπ�ιε&+υε*ς, μεγαλ"ψυ��ι, +ιλ"π�ν�ι, δ"λι�ι, περι+ρ�νητα� α&τ�ςτ�ς 4+�μερης κα� +θαρτ�ς Jω�ς τFν !νθρ�πων, :πως � M'νιπ-π�ς κα� �3 :μ�ι�� τ�υ.

Π�ι" λ�ιπ"ν ε�ναι τ" +��ερ" γι@ α&τ��ς κα� τ� ��ασαν 4κε*ν�ιπ�� δ'ν !να+'ρ�νται καθ"λ�υ; �Eνα λ�ιπ"ν !;�Jει π�λ�, ν� J�ςμ'σα στ� πλα�σια τ�ς !λ�θειας κα� τ�ς δικαι�σ�νης μ' μεγαλ�-ψυ��α πρ"ς τ��ς ψε0τες κα� τ��ς !δ�κ�υς.

μη. �Oταν θ'λης ν� ε&+ρ�νης τ"ν qαυτ" σ�υ, +'ρε στ"ν ν�0σ�υ τ� πρ�τερ�ματα τFν !νθρ�πων π�� J�0ν μαJ� σ�υ, δηλ. τ�ν

145

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ™TãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

144

κατασκευ�ν κα. ��σινI & δ< �μ� ��σις λ�γικ� κα. π�λιτικ�I π�λιςκα. πατρ.ς =ς μ<ν 2Aντων�ν>ω μ�ι & SP5μη, =ς δ< ?νθρ5π>ω Z κ�-σμ�ς. τ) τα1ς π�λεσιν ��ν τα�ταις k�$λιμα μ�να �στ� μ�ι ?γαθ'.

μεF. �Oσα �κ'στ>ω συμ�α�νει, τα*τα τ>+ :λ>ω συμ�$ρειI Lρκειτ�*τ�. ?λλ2 @τι �κε1ν� =ς �π�παν �ψει παρα�υλ'Hας, :σα ?νθρ5-π>ω κα. �τ$ρ�ις ?νθρ5π�ις. κ�ιν�τερ�ν δ< ν*ν τ# συμ�$ρ�ν �π.τ+ν μ$σων λαμ�αν$σθω.

μNF. �Ωσπερ πρ�σ�στατα� σ�ι τ) �ν τ>+ ?μ�ιθε'τρ>ω κα. τ�1ς τ�ι-��τ�ις /ωρ��ις, =ς ?ε. τ) α4τ) Zρ5μενα, κα. τ# Zμ�ειδ<ς πρ�-σκ�ρ; τ�ν θ$αν π�ιε1I τ�*τ� κα. �π. :λ�υ τ�* ���υ π'σ/εινI π'νταγ)ρ 7νω κ'τω τ) α4τ) κα. �κ τ+ν α4τ+ν. μ$/ρι τ�ν�ς ��ν;

μDF. 2Eνν�ει συνε/+ς παντ���υς ?νθρ5π�υς κα. παντ��ων μ<ν�πιτηδευμ'των, παντ�δαπ+ν δ< �θν+ν, τεθνε+ταςI _στε κατι$-ναι τ�*τ� μ$/ρι Φιλιστ�ων�ς κα. Φ����υ κα. 2Oριγαν�ων�ς. μ$τιθιν*ν �π. τ) 7λλα �*λα.�κε1 δ� μετα�αλε1ν &μRς δε1,:π�υ τ�σ�*τ�ιμ<ν δειν�. X�τ�ρες, τ�σ�*τ�ι δ< σεμν�. �ιλ�σ���ι, SHρ'κλειτ�ς,Πυθαγ�ρας, Σωκρ'τηςI τ�σ�*τ�ι δ< lρωες πρ�τερ�ν, τ�σ�*τ�ιδ< jστερ�ν στρατηγ��, τ�ρανν�ιI �π. τ��τ�ις δ< EAδ�H�ς, �Iππαρ-/�ς, 2Aρ/ιμ�δης, 7λλαι ��σεις �Hε1αι, μεγαλ��ρ�νες, �ιλ�π�ν�ι,παν�*ργ�ι, α4θ'δεις, α4τ;ς τ;ς �πικ�ρ�υ κα. ��ημ$ρ�υ τ+ν?νθρ5πων Dω;ς /λευαστα�. �6�ν M$νιππ�ς κα. :σ�ι τ�ι�*τ�ι.περ. π'ντων τ��των �νν�ει, :τι π'λαι κε1νται. τ� ��ν τ�*τ� δειν#να4τ�1ς; τ� δα. τ�1ς μηδ2 �ν�μαD�μ$ν�ις :λως; �Eν [δε π�λλ�*7Hι�ν, τ# μετ2 ?ληθε�ας κα. δικαι�σ�νης ε4μεν; τ�1ς ψε�σταις κα.?δ�κ�ις δια�ι�*ν.

μηF. �Oταν ε4�ρRναι σεαυτ#ν θ$λVης, �νθυμ�* τ) πρ�τερ�ματατ+ν συμ�ι��ντωνI �6�ν τ�* μ<ν τ# δραστ�ρι�ν, τ�* δ< τ# α�δ;μ�ν,

Page 74: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

δραστηρι"τητα τ�0 qν"ς, τ�ν συστ�λ� τ�0 Tλλ�υ, τ�ν ε&+ρ�δειατ�0 τρ�τ�υ, τ�0 Tλλ�υ κ�τι Tλλ�. Δι"τι τ�π�τε δ'ν μYς ε&�αριστε*τ"σ� :σα τ� �μ�ι�ματα τFν !ρετFν :ταν παρ�υσι�Jωνται στ"ν�αρακτ�ρα τFν !νθρ�πων π�� J�0ν μαJ� μας κα�, :σ� ε�ναι δυ-νατ"ν, συναντFνται συγκεντρωμ'να. Γι@ α&τ" πρ'πει π�ντα α&τ�ν� τ� ��ης $π@ tψι σ�υ.

μθ. M�πως λυπYσαι γιατ� ��εις ��ρ�ς τ"σες λ�τρες κα� δ'ν��εις τριακ"σιες; Kατ� τ"ν Zδι� τρ"π� δ'ν πρ'πει ν� λυπYσαι για-τ� πρ'πει ν� J�σης τ"σα �ρ"νια κα� t�ι περισσ"τερα. �Oπως λ�ι-π"ν !π" τ�ν Rλη 4κτιμYς :,τι σ�0 ��ει ��ρηγηθ�, �τσι πρ'πει ν�κ�νης κα� γι� τ"ν �ρ"ν�.

ν. Πρ�σπ�θησε ν� �ρησιμ�π�ι�ς τ�ν πειστικ� σ�υ δ�ναμι γι�τ��ς !νθρ�π�υς. N� 4νεργ�ς :μως κα� �ωρ�ς τ�ν συγκατ�θεσ�τ�υς, :ταν �3 !ρ�'ς τ�ς Δικαι�σ�νης �τσι 4πι��λλ�υν. @E�ν :μωςκ�π�ι�ς μ' ��α πρ���λη !ντιρρ�σεις, !ντιμετ�πισ' τ�ν μ' Wρε-μ�α κα� �ωρ�ς !γαν�κτησι κα� �ρησιμ�π��ησε τ" 4μπ"δι� σ�ν κ�-νητρ� γι� Tλλη !ρετ�. Kα� ν� σκ'πτεσαι :τι μ' τ"ν δισταγμ" ;ε-κιν�0σες κα� :τι δ'ν 4πιθυμ�0σες τ� !δ�νατα. T� 4πιθυμ�0σες;T�ν πρ"θεσι ν� κ�νης κ�τι. A&τ" τ" π'τυ�εςm � σκ�π"ς γι� τ"ν�π�*� παρ�υσιαστ�καμε στ�ν Jω� μ@ α&τ" τ"ν τρ"π� πραγματ�-π�ιε*ται.

να. (O +ιλ"δ�;�ς τ�ν ;'νη δραστηρι"τητα τ�ν θεωρε* πρ�σω-πικ" !γαθ". (O +ιλ�δ�ν�ς τ�ν πρ�σωπικ� �δ�ν�m � συνετ"ς :μωςτ" δικ" τ�υ �ργ�.

ν�. Mπ�ρε*ς κ�τι ν� μ� τ" σκε+θ�ς καθ"λ�υ κα� ν� μ� στεν�-�ωρ�ς τ�ν ψυ�� σ�υ. Δι"τι τ� Zδια τ� πρ�γματα δ'ν μπ�ρ�0ν ν�δημι�υργ�σ�υν τ�ς δικ'ς μας κρ�σεις.

νγ. Συν�θισε τ"ν qαυτ" σ�υ ν� μ� !δια+�ρ� �Vτε γι� τ�ν 4λ�-�ιστη λεπτ�μ'ρεια !π@ :σα λ'ει � Tλλ�ς κα� κατ� κ�π�ι� τρ"π�πρ�σπ�θησε ν� ε8σ�ωρ�σης στ�ν ψυ�� τ�0 Tλλ�υ.

νδ. �O,τι δ'ν συμ+'ρει τ" σμ�ν�ς, �Vτε τ�ν μ'λισσα συμ+'ρει.νε. @E�ν τ"ν κυ�ερν�τη �3 να0τες X τ"ν γιατρ" �3 !σθενε*ς κα-

147

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ™TãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

146

τ�* δ< τ# ε4μετ'δ�τ�ν, 7λλ�υ δ< 7λλ� τι. �4δ<ν γ)ρ �jτως ε4-�ρα�νει, =ς τ) Zμ�ι5ματα τ+ν ?ρετ+ν �μ�αιν�μενα τ�1ς Lθεσιτ+ν συD5ντων κα. ?θρ�α =ς �6�ν τε συμπ�πτ�ντα.δι# κα. πρ�/ει-ρα α4τ) �κτ$�ν.

μθF. M�τι δυσ/ερα�νεις, :τι τ�σ+νδ$ τινων λιτρ+ν εJ κα. �4τριακ�σ�ων; �jτω δ< κα. :τι μ$/ρι τ�σ+νδε �τ+ν �ιωτ$�ν σ�ι κα.�4 μ$/ρι πλε��ν�ςI _σπερ γ)ρ τ;ς �4σ�ας :σ�ν ?�5ριστα� σ�ιστ$ργεις, �jτως κα. �π. τ�* /ρ�ν�υ.

νF. Πειρ+ μ<ν πε�θειν α4τ��ς, πρRττε δ< κα. ?κ�ντων, :ταν τ;ςδικαι�σ�νης Z λ�γ�ς �jτως 7γVη. �)ν μ$ντ�ι ��Pα τις πρ�σ/ρ5με-ν�ς �ν�στηται, μετ'�αινε �π. τ# ε4'ρεστ�ν κα. 7λυπ�ν, κα. συγ-/ρ+ ε�ς 7λλην ?ρετ�ν τV; κωλ�σειI κα. μ$μνησ�, :τι μεθ2 �πεHαιρ$-σεως _ρμας, :τι κα. τ+ν ?δυν'των �4κ kρ$γ�υ. τ�ν�ς ��ν; τ;ςτ�ιRσδ$ τιν�ς Zρμ;ςI τ��τ�υ δ< τυγ/'νειςI ��’ �6ς πρ��/θημεν,τα*τα γ�νεται.

ναF. SO μ<ν �ιλ�δ�H�ς ?λλ�τρ�αν �ν$ργειαν \δι�ν ?γαθ#ν �π�-λαμ�'νει, Z δ< �ιλ�δ�ν�ς �δ�αν πε1σινI Z δ< ν�*ν @/ων �δ�ανπρRHιν.

ν�F. BEHεστι περ. τ��τ�υ μηδ<ν �π�λαμ�'νειν κα. μ� �/λε1σθαιτV; ψυ/V;I α4τ) γ)ρ τ) πρ'γματα �4κ @/ει ��σιν π�ιητικ�ν τ+ν&μετ$ρων κρ�σεων.

νγF. BEθισ�ν σεαυτ#ν πρ#ς τ>+ ��2 �τ$ρ�υ λεγ�μ$ν>ω γ�νεσθαι?παρενθυμ�τως κα. =ς �6�ν τε �ν τV; ψυ/V; τ�* λ$γ�ντ�ς γ�ν�υ.

νδF.T# τ>+ σμ�νει μ� συμ�$ρ�ν �4δ< τV; μελ�σσVη συμ�$ρει.νεF.E� κυ�ερν+ντα �e να*ται W �ατρε��ντα �e κ'μν�ντες κακ+ς

Page 75: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κ�λ�γ�0ν, σ' π�ι"ν Tλλ�ν θ� �διναν σημασ�α; DH μ�πως 4κε*ν�ςθ� !γωνιJ"ταν γι� τ�ν σωτηρ�α α&τFν π�� τα;ιδε��υν X � Tλλ�ςγι� τ�ν $γε�α 4κε�νων π�� ���υν !ν�γκη θεραπε�ας;

νς. Π"σ�ι ���υν �αθ� /ως τ�ρα !π" 4κε�ν�υς π�� Xλθαμε μαJ�στ"ν κ"σμ�;

νJ. Σ@ α&τ��ς π�� π�σ��υν !π" Qκτερ� τ" μ'λι +α�νεται πικρ".Γι@ α&τ��ς π�� ��ει δαγκ�σει σκ�λ�ς τ" νερ" ε�ναι 4πικ�νδυν�. Γι�τ� παιδι�, � σ+α*ρα καλ�. Γιατ� λ�ιπ"ν !γανακτ�0με; DH ν�μ�Jεις:τι ��ει μικρ"τερη σημασ�α τ" ?μ�ρτημα γι� τ�ν Wθικ� $π"στασιτ�0 !νθρ�π�υ !π@ :,τι τ" δηλητ�ρι� τ�ς ��λ�ς γι� τ"ν Tρρωστ� X� λ�σσα γι@ α&τ"ν π�� ��ει δαγκ�σει σκ�λ�ς;

νη. Kανε�ς δ'ν θ� σ' 4μπ�δ�ση ν� J�ς σ�μ+ωνα μ' τ"ν σκ�π"τ�ς +�σε�ς σ�υ. T�π�τε δ'ν πρ"κειται ν� σ�0 συμ�� !ντ�θετ�πρ"ς τ"ν σκ�π" τ�ς +�σεως τ�0 σ�μπαντ�ς.

νθ. K��τα;ε π�ι�� ε�ναι, σ' π�ι��ς θ'λ�υν ν� !ρ'σ�υν κα� μ'π�ι� μ'σα. Π"σ� γρ�γ�ρα θ� σκεπ�ση τ� π�ντα � �ρ"ν�ς κα� π"-σα σκ'πασε μ'�ρι στιγμ�ς.

149

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ™TãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

148

@λεγ�ν, 7λλ>ω τιν. gν πρ�σε1/�ν W π+ς α4τ#ς �νεργ��η τ# τ�1ς�μπλ$�υσι σωτ�ρι�ν W τ# τ�1ς θεραπευ�μ$ν�ις �γιειν�ν;

νNF. Π�σ�ι, μεθ2 [ν ε�σ;λθ�ν ε�ς τ#ν κ�σμ�ν, Lδη ?πεληλ�θα-σιν.

νDF. 2Iκτερι+σι τ# μ$λι πικρ#ν �α�νεταιI κα. λυσσ�δ�κτ�ις τ#jδωρ ���ερ�νI κα. παιδ��ις τ# σ�αιρ��ν καλ�ν. τ� ��ν �ργ�D�μαι;W δ�κε1 σ�ι @λασσ�ν �σ/�ειν τ# διεψευσμ$ν�ν W τ# /�λι�ν τ>+ �κτε-ρι+ντι κα. Z �#ς τ>+ λυσσ�δ�κτ>ω;

νηF. Kατ) τ#ν λ�γ�ν τ;ς σ;ς ��σεως �ι�*ν σε �4δε.ς κωλ�σειIπαρ) τ#ν λ�γ�ν τ;ς κ�ιν;ς ��σεως �4δ$ν σ�ι συμ��σεται.

νθF. O6�� ε�σιν, �6ς θ$λ�υσιν ?ρ$σκειν, κα. δι’ �6α περιγιν�μενα,κα. δι2 �dων �νεργει+ν. =ς τα/$ως Z α��ν π'ντα καλ�ψειI κα. :σα�κ'λυψεν Lδη.

Page 76: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

BIBΛION Z�

α. T� ε�ναι κακ�α; Aτ� π � ε�δες π λλ�ς � ρ�ς. Γι� �,τι σ � συμ-�α�νει ν� σκ�πτεσαι �μ�σως �τι ε�ναι κ�τι π � τ� ε�δες π λλ�ς� ρ�ς. Γενικ� παντ � τ� �δια θ� συναντ!σης. E�ναι γεμ�τη $%στ ρ�α, $ π λ� παλαι�, $ κ�πως περασμ�νη κα� $ πρ�σ�ατη,�π� ατ�. E�ναι γεμ&τες % π�λεις κα� τ� σπ�τια.T�π τε δ�ν ε�ναιν� . 'Oλα κα� γνωστ� ε�ναι κα� μικρ! δι�ρκεια () υν.

�. O% �*�ες π+ς �λλι+ς μπ ρ �ν ν� πεθ�ν υν; /Eκτ�ς κα���ανισθ �ν % �ν�λ γες γι/ ατ�ς σκ�ψεις1 ατ�ς �μως ()εις )ρ�- ς ν� τ�ς �να2ωπυρ3νης διαρκ+ς.

Mπ ρ+ ν� σκε�τ+ γι/ ατ� τ� πρ��λημα 4κε5ν π � πρ�πει;/E�ν μπ ρ+, γιατ� ταρ�2 μαι; 'O,τι ε�ναι (*ω �π� τ!ν σ�α5ρα τ �λ γικ � μ υ δ�ν ()ει καμμι� �π λ�τως σ)�σι μ/ ατ�. Aτ� ν�()ης 6π/ 7ψι σ υ κα� τ�τε 4νεργε5ς 8ρθ�.

Mπ ρε5ς ν� �ναγεννηθ9ς1 κ �τα*ε π�λι τ� πρ�γματα �πως τ�(�λεπες. M/ ατ�ν τ�ν τρ�π 4πιτυγ)�νεται $ �ναγ�ννησις.

γ. /Eπιδε�*εις )ωρ�ς σημασ�α, δραμ�των παραστ�σεις, κ π�-δια �π� πρ��ατα κα� ��δια, διαπληκτισμ �, κ�κκαλα π � () υνρι�θ9 �π� σκ�λ υς, ψ�) υλα π � () υν ρι�θ9 σ� δε*αμεν! μ�ψ�ρια, ταλαιπωρ�ες κα� μετα� ρ�ς μυρμηγκι+ν, τρε*�ματα � -�ισμ�νων π ντικ+ν, παι)ν�δια π � κιν �νται π�ρα - δ+θε. Πρ�-πει λ ιπ�ν �λα ατ� ν� τ� �ντιμετωπ�2ης μ� ε)�ριστη δι�θεσικα� )ωρ�ς ταρα)!. N� σκ�πτεσαι �τι < καθ�νας �*�2ει τ�σ , �σ �*�2 υν 4κε5να μ� τ� <π 5α ()ει �σ) ληθ9.

δ. Πρ�πει κατ� λ�*ιν ν� παρακ λ υθ9ς �σα λ�γ νται κα� μ�=δια�τερ 4νδια��ρ ν �σα γ�ν νται1 κα� γι� 4κε5να π � λ�γ νται�μ�σως ν� 4ρευν&ς γι� π ι� σκ π� 4λ�)θησαν. Kα� γι� 4κε5ναπ � γ�ν νται ν� 4*ετ�2ης τ!ν σημασ�α π � () υν.

151150

BIBΛION ZD

α�. T� �στ� κακ�α; τ�τ� στιν, � πλλ�κις ε�δες. κα� �π� παντ�ς δ�τ� συμ�α�νντς πρ��ειρν �ε, �τι τ�τ� �στιν, � πλλ�κιςε�δες. �λως "νω κ�τω τ# α$τ# ε%ρ&σεις, 'ν μεστα� α( (στρ�αι α(παλαια�, α( μ)σαι, α( %π�γυιι+ 'ν ν�ν μεστα� α( π�λεις κα� <α(>-κ�αι. $δ�ν καιν�ν+ π�ντα κα� συν&θη κα� 1λιγ�ρ�νια.

��. 2H τ# δ�γματα π3ς "λλως δ4ναται νεκρωθ5ναι, �#ν μ6 α(κατ�λληλι α$τ7ς 8αντασ�αι σ�εσθ3σιν; 9ς διηνεκ3ς :να=ωπυ-ρε7ν �π� σ� �στι. δ4ναμαι περ� τ4τυ, � δε7, %πλαμ��νειν+ ε- δ�"ρα δ4ναμαι, τ� ταρ�σσμαι; τ# @ω τ5ς �μ5ς διαν�ας $δ�ν�λως πρ�ς τ6ν �μ6ν δι�νιαν. τ�τ μ�θε κα� 1ρθ�ς ε�.�Aνα�ι3ναι σι @εστιν+ Bδε π�λιν τ# πρ�γματα, Cς DEρας+ �ντ4τFω γ#ρ τ� :να�ι3ναι.

γ�. Πμπ5ς κενσπυδ�α, �π� σκην5ς δρ�ματα, π�μνια, :γ)-λαι, διαδρατισμ�, κυνιδ�ις 1στ�ριν �ρριμμ)νν, ψωμ�ν ε-ςτ#ς τ3ν -�θ4ων δε@αμεν�ς, μυρμ&κων ταλαιπωρ�αι κα� :�θ8-ρ�αι, μυιδ�ων �πτημ)νων διαδρμα�, σιγιλλ�ρια νευρσπαστ4-μενα. �ρ6 Jν �ν τ4τις ε$μεν3ς μ�ν κα� μ6 κατα8ρυαττ�μεννDστ�ναι+ παρακλυθε7ν μ)ντι, �τι τσ4τυ "@ις Kκαστ�ς�στιν, �σν "@ι� �στι τα�τα, περ� 9 �σπ4δακεν.

δ�. Δε7 κατ# λ)@ιν παρακλυθε7ν τ7ς λεγμ)νις, κα� καθ’Dκ�στην Mρμ6ν τ7ς γινμ)νις. κα� �π� μ�ν τ� Dτ)ρυ ε$θNςMρOν, �π� τ�να σκπ�ν P :να8ρ�+ �π� δ� τ� Dτ)ρυ παρα8υλ�σ-σειν, τ� τ� σημαιν�μενν.

2

Page 77: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ε. /Eπαρκε5 $ δ�ναμις τ � ν � μ υ γι’ ατ� F 7)ι; /E�ν μ�ν4παρκ9, τ!ν )ρησιμ π ι+ γι� τ� (ργ μ υ σ�ν 7ργαν π � δ�θη-κε �π� τ!ν Φ�σι τ � Παντ�ς. /E�ν δ� δ�ν 4παρκ9 F παρα)ωρ9 τ�(ργ σ/ ατ�ν π � μπ ρε5 ν� τ� 4κτελ�ση καλ�τερα - 4�ν δ�ν ε�ναιδυνατ�ν ν� 4κτελεσθ9 μ� Hλλ τρ�π - F 4κτελ+ τ� (ργ �πωςμπ ρ+, �� � 2ητ!σω τ!ν � !θεια 4κε�ν υ π � μπ ρε5, κατ� τ!νκρ�σι μ υ, ν� κ�νη ατ� π � τ3ρα ε�ναι )ρ!σιμ κα� �παρα�τητ γι� τ!ν κ ινων�α. Δηλαδ! �,τι κ�νω μ� πρ σωπικ�ς μ υ δυν�μειςF μ� τ!ν � !θεια Hλλ υ πρ�πει �π κλειστικ� ν� συντελ9 ε=ς τ!ν4*υπηρ�τησι κα� ρ�θμισι τ � κ ιν � συμ��ρ ντ ς.

ς. 'Oσ ι 6μν!θηκαν π�ρα π λ�, τ3ρα () υν παραδ θ9 στ!νλ!θη κα� �σ ι τ �ς Lμνησαν �π� καιρ� () υν ��ανισθ9.

2. M! ντρ�πεσαι �ταν σ� � ηθ �ν, δι�τι πρ�κειται ν� 4κτελ�-σης τ� καθ9κ ν �πως < στρατι3της π � �γων�2εται στ� τε�)η.Π � ε�ναι τ� παρ�*εν , 4�ν 4σ� μ�ν, 4πειδ! )ωλα�νεις, δ�ν μπ -ρ9ς ν� �ν��ης μ�ν ς σ υ στ�ς 4π�λ*εις τ � τε�) υς, μπ ρε5ς �μωςν� 4πιτ�)ης ατ� μ� τ!ν � !θεια κ�π ι υ Hλλ υ;

η. 'Oσα πρ�κειται ν� συμ� �ν ν� μ! σ� θ ρυ� �ν1 θ� τ� �ντι-μετωπ�σης, 4�ν )ρειασθ9, μ� τ!ν �δια λ γικ!, μ� τ!ν <π �α �ντιμε-τωπ�2εις τ� παρ�ντα.

θ. T� π�ντα συμπλ�κ νται τ� Pνα μ� τ� Hλλ κα� $ σ�νδεσιςε�ναι %ερ! κα� σ)εδ�ν τ�π τε δ�ν ε�ναι Hσ)ετ μ� τ� Hλλ . Δι�τι() υν τα)θ9 τ� Pνα δ�πλα στ� Hλλ κα� �λα μα2� στ λ�2 υν τ�ν�δι κ�σμ . Kα� < κ�σμ ς ε�ναι Pνας �π/ �λα κα� < Θε�ς Pνας δι�μ�σ υ �λων κα� $ σ�α μ�α κα� < ν�μ ς Pνας, < λ�γ ς < κ ιν�ς ε=ς�λα τ� ν ερ� 7ντα, κα� $ �λ!θεια μ�α. REπ μ�νως 6π�ρ)ει κα�Pνας σκ π�ς γι� τ� 7ντα π � �ν!κ υν στ� γ�ν ς κα� μετ�) υν τ �ατ � λ�γ υ.

ι. K�θε 6λικ� στ ι)ε5 4*α�αν�2εται π λ� γρ!γ ρα μ�σα στ!ν σ�α τ+ν �λων κα� κ�θε α�τι 4πιστρ��ει μ� τ!ν �δια τα)�τηταε=ς τ!ν δημι υργ� δ�ναμι τ+ν π�ντων. Kα� $ �ν�μνησις �λων )�-νεται τελε�ως μ�σα στ� Hπειρ τ � )ρ�ν υ.

153

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ZãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

152

ε�.Π�τερν �@αρκε7 P δι�νι� μυ πρ�ς τ�τ R S;ε- μ�ν �@αρ-κε7, �ρ3μαι α$τU5 πρ�ς τ� ργν, Cς 1ργ�νFω παρ# τ5ς τ3ν �λων84σεως δθ)ντι. ε- δ� μ6 �@αρκε7, Vτι παρα�ωρ3 τ� ργυ τF3δυναμ)νFω κρε7ττν �πιτελ)σαι, �#ν "λλως τ�τ μ6 καθ&κUη, Rπρ�σσω, Cς δ4ναμαι, πρσπαραλα�Wν τ�ν δυν�μενν κατ#πρ�σ�ρησιν τ� �μ� Pγεμνικ� πι5σαι τ� ε-ς τ6ν κινων�ανν�ν κα�ριν κα� �ρ&σιμν.� τι γ#ρ Xν δι� �μαυτ� R σNν "λλFω πιF3,'δε μ�νν �ρ6 συντε�νειν, ε-ς τ� κινU5 �ρ&σιμν κα� ε$�ρμστν.

Y�. ZOσι μ�ν πλυ4μνητι γεν�μενι Vδη λ&θUη παραδ)δνται+�σι δ� τ4τις %μν&σαντες π�λαι �κπδEν.

=�. M6 α-σ�4νυ �ηθ4μενς+ πρ�κειται γ�ρ σι �νεργε7 τ��πι��λλν Cς στρατιEτUη �ν τει�μα��α. τ� Jν, �#ν σN μ�ν �ωλα�-νων �π� τ6ν παλ@ιν :να�5ναι μ�νς μ6 δ4νUη, σNν "λλFω δ� δυ-νατ�ν U] τ�τ;

η�. T# μ)λλντα μ6 ταρασσ)τω+ ̂ @εις γ#ρ �π’ α$τ�, �#ν δε&σUη,8)ρων τ�ν α$τ�ν λ�γν, F' ν�ν πρ�ς τ# παρ�ντα �ρ_O.

θ�.Π�ντα :λλ&λις �πιπλ)κεται κα� P σ4νδεσις (ερ�,κα� σ�εδ�ντι $δ�ν :λλ�τριν "λλ "λλFω. συγκατατ)τακται γ#ρ κα� συγ-κσμε7 τ�ν α$τ�ν κ�σμν. κ�σμς τε γ#ρ ε`ς �@ aπ�ντων, κα� θε�ςε`ς δι# π�ντων, κα� $σ�α μ�α, κα� ν�μς ε`ς, λ�γς κιν�ς π�ντωντ3ν νερ3ν =FEων, κα� :λ&θεια μ�α+ εBγε κα� τελει�της μ�α τ3νMμγεν3ν κα� τ� α$τ� λ�γυ μετε��ντων =FEων.

ι�. ΠOν τ� νυλν �να8αν�=εται τ��ιστα τU5 τ3ν �λων $σ�α+ κα�πOν αBτιν ε-ς τ�ν τ3ν �λων λ�γν τ��ιστα :ναλαμ��νεται+ κα�παντ�ς μν&μη τ��ιστα �γκατα�Eννυται τF3 α-3νι.

Page 78: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ια. Γι� τ� λ γικ� 7ν $ ατ! πρ&*ις ε�ναι σ�μ�ωνη μ� τ!ν ��σικα� τ�ν 8ρθ� λ�γ .

ι�. N� στηρ�2εσαι στ�ς δυν�μεις σ υ παρ� στ�ς δυν�μεις τ+νHλλων.

ιγ. 'O,τι ε�ναι τ� μ�λη γι� Pνα σ+μα, τ!ν �δια σημασ�α () υν τ�λ γικ� 7ντα, Hν κα� ε�ναι δια)ωρισμ�να, �� � ε�ναι κατασκευα-σμ�να γι� μι� καλ! συνεργασ�α. Aτ� θ� τ� καταλ��ης καλ�τε-ρα 4�ν 4παναλαμ��νης π λλ�ς � ρ�ς στ�ν Xαυτ� σ υ �τι ε�ναιμ�λ ς τ � συστ!ματ ς τ+ν λ γικ+ν 7ντων. /E�ν �μως (δι� τ �στ ι)ε� υ ρ) μ�ρ ς λ�ς �τι ε�σαι, δ�ν �γαπ&ς �κ�μη �π� καρδ�αςτ �ς �νθρ3π υς, δ�ν σ/ ε�ρα�νει πραγματικ� $ εεργεσ�α, �λλ��κ�μη τ!ν 4κτελε5ς σ�ν καθ9κ ν )ωρ�ς σημασ�α κα� 7)ι σ�ν ν�εεργετ9ς τ�ν Xαυτ� σ υ.

ιδ. \Aς συμ�9 <,τιδ!π τε πρ ερ)�μεν �π� 4*ωτερικ� α�τια ε=ς4κε5να π � μπ ρ �ν ν� πρ σ�ληθ �ν �π� ατ� τ� α�τια. /Eγ3�μως δ�ν θ� σκε�θ+ �τι ατ� π � (γινε ε�ναι κακ�, δ�ν ()ω 6π -στ9 καμμι� �π λ�τως �λ��η. Kα� ()ω τ!ν δυνατ�τητα ν� μ! τ�σκε�θ+.

ιε. RO,τιδ!π τε κ�νει F λ�γει κ�π ι ς, 4γ3 πρ�πει ν� παραμ�νωκαλ�ς. 'Oπως τ� )ρυσ��ι F τ� σμαρ�γδι F $ π ρ��ρα θ� (λεγε«�,τι κα� Hν κ�νη F λ�γη κ�π ι ς, 4γ3 πρ�πει ν� ε�μαι σμαρ�γδικα� ν� διατηρ+ τ� )ρ+μα μ υ».

ις. RO �δι ς < ν �ς δ�ν 4ν )λε5 τ�ν Xαυτ� τ υ, 4νν + δηλ. �τι δ�ν4κ� ��2ει τ�ν Xαυτ� τ υ κα� δ�ν τ�ν παρακινε5 ε=ς τ�ς 4πιθυμ�ες./E�ν κ�π ι ς Hλλ ς μπ ρε5 ν� τ�ν 4κ� ��ση F ν� τ�ν λυπ!ση, Hςτ� κ�νη. Π�ντως < �δι ς < ν �ς μ� δικ! τ υ �π��ασι δ�ν θ�στρα�9 πρ�ς κατευθ�νσεις ατ � τ � ε�δ υς.

T� σ+μα Hς �ρ ντ�ση τ� �δι ν� μ! π�θη κ�τι, 4�ν μπ ρ9, κα�Hς τ� �να��ρη,4�ν παθα�νη κ�τι. RH ψυ)! �μως,π � � �&ται κα�λυπ&ται κα� γενικ� σ)ηματ�2ει γν3μη γι� �λα ατ�, δ�ν θ� π�θητ�π τε1 δι�τι μ�νη της δ�ν κ�νει τ�τ ια κρ�σι.

RO ν �ς, �σ ν 4*αρτ&ται �π� ατ�ν, δ�ν ()ει καμμι� �π λ�-

155

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ZãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

154

ια�.TF3 λγικF3 =FEFω P α$τ6 πρO@ις κατ# 84σιν �στ� κα� κατ# λ�-γν.

ι��. �Oρθ�ς R 1ρθ4μενς.ιγ�. O`�ν �στιν �ν Pνωμ)νις τ# μ)λη τ� σEματς, τ�τν �ει

τ�ν λ�γν �ν διεστ3σι τ# λγικ# πρ�ς μ�αν τιν# συνεργασ�αν κα-τεσκευασμ)να. μOλλν δ) σι P τ4τυ ν�ησις πρσπεσε7ται, �#νπρ�ς Dαυτ�ν πλλ�κις λ)γUης, �τι bμ)λς� ε-μ� τ� �κ τ3ν λγικ3νσυστ&ματς. �#ν δ� [δι# τ� dF3 στι�ε�υ] bμ)ρς� ε�ναι Dαυτ�νλ)γUης, Sπω :π� καρδ�ας 8ιλε7ς τNς :νθρEπυς, Sπω σε κατα-ληκτικ3ς ε$8ρα�νει τ� ε$εργετε7ν+ τι Cς πρ)πν α$τ� ψιλ�ν πι-ε7ς+ Sπω Cς σαυτ�ν εJ πι3ν.

ιδ�. � θ)λει, @ωθεν πρσπιπτ)τω τ7ς παθε7ν �κ τ5ς πρσπτE-σεως τα4της δυναμ)νις. �κε7να γ#ρ, �#ν θελ&σUη, μ)μψεται τ#παθ�ντα+ �γW δ), �#ν μ6 %πλ��ω, �τι κακ�ν τ� συμ�ε�ηκ�ς,Sπω �)�λαμμαι. @εστι δ) μι μ6 %π�αλε7ν.

ιε�. ZOτι "ν τις πιU5 R λ)γUη, �μ� δε7 :γαθ�ν ε�ναι+ Cς Xν ε- M�ρυσ�ς R M σμ�ραγδς R P πρ84ρα τ�τ :ε� λεγεν, «ZO τι "ν τιςπιU5 R λ)γUη,�μ� δε7 σμ�ραγδν ε�ναι κα� τ� �μαυτ� �ρ3μα �ειν».

ιY�. T� Pγεμνικ�ν α$τ� DαυτF3 $κ �ν�λε7, `ν λ)γω, $ 8-ρε7†Dαυτ� ε-ς �πιθυμ�αν. ε- δ) τις "λλς α$τ� 8�5σαι R λυπ5σαιδ4ναται, πιε�τω. α$τ� γ#ρ Dαυτ� %πληπτικ3ς $ τρ)ψει ε-ς τι-α4τας τρπ�ς.

T� σωμ�τιν, μ6 π�θUη τι, α$τ� μεριμν�τω, ε- δ4ναται, κα� λε-γ)τω, εB τι π�σ�ει+ τ� δ� ψυ��ριν τ� 8�4μενν, τ� λυπ4με-νν, τ� περ� τ4των �λως %πλαμ��νν, $δ�ν μ6 π�θUη+ $ γ#ρK@ις α$τF3 ε-ς κρ�σιν τια4την.

�Aπρσδε)ς �στιν, �σν �8� DαυτF3, τ� Pγεμνικ�ν, �#ν μ6 Dαυ-

Page 79: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

τως �ν�γκη, 4�ν δ�ν δημι υργ9 < �δι ς 4λλε�ψεις. REπ μ�νως κα��τ�ρα) ς κα� 4λε�θερ ς ε�ναι, 4�ν δ�ν ταρ�2η κα� δ�ν δεσμε�η <�δι ς τ�ν Xαυτ� τ υ.

ι2. RH εδαιμ ν�α ε�ναι �γαθ! ψυ)! F �γαθ� πνε�μα.T� κ�νεις(τσι λ ιπ�ν, ^ σκ�ψι �)αλ�νωτη; Π!γαινε μ� )αρ� σ υ πρ�ς τ �ςθε �ς, �πως _λθες. Δ�ν σ� )ρει�2 μαι. \E)εις (λθει �π� μι� παλι�συν!θεια. Δ�ν 8ργ�2 μαι 4ναντ� ν σ υ1 μ�ν ��γε.

ιη. Φ �&ται κανε�ς τ!ν μετα� λ!; /Aλλ� τ� μπ ρε5 ν� γ�νη )ω-ρ�ς μετα� λ!;T� ε�ναι πι� �γαπητ� κα� πι� =κε5 μ� τ!ν ��σι τ �σ�μπαντ ς; M!πως σ� μπ ρ9ς ν� κ�νης τ� λ υτρ� σ υ, 4�ν δ�νμετα��λης τ� *�λα; Mπ ρε5ς ν� τρα�9ς, 4�ν δ�ν μετα��λης τ�ςτρ ��ς; Mπ ρε5 ν� γ�νη τ�π τε Hλλ �π� τ� )ρ!σιμα )ωρ�ς μετα-� λ!; Δ�ν καταλα�α�νεις λ ιπ�ν �τι κα� ατ! $ μετα� λ! τ �Xαυτ � σ υ ε�ναι τ� �δι πρ&γμα κα� 4* �σ υ �ναγκα�α γι� τ!ν ��-σι τ � Σ�μπαντ ς;

ιθ. Δι� μ�σ υ τ9ς σ�ας τ � σ�μπαντ ς, σ�ν ν� περν �ν μ�σα�π� )ε�μαρρ , δι�ρ) νται �λα τ� σ3ματα σ� �π�λυτη σ)�σι κα� συ-νεργασ�α μ� τ� �λ ν,�πως τ� μ�λη τ � σ3ματ�ς μας συνεργ�2 νταιτ� Pνα μ� τ� Hλλ . Π�σ υς μ�)ρι τ3ρα Xρυσ�ππ υς, π�σ υς Σω-κρ�τες,π�σ υς /Eπικτ!τ υς ()ει καταπι9 < Xρ�ν ς;T!ν �δια σκ�ψιν� κ�νης γι� <π ι νδ!π τε Hνθρωπ κα� γι� <π ι δ!π τε πρ&γμα.

κ. /Eμ�να Pνα μ�ν μ� �πασ) λε5, μ!πως κ�νω κ�τι π � δ�νε�ναι σ�μ�ων μ� τ!ν ��σι τ � �νθρ3π υ F μ� τ�ν τρ�π π � δ�ν�ν�)εται F κ�τι τ� <π 5 ατ! τ!ν στιγμ! δ�ν θ�λει.

κα. Π λ� γρ!γ ρα θ� τ� *ε)�σης �λα κα� π λ� γρ!γ ρα θ� σ�*ε)�σ υν �λ ι.

κ�. E�ναι γν3ρισμα τ � �νθρ3π υ ν� �γαπ& κα� ατ �ς π �κ�ν υν λ�θη.T �τ �μως γ�νεται, �ταν καταλ��ης �τι κα� συγγε-νε5ς σ υ ε�ναι κα� �τι �π� Hγν ια κα� )ωρ�ς ν� θ�λ υν bμαρτ�-ν υν1 κα� �τι μετ� �π� λ�γ θ� ()ετε πεθ�νει κα� % δ� κα� πρ�π�ντων 4�ν σκε�θ9ς �τι δ�ν σ� (�λαψε1 δι�τι δ�ν (κανε τ!ν πνευ-ματικ! σ υ 6π�στασι )ειρ�τερη �π/ �,τι _ταν.

157

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ZãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

156

τF3 νδειαν πιU5+ κατ# τα$τ# δ� κα� :τ�ρα�ν κα� :νεμπ�διστν,�#ν μ6 Dαυτ� ταρ�σσUη κα� �μπδ�=Uη.

ι=�. E$δαιμν�α �στ� δα�μων :γαθ�ς R <Pγεμνικ�ν> :γαθ�ν.τ� Jν 'δε πιε7ς, g 8αντασ�α; :π)ρ�υ, τNς θε4ς σι, Cς ]λθες+$ γ#ρ �ρU&=ω συ; �λ&λυθας δ� κατ# τ� :ρ�α7ν θς. $κ 1ργ�-=μα� σι+ μ�νν "πιθι.

ιη�. Φ�ε7τα� τις μετα�λ&ν; τ� γ#ρ δ4ναται �ωρ�ς μετα�λ5ςγεν)σθαι; τ� δ� 8�λτερν R -κει�τερν τU5 τ3ν �λων 84σει; σN δ�α$τ�ς λ4σασθαι δ4νασαι, �#ν μ6 τ# @4λα μετα��λUη; τρα85ναιδ� δ4νασαι, �#ν μ6 τ# �δEδιμα μετα��λUη; "λλ δ) τι τ3ν �ρησ�-μων δ4ναται συντελεσθ5ναι �ωρ�ς μετα�λ5ς; $� Mρ_Oς Jν, �τικα� α$τ� τ� σ� μετα�αλε7ν �μι�ν �στι κα� Mμ�ως :ναγκα7ν τU5τ3ν �λων 84σει;

ιθ�. Δι# τ5ς τ3ν �λων $σ�ας Cς δι# �ειμ�ρρυ, διεκπρε4εταιπ�ντα τ# σEματα, τF3 �λFω συμ8υ5 κα� συνεργ�, Cς τ# Pμ)τεραμ)ρη :λλ&λις.

Π�συς Vδη M α-Wν Xρυσ�ππυς, π�συς Σωκρ�τεις, π�συς�Eπικτ&τυς καταπ)πωκεν; τ� δ� α$τ� κα� �π� παντ�ς %τινσ�νσι :νθρEπυ τε κα� πρ�γματς πρσπιπτ)τω.

κ�. �Eμ� kν μ�νν περισπ_O, μ& τι α$τ�ς πι&σω, � P κατασκευ6τ� :νθρEπυ $ θ)λει, R Cς $ θ)λει, R � ν�ν $ θ)λει.

κα�. �EγγNς μ�ν P σ6 περ� π�ντων λ&θη+ �γγNς δ� P π�ντων περ�σ� λ&θη.

κ��. lIδιν :νθρEπυ 8ιλε7ν κα� τNς πτα�ντας. τ�τ δ� γ�νε-ται, �#ν συμπρσπ�πτUη σι, �τι κα� συγγενε7ς κα� δι� "γνιαν κα�"κντες aμαρτ�νυσι, κα� Cς μετ’ 1λ�γν :μ8�τερι τεθν&@εσθε,κα� πρ� π�ντων, �τι $κ �λαψ) σε+ $ γ#ρ τ� Pγεμνικ�ν συ�ε7ρν �π�ησεν, R πρ�σθεν ]ν.

Page 80: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κγ. RH ��σις τ � Σ�μπαντ ς �π� τ!ν Lλη τ � �λ υ, σ�ν ν�_ταν κερ�, σ� μι� στιγμ! (πλασε eππ , �� � δι�λυσε ατ�ν )ρησι-μ π �ησε τ!ν Lλη τ υ γι� τ!ν δημι υργ�α δ�νδρ υ1 (πειτα τ!νLλη τ � δ�νδρ υ γι� ν� πλ�ση Hνθρωπ κα� Lτω καθ/ X*9ς. T�καθ�να �π� ατ� δημι υργ!θηκε γι� π λ� λ�γ )ρ�ν .

Δ�ν ε�ναι καθ�λ υ � �ερ� ν� διαλυθ9 τ� κι�3τι , �πως δ�ν_ταν � �ερ� τ� �τι δημι υργ!θηκε.

κδ. T� σκ τειν� L� ς τ � πρ σ3π υ ε�ναι τελε�ως �ντ�θετ πρ�ς τ!ν ��σι, �ταν γ�νεται π λλ�ς � ρ�ς, καταστρ��εται τ� κα-ν νικ� σ)9μα τ � πρ σ3π υ κα� στ� τ�λ ς )�νεται τελε�ως, fστεν� μ! μπ ρ9 πλ� ν ν� *αναλ�μψη. Πρ σπ�θησε ν� καταλ��ης�τι ατ� ε�ναι �ντ�θετ πρ�ς τ!ν λ γικ!. Δι�τι 4�ν )αθ9 κα� $ συ-νε�δησις τ � λ�θ υς, γι� π ι� λ�γ ν� 29ς �κ�μη;

κε. 'Oλα �σα �λ�πεις σ� λ�γ θ� τ� μετα��λη $ ��σις π � κα-τευθ�νει τ� π�ντα κα� Hλλα �π� τ!ν Lλη ατ+ν θ� δημι υργ!σηκα� π�λι Hλλα �π� τ!ν Lλη 4κε�νων γι� ν� διατηρ9ται συνε)+ς ν�- ς < κ�σμ ς.

κς. 'Oταν κ�π ι ς κ�νη κ�π ι λ�θ ς ε=ς ��ρ ς σ υ, �μ�σωςσκ�ψ υ τ� θεωρ �σε �γαθ� F κακ� κα� (κανε τ� λ�θ ς. Δι�τι, 4�νδιαπιστ3σης ατ�, θ� α=σθανθ9ς συμπ�θεια γι’ ατ�ν κα� δ�ν θ�παρα*ενευθ9ς gτε θ� 8ργισθ9ς. Δι�τι κα� σ� < �δι ς F θεωρ9ς τ��δι μ� 4κε5ν hς �γαθ� F κ�τι Hλλ παρ�μ ι . Πρ�πει λ ιπ�ν ν�συγ)ωρ9ς. /E�ν �μως δ�ν θεωρ9ς πλ� ν τ� �δια μ� 4κε5ν ν hς �γαθ�κα� κακ�,εκ λ3τερα θ� συγ)ωρ!σης ατ�ν π � (κανε τ� λ�θ ς.

κ2. M! σκ�πτεσαι πρ�γματα π � () υν )αθ9 σ�ν ν� 6π�ρ-) υν1 �λλ� �π/ �σα ()εις τ� καλ�τερα ν� συλλ γ�2εσαι κα� ν�σκ�πτεσαι π+ς θ� τ� 2ητ �σες, 4�ν δ�ν τ� ε�)ες. Συγ)ρ�νως �μωςπρ�σε)ε μ!πως �π� τ!ν )αρ� σ υ γι/ ατ� συνηθ�σης ν� τ�4κτιμ&ς τ�σ , fστε ν� λυπηθ9ς π λ� 4�ν π τ� τ� )�σης.

κη. Συγκεντρ3σ υ στ�ν Xαυτ� σ υ. Φυσικ� ε�ναι $ λ γικ! ψυ-)! ν� ε�ναι %καν π ιημ�νη μ� τ�ν Xαυτ� της �ταν 4νεργ9 δ�καιακα� �ταν γι/ ατ� �κρι�+ς τ�ν λ�γ ()η γαλ!νη.

159

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ZãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

158

κγ�. bH τ3ν �λων 84σις �κ τ5ς �λης $σ�ας, Cς κηρ�, ν�ν μ�ν(ππ�ριν πλασε, συγ�)ασα δ� τ�τ ε-ς δενδρ48ιν συνε�ρ&σα-τ τU5 nλUη α$τ�, ε�τα ε-ς :νθρωπ�ριν, ε�τα ε-ς "λλ τι+ Kκαστνδ� τ4των πρ�ς 1λ�γιστν %π)στη. δειν�ν δ� $δ�ν τ� διαλυθ5ναιτF3 κι�ωτ�Fω, oσπερ $δ� τ� συμπαγ5ναι.

κδ�. T� �π�κτν τ� πρσEπυ λ�αν παρ# 84σιν. <�> �τανπλλ�κις †�νU5, :πθν&σκει δ6 πρ�σ�ημα, R τ� τελευτα7ν :πε-σ�)σθη, oστε �λως �@α8θ5ναι μ6 δ4νασθαι. α$τF3 γε τ4τFω πα-ρακλυθε7ν πειρ3, �τι παρ# τ�ν λ�γν. ε- γ#ρ κα� P συνα�σθησιςτ� aμαρτ�νειν -�&σεται, τ�ς τι τ� =5ν α-τ�α;

κε�. Π�ντα, �σα Mρ_Oς, �σν Sπω μετα�αλε7 P τ# �λα διι-κ�σα 84σις, κα� "λλα �κ τ5ς $σ�ας α$τ3ν πι&σει, κα� π�λιν"λλα �κ τ5ς �κε�νων $σ�ας, pνα :ε� νεαρ�ς U] M κ�σμς.

κY�. ZOταν τις aμ�ρτUη τι ε-ς σ), ε$θNς �νθυμ�, τ� :γαθ�ν Rκακ�ν %π�αλWν ^μαρτεν. τ�τ γ#ρ -δWν �λε&σεις α$τ�ν, κα�Sτε θαυμ�σεις Sτε 1ργισθ&σUη. Vτι γ#ρ κα� α$τ�ς τ� α$τ��κε�νFω :γαθ�ν τι %πλαμ��νεις R "λλ Mμειδ)ς. δε7 Jν συγγι-νEσκειν. ε- δ� μηκ)τι %πλαμ��νεις τ# τια�τα :γαθ# κα� κακ�,d_Oν ε$μεν6ς σUη τF3 παρρ3ντι.

κ=�. M6 τ# :π�ντα �ννε7ν, Cς Vδη qντα+ :λλ# τ3ν παρ�ντωντ# δε@ιEτατα �κλγ�=εσθαι κα� τ4των ��ριν %πμιμν&σκεσθαι,π3ς Xν �πε=ητε7τ, ε- μ6 παρ5ν. rμα μ)ντι 8υλ�σσυ, μ6 τ�nτως :σμεν�=ειν α$τ7ς �θ�σUης �κτιμOν oστε, ��ν πτε μ6 παρU5,ταρα�θ&σεσθαι.

κη�. E-ς σαυτ�ν συνειλ�. 84σιν �ει τ� λγικ�ν Pγεμνικ�ν,DαυτF3 :ρκε7σθαι δικαιπραγ�ντι κα� παρ� α$τ� τ�τ γαλ&νην �ντι.

Page 81: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κθ. Mετρ�ασε τ!ν �)αλ�νωτη σκ�ψι1 kρ�μησε τ� νε�ρα σ υ.Πρ σδι�ρισε �κρι�+ς τ� παρ�ν1 συνειδητ π �ησε �,τι συμ�α�νεισ/ 4σ�να F στ�ν Hλλ ν. Δια�ρεσε κα� )3ρισε ατ� π � 4*ετ�2εις σ�α=τ�α κα� σ� Lλη. Σκ�ψ υ τ!ν τελευτα�α στιγμ! τ� λ�θ ς π � (γινε�π� κ�π ι ν, περι�ρισ� τ στ� σημε5 π � (γινε.

λ. N� πρ σπαθ9ς ν� ε=σ)ωρ9ς μ� τ�ν ν � σ υ στ� λεγ�μενα.N� 4ρευν&ς διε* δικ� ατ� π � γ�ν νται κα� 4κε5να π � τ� δημι- υργ �ν.

λα. Λ�μπρυνε τ�ν Xαυτ� σ υ μ� τ!ν bπλ�τητα κα� τ�ν σε�α-σμ� κα� μ� τ!ν �δια� ρ�α γι� 4κε5να π � �ρ�σκ νται �ν�μεσαστ!ν �ρετ! κα� τ!ν κακ�α. /Aγ�πησε τ� �νθρ3πιν γ�ν ς. /Aκ -λ �θησε τ�ν Θε�. K�π ι ς ε�πε36 �τι �λα 6π�ρ) υν κατ� �αντα-σ�α,στ!ν πραγματικ�τητα μ�ν τ� στ ι)ε5α.E�ναι �ρκετ� ν� σκ�-πτεσαι �τι τ� π�ντα ε�ναι �πως ν μ�2 με. T3ρα �ρκ �ν ατ� τ�π λ� λ�γα.

λ�. Περ� θαν�τ υ1 4�ν ε�μαστε Hτ μα, ε�ναι δια)ωρισμ�ς, 4�νε�μαστε κ�τι Xνια5 , ε�ναι F ��ανισμ�ς F μετα� λ!.

λγ. Γι� τ�ν π�ν 1 < μ�ν ���ρητ ς μ&ς �γ�2ει �π� τ!ν 2ω!, < μα-κρ )ρ�νι ς 6π ��ρεται1 κα� $ ψυ)! τ�τε διατηρε5 τ!ν γαλ!νη της,�� � τ!ν *ανα�ρ9, κα� τ� πνε�μα δ�ν γ�νεται )ειρ�τερ . T� μ�ρηπ � ταλαιπωρ �νται �π� τ�ν π�ν , Hς π �ν τ!ν γν3μη τ υς γι/ατ�ν.

λδ. 'Oσ ν �� ρ& στ!ν δ�*α1 κ �τα2ε τ!ν σκ�ψι ατ+ν π � τ!ν4πιδι3κ υν ν� δ9ς τ� λ γ9ς ε�ναι, τ� �π �ε�γει κα� τ� 4πιδι3κει.Kα��τι,�πως % θ5νες τ9ς Hμμ υ συσσωρε� νται $ μ�α 4π�νω στ!ν Hλληκα� καλ�πτ υν τ�ς πρ ηγ �μενες,κατ� τ�ν �δι τρ�π στ!ν 2ω! τ�πρ ηγ �μενα π λ� γρ!γ ρα καλ�πτ νται �π� τ� Xπ�μενα.37

λε. (Πλατωνικ�ν) lAραγε πιστε�εις �τι ν μ�2ει τ!ν �νθρ3πινη

161

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Zã

36. Π�ντα νμιστ�, �τεU5 δ� μ�να τ# στι�ε7α (8ρθ�τερη γρα�!) < Λ�γ ς τ � Δημ -

κρ�τ υ.

37. Πλ�των ς Πλιτε�α.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

160

κθ�. �E@�λειψν τ6ν 8αντασ�αν, στ5σν τ6ν νευρσπαστ�αν.περ�γραψν τ� �νεστWς τ� �ρ�νυ. γνEρισν τ� συμ�α7νν Rσ� R "λλFω. δ�ελε κα� μ)ρισν τ� %πκε�μενν ε-ς τ� α-τι3δες κα�%λικ�ν. �νν�ησν τ6ν �σ��την oραν. τ� �κε�νFω aμαρτηθ�ν �κε7κατ�λιπε, �πυ P aμαρτ�α %π)στη.

λ�. Συμπαρεκτε�νειν τ6ν ν�ησιν τ7ς λεγμ)νις. ε-σδ4εσθαιτ�ν ν�ν ε-ς τ# γιν�μενα κα� πι�ντα.

λα�. Φα�δρυνν σεαυτ�ν aπλ�τητι κα� α-δ7 κα� τU5 πρ�ς τ� :ν#μ)σν :ρετ5ς κα� κακ�ας :δια8ρ�_α. 8�λησν τ� :νθρEπινν γ)-νς. :κλ4θησν θεF3. �κε7νς μ)ν 8ησιν, �τι «π�ντα νμιστ�,†�τεU5 δ� μ�να† τ# στι�ε7α».:ρκε7 δ� μεμν5σθαι,�τι τ# π�ντα ν-μιστ� �ει. Vδη λ�αν 1λ�γα.†

λ��. Περ� θαν�τυ+ R σκεδασμ�ς, ε- "τμι+ R <ε-> Kνωσις, Vτισ�)σις R μετ�στασις.

λγ�. Περ� π�νυ+ “τ� μ�ν :8�ρητν �@�γει+ τ� δ� �ρν�=ν, 8-ρητ�ν+” κα� P δι�νια τ6ν Dαυτ5ς γαλ&νην κατ# :π�ληψιν διατη-ρε7, κα� $ �ε7ρν τ� Pγεμνικ�ν γ)γνεν. τ# δ� κακ4μενα μ)ρη%π� τ� π�νυ, εB τι δ4ναται, περ� α$τ� :π8ην�σθω.

λδ�. Περ� δ�@ης+ Bδε τ#ς διαν�ας α$τ3ν, `αι, κα� `α μ�ν 8ε4-γυσαι, `α δ� διEκυσαι. κα� �τι, Cς α( θ7νες "λλαι �π’ "λλαις�πι8ρ4μεναι κρ4πτυσι τ#ς πρτ)ρας,nτως �ν τF3 ��Fω τ# πρ�-τερα %π� τ3ν �πενε�θ)ντων τ��ιστα �καλ48θη.

λε�. [Πλατωνικ�ν.] “sHι Jν %π�ρ�ει διαν�_α μεγαλπρ)πεια

Page 82: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

163

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Zã

2ω! σπ υδα5 πρ&γμα, ατ�ς ε=ς τ � <π � υ τ!ν σκ�ψι 6π�ρ)ειμεγαλ πρεπ!ς =δ�α γι� τ�ν )ρ�ν κα� τ!ν σ�α τ+ν πραγμ�των;/Aδ�νατ ν, ε�πε ατ�ς. REπ μ�νως κα� τ�ν θ�νατ δ�ν θ� τ�ν θε-ωρ!ση � �ερ� ατ�ς; Kαθ�λ υ ���αια.

λς. (/Aντισθενικ�ν) Γν3ρισμα τ � �ασιλ�ως ε�ναι ν� εεργετ9κα� ν� κακ λ γ9ται.

λ2. E�ναι ντρ π! τ� μ�ν πρ�σωπ ν� 6πακ �η, ν� διαμ ρ�3-νεται κα� ν� καλλωπ�2εται �πως διατ�2ει τ� πνε�μα, $ �δια �μωςμ�νη της ν� μ! πα�ρνη hρισμ�νη μ ρ�! κα� ν� μ! 8μ ρ�α�νη.

λη. Δ�ν ε�ναι �ν�γκη ν� 8ργ�2εται κανε�ς γι� τ� πρ�γματα1δι�τι δ�ν τ� μ�λει γι� τ�π τε.38

λθ. «Kα� ε=ς τ �ς �θ�νατ υς θε �ς κα� ε=ς 4μ&ς ε�θε ν� δ�νης)αρ�».

μ. «N� θερ�2ης τ!ν 2ω! σ�ν fριμ στ�)υ»39.μα. «/E�ν μ� παραμ�λησαν % θε � 4μ�να κα�40 τ� παιδι� μ υ

κ�π ι ς λ�γ ς 6π�ρ)ει γι/ ατ�».μ�. «M� τ� μ�ρ ς μ υ ε�ναι τ� 8ρθ� κα� δ�και ».μγ. «N� μ! θρην9ς μα2� μ� τ �ς Hλλ υς γι� κ�τι μ!τε ν� παρα-

��ρεσαι».μδ. «/Eγ3 �μως σ/ ατ�ν θ� �ντιτ�*ω δ�και 41 λ�γ . Δ�ν τ� λ�ς

σωστ�, ^ Hνθρωπε, 4�ν ν μ�2ης �τι πρ�πει ν� 6π λ γ�2η τ�ν κ�ν-δυν τ9ς 2ω9ς F τ � θαν�τ υ < Hνδρας π � ()ει κα� 4λ�)ιστη�*�α1 κα� �τι δ�ν πρ�πει ν� 4*ετ�2η μ�ν ν 4κε5ν �ταν 4νεργ9,δηλ. 4�ν 4νεργ9 δ�καια F Hδικα κα� 4�ν ατ� π � κ�νει ε�ναι(ργ ν �γαθ � F κακ � �νθρ3π υ.

με. Δι�τι (τσι ()ει μ� τ!ν �λ!θεια, ^ Hνδρες42 /Aθηνα5 ι, τ�πρ&γμα1 �π υ δηλαδ! κανε�ς θ� τ�*η τ�ν Xαυτ� τ υ, 4πειδ! π�-

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

162

38. Eριπ�δης.

39. Eριπ�δης.

40. Eριπ�δης.

41. �Aπλγ�α Σωκρ�τυς.42. �Aπλγ�α Σωκρ�τυς.

κα� θεωρ�α παντ�ς μ�ν �ρ�νυ, π�σης δ� $σ�ας, tρα Bει τ4τFω,μ)γα τι δκε7ν ε�ναι τ�ν :νθρEπινν ��ν; :δ4νατν, ] δ� �ς.$κ�ν κα� θ�νατν $ δειν�ν τι Pγ&σεται M τι�τς;^κιστ� γε”.

λY�. [�Aντισθενικ�ν.] “Bασιλικ�ν μ�ν εJ πρ�ττειν, κακ3ς δ�:κ4ειν.”

λ@�.A-σ�ρ�ν �στι τ� μ�ν πρ�σωπν %π&κν ε�ναι κα� σ�ηματ�-=εσθαι κα� κατακσμε7σθαι, Cς κελε4ει P δι�νια, α$τ6ν δ� %8’Dαυτ5ς μ6 σ�ηματ�=εσθαι κα� κατακσμε7σθαι.

λη�. “T7ς πρ�γμασιν γ#ρ $�� θυμ�σθαι �ρεEν+ μ)λει γ#ρα$τ7ς $δ)ν.”

λθ�.“ �Aθαν�τις τε θε7ς κα� Pμ7ν ��ρματα δ�ης.”μ�.“B�ν θερ�=ειν,oστε κ�ρπιμν στ��υν,κα� τ�ν μ�ν ε�ναι, τ�ν

δ� μ&.”μα�. “E- δ� vμελ&θην �κ θε3ν κα� πα7δ’ �μE, �ει λ�γν κα�

τ�τ.”μ��.“T� γ#ρ εJ μετ� �μ� κα� τ� δ�καιν.”μγ�.“M6 συνεπιθρηνε7ν, μ6 σ84=ειν.”μδ�. [Πλατωνικ�] “�EγW δ� τ4τFω δ�καιν Xν λ�γν :ντε�πιμι+

�τι $ καλ3ς λ)γεις, ' "νθρωπε, ε- Bει δε7ν κ�νδυνν %πλγ�=ε-σθαι τ� =5ν R τεθν�ναι "νδρα, �τυ τι κα� σμικρ�ν q8ελς+ :λλ�$κ �κε7ν μ�νν σκπε7ν, �ταν πρ�ττUη, π�τερν δ�καια R "δικαπρ�ττει κα� :νδρ�ς :γαθ� < ργα> R κακ�.”

με�. “Onτω γ#ρ �ει, ' "νδρες �Aθηνα7ι, τU5 :ληθε�_α+ w "ν τιςα%τ�ν τ�@Uη Pγησ�μενς �)λτιστν ε�ναι R %π� "ρ�ντς τα�θU5,

Page 83: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

στεψε �τι ε�ναι Hριστη ατ! $ θ�σις, F �π υ θ� τα)θ9 �π� τ �ςHρ) ντες, 4δ+ πρ�πει, �πως ν μ�2ω, ν� μ�νη κα� ν� διακινδυνε�η)ωρ�ς ν� 6π λ γ�2η μ!τε τ�ν θ�νατ μ!τε τ�π τε Hλλ 4μπρ�ς ε=ςτ� α=σ)ρ�ν.

μm. «/Aλλ/ ̂ ��λε, μ!πως $ γενναι�τητα κα�43 $ �ρετ! ε�ναι κ�τιHλλ �π� τ� ν� σ32ης κα� ν� σ32εσαι1 κ �τα*ε μ!πως ατ�, τ� ν�29 �σ τ� δυνατ�ν περισσ�τερ )ρ�ν , < πραγματικ�ς ���αιαHνδρας πρ�πει ν� τ� ��!ση κατ� μ�ρ ς κα� ν� μ! �γαπ& τ!ν 2ω!τ υ, �λλ� ν� τ!ν 4μπιστε�εται στ �ς θε �ς κα� ν� πιστε�η σ/ ατ�π � λ�νε % γυνα5κες,�τι τ!ν μ 5ρα κανε�ς δ�ν θ� μπ ρ �σε ν� *ε-��γη κα� ν� σκ�πτεται �κ�μη μ� π ι� τρ�π τ�ν )ρ�ν , π � πρ�-κειται ν� 2!ση, θ� μπ ρ �σε ν� 2!ση κατ� τρ�π Hριστ ».

μ2. N� 4*ετ�2ης μ� πρ σ )! τ�ς κιν!σεις τ+ν Hστρων σ�ν ν�κιν9σαι περιστρ �ικ� μα2� τ υς1 κα� ν� σκ�πτεσαι )ωρ�ς διακ -π! τ�ς μετα� λ�ς �π� τ� Pνα στ ι)ε5 στ� Hλλ . Δι�τι $ 4νασ)�λη-σις μ� ατ� τ� θ�ματα �π μακρ�νει τ!ν ρυπαρ�τητα τ9ς τα-πειν9ς 2ω9ς.

μη. E�ναι hρα5 ς < λ�γ ς τ � Πλ�των ς:«Kα� μ�λιστα �ταν πρ�κειται ν� �σ) ληθ9ς μ� τ �ς �νθρ3-

π υς (συ2!τησις) πρ�πει ν� 4πιθεωρ9ς, σ�ν ν� �ρ�σκεσαι κ�π υψηλ�, κα� τ� 4π�γεια, τ� κ π�δια, τ� στρατε�ματα, τ�ς γεωργικ�ς�πασ) λ!σεις, τ �ς γ�μ υς, τ�ς διαλ�σεις, τ�ς γενν!σεις, τ �ς θα-ν�τ υς, τ�ν θ�ρυ� τ+ν δικαστηρ�ων τ�ς 4ρημωμ�νες )+ρες, τ�π ικ�λα (θνη τ+ν �αρ��ρων,τ�ς X ρτ�ς,τ �ς θρ!ν υς,τ�ς συνελε�-σεις,�λ ατ� τ� σ�ν λ π � γ�νεται κ�σμ ς �π� τ�ς �ντιθ�σεις.

μθ. N� 4πανε*ετ�σης �σα () υν πρ ηγηθ9, τ�ς Hπειρες μετα-� λ�ς τ+ν π λιτευμ�των. Θ� μπ ρ9ς (τσι ν� πρ �λ�πης �σαπρ�κειται ν� γ�ν υν. Δι�τι <πωσδ!π τε θ� ε�ναι <μ ειδ9 κα� δ�νε�ναι δυνατ�ν ν� *ε��γ υν �π� τ�ν ρυθμ� ατ+ν π � γ�ν νται

165

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Zã

43. Πλ�των ς Γργ�ας.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

164

�ντα�θα <δε7>, Cς �μ� δκε7, μ)νντα κινδυνε4ειν, μηδ�ν %πλ-γι=�μενν μ&τε θ�νατν μ&τε "λλ μηδ�ν πρ� τ� α-σ�ρ�.”

μY�. “ �Aλλ’, g μακ�ριε, �ρα, μ6 "λλ τι τ� γεννα7ν κα� τ�:γαθ�ν R τ� σE=ειν τε κα� σE=εσθαι+ μ6 γ#ρ τ�τ μ)ν, τ� =5νMπσνδ6 �ρ�νν, τ�ν γε Cς :ληθ3ς "νδρα, �ατ)ν �στ�, κα� $8ιλψυ�ητ)ν, :λλ� �πιτρ)ψαντα περ� τ4των τF3 θεF3 κα� πιστε4-σαντα τα7ς γυναι@�ν, �τι bτ6ν ε(μαρμ)νην $δ� Xν ε`ς �κ84γι,� τ��π� τ4τFω σκεπτ)ν, τ�να Xν τρ�πν τ�τν, �ν μ)λλει �ρ�νν�ι3ναι, Cς "ριστα �ιFEη.”

μ=�. Περισκπε7ν "στρων δρ�μυς oσπερ συμπεριθ)ντα+ κα�τ#ς τ3ν στι�ε�ων ε-ς "λληλα μετα�λ#ς συνε�3ς �ννε7ν+ :π-καθα�ρυσι γ#ρ α( τ4των 8αντασ�αι τ�ν d4πν τ� �αμα� ��υ.

μη�. Kαλ�ν τ� τ� Πλ�τωνς. κα� δ6 περ� :νθρEπων τNς λ�-γυς πι4μενν �πισκπε7ν δε7 κα� τ# �π�γεια, oσπερ πθ�ν"νωθεν, κατ# :γ)λας, στρατε4ματα, γεEργια, γ�μυς, διαλ4σεις,γεν)σεις, θαν�τυς, δικαστηρ�ων θ�ρυ�ν, �ρ&μυς �Eρας, �αρ-��ρων θνη πικ�λα, Dρτ�ς, θρ&νυς, :γρ�ς, τ� παμμιγ�ς κα�τ� �κ τ3ν �ναντ�ων συγκσμ4μενν.

μθ�. T# πργεγν�τα :ναθεωρε7ν, τ#ς τσα4τας τ3ν Pγεμ-νι3ν μετα�λ�ς. @εστι κα� τ# �σ�μενα πρε8ρOν. Mμειδ5 γ#ρπ�ντως σται, κα� $� `�ν τε �κ�5ναι τ� dυθμ� τ3ν ν�ν γιν-

Page 84: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

τ3ρα. REπ μ�νως ε�ναι τ� �δι τ� ν� %στ ρ!σης τ!ν �νθρ3πινη2ω! γι� σαρ�ντα )ρ�νια μ� τ!ν 4*ιστ�ρησι δ�κα )ιλι�δων )ρ�-νων. Πρ�γματι τ� περισσ�τερ θ� δ9ς;

ν. Kα� �σα 4��τρωσαν �π� τ!ν γ9 ε=ς τ!ν44 γ9 κα� �σα �π� ρ�νια γ�ννα 4π!γασαν ε=ς τ�ν ρ�νι π�λ 4πιστρ�� υν. \Hτ �τ ε�ναι δι�λυσις τ9ς �μ ι�α�ας 4σωτερικ9ς συν )9ς τ+ν �τ�-μων κα� διασκ ρπισμ�ς τ+ν ��θ�ρτων στ ι)ε�ων.

να. Kα� πρ σπαθ �ν μ� �αγητ� κα� π τ�45 κα� μαγγανε5ες ν��λλ�* υν δρ�μ , γι� ν� μ! πεθ�ν υν.

T�ν Hνεμ π � πν�ει �π� τ�ν θε� ε�ναι �ν�γκη ν� τ�ν 6π μ�-νης μ� π�ν π � δ�ν συν δε�εται �π� κλ�ματα.

ν�. Mπ ρε5 κ�π ι ς ν� ε�ναι καλ�τερ ς παλαιστ!ς �π� μ�να,�λλ� δ�ν ε�ναι gτε περισσ�τερ κ ινωνικ�ς gτε πι� εσε�!ς gτε πι� Fρεμ ς γι/ ατ� π � συμ�α�ν υν gτε 4πιεικ�στερ ςπρ�ς τ� λ�θη τ+ν συνανθρ3πων τ υ.

νγ. 'Oπ υ μπ ρε5 ν� γ�νη Pνα (ργ σ�μ�ωνα μ� τ�ν κ ιν� ε=ςτ �ς θε �ς κα� τ �ς �νθρ3π υς λ�γ , 4κε5 δ�ν 6π�ρ)ει τ�π τε τ�� �ερ�1 δι�τι �π υ ε�ναι δυνατ�ν ν� o�εληθ9ς μ’ Pνα (ργ π �πρ )ωρε5 κα� συντελε5ται σ�μ�ωνα μ� τ�ν πρ ρισμ� σ υ, 4κε5δ�ν πρ�πει ν� 6π ψι�2εσαι τ�π τε τ� 4πι2!μι .

νδ. /E*αρτ&ται �π� σ�να ν� ε�σαι παντ � κα� π�ντ τε ε)αρι-στημ�ν ς κατ� τρ�π θε σε�9 μ/ 4κε5να π � σ � παρ υσι�2 νταικα� ν� ��ρεσαι μ� δικαι σ�νη πρ�ς τ �ς �νθρ3π υς π � συνα-ντ&ς κα� ν� 4ρευν&ς μ� τ!ν δ�ναμι τ9ς σκ�ψεως π � διαθ�της γι�ν� μ! σ � δια��γη κ�τι )ωρ�ς ν� τ� καταλ��ης.

νε. M! παρακ λ υθ9ς τ�ς *�νες ψυ)�ς, �λλ� �λ�πε κατ/εθε5αν 4κε5 π � σ� κατευθ�νει $ ��σις κα� $ ��σις τ � �λ υ μ��σα σ � στ�λλει κα� $ ��σις σ υ μ� �σα σ � 6π δεικν�ει �τι πρ�-πει ν� κ�νης. Πρ�πει ν� κ�νη < καθ�νας �,τι ε�ναι σ�μ�ων μ�τ�ν πρ ρισμ� μας. \E) υν δημι υργηθ9 τ� μ�ν Hλλα )�ριν τ+νλ γικ+ν, �πως �κρι�+ς κα� γι� κ�θε Hλλη περ�πτωσι τ� κατ3τε-ρα γι� τ� �ν3τερα, κα� τ� λ γικ� τ� Pνα )�ριν τ � Hλλ υ. /Eκε5ν

167

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Zã

44. /Aνα*αγ�ρας.

45. Eριπ�δ υ bIκ)τιδες.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

166

μ)νων+ �θεν κα� Bσν τ� τεσσαρ�κντα τεσιν (στρ5σαι τ�ν:νθρEπινν ��ν τF3 �π� τη μ4ρια. τ� γ#ρ πλ)ν qψει;

ν�.“Kα� τ# μ�ν �κ γ5ς 84ντ� ε-ς γα7αν, τ# δ� :π’ α-θερ�υ �λαστ�ντα γν5ς ε-ς $ρ�νιν π�λν ]λθε π�λιν+”R τ�τ δι�λυσις τ3ν �ν τα7ς :τ�μις :ντεμπλκ3ν κα� τι-

�τ�ς τις σκρπισμ�ς τ3ν :παθ3ν στι�ε�ων.να�. Kα� “Σ�τισι κα� πτ7σι κα� μαγε4μασι παρεκτρ)πντες 1�ετ�ν, oστε μ6 θανε7ν.”“Θε�θεν δ� πν)ντ� Jρν :ν�γκη τλ5ναι καμ�τις :νδ4ρτις.”ν��. “Kα��αλικEτερς,” :λλ� $�� κινωνικEτερς $δ� α-δη-

μν)στερς $δ� ε$τακτ�τερς �π� τ7ς συμ�α�νυσιν $δ� ε$με-ν)στερς πρ�ς τ# τ3ν πλησ�ν παρρ�ματα.

νγ�. ZOπυ ργν �πιτελε7σθαι δ4ναται κατ# τ�ν κιν�ν θε7ςκα� :νθρEπις λ�γν, �κε7 $δ�ν δειν�ν+ �πυ γ#ρ {8ελε�ας τυ-�ε7ν @εστι δι# τ5ς ε$δ4σης κα� κατ# τ6ν κατασκευ6ν πρϊ4-σης �νεργε�ας, �κε7 $δεμ�αν �λ��ην %8ρατ)ν.

νδ�. Παντα�� κα� διηνεκ3ς �π� σ� �στι κα� τU5 παρ4σUη συμ-��σει θεσε�3ς ε$αρεστε7ν, κα� τ7ς παρ�σιν :νθρEπις κατ#δικαισ4νην πρσ8)ρεσθαι, κα� τU5 παρ4σUη 8αντασ�_α �μ8ιλτε-�νε7ν, pνα μ& τι :κατ�ληπτν παρεισρυU5.

νε�. M6 περι�λ)πυ :λλ�τρια Pγεμνικ�, :λλ’ �κε7 �λ)πε κατ’ε$θ4,�π� τ� σε P 84σις Mδηγε7,^ τε τ� �λυ δι# τ3ν συμ�αιν�ντωνσι κα� P σ6 δι# τ3ν πρακτ)ων %π� σ�+ πρακτ)ν δ� Dκ�στFω τ�D@5ς τU5 κατασκευU5+ κατεσκε4ασται δ� τ# μ�ν λιπ# τ3ν λγικ3ν

2

Page 85: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

π � κατ�)ει τ!ν πρ3τη θ�σι στ!ν �νθρ3πινη ��σι ε�ναι $ κ ινω-νικ�της.

/Aκ λ υθε5 (πειτα $ δ�ναμις ν� μ! 6π )ωρ9 < Hνθρωπ ς στ�ςσωματικ�ς πι�σεις. E�ναι γν3ρισμα 6πε�θυνης κα� λ γικ9ς ��σε-ως ν� περι ρ�2η τ�ν Xαυτ� της κα� ν� μ! νικι�ται π τ� μ!τε �π� τ�α=σθ!ματα μ!τε �π� τ�ς <ρμ�ς, δι�τι κα� τ� δ� ε�ναι 2ω3δη.

RH λ γικ! �μως ��σις θ�λει ν� 6περ�)η κα� ν� μ! 4* υσι�2ε-ται �π� 4κε5να. Δικα�ως ���αια1 Hλλωστε �π� τ!ν ��σι της ε�ναι%καν! ν� 4* υσι�2η �λα 4κε5να κα� τρ�τ ν $ δ�ναμις, π � πηγ�2ει�π� τ!ν λ γικ! τ υ 6π�στασι, ν� μ! κ�νη λ�θη κα� ν� μ! μπ -ρ �ν ν� τ�ν 4*απατ!σ υν.

N� στηρ�2εται σ/ ατ! λ ιπ�ν κα� ν� πρ )ωρ9 κατευθε5αν κα�τ�τε ν� 4κτελε5 τ� (ργ της.

νς. Σ�ν ν� ()ης πεθ�νει πλ� ν, σ�ν ν� ()ης 2!σει μ�)ρι σ!με-ρα. Πρ�πει ν� 2!σης μ�ρ ς τ9ς 2ω9ς σ υ σ�μ�ωνα μ� τ!ν ��σι.

ν2. N� �γαπ&ς μ�ν 4κε5ν π � σ � συμ�α�νει κα� ()ει συνδ�-σει μ� σ�να $ μ 5ρα.

Γιατ� τ� ε�ναι καλ�τερ ;νη. Γι� �,τι σ � συμ�α�νει ν� ��ρνης στ�ν ν � σ υ 4κε�ν υς

στ �ς <π � υς συν��αιναν τ� �δια κα� % <π 5 ι 6π��εραν, �π -ρ �σαν, κατηγ ρ �σαν. T3ρα �μως π � ε�ναι 4κε5ν ι; T� λ ιπ�νκα� σ� τ� �δι 4πιθυμε5ς; Δ�ν θ� ��!σης τ�ς *�νες περιπ�τειες σ/ατ �ς π � τ�ς πρ καλ �ν F τ�ς δ�) νται; Σ� �μως δ�ν θ� πρ -σπαθ!σης ν� 4πω�εληθ9ς �π/ �λα ατ�;Mπ ρε5ς ���αια ν� 4πω-�εληθ9ς1 κα� θ� ε�ναι γι� σ�να παραδε�γματα1 μ�ν ν ν� πρ σ�-)ης κα� ν� 4πιδι3κης γι� τ�ν Xαυτ� σ υ ν� ε�σαι καλ�ς σ� �λα �σακ�νεις1 κα� σκ�ψ υ κα� τ� δ� .T� μπ ρε5 ν� ε�ναι καλ�τερ ;

νθ. M�σα σ υ �λ�πε1 μ�σα �ρ�σκεται $ πηγ! τ � �γαθ � κα�μπ ρε5 �κατ�παυστα ν� �να�λ�2η, 4�ν �κατ�παυστα σκ��ης.

*. Πρ�πει κα� τ� σ+μα ν� ε�ναι στ�ρε κα� ν� μ! παρασ�ρεταιμ!τε �ταν 4νεργ9 μ!τε �ταν �ναπα�εται, �πως δηλαδ! $ ψυ)!4μ�αν�2ει κα� διατηρε5 τ� πρ�σωπ συνετ� κα� hρα5 , κατ� τ�ν

169

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ZãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

168

Kνεκεν, oσπερ κα� �π� παντ�ς "λλυ τ# �ε�ρω τ3ν κρειττ�νωνKνεκεν, τ# δ� λγικ# :λλ&λων Kνεκεν.T� μ�ν Jν πρηγ4μενν �ν τU5 τ� :νθρEπυ κατασκευU5 τ�κινωνικ�ν �στι+ δε4τερν δ� τ� :ν)νδτν πρ�ς τ#ς σωματικ#ςπε�σεις+ λγικ5ς γ#ρ κα� νερOς κιν&σεως Bδιν περιρ�=εινDαυτ6ν κα� μ&πτε PττOσθαι μ&τε α-σθητικ5ς μ&τε Mρμητικ5ς κι-ν&σεως+ =FωEδεις γ#ρ Dκ�τεραι+ P δ� νερ# �θ)λει πρωτιστε4εινκα� μ6 κατακρατε7σθαι %π� �κε�νων. δικα�ως γε+ π)8υκε γ#ρ �ρη-στικ6 πOσιν �κε�νις.τρ�τν �ν τU5 λγικU5 κατασκευU5 τ� :πρ�πτω-τν κα� :νε@απ�τητν+ τ4των Jν ���μενν τ� Pγεμνικ�νε$θε7αν περαιν)τω+ κα� �ει τ# Dαυτ�.

νY�. bΩς :πτεθνηκ�τα δε7, κα� μ)�ρι ν�ν �ε�ιωκ�τα, τ� λιπ�ν�κ τ� περι�ντς =5σαι κατ# τ6ν 84σιν.

ν=�. M�νν 8ιλε7ν τ� DαυτF3 συμ�α7νν κα� συγκλωθ�μενν. τ�γ#ρ aρμδιEτερν;

νη�. �E8� Dκ�στυ συμ��ματς �κε�νυς πρ� 1μμ�των �ειν, `ςτ# α$τ# συν)�αινεν, πειτα V�θντ, �@εν�=ντ, �μ)μ8ντ+ ν�νJν �κε7νι π�; $δαμ�+ τ� Jν; κα� σN θ)λεις Mμ�ως; $�� δ�τ#ς μ�ν :λλτρ�ας τρπ#ς καταλιπε7ν τ7ς τρ)πυσι κα� τρεπμ)-νις; α$τ�ς δ� περ� τ� π3ς �ρ5σθαι α$τ7ς �λς γ�νεσθαι; �ρ&σUηγ#ρ καλ3ς, κα� nλη συ σται+ μ�νν πρ�σε�ε κα� θ)λε σεαυτF3καλ�ς ε�ναι �π� παντ�ς,w πρ�σσεις+ κα� μ)μνησ† <�π’> :μ8τ)-ρων, �τι κα� δι�8ρν† �8� w P πρO@ις.

νθ�. lEνδν σκ)πε. νδν P πηγ6 τ� :γαθ� κα� :ε� :να�λ4εινδυναμ)νη, �#ν :ε� σκ�πτης+

@�. Δε7 κα� τ� σ3μα πεπηγ)ναι κα� μ6 διερρ78θαι μ&τε �ν κιν&-σει μ&τε �ν σ�)σει. `ν γ�ρ τι �π� τ� πρσEπυ παρ)�εται P δι�-νια, συνετ�ν α$τ� κα� εSσ�ημν συντηρ�σα, τι�τ κα� �π�

2

Page 86: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

�δι τρ�π ν� �ρ ντ�2ης κα� γι� <λ�κληρ τ� σ+μα.'Oλα ατ� ν�τ� 4πιδι3κης )ωρ�ς 4πιτ!δευσι.

*α. RH τ�)νη τ9ς 2ω9ς μ ι�2ει περισσ�τερ μ� τ!ν τ�)νη τ9ςπ�λης παρ� μ� τ!ν τ�)νη τ � ) ρ �, δι�τι < Hνθρωπ ς μ/ ατ!�ντιμετωπ�2ει μ� Xτ ιμ�τητα κα� θ�ρρ ς �σα �ν�λπιστα συμ�α�-ν υν κα� 7)ι �σα ε�ναι γνωστ� 4κ τ+ν πρ τ�ρων.

*�. Συνε)+ς ν� σκ�πτεσαι π ι � ε�ναι ατ � �π� τ �ς <π � υς4πιθυμε5ς ν� συ2ητ9σαι κα� π ι� δ�ναμι σκ�ψεως () υν. Kα� τ�τε gτε θ� κατηγ ρ9ς 4κε�ν υς π � )ωρ�ς ν� τ� θ�λ υν π��τ υν σ�σ��λματα gτε τ!ν 4πι�ρ��ευσ� τ υς θ� )ρει�2εσαι,�ταν 4ρευν&ς�π� π � πηγ�2 υν % κρ�σεις κα� τ� α=σθ!ματα ατ+ν.

*γ. K�θε ψυ)!, λ�γει, )ωρ�ς ν� τ� θ�λη, )�νει τ!ν �λ!θεια.\Eτσι λ ιπ�ν )�νει κα� τ!ν �λ!θεια κα� τ!ν δικαι σ�νη κα� τ!νσω�ρ σ�νη κα� τ!ν εγ�νεια κα� �λα τ� σ)ετικ�. E�ναι π λ� με-γ�λη �ν�γκη ν� τ� σκ�πτεσαι διαρκ+ς ατ�. Θ� ε�σαι <πωσδ!-π τε πρ�ς �λ υς καλ�τερ ς.

*δ. RΩς πρ�ς τ�ν π�ν , τ�ν κ�θε π�ν , ν� σκ�πτεσαι �μ�σως τ�X*9ς1 �τι δ�ν ε�ναι α=σ)ρ�ς gτε τ!ν δι�ν ια π � κυ�ερν& τ!ν κ�νει)ειρ�τερη.Δ�ν τ9ς καταστρ��ει gτε τ!ν δ�ναμι ν� σκ�πτεται gτετ!ν κ ινωνικ�τητα. Γι� τ!ν �ντιμετ3πισι τ+ν περισσ τ�ρων π�-νων θ� σ� � ηθ!ση < λ�γ ς τ � /Eπικ �ρ υ1 δι�τι δ�ν ε�ναι (< π�-ν ς) ���ρητ ς gτε α=3νι ς, 4�ν *�ρης τ� �ρι� τ υ κα� δ�ν τ�ν με-γαλ π ιε5ς1 κα� 4κε5ν ν� μ! λησμ ν9ς1 �τι π λλ� π � μ ι�2 υν μ�τ�ν π�ν μ&ς 4ν )λ �ν )ωρ�ς ν� τ� πα�ρνωμε ε�δησι,�πως $ ν�στακα� < πυρετ�ς κα� $ �ν ρε*�α. 'Oταν λ ιπ�ν �γανακτ9ς γι� κ�τι 4*ατ+ν,λ�γε στ�ν Xαυτ� σ υ �τι 6π )ωρε5ς στ�ν π�ν .

*ε. Πρ�σε)ε μ!πως πρ�ς τ �ς σκληρ �ς �νθρ3π υς �ερθ9ς,�πως 4κε5ν ι πρ�ς τ �ς πραγματικ �ς �νθρ3π υς.

*ς. /Aπ� π � γνωρ�2 με, 4�ν < Tηλα�γης46 δ�ν _ταν καλ�τερ ςστ!ν ψυ)! �π� τ�ν Σωκρ�τη; Δι�τι δ�ν ε�ναι �ρκετ�, 4�ν < Σω-

171

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ZãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

170

46. Tηλα�γης1 �ρ)α5 ς σ ��ς.

�λυ τ� σEματς :παιτητ)ν. π�ντα δ� τα�τα σNν τF3 :νεπιτη-δε4τFω 8υλακτ)α.

@α�. bH �ιωτικ6 τU5 παλαιστικU5 Mμιτ)ρα Vπερ τU5 1ρ�ηστικU5κατ# τ� πρ�ς τ# �μπ�πτντα κα� $ πρεγνωσμ)να Kτιμς κα�:πτWς Dστ�ναι.

@��. Συνε�3ς �8ιστ�ναι, τ�νες ε-σ�ν wτι, %8’ 'ν μαρτυρε7σθαιθ)λεις, κα� τ�να Pγεμνικ# �υσιν. Sτε γ#ρ μ)μψUη τ7ς :κυ-σ�ως πτα�υσιν, Sτε �πιμαρτυρ&σεως δε&σUη, �μ�λ)πων ε-ς τ#ςπηγ#ς τ5ς %πλ&ψεως κα� Mρμ5ς α$τ3ν.

@γ�. “ΠOσα ψυ�&,” 8ησ�ν, “"κυσα στ)ρεται :ληθε�ας+” nτωςJν κα� δικαισ4νης κα� σω8ρσ4νης κα� ε$μενε�ας κα� παντ�ςτ� τι4τυ. :ναγκαι�τατν δ� τ� διηνεκ3ς τ4τυ μεμν5σθαι+ σUη γ#ρ π�ντας πρ_α�τερς.

@δ�. �Eπ� μ�ν παντ�ς π�νυ πρ��ειρν στω, �τι $κ α-σ�ρ�ν,$δ� τ6ν δι�νιαν τ6ν κυ�ερν3σαν �ε�ρω πιε7+ Sτε γ#ρ καθ�λγικ& �στιν Sτε καθ� κινωνικ6 δια8θε�ρει α$τ&ν+ �π� μ)ντιτ3ν πλε�στων π�νων κα� τ� τ� �Eπικ4ρυ σι �ηθε�τω, �τι“Sτε :8�ρητν Sτε α-Eνιν,” �#ν τ3ν �ρων μνημνε4Uης κα� μ6πρσδ@�=Uης. κ:κε�νυ δ� μ)μνησ, �τι πλλ�, π�νFω τ# α$τ#qντα, λανθ�νει δυσ�εραιν�μενα+ `ν τ� νυστ�=ειν κα� τ� καυμα-τ�=εσθαι κα� τ� :νρεκτε7ν+ �ταν Jν τινι τ4των δυσαρεστU5ς, λ)-γε DαυτF3 �τι π�νFω �νδ�δως.

@ε�. ZOρα, μ&πτ) <τι> τι�τν π�θUης πρ�ς τNς :πανθρE-πυς, `ν ( <:π> �νθρωπι πρ�ς τNς :νθρEπυς.

@Y�. Π�θεν Bσμεν, ε- μ6 Tηλα4γης Σωκρ�τυς τ6ν δι�θεσινκρε�σσων ]ν; $ γ#ρ :ρκε7, ε- Σωκρ�της �νδ@�τερν :π)θανε

Page 87: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κρ�της π�θανε 4νδ *�τερα κα� 4�ν συ2ητ �σε μ� περισσ�τερηHνεσι μ� τ �ς σ �ιστ�ς κα� Hν (μενε τ!ν ν�)τα στ!ν παγωνι� μ�περισσ�τερη 6π μ ν! κα� 4�ν (δωσε τ!ν 4ντ�πωσι �τι �ντιστ�-θηκε μ� γενναι�τητα, �ταν (λα�ε 4ντ λ! ν� συλλ��η τ�ν Σαλαμ�-νι 47, κα� 4�ν περπατ �σε μ� �λα2 νε�α, πρ&γμα γι� τ� <π 5 θ�μπ ρ �σε κανε�ς ν� �μ�ι��λλη, 4�ν πρ�γματι ε�ναι �λ!θεια,�λλ� 4κε5ν πρ�πει ν� 4*ετ�2ης, τ� ε�δ υς ψυ)! ε�)ε < Σωκρ�τηςκα� 4�ν μπ ρ �σε ν� ε)αριστ9ται 4πειδ! _ταν δ�και ς πρ�ςτ �ς �νθρ3π υς κα� εσε�!ς πρ�ς τ �ς θε �ς, )ωρ�ς ν� �γανα-κτ9 γι� τ!ν κακ�α κα� )ωρ�ς ν� ε�ναι δ �λ ς κανεν�ς,)ωρ�ς ν� θε-ωρ9 *�ν �,τι πρ σ��ρεται �π� τ� σ�μπαν κα� )ωρ�ς ν� α=σθ�νε-ται συμπ�θεια πρ�ς τ�ς �παιτ!σεις τ9ς σ�ρκας.

*2. RH ��σις δ�ν (κανε τ!ν συν�νωσι τ+ν στ ι)ε�ων (τσι fστε ν�μ! μπ ρ9ς ν� 4* υσι�2ης τ�ν Xαυτ� σ υ κα� ν� ρυθμ�2ης τ� πρ -σωπικ� σ υ θ�ματα. /Aντ�θετα μ�λιστα ε�ναι π λ� πιθαν� ν� γ�νηςτ�λει ς Hνθρωπ ς (στω κα� Hν δ�ν σ � τ� �ναγνωρ�ση κανε�ς. N�()ης �κ�μα 6π/ 7ψι σ υ κα� τ �τ �τι μ�σα σ� π λ� λ�γα �ρ�σκεται$ ετυ)�α τ9ς 2ω9ς.Kα� ν� μ! 4γκαταλε�ψης τ!ν πρ σπ�θεια ν� γ�-νης 4λε�θερ ς κα� κ ινωνικ�ς κα� σ �αρ�ς κα� εσε�!ς πρ�ς τ�νθε�,4πειδ! ()ασες τ!ν 4λπ�δα ν� γ�νης �ιλ�σ � ς κα� �υσικ�ς.

*η. Xωρ�ς π�εσι ν� 2!σης σ� �λη σ υ τ!ν 2ω! μ� )αρ �μενη δι�-θεσι κα� Hν �κ�μη �λ ι �ων�2 υν ε=ς ��ρ ς σ υ �σα θ�λ υν κα� Hν�κ�μη τ� θηρ�α κατασ)�σ υν τ� μ�ρη τ9ς Lλης π � σ� περι��λλει.

T� 4μπ δ�2ει δηλαδ! τ!ν δι�ν ια ν� �ρ�σκεται σ� γαλ!νη κα� μ��λ�θητη κρ�σι ν� κρ�νη �σα τ!ν περι��λλ υν κα� μ� Xτ ιμ�τητα ν��ντιμετωπ�2η �σα τ9ς συμ�α�ν υν )ωρ�ς ν� θ�λη, fστε $ κρ�σις ν�λ�γη σ/ ατ� π � συμ�α�νει «ατ� ε�σαι στ!ν σ�α κα� Hν �κ�μη δ�-νης τ!ν 4ντ�πωσι �τι ε�σαι κ�τι Hλλ », $ δ� Xτ ιμ�της $ σ)ετικ! μ�τ!ν �ντιμετ3πισι ατ+ν π � συμ�α�ν υν ν� μπ ρ9 ν� π9 σ� 4κε5ν π � (τυ)ε: «4σ�να 2ητ �σα». Δι�τι π�ντ τε τ� παρ�ν μ � πρ σ��-

173

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Zã

47. T� γεγ ν�ς συν��η κατ� τ!ν 4π )! τ+ν τρι�κ ντα.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

172

κα� �ντρε�)στερν τ7ς σ8ιστα7ς διελ)γετ κα� καρτερικEτερν�ν τF3 π�γFω διενυκτ)ρευε κα� τ�ν Σαλαμ�νιν κελευσθε�ς "γεινγεννικEτερν δ@εν :ντι�5ναι κα� “�ν τα7ς Mδ7ς ��ρενθ4ετ+”περ� w κα� μ�λιστ’ "ν τις �πιστ&σειεν, εBπερ :ληθ�ς ~ν+ :λλ��κε7ν δε7 σκπε7ν, π�αν τιν# τ6ν ψυ�6ν ε��ε Σωκρ�της, κα� ε-�δ4νατ :ρκε7σθαι τF3 δ�καις ε�ναι τ# πρ�ς :νθρEπυς κα��σις τ# πρ�ς θεNς μ&τε �κε7 πρ�ς τ6ν κακ�αν :γανακτ3ν μηδ�μ6ν δυλε4ων τιν�ς :γν�_α μ&τε τ3ν :πνεμμ)νων �κ τ� �λυCς @)νν τι δε��μενς R Cς :8�ρητν %πμ)νων μ&τε τ7ς τ�σαρκιδ�υ π�θεσιν �μπαρ)�ων συμπαθ5 τ�ν ν�ν.

@=�. bH 84σις $� nτως συνεκ)ρασε τF3 συγκρ�ματι, Cς μ6�8ε7σθαι περιρ�=ειν Dαυτ�ν κα� τ# Dαυτ� %8’ DαυτF3 πιε7σθαι+λ�αν γ#ρ �νδ)�εται θε7ν "νδρα γεν)σθαι κα� %π� μηδεν�ς γνωρι-σθ5ναι. τ4τυ μ)μνησ :ε�, κα� τι �κε�νυ, �τι �ν 1λιγ�στιςκε7ται τ� ε$δαιμ�νως �ι3σαι+ κα� μ&, �τι :π&λπισας διαλεκτικ�ςκα� 8υσικ�ς σεσθαι, δι# τ�τ :πγνF3ς κα� �λε4θερς κα� α-δ&-μων κα� κινωνικ�ς κα� ε$πειθ6ς θεF3.

@η�. �A�ι�στως δια=5σαι �ν πλε�στUη θυμηδ�_α κXν π�ντες κατα-�3σιν rτινα �4λνται, κXν τ# θηρ�α διασπ_O τ# μελ4δρια τ�περιτεθραμμ)νυ τ4τυ 8υρ�ματς. τ� γ#ρ κωλ4ει �ν πOσι τ4-τις τ6ν δι�νιαν σE=ειν Dαυτ6ν �ν γαλ&νUη, κα� κρ�σει [τU5] περ�τ3ν περιεστηκ�των :ληθε7, κα� �ρ&σει τ3ν %π�ε�λημ)νωνDτ�μUη; oστε τ6ν μ�ν κρ�σιν λ)γειν τF3 πρσπ�πτντι+ “T�τ%π�ρ�ει κατ� $σ�αν, κXν κατ# δ�@αν :λλ7ν 8α�νUη,” τ6ν δ� �ρ5-σιν λ)γειν τF3 %ππ�πτντι+ “Σ� �=&τυν.” :ε� γ�ρ μι τ� παρ�ν

Page 88: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ρεται hς �� ρμ! γι� τ!ν Hσκησι τ9ς �ρετ9ς, π � ε�ναι γν3ρισματ+ν λ γικ+ν �νθρ3πων π � 2 �ν 4ντ�ς π λιτε�ας, κα� γενικ� γι�τ!ν Hσκησι τ9ς �νθρ3πινης F θε�ας τ�)νης. Δι�τι <,τιδ!π τε συμ-�α�νει ε�ναι π λ� =κε5 μ� τ�ν Θε� F τ�ν Hνθρωπ κα� gτε και-ν �ργι ε�ναι gτε δ�σκ λ στ!ν �ντιμετ3πισι, �λλ� γν3ριμ κα�εεργετικ�.

*θ. Aτ� )αρακτηρ�2ει τ!ν τελει�τητα τ � Fθ υς, ν� περν&ςτ!ν κ�θε μ�ρα σ�ν ν� ε�ναι $ τελευτα�α τ9ς 2ω9ς σ υ κα� μ!τε ν�6π ��ρης μ!τε ν� ναρκ3νεσαι μ!τε ν� 6π κρ�νεσαι.

. O% θε � Hν κα� �θ�νατ ι δ�ν �γανακτ �ν, 4πειδ! 4π� τ�σ υςα=+νες θ� )ρειασθ9 ν� �ν�)ωνται )ωρ�ς διακ π! τ�σ υς κα� τ�-τ ι υς �α�λ υς. /Aντ�θετα κα� 4νδια��ρ νται γι/ ατ �ς μ� κ�θετρ�π . Σ� δ� �γανακτε5ς, σ�ν ν� μ! πρ�κειται ν� πεθ�νης π τ�κα� μ�λιστα, 4ν+ ε�σαι Pνας �π� τ �ς �α�λ υς;

α. E�ναι γελ 5 ν� μ! πρ σπαθ9ς ν� �π μακρ�νης τ!ν δικ!σ υ κακ�α,πρ&γμα π � ε�ναι δυνατ�ν,κα� ν� πρ σπαθ9ς ν� �π -μακρ�νης τ!ν κακ�α τ+ν Hλλων, πρ&γμα π � ε�ναι �δ�νατ ν.

�. /Eκε5ν π � $ λ γικ! κα� π λιτικ! δ�ναμις �ρ�σκει παρ�λ -γ κα� �ντικαν νικ� π λ� σωστ� τ� θεωρε5 κατ3τερ �π� τ�ν Xαυ-τ� της.

γ. 'Oταν σ� ()ης εεργετ!σει κα� < Hλλ ς ()ει εεργετηθ9,γιατ� 2ητ&ς 4κτ�ς �π� ατ� κα� κ�τι Hλλ , �πως �κρι�+ς % �ν�η-τ ι, ν� �αν9ς δηλαδ! �τι εεργ�τησες F γι� ν� �μει�θ9ς;

δ. Kανε�ς δ�ν �γανακτε5 �ταν o�ελ9ται. RH o��λεια ε�ναιπρ&*ις σ�μ�ωνη πρ�ς τ!ν ��σι.M! �γανακτ9ς λ ιπ�ν �ταν o�ε-λ9σαι, 4�/ �σ ν κα� σ� o�ελε5ς.

ε. RH ��σις τ � σ�μπαντ ς 4*3ρμησε γι� τ!ν δημι υργ�α τ �κ�σμ υ. T3ρα <,τιδ!π τε συμ�α�νει ε�τε γ�νεται σ�μ�ωνα μ� μι�σειρ� F ε�ναι τελε�ως παρ�λ γα �κ�μη κα� τ� πι� σ �αρ� γι� τ�<π 5α 4νδια��ρεται =διαιτ�ρως τ� πνε�μα τ � κ�σμ υ. /E�ν τ�θυμ&σαι ατ�, θ� �ντιμετωπ�σης π λλ� μ� περισσ�τερη kρεμ�α.

175

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ZãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

174

nλη :ρετ5ς λγικ5ς κα� πλιτικ5ς κα� τ� σ4νλν τ)�νης :νθρE-πυ R θε�. πOν γ#ρ τ� συμ�α7νν θεF3 R :νθρEπFω �@ικει�ταικα� Sτε καιν�ν Sτε δυσμετα�ε�ριστν, :λλ# γνEριμν κα� ε$ερ-γ)ς.

@θ�. T�τ �ει P τελει�της τ� Vθυς, τ� πOσαν Pμ)ραν Cς τε-λευτα�αν διε@�γειν κα� μ&τε σ84=ειν μ&τε ναρκOν μ&τε %πκρ�νε-σθαι.

�. O( θε�, :θ�νατι qντες, $ δυσ�ερα�νυσιν, �τι �ν τσ4τFωα-3νι δε&σει α$τNς π�ντων :ε� τι4των qντων κα� τσ4των8α4λων :ν)�εσθαι+ πρσ)τι δ� κα� κ&δνται α$τ3ν παντ�ως. σNδ� �σν $δ)πω λ&γειν μ)λλων :παυδ_Oς, κα� τα�τα, ε`ς �ν τ3ν8α4λων;

α�. Γελ7�ν �στι τ6ν μ�ν -δ�αν κακ�αν μ6 8ε4γειν, � κα� δυνα-τ�ν �στι+ τ6ν δ� τ3ν "λλων 8ε4γειν, �περ :δ4νατν.

��. �O Xν P λγικ6 κα� πλιτικ6 δ4ναμις ε%ρ�σκUη μ&τε νερ�νμ&τε κινωνικ�ν, ε$λ�γως καταδε)στερν Dαυτ5ς κρ�νει.

γ�. ZOταν σN εJ πεπιηκWς U]ς κα� "λλς εJ πεπνθEς,τ� �πι=η-τε7ς τρ�τν παρ# τα�τα, oσπερ ( μωρ�, τ� κα� δ�@αι εJ πεπιη-κ)ναι R τ� :μι�5ς τυ�ε7ν;

δ�. O$δε�ς κ�μνει {8ελ4μενς. {8)λεια δ� πρO@ις κατ# 84-σιν+ μ6 Jν κ�μνε {8ελ4μενς, �ν F' {8ελε7ς.

ε�. bH τ� �λυ 84σις �π� τ6ν κσμπι�αν oρμησε. ν�ν δ� VτιπOν τ� γιν�μενν κατ� �πακλ4θησιν γ�νεται, R :λ�γιστα κα� τ#κυριEτατ� �στιν, �8� 9 πιε7ται -δ�αν Mρμ6ν τ� τ� κ�σμυ Pγεμ-νικ�ν. ε-ς πλλ� σε γαλην�τερν πι&σει τ�τ μνημνευ�μενν.

Page 89: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

BIBΛION H�

α. Kα� τ �τ �κ�μη θ� σ� � ηθ!ση ν� �π ��γης τ!ν κεν δ *�α,�τι δηλαδ! δ�ν μπ ρε5ς �λη σ υ τ!ν 2ω! F �π� τ!ν νε�τητ� σ υν� ()ης 2!σει σ�μ�ωνα μ� τ!ν �ιλ σ ��α. /Aλλ� κα� σ� π λλ �ςHλλ υς κα� στ�ν Xαυτ� σ υ (δωσες τ!ν 4ντ�πωσι �τι �ρ�σκεσαιμακρι� �π� τ!ν �ιλ σ ��α. Mαται π νε5ς λ ιπ�ν1 δ�ν ε�ναι τ�σ εgκ λ ν� �π κτ!σης τ!ν δ�*α τ � �ιλ σ�� υ.

/E�ν λ ιπ�ν πρ�γματι ()ης �ντιλη�θ9 π � �ρ�σκεται $ σ�α,μ! σ� 4νδια��ρει τ� 4ντ�πωσι θ� δ3σης. N� σ � �ρκ9 4�ν τ λ�-)ιστ ν τ�ν 6π�λ ιπ )ρ�ν τ9ς 2ω9ς, <σ σδ!π τε ε�ναι, 2!σης�πως θ�λει $ ��σις σ υ. Πρ σπ�θησε ν� καταλ��ης τ� θ�λει κα�τ�π τε Hλλ μ! σ� �πασ) λ9. \Aλλωστε ()εις κα� hρισμ�νη πε5ρα1σ� π�σα, �� � περιπλαν!θηκες, δ�ν �ρ9κες π υθεν� τ�ν 8ρθ�τρ�π 2ω9ς. Ogτε στ �ς �λλεπαλλ!λ υς πρ �ληματισμ �ς gτεστ� πλ �τη gτε στ!ν δ�*α gτε στ�ς �π λα�σεις, π υθεν�. Π ��ρ�σκεται λ ιπ�ν; E=ς τ� ν� κ�νης �σα 4πι2ητε5 $ �νθρ3πινη ��-σις. Π+ς θ� τ� 4πιτ�)ης ατ�; /E�ν ()ης σταθερ�ς �ρ)�ς �π� τ�ς<π 5ες *εκιν �ν % διαθ�σεις κα� % πρ�*εις. Π ι�ς �ρ)�ς; O% σ)ε-τικ�ς μ� τ� �γαθ� κα� τ� κακ�. Δι�τι τ�π τε δ�ν ε�ναι �γαθ� γι�τ�ν Hνθρωπ , �ταν δ�ν τ�ν καθιστ& δ�και , συνετ�, �νδρε5 , μ�4λευθερ�α σκ�ψεως, κα� τ�π τε δ�ν ε�ναι κακ�, 4�ν δ�ν πρ καλ9τ� �ντ�θετα �π/ �σα ε�πα.

�. Γι� κ�θε 4ν�ργει� σ υ ρ3τησε τ�ν Xαυτ� σ υ1 π ι� σημασ�α()ει γι� μ�να; M! μεταν ι3σω γι/ ατ!; Σ� λ�γ ε�μαι νεκρ�ς κα��λα θ� με�ν υν στ!ν μ�ση. T� περισσ�τερ 2ητ+, �ταν $ 4ν�ργειαατ9ς τ9ς στιγμ9ς ταιρι�2η σ� Hνθρωπ μ� δ�ναμι πνε�ματ ς, μ��νεπτυγμ�ν τ� α�σθημα τ9ς κ ινωνικ9ς �λληλεγγ�ης κα� σε�α-σμ� πρ�ς τ �ς θε� υς ν�μ υς;

177176

BIBΛION HD

α�. Kα� τ�τ πρ�ς τ� :κεν�δ@ν 8)ρει, �τι $κ τι δ4νασαι τ�ν��ν �λν R τ�ν γε :π� νε�τητς 8ιλ�σ8ν �ε�ιωκ)ναι+ :λλ#πλλ7ς τε "λλις κα� α$τ�ς σεαυτF3 δ5λς γ)γνας π�ρρω 8ιλ-σ8�ας �ν.π)8υρσαι Jν+ oστε τ6ν μ�ν δ�@αν τ6ν τ� 8ιλσ�8υκτ&σασθαι $κ τι σι d�διν+ :νταγων�=εται δ� κα� P %π�θεσις.εBπερ Jν :ληθ3ς DEρακας, π� κε7ται τ� πρOγμα, τ� μ)ν, τ� δ�-@εις, "8ες, :ρκ)σθητι δ), ε- κXν τ� λιπ�ν τ� ��υ �σν δ&πτε,<Cς> P σ6 84σις θ)λει,�ιEσUη.καταν�ησν Jν,τ� θ)λει,κα� μηδ�ν"λλ σε περισπ�τω+ πεπε�ρασαι γ�ρ, περ� π�σα πλανηθε�ς, $δα-μ� εwρες τ� εJ =5ν+ $κ �ν συλλγισμ7ς, $κ �ν πλ4τFω, $κ �νδ�@Uη, $κ �ν :πλα4σει, $δαμ�. π� Jν �στιν; �ν τF3 πιε7ν 9�πι=ητε7 P τ� :νθρEπυ 84σις+ π3ς Jν τα�τα πι&σει; �#ν δ�γ-ματα �Uη, :8� 'ν α( Mρμα� κα� α( πρ�@εις. τ�να δ�γματα; τ# περ�:γαθ3ν κα� κακ3ν, Cς $δεν�ς μ�ν :γαθ� qντς :νθρEπFω, �$�� πιε7 δ�καιν, σE8ρνα, :νδρε7ν, �λε4θερν, $δεν�ς δ�κακ�, � $�� πιε7 τ:ναντ�α ε-ρημ)νις.

��. Kαθ� Dκ�στην πρO@ιν �ρEτα σεαυτ�ν+ “Π3ς μι αnτη �ει;μ6 μεταν&σω �π� α$τU5;” μικρ�ν κα� τ)θνηκα κα� π�ντ’ �κ μ)συ.τ� πλ)ν �πι=ητ3, ε- τ� παρ�ν ργν =FEυ νερ� κα� κινωνικ�κα� -σν�μυ θεF3;

Page 90: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

γ. RO /Aλ�*ανδρ ς κα� < Γ�ι ς κα� < Π μπ!ι ς τ� ε�ναι μπρ στ�στ�ν Δι γ�νη κα� τ�ν RHρ�κλειτ κα� τ�ν Σωκρ�τη;Δι�τι ατ � μ�νε�δαν τ� πρ�γματα �πως ε�ναι κα� τ!ν α=τ�α π � τ� 4δημι �ργησεκα� τ!ν Lλη �π� τ!ν <π �α (γιναν κα� ε�)αν �νε*αρτησ�α πνε�μα-τ ς,4κε5ν ι δ� π�σα �γν �σαν48 κα� σ� π�σα _ταν δ �λ ι;

δ. N� *�ρης �τι δ�ν θ� π�ψ υν ν� 4παναλαμ��ν υν τ� �διαλ�θη κα� Hν �κ�μη 4σ� σκ�σης.

ε. Πρ+τα - πρ+τα ν� μ! ταρ�2εσαι1 δι�τι τ� π�ντα γ�ν νταισ�μ�ωνα μ� τ!ν ��σι τ � σ�μπαντ ς1 κα� μ�σα σ� λ�γ )ρ�ν δ�νθ� 6π�ρ)η κανε�ς π υθεν�1 �πως δ�ν 6π�ρ)ει < /Aδριαν�ς gτε <Agγ υστ ς. \Eπειτα, �� � στρ�ψης τ!ν πρ σ )! σ υ στ!ν πραγ-ματικ�τητα, κ �τα*� τη κα�, �� � συνειδητ π ι!σης �τι πρ�πειν� ε�σαι Hνθρωπ ς �γαθ�ς κα� τ� �παιτε5 $ ��σις τ � �νθρ3π υ,πρ�*ε ατ� )ωρ�ς περιστρ ��ς κα� �πως49 σ � �α�νεται περισσ�-τερ δ�και , δηλαδ! μ�ν μ� καλ! δι�θεσι, μ� �*ι πρ�πεια κα�)ωρ�ς 6π κρισ�α.

ς. RH ��σις τ+ν π�ντων τ �τ ()ει hς κ�ρι (ργ της τ� 7νταπ � �ρ�σκ νται 4δ+ ν� τ� μεταθ�τη 4κε5, ν� τ� μετα��λλη, ν� τ�σηκ3νη �π� 4δ+ κα� ν� τ� μετα��ρη 4κε5.T� π�ντα ε�ναι μετα� -λ�ς. REπ μ�νως δ�ν 6π�ρ)ει ��� ς μ!πως γ�νη κ�τι καιν �ργι 1 τ�π�ντα ε�ναι γνωστ�,�λλ� κα� % πρ σ� ρ�ς τ9ς ��σεως ε�ναι �σες.

2.K�θε ��σις ε�ναι ε)αριστημ�νη μ� τ�ν Xαυτ� της,�ταν πρ - δε�η1 $ λ γικ! ��σις πρ δε�ει π�ντα )ωρ�ς ν� 6π )ωρ9 μ� τ!νσκ�ψι gτε στ� ψ�μα gτε στ!ν σ�γ)υσι1 στρ��ει τ�ς παρ ρμ!σειςτης μ�ν ν πρ�ς τ� κ ινωνικ� (ργα1 4πιθυμε5 δ� κα� �π �ε�γει μ�-ν ν �σα bρμ�2 υν σ/ 4μ&ς1 κα� σ� κ�θε τι π � �π ν�μεται �π� τ!νκ ιν! ��σι τ� δ�)εται μ� ε)αρ�στησι. Δι�τι ε�ναι μ�ρ ς ατ9ς,�πως τ� ��λλ ε�ναι μ�ρ ς τ � �υτ �1 μ� τ!ν δια� ρ� �τι σ/ ατ!τ!ν περ�πτωσι τ� ��λλ ε�ναι μ�ρ ς ��σεως �να�σθητης κα� Hλ -

179

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Hã

48. /Aντ� πρ�νια, "γνια 8ρθ�τερη γρα�!.

49. /Aντ� ε=πp hς 6π�ρ)ει γρα�! Mπ�ως κα� �α�νεται 8ρθ�τερη.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

178

γ�. �Aλ)@ανδρς [δ�] κα� Γ�ις κα� Πμπ&ις τ� πρ�ς Διγ)νηκα� bHρ�κλειτν κα� Σωκρ�την;( μ�ν γ#ρ ε�δν τ# πρ�γματα κα�τ#ς α-τ�ας κα� τ#ς nλας. κα� τ# Pγεμνικ# ]ν α$τ3ν α$τ�+ †�κε7 δ��σων πρ�νια κα� δυλε�α π�σων.

δ�. ZOτι $δ�ν ~ττν τ# α$τ# πι&συσι, κXν σN διαρραγU5ς.ε�.T� πρ3τν μ6 ταρ�σσυ+ π�ντα γ#ρ κατ# τ6ν τ� �λυ 84-

σιν+ κα� 1λ�γυ �ρ�νυ $δε�ς $δαμ� σUη+ oσπερ $δ� bAδρια-ν�ς, $δ� ASγυστς. πειτα :τεν�σας ε-ς τ� πρOγμα Bδε α$τ� κα�συμμνημνε4σας, �τι :γαθ�ν σε "νθρωπν ε�ναι δε7, κα� τ� τ�:νθρEπυ P 84σις :παιτε7, πρO@ν τ�τ :μεταστρεπτ� κα� ε-π),Cς δικαι�τατν 8α�νετα� σι, μ�νν ε$μεν3ς κα� α-δημ�νως κα�:νυπκρ�τως.

Y�. bH τ3ν �λων 84σις τ�τ ργν �ει, τ# 'δε qντα �κε7 μετα-τιθ)ναι, μετα��λλειν, αBρειν νθεν κα� �κε7 8)ρειν. π�ντα τρπα�,$� oστε 8�ηθ5ναι, μ& τι καιν�ν+ π�ντα συν&θη+ :λλ# κα� Bσαια( :πνεμ&σεις.

=�. �Aρκε7ται πOσα 84σις DαυτU5 ε$δ4σUη+ 84σις δ� λγικ6 ε$-δε7 �ν μ�ν 8αντασ�αις μ&τε ψευδε7 μ&τε :δ&λFω συγκατατιθεμ)νη,τ#ς Mρμ#ς δ� �π� τ# κινωνικ# ργα μ�να :πευθ4νυσα, τ#ς 1ρ)-@εις δ� κα� τ#ς �κκλ�σεις τ3ν �8’ Pμ7ν μ�νων πεπιημ)νη, τ� δ�%π� τ5ς κιν5ς 84σεως :πνεμ�μενν πOν :σπα=μ)νη. μ)ρςγ#ρ α$τ5ς �στιν, Cς P τ� 84λλυ 84σις τ5ς τ� 8υτ� 84σεως+πλ6ν �τι �κε7 μ�ν P τ� 84λλυ 84σις μ)ρς �στ� 84σεως κα� :ναι-

Page 91: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

γης π � ε�ναι δυνατ�ν ν� κυριευθ9. /Eν+ $ ��σις τ � �νθρ3π υε�ναι μ�ρ ς ��σεως 4λευθ�ρας, λ γικ9ς κα� δικα�ας, 4�/ �σ ν ��-�αια 4* �σ υ κα� �ν�λ γα μ� τ!ν �*�α τ � καθεν�ς μ ιρ�2εται τ�ν)ρ�ν , τ!ν Lλη, τ!ν α=τ�α, τ!ν 4ν�ργεια κα� τ!ν τ�)η. Πρ�σε*ε�μως �τι δ�ν θ� τ� �ρ9ς �λα σ� �λ υς �σα, 4�ν τ� 4*ετ�σης Pνα-Pνα )ωριστ�, �λλ� 4�ν �λα μα2� τ � Xν�ς τ� συγκρ�νης μ� �λα μα-2� τ � Hλλ υ.

η. N� γνωρ�2ης �λα δ�ν ε�ναι δυνατ�ν. Mπ ρε5ς �μως ν� πε-ρι ρ�σης τ!ν �λα2 νε�α. Mπ ρε5ς ν� ε�σαι π λ� πι� π�νω �π� τ�ς$δ ν�ς κα� τ �ς π�ν υς1 ()εις τ!ν δ�ναμι ν� σταθ9ς 4π�νω �π�τ!ν �σ!μαντη δ�*α1 �λλ� κα� ν� μ! 8ργ�2εσαι 4ναντ� ν τ+ν �ναι-σθ!των κα� �)αρ�στων, �λλ� �κ�μη κα� ν� �ρ ντ�2ης γι/ ατ �ςμπ ρε5ς.

θ. N� μ! σ� �κ �ση κανε�ς πλ� ν ν� κατηγ ρ9ς τ!ν 2ω! τ+ν�νακτ�ρων μ!τε 4σ� τ�ν Xαυτ� σ υ.

ι. RH μετ�ν ια ε�ναι κ�τι τ� 4πιλ!ψιμ γι� σ�να, γιατ� δ�νεις τ!ν4ντ�πωσι �τι παρ�λειψες κ�τι )ρ!σιμ . T� �γαθ� δ�ν πρ�πει ν�θεωρ9ς )ρ!σιμ κα� πρ�πει ν� �ρ ντ�2η γι/ ατ� < καλ�ς κα� �γα-θ�ς Hνδρας. Kανε�ς καλ�ς κα� �γαθ�ς δ�ν θ� μεταν �σε π τ�γιατ� παρ�λειψε κ�π ια $δ ν!. REπ μ�νως δ�ν ε�ναι gτε )ρ!σιμ gτε �γαθ� $ $δ ν!.

ια. N� 2ητ&ς ν� μ�θης γι� κ�θε πρ&γμα, τ� ε�ναι ατ� καθ/Xαυτ�. Π ι� ε�ναι $ σ�α τ υ κα� π ι� $ μ ρ�! τ υ; Π ι� ε�ναι $α=τ�α π � τ� δημι �ργησε, τ� πρ σ��ρει στ�ν κ�σμ ; Π�σ )ρ�ν 6π�ρ)ει;

ι�. 'Oταν �π� τ�ν Lπν δ�σκ λα σηκ3νεσαι, σκ�ψ υ �τι ε�ναισ�μ�ων μ� τ�ν πρ ρισμ� σ υ κα� τ!ν �νθρ3πινη ��σι σ υ ν�8ργ�2εσαι γι� τ� συμ��ρ ν τ � κ ινωνικ � συν�λ υ. /Eν+ <Lπν ς ε�ναι κ ιν� γν3ρισμα κα� τ+ν 23ων π � δ�ν () υν λ γικ!14κε5ν δ� π � ε�ναι σ�μ�ων μ� τ!ν ��σι τ � καθεν�ς ατ� ε�ναικα� περισσ�τερ =κε5 κα� περισσ�τερ ταιριαστ� κα� �γαπητ�σ/ ατ�ν.

181

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION HãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

180

σθ&τυ κα� :λ�γυ κα� �μπδ�=εσθαι δυναμ)νης,P δ� τ� :νθρE-πυ 84σις μ)ρς �στ�ν :νεμπδ�στυ 84σεως κα� νερOς κα� δι-κα�ας, εBγε Bσυς κα� κατ� :@�αν τNς μερισμNς �ρ�νων, $σ�ας,α-τ�υ, �νεργε�ας, συμ��σεως, Dκ�στις πιε7ται. σκ�πει δ), μ6 ε-τ� <kν> πρ�ς τ� kν Bσν ε%ρ&σεις �π� παντ�ς, :λλ# ε- συλλ&�δηντ# π�ντα τ�δε πρ�ς :θρ�α τ# τ� Dτ)ρυ.

η�.“ �AναγινEσκειν $κ @εστιν.” :λλ# n�ριν :νε�ργειν @εστιν+:λλ# Pδν3ν κα� π�νων καθυπερτερε7ν @εστιν+ :λλ# τ� δ@α-ρ�υ %περ�νω ε�ναι @εστιν+ :λλ# :ναισθ&τις κα� :�αρ�στις μ6θυμ�σθαι, πρσ)τι κ&δεσθαι α$τ3ν @εστιν.

θ�. Mηκ)τι συ μηδε�ς :κ4σUη καταμεμ8μ)νυ τ�ν �ν α$λU5��ν, μηδ� σN σεαυτ�.

ι�. bH μετ�νι� �στιν �π�ληψ�ς τις Dαυτ�, Cς �ρ&σιμ�ν τι παρει-κ�τς+ τ� δ� :γαθ�ν �ρ&σιμ�ν τι δε7 ε�ναι, κα� �πιμελητ)ν α$τ�τF3 καλF3 κα� :γαθF3 :νδρ�+ $δε�ς δ� Xν καλ�ς κα� :γαθ�ς :ν6ρμεταν&σειεν �π� τF3 Pδν&ν τινα παρεικ)ναι+ Sτε "ρα �ρ&σιμνSτε :γαθ�ν Pδν&.

ια�.T�τ τ� �στιν α$τ� καθ’ Dαυτ� τU5 -δ�_α κατασκευU5; τ� μ�ν τ�$σι3δες α$τ� κα� %λικ�ν; τ� δ� τ� α-τι3δες; τ� δ� πιε7 �ν τF3 κ�-σμFω; π�σν δ� �ρ�νν %8�σταται;

ι��. ZOταν �@ nπνυ δυσ�ερ3ς �γε�ρUη, :ναμιμν&σκυ, �τι κατ#τ6ν κατασκευ&ν συ �στ� κα� κατ# τ6ν :νθρωπικ6ν 84σιν τ� πρ�-@εις κινωνικ#ς :πδιδ�ναι, τ� δ� καθε4δειν κιν�ν κα� τ3ν :λ�-γων =FEων+ � δ� κατ# 84σιν Dκ�στFω, τ�τ -κει�τερν κα� πρ-σ8υ)στερν κα� δ6 κα� πρσην)στερν.

Page 92: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ιγ. Συνε)+ς κα� γι� κ�θε σκ�ψι σ υ, 4�ν ε�ναι δυνατ�ν, ν� �να-2ητ&ς τ!ν ��σι της,τ� π�θη της κα� ν� τ!ν �ναλ�ης μ� τ!ν λ γικ!.

ιδ. Γι� �π ι ν τ�)η ν� συναντ!σης λ�γε �μ�σως στ�ν Xαυτ�σ υ «ατ�ς π ι�ς �ρ)�ς ν� ()η σ)ετικ� μ� τ� �γαθ� κα� τ� κακ�;»./E�ν ()η δηλαδ! γι� τ!ν $δ ν! κα� τ�ν π�ν κα� γι� τ!ν α=τ�α π �τ� δημι υργε5 κα� γι� τ!ν δ�*α κα� τ!ν �δ *�α, γι� τ�ν θ�νατ κα� τ!ν 2ω! μι� <π ιαδ!π τε γν3μη, δ�ν θ� �π ρ!σω gτε θ�παρα*ενευθ+ 4�ν 4νεργ9 σ�μ�ωνα μ/ ατ!1 κα� θ� σκε�θ+ �τι�ναγκ�2εται ν� 4νεργ9 μ/ ατ� τ�ν τρ�π .

ιε. N� ()ης 6π/ 7ψι σ υ �τι �πως ε�ναι ντρ π! ν� παρα*ενε�ε-σαι 4�ν $ συκι� παρ�γη σ�κα, ε�ναι 4* �σ υ ντρ π! ν� παρα*ε-νε�εσαι 4�ν < κ�σμ ς παρ υσι�2η �σα μπ ρε5 ν� παρ υσι�ση.Kα� < γιατρ�ς κα� < κυ�ερν!της πλ � υ ε�ναι ντρ π! ν� παρα*ε-νε�ωνται �ταν κ�π ι ς ()η πυρετ� F �ταν πν�η �ντ�θετ ς Hνε-μ ς.

ις. N� *�ρης �τι κα� $ �λλαγ! γν3μης κα� $ συμμ�ρ�ωσις πρ�ςατ�ν π � 4πι)ειρε5 ν� σ� δι ρθ3ση ε�ναι <μ �ως πρ&*ις 4λευθε-ρ�ας. Δι�τι ε�ναι δικ! σ υ 4ν�ργεια σ�μ�ωνα μ� τ!ν δικ! σ υ<ρμ�μ�υτη δι�θεσι κα� κρ�σι κα� ()ει συντελεσθ9 μ�λιστα σ�μ-�ωνα μ� τ!ν δικ! σ υ �ντ�ληψι.

ι2. /E�ν μπ ρ9ς ν� μ! τ� κ�νης, γιατ� τ� κ�νης; /E�ν �μως4*αρτ&ται �π� Hλλ ν π ι�ν κατηγ ρε5ς; T� Hτ μα F τ �ς θε �ς1κα� τ� Pνα κα� τ� Hλλ ε�ναι τρ�λλα. Kαν�ναν δ�ν πρ�πει ν� μ�μ-�εσαι. Δι�τι 4�ν μπ ρ9ς, δι�ρθωσ� τ ν1 4�ν δ�ν μπ ρ9ς ν� κ�νηςατ�, τ λ�)ιστ ν δι�ρθωσε τ� �δι τ� πρ&γμα. /E�ν �μως μ!τετ �τ μπ ρ9ς, τ� 4*υπηρετε5 $ μεμψιμ ιρ�α σ υ; Δ�ν πρ�πει λ ι-π�ν ν� κ�νης τ�π τε �συλλ�γιστα.

ιη. Δ�ν π��τει (*ω �π� τ�ν κ�σμ �,τι πεθα�νει. /E�ν δε)θ �με�τι μ�νει μ�σα στ�ν κ�σμ , τ�τε κα� μετα��λλεται 4δ+ κα� διαλ�ε-ται ε=ς τ� συστατικ� τ υ μ�ρη π � ε�ναι στ ι)ε5α τ � κ�σμ υ κα�δικ� τ υ. Kα� ατ� ���αια μετα��λλ νται κα� δ�ν �γανακτ �ν.

ιθ. 'Oλα () υν γ�νει γι� κ�π ι σκ π�, < eππ ς, τ� �μπ�λι. Για-

183

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION HãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

182

ιγ�. Διηνεκ3ς κα� �π� π�σης, ε- `�ν τε, 8αντασ�ας 8υσιλγε7ν,παθλγε7ν, διαλεκτικε4εσθαι.

ιδ�. sFΩ Xν �ντυγ��νης, ε$θNς σαυτF3 πρ�λεγε+ wτς τ�να δ�γμα-τα �ει :γαθ3ν κα� κακ3ν; ε- γ#ρ περ� Pδν5ς κα� π�νυ κα� τ3νπιητικ3ν Dκατ)ρυ κα� περ� δ�@ης,:δ@�ας,θαν�τυ,=ω5ς τι�-δε τιν# δ�γματα �ει, $δ�ν θαυμαστ�ν R @)νν μι δ�@ει, �#ν τ�-δε τιν# πιU5+ κα� μεμν&σμαι, �τι :ναγκ�=εται nτως πιε7ν.

ιε�. M)μνησ, �τι, oσπερ α-σ�ρ�ν �στι @εν�=εσθαι, ε- P συκ5σ�κα 8)ρει,nτως,ε- M κ�σμς τ�δε τιν# 8)ρει,'ν �στι 8ρ�ς+ κα�-ατρF3 δ� κα� κυ�ερν&τUη α-σ�ρ�ν @εν�=εσθαι,ε- πεπ4ρε�εν wτς Rε- :ντ�πνια γ)γνεν.

ιY�. M)μνησ, �τι κα� τ� μετατ�θεσθαι κα� Kπεσθαι τF3 διρ-θ�ντι Mμ�ως �λε4θερ�ν �στιν. σ6 γ#ρ �ν)ργεια κατ# τ6ν σ6νMρμ6ν κα� κρ�σιν κα� δ6 κα� κατ# ν�ν τ�ν σ�ν περαινμ)νη.

ι=�. E- μ�ν �π� σ�, τ� α$τ� πιε7ς; ε- δ� �π’ "λλFω, τ�νι μ)μ8Uη; τα7ς:τ�μις R τ7ς θε7ς; :μ8�τερα μανιEδη. $δεν� μεμπτ)ν. ε- μ�νγ#ρ δ4νασαι, δι�ρθωσν+ ε- δ� τ�τ μ6 δ4νασαι, τ� γε πρOγμαα$τ�+ ε- δ� μηδ� τ�τ, πρ�ς τ� τι σι 8)ρει τ� μ)μψασθαι; ε-κU5γ#ρ $δ�ν πιητ)ν.

ιη�. lE@ω τ� κ�σμυ τ� :πθαν�ν $ π�πτει. ε- 'δε μ)νει, κα�μετα��λλει 'δε κα� διαλ4εται ε-ς τ# Bδια, 9 στι�ε7α �στι τ� κ�-σμυ κα� σ�. κα� α$τ# δ� μετα��λλει κα� $ γγγ4=ει.

ιθ�. ZEκαστν πρ�ς τι γ)γνεν, pππς, "μπελς+ τ� θαυμ�=εις;

Page 93: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

τ� �π ρε5ς; Kα� < 'Hλι ς θ� π9: Γι� κ�π ι (ργ ()ω γ�νει, �πωςκα� % Hλλ ι θε �.

Σ� λ ιπ�ν γιατ� (γινες; Γι� τ�ς $δ ν�ς; K �τα*ε 4�ν τ� )ωρ�η <ν �ς.

κ. RH ��σις ()ει σκε�θ9 γι� τ�ν καθ�να, 7)ι λιγ3τερ γι� τ�νθ�νατ� τ υ �π/ �,τι γι� τ!ν γ�ννησι κα� τ!ν 4*�λι*� τ υς �πως4κε5ν ς π � ρ�)νει τ!ν σ�α5ρα. T� �γαθ� λ ιπ�ν 6π�ρ)ει στ!νσ�α5ρα π � σηκ3νεται πρ�ς τ� π�νω κα� τ� κακ� στ!ν σ�α5ραπ � π��τει κ�τω; T� �γαθ� στ!ν � �σκα π � � υσκ3νει κα� τ�κακ� στ!ν σ�α5ρα π � π��τει;T� �δι =σ)�ει κα� γι� τ�ν λ�)ν .

κα. Στρ�ψε τ� μ�τια σ υ πρ�ς τ� σ+μα κα� κ �τα*ε π+ς ε�ναιατ! τ!ν στιγμ!, π+ς γ�νεται �ταν γηρ�ση, �ταν �ρρωστ!ση �ταν4κπνε�ση50. E�ναι π λ� σ�ντ μη $ 2ω! κα� 4κε�ν υ π � 4παινε5κα� 4κε�ν υ π � 4παινε5ται κα� 4κε�ν υ π � μνημ νε�ει κα� 4κε�-ν υ π � μνημ νε�εται. Σκ�ψ υ �κ�μη �τι ατ� συμ�α�ν υν σ�μι� γωνι� ατ � τ � κ�σμ υ κα� �τι gτε 4δ+ δ�ν συμ�ων �ν�λ ι gτε < καθ�νας μ� τ�ν Xαυτ� τ υ. Kα� 4π� πλ� ν <λ�κληρη $γ9 ε�ναι μ�ν Pνα μικρ� σημε5 .

κ�. Στρ�ψε τ!ν πρ σ )! σ υ πρ�ς τ� �ντικε�μεν π � ()ειςμπρ στ� σ υ1 παρατ!ρησε τ�ν ν�μ π � τ� δι�πει, τ!ν 4ν�ργει�τ υ, �να2!τησε τ!ν σημασ�α τ υ.

Δικα�ως 6π ��ρεις1 θ�λεις ν� γ�νης αgρι καλ�ς παρ� ν� ε�σαισ!μερα.

κγ. K�νω κ�τι; T� κ�νω γι� τ� καλ� τ+ν �νθρ3πων1 μ � συμ-�α�νει κ�τι; T� �π δ�) μαι γιατ� πρ �ρ)εται �π� τ �ς θε �ς κα�τ!ν πηγ! τ+ν π�ντων, �π� τ!ν <π �α �λα �σα γ�ν νται πηγ�2 υνκα� συνυ�α�ν νται.

κδ. Π+ς σ � �α�νεται τ� λ �σιμ , τ� λ�δι, < %δρ3τας, $ �κα-θαρσ�α, τ� �ρ3μικ νερ�, �λα σι)αμερ�. \Eτσι ε�ναι �λη $ 2ω! κα��λα τ� �ντικε�μενα.

185

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Hã

50. Πρνε�σαν (6π�ρ)ει γρα�! �κπνε�σαν) �α�νεται 8ρθ�τερη.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

184

κα� M ZHλις �ρε7, “πρ�ς τι ργν γ)γνα,” κα� ( λιπ� θε�. σNJν πρ�ς τι; τ� ̂ δεσθαι; Bδε, ε- :ν)�εται P ννια.

κ�. bH 84σις �στ��ασται Dκ�στυ $δ)ν τι λασσν τ5ς :πλ&-@εως R τ5ς :ρ�5ς τε κα� διε@αγωγ5ς, Cς M :να��λλων τ6ν σ8α7-ραν+ τ� Jν R :γαθ�ν τF3 σ8αιρ�Fω :να8ερμ)νFω R κακ�ν κατα8ε-ρμ)νFω R κα� πεπτωκ�τι; τ� δ� :γαθ�ν τU5 πμ8�λυγι συνεστEσUηR κακ�ν διαλυθε�σUη; τ# �μια δ� κα� �π� λ4�νυ.

κα�. lEκστρεψν κα� θ)ασαι, `�ν �στι, γηρ�σαν δ� `ν γ�νε-ται, νσ5σαι δ), :ππνε�σαν δ).†Bρα�4�ιν κα� M �παιν3ν κα� M �παιν4μενς, κα� M μνημνε4ωνκα� M μνημνευ�μενς,πρσ)τι δ� κα� �ν γων�_α τ4τυ τ� κλ�μα-τς, κα� $δ� �ντα�θα π�ντες συμ8ων�σι, κα� $δ� α$τ�ς τιςDαυτF3+ κα� �λη δ� P γ5 στιγμ&.

κ��. Πρ�σε�ε τF3 %πκειμ)νFω R τU5 �νεργε�_α R τF3 δ�γματι R τF3σημαινμ)νFω.Δικα�ως τα�τα π�σ�εις+ μOλλν δ� θ)λεις :γαθ�ς αSριν γεν)-σθαι R σ&μερν ε�ναι.

κγ�. Πρ�σσω τι; πρ�σσω �π� :νθρEπων ε$πι�αν :να8)ρων+συμ�α�νει τ� μι; δ)�μαι �π� τNς θεNς :να8)ρων κα� τ6ν π�ν-των πηγ&ν, :8� ~ς π�ντα τ# γιν�μενα συμμηρ4εται.

κδ�. ZOπ7�ν σι 8α�νεται τ� λ4εσθαι+ λαιν, (δρEς, d4πς,nδωρ γλι3δες, π�ντα σικ�αντ�+ τ�τν πOν μ)ρς τ� ��υ κα�πOν %πκε�μενν.

2

2

Page 94: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κε. RH Λ υκ�λλα ε�δε τ�ν O9ρ νεκρ�ν. \Eπειτα π�θανε κα� $Λ υκ�λλα. RH Σ�κ υνδα τ�ν M�*ιμ ,(πειτα )�θηκε κα� 4κε�νη. RO/Eπιτ�γ)αν ς ε�δε τ�ν Δι�τιμ 1 (πειτα 4*α�αν�σθηκε κα� < /Eπι-τ�γ)αν ς. RO /Aντων5ν ς τ!ν Φαυστ5να, (πειτα π�θανε κα� < /Aν-των5ν ς1 (τσι γ�ν νται �λα. RO K�λερ ε�δε τ�ν /Aδριαν�, (πειτα )�-θηκε κα� < K�λερ. /Eκε5ν ι % � �ερ � μ� τ!ν δ�ναμι ν� πρ �ητε�- υν F % �λα2�νες π � ε�ναι; Φ �ερ � _ταν < X�ρακας κα� < Δη-μ!τρι ς < Πλατωνικ�ς κα� < Eδα�μων κα� % �μ ι � των. T� π�-ντα _ταν 4�!μερα, () υν 4*α�ανισθ9 �π� καιρ�. Mερικ � )ωρ�ςν� μνημ νευθ �ν gτε γι� λ�γ 1 Hλλ ι () υν ε=σ�λθει στ�ν )+ρ τ � παραμυθι �1 Hλλ ι 4*α�αν�σθηκαν πλ� ν κα� �π� τ� παρα-μ�θια. N� θυμ&σαι λ ιπ�ν ατ�1 �τι θ� )ρειασθ9 ν� διαλυθ9 τ�σ+μα σ υ στ� στ ι)ε5α τ υ F ν� ��ανισθ9 τ� πνε�μα σ υ F ν� με-τα�ληθ9 κα� ν� καταλ��η Hλλη θ�σι.

κς. Xαρ� γι� τ�ν Hνθρωπ ε�ναι ν� 4κτελ9 �σα ταιρι�2 υνστ!ν ��σι τ υ1 γν3ρισμα =δια�τερ τ � �νθρ3π υ ε�ναι $ �γ�πηπρ�ς τ �ς συνανθρ3π υς τ υ, $ περι�ρ�νησις τ+ν συγκιν!σεωνπ � πρ �ρ) νται �π� τ�ς α=σθ!σεις, $ πρ σεκτικ! παρατ!ρησιςτ9ς ��σεως κα� 4κε�νων π � γ�ν νται σ�μ�ωνα μ/ ατ!ν.

κ2. Tρε5ς �ασικ�ς σ)�σεις 6π�ρ) υν1 $ μ�α �να��ρεται στ�σ+μα π � σ� περι��λλει, $ Hλλη πρ�ς τ!ν δημι υργικ! θε�α α=τ�α�π� τ!ν <π �α πηγ�2 υν τ� π�ντα γι� �λ υς κα� τρ�τη $ σ)�σιςπρ�ς τ �ς �νθρ3π υς π � 2 �ν μα2� σ υ.

κη. RO π�ν ς F ε�ναι κακ� γι� τ� σ+μα, <π�τε Hς τ� 4κ�ρ�ση, Fγι� τ!ν ψυ)!. /Aλλ� ε�ναι σ� θ�σι ατ! ν� διατηρ!ση τ!ν καθαρ�-τητα κα� τ!ν γαλ!νη της κα� ν� μ! θεωρ9 τ�ν π�ν κακ�; Δι�τικ�θε κρ�σις κα� <ρμ! κα� 4πιθυμ�α κα� �π )! �π� τ� π�θη �ρ�-σκεται μ�σα μας κα� καν�να κακ� δ�ν �θ�νει μ�)ρι 4δ+.

κθ. N� �π μακρ�νης τ�ς τ λμηρ�ς σκ�ψεις κα� ν� 4παναλαμ-��νης συνε)+ς στ�ν Xαυτ� σ υ: Aτ! τ!ν στιγμ! 4*αρτ&ται �π�μ�να ν� μ! ε=σ)ωρ!ση στ!ν ψυ)! μ υ καμμι� π νηρ�α μ!τε 4πι-θυμ�α κα� γενικ� καμμι� ταρα)!, �λλ� κα� �ταν �λ�πω τ� π�ντα

187

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION HãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

186

κε�. Λ4κιλλα O$5ρν, ε�τα Λ4κιλλα Σ)κυνδα M�@ιμν,ε�τα Σ)κυνδα+ �Eπιτ4γ�ανς Δι�τιμν, ε�τα �Eπιτ4γ�ανς+ Φαυ-στ�ναν �Aντων7νς, ε�τα �Aντων7νς. τια�τα π�ντα+ K)λερ bAδρια-ν�ν ε�τα K)λερ. ( δ� δριμε7ς �κε7νι R πργνωστικ� R τετυ8ωμ)-νι, π�; `ν δριμε7ς μ�ν X�ρα@ κα� Δημ&τρις [M Πλατωνικ�ς]κα� E$δα�μων κα� εB τις τι�τς. π�ντα �8&μερα, τεθνηκ�τα π�-λαι+ νιι μ�ν $δ� �π� 1λ�γν μνημνευθ)ντες+ ( δ� ε-ς μ4θυς με-τα�αλ�ντες+ ( δ� Vδη κα� �κ μ4θων �@�τηλι. τ4των Jν με-μν5σθαι, �τι δε&σει Vτι σκεδασθ5ναι τ� συγκριμ�τι�ν συ, Rσ�εσθ5ναι τ� πνευμ�τιν R μεταστ5ναι κα� :λλα�� κατατα-�θ5ναι.

κY�. E$8ρσ4νη :νθρEπυ πιε7ν τ# Bδια :νθρEπυ. Bδιν δ�:νθρEπυ εSνια πρ�ς τ� Mμ�8υλν, %περ�ρασις τ3ν α-σθη-τικ3ν κιν&σεων, δι�κρισις τ3ν πιθαν3ν 8αντασι3ν, �πιθεEρησιςτ5ς τ3ν �λων 84σεως κα� τ3ν κατ� α$τ6ν γινμ)νων.

κ=�. Tρε7ς σ�)σεις+ P μ�ν πρ�ς τ� :γγε7ν τ� περικε�μενν+ P δ�πρ�ς τ6ν θε�αν α-τ�αν, :8’ ~ς συμ�α�νει πOσι π�ντα+ P δ� πρ�ςτNς συμ�ι�ντας.

κη�. bO π�νς Vτι τF3 σEματι κακ�ν+ $κ�ν :π8αιν)σθω+ RτU5 ψυ�U5+ :λλ� @εστιν α$τU5, τ6ν -δ�αν α-θρ�αν κα� γαλ&νην δια8υ-λ�σσειν κα� μ6 %πλαμ��νειν, �τι κακ�ν. πOσα γ#ρ κρ�σις κα�Mρμ6 κα� qρε@ις κα� κκλισις νδν, κα� $δ�ν 'δε :να�α�νει.

κθ�. �E@�λει8ε τ#ς 8αντασ�ας συνε�3ς σεαυτF3 λ)γων+ “N�ν �π’�μ� �στιν, pνα �ν τα4τUη τU5 ψυ�U5 μηδεμ�α πνηρ�α U] μηδ� �πιθυμ�α

Page 95: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

�ντιμετωπ�2ω τ� καθ�να �ν�λ γα μ� τ!ν �*�α τ υ. N� 4κτιμ&ςπ�ντ τε ατ! τ!ν δυνατ�τητα π � πρ �ρ)εται �π� τ!ν ��σι.

λ. N� μιλ&ς κα� στ!ν Σ�γκλητ κα� πρ�ς τ�ν καθ�να μ� επρ�-πεια κα� )ωρ�ς �λα2 νε�α. N� ε�σαι σα�!ς κα� �κρι� λ�γ ς.

λα. RH αλ! τ � Aγ �στ υ, $ γυνα5κα τ υ, $ κ�ρη τ υ, %(γγ ν ι, % πρ�γ ν ι, $ �δελ�!, < /Aγρ�ππας, % συγγενε5ς, %Hνθρωπ ι τ � σπιτι �, % ��λ ι, < \Aρει ς, < Mαικ!νας, % γιατρ �, % %ερε5ς1 �λ ι π�θαναν. \Eπειτα π!γαινε πρ�ς τ� Hλλα, 7)ι στ�νθαν�τ Xν�ς �νθρ3π υ )ωριστ�, �λλ� στ!ν καταστρ �! τ+ν κα-τ �κων τ9ς Π μπηqας. Kα� 4κε5ν π � γρ��εται 4π�νω στ� μν!-ματα1 < τελευτα5 ς ατ � τ � γ�ν υς. N� σκε�θ9ς π�σ ταλαι-πωρ!θηκαν % πρ�γ ν � των γι� ν� ��!σ υν κ�π ι δι�δ ) . /E*Hλλ υ ε�ναι �ν�γκη ν� 6π�ρ*η κ�π ι ς τελευτα5 ς �λλ� π�λι τ�-τε () με τ�ν θ�νατ <λ κλ!ρ υ γ�ν υς.

λ�. Πρ�πει ν� συνθ�της τ� =κ δ�μημα τ9ς 2ω9ς σ υ μ� μ�α -μ�α πρ&*ι1 κα� 4�ν καθεμ�α 4κπληρ3νη τ�ν σκ π� της, �σ ε�ναιδυνατ�ν, ν� ε�σαι %καν π ιημ�ν ς1 κανε�ς δ�ν θ� σ � πρ ��λλη4μπ�δια γι� ν� γ�νωνται % πρ�*εις �πως πρ�πει - «/Aλλ� �π/ (*ωθ� πρ �ληθ9 κ�π ι 4μπ�δι » - Kαν�να 4μπ�δι ,�ταν πρ�κειταιν� 4νεργ!σης μ� δικαι σ�νη κα� σω�ρ σ�νη κα� λ γικ!. \Iσως σ�4μπ δ�ση κ�τι Hλλ πι� δραστ!ρι . /Aλλ� μ� τ!ν ε)�ριστη πρ -σαρμ γ! πρ�ς τ� �δι τ� 4μπ�δι κα� μ� τ!ν <λ�ψυ)η συγκατ�θε-σι πρ�ς 4κε5ν π � σ � συν��η,�μ�σως Hλλη πρ&*ις πρ ��λλεται�παρα�τητη κα� �ασικ! γι� τ!ν σ�νθεσι τ9ς 2ω9ς γι� τ!ν <π �αμ�λησα.

λγ. N� πα�ρνης )ωρ�ς �λα2 νε�α κα� ν� πρ σ��ρης μ� πρ θυ-μ�α.

λδ. E�δες π τ� )�ρι κ μμ�ν F π�δι F κε��λι ν� �ρ�σκεται μα-κρι� �π� τ� σ+μα1 (τσι κ�νει τ�ν Xαυτ� τ υ, �σ 4*αρτ&ται �π/ατ�ν, 4κε5ν ς π � δ�ν δ�)εται κ�τι �ντ�θετ πρ�ς τ� συμ��ρ ντ � κ ινωνικ � συν�λ υ. \E)εις �π κ π9 �π� τ!ν �υσικ! κ ιν�-τητα τ+ν πραγμ�των, �λλ� 4κ ��σεως ε�σαι μ�ρ ς ατ9ς. T3ρα

189

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION HãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

188

μηδ� �λως ταρα�& τις+ :λλ# �λ)πων π�ντα, Mπ7� �στι, �ρ3μαιDκ�στFω κατ� :@�αν.” μ)μνησ τα4της τ5ς �@υσ�ας κατ# 84σιν.

λ�. Λαλε7ν κα� �ν συγκλ&τFω κα� πρ�ς π�νθ’ Mντιν�ν κσμ�ως,μ6 περιτρ�νως+ bYγιε7 λ�γ_ω �ρ5σθαι.

λα�. A$λ6 A$γ4στυ, γυν&, θυγ�τηρ, γγνι, πρ�γνι,:δελ8&, �Aγρ�ππας, συγγενε7ς, -κε7ι, 8�λι, lAρεις, Mαικ&νας,-ατρ�, θ4ται+ �λης α$λ5ς θ�νατς. ε�τα πιθι τ#ς "λλας <κατα-στρ8#ς> μ6 καθ� Dν�ς :νθρEπυ θ�νατν, `ν Πμπη�ων.κ:κε7ν δ� τ� �πιγρα8�μενν τ7ς μν&μασιν,“lEσ�ατς τ� -δ�υγ)νυς,” �πιλγ�=εσθαι, π�σα �σπ�σθησαν ( πρ� α$τ3ν, pνα δι�-δ��ν τινα καταλ�πωσιν+ ε�τα :ν�γκη σ�ατ�ν τινα γεν)σθαι+ π�-λιν 'δε �λυ γ)νυς θ�νατν.

λ��. Συντιθ)ναι δε7 τ�ν ��ν κατ# μ�αν πρO@ιν, κα� ε- Dκ�στUη τ�Dαυτ5ς παρ)�ει, Cς `�ν τε, :ρκε7σθαι+ pνα δ� τ� Dαυτ5ς παρ)�Uη,$δ� ε`ς σε κωλ�σαι δ4ναται. “ �Aλλ� �νστ&σετα� τι @ωθεν.” $δ�νεBς γε τ� δικα�ως κα� σω8ρ�νως κα� ε$λγ�στως+ “ lAλλ δ) τι Bσως�νεργητικ�ν κωλυθ&σεται;” :λλ# τU5 πρ�ς α$τ� τ� κEλυμα ε$α-ρεστ&σει κα� τU5 �π� τ� διδ�μενν ε$γνEμνι μετα��σει, ε$θNς"λλη πρO@ις :ντικαθ�σταται �ναρμ�συσα ε-ς τ6ν σ4νθεσιν, περ�~ς M λ�γς.

λγ�. �Aτ48ως μ�ν λα�ε7ν, ε$λ4τως δ� :8ε7ναι.λδ�.EB πτε ε�δες �ε7ρα :πκεκμμ)νην R π�δα,R κε8αλ6ν :π-

τετμημ)νην �ωρ�ς π4 πτε :π� τ� λιπ� σEματς κειμ)νην+ τι-�τν Dαυτ�ν πιε7, �σν �8� DαυτF3, M μ6 θ)λων τ� συμ�α7νν κα�:πσ��=ων Dαυτ�ν R M :κινEνητ�ν τι πρ�σσων. :π)ρριψα� π4πτε :π� τ5ς κατ# 84σιν DνEσεως+ �πε84κεις γ#ρ μ)ρς+ ν�ν <δ�>

Page 96: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

�πεμ�κρυνες τ�ν Xαυτ� σ υ1 �λλ� 6π�ρ)ει 4κε5ν τ� )�ρισμα1μπ ρε5ς π�λι ν� Xνωθ9ς.T �τ σ� καν�να Hλλ 7ν δ�ν 4π�τρεψε <θε�ς1 ν� μπ ρ9 δηλαδ! ν� Xνωθ9 π�λι, �ταν �π κ π9 κα� )ωρι-σθ9. Λ��ε λ ιπ�ν 6π/ 7ψι σ υ τ!ν καλωσ�νη μ� τ!ν <π �α ()ει τι-μ!σει τ�ν Hνθρωπ , κα� μ�λιστα (δωσε σ/ ατ�ν τ!ν δ�ναμι ν� μ!�π κ π9 �π� τ� σ�ν λ 1 4ν τ �τ ις �ρ�ντισε fστε ν� 4παν�ρ)ε-ται, ν� πρ σαρμ�2εται κα� ν� *αναπα�ρνη τ!ν θ�σι τ υ hς μ�ρ ςτ � �λ υ.

λε. 'Oπως τ�ς Hλλες δυν�μεις ε=ς τ�ν καθ�να �π� τ �ς �νθρ3-π υς τ�ς πρ σ��ερε $ ��σις τ+ν �λων, (τσι κα� ατ! τ!ν δ�ναμι�π� 4κε5 τ!ν π!ραμε. M� τ�ν τρ�π δηλαδ! μ� τ�ν <π 5 4κε�νημετα��λλει κ�θε τι π � παρ υσι�2εται μπρ στ� της κα� τ9ς δημι- υργε5 4μπ�δι , κα� τ� 6π τ�σσει στ!ν μ 5ρα κα� τ� κ�νει μ�ρ ςτ � Xαυτ � της, μ� τ�ν �δι τρ�π κα� < Hνθρωπ ς μπ ρε5 �λα τ�4μπ�δια ν� τ� καταστ!ση �ναπ�σπαστα στ ι)ε5α τ � Xαυτ �τ υ κα� ν� τ� )ρησιμ π ι!ση γι� τ �ς σκ π �ς π � *εκ�νησε.

λς. M! σ� ταρ�*η $ ε=κ�να τ9ς �λης 2ω9ς, μ! σκ�πτεσαι διαρ-κ+ς π�σα � �ερ� 6π�ρ) υν κα� π�σα ε�ναι πιθαν�ν ν� συμ� �ν./Aλλ� γι� τ� καθ�να π � ()εις μπρ στ� σ υ ν� ρωτ&ς τ�ν Xαυτ�σ υ1 T� ε�ναι ατ� π � δ�ν μπ ρε5 ν� 6π ��ρη κα� ν� 6π με�νηκανε�ς;Θ� ντραπ9ς ν� τ� παραδε)θ9ς. \Eπειτα θ�μησε στ�ν Xαυ-τ� σ υ �τι δ�ν σ� �αρ�νει gτε τ� μ�λλ ν gτε τ� παρελθ�ν, �λλ�π�ντ τε τ� παρ�ν. Aτ� �μως ε�ναι παρ� π λ� μικρ�, 4�ν τ� πε-ρι ρ�σης κα� 4λ�γ)ης τ!ν ψυ)! σ υ 4�ν δ�ν μπ ρ9 ν� �ντ�)η σ�τ�σ μικρ� πρ&γμα.

λ2. M!πως τ3ρα κ�θεται κ ντ� στ� πτ+μα τ � O!ρ υ $Π�νθεια F $ Π�ργαμ ς; T� λ ιπ�ν, μ!πως στ � /Aδριαν � < Xα-�ρ�ας;E�ναι π λ� γελ 5 ν� τ� σκ�πτεσαι,�λλ� κα� Hν μπ ρ �σανν� καθ!σ υν, _ταν δ�σκ λ ν� α=σθανθ �ν $δ ν!; Kα� 4�ν δε-)θ9 κανε�ς, κα� ατ�, μ!πως ατ � μπ ρ �σαν ν� με�ν υν �θ�να-τ ι; M!πως κα� γι/ ατ �ς δ�ν ()ει <ρισθ9 �π� τ!ν μ 5ρα πρ+ταμ�ν ν� γ�ν υν γρι�ς κα� γ�ρ ντες κα� (πειτα ν� πεθ�ν υν; T� θ�

191

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION HãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

190

σεαυτ�ν :π)κψας. :λλ� 'δε κμψ�ν �κε7ν, �τι @εστ� σι π�λινDν3σαι σεαυτ�ν. τ�τ "λλFω μ)ρει $δεν� θε�ς �π)τρεψεν, �ωρι-σθ)ντι κα� διακπ)ντι π�λιν συνελθε7ν.:λλ# σκ)ψαι τ6ν �ρηστ�τη-τα, U~ τετ�μηκε τ�ν "νθρωπν+ κα� γ#ρ pνα τ6ν :ρ�6ν μ6 :πρραγU5:π� τ� �λυ, �π� α$τF3 �π�ησεν+ κα� :πρραγ)ντι π�λιν �πανελ-θε7ν κα� συμ8�ναι κα� τ6ν τ� μ)ρυς τ�@ιν :πλα�ε7ν �π�ησεν.

λε�. ZΩσπερ τ#ς "λλας δυν�μεις Dκ�στFω τ3ν λγικ3ν †σ�εδ�ν�σν2† P τ3ν λγικ3ν 84σις, nτως κα� τα4την παρ� α$τ5ς ε-λ&-8αμεν. �ν τρ�πν γ#ρ �κε�νη πOν τ� �νιστ�μενν κα� :ντι�α7νν�πιπεριτρ)πει κα� κατατ�σσει ε-ς τ6ν ε(μαρμ)νην, κα� μ)ρςDαυτ5ς πιε7, nτως κα� τ� λγικ�ν =F3ν δ4ναται πOν κEλυμαnλην Dαυτ� πιε7ν, κα� �ρ5σθαι α$τF3, �8� `ν Xν κα� oρμησεν.

λY�. M& σε συγ�ε�τω P τ� �λυ ��υ 8αντασ�α. μ6 συμπεριν�-ει, �π�πνα `α κα� �σα πιθαν�ν �πιγεγεν5σθαι, :λλ# καθ� Kκα-στν τ3ν παρ�ντων �περEτα σεαυτ�ν+ τ� τ� ργυ τ� :8�ρητνκα� :ν4πιστν; α-σ�υνθ&σ_η γ#ρ Mμλγ5σαι. πειτα :ναμ�μνη-σκε σεαυτ�ν, �τι Sτε τ� μ)λλν Sτε τ� παρFω�ηκ�ς �αρε7 σε:λλ# :ε� τ� παρ�ν. τ�τ δ� κατασμικρ4νεται, �#ν α$τ� μ�ννπεριρ�σUης κα� :πελ)γ�Uης τ6ν δι�νιαν, ε- πρ�ς τ�τ ψιλ�ν:ντ)�ειν μ6 δ4ναται.

λ=�. M&τι ν�ν παρακ�θηται τU5 τ� κυρ�υ σρF3 Π�νθεια RΠ)ργαμς; τ� δ); τU5 bAδριαν� Xα�ρ�ας R Δι�τιμς; γελ7ν. τ�δ); ε- παρεκ�θηντ, μελλν α-σθ�νεσθαι; τ� δ); ε- Uvσθ�νντ, μελλν Pσθ&σεσθαι; τ� δ), ε- ^δντ, μελλν wτι :θ�νατιε�ναι; $ κα� τ4τυς πρ3τν μ�ν γρα�ας κα� γ)ρντας γεν)σθαιnτως εpμαρτ, ε�τα :πθανε7ν; τ� Jν nστερν μελλν �κε7νι

Page 97: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

(καναν λ ιπ�ν μετ� τ�ν θ�νατ 4κε�νων; 'Oλα ατ� ε�ναι δυσω-δ�α κα� θ�ρυ� ς μ�σα σ� σ�κκ .

λη. /E�ν μπ ρ9ς ν� παρατηρ9ς μ� 8*�τητα, παρατ!ρησε κα�κρ�νε μ� σκ�ψι σ �!.51

λθ. Δ�ν �λ�πω ν� 6π�ρ)η στ!ν �ων! τ � �νθρ3π υ δ�ναμι�ντ�θετη πρ�ς τ!ν δικαι σ�νη. Παρατηρ+ �μως �τι 6π�ρ)ει �να-σ)ετικ! δ�ναμις στ!ν $δ ν!.

μ. /E�ν ��αιρ�σης (τ!ν 6π κειμενικ! γν3μη) τ!ν πρ σωπικ!4ντ�πωσι �π� 4κε5ν π � ν μ�2εις �τι σ� στενα)ωρε5 < �δι ς θ�()ης �ρεθ9 �μ�σως σ� �π�λυτη kρεμ�α. - T� σημα�νει «< �δι ς»; - RHλ γικ!. – /Aλλ�, μπ ρε5ς ν� π9ς, δ�ν ε�μαι λ γικ! μ�ν ν. – T� πα-ραδ�) μαι. – /Aλλ� < ν �ς Hς μ! στεν )ωρ9 τ�ν Xαυτ� τ υ. /E�νδ� κα� κ�τι Hλλ �π� τ� δικ� σ υ στ ι)ε5α 6π ��ρη, Hς πρ σπα-θ!ση ν� καταλ��η τ� �δι τ�ν π�ν τ υ.

μα. RH πρ σπ�θεια ν� 4μπ δ�2ωμε ν� λειτ υργ!ση μι� α�σθη-σις ε�ναι κακ� �ι λ γικ9ς ��σεως.T� �δι =σ)�ει κα� γι� τ�ς <ρμ�ς.RH �ν�σ)εσ�ς των ε�ναι κακ� �ι λ γικ9ς ��σεως. RYπ�ρ) υν �κ�-μη κα� Hλλα στ ι)ε5α π � δημι υργ �ν δυσκ λ�ες κα� �λ�πτ υντ!ν 2ω! τ+ν �υτ+ν. Kατ� τ�ν �δι τρ�π λ ιπ�ν παρεμπ�δισιςτ9ς λειτ υργ�ας τ � ν � ε�ναι κακ� λ γικ9ς ��σεως.

'Oλα ατ� συσ)�τισ� τα μ� τ�ν Xαυτ� σ υ. Π�ν ς F $δ ν! σ�κυριε�ει; \Aς 7ψεται $ α�σθησις. Συναντ&ς 4μπ�δια στ!ν πρ σπ�-θει� σ υ ν� %καν π ι!σης τ�ς <ρμ�ς σ υ; /E�ν μ�ν % <ρμ�ς σ υδ�ν () υν μ�τρ , ε�ναι κακ�, 4�/ �σ ν ε�σαι λ γικ� 7ν. /E�ν �μωςθεωρ!σης σωστ! τ!ν κ ιν! Hπ ψι, τ�τε δ�ν παθα�νης τ�π τε gτεα=σθ�νεσαι τ� 4μπ�δι .

Kα� πρ�γματι τ� (ργα τ � ν � κανε�ς Hλλ ς δ�ν συνηθ�2ει ν�τ� παρεμπ δ�2η. Aτ�ν gτε $ �ωτι� gτε < π�λεμ ς gτε < τ�-ρανν ς gτε $ �λασ�ημ�α gτε τ�π τε Hλλ τ�ν θ�γει. 'Oταν �π -κτ!ση τ!ν πληρ�τητ� τ υ παραμ�νει π�ντα �δι ς.

193

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION HãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

192

51. /Aντ� 8ησ� σ8ωτ�τις πρ τιμ!σαμε τ!ν γρα�! 8ρασ� σ8ωτ�τις.

πιε7ν, τ4των :πθαν�ντων; γρ�σς πOν τ�τ κα� λ4θρν �νθυλ�κFω.

λη�. E- δ4νασαι 1@N �λ)πειν, �λ)πε, †“κρ�νων,” 8ησ�,“σ8Eτα-τα.”†

λθ�. Δικαισ4νης κατε@αναστατικ6ν :ρετ6ν $� Mρ3 �ν τU5 λ-γικ� =FEυ κατασκευU5+ Pδν5ς δ� Mρ3 τ6ν �γκρ�τειαν.

μ�. �E#ν :8)λUης τ6ν σ6ν %π�ληψιν περ� τ� λυπε7ν σε δ-κ�ντς, α$τ�ς �ν τF3 :σ8αλεστ�τFω Kστηκας. “T�ς α$τ�ς;” M λ�-γς. “ �Aλλ� $κ ε-μ� λ�γς.” στω. $κ�ν M μ�ν λ�γς α$τ�ςDαυτ�ν μ6 λυπε�τω. ε- δ) τι "λλ σι κακ3ς �ει, %πλα�)τω α$τ�περ� α%τ�.

μα�. �Eμπδισμ�ς α-σθ&σεως κακ�ν =ωτικ5ς 84σεως+ �μπδι-σμ�ς Mρμ5ς Mμ�ως κακ�ν =ωτικ5ς 84σεως. στι δ) τι "λλ Mμ�ως�μπδιστικ�ν κα� κακ�ν τ5ς 8υτικ5ς κατασκευ5ς. nτως τ�νυν�μπδισμ�ς ν� κακ�ν νερOς 84σεως. π�ντα δ6 τα�τα �π� σε-αυτ�ν μετ�8ερε. π�νς <R> Pδν6 rπτετα� συ; qψεται P αBσθη-σις. Mρμ&σαντι νστημα �γ)νετ; ε- μ�ν :νυπε@αιρ)τως Mρμ_Oς,Vδη Cς λγικ� κακ�ν.ε- δ� τ� κιν�ν λαμ��νεις,Sπω �)�λαψαι$δ� �μπεπ�δισαι. τ# μ)ντι τ� ν� Bδια $δε�ς "λλς εBωθεν�μπδ�=ειν+ τ4τυ γ#ρ $ π�ρ, $ σ�δηρς, $ τ4ραννς, $ �λα-σ8ημ�α, $� Mτι�ν rπτεται+ “�ταν γ)νηται σ8α7ρς, κυκλτερ6ςμ)νει.†”

Page 98: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

μ�.Δ�ν ε�μαι H*ι ς ν� λυπ!σω τ�ν Xαυτ� μ υ1 δι�τι gτε Hλλ νμ�)ρι τ3ρα 4λ�πησα μ� τ!ν θ�λησ� μ υ.

μγ. \Aλλ ε)αριστε5 τ�ν Pνα κα� Hλλ τ�ν Hλλ . /Eγ3 ε�μαιε)αριστημ�ν ς 4�ν ()ω 6γι�ς τ� πνε�μα μ υ, 4�ν δηλαδ! μπ ρ9ν� μ! �π στρ��εται καν�ναν �π� τ �ς �νθρ3π υς κα� �π� �σασυμ�α�ν υν στ �ς �νθρ3π υς, �λλ� ν� �λ�πη μ� )αρ �μεν �λ�μμα τ� κ�θε τι κα� ν� τ� δ�)εται κα� ν� τ� �ντιμετωπ�2η �ν�-λ γα μ� τ!ν �*�α τ υ.

μδ. Aτ�ν τ�ν )ρ�ν π � �λ�πεις )�ρισ� τ ν στ�ν Xαυτ� σ υ.Aτ � π � 4πιδι3κ υν μ� 29λ τ!ν 6στερ �ημ�α δ�ν σκ�πτ νται�τι 4κε5ν ι π � πρ�κειται ν� (λθ υν στ!ν 2ω! θ� ε�ναι σ�ν κα�ατ �ς π � τ3ρα τ �ς στεν )ωρ �ν1 �τι θ� ε�ναι κα� 4κε5ν ι θνη-τ �. /Aλλ� γενικ� π ι� 7�ελ ς ()εις 4�ν 4κε5ν ι () υν τ!ν μι� Fτ!ν Hλλη γν3μη γι� σ�να κα� τ!ν διαλαλ �ν;

με.Π�ρε με κα� ��λε με �π υ θ�λεις.Δι�τι κα� 4κε5 θ� διατηρ!-σω τ!ν ψυ)! μ υ Fρεμη, δηλαδ! ε)αριστημ�νη 4�ν 4νεργ9 σ�μ-�ωνα μ� τ�ν πρ ρισμ� της.

\Aραγε ()ει τ�ση �*�α ατ� (τ� κακ�) γι� ν� ταλαιπωρ9ται $ψυ)! μ υ κα� ν� γ�νεται )ειρ�τερη �π� τ�ν Xαυτ� της, ν� ταπει-ν3νεται,ν� 4πιθυμ9,ν� συνθλ��εται,ν� �γωνι&;T� μπ ρε5 ν� �*�-2ει ατ! $ θυσ�α;

μς. Σ� καν�να Hνθρωπ δ�ν μπ ρε5 ν� συμ�9 κ�τι π � ν� μ!ε�ναι �νθρ3πιν σ�μπτωμα1 gτε στ� ��δι κ�τι π � ν� μ! ()ησ)�σι μ/ ατ�1 gτε στ� �μπ�λι π � ν� μ! ε�ναι δικ� τ υ σ�μπτω-μα1 gτε στ!ν π�τρα. /E�ν λ ιπ�ν στ�ν καθ�να συμ�α�νη ατ�π � συνηθ�2εται κα� ε�ναι �υσικ� γιατ� δυσανασ)ετε5ς; Δ�ν σ �(�ερε $ κ ιν! ��σις κ�τι π � δ�ν μπ ρε5ς ν� 6π ��ρης.

μ2. /E�ν �μως στεν )ωρ9σαι γι� κ�τι π � �ρ�σκεται (*ω �π�σ�να, δ�ν σ� 4ν )λε5 4κε5ν , �λλ� $ δικ! σ υ γν3μη γι/ ατ�.Aτ!ε�ναι πλ� ν στ� )�ρι σ υ ν� τ!ν �π ρρ�ψης. /E�ν �μως σ� λυπ9κ�τι π � �ρ�σκεται μ�σα σ υ,π ι�ς σ� 4μπ δ�2η ν� �ναθεωρ!σηςτ!ν γν3μη σ υ; /E�ν �μως 6π τεθ9 �τι στεν )ωρε5σαι, 4πειδ! δ�ν

195

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION HãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

194

μ��. O$κ ε-μ� "@ις �μαυτ�ν λυπε7ν+ $δ� γ#ρ "λλν πEπτεDκWν �λ4πησα.

μγ�. E$8ρα�νει "λλν "λλ+ �μ� δ), �#ν %γι�ς �ω τ� Pγεμνι-κ�ν, μ6 :πστρε8�μενν μ&τε "νθρωπ�ν τινα μ&τε <τι> τ3ν:νθρEπις συμ�αιν�ντων+ :λλ# πOν ε$μεν)σιν 18θαλμ7ς Mρ3ντε κα� δε��μενν κα� �ρEμενν Dκ�στFω κατ’ :@�αν.

μδ�.T�τν -δN τ�ν �ρ�νν σεαυτF3 ��ρισαι. ( τ6ν %στερ8η-μ�αν μOλλν διEκντες $ λγ�=νται, �τι "λλι τι�τι μ)λλυ-σιν �κε7νι ε�ναι, `� ε-σιν wτι, �ς �αρ�νται+ κ:κε7νι δ� θνη-τ�. τ� δ� �λως πρ�ς σ), Xν �κε7νι 8ωνα7ς τια4ταις :πη�3σιν R%π�ληψιν τια4την περ� σ� �ωσιν;

με�. 2Aρ�ν με κα� ��λε, �πυ θ)λεις. �κε7 γ#ρ K@ω τ�ν �μ�ν δα�-μνα pλεων, τυτ)στιν :ρκ4μενν, ε- �ι κα� �νεργ�η κατ# τ�D@5ς τU5 -δ�_α κατασκευU5.2Aρα τ�τ "@ιν, pνα δι� α$τ� κακ3ς μι �Uη P ψυ�6 κα� �ε�ρωνDαυτ5ς U] ταπεινυμ)νη, 1ρεγμ)νη, συνδυμ)νη, †πτυρμ)νη;κα� τ� ε%ρ&σεις τ4τυ "@ιν;

μς�. �AνθρEπFω $δεν� συμ�α�νειν τι δ4ναται, � $κ στιν :ν-θρωπικ�ν σ4μπτωμα+ $δ� ��, � $κ στι �ϊκ�ν+ $δ� :μπ)λFω, �$κ στιν :μπελικ�ν+ $δ� λ�θFω, � $κ στιν λ�θυ Bδιν. ε- JνDκ�στFω συμ�α�νει, � κα� εBωθε κα� π)8υκε, τ� Xν δυσ�ερα�νις; $γ#ρ :8�ρητ�ν σι 8ερεν P κιν6 84σις.

μ=�. E- μ�ν δι� τι τ3ν �κτ�ς λυπU5, $κ �κε7ν�ν σι �ν�λε7, :λλ#τ� σ�ν περ� α$τ� κρ7μα. τ�τ δ� Vδη �@αλε7ψαι �π� σ� �στιν. ε-δ� λυπε7 σ) τι τ3ν �ν τU5 σU5 διαθ)σει, τ�ς M κωλ4ων διρθ3σαι τ�δ�γμα;�μως δ� κα� ε- λυπU5,�τι $�� τ�δε τι �νεργε7ς %γι)ς σι 8αι-

2

Page 99: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κ�νεις κ�τι π � θεωρε5ς καλ�, γιατ� δ�ν τ� κ�νεις �ντ� ν� στεν -)ωρ9σαι;

- /Aλλ� μ� 4μπ δ�2ει κ�τι πι� =σ)υρ�.– M! λυπ9σαι λ ιπ�ν,δ�ν8�ε�λεται σ� σ�να $ �δυναμ�α ν� τ� δαμ�σης. – /Aλλ� δ�ν �*�2ειν� 2+, 4�ν δ�ν 4πιτ�)ω ατ�. – Φ�γε λ ιπ�ν �π� τ!ν 2ω! ε)αρι-στημ�ν ς, �πως 4κε5ν ς π � ()ει 4πιτ�)ει, μ� �γ�πη πρ�ς 4κε�-ν υς π � σ� 4μπ δ�2 υν.

μη. M! *ε)ν&ς �τι τ� Πνε�μα σ υ γ�νεται �καταμ�)ητ �τανμετ� �π� στρ �! 4σωτερικ! πρ�ς τ�ν Xαυτ� σ υ �ρκεσθ9 σ/ατ�ν κα� δ�ν κ�νει 4κε5ν π � δ�ν θ�λει �κ�μη κα� Hν �ντιδρ&)ωρ�ς λ�γ .

T� γ�νεται λ ιπ�ν, �ταν μ� λ γικ! κα� περ�σκεψι κρ�νης γι� κ�-τι; T�τε �ρ �ρι �π�ρθητ γ�νεται $ ψυ)! π � ε�ναι 4λε�θερη�π� τ� π�θη. Δ�ν ()ει τ�π τε =σ)υρ�τερ < Hνθρωπ ς, μ� τ�ν<π 5 , 4�ν κατ��ευγε σ/ ατ�, θ� μπ ρ �σε ν� παραμε�νη Hτρω-τ ς. 'Oπ ι ς δ�ν τ� ()ει καταλ��ει ε�ναι �ν�ητ ς. Aτ�ς π � τ�()ει καταλ��ει κα� δ�ν κατα�ε�γει σ/ ατ� ε�ναι δυστυ)!ς.

μθ. M! λ�ς στ�ν Xαυτ� σ υ τ�π τε περισσ�τερ �π/ �,τι τ ν�-2 υν % πρ+τες 4ντυπ3σεις.Σ � �ναγγ�λλεται �τι < τ�δε σ� κακ -λ γε51 καλ+ς. Δ�ν *�ρεις �μως �τι σ� ()ει �λ�ψει. Bλ�πω �τι �σθε-νε5 τ� παιδ�1 τ� �λ�πω. Δ�ν �λ�πω �μως �τι κινδυνε�ει, (τσι λ ι-π�ν ν� σταματ&ς στ!ν πρ3τη 4ντ�πωσι κα� ν� μ! πρ σθ�της �π�μ�σα σ υ τ�π τε περισσ�τερ κα� τ�π τε δ�ν παθα�νεις1 F μ&λλ νν� πρ σθ�της κ�τι σ�ν Hνθρωπ ς π � γνωρ�2ει �σα συμ�α�ν υνστ�ν κ�σμ .

ν. T� �γγ �ρι ε�ναι πικρ�1 H�ησ� τ . RYπ�ρ) υν ��τ ι στ�νδρ�μ 1 Hλλα*ε π ρε�α1 �τ�νει ν� μ! πρ σθ�σης «Γιατ� (γινανατ� στ�ν κ�σμ ;» Δι�τι θ� γελ�ση ε=ς ��ρ ς σ υ 4κε5ν ς π �4ρευν& τ!ν ��σι, �πως θ� γελ �σε < κτ�στης κα� < �υρσ δ�ψης4�ν τ �ς κατηγ ρ �σες γιατ� θ� (�λεπες στ� 4ργαστ!ρι� τ υς6π λε�μματα κα� κ μμ�τια �π� τ� ε�δη π � κατασκευ�2 υν. Kα��μως 4κε5ν ι ���αια () υν )+ρ γι� ν� τ� ρ�* υν. RH ��σις τ �

197

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION HãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

196

ν�μενν, τ� $�� μOλλν �νεργε7ς R λυπU5; “�Aλλ# -σ�υρ�τερ�ν τι�ν�σταται.” μ6 Jν λυπ�+ $ γ#ρ παρ# σ� P α-τ�α τ� μ6 �νερ-γε7σθαι. “ �Aλλ# $κ "@ιν =5ν μ6 �νεργυμ)νυ τ4τυ.” "πιθιJν �κ τ� =5ν ε$μεν&ς, U~ κα� M �νεργ3ν :πθν&σκει, rμα pλεωςτ7ς �νισταμ)νις.

μη�. M)μνησ, �τι :καταμ��ητν γ�νεται τ� Pγεμνικ�ν, �τανε-ς Dαυτ� συστρα8�ν :ρκεσθU5 DαυτF3 μ6 πι�ντι, � μ6 θ)λει, κXν:λ�γως παρατ�@ηται. τ� Jν, �ταν κα� μετ# λ�γυ <κα�> περιε-σκεμμ)νως κρ�νUη περ� τινς; δι# τ�τ :κρ�πλ�ς �στιν P �λευθ)-ρα παθ3ν δι�νια+ $δ�ν γ#ρ 1�υρEτερν �ει "νθρωπς, �8� �κατα8υγWν :ν�λωτς λιπ�ν Xν εBη. M μ�ν Jν μ6 DωρακWς τ�-τ :μαθ&ς+ M δ� DωρακWς κα� μ6 κατα8ε4γων :τυ�&ς.

μθ�. Mηδ�ν πλ)ν σαυτF3 λ)γε, 'ν α( πρηγ4μεναι 8αντασ�αι:ναγγ)λλυσιν. Vγγελται, �τι M δε7ν� σε κακ3ς λ)γει. Vγγελταιτ�τ+ τ� δ), �τι �)�λαψαι, $κ Vγγελται. �λ)πω �τι νσε7 τ� παι-δ�ν. �λ)πω+ �τι δ� κινδυνε4ει $ �λ)πω. nτως Jν μ)νε :ε� �π�τ3ν πρEτων 8αντασι3ν, κα� μηδ�ν α$τ�ς νδθεν �π�λεγε, κα�$δ)ν σι γ�νεται+ μOλλν δ� �π�λεγε, Cς γνωρ�=ων Kκαστα τ3ν �ντF3 κ�σμFω συμ�αιν�ντων.

ν�. “Σ�κυς πικρ�ς.” "8ες. “B�τι �ν τU5 MδF3.” κκλινν. :ρκε7.μ6 πρσεπε�πUης+ “T� δ� κα� �γ�νετ τα�τα �ν τF3 κ�σμFω;” �πε� κα-ταγελασθ&σUη %π� :νθρEπυ 8υσιλ�γυ, Cς Xν κα� %π� τ)κτ-νς κα� σκυτ)ως γελασθε�ης καταγινEσκων, �τι �ν τF3 �ργαστη-ρ�Fω @)σματα κα� περιτμ&ματα τ3ν κατασκευα=μ)νων Mρ_Oς. κα�-τι �κε7ν� γε �υσι, π� α$τ# d�ψωσιν+ P δ� τ3ν �λων 84σις @ω

Page 100: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

σ�μπαντ ς �μως δ�ν ()ει τ�π τε (*ω �π� ατ!. /Aλλ� τ� θαυμα-στ� στ!ν τ�)νη της ε�ναι �τι, �� � πρ σδι�ρισε τ� �ρι� της, �λα�σα ε�ναι μ�σα της, π � δ�ν υν τ!ν 4ντ�πωσι �τι �θε�ρ νται κα�γερν �ν κα� �)ρηστε� νται, τ� μετα��λλει κα� Hλλα στ ι)ε5α�π� ατ� τ� �δια δημι υργε5 γι� ν� μ! )ρει�2εται μ!τε πρ3τη Lλη�π/ (*ω μ!τε )+ρ ν� πετ�*η τ� σαθρ�. T9ς ε�ναι �ρκετ! λ ιπ�νκα� $ πρ3τη Lλη π � διαθ�τει κα� < )+ρ ς κα� $ δικ! της τ�)νη.

να. M!τε στ�ς 4ργασ�ες σ υ ν� )ρ ν τρι�9ς μ!τε στ�ς συν μι-λ�ες σ υ ν� παθα�νης σ�γ)υσι μ!τε μ� τ!ν τ λμηρ! �αντασ�α σ υν� κ�νης sλματα1 ν� μ! παρασ�ρεται $ ψυ)! σ υ gτε γι� μι�� ρ� F ν� σ� 4κτρ )ι�2η1 μ!τε ν� σ� �π ρρ � �ν τ� πρ �λ!μα-τα τ9ς 2ω9ς. «Φ νε� υν, κατακρε υργ �ν, μ� κατ�ρες πρ )ω-ρ �ν πρ�ς τ� 4μπρ�ς». /Aλλ� τ� σημασ�α () υν �λα ατ� �ταν <4σωτερικ�ς κ�σμ ς παραμ�νει καθαρ�ς, =σ ρρ πημ�ν ς, συνε-τ�ς,δ�και ς;E�ναι τ� �δι σ�ν ν� �ρεθ9 κ�π ι ς κ ντ� σ� πηγ! μ�καθαρ� κα� γλυκ� νερ� κα� τ!ν �λασ�ημε5, 4ν+ ατ! δ�ν πα�ειν� �να�λ�2η νερ� γι� ν� π�νη. Kα� Hν τ9ς ρ�*η λ�σπη F κ πρι�,γρ!γ ρα θ� τ� διασκ ρπ�ση κα� θ� τ� *επλ�νη κα� καθ�λ υ δ�νθ� μ λυνθ9. Π+ς θ� �π κτ!σης τ!ν πηγ! τ!ν �στε�ρευτη; /E�νδιατηρ9ς κ�θε στιγμ! τ�ν Xαυτ� σ υ 4λε�θερ μα2� κα� ε)�ρι-στ , bπλ� κα� εσε�9.

ν�. /Eκε5ν ς π � δ�ν γνωρ�2ει τ� ε�ναι < κ�σμ ς δ�ν γνωρ�2ειπ � �ρ�σκεται < �δι ς. /Eκε5ν ς π � δ�ν *�ρει γι� π ι� σκ π� δη-μι υργ!θηκε δ�ν *�ρει gτε π ι�ς ε�ναι gτε τ� ε�ναι < κ�σμ ς.'Oπ ι ς ()ει *ε)�σει Pνα �π� ατ� μπ ρε5 ν� π9 π ι�ς ε�ναι <σκ π�ς τ9ς 6π�ρ*ε3ς τ υ. Π+ς σ � �α�νεται λ ιπ�ν ατ�ς π �ε)αρ�στως �π �ε�γει τ�ν (παιν ατ+ν π � )ειρ κρ τ �ν )ω-ρ�ς ν� *�ρ υν gτε π � �ρ�σκ νται gτε π ι � ε�ναι;

νγ. /Eπιδι3κεις ν� 4παιν9σαι �π� Hνθρωπ π � τρε5ς � ρ�ςτ!ν fρα καταρι�ται τ�ν Xαυτ� τ υ; Θ�λεις ν� �ρ�σης σ� Hνθρωπ π � δ�ν %καν π ιε5ται μ� τ�ν Xαυτ� τ υ; E�ναι %καν π ιημ�ν ς μ�τ�ν Xαυτ� τ υ 4κε5ν ς π � μεταν ε5 γι� �λα σ)εδ�ν �σα κ�νει;

199

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION HãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

198

$δ�ν �ει+ :λλ# τ� θαυμαστ�ν τ5ς τ)�νης τα4της �στ�ν,�τι περι-ρ�σασα Dαυτ6ν πOν τ� νδν δια8θε�ρεσθαι κα� γηρ�σκειν κα�"�ρηστν ε�ναι δκ�ν, ε-ς Dαυτ6ν μετα��λλει, κα� �τι π�λιν"λλα νεαρ# �κ τ4των α$τ3ν πιε7+ pνα μ&τε $σ�ας @ωθεν�ρU&=Uη μ&τε, �πυ �κ��λUη τ# σαπρ�τερα, πρσδ)ηται. :ρκε7ταιJν κα� �Eρ_α τU5 Dαυτ5ς κα� nλUη τU5 Dαυτ5ς κα� τ)�νUη τU5 -δ�_α.

να�. M&τε �ν τα7ς πρ�@εσιν �πισ4ρειν μ&τε �ν τα7ς Mμιλ�αις 84-ρειν μ&τε �ν τα7ς 8αντασ�αις :λOσθαι+ μ&τε τU5 ψυ�U5 καθ�πα@ συ-ν)λκεσθαι R �κθ�ρνυσθαι+ μ&τε �ν τF3 ��Fω :σ�λε7σθαι.“Kτε�νυσι, κρεανμ�σι, κατ�ραις �λα4νυσι.” τ� Jν τα�ταπρ�ς τ� τ6ν δι�νιαν μ)νειν καθαρ�ν, 8ρεν&ρη, σE8ρνα, δικα�-αν; `ν εB τις παραστ#ς πηγU5 διαυγε7 κα� γλυκε�_α �λασ8ημ�ηα$τ&ν, P δ� $ πα4εται π�τιμν :να�λ4=υσα+ κXν πηλ�ν �μ-��λUη, κXν κπρ�αν, τ��ιστα διασκεδ�σει α$τ# κα� �κκλ4σσει κα�$δαμ3ς �α8&σεται. π3ς Jν πηγ6ν :)ναν K@εις κα� μ6 8ρ)αρ;Xν 8υλ�σσης σεαυτ�ν π�σης oρας ε-ς �λευθερ�αν μετ# τ� ε$-μεν3ς κα� aπλ3ς κα� α-δημ�νως.

ν��. bO μ�ν μ6 ε-δEς, � τι �στ� κ�σμς, $κ �δεν, �πυ �στ�ν. M δ�μ6 ε-δWς πρ�ς � τι π)8υκεν, $κ �δεν �στις �στ�ν, $δ� τ� �στι κ�-σμς. M δ� Kν τι τ4των :πλιπWν $δ� πρ�ς � τι α$τ�ς π)8υκενεBπι. τ�ς Jν 8α�νετα� σι M τ�ν τ3ν κρτ4ντων παινν 8ε4γωνR διEκων,† � Sθ’ �πυ ε-σ�ν Sτε pτιν)ς ε-σι γινEσκυσιν;

νγ�. �Eπαινε7σθαι θ)λεις %π� :νθρEπυ τρ�ς τ5ς oρας DαυτF3καταρωμ)νυ; :ρ)σκειν θ)λεις :νθρEπFω, �ς $κ :ρ)σκει DαυτF3;:ρ)σκει DαυτF3 M μεταν3ν �8� rπασι σ�εδ�ν, `ς πρ�σσει;

2

Page 101: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

νδ. Δ�ν πρ�πει ν� διατηρ9ς καλ�ς σ)�σεις μ�ν μ� τ�ν ��ραπ � σ� περι��λλει κα� �ναπν�εις, �λλ� ν� �ρ�σκεσαι σ� bρμ νικ!σ)�σι μ� τ!ν ν ερ! δ�ναμι π � περι��λλει τ� π�ντα.E�ναι 4* �σ υδι�)υτη παντ � $ δ�ναμις ατ! κα� π λ� κ ντ� σ/ 4κε5ν ν π �μπ ρε5 ν� τ!ν Xλκ�ση, �πως �κρι�+ς < ��ρας σ/ 4κε5ν ν π � μπ -ρε5 ν� �ναπνε�ση.

νε. Γενικ� $ κακ�α δ�ν �λ�πτει καθ�λ υ τ�ν κ�σμ . RH κακ�αXν�ς �νθρ3π υ δ�ν �λ�πτει τ�ν Hλλ ν. E�ναι �λα�ερ! μ�ν γι�τ�ν �δι , < <π 5 ς μπ ρε5 κα� ν� �παλλαγ9 �π� ατ! Hν < �δι ςπρ+τα τ� θελ!ση.

Στ!ν δικ! μ υ πρ α�ρεσι $ πρ α�ρεσις τ � Hλλ υ ε�ναι �δι�-� ρη, �πως κα� $ ψυ)! κα� $ σ�ρκα 4κε�ν υ. Δι�τι Hν κα� ()ωμεγ�νει < Pνας γι� τ�ν Hλλ ν, �μως % ψυ)�ς μας () υν $ καθεμ�α τ!νδικ! τ υς �νε*αρτησ�α. Δι�τι $ κακ�α τ � Hλλ υ θ� _ταν δικ!μ υ κακ�α1 ατ� �μως δ�ν τ� θε3ρησε καλ� < Θε�ς, γι� ν� μ!4*αρτ&ται �π� Hλλ ν $ δικ! μ υ �τυ)�α.

ν2. RO tλι ς �α�νεται ν� ()η διασκ ρπισθ9 κα� παντ � ���αια()ει, �λλ� δ�ν )�νεται �μως. Δι�τι < διασκ ρπισμ�ς ατ�ς ε�ναι(κτασις τ � �ωτ�ς. /Aκτ5νες λ ιπ�ν λ�γ νται % �ντα�γειες ατ ��π� τ� ρ9μα �κτε�νμαι. T� ε�ναι $ �κτ5να θ� τ� καταλ��αινες,4�ν (�λεπες �π� κ�π ι στεν� Hν ιγμα μ�σα σ� σκ τειν� σπ�τι τ��+ς τ � $λ� υ ν� ε=σ)ωρ9.

Πρ )ωρε5 κατ/ εθε5αν κα� στηρ�2εται τρ�π ν τιν� στ� στερε�μ�ρ ς π � τυ)�ν συναντ& κα� διασπ& τ�ν ��ρα π � �ρ�σκεται γ�-ρω. /Eκε5 μ�νει κα� δ�ν γλυστρ& gτε π��τει. \Eτσι λ ιπ�ν πρ�πειν� γ�νεται $ )�σις κα� $ δι�λυσις τ9ς ψυ)9ς ν� μ! ε�ναι π τ� (κ)υ-σις, �λλ� κα� ν� μ! �σκ9 ��αιη μ!τε <ρμητικ! π�εσι πρ�ς τ� 4μπ�-δια π � συναντ&. Kα� ν� μ! 6π )ωρ9, �λλ� ν� σταματ& κα� ν��ωτ�2εται τ� �ντικε�μεν π � τ!ν δ�)εται. Δι�τι στ!ν πραγματι-κ�τητα θ� στερ!ση τ�ν Xαυτ� τ υ �π� τ� �+ς τ� �ντικε�μεν π �δ�ν τ� 4κπ�μπει.

νη. /Eκε5ν ς π � � �&ται τ�ν θ�νατ F � �&ται τ!ν �ναισθη-

201

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION HãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

200

νδ�. Mηκ)τι μ�νν συμπνε7ν τF3 περι)�ντι :)ρι, :λλ� Vδη κα�συμ8ρνε7ν τF3 περι)�ντι π�ντα νερF3. $ γ#ρ ~ττν P νερ#δ4ναμις π�ντη κ)�υται κα� διαπε8�τηκε τF3 σπ�σαι δυναμ)νFω,Vπερ P :ερEδης τF3 :ναπνε�σαι δυναμ)νFω.

νε�. Γενικ3ς μ�ν P κακ�α $δ�ν �λ�πτει τ�ν κ�σμν, P δ� κατ#μ)ρς $δ�ν �λ�πτει τ�ν Kτερν. μ�νFω δ� �λα�ερ� �στι τ4τFω, F'�πιτ)τραπται κα� :πηλλ��θαι α$τ5ς, Mπ�ταν πρ3τν wτς θε-λ&σUη.

νY�. TF3 �μF3 πραιρετικF3 τ� τ� πλησ�ν πραιρετικ�ν �π�σης:δι�8ρ�ν �στιν, Cς κα� τ� πνευμ�τιν α$τ� κα� τ� σαρκ�διν.κα� γ#ρ ε- �τι μ�λιστα :λλ&λων Kνεκεν γεγ�ναμεν, �μως τ# Pγε-μνικ# Pμ3ν Kκαστν τ6ν -δ�αν κυρ�αν �ει. �πε� τι μελλεν P τ�πλησ�ν κακ�α �μ� κακ�ν ε�ναι+ �περ $κ δ@ε τF3 θεF3, pνα μ6�π� "λλFω U] τ� �μ� :τυ�ε7ν.

ν=�. bO ̂ λις κατακε�4σθαι δκε7, κα� π�ντη γε κ)�υται, $ μ6ν�κκ)�υται. P γ#ρ �4σις αnτη τ�σις �στ�ν. “:κτ7νες” γ�ν α( α$γα�α$τ� :π� τ� “�κτε�νεσθαι” λ)γνται. Mπ7ν δ) τι �στ�ν :κτ�ς,Bδιις Xν, ε- δι� τινς στεν� ε-ς �σκιασμ)νν �κν τ� :8’ Pλ�υ83ς ε-σδυ�μενν θε�σαι+ τε�νεται γ#ρ κατ� ε$θ4, κα� oσπερ διε-ρε�δεται πρ�ς τ� στερ)μνιν, � τι Xν :παντ&σUη, διε7ργν τ�ν �π)-κεινα :)ρα+ �ντα�θα δ� στη κα� $ κατEλισθεν $δ� πεσεν. τι-α4την Jν τ6ν �4σιν κα� δι��υσιν τ5ς διαν�ας ε�ναι �ρ&, μη-δαμ3ς κ�υσιν :λλ# τ�σιν κα� πρ�ς τ# :παντ3ντα κωλ4ματα μ6��αιν μηδ� dαγδα�αν τ6ν �π)ρεισιν πιε7σθαι+ μηδ� μ6ν καταπ�-πτειν, :λλ# pστασθαι κα� �πιλ�μπειν τ� δε��μενν. α$τ� γ#ρDαυτ� στερ&σει τ5ς α$γ5ς τ� μ6 παραπ)μπν α$τ&ν.

νη�. bO τ�ν θ�νατν 8�4μενς Vτι :ναισθησ�αν 8�ε7ται R

Page 102: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

σ�α F κ�π ια Hλλη α�σθησι1 �λλ� ε�τε δ�ν θ� �π κτ!σης Hλληα�σθησι, <π�τε δ�ν θ� α=σθανθ9ς καν�να κακ�, F θ� �π κτ!σηςδια� ρετικ! α�σθησι,θ� γ�νης Hλλ 2+ κα� δ�ν θ� π�ψης ν� 29ς.

νθ. O% Hνθρωπ ι (γιναν < Pνας γι� τ�ν Hλλ ν. Λ ιπ�ν F πρ -σπ�θησε ν� τ �ς δια�ωτ�σης F ν� τ �ς 6π μ�νης.

*. Δια� ρετικ� κινε5ται τ� ��λ ς κα� δια� ρετικ� < ν �ς. ROν �ς κα� �ταν μ� σε�ασμ� πρ )ωρ9 κα� �ταν στρ��εται γ�ρω�π� hρισμ�νη σκ�ψι πρ )ωρε5 κατ/ εθε5αν πρ�ς 4κε5ν π � �ρ�-σκεται 4μπρ�ς τ υ.

*α. N� ε=σ)ωρ9ς στ!ν ψυ)! τ � καθεν�ς1 ν� 4πιτρ�πης κα�στ �ς Hλλ υς ν� ε=σ�ρ)ωνται στ!ν δικ! σ υ.

203

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION HãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

202

αBσθησιν Dτερ�αν. :λλ� εBτε $κ)τι αBσθησιν $δ� κακ� τινςα-σθ&σUη+ εBτε :λλιτ)ραν αBσθησιν κτ&σUη, :λλ7ν =F3ν σUη κα�τ� =5ν $ πα4σUη.

νθ�. O( "νθρωπι γεγ�νασιν :λλ&λων Kνεκεν. R δ�δασκε Jν R8)ρε.

@�. lAλλως �)λς, "λλως ν�ς 8)ρεται+ M μ)ντι ν�ς, κα� �τανε$λα�5ται κα� �ταν περ� τ6ν σκ)ψιν στρ)8ηται, 8)ρεται κατ� ε$θN$δ�ν ~ττν κα� �π� τ� πρκε�μενν.

@α�. E-σι)ναι ε-ς τ� Pγεμνικ�ν Dκ�στυ+ παρ)�ειν δ� κα� Dτ)ρFωπαντ� ε-σι)ναι ε-ς τ� Dαυτ� Pγεμνικ�ν.

Page 103: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

BIBΛION Θ�

α. RO Hδικ ς �σε�ε5. Δι�τι, 4ν+ $ ��σις τ � Σ�μπαντ ς ()ει δημι- υργ!σει τ �ς �νθρ3π υς τ�ν Pνα γι� τ�ν Hλλ ν fστε ν� o�ε-λ �νται �ναμετα*� τ υς �πως πρ�πει κα� ν� μ! �λ�πτη < Pναςτ�ν Hλλ ν, 4κε5ν ς π � παρα�α�νει τ!ν θ�λησ� της �σε�ε5 ���αιαπρ�ς τ!ν πρεσ�υτ�τη θε�.Kα� < ψε�της �σε�ε5 πρ�ς τ!ν �δια θε�-τητα. Δι�τι $ ��σις τ � σ�μπαντ ς ε�ναι $ ��σις τ+ν 7ντων. T�7ντα ���αια �μως �ρ�σκ νται σ� στεν! σ)�σι μ� τ� 6π�ρ) ντα. RHστεν! ατ! σ)�σις 8ν μ�2εται �λ!θεια κα� ε�ναι $ πρ3τη α=τ�α�λων τ+ν μ ρ�+ν τ9ς �λ!θειας. Aτ�ς λ ιπ�ν π � ψε�δεται συ-νειδητ� �σε�ε5 4�/ �σ ν μ� τ!ν �π�τη �δικε5. /Eκε5ν ς π � ψε�δε-ται �συνε�δητα �σε�ε5, δια�ωνε5 πρ�ς τ!ν ��σι τ � σ�μπαντ ςκα� 4πειδ! διαταρ�σσει τ!ν bρμ ν�α τ � κ�σμ υ �ταν συγκρ �ε-ται μ� τ!ν ��σι τ � κ�σμ υ. Δι�τι μ�)η δ�νει στ!ν πραγματικ�τη-τα 4κε5ν ς π � �κ υσ�ως κατευθ�νεται πρ�ς 4κε5να π � ε�ναι�ντ�θετα πρ�ς τ!ν �λ!θεια. Aτ�ς ε�)ε λ��ει �π� τ!ν ��σι τ�4��δια, �λλ� 4πειδ! �δια��ρησε δ�ν ε�ναι σ� θ�σι ν� διακρ�νη τ�ψ�μα �π� τ!ν �λ!θεια. Kα� �μως κα� 4κε5ν ς π � 4πιδι3κει τ�ς$δ ν�ς hς �γαθ� κα� �π �ε�γει τ �ς π�ν υς �ρκετ� �σε�ε5.Δι�-τι π λλ�ς � ρ�ς �ναγκ�2εται ατ�ς ν� μεμψιμ ιρ9 κατ� τ9ςκ ιν9ς ��σεως, δι�τι δ9θεν �π ν�μει στ �ς �α�λ υς κα� στ �ςσπ υδα� υς πρ�γματα π � δ�ν πρ�πει. /Eπειδ! π λλ�ς � ρ�ς %�α�λ ι 2 �ν σ� �π λα�σεις κα� κερδ�2 υν �λα τ� παρακ�λ υθαατ+ν1 4ν+ % σπ υδα5 ι 2 �ν σ� λ�πες κα� �ρ�σκ νται κυκλωμ�-ν ι �π� τ� �π τελ�σματα ατ+ν. /Eπ� πλ� ν 4κε5ν ς π � � �&ταιτ �ς π�ν υς θ� � �ηθ9 κ�π τε κα� κ�τι π � θ� γ�νη στ�ν κ�σμ .T �τ �μως ε�ναι �σ��εια.Aτ�ς π � 4πι2ητε5 τ�ς �π λα�σεις δ�νθ� σταθ9 μακρι� �π� τ!ν �δικ�α1 ατ� ε�ναι <πωσδ!π τε �σ�-

205204

BIBΛION ΘD

α�. bO :δικ3ν :σε�ε7. τ5ς γ#ρ τ3ν �λων 84σεως κατεσκευακυ�αςτ# λγικ# =F3α Kνεκεν :λλ&λων, oστε {8ελε7ν μ�ν "λληλα κατ�:@�αν, �λ�πτειν δ� μηδαμ3ς, M τ� �4λημα τα4της παρα�α�νων:σε�ε7 δηλν�τι ε-ς τ6ν πρεσ�υτ�την τ3ν θε3ν.Kα� M ψευδ�μενς δ� :σε�ε7 περ� τ6ν α$τ6ν θε�ν. P γ#ρ τ3ν �λων84σις qντων �στ� 84σις. τ# δ) γε qντα πρ�ς τ# %π�ρ�ντα π�ντα-κε�ως �ει. τι δ� κα� :λ&θεια αnτη 1νμ�=εται κα� τ3ν :ληθ3νaπ�ντων πρEτη α-τ�α �στ�ν. M μ�ν Jν DκWν ψευδ�μενς :σε�ε7,καθ�σν �@απατ3ν :δικε7+ M δ� "κων, καθ�σν δια8ωνε7 τU5 τ3ν�λων 84σει, κα� καθ�σν :κσμε7 μα��μενς τU5 τ� κ�σμυ 84-σει+ μ��εται γ#ρ M �π� τ:ναντ�α τ7ς :ληθ)σι 8ερ�μενς παρ� Dαυ-τ�ν+ :8ρμ#ς γ#ρ πρειλ&8ει παρ# τ5ς 84σεως, 'ν :μελ&σας$� `�ς τ) �στι ν�ν διακρ�νειν τ# ψευδ5 :π� τ3ν :ληθ3ν.Kα� μ6ν M τ#ς Pδν#ς Cς :γαθ# διEκων τNς δ� π�νυς Cς κακ#8ε4γων :σε�ε7. :ν�γκη γ#ρ τ�ν τι�τν μ)μ8εσθαι πλλ�κις τU5κινU5 84σει, Cς παρ’ :@�αν τι :πνεμ4σUη τ7ς 8α4λις κα� τ7ςσπυδα�ις, δι# τ� πλλ�κις τNς μ�ν 8α4λυς �ν Pδνα7ς ε�ναικα� τ# πιητικ# τ4των κτOσθαι, τNς δ� σπυδα�υς π�νFω κα�τ7ς πιητικ7ς τ4τυ περιπ�πτειν. τι δ� M 8�4μενς τNς π�-νυς, 8�ηθ&σετα� πτε κα� τ3ν �σμ)νων τι �ν τF3 κ�σμFω+ τ�τδ� Vδη :σε�)ς. � τε διEκων τ#ς Pδν#ς $κ :8)@εται τ� :δικε7ν+τ�τ δ� �ναργ3ς :σε�)ς.

2

3

Page 104: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

�εια. Πρ�πει δ� πρ�ς 4κε5να, τ� <π 5α $ ��σις ()ει σ� �ση μ 5ρα(δι�τι δ�ν θ� δημι υργ �σε κα� τ� δ� , 4�ν δ�ν τ� 4κτιμ �σε 4*�σ υ) ν� () υν τ!ν ατ! δι�θεσι κα� ν� τ� �ντιμετωπ�2 υν μ� τ�ν�δι τρ�π 4κε5ν ι π � 4πιθυμ �ν ν� () υν bρμ νικ�ς σ)�σεις μ�τ!ν ��σι.

'Oπ ι ς λ ιπ�ν τ�ν π�ν κα� τ!ν $δ ν! F τ�ν θ�νατ κα� τ!ν2ω! F τ!ν δ�*α κα� τ!ν �δ *�α - τ� <π 5α $ ��σις τ � παντ�ς ()ειστ!ν �δια μ 5ρα- δ�ν τ� �ντιμετωπ�2ει μ� τ�ν �δι τρ�π ε�ναι �α-νερ� �τι �σε�ε5.

Λ�γω �τι $ ��σις $ κ ιν! )ρησιμ π ιε5 ατ� 4* �σ υ, �ντ� ν�π+ �τι ατ� συμ�α�ν υν 4* �σ υ.

�. E�ναι γν3ρισμα τ � 4*αιρετικ � �νθρ3π υ ν� ��γη �π�τ!ν 2ω! )ωρ�ς ν� δ κιμ�ση τ� ψ�μα, τ!ν 6π κρισ�α, τ!ν τρυ�η-λ�τητα κα� τ!ν �λα2 νε�α.T� ν� �π )ωρ!ση, �� � ) ρτ�ση �π�ατ�, ατ� ε�ναι μ�α Hτυ)η περιπ�τεια. \H πρ τιμ&ς ν� πρ σκ -ληθ9ς στ!ν κακ�α κα� ν� μ! σ� πε�θη gτε $ πε5ρα ν� �π μακρυν-θ9ς �π� τ!ν παν �κλα. Δι�τι �ρρ3στεια � �ερ! ε�ναι $ δια�θ -ρ� τ � πνε�ματ ς π λ� περισσ�τερ �π� τ!ν μ�λυνσι κα� �λλ �-ωσι τ � ��ρ ς π � μ&ς περι��λλει. Δι�τι ατ! μ�ν ε�ναι �σθ�νειατ+ν 23ων, 4�/ �σ ν ε�ναι 2+α1 4κε�νη δ� �σθ�νεια, 4�/ �σ ν ε�ναιHνθρωπ ι.

γ. M! κατα�ρ ν9ς τ�ν θ�νατ , �λλ� �ντιμετ3πισ� τ ν μ� )α-ρ�, 4πειδ! κα� ατ�ς ε�ναι Pνα �π� 4κε5να π � θ�λει $ ��σις. 'O,τιε�ναι ν� ε�σαι ν� ς, ν� γερ�σης, ν� �ναπτυ)θ9ς, ν� �θ�σης στ!νhριμ�τητα κα� ν� �γ�λης δ�ντια κα� γ�νεια κα� τρ�)ες λευκ�ς, ν�σπε�ρης �νθρ3π υς, ν� κυ � ρ9ς, ν� γενν&ς κα� ν� κ�νης �λεςτ�ς Hλλες �υσικ�ς 4ν�ργειες, �σες σ � ��ρν υν % 4π )�ς τ9ς2ω9ς, τ� �δι ε�ναι κα� < θ�νατ ς.

T �τ σημα�νει γι� τ�ν λ γικ� Hνθρωπ ν� μ! �ντιμετωπ�2ημ� δυσ� ρ�α μ!τε μ� �π στρ �! μ!τε μ� 6περη��νεια τ�ν θ�να-τ , �λλ� ν� τ�ν περιμ�νη σ�ν μι� �υσικ! 4ν�ργεια. Kα� �πως τ3-ρα περιμ�νης π�τε θ� 4*�λθη τ� (μ�ρυ �π� τ!ν κ ιλι� τ9ς γυνα�-

207

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION £ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

206

Xρ6 δ), πρ�ς 9 P κιν6 84σις �π�σης ($ γ#ρ Xν :μ8�τερα �π�ει,ε- μ6 πρ�ς :μ8�τερα �π�σης ε��ε), πρ�ς τα�τα κα� τNς τU5 84σει�υλμ)νυς Kπεσθαι MμγνEμνας qντας �π�σης διακε7σθαι+�στις Jν πρ�ς π�νν κα� Pδν6ν R θ�νατν κα� =ω6ν R δ�@αν κα�:δ@�αν, `ς �π�σης P τ3ν �λων 84σις �ρ5ται, α$τ�ς $κ �π�σης �ει, δ5λν Cς :σε�ε7. λ)γω δ� τ� �ρ5σθαι τ4τις �π�σης τ6νκιν6ν 84σιν,:ντ� τ� π�ντα συμ�α�νειν �π�σης κατ# τ� D@5ς τ7ςγινμ)νις κα� �πιγινμ)νις MρμU5 τινι :ρ�α�_α τ5ς πρν�ας, καθ��ν :π� τινς :ρ�5ς oρμησεν �π� τ&νδε τ6ν διακ�σμησιν συλλα-��σ� τινας λ�γυς τ3ν �σμ)νων κα� δυν�μεις γν�μυς :8ρ�-σασα %πστ�σεEν τε κα� μετα�λ3ν κα� διαδ�3ν τι4των.

��. Xαριεστ)ρυ μ�ν ]ν :νδρ�ς "γευστν ψευδλγ�ας κα� π�-σης %πκρ�σεως κα� τρυ85ς κα� τ48υ γεν�μενν �@ :νθρEπων:πελθε7ν+ τ� δ� Jν κρεσθ)ντα γε τ4των :ππνε�σαι bδε4τερςπλ�ς’.R πρU&ρησαι πρσκαθ5σθαι τU5 κακ�_α,κα� Sπω σε $δ� Pπε7ρα πε�θει 8ε4γειν �κ τ� λιμ�; λιμ�ς γ#ρ δια8θρ# διαν�-ας πλλF3 γε μOλλν Vπερ P τ� περικε�υμ)νυ τ4τυ πνε4μα-τς τι�δε τις δυσκρασ�α κα� τρπ&. αnτη μ�ν γ#ρ =FEων λιμ�ς,καθ� =F3� �στιν+ �κε�νη δ� :νθρEπων, καθ� "νθρωπ� ε-σιν.

γ�. M6 κατα8ρ�νει θαν�τυ, :λλ# ε$αρ)στει α$τF3 Cς κα� τ4-τυ Dν�ς qντς, 'ν P 84σις �θ)λει. `ν γ�ρ �στι τ� νε�σαι κα� τ�γηρOσαι κα� τ� α$@5σαι κα� τ� :κμ�σαι κα� 1δ�ντας κα� γ)νεινκα� πλι#ς �νεγκε7ν κα� σπε7ραι κα� κυ8ρ5σαι κα� :πκυ5σαικα� τ# "λλα τ# 8υσικ# �νεργ&ματα, �σα α( τ� σ� ��υ 'ραι 8)-ρυσι, τι�τ κα� τ� διαλυθ5ναι. τ�τ μ�ν Jν κατ# "νθρωπ�ν�στι λελγισμ)νν, μ6 Mλσ�ερ3ς μηδ� {στικ3ς μηδ� %περη8�-νως πρ�ς τ�ν θ�νατν �ειν, :λλ# περιμ)νειν Cς μ�αν τ3ν 8υ-σικ3ν �νεργει3ν. κα� Cς ν�ν περιμ)νεις, π�τε μ�ρυν �κ τ5ς γα-

4

Page 105: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κας σ υ, (τσι ν� περιμ�νης τ!ν fρα κατ� τ!ν <π �α θ� 4*�λθη $ψυ)! σ υ �π� τ� περ��λημα ατ�. /E�ν δ� σ � )ρει�2εται κα� κ�-π ι bπλ� ε)�ριστ κατα��γι , θ� σ� � ηθ!ση ν� �ντιμετωπ�-σης πι� εgκ λα τ�ν θ�νατ $ πρ σεκτικ! παρατ!ρησις τ+ν πραγ-μ�των π � πρ�κειται ν� �π )ωρισθ9ς1 κα� 4�ν πρ σ�*ης �π�π ι �ς )αρακτ9ρες θ� �π μακρυνθ9 $ ψυ)! σ υ. Δ�ν =σ)υρ�2 -μαι ���αια �τι θ� πρ�πει ν� τ �ς στεν )ωρ9ς, �λλ� �ντ�θετα ν�τ �ς �ρ ντ�2ης κα� ν� τ �ς ��ρεσαι μ� καλωσ�νη1 ν� σκε�θ9ςμ�ν �τι δ�ν θ� �π )ωρισθ9ς �νθρ3π υς π � () υν τ�ς �διες�ρ)�ς μ� σ�να.Δι�τι τ �τ μ�ν θ� σ� 4μπ�δι2ε κα� θ� σ� συγκρα-τ �σε στ!ν 2ω!, 4�ν 6π9ρ)ε περ�πτωσι ν� συ29ς μ� �νθρ3π υςπ � 4κτιμ �ν τ�ς �διες �*�ες. T3ρα �μως �λ�πεις π�ση ε�ναι $ τα-λαιπωρ�α π � δημι υργε5ται �π� τ�ς �ντιθ�σεις στ!ν συμ��ωσικα� μπ ρε5ς ν� π9ς «μακ�ρι ν� (λθης γρ!γ ρα, ^ θ�νατε, μ! τυ-)�ν κα� 4γ3 λησμ ν!σω τ�ν Xαυτ� μ υ».

δ. /Eκε5ν ς π � σ��λλει,σ��λλει γι� τ�ν Xαυτ� τ υ κα� 4κε5ν ςπ � �δικε5, τ�ν Xαυτ� τ υ �δικε5, 4πειδ! τ�ν κ�νει κακ�.

ε. /Aδικε5 π λλ�ς � ρ�ς κα� 4κε5ν ς π � δ�ν κ�νει τ�π τε 7)ιμ�ν 4κε5ν ς π � κ�νει κ�τι.

ς. E�ναι �ρκετ� $ �ντ�ληψ�ς σ υ ατ! τ!ν στιγμ! ν� �ντιλαμ-��νεται τ!ν �λ!θεια κα� τ� (ργ σ υ ν� 4*υπηρετ9 τ� συμ��ρ ντ � συν�λ υ κα� $ ψυ)! σ υ ε)αριστημ�νη μ� <,τιδ!π τε πρ �ρ-)εται �π� τ!ν α=τ�α π � �ρ�σκεται (*ω �π� σ�να.

2. N� 4*αλε�ψης τ�ς �αντασι3σεις, ν� περι ρ�σης τ�ς <ρμ�ς, ν�σ�!σης τ�ς 4πιθυμ�ες. Γι/ ατ� τ�ν σκ π� ν� )ρησιμ π ι9ς τ!ν δ�-ναμ� σ υ τ!ν πνευματικ!.

η. E=ς μ�ν τ� 2+α π � δ�ν () υν ν � μ�α ψυ)! ()ει �π νεμηθ9,ε=ς δ� τ� λ γικ� 7ντα μ�α ψυ)! σκεπτ�μενη ()ει �π δ θ9, �πως�κρι�+ς κα� μ�α γ9 �ν!κει ε=ς �λα τ� γ!ϊνα κα� μ� Pνα �+ς �λ�-π υμε κα� μ� Pνα ��ρα �ναπν� υμε �λα �σα μπ ρ �με ν� �λ�-π υμε κα� ν� α=σθαν3μαστε.

θ. 'Oσα μετ�) υν σ� κ�π ι κ ιν� στ ι)ε5 ν κλ�ν υν πρ�ς τ!ν

209

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION £ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

208

στρ�ς τ5ς γυναικ�ς συ �@)λθUη, nτως �κδ)�εσθαι τ6ν oραν �ν U~τ� ψυ��ρι�ν συ τ� �λ4τρυ τ4τυ �κπεσε7ται.E- δ� κα� -διωτικ�ν παρ�πηγμα aψικ�ρδιν �θ)λεις, μ�λιστ� σεεSκλν πρ�ς τ�ν θ�νατν πι&σει P �π�στασις P �π� τ# %πκε�με-να, 'ν μ)λλεις :8�στασθαι, κα� μεθ� pων vθ3ν $κ)τι σται P <σ6ψυ�6> συμπε8υρμ)νη. πρσκ�πτεσθαι μ�ν γ#ρ α$τ7ς ^κισταδε7, :λλ# κα� κ&δεσθαι κα� πρ_�ως 8)ρειν, μεμν5σθαι μ)ντι, �τι$κ :π� :νθρEπων Mμδγματ4ντων σι P :παλλαγ6 σται.τ�τ γ#ρ μ�νν, εBπερ "ρα, :νθε7λκεν Xν κα� κατε7�εν �ν τF3 =5ν,ε- συ=5ν �8ε7τ τ7ς τ# α$τ# δ�γματα περιπεπιημ)νις. ν�ν δ�MρOς, �σς M κ�πς �ν τU5 δια8ων�_α τ5ς συμ�ιEσεως, oστε ε-πε7ν,“ΘOττν λθις, g θ�νατε, μ& πυ κα� α$τ�ς �πιλ�θωμαι �μαυ-τ�.”

δ�. bO aμαρτ�νων DαυτF3 aμαρτ�νει+ M :δικ3ν Dαυτ�ν :δικε7κακ�ν Dαυτ�ν πι3ν.

ε�. �Aδικε7 πλλ�κις M μ6 πι3ν τι, $ μ�νν M πι3ν τι.Y�. �Aρκε7 P παρ�σα %π�ληψις καταληπτικ&, κα� P παρ�σα

πρO@ις κινωνικ&, κα� P παρ�σα δι�θεσις ε$αρεστικ6 πρ�ς πOντ� παρ# τ5ς �κτ�ς α-τ�ας συμ�α7νν.

=�. �E@αλε7ψαι 8αντασ�αν+ στ5σαι Mρμ&ν+ σ�)σαι qρε@ιν+ �8�DαυτF3 �ειν τ� Pγεμνικ�ν.

η�. E-ς μ�ν τ# "λγα =F3α μ�α ψυ�6 διU&ρηται+ ε-ς δ� τ# λγικ#μ�α νερ# ψυ�6 μεμ)ρισται. oσπερ κα� μ�α γ5 �στ�ν aπ�ντων τ3νγεωδ3ν, κα� Dν� 8ωτ� Mρ3μεν, κα� Kνα :)ρα :ναπν)μεν, �σαMρατικ# κα� μψυ�α π�ντα.

θ�. ZOσα κιν� τινς μετ)�ει, πρ�ς τ� Mμγεν�ς σπε4δει. τ�

2

Page 106: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

<μ ι γ�νεια. 'Oλα τ� γ!ινα ρ�π υν πρ�ς τ!ν γ9, �λα τ� 6γρ� συρ-ρ� υν,τ� ��ρια <μ �ως,fστε )ρει�2 νται π�εσι κα� δ�ναμι. RH �ω-τι� ()ει κλ�σι πρ�ς τ� π�νω 4πειδ! 4κε5 �ρ�σκεται ατ� τ� �ασικ�στ ι)ε5 τ � κ�σμ υ1 ε�ναι τ�σ Pτ ιμ ν� �ν�ψη μ� κ�θε �ωτι�π � 6π�ρ)ει 4δ+, fστε κ�θε 6λικ� στ ι)ε5 κ�πως *ηρ� �ν��ειεgκ λα, 4πειδ! μ�σα τ υ 6π�ρ)ει σ� π λ� μικρ! π σ�τητα 4κε5ν π � 4μπ δ�2ει τ!ν �ν��λε*ι. REπ μ�νως κατ� τ�ν �δι τρ�π F κα�περισσ�τερ ρ�πει πρ�ς τ� συγγεν9 π&ν �,τι μετ�)ει τ9ς κ ιν9ς λ -γικ9ς ��σεως. Δι�τι �σ τ �τ ε�ναι �ν3τερ �π� τ� Hλλα, τ�σ πι� πρ�θυμ ε�ναι ν� συνενωθ9 κα� ν� συγ)ωνευθ9 πρ�ς τ� συγ-γενικ�. \Eτσι �π� τ� Hλ γα 7ντα δημι υργ!θηκαν τ� σμ!νη κα� %�γ�λες κα� τ� πτην τρ �ε5α κα� κατ� κ�π ι τρ�π κα� % (ρωτες.Ψυ)�ς 6π9ρ)αν 4δ+ κα� $ συνεκτικ! δ�ναμις 6π9ρ)ε σ� μεγαλ�τε-ρ �αθμ�, 4ν+ δ�ν 6π�ρ)ει στ� �υτ�, στ�ς π�τρες κα� τ� *�λα.

/Aπ� τ� λ γικ� 2+α δημι υργ!θηκαν % π λιτε5ες κα� % �ιλ�εςκα� % =κ γ�νειες κα� % σ�λλ γ ι κα� κατ� τ!ν δι�ρκεια τ+ν π -λ�μων % συνθ9κες κα� % �νακω)�ς.

/Aπ� 4κε5να π � ε�ναι �κ�μη καλ�τερα κα� κατ� κ�π ι τρ�-π () υν δια)ωρισθ9 6π�ρ)ει Hρρηκτη σ)�σις �πως ε�ναι ατ!π � () υν τ� Hστρα. \Eτσι $ Hν δ ς πρ�ς τ� καλ�τερ μπ ρε5 ν��ναπτ�*η συμπ�θεια �κ�μη κα� σ� πρ�γματα π � �ρ�σκ νται σ�κ�π ια �π�στασι. K �τα*ε λ ιπ�ν τ� γ�νεται τ3ρα. M�ν τ� λ γι-κ� () υν λησμ ν!σει τ!ν κλ�σι κα� τ!ν σ)�σι π � 6π�ρ)ει �ν�με-σ� τ υς κα� $ συγγ�νεια μ�ν ν 4δ+ δ�ν γ�νεται α=σθητ!. /Aλλ/�μως, Hν κα� �π �ε�γ υν % Hνθρωπ ι < Pνας τ�ν Hλλ ν, κυκλ3-ν νται �π/ �λα τ� μ�ρη. Δι�τι τ �ς συγκρατε5 $ ��σις. Θ� τ� �ντι-λη�θ9ς ατ� π � λ�ω, 4�ν δ3σης μεγαλ�τερη πρ σ )!. Πι� γρ!-γ ρα δηλαδ! θ� μπ ρ �σε ν� �ρ9 κανε�ς κ�π ι γ!ιν , ν� μ! ()ηπρ σκ ληθ9 σ� καν�να <μ ειδ�ς, παρ� Pναν Hνθρωπ �π μ νω-μ�ν �π� τ �ς �νθρ3π υς.

ι. Παρ�γει καρπ� κα� < Hνθρωπ ς κα� < θε�ς κα� < κ�σμ ς. T�καθ�να παρ�γει στ!ν κατ�λληλη στιγμ!. /E�ν �π� συν!θεια λ�-

211

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION £ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

210

γε3δες πOν d)πει �π� γ5ν, τ� %γρ�ν πOν σ4ρρυν, τ� :ερ3δεςMμ�ως+ oστε �ρU&=ειν τ3ν διειργ�ντων κα� ��ας. τ� π�ρ :νω8ερ�ςμ�ν δι# τ� στι�ει3δες π�ρ+ παντ� δ� πυρ� �ντα�θα πρ�ς τ� συνε-@�πτεσθαι Kτιμν nτως, oστε κα� πOν τ� %λικ�ν τ� 1λ�γFω @ηρ�-τερν ε$)@απτν ε�ναι, δι# τ� λαττν �γκεκρOσθαι α$τF3 τ� κω-λυτικ�ν πρ�ς @αψιν. κα� τ�νυν πOν τ� κιν5ς [μ�ν] νερOς 84-σεως μ)τ�ν πρ�ς τ� συγγεν�ς Mμ�ως σπε4δει R κα� μOλλν.�σFω γ�ρ �στι κρε7ττν παρ# τ# "λλα, τσ4τFω κα� πρ�ς τ� συγ-κιρνOσθαι τF3 -κε�Fω κα� συγ�ε7σθαι Dτιμ�τερν.E$θNς γ�ν �π� μ�ν τ3ν :λ�γων ε%ρ)θη σμ&νη κα� :γ)λαι κα� νε-σστρ8�αι κα� `ν ρωτες+ ψυ�α� γ#ρ Vδη ]σαν �ντα�θα, κα�τ� συναγωγ�ν �ν τF3 κρε�ττνι �πιτειν�μενν ε%ρ�σκετ, `νSτε �π� 8υτ3ν ]ν Sτε �π� λ�θων R @4λων. �π� δ� τ3ν λγικ3ν=FEων πλιτε7αι κα� 8ιλ�αι κα� �κι κα� σ4λλγι κα� �ν πλ)μιςσυνθ5και κα� :ν�α�. �π� δ� τ3ν τι κρειττ�νων, κα� διεστηκ�τωντρ�πν τιν# Kνωσις %π)στη, pα �π� τ3ν "στρων. nτως P �π� τ�κρε7ττν �παν��ασις, συμπ�θειαν κα� �ν διεστ3σιν �ργ�σασθαιδ4ναται.ZOρα Jν τ� ν�ν γιν�μενν+ μ�να γ#ρ τ# νερ# ν�ν �πιλ)λησταιτ5ς πρ�ς "λληλα σπυδ5ς κα� συννε4σεως, κα� τ� σ4ρρυν 'δεμ�νν $ �λ)πεται. :λλ’ �μως κα�τι 8ε4γντες περικαταλαμ��-ννται+ κρατε7 γ#ρ P 84σις. qψει δ), � λ)γω, παρα8υλ�σσων.θOσσν γ�ν εnρι τις Xν γε3δ)ς τι μηδεν�ς γεEδυς πρσαπτ�-μενν Vπερ "νθρωπν :νθρEπυ :πεσ�ισμ)νν.

ι�. Φ)ρει καρπ�ν κα� "νθρωπς κα� θε�ς κα� M κ�σμς+ �ν τα7ς-κε�αις oραις Kκαστα 8)ρει. ε- δ� P συν&θεια κυρ�ως τ)τρι8εν �π�

3

2

Page 107: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

γαμε �τι παρ�γ υν τ� �μπ�λια κα� τ� �μ ια,ατ� δ�ν ()ει καμμι�σημασ�α. RO λ�γ ς δ� ()ει κα� κ ιν� κα� πρ σωπικ� καρπ� κα� γ�-ν νται �π/ ατ�ν Hλλα πρ�γματα �μ ια μ� ατ�ν.

ια. /E�ν μ�ν μπ ρ9ς, πρ σπ�θησε ν� δια�ωτ�σης τ �ς Hλλ υς1δια� ρετικ� σκ�ψ υ �τι $ μεγαλ ψυ)�α σ � δ�θηκε γι/ ατ� τ�νσκ π� κα� % θε � ε�ναι καλ � πρ�ς ατ �ς. Σ� μερικ� μ�λιστατ �ς � ηθ �ν στ!ν 6γε�α, στ�ν πλ �τ , στ!ν δ�*α1 τ�σ ε�ναι κα-λ �. Mπ ρε5ς κα� σ�1 F π�ς τ� σ� 4μπ δ�2ει;

ι�. N� κ πι�2ης 7)ι σ�ν Hθλι ς μ!τε 4πειδ! θ�λεις ν� 4λε9σαιF ν� θαυμ�2εσαι, �λλ� Pνα μ�ν 4πιδ�ω*ε1 ν� 4νεργ9ς, �λλ� κα�ν� συγκρατ9σαι �πως �παιτε5 < ν�μ ς τ9ς π λιτε�ας.

ιγ. Σ!μερα �π μακρ�νθηκα �π/ �λ υς τ �ς περισπασμ �ς Fμ&λλ ν �π μ�κρυνα �λ υς τ �ς πειρασμ �ς, δι�τι δ�ν _ταν (*ω,�λλ� μ�σα στ!ν σκ�ψι μ υ.

ιδ. 'Oλα ατ� τ� μαθα�νει κανε�ς μ� τ!ν πε5ρα1 ε�ναι 4�!μερα4ν σ)�σει μ� τ�ν )ρ�ν 1 �ρωμερ� δ� hς πρ�ς τ!ν Lλη. 'Oλα �σα�λ�π με τ3ρα ε�ναι �μ ια μ� 4κε5να π � (�λεπαν 4κε5ν ι π �τ �ς θ�ψαμε.

ιε. T� �ντικε�μενα μ�ν υν (*ω �π� τ!ν θ�ρα, 6π�ρ) υν μ�νατ υς, )ωρ�ς ν� γνωρ�2 υν τ�π τε γι� τ�ν Xαυτ� τ υς κα� )ωρ�ς ν�4κ��ρ υν γν3μη. Π 5 ς 4κ��ρει γν3μη γι/ ατ�; RO ν �ς.

ις. Δ�ν �ρ�σκεται στ!ν �δρ�νεια, �λλ� στ!ν 4ν�ργεια τ� κακ�κα� τ� �γαθ� τ � �νθρ3π υ π � ()ει λ γικ! κα� 29 μ�σα σ� π λι-τε�α, �πως κα� $ �ρετ! κα� $ κακ�α ατ � δ�ν �ρ�σκεται στ!ν�δρ�νεια �λλ� στ!ν 4ν�ργεια.

ι2.Γι� τ!ν π�τρα π � ρ�)νεται πρ�ς τ� π�νω δ�ν ε�ναι καθ�λ υκακ� F �γαθ�, $ κ�νησις πρ�ς τ� κ�τω F πρ�ς τ� π�νω.

ιη. Πρ σπ�θησε ν� ε=σ)ωρ!σης στ!ν σκ�ψι τ+ν �νθρ3πωνκα� θ� δ9ς π ι �ς κριτ�ς � �&σαι γι� τ�ν Xαυτ� σ υ κα� π+ς κρ�-ν υν ατ � τ�ν Xαυτ� τ υς.

ιθ.T� π�ντα �ρ�σκ νται σ� διαρκ9 μετα� λ!.Kα� σ� < �δι ς σ�διαρκ9 �λλ �ωσι κα� σ)εδ�ν �θ ρ�. Kα� < κ�σμ ς <λ�κληρ ς.

213

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION £ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

212

:μπ)λυ κα� τ3ν Mμ�ων, $δ�ν τ�τ. M λ�γς δ� κα� κιν�ν κα�Bδιν καρπ�ν �ει+ κα� γ�νεται �@ α$τ� τια�θ� Kτερα, Mπ7�ν τια$τ�ς �στι M λ�γς.

ια�. E- μ�ν δ4νασαι, μεταδ�δασκε+ ε- δ� μ&, μ)μνησ, �τι πρ�ςτ�τ P ε$μ)νει� σι δ)δται. κα� ( θε� δ� ε$μενε7ς τ7ς τι4-τις ε-σ�ν+ ε-ς νια δ� κα� συνεργ�σιν, ε-ς %γ�ειαν, ε-ς πλ�τν, ε-ςδ�@αν+ nτως ε-σ� �ρηστ�. @εστι δ� κα� σ�+ R ε-π), τ�ς M κωλ4ων;

ι��. Π�νει, μ6 Cς "θλις μηδ� Cς �λεε7σθαι R θαυμ�=εσθαι θ)-λων+ :λλ# μ�νν kν θ)λε, κινε7σθαι κα� Bσ�εσθαι, Cς M πλιτικ�ςλ�γς :@ι7.

ιγ�. Σ&μερν �@5λθν π�σης περιστ�σεως+ μOλλν δ� �@)�αλνπOσαν περ�στασιν+ @ω γ#ρ $κ ]ν, :λλ# νδν �ν τα7ς %πλ&ψε-σι.

ιδ�. Π�ντα τα�τα συν&θη μ�ν τU5 πε�ρ_α, �8&μερα δ� τF3 �ρ�νFω,dυπαρ# δ� τU5 nλUη. π�ντα ν�ν, `α �π� �κε�νων, �ς κατεθ�ψαμεν.

ιε�. T# πρ�γματα @ω θυρ3ν Kστηκεν α$τ# �8� Dαυτ3ν μηδ�νμ&τε ε-δ�τα περ� α%τ3ν μ&τε :π8αιν�μενα. τ� Jν :π8α�νεταιπερ� α$τ3ν; τ� Pγεμνικ�ν.

ιY�. O$κ �ν πε�σει, :λλ� �νεργε�_α τ� τ� λγικ� <κα�> πλιτι-κ� =FEυ κακ�ν κα� :γαθ�ν, oσπερ $δ� P :ρετ6 κα� κακ�αα$τ� �ν πε�σει, :λλ# �νεργε�_α.

ι=�. TF3 :ναρρι8)ντι λ�θFω $δ�ν κακ�ν τ� κατενε�θ5ναι $δ�:γαθ�ν τ� :νενε�θ5ναι.

ιη�. Δ�ελθε σω ε-ς τ# Pγεμνικ# α$τ3ν, κα� qψει, τ�νας κριτ#ς8�U5, pυς κα� περ� α%τ3ν qντας κριτ�ς.

ιθ�.Π�ντα �ν μετα�λU5+ κα� α$τ�ς σN �ν διηνεκε7 :λλιEσει κα�κατ� τι 8θρ_O+ κα� M κ�σμς δ� �λς.

Page 108: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κ.T� bμ�ρτημα τ � Hλλ υ ν� τ� ��!νης 4κε5.κα. RH λ9*ις μι&ς 4ν�ργειας, τ� τ�λ ς Xν�ς π�θ υς F μι&ς γν3-

μης κα� γενικ� < θ�νατ ς δ�ν ε�ναι κακ�. K �τα*ε τ3ρα π.). τ�ς$λικ�ες, τ!ν παιδικ!, τ!ν 4�η�ικ!, τ!ν νε�τητα, τ� γηρατι�. K�θεμετα� λ! ατ+ν ε�ναι θ�νατ ς, μ!πως ε�ναι � �ερ�; Γ�ρισε τ3ραστ!ν 2ω! τ � π�ππ υ σ υ,(πειτα τ9ς μητ�ρας κα� τ � πατ�ρα1 κα�Hλλες π λλ�ς δια� ρ π ι!σεις κα� μετα� λ�ς κα� διακ π�ς, �� �συναντ!σης, ρ3τα τ�ν Xαυτ� σ υ, μ!πως ε�ναι � �ερ�; \Eτσι λ ι-π�ν gτε $ λ9*ις κα� $ κατ�παυσις τ9ς 2ω9ς δ�ν ε�ναι μετα� λ!.

κ�. Στρ�ψ υ πρ�ς τ� δικ� σ υ πνε�μα κα� πρ�ς τ� πνε�μα τ �σ�μπαντ ς κα� τ � συνανθρ3π υ σ υ.Πρ�ς τ� δικ� σ υ γι� ν� μ�-θης ν� 4νεργ9ς σ�μ�ωνα μ� τ!ν δικαι σ�νη, πρ�ς τ� πνε�μα τ �σ�μπαντ ς γι� ν� καταν !σης τ�ν ς μ�ρ ς ε�σαι1 κα� πρ�ς τ�πνε�μα τ+ν συνανθρ3πων σ υ γι� ν� διαπιστ3σης Hν 6π�ρ)ηHγν ια F γν+σις κα� γι� ν� καταλ!*ης στ� συμπ�ρασμα �τι ε�ναισυγγενε5ς.

κγ. 'Oπως �κρι�+ς 4σ� �π τελε5ς μ�ρ ς �παρα�τητ τ �8ργανισμ � τ9ς κ ινων�ας (τσι κα� κ�θε πρ&*ις σ υ Hς ε�ναι �α-σικ� συμπλ!ρωμα τ9ς κ ινωνικ9ς 2ω9ς. ROπ ιαδ!π τε πρ&*ιςσ υ δ�ν �π �λ�πει Hμεσα F (μμεσα στ!ν κ ινωνικ! σκ πιμ�τητα,ατ! διασπ& τ!ν 2ω!, τ!ν 4μπ δ�2ει ν� ε�ναι Xνια�α κα� ε�ναι 4πα-ναστατικ!, �πως ε�ναι 4παναστ�της γι� τ!ν π λιτε�α 4κε5ν ς π ��νατρ�πει, �σ ν 4*αρτ&ται �π� ατ�ν, τ!ν π λιτικ! =σ ρρ π�α.

κδ. Παιδικ � θυμ � κα� παι)ν�δια κα� ψυ)�ς π � �αστ�2 υννεκρ �ς - ατ� ν� ()ης 6π/ 7ψι σ υ, γι� ν� καταλ��ης καλ�τερατ� σ)ετικ� μ� τ �ς νεκρ �ς.52

κε. Πρ σπ�θησε ν� 4ρευν!σης τ!ν π ι�τητα τ9ς δημι υργ �α=τ�ας, ��α�ρεσε �π� ατ! κ�θε 6λικ! 6π�στασι κα� κ �τα*� την1

215

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION £ã

52. Nεκυ�α 1) Mαγικ! τελετ! κατ� τ!ν <π �α τ� πνε�ματα τ+ν νεκρ+ν �νε��2 νται

στ!ν γ9 κα� 4ρωτ+νται γι� τ� μ�λλ ν. 2) /Oν μασ�α τ9ς Xνδεκ�της ραψωδ�ας τ9ς

�Oδυσσε�ας. 3) 'O,τι ()ει σ)�σι μ� τ �ς νεκρ �ς.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

214

κ�.T� "λλυ aμ�ρτημα �κε7 δε7 καταλιπε7ν.κα�. �Eνεργε�ας :π�λη@ις, Mρμ5ς, %πλ&ψεως πα�λα κα� `ν

θ�νατς, $δ�ν κακ�ν. μ)τιθι ν�ν �π� Pλικ�αν, `ν τ6ν παιδικ&ν,τ6ν τ� μειρακ�υ, τ6ν νε�τητα, τ� γ5ρας+ κα� γ#ρ τ4των πOσαμετα�λ6 θ�νατς.μ&τι δειν�ν;μ)τιθι ν�ν �π� ��ν τ�ν %π� τF3 π�π-πFω, ε�τα τ�ν %π� τU5 μητρ�, ε�τα τ�ν %π� τF3 πατρ�+ κα� "λλας δ�πλλ#ς δια8ρ#ς κα� μετα�λ#ς κα� :πλ&@εις ε%ρ�σκων, �πε-ρEτα σεαυτ�ν+ “M&τι δειν�ν;” nτως τ�νυν $δ� P τ� �λυ ��υλ5@ις κα� πα�λα κα� μετα�λ&.

κ��. Tρ)�ε �π� τ� σεαυτ� Pγεμνικ�ν κα� τ� τ� �λυ, κα� τ�τ4τυ. τ� μ�ν σεαυτ�, pνα ν�ν δικαϊκ�ν α$τ� πι&σUης+ τ� δ�τ� �λυ, pνα συμμνημνε4σUης, τ�νς μ)ρς ε�+ τ� δ� τ4τυ, pνα�πιστ&σUης π�τερν "γνια R γνEμη, κα� rμα λγ�σUη, �τι συγγε-ν)ς.

κγ�. ZΩσπερ α$τ�ς σN πλιτικ� συστ&ματς συμπληρωμα-τικ�ς ε�, nτως κα� πOσα πρO@ις συ συμπληρωματικ6 στω =ω5ςπλιτικ5ς.^τις �#ν Jν πρO@�ς συ μ6 �Uη τ6ν :να8ρ#ν εBτε πρ-σε�3ς εBτε π�ρρωθεν �π� τ� κινωνικ�ν τ)λς, αnτη διασπ_O τ�ν��ν κα� $κ �_O Kνα ε�ναι κα� στασιEδης �στ�ν,oσπερ �ν δ&μFω M τ�καθ’ α%τ�ν μ)ρς διιστ�μενς :π� τ5ς τια4της συμ8ων�ας.

κδ�. Παιδ�ων 1ργα� κα� πα�γνια, κα� “πνευμ�τια νεκρNς �α-στ�=ντα,” oστε �ναργ)στερν πρσπεσε7ν τ� τ5ς Nεκυ�ας.

κε�. lIθι �π� τ6ν πι�τητα τ� α-τ�υ, κα� :π� τ� %λικ� α$τ�

Page 109: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

(πειτα πρ σπ�θησε ν� πρ σδι ρ�σης τ�ν )ρ�ν , τ� μεγαλ�τερ δηλαδ! )ρ νικ� δι�στημα π � πρ ρ�2εται �π� τ!ν ��σι ν�6π�ρ*η ατ� τ� πρ&γμα μ� τ!ν =δια�τερη 6π�στασι.

κς. RYπ��ερες π�ρα π λλ�, 4πειδ! δ�ν σ � _ταν �ρκετ� ν�4κτελ9 $ ψυ)! σ υ 4κε5να γι� τ� <π 5α ()ει κατασκευασθ9. Φθ�-νει πι�.

κ2. 'Oταν σ� κατηγ ρ �ν F σ� μισ �ν F κ�τι τ�τ ι 4κ�ρ�-2 υν, πλησ�ασε τ�ς ψυ)�ς των, πρ σπ�θησε ν� ε=σ�λθης μ�σα κα�κ �τα*ε π ι � ε�ναι1 θ� δ9ς �τι δ�ν πρ�πει ν� στεν )ωρ9σαι γι�τ!ν γν3μη π � () υν ατ � γι� σ�να. Πρ�πει �μως ν� τ �ς�γαπ&ς1 δι�τι ε�ναι 4κ ��σεως ��λ ι. Kα� % θε � μ� π λλ �ς τρ�-π υς τ �ς � ηθ �ν,μ� 7νειρα,μ� μαντε5ες,γι� �σα ���αια 4κε5ν ι4νδια��ρ νται.

κη. Aτ! ε�ναι $ κυκλικ! π ρε�α τ � κ�σμ υ 4π�νω, κ�τω,�π� τ�ν α=+να ε=ς τ�ν α=+να. Kα� $ ψυ)! τ � σ�μπαντ ς F 4* ρ-μ& γι� τ� καθ�να )ωριστ�, <π�τε, 4�ν συμ�α�νη ατ�, πρ�πει ν��π δ�)εσαι τ!ν 4*�ρμησ� της ατ! F μι� � ρ� �ρμησε (4ν�ργησε)κα� τ� 6π�λ ιπα συμ�α�ν υν διαδ )ικ� τ� Pνα μετ� τ� Hλλ . Δι�-τι πρ�κειται γι� Hτ μα F γι� στ ι)ε5α π � ε�ναι Xνια5α. Γενικ�, 4�ν6π�ρ)η θε�ς, �λα () υν καλ+ς. /E�ν �μως () υν γ�νει στ!ν τ�)ηδ�ν πρ�πει κα� σ� ν� 4νεργ9ς τυ)α5α.

Σ� λ�γ �λ υς θ� μ&ς καλ�ψη $ γ9. \Eπειτα κα� ατ! θ� μετα-�ληθ9 κα� �π� τ!ν μετα� λ! 4κε�νη Hλλη θ� πρ �λθη κα� �π�ατ! Hλλη 4π/ Hπειρ ν. /E�ν δηλαδ! λ��η κανε�ς 6π/ 7ψι τ υ τ�ς�κατ�παυστες μετα� λ�ς κα� �λλ ι3σεις κα� τ!ν τα)�τητα μ�τ!ν <π �α γ�ν νται, θ� θεωρ!ση τελε�ως �σ!μαντ κ�θε θνητ�.

κθ.Xε�μαρρ ς ε�ναι $ δημι υργ�ς α=τ�α τ � σ�μπαντ ς1 τ� π�-ντα παρασ�ρει.

Π�σ ετελ9 ε�ναι τ� �νθρωπ�κια τ9ς π λιτικ9ς 2ω9ς κα� π+ςν μ�2 υν �τι 4νεργ �ν σ�μ�ωνα μ� τ!ν �ιλ σ ��α! E�ναι �πα�-σια. \Aνθρωπε, τ� περιμ�νεις; K�νε ατ! τ!ν στιγμ! ατ� π ��παιτε5 $ ��σις, κιν!σ υ μ� 29λ , 4�ν μπ ρ9ς, κα� μ! 4*ετ�2ης

217

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION £ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

216

περιγρ�ψας θ)ασαι+ ε�τα κα� τ�ν �ρ�νν περι�ρισν, �σν πλε7-στν %8�στασθαι π)8υκε τ�τ τ� -δ�ως πι�ν.

κY�. �Aν)τλης μ4ρια δι# τ� μ6 :ρκε7σθαι τF3 σF3 PγεμνικF3 πι-�ντι τα�τα, ε-ς 9 κατεσκε4ασται. :λλ# rλις.

κ=�. ZOταν "λλς ψ)γUη σε R μισU5 R τια�τ� τινα �κ8ων3σιν, ρ�υ �π� τ# ψυ��ρια α$τ3ν, δ�ελθε σω κα� Bδε, π7� τινες ε-σιν.qψει, �τι $ δε7 σε σπOσθαι, pνα τ4τις τ� πτε περ� σ� δκU5.ε$νε7ν μ)ντι α$τ7ς δε7+ 84σει γ#ρ 8�λι. κα� ( θε� δ� παντ�-ως α$τ7ς �ηθ�σι,δι� 1νε�ρων,δι# μαντει3ν,πρ�ς τα�τα μ)ντι,πρ�ς 9 �κε7νι δια8)ρνται.

κη�. Tα$τ� �στι τ# τ� κ�σμυ �γκ4κλια, "νω κ�τω, �@ α-3νςε-ς α-3να. κα� Vτι �8� Kκαστν Mρμ_O P τ� �λυ δι�νια+ �περ ε- στιν, :πδ)�υ τ� �κε�νης Mρμητ�ν+ R rπα@ oρμησε, τ# δ� λιπ#κατ� �πακλ4θησιν κα� †τ� �ν τ�νι+†1 τρ�πν γ�ρ τινα "τμι, †R:μερ5.† τ� δ� �λν, εBτε θε�ς, εJ �ει π�ντα+ εBτε τ� ε-κU5, μ6 κα� σNε-κU5.lHδη π�ντας PμOς γ5 καλ4ψει+ πειτα κα� α$τ6 μετα�αλε7+κ:κε7να ε-ς "πειρν μετα�αλε7+ κα� π�λιν �κε7να ε-ς "πειρν. τ#ςγ#ρ �πικυματEσεις τ3ν μετα�λ3ν κα� :λλιEσεων �νθυμ4με-ν�ς τις κα� τ� τ��ς παντ�ς θνητ� κατα8ρν&σει.

κθ�. Xειμ�ρρυς P τ3ν �λων α-τ�α+ π�ντα 8)ρει. Cς ε$τελ5 δ�κα� τ# πλιτικ# τα�τα κα�, Cς Bεται, 8ιλσ�8ως πρακτικ# :ν-θρEπια+ μυ@3ν μεστ�. "νθρωπε, τ� πτε; π�ησν, � ν�ν P 84σις:παιτε7. �ρμησν, �#ν διδ3ται, κα� μ6 περι�λ)πυ, εB τις εBσεται.

2

Page 110: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

4�ν θ� τ� μ�θη κανε�ς.M! περιμ�νης τ!ν π λιτε�α τ � Πλ�των ς,�λλ� ν� ε�σαι %καν π ιημ�ν ς 4�ν 6π�ρ)η κα� $ παραμικρ! πρ�- δ ς κα� μ! θεωρ9ς ατ� τ� �π τ�λεσμα �σ!μαντ . Γιατ� π ι�ςμπ ρε5 ν� μετα��λη τ�ς �ρ)�ς ατ+ν; Xωρ�ς �μως τ!ν �λλαγ!ατ! τ� Hλλ θ� ε�ναι $ π λιτε�α παρ� δ υλε�α δυστυ)ισμ�νωνπ � πρ σπ ι �νται �τι πειθαρ) �ν; K �τα*ε τ3ρα τ�ν /Aλ�*αν-δρ κα� τ�ν Φ�λιππ κα� τ�ν Δημ!τρι τ�ν Φαληρ�α53. \Aς 7ψων-ται, 4�ν �ντελ!�θησαν τ� Fθελε $ κ ιν! ��σις κα� 4�ν 4πειθ�ρ)η-σαν τ�ν Xαυτ� τ υς. /E�ν �μως (παι2αν θ�ατρ κανε�ς δ�ν μ� ()εικαταδικ�σει ν� τ �ς μιμ �μαι. E�ναι bπλ� κα� σ �αρ� τ� (ργ τ9ς �ιλ σ ��ας1 μ! μ� παρασ�ρης λ ιπ�ν στ!ν σεμν τυ��α.

λ. /Aπ� ψηλ� παρατ!ρησε τ� �μ�τρητ πλ9θ ς κα� τ�ς τελετ�ςκα� τ� παντ�ς ε�δ υς τα*�δια μ� καταιγ�δα κα� γαλ!νη, τ�ς μετα-� λ�ς ατ+ν π � γενν+νται (ρ) νται σ� 4πα�! κα� πεθα�ν υν.K �τα*ε κα� τ!ν 2ω! π � (2ησαν Hλλ ι κα� $ 2ω! π � θ� κ�νης4σ� κα� τ!ν 2ω! π � 2 �ν % ��ρ�αρ ι. Σκ�ψ υ π�σ ι δ�ν *�ρ υν gτε τ� 7ν μ� σ υ, π�σ θ� σ� *ε)�σ υν π λ� γρ!γ ρα, π�σ ιπ � �σως ατ! τ!ν στιγμ! σ� 4παιν �ν σ� π λ� λ�γ )ρ�ν θ� σ�κατηγ ρ!σ υν1 κα� �τι gτε $ μν!μη ���αια ε�ναι σπ υδα5 πρ&γμα gτε $ δ�*α gτε Hλλ τ�π τε.

λα. N� ε�σαι �τ�ρα) ς γι� �σα συμ�α�ν υν �π� α=τ�α �νε*�ρ-τητη �π� σ�να. Δ�και ς ε=ς �σα γ�ν νται �π� σ�να.Aτ� σημα�νει�τι % πρ θ�σεις σ υ κα� τ� (ργα σ υ πρ�πει ν� συντελ �ν στ�κ ινωνικ� (ργ , δι�τι ατ�ς ε�ναι < πρ ρισμ�ς σ υ.

λ�. Π λλ�ς περιττ�ς 4ν )λ!σεις μπ ρε5ς ν� τ�ς ��αιρ�σης, για-τ� �λες �ρ�σκ νται στ� μυαλ� σ υ κα� μ/ ατ�ν τ�ν τρ�π θ� δημι- υργ!σης ερυ)ωρ�α στ�ν Xαυτ� σ υ γι� ν� �γκαλι�σης μ� τ!νσκ�ψι σ υ <λ�κληρ τ�ν κ�σμ κα� ν� καταν !σης τ!ν α=ωνι�τη-τα κα� τ!ν τα)ε5α μετα� λ! κ�θε πρ�γματ ς )ωριστ�. Π�σ σ�ν-

219

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION £ã

53. Δημ!τρι ς Φαληρε�ς1 /Aθηνα5 ς �ιλ�σ � ς κα� π λιτικ�ς, 4γενν!θη τ� 350 π.X.

υ%�ς τ � Φαν στρ�τ υ1 μαθητ!ς τ � Θε �ρ�στ υ.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

218

μ6 τ6ν Πλ�τωνς πλιτε�αν λπι=ε+ :λλ# :ρκ�, ε- τ� �ρα�4τα-τν πρ�εισι. κα� τ4τυ α$τ� τ6ν κ�ασιν, Cς μικρ�ν τ� �στι, δια-ν�. δ�γμα γ#ρ α$τ3ν τ�ς μετα��λλει; �ωρ�ς δ� δγμ�των μετα-�λ5ς τ� "λλ R δυλε�α στεν�ντων κα� πε�θεσθαι πρσπιυμ)-νων;nπαγε ν�ν,κα� �Aλ)@ανδρν κα� Φ�λιππν κα� Δημ&τριν τ�νΦαληρ)α μι λ)γε. qψνται, ε- ε�δν, τ� P κιν6 84σις Vθελεν, κα�DαυτNς �παιδαγEγησαν+ ε- δ� �τραγFEδησαν, $δε�ς με κατακ)-κρικε μιμε7σθαι. aπλ�ν �στι κα� α-δ5μν τ� 8ιλσ8�ας ργν+μ& με "παγε �π� σεμντυ8�αν.

λ�. lAνωθεν �πιθεωρε7ν :γ)λας μυρ�ας κα� τελετ#ς μυρ�ας κα�πλ�ν παντ7ν �ν �ειμ3σι κα� γαλ&ναις κα� δια8ρ#ς γινμ)-νων, συγγινμ)νων, :πγινμ)νων. �πιν�ει δ� κα� τ�ν %π� "λλωνπ�λαι �ε�ιωμ)νν ��ν, κα� τ�ν μετ# σ� �ιωθησ�μενν, κα� τ�νν�ν �ν τ7ς �αρ��ρις θνεσι �ι4μενν+ κα� �σι μ�ν $δ� qνμ�συ γινEσκυσιν, �σι δ� τ��ιστα �πιλ&σνται, �σι δ� �παι-ν�ντες Bσως ν�ν σε τ��ιστα ψ)@υσι+ κα� Cς Sτε P μν&μη :@ι�-λγ�ν γε Sτε P δ�@α Sτε "λλ τι τ� σ4μπαν.

λα�. �Aταρα@�α μ�ν περ� τ3ν :π� τ5ς �κτ�ς α-τ�ας συμ�αιν�ν-των, δικαι�της δ� �ν τ7ς παρ# τ6ν �κ σ� α-τ�αν �νεργυμ)νις+τυτ)στιν Mρμ6 κα� πρO@ις καταλ&γυσα �π� α$τ� τ� κινωνικ3ςπρO@αι Cς τ�τ� σι κατ# 84σιν qν.

λ��. Πλλ# περισσ# περιελε7ν τ3ν �ν�λ4ντων σι δ4νασαι,�λα �π� τU5 %πλ&ψει συ κε�μενα+ κα� πλλ6ν ε$ρυ�ωρ�αν περι-πι&σεις Vδη σεαυτF3 <τF3> τ�ν �λν κ�σμν περιειλη8)ναι τU5γνEμUη, κα� τ�ν :�διν α-3να περινε7ν, κα� τ6ν τ3ν κατ# μ)ρςDκ�στυ πρ�γματς τα�ε7αν μετα�λ6ν �πινε7ν, Cς �ρα�N μ�ν

Page 111: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

τ μ ε�ναι τ� δι�στημα πρ�ν �π� τ!ν γ�ννησι κα� π�σ Hπειρ με-τ� τ�ν θ�νατ .

λγ. 'Oλα �σα �λ�πεις π λ� σ�ντ μα θ� )αθ �ν κα� ατ � π �θ� δ �ν τ!ν καταστρ �! τ υς, π λ� γρ!γ ρα κα� ατ � θ� )α-θ �ν. Kα� 4κε5ν ς π � θ� πεθ�νη σ� π λ� �αθει� γερ�ματα θ��ρεθ9 στ!ν �δια μ 5ρα μ� 4κε5ν ν π � π�θανε πρ�ωρα.

λδ. K �τα*ε τ!ν ν τρ π�α τ+ν �νθρ3πων, τ�ς �σ) λ�ες κα� τ�δια��ρ ντ� των κα� τ�ς πρ τιμ!σεις των! N� ν μ�2ης �τι �λ�πειςγυμν�ς τ�ς ψυ)�ς ατ+ν. Π�ση �λα2 νε�α () υν �ταν ν μ�2 υν�τι σ� �λ�πτ υν μ� τ�ς κατηγ ρ�ες των F σ� o�ελ �ν μ� τ �ς 4πα�-ν υς των!

λε. RH �να� λ! δ�ν ε�ναι τ�π τε Hλλ παρ� μετα� λ!. RH μετα-� λ! ε)αριστε5 τ!ν ��σι τ � σ�μπαντ ς σ�μ�ωνα μ� τ!ν <π �α�λα 4*ελ�σσ νται καλ+ς κα� α=ων�ως κα� κατ� τ�ν �δι τρ�π 4γ�-ν ντ 4π/ Hπειρ ν.T� ν μ�2εις λ ιπ�ν; 'Oτι τ� π�ντα 4γ�ν ντ κα�θ� γ�νωνται π�ντ τε κακ+ς κα� �τι καμμι� δ�ναμις �ν�μεσα σ�τ�σ υς θε �ς δ�ν �ρ�θηκε ν� τ� δι ρθ3ση, �λλ� ()ει καταδικα-σθ9 < κ�σμ ς ν� συνθλ��εται σ� συνε)ε5ς συμ� ρ�ς;

λς. T� σαπρ� στ ι)ε5 τ9ς Lλης π � 6π�ρ)ει στ� κ�θε πρ&γμαε�ναι νερ�,σκ�νη,8στ&,�καθαρσ�α.\Eτσι κα� τ� μ�ρμαρα ε�ναι π�-ρ ι τ9ς γ9ς1 < )ρυσ�ς κα� < Hργυρ ς. RH 4νδυμασ�α �π τελε5ται �π�μαλλι�1 κα� αxμα ε�ναι $ π ρ��ρα κα� �λα τ� Hλλα τ�τ ια ε�ναι. Kα�$ πν ! τ9ς 2ω9ς μας κ�τι παρ�μ ι π � μετα��λλεται διαρκ+ς.

λ2. Φθ�νει $ Hθλια 2ω! κα� < γ γγυσμ�ς κα� < πιθηκισμ�ς. T�σ� ταρ�2η;T� καιν �ργι �λ�πεις;T� σ� κ�νει ν� �π ρ9ς; RH α=τ�α�λων ατ+ν; K �τα*� την, μ!πως $ Lλη; Πρ�σε*� την, (*ω �π�ατ� τ�π τε δ�ν 6π�ρ)ει.

/Aλλ� κα� πρ�ς τ �ς θε �ς γ�νε πι� ε=λικριν!ς κα� πι� καλ�ς.T� ν� 4ρευν&ς τ�ν κ�σμ τρ�α )ρ�νια ε�ναι �σ μ� τ!ν (ρευνα π �θ� κ�νης σ� Xκατ�.

λη. /E�ν κ�π ι ς (κανε σ�&λμα μ! τ� 4*ετ�2ης. \Iσως ν� μ! τ�(κανε.

221

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION £ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

220

τ� :π� γεν)σεως μ)�ρι διαλ4σεως, :�αν�ς δ� τ� πρ� τ5ς γεν&σε-ως, Cς κα� τ� μετ# τ6ν δι�λυσιν Mμ�ως "πειρν.

λγ�. Π�ντα, �σα Mρ_Oς, τ��ιστα 8θαρ&σεται κα� ( 8θειρ�μεναα$τ# �πιδ�ντες τ��ιστα κα� α$τ� 8θαρ&σνται+ κα� M �σ�ατ�γη-ρως :πθανWν ε-ς Bσν καταστ&σεται τF3 πρEρFω.

λδ�. T�να τ# Pγεμνικ# τ4των, κα� περ� `α �σπυδ�κασι, κα�δι� `α 8ιλ�σι κα� τιμ3σι. γυμν# ν�μι=ε �λ)πειν τ# ψυ��ρια α$-τ3ν. �τε δκ�σι �λ�πτειν ψ)γντες R {8ελε7ν �@υμν�ντες, �σηBησις.

λε�. bH :π�λ6 $δ�ν "λλ �στ�ν R μετα�λ&.τ4τFω δ� �α�ρει Pτ3ν �λων 84σις, καθ� �ν π�ντα, καθWς γ�νεται, �@ α-3νς Mμ-ειδ3ς �γ�νετ, κα� ε-ς "πειρν τια�θ� Kτερα σται. τ� Jν λ)γεις,�τι �γ�νετ� τε π�ντα <κακ3ς> κα� π�ντα :ε� κακ3ς σται, κα�$δεμ�α "ρα δ4ναμις �ν τσ4τις θε7ς �@ευρ)θη πτ� P διρθE-συσα τα�τα, :λλ# κατακ)κριται M κ�σμς �ν :διαλε�πτις κα-κ7ς συν)�εσθαι;

λY�. T� σαπρ�ν τ5ς Dκ�στFω %πκειμ)νης nλης+ nδωρ, κ�νις,1στ�ρια, γρ�σς+ R π�λιν π3ρι γ5ς τ# μ�ρμαρα, κα� %πστ�θ-μαι M �ρυσ�ς, M "ργυρς, κα� τρι��α P �σθ&ς+ κα� α`μα P πρ84ρα,κα� τ# "λλα π�ντα τια�τα. κα� τ� πνευμ�τιν δ� "λλ τι�τνκα� �κ τ4των ε-ς τα�τα μετα��λλν.

λ=�. ZAλις τ� :θλ�υ ��υ κα� γγγυσμ� κα� πιθηκισμ�. τ�ταρ�σσUη; τ� τ4των καιν�ν; τ� σε �@�στησι; τ� αBτιν; Bδε α$τ�. :λλ�P nλη; Bδε α$τ&ν. @ω δ� τ4των $δ)ν �στιν+ :λλ# κα� πρ�ς τNςθεNς Vδη πτ� aπλ4στερς κα� �ρηστ�τερς γεν�.lIσν τ� Dκατ�ν τεσι κα� τ� τρισ� τα�τα (στρ5σαι.

λη�. E- μ�ν ̂ μαρτεν, �κε7 τ� κακ�ν. τ��α δ� $� ̂ μαρτεν.2

Page 112: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

λθ. \H �π� μι� ν ερ! πηγ! συμ�α�ν υν κατ� σειρ� τ� π�ντα,�πως συμ�α�νει σ/ Pνα σ+μα, κα� δ�ν πρ�πει ν� κατηγ ρ9ς τ� μ�-ρ ς γι� �σα γ�ν νται 6π�ρ τ � �λ υ1 F ε�ναι Hτ μα κα� τ�π τεHλλ παρ� �ν�μει*ις κα� διασκ ρπισμ�ς. Γιατ� στεν )ωρε5σαι;Λ�γε στ!ν ψυ)! σ υ «()εις πεθ�νει, �θαρ9, �π κτηνωθ9, 6π -κρ�νεσαι, συναγελ�2εσαι, ��σκεις».

μ. \H δ�ν μπ ρ �ν ν� κ�ν υν τ�π τε % θε � F μπ ρ �ν. /E�νμ�ν δ�ν μπ ρ �ν, γιατ� πρ σε�)εσαι; /E�ν �μως μπ ρ �ν, γιατ�δ�ν παρακαλε5ς μ� περισσ�τερη θ�ρμη ν� σ� � ηθ!σ υν ν� μ!� �&σαι τ�π τε �π� ατ� gτε ν� 4πιθυμ9ς, ν� μ! λυπ&σαι γι�κ�π ι �π/ ατ� περισσ�τερ , 4�ν τ� ()ης F δ�ν τ� ()ης;

Δι�τι <πωσδ!π τε, 4�ν μπ ρ �ν ν� � ηθ!σ υν τ �ς �νθρ3-π υς κα� σ/ ατ� () υν τ!ν δ�ναμι ν� � ηθ �ν.

/Aλλ� �σως π9ς: « % θε � γι� μ�να τ� (καμαν ατ�». T�τε δ�νε�ναι πρ τιμ�τερ ν� �ντιμετωπ�2ης �σα (γιναν γι� σ�να μ� 4λευ-θερ�α παρ� ν� δυσανασ)ετ9ς μ� δ υλ πρ�πεια κα� μικρ πρ�-πεια γι� �σα δ�ν 4*αρτ+νται �π� σ�να; Π ι�ς σ � ε�πε �τι % θε �δ�ν � ηθ �ν �κ�μη κα� σ/ 4κε5να π � 4*αρτ+νται �π� μ&ς; \Aρ)ι-σε λ ιπ�ν ν� πρ σε�)εσαι γι/ ατ� κα� θ� δ9ς. RO Pνας πρ σε�)ε-ται «π+ς θ� μπ ρ�σω ν� κ ιμηθ+ μ/ 4κε�νη»! /Eσ� «π+ς ν� μ! 4πι-θυμ+ ν� κ ιμηθ+ μ/ 4κε�νη»! RO Hλλ ς «π+ς θ� δι3*ω 4κε5ν ν,4σ� «π+ς ν� μ! )ρειασθ+ ν� τ�ν δι3*ω». RO Hλλ ς «π+ς ν� μ! )�-σω τ� παιδ� μ υ». /Eσ� «π+ς ν� μ! � �ηθ+ ν� μ! τ� )�σω»! Γενι-κ� μ/ ατ� τ�ν τρ�π Hλλα*ε τ�ς πρ σευ)�ς κα� κ �τα*ε τ� γ�νεται.

μα. RO /Eπ�κ υρ ς54 λ�γει: 'Oταν Fμ υν Hρρωστ ς δ�ν μιλ �σαγι� τ!ν ταλαιπωρ�α τ � σ3ματ ς gτε �ν��ερα τ�π τε στ �ς 4πι-σκ�πτες μ υ,�λλ� 4*ακ λ υθ �σα ν� συ2ητ+ γι� τ!ν ��σι κα� μ�τ!ν συ2!τησι 2ητ �σα κυρ�ως ν� �νακαλ�ψω π+ς τ� πνε�μα, Hνκα� πα�ρνη μ�ρ ς στ�ς συγκιν!σεις τ9ς σ�ρκας, 4ν τ �τ ις 4*ακ -

223

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION £ã

54. /Eπ�κ υρ ς (341-270 π.X.). Γενν!θηκε στ!ν Σ�μ . RYπ9ρ*ε μαθητ!ς τ � Παμ��-

λ υ. Kατ� τ� 306 eδρυσε σ) λ! στ!ν /Aθ!να.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

222

λθ�. lHτι :π� μιOς πηγ5ς νερOς π�ντα Cς Dν� σEματι �πισυμ-�α�νει, κα� $ δε7 τ� μ)ρς τ7ς %π�ρ τ� �λυ γινμ)νις μ)μ8ε-σθαι+ R "τμι κα� $δ�ν "λλ R κυκεWν κα� σκεδασμ�ς. τ� Jν τα-ρ�σσUη; τF3 PγεμνικF3 λ)γε “T)θνηκας, 8θαρσαι, τεθηρ�ωσαι,%πκρ�νUη, συναγελ�=Uη, ��σκUη.”

μ�. lHτι $δ�ν δ4νανται ( θε� R δ4νανται.ε- μ�ν Jν μ6 δ4ναν-ται, τ� εS�η; ε- δ� δ4νανται, δι# τ� $�� μOλλν εS�Uη διδ�ναι α$-τNς τ� μ&τε 8�ε7σθα� τι τ4των μ&τε �πιθυμε7ν τινς τ4των μ&-τε λυπε7σθαι �π� τινι τ4των μOλλν Vπερ τ� μ6 παρε7να� τι τ4-των R τ� παρε7ναι; π�ντως γ�ρ, ε- δ4νανται συνεργε7ν :νθρE-πις. κα� ε-ς τα�τα δ4νανται συνεργε7ν. :λλ# Bσως �ρε7ς, �τι “�Eπ��μ� α$τ# ( θε� �π�ησαν.” ε�τα $ κρε7σσν �ρ5σθαι τ7ς �π� σ�μετ’ �λευθερ�ας R δια8)ρεσθαι πρ�ς τ# μ6 �π� σ� μετ# δυλε�αςκα� ταπειν�τητς;τ�ς δ) σι ε�πεν,�τι $�� κα� ε-ς τ# �8’ Pμ7ν ( θε-� συλλαμ��νυσιν; "ρ@αι γ�ν περ� τ4των εS�εσθαι κα� qψει.wτς εS�εται+ “Π3ς κιμηθ3 μετ� �κε�νης.” σ4.“Π3ς μ6 �πιθυμ&-σω τ� κιμηθ5ναι μετ’ �κε�νης.” "λλς+ “Π3ς στερηθ3 �κε�νυ.”σ4. “Π3ς μ6 �ρ&=Fω τ� στερηθ5ναι.” "λλς+ “Π3ς μ6 :π��λωτ� τεκν�ν.” σ4+ “Π3ς μ6 8�ηθ3 :π�αλε7ν.” �λως 'δε �π�στρε-ψν τ#ς ε$��ς, κα� θεEρει, τ� γ�νεται.

μα�. bO �Eπ�κυρς λ)γει,�τι “�Eν τU5 ν�σFω $κ ]σ�ν μι α( Mμιλ�-αι περ� τ3ν τ� σωματ�υ παθ3ν $δ� τNς ε-σι�ντας τια�τ� τι-να”, 8ησ�ν, “�λ�λυν+ :λλ# τ# πρηγ4μενα 8υσιλγ3ν διετ)-λυν,κα� πρ�ς α$τF3 τ4τFω �ν,π3ς P δι�νια συμμεταλαμ��νυ-

Page 113: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

λ υθε5 ν� μ�νη �τ�ρα) κα� ν� διατηρ9 τ!ν δικ! τ υ 6περ )!.Ogτε στ �ς γιατρ �ς, λ�γει, (δινα τ� δικα�ωμα ν� καυ)+νται �τιτ�)α κ�τι κ�ν υν, �λλ� περν �σα τ!ν 2ω! μ υ hρα5α κα� καλ�.Tην �δια στ�σι μ/ 4κε5ν ν λ ιπ�ν ν� τηρ9ς κα� ε=ς τ!ν �σθ�νεια κα�σ� <π ιαδ!π τε Hλλη περ�πτωσι.

T� ν� μ! �π μακρ�νεσαι �π� τ!ν �ιλ σ ��α <,τιδ!π τε κα�Hν σ � συμ�9 κα� ν� μ! �λυαρ9ς μ� τ �ς bπλ ϊκ �ς κα� �μ�η-τ υς στ!ν �ιλ σ ��α, ε�ναι �πα�τησις κ ιν! κ�θε �ιλ σ �ικ9ςθεωρ�ας, καθ3ς κα� τ� ν� �σ) λ9σαι μ�ν μ/ 4κε5ν π � ()εις ν�κ�νης κα� μ� τ� 7ργαν μ� τ� <π 5 θ� τ� κ�νης.

μ�. 'Oταν �ντιμετωπ�2ης τ!ν �να�δεια κ�π ι υ,�μ�σως ρ3τη-σε τ�ν Xαυτ� σ υ: E�ναι δυνατ�ν ν� μ! 6π�ρ) υν στ�ν κ�σμ �δι�ντρ π ι; Δ�ν μπ ρε5. M! 2ητ9ς λ ιπ�ν τ� �δ�νατ . E�ναι κα�ατ�ς Pνας �π� 4κε�ν υς τ �ς �ναιδε5ς % <π 5 ι ε�ναι �ν�γκη ν�6π�ρ) υν στ!ν 2ω!.

T� �δι ν� σκ�πτεσαι κα� γι� τ�ν κακ �ργ κα� τ�ν Hπιστ κα�γι� <π ι νδ!π τε bμαρτωλ�.M� τ!ν σκ�ψι �τι ε�ναι �δ�νατ ν ν�μ! 6π�ρ)η τ� γ�ν ς ατ+ν,θ� γ�νης καλ�τερ ς πρ�ς �λ υς.Kαλ�ε�ναι κα� 4κε5ν �μ�σως ν� σκ�πτεσαι, π ι� �ρετ! (δωσε $ ��σιςστ�ν Hνθρωπ γι� τ!ν �ντιμετ3πισι ατ � τ � bμαρτ!ματ ς. Γι�τ �ς �γν3μ νες μ&ς (δωσε hς �ντι��ρμακ τ!ν πρα�τητα, γι�τ �ς Hλλ υς κ�π ια Hλλη δ�ναμι.

Γενικ� μπ ρε5ς ν� διδ�*ης τ� σωστ� σ/ ατ�ν π � ()ει σ��λει.Γιατ� ατ�ς π � σ��λλει δ�ν γνωρ�2ει ατ� π � ()ει 4μπρ�ς τ υ,γι/ ατ� κ�νει λ�θη. /Aλλ� τ� ()εις π�θει; Δ�ν θ� �ρ9ς καν�να �π/ατ �ς 4ναντ� ν τ+ν <π �ων 8ργ�2εσαι ν� σ � ()η κ�νει κ�τι μ�τ� <π 5 $ ψυ)! σ υ θ� γ�νη )ειρ�τερη.T� κακ� �μως κα� τ� �λα-�ερ� () υν 4* <λ κλ!ρ υ τ!ν 6π�στασ� τ υς στ!ν ψυ)! σ υ. Λ ι-π�ν τ� κακ� F παρ�*εν ()ει συμ�9 4�ν < �πα�δευτ ς 4κτελ9 τ�(ργα τ � �παιδε�τ υ; K �τα*ε μ!πως πρ�πει ν� κατηγ ρ9ς τ�νXαυτ� σ υ, �� � δ�ν περιμ�νεις ν� κ�νη ατ�ς ατ� τ� λ�θ ς.Δι�τι 4σ� κα� �π� τ!ν λ γικ! σ υ ε�)ες τ!ν δυνατ�τητα ν� σκε-

225

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION £ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

224

σα τ3ν �ν τF3 σαρκιδ�Fω τι4των κιν&σεων :ταρακτε7, τ� Bδιν:γαθ�ν τηρ�σα. $δ� τ7ς -ατρ7ς �μπαρε7�ν,” 8ησ�, “κατα-8ρυ�ττεσθαι Cς τι πι�σιν, :λλ� M ��ς Vγετ εJ κα� καλ3ς.”τα$τ# Jν �κε�νFω �ν ν�σFω, �#ν νσU5ς, κα� �ν "λλUη τιν� περιστ�σει+τ� γ#ρ μ6 :8�στασθαι 8ιλσ8�ας �ν `ς δ&πτε τ7ς πρσπ�-πτυσι μηδ� [τF3] -διEτUη κα� :8υσιλ�γFω συμ8λυαρε7ν π�σηςα(ρ)σεως κιν�ν... πρ�ς μ�νFω δ� τF3 ν�ν πρασσμ)νFω ε�ναι κα� τF31ργ�νFω, δι� w πρ�σσεις.

μ��. ZOταν τιν�ς :ναισ�υντ�_α πρσκ�πτUης,ε$θNς πυνθ�νυ σε-αυτ�+ “Δ4νανται Jν �ν τF3 κ�σμFω :να�σ�υντι μ6 ε�ναι;” $ δ4-νανται. μ6 Jν :πα�τει τ� :δ4νατν. ε`ς γ#ρ κα� wτ�ς �στιν �κε�-νων τ3ν :ναισ�4ντων, �ς :ν�γκη �ν τF3 κ�σμFω ε�ναι. τ� δ� α$τ�κα� �π� τ� παν4ργυ κα� �π� τ� :π�στυ κα� παντ�ς τ� Mτι�νaμαρτ�νντς στω σι πρ��ειρν. rμα γ#ρ τF3 %πμνησθ5ναι,�τι τ� γ)νς τ3ν τι4των :δ4νατ�ν �στι μ6 %π�ρ�ειν, ε$μεν)στε-ρς σUη πρ�ς τNς καθ� Kνα. εS�ρηστν δ� κ:κε7ν ε$θNς �ννε7ν,“T�να δωκεν P 84σις τF3 :νθρEπFω :ρετ6ν πρ�ς τ�τ τ� aμ�ρ-τημα.” δωκε γ�ρ, Cς :ντι8�ρμακν πρ�ς μ�ν τ�ν :γνEμνα τ6νπρ_α�τητα, πρ�ς δ� "λλν "λλην τιν# δ4ναμιν.ZOλως δ� @εστ� σι μεταδιδ�σκειν τ�ν πεπλανημ)νν+ πOς γ#ρ Maμαρτ�νων :8αμαρτ�νει τ� πρκειμ)νυ κα� πεπλ�νηται. τ� δ�κα� �)�λαψαι; ε%ρ&σεις γ#ρ μηδ)να τ4των, πρ�ς �ς παρ@4νUη,πεπιηκ�τα τι τ�τν, �@ w P δι�νι� συ �ε�ρων μελλε γεν&σε-σθαι+ τ� δ� κακ�ν συ κα� τ� �λα�ερ�ν �ντα�θα πOσαν τ6ν %π�-στασιν �ει.T� δα� κακ�ν R @)νν γ)γνεν, ε- M :πα�δευτς τ# τ� :παιδε4τυπρ�σσει; �ρα, μ6 σεαυτF3 μOλλν �γκαλε7ν 18ε�λUης, �τι $ πρσε-δ�κησας τ�τν τ�τ aμαρτ&σεσθαι+ σN γ#ρ κα� :8ρμ#ς �κτ� λ�γυ ε��ες πρ�ς τ� �νθυμηθ5ναι, �τι ε-κ�ς �στι τ�τν

2

3

Page 114: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

�θ9ς �τι �υσικ� ε�ναι ν� κ�νη ατ�ς ατ� τ� λ�θ ς1 κα� �μως,�� � τ� λησμ�νησες, �π ρε5ς γιατ� (κανε τ� λ�θ ς.

Πρ� π�ντων �ταν τ�ν κατηγ ρ9ς hς Hπιστ F �)�ριστ , γ�ρι-σε π�λι στ�ν Xαυτ� σ υ. ROπωσδ!π τε ε�ναι δικ� σ υ τ� σ�&λμα1ε�τε γιατ� π�στεψες �τι θ� διατηρ!ση τ!ν �� σ�ωσ� τ υ ατ�ς π �ε�)ε ατ! τ!ν δι�θεσι, ε�τε γιατ�, �ταν τ�ν εεργ�τησες, δ�ν τ�νεεργ�τησες )ωρ�ς 6στερ � υλ�α gτε )ωρ�ς ν� περιμ�νης 7�ε-λ ς �π/ ατ! τ!ν πρ&*ι.T� περισσ�τερ 2ητ&ς �ταν εεργετ9ς PναHνθρωπ ; Δ�ν σ� %καν π ιε5 $ πρ&*ις σ υ π � ε�ναι σ�μ�ωνη μ�τ!ν ��σι σ υ, �λλ� 2ητε5ς �μ ι�! γι/ ατ!. E�ναι τ� �δι , σ�ν ν�2ητ �σε �μ ι�! τ� μ�τι γιατ� �λ�πει F τ� π�δια γιατ� �αδ�2 υν.'Oπως δηλαδ! ατ� () υν γ�νει γι� hρισμ�ν σκ π� κα� Hν κα�4νεργ �ν γι� τ� �δι πρ&γμα, �ρ�σκ νται σ� �π�στασι τ� Pνα �π�τ� Hλλ . \Eτσι κα� < Hνθρωπ ς, 4πειδ! 4κ ��σεως ()ει κλ�σι πρ�ςτ!ν εεργεσ�α, �ταν κ�νη μι� καλ! πρ&*ι F κ�τι π � � ηθε5 τ �ςHλλ υς, ()ει 4κτελ�σει 4κε5ν γι� τ� <π 5 (γινε κα� Xπ μ�νως ()ειπ�ρει τ!ν δικ! τ υ �μ ι�!.

227

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION £ãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

226

τ�τ aμαρτ&σεσθαι, κα� �μως �πιλαθ�μενς θαυμ�=εις, ε-Pμ�ρτηκε.M�λιστα δ), �ταν Cς :π�στFω R :�αρ�στFω μ)μ8Uη, ε-ς σεαυτ�ν �πι-στρ)8υ. πρδ&λως γ#ρ σ�ν τ� aμ�ρτημα, εBτε περ� τ� τια4τηνδι�θεσιν �ντς �π�στευσας, �τι τ6ν π�στιν 8υλ�@ει, εBτε τ6ν ��-ριν διδNς μ6 καταληκτικ3ς δωκας, μηδ� oστε �@ α$τ5ς τ5ς σ5ςπρ�@εως ε$θNς :πειλη8)ναι π�ντα τ�ν καρπ�ν.T� γ#ρ πλ)ν θ)λεις εJ πι&σας "νθρωπν; $κ :ρκε7 τ�τ, �τικατ# 84σιν τ6ν σ&ν τι πρα@ας,:λλ# τ4τυ μισθ�ν =ητε7ς;Cς ε- M18θαλμ�ς :μι�6ν :πU&τει, �τι �λ)πει, R ( π�δες, �τι �αδ�=υσιν.oσπερ γ#ρ τα�τα πρ�ς τ�δε τι γ)γνεν, rπερ κατ# τ6ν -δ�αν κα-τασκευ6ν �νεργ�ντα :π)�ει τ� Bδιν, nτως κα� M "νθρωπςε$εργετικ�ς πε8υκEς, Mπ�ταν τι ε$εργετικ�ν R "λλως ε-ς τ# μ)σασυνεργητικ�ν πρ�@Uη, πεπ�ηκε, πρ�ς � κατεσκε4ασται, κα� �ειτ� Dαυτ�.

5

4

Page 115: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

BIBΛION I�

α. Θ� ε�σαι Hραγε π τ�, ^ ψυ)!, bπλ9 κα� Xνια�α κα� γυμν!, πι��ανερ! �π� τ� σ+μα π � σ� περι��λλει; Θ� γευθ9ς π τ� τ�α�σθημα τ9ς �γ�πης κα� τ9ς στ ργ9ς; Θ� ε�σαι π τ� ατ�ρκης,)ωρ�ς ν� ()ης καμμι� (λλειψι κα� )ωρ�ς ν� π θ9ς F ν� 4πιθυμ9ςτ�π τε gτε (μψυ) gτε Hψυ) γι� τ�ς �π λα�σεις τ9ς $δ ν9ς;

N� μ! )ρει�2εσαι gτε )ρ�ν γι� ν� α=σθανθ9ς γι� μεγαλ�τε-ρ δι�στημα τ�ς �π λα�σεις gτε τ�π gτε )3ρα gτε 4*αιρετι-κ� κλ5μα gτε �νθρ3π υς ε)�ριστ υς;

Θ� %καν π ιηθ9ς π τ� μ� τ!ν κατ�στασι π � ()εις 4μπρ�ςσ υ; Θ� ε�σαι ε)αριστημ�νη μ� �λα �σα ()εις κα� θ� πρ σπαθ!-σης ν� πε�σης τ�ν Xαυτ� σ υ �τι �λα τ� ()εις, �τι �λα �ρ�σκ νταισ� καλ! κατ�στασι γι� σ�να, κα� �τι �π� τ �ς θε �ς πρ �ρ) νταικα� καλ� θ� 4*ελι)θ �ν �σα θ�λ υν ατ � κα� �σα πρ�κειται ν�δ3σ υν γι� τ!ν σωτηρ�α τ � τελε� υ 23 υ τ υ, τ � �γαθ � κα�δικα� υ κα� καλ � π � γενν& κα� συγκρατε5 κα� περικλε�ει �σαδιαλ� νται γι� τ!ν δημι υργ�α Hλλων <μ �ων; Θ� γ�νης Hραγεπ τ� %καν! κα� μ� τ �ς θε �ς κα� μ� τ �ς �νθρ3π υς ν� 29ς )ωρ�ςν� κατηγ ρ9ς ατ �ς γι� τ�π τε κα� )ωρ�ς ν� κατηγ ρ9σαι �π�ατ �ς;

�. Πρ�σε*ε τ� 2ητε5 $ ��σις �π� σ�να, γιατ� μ�ν �π� τ!ν ��σικυ�ερν&σαι. \Eπειτα πρ&*ε ατ� μ� πρ θυμ�α, 4�ν δ�ν 6π�ρ)ηκ�νδυν ς ν� �λ�ψης τ!ν ��σι σ υ hς λ γικ � 23 υ. E�ναι δ� τ�λ γικ� 2+ ταυτ�)ρ να κα� κ ινωνικ�. N� ()ης 6π/ 7ψι σ υατ �ς τ �ς καν�νες κα� μ! �να2ητ9ς Hλλα πρ�γματα.

γ. RO,τιδ!π τε συμ�α�νει,συμ�α�νει F γιατ� 4κ ��σεως ()εις τ!νδ�ναμι ν� τ� �ντιμετωπ�σης F 7)ι. /E�ν λ ιπ�ν σ � συμ�α�νη,4πειδ! μπ ρε5ς ν� τ� �ντιμετωπ�σης, μ! δυσανασ)ετ9ς, �λλ� hς

229228

BIBΛION ID

α�. lEσUη πτ� tρα, g ψυ�&, :γαθ6 κα� aπλ5 κα� μ�α κα� γυμν&, 8α-νερωτ)ρα τ� περικειμ)νυ σι σEματς; γε4σUη πτ� tρα τ5ς 8ι-λητικ5ς κα� στερκτικ5ς διαθ)σεως; σUη πτ� tρα πλ&ρης κα� :νεν-δε6ς κα� $δ�ν �πιπθ�σα $δ� �πιθυμ�σα $δεν�ς Sτε �μψ4-�υ Sτε :ψ4�υ πρ�ς Pδν3ν :πλα4σεις; $δ� �ρ�νυ, �ν F' �π�μακρ�τερν :πλα4σεις; $δ� τ�πυ R �Eρας R :)ρων ε$καιρ�ας$δ� :νθρEπων ε$αρμστ�ας; :λλ# :ρκεσθ&σUη τU5 παρ4σUη κα-ταστ�σει κα� Pσθ&σUη τ7ς παρ�σι πOσι, κα� συμπε�σεις σεαυτ&ν,�τι π�ντα <r> σι π�ρεστι, παρ# τ3ν θε3ν π�ρεστι κα� π�ντα σιεJ �ει κα� εJ K@ει, �σα 8�λν α$τ7ς κα� �σα μ)λλυσι δEσειν �π�σωτηρ�_α τ� τελε�υ =FEυ, τ� :γαθ� κα� δικα�υ κα� καλ� κα�γενν3ντς π�ντα κα� συν)�ντς κα� περι)�ντς κα� περιλαμ��-νντς διαλυ�μενα ε-ς γ)νεσιν Dτ)ρων Mμ�ων; σUη πτ� tρα τι-α4τη, pα θε7ς τε κα� :νθρEπις nτω συμπλιτε4εσθαι, Cς μ&τεμ)μ8εσθα� τι α$τ7ς μ&τε καταγινEσκεσθαι %π� α%τ3ν;

��. Παρατ&ρει, τ� συ P 84σις �πι=ητε7, Cς %π� 84σεως μ�ννδιικυμ)νυ+ ε�τα π�ει α$τ� κα� πρσ�εσ, ε- μ6 �ε7ρν μ)λλειδιατ�θεσθαι συ P Cς =FEυ 84σις. D@5ς δ� παρατηρητ)ν, τ� �πι-=ητε7 συ P Cς =FEυ 84σις+ κα� πOν τ�τ παραληπτ)ν, ε- μ6�ε7ρν μ)λλει διατ�θεσθαι P Cς =FEυ λγικ� 84σις+ στι δ� τ� λ-γικ�ν ε$θNς κα� πλιτικ�ν.τ4τις δ6 καν�σι �ρEμενς μηδ�ν πε-ριεργ�=υ.

γ�. ΠOν τ� συμ�α7νν Vτι nτως συμ�α�νει, Cς π)8υκας α$τ�8)ρειν R Cς $ π)8υκας α$τ� 8)ρειν. ε- μ�ν Jν συμ�α�νει σι, Cςπ)8υκας 8)ρειν, μ6 δυσ�)ραινε+ :λλ� Cς π)8υκας, 8)ρε. ε- δ), Cς

Page 116: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

%καν�ς ν� τ� 6π με�νης. /E�ν �μως σ � συμ�α�νη κα� δ�ν ()ης μ�-σα σ υ τ!ν δ�ναμι π � )ρει�2εται, μ! λυπ&σαι δι�τι θ� �θαρ9κα� ατ� �ταν θ� σ� καταστρ�ψη.

Σκ�ψ υ �μως �τι ε�σαι πλασμ�ν ς ν� 6π ��ρης �λα �σα $ γν3-μη σ υ μπ ρε5 ν� τ� θεωρ!ση 6π �ερτ� κα� �νεκτ� μ� τ!ν 4ντ�-πωσι �τι κ�νεις ατ� 4πειδ! σ� συμ��ρει κα� ε�ναι )ρ� ς σ υ.

δ. /E�ν κ�π ι ς κ�νη λ�θη μ� �γ�πη ν� τ�ν δι ρθ3νης κα� ν�τ � 6π δεικν�ης τ� λ�θ ς. /E�ν δ�ν μπ ρ9ς, ν� κατηγ ρ9ς τ�νXαυτ� σ υ F μ&λλ ν gτε τ�ν Xαυτ� σ υ.

ε. 'O,τι θ� σ � συμ�9, ατ� �π� π λ� καιρ� Xτ ιμα2�ταν γι�σ�να κα� $ περιπλ κ! τ+ν α=τι+ν σ υ L�αινε �ν�καθεν τ!ν δικ!σ υ Lπαρ*ι κα� τ!ν σ�μπτωσι ατ �.

ς. E�τε Hτ μα ε�τε Xνια5 σ�ν λ ε�ναι τ� σ�μπαν, σ� ατ! τ!νσκ�ψι ν� κ�νης πρ+τα1 �τι ε�μαι μ�ρ ς τ � �λ υ π � δι ικε5ται�π� τ!ν ��σι, δε�τερ ν �τι ()ω κ�π ια συγγ�νεια πρ�ς τ� <μ -γεν9 μ�ρη. /E�ν ()ω 6π/ 7ψι μ υ ατ�, 4�/ �σ ν ε�μαι μ�ρ ς δ�ν θ�λυπηθ+ γι� τ�π τε �π/ �σα μ � πρ σ��ρ νται �π� τ� σ�μπαν.Δι�τι τ�π τε δ�ν ε�ναι �λα�ερ� γι� τ� μ�ρ ς,4�ν συμ��ρη τ� �λ ν./Aλλ� δ�ν ()ει τ� �λ ν τ�π τε π � δ�ν συμ��ρει ατ�.

/A� � τ �τ ε�ναι γν3ρισμα κ ιν� σ� �λες τ�ς ��σεις, <πωσδ!-π τε ε�ναι γν3ρισμα τ9ς ��σεως τ � κ�σμ υ π � ()ει 4π� πλ� ντ!ν =δι�τητα ν� μ! �ναγκ�2εται �π� καμμι� 4*ωτερικ! α=τ�α ν�κ�νη κ�τι �λα�ερ� γι� τ�ν Xαυτ� της.

M� τ!ν σκ�ψι �τι ε�μαι μ�ρ ς τ � �λ υ θ� �ντιμετωπ�2ω μ�ε)αρ�στησι �,τι μ � συμ�α�νει. Kα� 4�/ �σ ν ()ω κ�π ια συγγ�-νεια μ� τ� <μ γεν9 μ�ρη δ�ν θ� πρ�*ω τ�π τε �ντ�θετ πρ�ς τ�συμ��ρ ν τ9ς κ ινων�ας1 μ&λλ ν θ� 4νδια�ερθ+ γι� τ �ς <μ γε-νε5ς κα� �λη τ!ν δ�ναμι π � πηγ�2ει �π� μ�σα μ υ θ� τ!ν στρ�ψωπρ�ς τ� κ ιν� συμ��ρ ν κα� θ� τ!ν �π μακρ�νω �π� τ� �ντ�θε-τ . 'Oταν ατ� 4κτελ �νται μ/ ατ�ν τ�ν τρ�π ε�ναι Xπ�μεν $2ω! ν� πρ )ωρ9 <μαλ�. \Eτσι θ� μπ ρ �σε ν� �αντασθ9ς bρμ -νικ� τ!ν 2ω! τ � π λ�τ υ π � πρ )ωρε5 κα� o�ελε5 μ� τ�ς πρ�*εις

231

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

230

μ6 π)8υκας 8)ρειν, μ6 δυσ�)ραινε+ 8θαρ&σεται γ�ρ σε :πα-ναλ3σαν. μ)μνησ μ)ντι, �τι π)8υκας 8)ρειν πOν, περ� w �π� τU5%πλ&ψει �στ� τU5 σU5 8ρητ�ν κα� :νεκτ�ν α$τ� πι5σαι, κατ#8αντασ�αν τ� συμ8)ρειν R καθ&κειν σεαυτF3 τ�τ πιε7ν.

δ�. E- μ�ν σ8�λλεται, διδ�σκειν ε$μεν3ς κα� τ� παρρEμεννδεικν4ναι+ ε- δ� :δυνατε7ς, σεαυτ�ν α-τιOσθαι R μηδ� σεαυτ�ν.

ε�. ZO τι "ν σι συμ�α�νUη, τ�τ� σι �@ α-3νς πρκατεσκευ�=ε-τ+ κα� P �πιπλκ6 τ3ν α-τ�ων συν)κλωθε τ&ν τε σ6ν %π�στασιν �@:ιδ�υ κα� τ6ν τ4τυ σ4μ�ασιν.

Y�. EBτε "τμι εBτε 84σις, πρ3τν κε�σθω, �τι μ)ρς ε-μ� τ��λυ, %π� 84σεως διικυμ)νυ+ πειτα, �τι �ω πως -κε�ωςπρ�ς τ# Mμγεν5 μ)ρη. τ4των γ#ρ μεμνημ)νς, καθ�τι μ�ν μ)ρςε-μ�, $δεν� δυσαρεστ&σω τ3ν �κ τ� �λυ :πνεμμ)νων+ $δ�νγ#ρ �λα�ερ�ν τF3 μ)ρει,� τF3 �λFω συμ8)ρει.$ γ#ρ �ει τι τ� �λν,� μ6 συμ8)ρει DαυτF3+ πασ3ν μ�ν 84σεων κιν�ν ��υσ3ν τ�τ,τ5ς δ� τ� κ�σμυ πρσειλη8υ�ας τ� μηδ� %π� τινς @ωθενα-τ�ας :ναγκ�=εσθαι �λα�ερ�ν τι DαυτU5 γεννOν.Kατ# μ�ν δ6 τ� μεμν5σθαι, �τι μ)ρς ε-μ� �λυ τ� τι4τυ,ε$αρεστ&σω παντ� τF3 :π�α�νντι. καθ�σν δ� �ω πως -κε�-ως πρ�ς τ# Mμγεν5 μ)ρη, $δ�ν πρ�@ω :κινEνητν, μOλλνδ� στ��σμαι τ3ν Mμγεν3ν κα� πρ�ς τ� κινU5 συμ8)ρνπOσαν Mρμ6ν �μαυτ� "@ω κα� :π� τ$ναντ�υ :π�@ω. τ4τωνδ� nτω περαινμ)νων :ν�γκη τ�ν ��ν ε$ρε7ν, Cς κα� πλ�-τυ ��ν εSρυν �πιν&σειας πρϊ�ντς δι# πρ�@εων τ7ς πλ�-

2

Page 117: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

τ υ τ �ς συμπ λ5τες τ υ κα� δ�)εται ατ� π � τ � πρ σ��ρει $π λιτε�α.

2. E�ναι �ν�γκη τ� μ�ρη τ � �λ υ, �σα 4κ ��σεως περιλαμ��-ν νται ε=ς τ�ν κ�σμ , ν� �θε�ρωνται - ν� λη�θ9 ατ� μ� τ!ν σημα-σ�α τ9ς �λλ ι3σεως.- /E�ν �μως $ �θ ρ� _ταν γι� τ� μ�ρη 4κ ��-σεως κα� κακ� πρ&γμα κα� �ναγκα5 , τ�τε τ� �λ δ�ν θ� πρ )ω-ρ �σε καλ�,4�/ �σ ν τ� μ�ρη τ υ �αδ�2 υν πρ�ς τ!ν �λλ �ωσι κα�() υν κατασκευασθ9 γι� ν� �θε�ρωνται. /Eπε)ε�ρησε πρ�γματι $��σις ν� �λ�ψη τ� μ�ρη της κα� ν� τ �ς δ3ση κλ�σι πρ�ς τ� κακ�κα� 4* �ν�γκης ν� τ� σπρ3*η στ!ν καταστρ �! F κατ� λ�θ ς τ�4δημι �ργησε (τσι; E�ναι �μως κα� τ� Pνα κα� τ� Hλλ �π�στευτα.

/E�ν δ� κ�π ι ς, )ωρ�ς ν� 6π λ γ�ση τ!ν ��σι, πρ σπαθ �σεν� �π δε�*η �τι �λα ατ� γ�ν νται μ�να τ υς κα� ν� =σ)υρισθ9συγ)ρ�νως �τι τ� μ�ρη τ � �λ υ μετα��λλ νται μ�να τ υς, θ�_ταν γελ 5 ν� �π ρ9 συγ)ρ�νως κα� ν� �γανακτ9 γι� κ�τι π �γ�νεται παρ� τ!ν ��σι, �� � Hλλωστε κα� $ δι�λυσις γ�νεται ε=ςτ� στ ι)ε5α �π� τ� <π 5α τ� κ�θε τι γ�νεται.

RH δι�λυσις δηλαδ! ε�ναι διασκ ρπισμ�ς τ+ν στ ι)ε�ων �π�τ� <π 5α (γινε $ μετα� λ! τ � μ�ν στερε � ε=ς γ9 κα� τ � πνευμα-τικ � ε=ς ��ρα. REπ μ�νως κα� ατ� θ� 4πιστρ�ψ υν ε=ς τ!ν σ�ατ � �λ υ π � μετατρ�πεται κατ� περι�δ υς σ� �ωτι� ε�τε �νανε-3νεται �δι�κ πα μ� τ�ς μετα� λ�ς.

Kα� ν� μ! ν μ�2ης �τι τ� στ�ρε μ�ρ ς κα� τ� πνευματικ� �τιε�ναι τ� �δι �π� τ!ν $μ�ρα τ9ς γενν!σεως. 'Oλ ατ� )θ�ς κα�πρ )θ�ς π9ρε τ!ν �ν�πτυ*� τ υ �π� τ�ς τρ ��ς κα� �π� τ�ν ��ραπ � �ναπν�ει.

Aτ� λ ιπ�ν π � π9ρε μετα��λλει κα� 7)ι 4κε5ν π � γ�ννησε$ μητ�ρα. Σκ�ψ υ 4π� πλ� ν �τι μ� 4κε5ν τ� στ ι)ε5 μ� τ!ν =δια�-τερη π ι�τητα σ� Xν3νει π λ� $ ��σις κα� ν μ�2ω �τι ατ� δ�ν()ει καμμι� σ)�σι πρ�ς ατ� π � λ�γ με τ3ρα.

η. \Aν δ3σης στ�ν Xαυτ� σ υ ατ �ς τ �ς )αρακτηρισμ �ς,�γαθ�ς, εσε�!ς, ε=λικριν!ς, συνετ�ς, <μ��ρων, μεγαλ��ρων,

233

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

232

ταις λυσιτελ3ν κα�, �περ Xν P π�λις :πν)μUη, τ�τ :σπα=μ)-νυ.

=�.T7ς μ)ρεσι τ� �λυ, �σα 84σει περι)�εται %π� τ� κ�σμυ,:ν�γκη 8θε�ρεσθαι+ λεγ)σθω δ� τ�τ σημαντικ3ς τ� :λλι-�σθαι+ ε- δ� 84σει κακ�ν τε κα� :ναγκα7�ν �στι τ�τ α$τ7ς,$κ Xν τ� �λν καλ3ς διε@�γιτ, τ3ν μερ3ν ε-ς :λλτρ�ωσιν-�ντων, κα� πρ�ς τ� 8θε�ρεσθαι δια8�ρως κατεσκευασμ)νων. π�-τερν γ#ρ �πε�ε�ρησεν P 84σις α$τ6 τ# Dαυτ5ς μ)ρη κακ�ν κα�περιπτωτικ# τF3 κακF3 κα� �@ :ν�γκης μπτωτα ε-ς τ� κακ�ν πι-ε7ν R λαθεν α$τ6ν τι�δε τιν# γιν�μενα;:μ8�τερα γ#ρ :π�θανα.E- δ) τις κα� :8)μενς τ5ς 84σεως κατ# τ� πε8υκ)ναι τα�τα �@η-γ7τ, κα� �ς γελ7ν rμα μ�ν 8�ναι πε8υκ)ναι τ# μ)ρη τ� �λυμετα��λλειν, rμα δ� Cς �π� τινι τ3ν παρ# 84σιν συμ�αιν�ντωνθαυμ�=ειν R δυσ�ερα�νειν, "λλως τε κα� τ5ς διαλ4σεως ε-ς τα�ταγινμ)νης, �@ 'ν Kκαστν συν�σταται. Vτι γ#ρ σκεδασμ�ς στι-�ε�ων �@ 'ν συνεκρ�θην, R τρπ6 τ� μ�ν στερεμν�υ ε-ς τ�γε3δες, τ� δ� πνευματικ� ε-ς τ� :ερ3δες+ oστε κα� τα�τα :να-λη8θ5ναι ε-ς τ�ν τ� �λυ λ�γν, εBτε κατ# περ�δν �κπυρυμ)-νυ εBτε :ιδ�ις :μι�α7ς :νανευμ)νυ.Kα� τ� στερ)μνιν δ� κα� τ� πνευματικ�ν μ6 8αντ�=υ τ� :π� τ5ςπρEτης γεν)σεως. πOν γ#ρ τ�τ ��θ�ς κα� τρ�την Pμ)ραν �κ τ3νσιτ�ων κα� τ� Dλκμ)νυ :)ρς τ6ν �πιρρ6ν λα�εν. τ�τ Jν,� λα�εν, μετα��λλει, $� � P μ&τηρ τεκεν. %π�θυ δ�, �τι �κε�νFωσε λ�αν πρσπλ)κει τF3 -δ�ως πιF3, $δ�ν qντι �μαι πρ�ς τ� ν�νλεγ�μενν.

η�. �Oν�ματα θ)μενς σαυτF3 τα�τα, :γαθ�ς, α-δ&μων, :ληθ&ς, μ8ρων, σ4μ8ρων, %π)ρ8ρων, πρ�σε�ε, μ&πτε μετνμ�=Uη+ κα�

3

2

Page 118: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

πρ�σε)ε μ! τ �ς �λλ�*ης π τ�. Kα� Hς τ �ς )�νης καμμι� � ρ�,ν� *αναγυρ�2ης γρ!γ ρα σ/ ατ �ς. N� *�ρης �τι συνετ�ς σημα�-νει ν� �ντιλαμ��νεσαι �κρι�+ς τ� πρ&γμα κα� ν� μ! σκ�πτεσαιHλλα �ντ� Hλλων. T� Mμ�8ρων σημα�νει ν� �π δ�)εσαι ε)αρ�-στως �σα $ κ ιν! ��σις σ � �π ν�μει. bYψηλ�8ρων σημα�νει ν�μπ ρ9ς ν� 6ψωθ9ς 4π�νω �π� τ�ς 4πιπ�λαιες F σ �αρ�ς <ρμ�ς τ9ςσ�ρκας, 4π�νω �π� τ!ν )ωρ�ς σημασ�α δ�*α κα� �π� τ�ν θ�νατ κα� τ� παρ�μ ια. /E�ν λ ιπ�ν διατηρ9ς ατ� τ� )αρακτηριστικ�)ωρ�ς ν� 4πιθυμ9ς π λ� ν� σ� )αρακτηρ�2 υν κα� % Hλλ ι (τσι,θ�ε�σαι δια� ρετικ�ς κα� σ� δια� ρετικ� κ�σμ θ� ε=σ�λθης.

T� ν� 4*ακ λ υθ9ς �μως ν� μ�νης τ�τ ι ς π � ε�σαι μ�)ριστιγμ9ς, ε�ναι γν3ρισμα �νθρ3π υ π � δ�ν α=σθ�νεται καθ�λ υκα� �γαπ& π λ� τ!ν 2ω! τ υ1 �νθρ3π υ π � μ ι�2ει π λ� μ�τ �ς α%μ ��ρ υς θηρι μ�) υς % <π 5 ι, Hν κα� ε�ναι γεμ&τ ιτρα�ματα κα� αeματα, παρακαλ �ν �μως ν� τ �ς �υλ�* υν γι�τ!ν Hλλη μ�ρα γι� ν� π�σ υν, Hν κα� �ρ�σκωνται σ/ ατ! τ!ν κα-τ�στασι, π�λι στ� �δια ν�)ια κα� δαγκ3ματα.

Περι�ρισε τ�ν Xαυτ� σ υ μ�σα σ/ ατ� τ� λ�γα γνωρ�σματα. Kα�Hν μπ ρ9ς ν� μ�νης σ/ ατ�, μ�νε σ�ν ν� ()ης μετ ικ!σει σ� νησι�μακ�ρων. /E�ν �ντιλη�θ9ς �τι *ε�ε�γεις �π� τ�ν 8ρθ� δρ�μ κα�δ�ν ε�σαι κ�ρι ς ατ+ν τ+ν γνωρισμ�των, �π μακρ�νσ υ μ� θ�ρ-ρ ς σ� κ�π ια Hκρη, �π υ θ� διατηρ!σης ατ�, F ��γε 4* <λ κλ!-ρ υ �π� τ!ν 2ω! )ωρ�ς π�θ ς, �λλ� bπλ& κα� 4λε�θερα κα� σ �α-ρ� κα� κ�νε στ!ν 2ω! σ υ τ λ�)ιστ ν ατ� τ� Pνα, ν� ��γης μ�τ�ν τρ�π π � ε�πα.Γι� ν� μ! *ε)ν&ς τ�ς �ρετ�ς ατ�ς θ� σ� � ηθ!-σ υν π λ� % θε � κα� $ σκ�ψις �τι ατ � ���αια δ�ν 4πιθυμ �ν ν�κ λακε�ωνται,�λλ� θ�λ υν �λα τ� λ γικ� 7ντα ν� 4* μ ι3νωνταιμ/ ατ �ς. Kα� �τι τ� (ργ τ9ς συκι&ς ε�ναι ν� κ�νη σ�κα, τ � σκ�-λ υ ν� 4κτελ9 τ� (ργ τ � σκ�λ υ, τ9ς μ�λισσας τ� δικ� της κα� �τι(ργ τ � �νθρ3π υ ε�ναι ν� κ�νη �σα ταιρι�2 υν στ�ν Hνθρωπ .

θ. O% θεατρικ�ς παραστ�σεις, < π�λεμ ς, $ �γων�α, $ �π ν�ρ-κωσις, $ δ υλ πρ�πεια καθημεριν� θ� σ � ��αν�2 υν τ� %ερ�

235

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

234

<ε-> :πλλ4εις τα�τα τ# 1ν�ματα, κα� τα�)ως �π�νιε �π� α$τ�.μ)μνησ δ), �τι τ� μ�ν “ μ8ρων” ��4λετ� σι σημα�νειν τ6ν �8�Kκαστα διαληπτικ6ν �π�στασιν κα� τ� :παρενθ4μητν+ τ� δ�“σ4μ8ρων”, τ6ν Dκ4σιν :π�δει@ιν τ3ν %π� τ5ς κιν5ς 84σεως:πνεμμ)νων+ τ� δ� “%π)ρ8ρων”, τ6ν %π)ρτασιν τ� 8ρν�ν-τς μρ�υ %π�ρ λε�ας R τρα�ε�ας κιν&σεις τ5ς σαρκ�ς κα� τ� δ-@�ριν κα� τ�ν θ�νατν κα� �σα τια�τα. �#ν Jν διατηρU5ς σε-αυτ�ν �ν τ4τις τ7ς 1ν�μασι μ6 γλι��μενς τ� %π� "λλων κατ#τα�τα 1νμ�=εσθαι, σUη Kτερς, κα� ε-ς ��ν ε-σελε4σUη Kτερν. τ�γ#ρ τι τι�τν ε�ναι, `ς μ)�ρι ν�ν γ)γνας, κα� �ν ��Fω τι4τFωσπαρ�σσεσθαι κα� μλ4νεσθαι, λ�αν �στ�ν :ναισθ&τυ κα� 8ιλ-ψ4�υ, κα� Mμ�υ τ7ς Pμι�ρEτις θηριμ��ις, pτινες μεστ�τραυμ�των κα� λ4θρυ παρακαλ�σιν �μως ε-ς τ6ν αSριν 8υ-λα�θ5ναι,παρα�ληθησ�μενι τι�τι τ7ς α$τ7ς qνυ@ι κα� δ&γ-μασιν.�Eμ���ασν Jν σαυτ�ν ε-ς τ# 1λ�γα τα�τα 1ν�ματα+ κXν μ�ν �π�α$τ3ν μ)νειν δ4νUη, μ)νε, oσπερ ε-ς μακ�ρων τιν#ς ν&συς με-τFωκισμ)νς+ �#ν δ� αBσθUη, �τι �κπ�πτεις, κα� $ περικρατε7ς, "πιθιθαρρ3ν ε-ς γων�αν τιν�, �πυ κρατ&σεις, R κα� παντ�πασιν @ιθιτ� ��υ μ6 1ργι=�μενς :λλ# aπλ3ς κα� �λευθ)ρως κα� α-δημ�-νως εJ γε τ�τ μ�ν πρ�@ας �ν τF3 ��Fω, τ� nτως �@ελθε7ν. πρ�ςμ)ντι τ� μεμν5σθαι τ3ν 1νμ�των μεγ�λως συλλ&ψετα� σι τ�μεμν5σθαι θε3ν, κα� �τιπερ $ κλακε4εσθαι wτι θ)λυσιν,:λλ# �@μι�σθαι Dαυτ7ς τ# λγικ# π�ντα+ κα� ε�ναι τ6ν μ�νσυκ5ν τ# συκ5ς πι�σαν, τ�ν δ� κ4να τ# κυν�ς, τ6ν δ� μ)λισσαντ# μελ�σσης, τ�ν δ� "νθρωπν τ# :νθρEπυ.

θ�. M7μς, π�λεμς, πτ�α, ν�ρκα, δυλε�α, καθ� Pμ)ραν :πα-λε�ψετα� συ τ# (ερ# �κε7να δ�γματα, Mπ�σα M 8υσιλγητ�ς 8α-

2

Page 119: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

4κε5να τ� δ�γματα τ� <π 5α σκ�πτεσαι κα� σ��εσαι �� � τ�()ης55 �νακαλ�ψει �π� τ!ν μελ�τη τ9ς ��σεως. Πρ�πει λ ιπ�ν τ�π�ντα ν� �λ�πης κα� ν� 4κτελ9ς (τσι fστε κα� ατ� π � παρ υ-σι�σθηκε )ωρ�ς ν� τ� περιμ�νης ν� γ�νεται κα� συγ)ρ�νως $γν+σις τ � πρ�γματ ς ν� συντελ9ται κα� $ ατ πεπ �θησις γι�τ!ν γν+σι τ+ν πραγμ�των ν� διατηρ9ται μ� μετρι �ρ σ�νη,�λλ� )ωρ�ς ν� κρ��εται. Π�τε θ� �π λα�σης τ!ν σεμν�τητα, π�-τε θ� γευθ9ς τ!ν )αρ� �π� τ!ν γν+σι τ � κ�θε πρ�γματ ς, δηλα-δ! τ� ε�ναι στ!ν σ�α, π ι� θ�σι ()ει στ�ν κ�σμ , γι� π�σα )ρ�νιαπρ ρ�2εται ν� 2!ση, �π� τ� �π τελε5ται, μ� π ι� στ ι)ε5α μπ ρε5ν� 6π�ρ*η, π ι � μπ ρ �ν ν� τ� πρ σ��ρ υν κα� π ι � μπ ρ �νν� τ� ��αιρ�σ υν.

ι. RH �ρ�)νη, 4πειδ! συν�λα�ε μι� μυ5α, ε�ναι 6περ!�ανη,Hλλ ς 4πειδ! συν�λα�ε λαγ�,Hλλ ς γιατ� μ� τ!ν �π�)η (πιασε μι�σαρδ�λλα, Hλλ ς γι� γ υρ υν�κια, Hλλ ς γι� �ρκ �δες κα�Hλλ ς γιατ� 6π�τα*ε τ �ς Σαρμ�τες56. 'Oλ ι ατ � δ�ν ε�ναι λη-στα�, 4�ν λ��ης 6π/ 7ψι σ υ τ�ς �ρ)�ς τ�ς �ιλ σ �ικ�ς;

ια. Πρ�πει ν� �π κτ!σης 4πιστημ νικ! μ�θ δ γι� ν� κατα-λ��ης π+ς τ� π�ντα μετα��λλ νται �π� τ� Pνα στ� Hλλ . Kα�διαρκ+ς ν� πρ σ�)ης κα� ν� γυμν�2εσαι σ/ ατ! τ!ν μελ�τη. T�-π τε δ�ν συντελε5 περισσ�τερ στ!ν �ν�πτυ*ι 6ψηλ � �ρ ν!μα-τ ς.

'Oπ ι ς σκ�πτεται μ/ ατ�ν τ�ν τρ�π ()ει �παλλαγ9 �π� τ!ν4πιρρ ! τ � σ3ματ ς κα� �τι �λα ατ� θ� )ρειασθ9 ν� τ� 4γκα-ταλε�ψη κα� ν� �να)ωρ!ση �π� τ �ς �νθρ3π υς κα� ()ει ��ιε-ρ3σει <λ�κληρ τ�ν Xαυτ� τ υ ε=ς τ!ν δικαι σ�νη μ� τ� (ργα τ υκα� ε=ς τ!ν ��σι τ � παντ�ς μ� τ!ν 8ρθ! �ντιμετ3πισι ατ+ν π �συμ�α�ν υν. T� θ� π9 < καθ�νας F π ι� γν3μη θ� σ)ηματ�ση γι/ατ�ν F τ� θ� κ�νη 4ναντ� ν τ υ δ�ν τ�ν 4νδια��ρει, γιατ� ατ�ς

237

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Iã

55. Φυσιλγητ�ς+ πρ τιμητ�α $ γρα�! πε8υσιλγηκ&.

56. Σαρμ�ται1 γερμανικ�ς λα�ς κατ� τ � <π � υ 4π λ�μησε < M&ρκ ς Aρ!λι ς.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

236

ντ�=Uη κα� παραπ)μπεις. δε7 δ� πOν nτω �λ)πειν κα� πρ�σσειν,oστε κα� τ� περιστατικ�ν rμα συντελε7σθαι κα� rμα τ� θεωρη-τικ�ν �νεργε7σθαι, κα� τ� �κ τ5ς περ� Dκ�στων �πιστ&μης αSθαδεςσE=εσθαι λανθ�νν, $�� κρυπτ�μενν.Π�τε γ#ρ aπλ�τητς :πλα4σεις; π�τε δ� σεμν�τητς; π�τε δ�τ5ς �8� Dκ�στυ γνωρ�σεως, τ� τε �στ� κατ� $σ�αν, κα� τ�να �Eραν �ει �ν τF3 κ�σμFω, κα� �π� π�σν π)8υκεν %8�στασθαι, κα� �κ τ�-νων συγκ)κριται, κα� τ�σι δ4ναται %π�ρ�ειν, κα� τ�νες δ4νανταια$τ� διδ�ναι τε κα� :8αιρε7σθαι.

ι�. �Aρ��νιν μυ7αν θηρOσαν μ)γα 8ρνε7, "λλς δ� λαγ�διν,"λλς δ� %π�U5 :84ην, "λλς δ� συ�δια, "λλς δ� "ρκτυς, "λλςΣαρμ�τας. wτι γ#ρ $ ληστα�, �#ν τ# δ�γματα �@ετ�=Uης;

ια�. Π3ς ε-ς "λληλα π�ντα μετα��λλει, θεωρητικ6ν μ)θδνκτ5σαι κα� διηνεκ3ς πρ�σε�ε κα� συγγυμν�σθητι περ� τ�τ τ�μ)ρς. $δ�ν γ#ρ nτω μεγαλ8ρσ4νης πιητικ�ν. �@εδ4σαττ� σ3μα κα� �νν&σας, �τι �σν $δ)πω π�ντα τα�τα καταλιπε7ν:πι�ντα �@ :νθρEπων δε&σει, :ν5κεν �λν Dαυτ�ν δικαισ4νUημ�ν ε-ς τ# %8� Dαυτ� �νεργ4μενα, �ν δ� τ7ς "λλις συμ�α�νυσιτU5 τ3ν �λων 84σει. τ� δ’ �ρε7 τις R %πλ&ψεται περ� α$τ� R πρ�@εικατ� α$τ�, $δ� ε-ς ν�ν ��λλεται δ4 τ4τις :ρκ4μενς ε-

2

Page 120: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

�ρκε5ται σ/ ατ� τ� δ� ν� πρ�ττη σ�μ�ωνα μ� τ!ν δικαι σ�νηατ� π � πρ�ττει κα� ν� δ�)εται μ� ε)αρ�στησι �,τι τ � �π ν�μει$ ��σις. \E)ει ��!σει κατ� μ�ρ ς τ�ς �σ) λ�ες �λες κα� τ�ς σπ υ-δ�ς κα� δ�ν θ�λει τ�π τε Hλλ παρ� ν� πρ )ωρ9 κατ/ εθε5αν δι�τ � ν�μ υ κα� πρ )ωρ3ντας ν� �να2ητ& τ�ν θε�.

ι�.T� )ρει�2 νται % δισταγμ � 4�ν μπ ρ9ς ν� σκε�θ9ς τ� πρ�-πει ν� γ�νη; Kα� Hν τ� ()ης συνειδητ π ι!σει ατ� μ� )αρ� κα�)ωρ�ς ταλαντε�σεις �κ λ �θησε ατ� τ�ν δρ�μ . /E�ν δ�ν ε�σαι���αι ς, συγκρατ!σ υ κα� )ρησιμ π �ησε hς συμ� �λ υς τ �ς�ρ�στ υς. /E�ν κ�τι Hλλ σ� 4μπ δ�2η ν� κ�νης ατ�, ν� πρ -)ωρ9ς μ� σ�νεσι ��σει τ+ν 4� δ�ων π � διαθ�τεις κα� ν� στηρ�2ε-σαι σ/ ατ� π � �α�νεται δ�και . E�ναι π λ� καλ� ν� 4πιτ�)ηςατ�, �� � ���αια κα� $ �π τυ)�α �π/ ατ� 4*αρτ&ται. /Eκε5ν ςπ � �κ λ υθε5 πιστ� τ�ν 8ρθ� λ�γ ε�ναι συγ)ρ�νως �ργ�ς κα�εκ�νητ ς, �αιδρ�ς κα� σ �αρ�ς.

ιγ. N� 2ητ&ς τ�ν Xαυτ� σ υ μ�λις *υπν&ς1 μ!πως 4ν )ληθ9ς,4�ν κ�π ι ς Hλλ ς κ�νη �σα ε�ναι δ�καια κα� καλ�; /Aπ κλε�εται.M!πως ()εις *ε)�σει ατ � π � θ ρυ� �νται μ� τ �ς 4πα�ν υςκα� τ�ς κατηγ ρ�ες τ�ς σ)ετικ�ς μ� τ �ς Hλλ υς �τι ε�ναι 4λεειν �κα� στ� �αγητ� κα� στ!ν �ν�παυσ� τ υς; \E)εις λησμ ν!σει τ� κ�-ν υν, τ� 4πιδι3κ υν, τ� �π �ε�γ υν, π�σα κλ�� υν, π�σα bρπ�-2 υν 7)ι μ� τ� )�ρια κα� τ� π�δια, �λλ� μ� τ� καλ�τερ μ�ρ ςτων,μ� τ� <π 5 ,�ταν θ�λη κανε�ς,δημι υργε5ται $ π�στις,< σε�α-σμ�ς, $ �λ!θεια, < ν�μ ς, $ �γαθ! ψυ)!;

ιδ. Στ!ν ��σι π � δ�νει κα� πα�ρνει τ� π�ντα < μ ρ�ωμ�ν ςκα� εσε�!ς λ�γει:Δ+σε μ υ �,τι θ�λεις κα� π�ρε μ υ �,τι ν μ�2εις.Kα� δ�ν τ� λ�ει ατ� �π� �διαντρ πι� �λλ� μ�ν 4πειδ! πειθαρ-)ε5 κα� α=σθ�νεται �γ�πη γι/ ατ!.

ιε. Λ�γ ς )ρ�ν ς σ � �π μ�νει. N� 2!σης �πως θ� 2 �σες σ�� υν�. Δι�τι δ�ν δια��ρει καθ�λ υ 4�ν 29ς 4δ+ F 4κε5, 4�ν πα-ντ �, σ� <π ι δ!π τε σημε5 τ � κ�σμ υ, 29ς σ�ν σ� π�λι.

\Aς δ �ν κα� Hς μνημ νε� υν % Hνθρωπ ι τ�ν �ληθιν�

239

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

238

α$τ�ς δικαιπραγε7 τ� ν�ν πρασσ�μενν κα� 8ιλε7 τ� ν�ν :πνε-μ�μενν DαυτF3+ :σ�λ�ας δ� π�σας κα� σπυδ#ς :85κε, κα�$δ�ν "λλ �4λεται, R ε$θε7αν περα�νειν δι# τ� ν�μυ κα�ε$θε7αν περα�νντι Kπεσθαι τF3 θεF3.

ι��. T�ς %πν�ας �ρε�α, παρ�ν σκπε7ν, τ� δε7 πρα�θ5ναι; κXνμ�ν συνρ_Oς, ε$μεν3ς :μεταστρεπτ� τα4τUη �ωρε7ν+ �#ν δ� μ6 συ-νρ_Oς, �π)�ειν κα� συμ�4λις τ7ς :ρ�στις �ρ5σθαι+ �#ν δ� Kτε-ρ� τινα πρ�ς τα�τα :ντι�α�νUη, πρϊ)ναι κατ# τ#ς παρ4σας:8ρμ#ς λελγισμ)νως ���μενν τ� 8αινμ)νυ δικα�υ. "ρι-στν γ#ρ κατατυγ��νειν τ4τυ, �πε� τι ^ γε :π�πτωσις :π�τ4τυ �στ�ν.Σ�λα7�ν τι κα� rμα ε$κ�νητν σται κα� 8αιδρ�ν rμα κα� συνε-στηκ�ς M τF3 λ�γFω κατ# πOν Dπ�μενς.

ιγ�. Πυνθ�νεσθαι Dαυτ� ε$θNς �@ nπνυ γιν�μενν+ “M&τι δι-�σει σι, �#ν %π� "λλυ γ)νηται τ# δ�καια κα� καλ3ς �ντα;”$δι�σει. μ&τι �πιλ)λησαι, �τι wτι ( �ν τ7ς περ� "λλων �πα�νιςκα� ψ�γις 8ρυαττ�μενι, τι�τι μ�ν �π� τ5ς κλ�νης ε-σ�, τι-�τι δ� �π� τ5ς τραπ)=ης, `α δ� πι�σιν, `α δ� 8ε4γυσιν, `αδ� διEκυσιν, `α δ� κλ)πτυσιν, `α δ� aρπ�=υσιν, $ �ερσ� κα�πσ�ν :λλ# τF3 τιμιωτ�τFω Dαυτ3ν μ)ρει, F' γ�νεται, �ταν θ)λUη<τις>, π�στις, α-δEς, :λ&θεια, :γαθ�ς δα�μων;

ιδ�. TU5 π�ντα διδ4σUη κα� :πλαμ�αν4σUη 84σει M πεπαιδευ-μ)νς κα� α-δ&μων λ)γει+ “Δ�ς � θ)λεις, :π�λα�ε � θ)λεις.” λ)γειδ� τ�τ $ καταθρασυν�μενς, :λλ# πειθαρ�3ν μ�νν κα�ε$ν3ν α$τU5.

ιε�. �Oλ�γν �στ� τ� %πλειπ�μενν τ�τ. =5σν Cς �ν qρει. $-δ�ν γ#ρ δια8)ρει, �κε7 R 'δε, ��ν τις παντα�� Cς �ν π�λει τF3 κ�-σμFω. -δ)τωσαν, (στρησ�τωσαν ( "νθρωπι "νθρωπν :λη-

2

Page 121: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

Hνθρωπ π � 29 σ�μ�ωνα μ� τ!ν ��σι. /E�ν δ�ν τ�ν �ν�)ωνται,Hς τ�ν � νε�σ υν. E�ναι πρ τιμ�τερ παρ� ν� 29ς (τσι.

ις. Γενικ� μ! συ2ητ&ς π+ς πρ�πει ν� ε�ναι < �γαθ�ς Hνδρας,�λλ� ν� ε�σαι τ�τ ι ς.

ι2. N� ()ης συν λικ! ε=κ�να τ � �λ υ )ρ�ν υ κα� τ9ς �λης σ�ας τ+ν πραγμ�των κα� ν� γνωρ�2ης �τι �λα τ� 4π� μ�ρ υς hςπρ�ς τ!ν σ�α ε�ναι κ�κκ ς �π� κε)ρ�, hς πρ�ς τ�ν )ρ�ν διαρ-κ �ν �σ μι� περιστρ �! τρυπ�ν υ.

ιη. /A� � συγκεντρ3σης τ� 4νδια��ρ ν σ υ σ� κ�θε �ντικε�με-ν , ν� τ� �αντασθ9ς τ!ν στιγμ! π � διαλ�εται κα� μετα��λλεταικα� σαπ�2ει F διασκ ρπ�2εται F παθα�νει �,τι ()ει <ρισθ9 �π� τ!ν��σι κα� τρ�π ν τινα πεθα�νει.

ιθ.K �τα*ε π+ς ε�ναι �ταν τρ+νε,κ ιμ �νται, (ρ) νται σ� 4πα-�!, �π πατ �ν κα� κ�ν υν <,τιδ!π τε Hλλ . \Eπειτα π+ς ε�ναι�ταν ε�ναι πλ� ν Hνδρες κα� καυ)+νται F 8ργ�2ωνται κα� παρατη-ρ �ν τ �ς Hλλ υς �π� θ�σι =σ)� ς. Λ�γ πι� πρ�ν π�σ υς 6πητε-ρ �σαν κα� γι� π�σα. Kα� μετ� �π� λ�γ μ� π ι �ς θ� �ρεθ �ν.

κ. Συμ��ρει τ�ν καθ�να �,τι τ � ��ρνει $ ��σις τ � σ�μπαντ ς.Kα� τ�ν συμ��ρει �κρι�+ς κατ� τ!ν στιγμ! π � 4κε�νη τ� ��ρνει.

κα. /Eπιθυμε5 τ!ν �ρ )! $ γ91 τ!ν λα)ταρ& κα� < καθαρ�ς ραν�ς.57 /Eπιθυμε5 κα� < κ�σμ ς ν� κ�νη 4κε5ν π � πρ�κειταιν� γ�νη. Λ�γω λ ιπ�ν στ�ν κ�σμ �τι συμ�ων+ μ� σ�να. M!πωςτ!ν �δια σημασ�α δ�ν ()ει < λ�γ ς «λα)ταρ+ν ν� γ�νη ατ�;»

κ�. \H 4δ+ 29ς κα� ()εις συνηθ�σει F (*ω πηγα�νεις, κα� τ� Fθε-λες κα� ατ� F πεθα�νεις κα� τερματ�2εις τ� (ργ σ υ.Δ�ν 6π�ρ)ειHλλη λ�σις. REπ μ�νως γ�λα.

κγ. Π�ντ τε ν� διακρ�νης καθαρ� �τι ατ� 4δ+ ε�ναι Pνα κ μ-μ�τι γ9ς, π+ς �λα ατ� 4δ+ ε�ναι τ� �δια μ� 4κε5να π � �ρ�σκ -νται στ!ν κ ρυ�! τ � � υν � F στ!ν θ�λασσα F �π υ θ�λεις. Θ��ρ9ς σωστ� τ�ν λ�γ τ � Πλ�των ς.

241

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Iã

57. RO λ�γ ς τ � Eριπ�δ υ.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

240

θιν�ν κατ# 84σιν =3ντα. ε- μ6 8)ρυσιν, :πκτειν�τωσαν. κρε7τ-τν γ#ρ R nτω =5ν.

ιY�. Mηκ)θ� �λως περ� τ�, `�ν τινα ε�ναι τ�ν :γαθ�ν "νδρα<δε7>, διαλ)γεσθαι, :λλ# ε�ναι τι�τν.

ι=�. T� �λυ α-3νς, κα� τ5ς �λης $σ�ας συνε�3ς 8αντασ�α,κα� �τι π�ντα τ# κατ# μ)ρς Cς μ�ν πρ�ς $σ�αν κεγ�ραμ�ς, Cς δ�πρ�ς �ρ�νν τρυπ�νυ περιστρ8&.

ιη�. E-ς Kκαστν τ3ν %πκειμ)νων �8ιστ�ντα �πινε7ν α$τ�Vδη διαλυ�μενν κα� �ν μετα�λU5 κα� `ν σ&ψει R σκεδ�σει γιν�-μενν R καθ�τι Kκαστν π)8υκεν oσπερ θν&σκειν.

ιθ�. O`� ε-σιν �σθ�ντες, καθε4δντες, 1�ε4ντες, :ππα-τ�ντες, τ# "λλα. ε�τα `ι :νδρνμ4μενι†1 κα� γαυρ4μενι R�αλεπα�νντες κα� �@ %περ�5ς �πιπλ&ττντες. πρ� 1λ�γυ δ��δ4λευν π�σις,κα� δι� `α,κα� μετ’ 1λ�γν �ν τι4τις σνται.

κ�. Συμ8)ρει Dκ�στFω, � 8)ρει Dκ�στFω P τ3ν �λων 84σις+ κα� τ�-τε συμ8)ρει, �τε �κε�νη 8)ρει.

κα�. “ �Eρ_O μ�ν qμ�ρυ γα7α+ �ρ_O δ� M σεμν�ς α-θ&ρ.” �ρ_O δ� Mκ�σμς πι5σαι,� Xν μ)λλUη γ�νεσθαι.λ)γω Jν τF3 κ�σμFω,�τι “σ�συνερ3.” μ&τι δ� nτω κ:κε7ν λ)γεται, �τι” 8ιλε7 τ�τ γ�νε-σθαι”;

κ��. lHτι �ντα�θα =U5ς κα� Vδη εBθικας, R @ω %π�γεις κα�τ�τ Vθελες, R :πθν&σκεις κα� :πελειτ4ργησας+ παρ# δ�τα�τα $δ)ν. $κ�ν ε$θ4μει.

κγ�. �Eναργ�ς στω :ε� τ�, �τι †τι�τ �κε7ν† M :γρ�ς �στι+κα� π3ς π�ντα �στ� τα$τ# �νθ�δε τ7ς �ν "κρFω τF3 qρει, R �π� τ�α-γιαλ�, R �πυ θ)λεις, "ντικρυς γ#ρ ε%ρ&σεις τ# τ� Πλ�τω-νς+ “Σηκ�ν �ν qρει,”8ησ�,“περι�αλλ�μενς,”κα� †�δ�λλων �λη-�&ματα.†

Page 122: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κδ. T� ε�ναι $ ψυ)! μ υ κα� τ� τ!ν κ�νω; Γι� π ι� σκ π� τ!ν)ρησιμ π ι+; M!πως δ�ν ()ει ν �; M!πως ()ει �π σπασθ9 κα��π μακρυνθ9 �π� τ� κ ινωνικ� σ�ν λ ; M!πως ()ει λυ3σει κα�()ει γ�νει Pνα μ� τ!ν �σ!μαντη σ�ρκα κα� παρασ�ρεται �π� ατ!;

κε.Aτ�ς π � 4γκαταλε�πει τ�ν κ�ρι� τ υ ε�ναι δραπ�της1 κ�-ρι ς ε�ναι < ν�μ ς1 Xπ μ�νως 4κε5ν ς π � παραν με5 ε�ναι δραπ�-της. /Aλλ� κα� 4κε5ν ς π � λυπ&ται F 8ργ�2εται F � �&ται δ�ν θ�-λει ν� ε�)ε γ�νει κ�τι F ν� γ�νη F ν� (γινε �π/ �σα () υν <ρισθ9 �π�4κε5ν ν π � δι ικε5 τ� π�ντα, < <π 5 ς ε�ναι ν�μ ς π � �π ν�μει�σα πρ�πει στ�ν καθ�να. REπ μ�νως ατ�ς, π � � �&ται, λυπ&-ται F 8ργ�2εται ε�ναι δραπ�της.

κς. Σπ�ρμα ��!νεις στ!ν μ!τρα κα� �ε�γεις κα� τ�τε Hλλη δη-μι υργικ! α=τ�α, �� � τ� παραλ��η, τ� 4πε*εργ�2εται κα� δημι- υργε5 τ� �ρ�� ς. M� τ� 4δημι �ργησε ατ� π � 4δημι �ργησε;

/Aπ� τ� Hλλ μ�ρ ς ��!νεις τ!ν τρ �! στ�ν ��ρυγγα, τ�τεHλλη δημι υργικ! δ�ναμις τ!ν πα�ρνει κα� δημι υργε5 α=σθ!σεις,κα� π�θη κα� γενικ� 2ω! κα� δ�ναμι κα� Hλλα (�λ!θεια π�σα κα�π ι�;) Aτ� λ ιπ�ν π � ε�ναι μ/ ατ�ν τ�ν τρ�π καλυμμ�να ν�τ� 4ρευν&ς κα� ν� διακρ�νης τ!ν δ�ναμι π � () υν, �πως διακρ�-ν υμε τ!ν �αρ�τητα κα� τ!ν Hνωσι 7)ι μ� τ� μ�τια, �λλ� 7)ι λιγ3-τερ 2ωηρ�.

κ2. Συνε)+ς ν� σκ�πτεσαι π+ς �λα (τσι �πως γ�ν νται τ3ρα,4γ�ν ντ κα� θ� γ�νωνται. Kα� �λα τ� δρ�ματα κα� τ�ς παρεμ�ε-ρε5ς σκην�ς, �σες �π� τ!ν πε5ρα σ υ τ!ν πρ σωπικ! F �π� τ!ν�ρ)αι�τερη %στ ρ�α (μαθες,ν� τ� κρατ&ς μπρ στ� σ υ.T!ν αλ!�λη τ � RAδριαν � κα� τ � /Aντων�ν υ κα� τ � Φιλ�ππ υ κα� τ �/Aλε*�νδρ υ κα� τ � Kρ �σ υ. 'Oλα 4κε5να _ταν �μ ια (μ/ ατ�π � �λ�πεις) μ� τ!ν δια� ρ� �τι τ� (καναν Hλλ ι.

κη. N� θεωρ9ς ατ�ν π � λυπ&ται κα� στεν )ωρε5ται γι� <,τι-δ!π τε �μ ι μ� τ� γ υρ υν�κι π � θυσι�2εται κα� κλωτσ�ει κα��ων�2ει. 'Oμ ι ς ε�ναι κα� 4κε5ν ς π � στεν�2ει σιωπηλ� στ�κρε���τι τ υ μ�ν ς γι� τ� δεσμ� μας. N� σκ�πτεσαι �τι μ�ν ν <

243

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

242

κδ�. T� �στ� μι τ� Pγεμνικ�ν μυ; κα� π7�ν τι �γW α$τ� πι3ν�ν; κα� πρ�ς τ� πτε α$τF3 ν�ν �ρ3μαι; μ&τι κεν�ν ν� �στι; μ&τι:π�λυτν κα� :πεσπασμ)νν κινων�ας; μ&τι πρστετηκ�ς κα�:νακεκραμ)νν τF3 σαρκιδ�Fω, oστε τ4τFω συντρ)πεσθαι;

κε�. bO τ�ν κ4ριν 8ε4γων δραπ)της+ κ4ρις δ� M ν�μς κα� Mπαρανμ3ν δραπ)της. :λλ# κα� M λυπ4μενς R 1ργι=�μενς R8�4μενς $ �4λετα� τι γεγν)ναι R γ�νεσθαι R γεν&σεσθαιτ3ν %π� τ� τ# π�ντα διικ�ντς τεταγμ)νων, �ς �στι ν�μς ν)-μων, �σα Dκ�στFω �πι��λλει. M "ρα 8�4μενς R λυπ4μενς R1ργι=�μενς δραπ)της.

κY�. Σπ)ρμα ε-ς μ&τραν :8ε�ς :πε�Eρησε κα� λιπ�ν "λληα-τ�α παραλα��σα �ργ�=εται κα� :πτελε7 �ρ)8ς, �@ pυ `ν+π�λιν τρ86ν δι# 8�ρυγγς :85κε κα� λιπ�ν "λλη α-τ�α παρα-λα��σα αBσθησιν κα� Mρμ6ν κα� τ� �λν =ω6ν κα� dEμην κα�"λλα �σα κα� `α πιε7. τα�τα Jν [τ#] �ν τια4τUη �γκαλ4ψει γι-ν�μενα θεωρε7ν κα� τ6ν δ4ναμιν nτως MρOν, Cς κα� τ6ν �ρ�θυ-σαν κα� τ6ν :νω8ερ5 Mρ3μεν,$�� τ7ς 18θαλμ7ς,:λλ� $� ~ττν�ναργ3ς.

κ=�. Συνε�3ς �πινε7ν, π3ς π�ντα τια�τα, Mπ7α ν�ν γ�νεται,κα� πρ�σθεν �γ�νετ+ κα� �πινε7ν γενησ�μενα. κα� �λα δρ�ματακα� σκην#ς Mμειδε7ς, �σα �κ πε�ρας τ5ς σ5ς R τ5ς πρεσ�υτ)ρας(στρ�ας γνως,πρ� 1μμ�των τ�θεσθαι,`ν α$λ6ν �λην bAδριαν�κα� α$λ6ν �λην �Aντων�νυ κα� α$λ6ν �λην Φιλ�ππυ, �Aλε@�ν-δρυ,Kρ�συ+ π�ντα γ#ρ �κε7να τια�τα ]ν,μ�νν δι� Dτ)ρων.

κη�. Φαντ�=υ π�ντα τ�ν �8� FCτινι�ν λυπ4μενν R δυσαρε-στ�ντα �μιν τF3 θυμ)νFω �ιριδ�Fω κα� :πλακτ�=ντι κα� κε-κραγ�τι+ �μιν κα� M -μE=ων �π� τ� κλινιδ�υ μ�νς σιωπU5 τ6ν

Page 123: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

Hνθρωπ ς ()ει τ!ν δυνατ�τητα ν� �κ λ υθ9 μ� τ!ν θ�λησ� τ υ�σα γ�ν νται.T� ν� �κ λ υθ9ς bπλ+ς, ε�ναι �ναγκα5 γι� �λ υς.Στ�σ υ σ� κ�θε τι π � κ�νεις κα� ρ3τα τ�ν Xαυτ� σ υ.

κθ. Γι� �σα κ�νεις, γι� τ� καθ�να )ωριστ� ν� ρωτ&ς τ�ν Xαυτ�σ υ, 4�ν < θ�νατ ς ε�ναι � �ερ�ς 4πειδ! θ� στερηθ9 ατ�.

λ. 'Oταν σκ ντ��της στ� σ��λμα κ�π ι υ, �μ�σως ν� στρ�-�εσαι πρ�ς τ�ν Xαυτ� σ υ κα� σκ�ψ υ τ� παρ�μ ι σ��λμα κ�-νεις. Θεωρε5ς τ� )ρ9μα �γαθ� F τ!ν $δ ν! F τ!ν δ�*α κα� Hλλαπαρ�μ ια. \Aν ��ρνης στ�ν ν � σ υ ατ�, �μ�σως θ� *ε)ν&ς τ!ν8ργ! σ υ. Θ� καταλ!γης στ� συμπ�ρασμα �τι κ�τι τ�ν πι�2ει. T�ν� κ�μη λ ιπ�ν; \H 4�ν μπ ρ9ς �π μ�κρυνε ατ� π � τ�ν πι�2ει.

λα. 'Oταν δ9ς τ�ν Σατ�ρωνα, ν� �αντ�2εσαι τ�ν Σωκρατικ� Fτ�ν Eτ�)η F τ�ν RYμ�να. 'Oταν δ9ς τ�ν E�ρ�τη, σκ�ψ υ τ�νEτυ)�ωνα F τ�ν Σιλ υαν�. 'Oταν �λ�πης τ�ν /Aλκ��ρ να, θυμ!-σ υ τ�ν Tρ παι ��ρ , κα� �ταν �λ�πης τ�ν Σευ9ρ σκ�ψ υ τ�νKρ�τωνα F τ�ν yεν �+ντα.

Kα� �ταν �λ�πης τ�ν Xαυτ� σ υ �αντ�σ υ κ�π ι ν �π� τ �ςKα�σαρες. Kα� γι� τ�ν καθ�να σκ�ψ υ τ�ν �ντ�στ ι) . \Eπειτασυλλ γ�σ υ: Π � ε�ναι λ ιπ�ν 4κε5ν ι; Π υθεν� F <π υδ!π τε.M/ ατ�ν τ�ν τρ�π δηλαδ! συνε)+ς θ� παρατηρ9ς τ� �νθρ3πι-να κα� θ� διαπιστ3νης �τι ε�ναι καπν�ς κα� τ�π τε, 4�ν σκε�θ9ς�τι 4κε5ν π � μετε�λ!θη μ�α � ρ� δ�ν θ� παραμε�νη �μετ��λη-τ μ�σα στ� Hπειρ τ � )ρ�ν υ. Γιατ� λ ιπ�ν πι�2εσαι; Δ�ν σ ��ρκε5 ν� περ�σης hρα5α ατ� τ� σ�ντ μ δι�στημα; Π ι� συγκε-κριμ�νη 6π�στασι κα� π ι� �ανταστικ! �π �ε�γεις;Δι�τι τ� Hλλ ε�ναι ατ� παρ� γυμν�σματα τ9ς λ γικ9ς π � �λ�πει μ� �κρ��ειακα� σ) λαστικ�τητα �σα συμ�α�ν υν στ!ν 2ω!; Στ�σ υ λ ιπ�νμ�)ρι ν� 4* ικει3σης τ�ν Xαυτ� σ υ μ� ατ�, �πως τ� γερ� στ -μ�)ι τ� π�ντα )ωνε�ει κα� �πως τ� λαμπρ� �+ς <,τιδ!π τε τ �ρ�*ης τ� κ�νει �λ�γα κα� λ�μψι.

λ�.N� μ! μπ ρ9 ν� π9 κανε�ς δικαι λ γημ�να γι� σ�να �τι δ�νε�σαι bπλ�ς F �τι δ�ν ε�σαι �γαθ�ς. /Aλλ� ν� ψε�δεται �π ι ς

245

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

244

νδεσιν Pμ3ν+ κα� �τι μ�νFω τF3 λγικF3 =FEFω δ)δται τ� Dκυσ�ωςKπεσθαι τ7ς γινμ)νις+ τ� δ� Kπεσθαι ψιλ�ν πOσιν :ναγκα7ν.

κθ�. Kατ# μ)ρς �8� Dκ�στυ, 'ν πιε7ς, �8ιστ�νων �ρEτα σε-αυτ�ν,“E- M θ�νατς δειν�ν δι# τ� τ�τυ στ)ρεσθαι.”

λ�. ZOταν πρσκ�πτUης �π� τινς aμαρτ�_α, ε$θNς μετα�#ς �πιλ-γ�=υ, τ� παρ�μιν aμαρτ�νεις+ `ν :ργ4ριν :γαθ�ν ε�ναι κρ�-νων <R> τ6ν Pδν6ν R τ� δ@�ριν κα� κατ� ε�δς. τ4τFω γ#ρ �πι-��λλων τα�)ως �πιλ&σUη τ5ς 1ργ5ς συμπ�πτντς τ�, �τι �ι�=ε-ται+ τ� γ#ρ πι&σει; V, ε- δ4νασαι, "8ελε α$τ� τ� �ια=�μενν;

λα�. Σατ4ρωνα -δWν Σωκρατικ�ν 8αντ�=υ R E$τ4�ην R bYμ)-να, κα� E$8ρ�την -δWν E$τυ��ωνα R Σιλυαν�ν 8αντ�=υ, κα��Aλκ�8ρνα Tρπαι8�ρν 8αντ�=υ, κα� Σευ5ρν -δWν Kρ�τω-να R �εν83ντα 8αντ�=υ,κα� ε-ς Dαυτ�ν :πιδWν τ3ν Kαισ�ρωντιν# 8αντ�=υ, κα� �8� Dκ�στυ τ� :ν�λγν. ε�τα συμπρσπι-πτ)τω σι+ “Π� Jν �κε7νι;” $δαμ� R Mπυδ&. nτως γ#ρ συ-νε�3ς θε�σUη τ# :νθρEπινα καπν�ν κα� τ� μηδ)ν+ μ�λιστα �#νσυμμνημνε4σUης, �τι τ� rπα@ μετα�αλ�ν $κ)τι σται �ν τF3:πε�ρFω �ρ�νFω. τ� Jν �ντε�νUη; τ� δ� $κ :ρκε7 σι τ� �ρα�N τ�τκσμ�ως διαπερOσαι;Opαν nλην κα� %π�θεσιν 8ε4γεις; τ� γ�ρ �στι π�ντα τα�τα "λλπλ6ν γυμν�σματα λ�γυ Dωρακ�τς :κρι�3ς κα� 8υσιλ�γως τ#�ν τF3 ��Fω; μ)νε Jν, μ)�ρι �@ικειEσUης σαυτF3 κα� τα�τα, Cς M�ρρωμ)νς στ�μα�ς π�ντα �@ικει7, Cς τ� λαμπρ�ν π�ρ, � τι Xν��λUης, 8λ�γα �@ α$τ� κα� α$γ6ν πιε7.

λ��. Mηδεν� �@)στω ε-πε7ν :ληθε4ντι περ� σ�, �τι $� aπλ�ςR �τι $κ :γαθ�ς+ :λλ# ψευδ)σθω, �στις τ4των τι περ� σ� %π-

2

Page 124: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

σ)ηματ�ση ατ! τ!ν γν3μη γι� σ�να. Γιατ� π ι�ς σ� 4μπ δ�2ει ν�ε�σαι καλ�ς κα� τ�μι ς; Σ� μ�λιστα ν� π�ρης τ!ν �π��ασι ν� μ!29ς πλ� ν, 4�ν δ�ν γ�νης τ�τ ι ς, δι�τι gτε $ λ γικ! σ� 6π )ρε3-νει ν� 29ς, 4�ν δ�ν ε�σαι καλ�ς.

λγ. T� ε�ναι ατ� π � μ� ατ� τ� δεδ μ�να μπ ρε5 ν� γ�νη F ν�λε)θ9 μ� τ�ν καλ�τερ τρ�π ; 'O,τι κα� Hν ε�ναι, μπ ρε5ς ν� τ� κ�-νης F ν� τ� π9ς,κα� μ! δικαι λ γ9σαι �τι τ�)α δ�ν μπ ρε5ς.Δ�ν θ�π�ψης ν� �ναστεν�2ης πρ τ � μ�θης58 �τι ατ� π � ε�ναι γι� τ �ς$δυπαθε5ς $ $δ ν! ε�ναι γι� σ�να $ 4κτ�λεσις 4κε�νων π � ε�ναισ�μ�ωνα μ� τ!ν �νθρ3πινη ��σι κα� τ� <π 5α 6π ��λλ νται κα�παρ υσι�2 νται σ/ 4σ�να �π� τ!ν ��σι. Πρ�πει ν� θεωρ9ς π λ�ε)�ριστ <,τιδ!π τε μπ ρε5ς ν� κ�νης σ�μ�ωνα μ� τ!ν ��σι.Πα-ντ � μπ ρε5ς 4σ� ν� τ� κ�νης ατ�. RO κ�λινδρ ς �μως δ�ν μπ ρε5παντ � ν� κ�νη τ!ν �δια κ�νησι gτε τ� νερ� gτε τ� Hλλα �σα δι ι-κ �νται �π� τ!ν ��σι F τ!ν τ�)η π � δ�ν ()ει λ γικ! δι�τι τ� 4μπ�-δια κα� % δυσκ λ�ες ε�ναι π λλ�ς. RO ν �ς �μως κα� $ λ γικ! μ�σα�π/ �λα τ� 4μπ�δια μπ ρ �ν ν� πρ )ωρ �ν σ�μ�ωνα μ� τ!ν ��σιτων κα� τ �ς σκ π �ς των.'Oταν σκε�θ9ς ατ! τ!ν εκ λ�α μ� τ!ν<π �α < λ�γ ς δι�ρ)εται μ�σα �π/ �λα, �πως $ �ωτι� πρ )ωρε5πρ�ς τ� π�νω, $ π�τρα πρ�ς τ� κ�τω, < κ�λινδρ ς πρ�ς τ� πλ�για,μ! 2ητ&ς τ�π τε περισσ�τερ . Γιατ� τ� 6π�λ ιπα 4μπ�δια ε�τε πρ -�ρ) νται �π� τ� σ+μα, ατ� τ� νεκρ�, F δ�ν σ� 2ημι3ν υν gτε σ��λ�πτ υν καθ�λ υ, 4�ν δ�ν ν μ�2η κ�τι τ�τ ι F 4�ν δ�ν 4νδ�δη σ/ατ� $ λ γικ!.Δια� ρετικ� κα� ατ�ς π � �ντιμετωπ�2ει τ� 4μπ�-δια �μ�σως θ� γιν�ταν κακ�ς.

E=ς �λα τ� Hλλα δημι υργ!ματα <π ι δ!π τε κακ� Hν συμ�9 σ�κ�π ι �π/ �λα 4* α=τ�ας τ υ γ�νεται )ειρ�τερ 4κε5ν π � π�σ)ει.

/Eν+ �ντ�θετα < Hνθρωπ ς τ�τε - 4�ν πρ�πει ν� τ� <μ λ γ!σω- γ�νεται καλ�τερ ς κα� περισσ�τερ �*ι�παιν ς, �ταν �ντιμετω-π�2η, �πως πρ�πει, τ� 4μπ�δια.

247

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Iã

58. /Aντ� π�θης, μ�θης.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

246

λ&ψεται. πOν δ� τ�τ �π� σ�. τ�ς γ#ρ M κωλ4ων :γαθ�ν ε�να� σεκα� aπλ�ν; σN μ�νν κρ7νν μηκ)τι =5ν, ε- μ6 τι�τς σUη. $δ�γ#ρ α(ρε7 λ�γς μ6 τι�τν qντα.

λγ�.T� �στι τ� �π� τα4της τ5ς nλης δυν�μενν κατ# τ� %γι)στα-τν πρα�θ5ναι R dηθ5ναι; � τι γ#ρ Xν τ�τ U], @εστιν α$τ� πρO-@αι R ε-πε7ν+ κα� μ6 πρ8ασ�=υ Cς κωλυ�μενς.O$ πρ�τερν πα4σUη στ)νων, πρ�ν R τ�τ π�θUης, �τι `�ν �στιτ7ς Pδυπαθ�σιν P τρυ8&,τι�τ� σι τ� �π� τ5ς %π�αλλμ)νηςκα� %ππιπτ4σης nλης πιε7ν τ# -κε7α τU5 τ� :νθρEπυ κατα-σκευU5+ :π�λαυσιν γ#ρ δε7 %πλαμ��νειν πOν, � @εστι κατ# τ6ν-δ�αν 84σιν �νεργε7ν. παντα�� δ� @εστι.TF3 μ�ν Jν κυλ�νδρFω $ παντα�� δ�δται 8)ρεσθαι τ6ν -δ�αν κ�-νησιν $δ� τF3 nδατι $δ� πυρ� $δ� τ7ς "λλις, �σα %π� 84σεωςR ψυ�5ς :λ�γυ διικε7ται+ τ# γ#ρ διε�ργντα κα� �νιστ�μεναπλλ�. ν�ς δ� κα� λ�γς δι# παντ�ς τ� :ντιπ�πτντς nτωςπρε4εσθαι δ4ναται, Cς π)8υκε κα� Cς θ)λει. τα4την τ6ν dαστE-νην πρ� 1μμ�των τιθ)μενς,καθ� �ν �νε�θ&σεται M λ�γς δι# π�ν-των, Cς π�ρ "νω, Cς λ�θς κ�τω, Cς κ4λινδρς κατ# πραν�ς, μη-κ)τι μηδ�ν �πι=&τει+ τ# γ#ρ λιπ# �γκ�μματα Vτι τ� σωματικ��στι τ� νεκρ� R �ωρ�ς %πλ&ψεως κα� τ5ς α$τ� τ� λ�γυ �ν-δ�σεως $ θρα4ει $δ� πιε7 κακ�ν $δ� Mτι�ν+ �πε� τι κα� M π�-σ�ων α$τ� κακ�ς Xν ε$θNς �γ�νετ.�Eπ� γ�ν τ3ν "λλων κατασκευασμ�των π�ντων,� τι Xν κακ�ν τι-νι α$τ3ν συμ�U5, παρ# τ�τ �ε7ρν γ�νεται α$τ� τ� π�σ�ν+�ντα�θα δ), ε- δε7 ε-πε7ν, κα� κρε�ττων γ�νεται M "νθρωπς κα��παινετEτερς,1ρθ3ς �ρEμενς τ7ς πρσπ�πτυσιν.�λως δ� μ)-

4

3

2

Page 125: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

Γενικ� ()ε 6π/ 7ψι σ υ �τι τ�ν π λ�τη τ � σ�μπαντ ς δ�ν τ�ν2ημι3νει κ�τι π � δ�ν 2ημι3νει τ� σ�μπαν κα� δ�ν 2ημι3νει τ� σ�-μπαν κ�τι π � δ�ν 2ημι3νει τ�ν ν�μ .

Kαν�να λ ιπ�ν �π� ατ� τ� �τυ)!ματα δ�ν �λ�πτει τ�ν ν�μ .'O,τι λ ιπ�ν δ�ν �λ�πτει τ�ν ν�μ gτε τ!ν π�λι gτε τ�ν π λ�τη�λ�πτει.

λδ. Γι/ ατ�ν π � ()ει π τισθ9 �αθει� �π� τ�ς �ληθιν�ς �*�εςε�ναι �ρκετ�ς κα� < συντ μ3τατ ς λ�γ ς π � 6π�ρ)ει γι� ν�6πενθυμ�2η τ!ν �ν�γκη γι� τ!ν �π �υγ! τ9ς λ�πης κα� τ � ��-� υ.Π.). τ� μ�ν ��λλα < Hνεμ ς τ�59 ρ�)νει κ�τω ... τ� �δι συμ�α�-νει κα� μ� τ!ν γενι� τ+ν �νθρ3πων.

Φ�λλα ε�ναι κα� τ� παιδι� σ υ1 ��λλα κα� ατ � π � 4πικρ -τ �ν μ� �*ι πιστ�α τ� (ργ σ υ κα� ατ � π � 2ητωκραυγ�2 υν Fκα� �ντ�θετα 4κε5ν ι π � εg) νται τ� κακ� σ υ F μ� tσυ)η συνε�-δησι σ� κατακρ�ν υν κα� σ� διακωμωδ �ν. Φ�λλα �σ!μανταε�ναι <μ �ως κα� ατ � π � θ� παραλ�� υν < Pνας �π� τ�ν Hλλ ντ!ν μετ� θ�νατ ν �!μη σ υ.Δι�τι �λα ατ� συν δε� υν τ!ν 4π -)! τ9ς �ν �*εως. \Eπειτα < Hνεμ ς τ� ρ�)νει κ�τω. \Eπειτα ν�α�λ�στησις �υτρ3νει �ντ� γι/ ατ�. RH λιγ�)ρ νη δι�ρκεια ε�ναικ ιν! γι� �λα, �λλ� 4σ� �π �ε�γεις �λλ� κα� 4πιδι3κεις τ� π�-ντα σ�ν ν� ε�ναι α=3νια. Λ�γ �κ�μα κα� θ� κλε�σης τ� μ�τια σ υ.Aτ�ν π � θ� σ� κηδ�ψη σ� λ�γ Hλλ ς θ� κλ�ψη.

λε. RO 6γι!ς 8�θαλμ�ς πρ�πει ν� �λ�πη �λα τ� <ρατ� κα� ν�μ! λ�γη «Θ�λω μ�ν τ� πρ�σινα». Aτ� ε�ναι γν3ρισμα ατ �π � 6π ��ρει �π� τ� μ�τια τ υ. Kα� $ 6γι!ς �κ ! κα� $ 7σ�ρησιςπρ�πει ν� ε�ναι Pτ ιμες ν� �κ �σ υν κα� ν� 8σ�ρανθ �ν τ� π�-ντα. Kα� τ� γερ� στ μ�)ι πρ�πει �λα τ� τρ��ιμα ν� τ� δ�)εται,�πως < μ�λ ς δ�)εται 4κε5να γι� τ� <π 5α ()ει κατασκευασθ9 ν��λ�ση. Kα� $ 6γι!ς ψυ)! πρ�πει ν� ε�ναι Pτ ιμη γι� �λα �σα συμ-�α�ν υν. RH ψυ)! π � σκ�πτεται «T� παιδι� μ υ ν� σωθ �ν» κα�

249

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Iã

59. Φ�λλα τz μ�ν ... 'Oμηρ ς.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

248

μνησ, �τι τ�ν 84σει πλ�την $δ�ν �λ�πτει, � π�λιν $ �λ�πτει,$δ) γε π�λιν �λ�πτει, � ν�μν $ �λ�πτει+ τ4των δ� τ3ν καλυ-μ)νων, :κληρημ�των $δ�ν �λ�πτει ν�μν. � τ�νυν ν�μν $�λ�πτει, Sτε π�λιν Sτε πλ�την.

λδ�. TF3 δεδηγμ)νFω %π� τ3ν :ληθ3ν δγμ�των :ρκε7 κα� τ��ρα�4τατν κα� �ν μ)σFω κε�μενν ε-ς %π�μνησιν :λυπ�ας κα�:8��ας, `ν

“Φ4λλα τ# μ�ν τ� "νεμς �αμ�δις �)ει,�ς :νδρ3ν γενε&.” 8υλλ�ρια δ� κα� τ# τεκν�α συ+ 8υλλ�ρια δ� κα� τα�τα τ# �πι�3ντα :@ιπ�στως κα� �πευ8η-

μ�ντα R �κ τ3ν �ναντ�ων καταρEμενα R Pσυ�U5 ψ)γντα κα��λευ�=ντα+ 8υλλ�ρια δ� Mμ�ως κα� τ# διαδε@�μενα τ6ν %στε-ρ8ημ�αν. π�ντα γ#ρ τα�τα

“ αρς �πιγ�γνεται oρUη+”ε�τα "νεμς κατα�)�ληκεν+ πειθ� nλη Kτερα :ντ� τ4των 84ει.

τ� δ� 1λιγ�ρ�νιν κιν�ν πOσιν+ :λλ# σN π�ντα, Cς α-Eνια �σ�-μενα, 8ε4γεις κα� διEκεις. μικρ�ν κα� καταμ4σεις+ τ�ν δ� �@ενεγ-κ�ντα σε Vδη "λλς θρην&σει.

λε�.T�ν %για�νντα 18θαλμ�ν π�ντα MρOν δε7 τ# Mρατ# κα� μ6λ)γειν, “τ# �λωρ# θ)λω.” τ�τ γ#ρ 18θαλμι3ντ�ς �στι. κα� τ6ν%για�νυσαν :κ6ν κα� qσ8ρησιν ε-ς π�ντα δε7 τ# :κυστ# κα�1σ8ραντ# Dτ�μην ε�ναι. κα� τ�ν %για�νντα στ�μα�ν πρ�ς π�ν-τα τ# τρ�8ιμα Mμ�ως �ειν, Cς μ4λην πρ�ς π�ντα, �σα :λ)συσακατεσκε4ασται. κα� τ�νυν τ6ν %για�νυσαν δι�νιαν πρ�ς π�ν-τα δε7 τ# συμ�α�νντα Dτ�μην ε�ναι+ P δ� λ)γυσα “T# τεκν�α σω-

Page 126: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

«ν� 4παιν�σ υν �λ ι �,τι πρ�*ω» ε�ναι σ�ν τ�ν 8�θαλμ� π � 4πι-2ητε5 τ� πρ�σινα κα� σ�ν τ� δ�ντια π � 4πι2ητ �ν τ�ς μαλακ�ςτρ ��ς.

λς. Kανε�ς δ�ν ()ει τ�σ hρα5 τ�λ ς, fστε ν� μ! �ρεθ �ν κατ�τ!ν fρα τ � θαν�τ υ τ υ μερικ � π � ν� )α�ρωνται γι� τ!ν συμ� -ρ� π � συν��η. «Σπ υδα5 ς κα� σ ��ς _ταν». Δ�ν μπ ρε5 ν� μ!�ρεθ9 στ� τ�λ ς κ�π ι ς π � ν� λ�γη μ�σα τ υ «θ� �ναπνε�σωμε4π� τ�λ υς �π� ατ�ν τ�ν σ�μ� υλ 1 δ�ν _ταν σκληρ�ς σ� καν�να�π� 4μ&ς,�λλ� (ν ιωθα �τι μ&ς περι�ρ ν �σε κατ� ��θ ς».

Aτ� θ� π �ν γι� τ�ν σ ��.Γι� μ&ς π�σα Hλλα 6π�ρ) υν 4* α=τ�ας τ+ν <π �ων θ� ε�ναι

π λλ � ατ � π � θ�λ υν ν� �παλλαγ �ν;T �τ θ� τ� καταλ��ης �ταν πεθ�νης κα� 4�ν τ� σκ�πτεσαι

θ� πεθ�νης μ� περισσ�τερη πρ θυμ�α.«/Aπ� τ�τ ια 2ω! �ε�γω ε=ς τ!ν <π �α % �δι ι % σ�ντρ � �

μ υ, γι� τ �ς <π � υς τ�σ υς �γ+νες, τ�σες ε)�ς, τ�σες �ρ ντ�-δες 4σπατ�λησα,�κρι�+ς ατ � θ�λ υν ν� ��γω,4πειδ! 4λπ�2 υνκα� περιμ�ν υν κ�π ια Hλλη εκαιρ�α �π� τ�ν θ�νατ� μ υ».

Γιατ� λ ιπ�ν θ� �γωνι2�ταν κανε�ς γι� ν� με�νη 4δ+ περισσ�-τερ καιρ�; /Aλλ� μ! �ε�γης γι/ ατ� τ�ν λ�γ μ� λιγ3τερ καλ�α=σθ!ματα γι/ ατ �ς, �λλ� μ� �κ�ραι )αρακτ9ρα ��γε σ�ν ��-λ ς π � τ �ς �γαπ& κα� τ �ς εσπλα)ν�2εται κα� 7)ι σ�ν ν� �π -κ�πτεσαι �π� τ!ν 2ω!.

/Aλλ�, �πως συμ�α�νει μ/ 4κε5ν ν π � ()ει hρα5 θ�νατ , �ε�-γει δηλαδ! $ ψυ)! �π� τ� σ+μα �γ�γγυστα, (τσι πρ�πει ν� γ�νε-ται $ �π )3ρησις �π/ ατ �ς. Δι�τι μ/ ατ �ς $ ��σις σ� Pνωσεκα� σ� συν�δεσε. T3ρα �μως σ� )ωρ�2ει; Nα�, �λλ� τ3ρα )ωρ�2 -μαι �π� ��λ υς μ�ν, �λλ� 7)ι μ� τ!ν ��α, �λλ� μ� τ!ν θ�λησ� μ υ.E�ναι κα� < θ�νατ ς Pνα �π/ �σα συμ�α�ν υν στ!ν ��σι.

λ2. N� συνηθ�σης �λα �σα κ�νει κ�π ι ς, Hν μπ ρ9ς, ν� τ�4λ�γ)ης μ�σα σ υ «ατ�ς γι� π ι� σκ π� τ� κ�νει ατ�;» \Aρ)ισε�π� τ�ν Xαυτ� σ υ κα� ατ�ν 4*�τασε πρ+τ ν.

251

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

250

=)σθω”κα� “π�ντες,� τι Xν πρ�@ω,�παινε�τωσαν”18θαλμ�ς �στιτ# �λωρ# =ητ3ν R 1δ�ντες τ# aπαλ�.

λY. O$δε�ς �στι nτως εSπτμς, F' :πθν&σκντι $ παρεστ&-@ντα� τινες :σπα=�μενι τ� συμ�α7νν κακ�ν. σπυδα7ς κα�σ8�ς ]ν+ [μ6] τ� παν4στατν σται τις M καθ� α%τ�ν λ)γων+“�Aναπνε4σμ)ν πτε :π� τ4τυ τ� παιδαγωγ�. �αλεπ�ς μ�ν$δεν� Pμ3ν ]ν, :λλ# Uvσθαν�μην, �τι Pσυ�U5 καταγινEσκειPμ3ν.” τα�τα μ�ν Jν �π� τ� σπυδα�υ. �8� Pμ3ν δ� π�σα "λλα�στ�, δι� 9 πλNς M :παλλακτι3ν Pμ3ν. τ�τ Jν �νν&σεις :π-θν&σκων κα� ε$κλEτερν �@ελε4σUη λγι=�μενς+ �κ τι4τυ��υ :π)ρ�μαι, �ν F' α$τ� ( κινων�,%π)ρ 'ν τ# τσα�τα vγω-νισ�μην, η$@�μην, �8ρ�ντισα, α$τ� �κε7νι �θ)λυσ� με %π�γειν"λλην τιν# τυ��ν �κ τ4τυ d_αστEνην �λπ�=ντες. τ� Xν Jν τις:ντ)�ιτ τ5ς �ντα�θα μακρτ)ρας διατρι�5ς;M6 μ)ντι δι# τ�τ λαττν ε$μεν6ς α$τ7ς "πιθι, :λλ# τ� Bδιν θς διασE=ων 8�λς κα� εSνυς κα� pλεως+ κα� μ6 π�λιν Cς :π-σπEμενς, :λλ� oσπερ �π� τ� ε$θανατ�ντς ε$κ�λως τ� ψυ��-ριν :π� τ� σEματς �@ειλε7ται, τια4την κα� τ6ν :π� τ4των:π�Eρησιν δε7 γεν)σθαι+ κα� γ#ρ τ4τις P 84σις <σε> συν5ψεκα� συν)κρινεν. :λλ# ν�ν διαλ4ει. διαλ4μαι Cς :π� -κε�ων μ)ν,$ μ6ν :νθελκ�μενς, :λλ� :�ι�στως+ kν γ#ρ κα� τ�τ τ3ν κατ#84σιν.

λ=�. lEθισν �π� παντ�ς,Cς `�ν τε, τ� πρασσμ)νυ %π� τινς�πι=ητε7ν κατ# σαυτ�ν+ “Owτς τ�τ �π� τ� :να8)ρει;” "ρ�υ δ�:π� σαυτ�, κα� σαυτ�ν πρ3τν �@)τα=ε.

2

Page 127: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

λη. N� σκ�πτεσαι �τι ατ� π � σ� κινε5 ε�ναι 4κε5ν π � ε�ναικρυμμ�ν μ�σα σ υ. /Eκε5ν μ&ς κ�νει ν� μιλ&με, ν� 2 �με, ν�ε�μαστε μ� δυ� λ�για Hνθρωπ ι. M! συμπεριλαμ��νης σ/ ατ� τ�6λικ� μ�ρ ς π � τ� περι��λλει κα� τ� μικρ� 7ργανα π � ε�ναιπλασμ�να γ�ρω τ υ. Γιατ� ε�ναι �μ ια μ� σκεπ�ρνι κα� δια��ρ υνμ�ν ν 4πειδ! ε�ναι συνδεδεμ�να.

Δ�ν 6π�ρ)ει ���αια μεγαλ�τερ τ� 7�ελ ς �π� ατ� τ� 7ργα-να )ωρ�ς τ!ν α=τ�α π � τ� κινε5 κα� 4νισ)�ει �π� τ� 7�ελ ς π �πρ σ��ρει $ σαqτα στ!ν 6��ντρια,τ� καλ�μι σ/ ατ�ν π � γρ��εικα� τ� μαστ�γι στ�ν $ν� ) .

253

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

252

λη�. M)μνησ, �τι τ� νευρσπαστ�ν �στιν �κε7ν τ� νδν�γκεκρυμμ)νν+ �κε7ν dητρε�α, �κε7ν =ω&, �κε7ν, ε- δε7 ε-πε7ν,"νθρωπς. μηδ)πτε συμπερι8αντ�=υ τ� περικε�μενν :γ-γει3δες κα� τ# 1ργ�νια τα�τα τ# περιπεπλασμ)να. �μια γ�ρ�στι σκεπ�ρνFω, μ�νν δια8)ρντα, καθ�τι πρσ8υ5 �στιν. �πε�τι $ μOλλ�ν τι τ4των q8ελ�ς �στι τ3ν μρ�ων �ωρ�ς τ5ς κιν4-σης κα� -σ�4σης α$τ# α-τ�ας R τ5ς κερκ�δς τU5 %8αντρ�_α, κα� τ�καλ�μυ τF3 γρ�8ντι, κα� τ� μαστιγ�υ τF3 Pνι��Fω.

Page 128: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

BIBΛION IA�

α. T� γνωρ�σματα τ9ς λ γικ9ς ψυ)9ς ε�ναι τ� X*9ς1 �λ�πει τ�νXαυτ� της, τ�ν 4*ετ�2ει, τ�ν κ�νει �πως θ�λει, τ�ν καρπ� π � πα-ρ�γει ατ! τ�ν �π λα�ει (τ �ς καρπ �ς τ+ν �υτ+ν κα� τ� πρ ϊ�-ντα τ+ν 23ων Hλλ ι �π λα� υν), πραγματ π ιε5 τ�ν δικ� τηςσκ π�, �π ια στιγμ! κα� Hν (ρθη τ� τ�λ ς τ9ς 2ω9ς. Δ�ν παραμ�-νει �τελε�ωτη $ πρ&*ις, �πως συμ�α�νει στ�ν ) ρ� κα� στ�ς θεα-τρικ�ς παραστ�σεις, �λλ� σ� �λες τ�ς περιπτ3σεις κα� <π υδ!π -τε �ρεθ9, 4κτελε5 ατ� μ� πληρ�τητα κα� στ!ν 4ντ�λεια, π � ()ει<ρ�σει hς σκ π� της1 fστε ν� μπ ρ9 ν� π9 «/Eγ3 ()ω 4πιτ�)ει τ�νσκ π� μ υ». /Eπ� πλ� ν περιτρ�)ει <λ�κληρ τ�ν κ�σμ κα� τ� κε-ν� π � τ�ν περι��λλει κα� τ� σ)9μα τ υ 4ρευν& κα� ε=ς τ!ν �περα-ντ σ�νη τ � )ρ�ν υ bπλ3νεται κα� τ!ν περι δικ! �νακ�κλωσιτ+ν π�ντων παρακ λ υθε5 κα� πρ σπαθε5 ν� συλλ��η κα� �λ�-πει �τι τ�π τε νε3τερ δ�ν θ� δ �ν % μετ� �π� μ&ς gτε περισσ�-τερ ε�δαν % πρ�ν �π� μ&ς. /Aλλ� ατ�ς π � ε�ναι σαρ�ντα )ρ�-νων, 4�ν ()η τ�ν σ)ετικ� ν �, �λα �σα () υν γ�νει κα� �σα πρ�κει-ται ν� γ�ν υν, τ� ()ει δ9, 4πειδ! ε�ναι �λα <μ ειδ9.

Γν3ρισμα τ9ς λ γικ9ς ψυ)9ς ε�ναι κα� $ �γ�πη πρ�ς τ�ν πλη-σ� ν κα� $ �λ!θεια κα� < σε�ασμ�ς κα� ν� μ! θεωρ9 τ�π τε �ν3τε-ρ �π� τ�ν Xαυτ� της, πρ&γμα π � )αρακτηρ�2ει κα� τ�ν ν�μ .REπ μ�νως μ/ ατ�ν τ�ν τρ�π δ�ν δια��ρει καθ�λ υ < 8ρθ�ς λ�-γ ς κα� < λ�γ ς τ9ς δικαι σ�νης.

�. Kα� τ� ε)�ριστ τραγ �δι κα� τ�ν ) ρ� κα� τ�ν �γ+να τ �παγκρατ� υ θ� θεωρ!σης τελε�ως �σ!μαντα,4�ν τ!ν μ�ν μελωδικ!�ων! καταμερ�σης ε=ς �θ�γγ υς κα� ρωτ&ς γι� τ�ν καθ�να τ�ν Xαυ-τ� σ υ, 4�ν μπ ρ9 ν� σ� νικ!ση, θ� �λλ�*ης γν3μη.T� �δι θ� συμ-�9 κα� μ� τ�ν ) ρ�,4�ν κ�νης κ�τι �ν�λ γ γι� κ�θε κ�νησι κα� συν-

255254

BIBΛION IAD

α�. T# Bδια τ5ς λγικ5ς ψυ�5ς+ Dαυτ6ν MρO. Dαυτ6ν διαρθρ7, Dαυ-τ&ν, Mπ�αν Xν �4ληται, πιε7, τ�ν καρπ�ν �ν 8)ρει α$τ6 καρ-π�ται -τNς γ#ρ τ3ν 8υτ3ν καρπNς κα� τ� :ν�λγν �π� τ3ν=FEων "λλι καρπ�νται, - τ� -δ�υ τ)λυς τυγ��νει, �πυ Xν τ�τ� ��υ π)ρας �πιστU5.$�’ oσπερ �π� 1ρ�&σεως κα� %πκρ�σεως,κα� τ3ν τι4των, :τελ6ς γ�νεται P �λη πρO@ις, ��ν τι �γκ�ψUη+:λλ� �π� παντ�ς μ)ρυς, κα� �πυ Xν καταλη8θU5, πλ5ρες κα�:πρσδε�ς DαυτU5 τ� πρτεθ�ν πιε7, oστε ε-πε7ν, “�γW :π)�ω τ#�μ�.”lEτι δ� περι)ρ�εται τ�ν �λν κ�σμν, κα� τ� περ� α$τ�ν κεν�ν, κα�τ� σ�5μα α$τ�, κα� ε-ς τ6ν :πειρ�αν τ� α-3νς �κτε�νεται κα�τ6ν περιδικ6ν παλιγγενεσ�αν τ3ν �λων �μπεριλαμ��νει κα� πε-ρινε7 κα� θεωρε7 �τι $δ�ν νεEτερν qψνται ( μεθ� PμOς $δ�περιττ�τερν ε�δν ( πρ� Pμ3ν+ :λλ# τρ�πν τιν# M τεσσαρακν-τ4της, �#ν ν�ν Mπσν�ν �Uη, π�ντα τ# γεγν�τα κα� τ# �σ�-μενα DEρακε κατ# τ� Mμειδ)ς. Bδιν δ� λγικ5ς ψυ�5ς κα� τ� 8ι-λε7ν τNς πλησ�ν κα� :λ&θεια κα� α-δWς κα� τ� μηδ�ν Dαυτ5ςπρτιμOν, �περ Bδιν κα� ν�μυ. nτως "ρ’ $δ�ν δι&νεγκε λ�γς1ρθ�ς κα� λ�γς δικαισ4νης.

��. F�Ωδ5ς �πιτερπ�ς κα� 1ρ�&σεως κα� παγκρατ�υ κατα8ρ-ν&σεις, �#ν τ6ν μ�ν �μμελ5 8ων6ν καταμερ�σUης ε-ς Kκαστν τ3ν8θ�γγων, κα� καθ’ Kνα π4θUη σεαυτ�, “E- τ4τυ ̂ ττων ε�.” δια-τραπ&σUη γ�ρ+ �π� δ� 1ρ�&σεως τ� :ν�λγν πι&σας καθ� Dκ�-

2

Page 129: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

δυασμ� )ωριστ�.T� �δι κα� γι� τ� �γ3νισμα τ � παγκρατ� υ.Γενι-κ� –4κτ�ς �π� τ!ν �ρετ! κα� τ� �π τελ�σματ� της– ν� 4πιδι3κηςν� 4*ετ�2ης τ� 4π� μ�ρ υς κα� μ� τ!ν �ν�λυσι ατ+ν ν� �θ�νηςστ!ν περι�ρ�νησι.Aτ� ν� ()ης 6π/ 7ψι σ υ κα� γι� �λη τ!ν 2ω!.

γ. K �τα*ε π+ς ε�ναι $ ψυ)! π � ε�ναι Pτ ιμη, 4�ν )ρει�2εταιπλ� ν ν� �π )ωρισθ9 �π� τ� σ+μα F ν� σ�!ση F ν� διασκ ρπισθ9F ν� διατηρηθ9. Aτ! �μως $ Xτ ιμασ�α 6π�ρ)ει, �ταν % ψυ)�ςπρ )ωρ �ν μ� δικ! τ υς κρ�σι, 7)ι 4πειδ! �π� �ν ησ�α �ρ�θηκανστ!ν �δια παρ�τα*ι, (�πως % Xριστιαν �),�λλ� μ� �ρ�νησι κα� σ -�αρ�τητα κα� )ωρ�ς θεατρινισμ �ς,γι� ν� �λ�π υν % Hλλ ι.

δ. \E)ω κ�νει κ�τι π � ν� 4*υπηρετ9 τ� κ ινωνικ� συμ��ρ ν;REπ μ�νως ()ω o�εληθ9. Aτ� ν� τ� ()ης π�ντα πρ�)ειρ κα�π τ� ν� μ! τ� *ε)ν&ς.

ε. Π ι� ε�ναι τ� (ργ σ υ; N� ε�σαι �γαθ�ς. T �τ �μως π+ς�λλι+ς μπ ρε5ς ν� τ� 4πιτ�)ης παρ� μ� τ!ν μελ�τη τ+ν π ρισμ�-των, ��/ Xν�ς μ�ν 4κε�νων π � �να��ρ νται στ!ν ��σι τ � Hλλ υκα� �π� τ� Hλλ μ�ρ ς 4κε�νων π � �να��ρ νται στ!ν ��σι τ ��νθρ3π υ;

στ. Πρ+τα 4δημι υργ!θησαν % τραγωδ�ες γι� ν� μ&ς 6πεν-θυμ�2 υν ατ� π � συμ�α�ν υν κα� �τι ατ! ε�ναι $ ��σιςατ+ν κα� �τι μ� �σα ψυ)αγωγε5σαι στ!ν σκην! μ/ ατ� δ�ν πρ�-πει ν� στεν )ωρ9σαι στ!ν μεγ�λη σκην! (τ!ν Zω!). Γιατ� �α�νε-ται �τι ατ� (τσι πρ�πει ν� �ντιμετωπ�2ωνται κα� �τι τ� 6π μ�-ν υν κα� ατ � π � κραυγ�2 υν «^ Kιθαιρ3ν».60 Kα� λ�γ νται�π� τ �ς π ιητ�ς τ+ν τραγωδι+ν μερικ� )ρ!σιμα �πως πρ π�-ντων 4κε5ν : /E�ν παραμελ!θηκα61 �π� τ �ς θε �ς 4γ3 κα� τ�παιδι� μ υ, 6π�ρ)ει κ�π ι ς λ�γ ς γι/ ατ�1 κα� π�λι. «Δ�ν πρ�-πει ν� �γανακτ9ς62 μ� τ�ς δυσκ λ�ες» κα� «ν� θερ�2ης τ!ν 2ω!

257

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IAã

60. Σ � κλ� υς O-δ�πυς T4ραννς 1391.

61. Eριπ�δης.

62. Eριπ�δης.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

256

στην κ�νησιν R σ�)σιν+ τ� δ� α$τ� κα� �π� τ� παγκρατ�υ. �λωςJν, �ωρ�ς :ρετ5ς κα� τ3ν :π� :ρετ5ς, μ)μνησ �π� τ# κατ# μ)ρςτρ)�ειν κα� τU5 διαιρ)σει α$τ3ν ε-ς κατα8ρ�νησιν -)ναι+ τ� δ� α$τ�κα� �π� τ�ν ��ν �λν μετ�8ερε.

γ�. Opα �στ�ν P ψυ�6 P Kτιμς, �#ν Vδη :πλυθ5ναι δ)Uη τ�σEματς κα� Vτι σ�εσθ5ναι R σκεδασθ5ναι R συμμε7ναι. τ� δ�Kτιμν τ�τ, pνα :π� -δικ5ς κρ�σεως ρ�ηται,μ6 κατ# ψιλ6ν πα-ρ�τα@ιν, [Cς ( Xριστιαν�,] :λλ# λελγισμ)νως κα� σεμν3ς κα�oστε κα� "λλν πε7σαι, :τραγFEδως.

δ�. Πεπ�ηκ� τι κινωνικ3ς; $κ�ν {8)λημαι. τ�τ pνα :ε�πρ��ειρν :παντ_O κα� μηδαμ� πα4υ.

ε�.T�ς συ P τ)�νη;“�Aγαθ�ν ε�ναι.”τ�τ δ� π3ς καλ3ς γ�νεταιR �κ θεωρημ�των, τ3ν μ�ν περ� τ5ς �λυ 84σεως, τ3ν δ� περ� τ5ς-δ�ας τ� :νθρEπυ κατασκευ5ς;

Y�. Πρ3τν α( τραγFωδ�αι παρ&�θησαν %πμνηστικα� τ3ν συμ-�αιν�ντων κα� �τι τα�τα nτω π)8υκε γ�νεσθαι κα� �τι,`ς �π� τ5ςσκην5ς ψυ�αγωγε7σθε, τ4τις μ6 "�θεσθε �π� τ5ς με�=νςσκην5ς. MρOται γ�ρ, �τι nτω δε7 τα�τα περα�νεσθαι κα� �τι 8)-ρυσιν α$τ# κα� ( κεκραγ�τες,“ �IW KιθαιρEν.” κα� λ)γεται δ) τι-να %π� τ3ν τ# δρ�ματα πι4ντων �ρησ�μως, `�ν �στιν μ�λιστα+

“E- δ� vμελ&θην �κ θε3ν κα� πα7δ’ �μE, �ει λ�γν κα� τ�τ+”κα� π�λιν+ “T7ς πρ�γμασιν γ#ρ $�� θυμ�σθαι <πρ)πν>+”κα� “B�ν θερ�=ειν oστε κ�ρπιμν στ��υν+”

Page 130: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

σ�ν fριμ 63 στ�)υ» κα� π λλ� τ�τ ια. Mετ� �π� τ!ν τραγωδ�αδημι υργ!θηκε $ �ρ)α�α κωμωδ�α $ <π �α μ� θ�ρρ ς κα� τ�λμημπ ρ �σε ν� παιδαγωγ!ση κα� ν� διδ�*η μ� τ!ν ε=λικρ�νεια τ �λ�γ υ της π λ� 8ρθ� τ!ν �π �υγ! τ9ς �λα2 νε�ας. K�τι �ν�λ -γ (κανε κα� < Δι γ�νης.

Mετ� �π� τ!ν �ρ)α�α κωμωδ�α, σκ�ψ υ π ι� ρ�λ (παι*ε $μ�ση κωμωδ�α κα� μετ� γι� π ι� σκ π� Hρ)ισαν % παραστ�σειςτ9ς ν�ας κωμωδ�ας $ <π �α σιγ� - σιγ� 4στρ��η �π� δ υλικ! μ�-μησι πρ�ς τ!ν 4πιτ!δευσι. 'Oτι λ�γ νται κα� �π� ατ! hρισμ�να)ρ!σιμα δ�ν μπ ρε5 ν� τ� �γν !ση κανε�ς,�λλ� $ �λη δημι υργ�ατ9ς π ι!σεως ατ � τ � ε�δ υς σ� π ι� σκ π� �π �λ�πει;

2.Π�σ καθαρ� �ντιλαμ��νεσαι �τι δ�ν 6π�ρ) υν Hλλες συν-θ9κες 2ω9ς τ�σ κατ�λληλες γι� τ!ν �ιλ σ ��α, �πως ατ�ς κ�-τω �π� τ�ς <π 5ες 29ς 4σ� τ3ρα;

η. Kλων�ρι π � κ��εται �π� τ� διπλαν� κλων�ρι δ�ν ε�ναι δυ-νατ�ν ν� μ! �π κ π9 �π� �λ τ� δ�ντρ . \Eτσι λ ιπ�ν κα� <Hνθρωπ ς, �ταν �π μακρ�νεται �π� Pνα Hνθρωπ , ()ει �π -κ π9 �π� �λη τ!ν κ ινων�α. Kα� τ� μ�ν κλων�ρι Hλλ ς τ� κ��ει,4ν+ < Hνθρωπ ς μ�ν ς τ υ �π μακρ�νεται �π� τ�ν πλησ� ν τ υ,�ταν τ�ν μισ!ση κα� τ�ν �π στρα�9.

Δ�ν �ντιλαμ��νεται �μως �τι ()ει συγ)ρ�νως *εκ�ψει τ�νXαυτ� τ υ �π� <λ�κληρη τ!ν π λιτε�α τ+ν �νθρ3πων. /Aλλ�ατ! ε�ναι (ργ τ � Δι�ς π � 4δημι �ργησε τ!ν κ ινων�α.Γι/ ατ�6π�ρ)ει $ δυνατ�της ν� συνδεθ �με π�λι μ� τ�ν πλησ� ν μας κα�ν� γ�νωμε *αν� �ασικ� συμπλ!ρωμα τ � �λ υ.

'Oταν �μως $ �π )3ρησις γ�νεται π λλ�ς � ρ�ς τ�τε ε�ναι δ�-σκ λη $ Pνωσις κα� $ �π κατ�στασις ατ � π � �π )ωρε5. ROπωσ-δ!π τε < κλ+ν ς π � 4* �ρ)9ς 4�λ�στησε κα� παρ�μεινε μα2� μ�τ �ς Hλλ υς δ�ν ε�ναι �μ ι ς μ/ 4κε5ν ν π � μετ� τ!ν �π κ π!

259

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IAã

63. Eριπ�δης.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

258

κα� �σα τια�τα.Mετ# δ� τ6ν τραγFωδ�αν P :ρ�α�α κωμFωδ�α παρ&�θη, παιδαγω-γικ6ν παρρησ�αν �υσα, κα� τ5ς :τυ8�ας $κ :�ρ&στως δι�α$τ5ς τ5ς ε$θυρρημσ4νης %πμιμν&σκυσα+ πρ�ς `�ν τι κα�Διγ)νης ταυτ� παρελ�μ�ανεν. μετ# τα4την <δ�> P μ)ση κω-μFωδ�α, κα� λιπ�ν P ν)α πρ�ς τ� πτε παρε�ληπται, � κατ� 1λ�γν�π� τ6ν �κ μιμ&σεως 8ιλτε�ν�αν %περρ4η, �π�στησν. �τι μ�ν γ#ρλ)γεται κα� %π� τ4των τιν# �ρ&σιμα, $κ :γνε7ται+ :λλ# P �λη�πι�λ6 τ5ς τια4της πι&σεως κα� δραματυργ�ας πρ�ς τ�ναπτ� σκπ�ν :π)�λεψεν;

=�. Π3ς �ναργ�ς πρσπ�πτει τ� μ6 ε�ναι "λλην ��υ %π�θεσινε-ς τ� 8ιλσ8ε7ν nτως �πιτ&δειν, Cς τα4την, �ν U~ ν�ν �ν τυγ-��νεις.

η�. Kλ�δς τ� πρσε��ς κλ�δυ :πκπε�ς $ δ4ναται μ6κα� τ� �λυ 8υτ� :πκεκ�8θαι. nτω δ6 κα� "νθρωπς Dν�ς:νθρEπυ :πσ�ισθε�ς �λης τ5ς κινων�ας :ππ)πτωκεν. κλ�-δν μ�ν Jν "λλς :πκ�πτει+ "νθρωπς δ� α$τ�ς Dαυτ�ν τ�πλησ�ν �ωρ�=ει μισ&σας κα� :πστρα8ε�ς+ :γνε7 δ), �τι κα� τ��λυ πλιτε4ματς rμα :πτ)τμηκεν Dαυτ�ν. πλ6ν �κε7ν� γεδ3ρν τ� συστησαμ)νυ τ6ν κινων�αν Δι�ς+ @εστι γ#ρ π�λινPμ7ν συμ8�ναι τF3 πρσε�ε7 κα� π�λιν τ� �λυ συμπληρωτικ7ςγεν)σθαι. πλεν�κις μ)ντι γιν�μενν τ� κατ# τ6ν τια4την δια�-ρεσιν δυσ)νωτν κα� δυσαπκατ�στατν <τ�> :π�ωρ�ν πιε7.�λως τε $� �μις M κλ�δς M :π� :ρ�5ς συμ�λαστ&σας κα� σ4μ-πνυς συμμε�νας τF3 μετ# τ6ν :πκπ6ν αJθις �γκεντρισθ)ντι, �

2

Page 131: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

4μ� λι�σθηκε, �πως λ�νε % �μπελ υργ �1 �ναπτ�σσ νται μα2�,�λλ� δ�ν συμ�ων �ν.

θ.Aτ � π � σ � πρ ��λλ υν �ντ�στασι, �ταν πρ )ωρ9ς σ�μ-�ωνα μ� τ�ν 8ρθ� λ�γ , �πως �κρι�+ς δ�ν θ� μπ ρ�σ υν ν� σ��π μακρ�ν υν �π� τ!ν 8ρθ! 4ν�ργεια, (τσι Hς μ! σ� 4μπ δ�σ υνν� τ �ς ��ρεσαι μ� �γ�πη. Mε5νε λ ιπ�ν σταθερ�ς κα� στ� δ� 17)ι μ�ν στ!ν 8ρθ! κρ�σι κα� δρ&σι, �λλ� κα� στ!ν καλωσ�νη�π�ναντι 4κε�νων π � 4πι)ειρ �ν ν� σ � πρ ��λλ υν 4μπ�διακα� ν� σ� λυπ!σ υν. Δι�τι κα� ατ� ε�ναι �δυναμ�α, ν� 8ργ�2εσαι4ναντ� ν τ υς, �πως κα� $ 4γκατ�λειψις τ � (ργ υ κα� $ γεμ�τηκατ�πλη*ι 6π )3ρησις1 κα� στ�ς δ� περιπτ3σεις δηλ. πρ�κειταιγι� λιπ τα*�α στ!ν πρ3τη περ�πτωσι γιατ� �π� δειλ�α 6π )ωρε5ςκα� στ!ν δε�τερη γιατ� �π *εν3νεσαι �π� τ�ν 4κ ��σεως συγ-γεν9 κα� ��λ .

ι. Kαμμι� ��σις δ�ν ε�ναι κατ3τερη �π� τ!ν τ�)νη1 δι�τι % τ�-)νες μιμ �νται τ�ς ��σεις. /E�ν �μως παραδ�)εσαι ατ� $ πι� τ�-λεια κα� πι� σ�νθετη ��σις δ�ν ε�ναι δυνατ�ν ν� 6στερ9 �π�ναντιστ!ν τε)νικ! τελει�τητα. 'Oλες % τ�)νες δημι υργ �ν τ� �τελ�-στερα )�ριν τ+ν τελει τ�ρων. REπ μ�νως τ� �δι κ�νει κα� $ κ ιν!��σις. Kα� �π� 4δ+ μ�ν πηγ�2ει $ δικαι σ�νη, �π� ατ! δ� %Hλλες �ρετ�ς. /Aπ κλε�εται ν� τηρηθ9 τ� δ�και . /E�ν μ&ς 4νδια-��ρ υν πρ�γματα )ωρ�ς �ναγνωρισμ�νη �*�α F μ&ς 4*απατ �νπ λ� εgκ λα F κ�νωμε λ�θη κα� �λλ�2ωμε εgκ λα γν3μη.

ια. /E�ν ���αια δ�ν (ρ)ωνται πρ�ς 4σ�να τ� πρ�γματα, τ+ν<π �ων $ 4πιδ�ω*ις κα� $ �π �υγ! σ� �ναστατ3νει, 4σ� < �δι ς�μως (ρ)εσαι �π� 4κε5να. \Aς π�ψη λ ιπ�ν $ σκ�ψις σ υ ν��σ) λ9ται μ/ ατ� κα� 4κε5να θ� kρεμ �ν κα� δ�ν θ� �α�νεται gτε �τι τ� 4πιδι3κεις gτε �τι τ� �π �ε�γεις.

ι�. RH σ�α5ρα τ9ς ψυ)9ς ε�ναι <μ ι�μ ρ�η �ταν δ�ν bπλ3νε-ται πρ�ς τ� (*ω μ!τε μα2ε�εται πρ�ς τ� μ�σα μ!τε διασκ ρπ�2ε-ται μ!τε κατακ�θεται, �λλ� �ωτ�2εται μ� �+ς μ� τ� <π 5 �λ�πειτ!ν �λ!θεια τ+ν π�ντων κα� ατ! π � �ρ�σκεται μ�σα της.

261

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IAãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

260

τ� πτε λ)γυσιν ( 8υτυργ�. Mμθαμνε7ν μ)ν, μ6 Mμδγματε7νδ).

θ�. O( �νιστ�μενι πρϊ�ντι σι κατ# τ�ν 1ρθ�ν λ�γν, oσπερ:π� τ5ς %γι�ς πρ�@εως :πτρ)ψαι σε $ δυν&σνται, nτωςμηδ� τ5ς πρ�ς α$τNς ε$μενε�ας �κκρυ)τωσαν+ :λλ# 84λασσεσεαυτ�ν �π� :μ8τ)ρων Mμ�ως, μ6 μ�νν �π� τ5ς ε$σταθ�ς κρ�-σεως κα� πρ�@εως, :λλ# κα� �π� τ5ς πρ�ς τNς κωλ4ειν �πι�ει-ρ�ντας R "λλως δυσ�ερα�νντας πρ_α�τητς. κα� γ#ρ τ�τ:σθεν)ς, τ� �αλεπα�νειν α$τ7ς, oσπερ τ� :πστ5ναι τ5ς πρ�@ε-ως κα� �νδ�ναι καταπλαγ)ντα+ :μ8�τερι γ#ρ �π�σης λειπτ�-κται,M μ�ν %πτρ)σας,M δ� :λλτριωθε�ς πρ�ς τ�ν 84σει συγγεν5κα� 8�λν.

ι�. “O$κ στι �ε�ρων $δεμ�α 84σις τ)�νης.” κα� γ#ρ α( τ)�ναιτ#ς 84σεις μιμ�νται. ε- δ� τ�τ, P πασ3ν τ3ν "λλων τελεωτ�τηκα� περιληπτικωτ�τη 84σις $κ Xν :πλε�πιτ τ5ς τε�νικ5ςε$μη�αν�ας. πOσαι δ) γε τ)�ναι τ3ν κρειττ�νων Kνεκεν τ# �ε�ρωπι�σιν+ $κ�ν κα� P κιν6 84σις. κα� δ6 νθεν μ�ν γ)νεσις δι-καισ4νης, :π� δ� τα4της α( λιπα� :ρετα� %8�στανται+ $ γ#ρτηρηθ&σεται τ� δ�καιν, �#ν Vτι δια8ερEμεθα πρ�ς τ# μ)σα Rε$ε@απ�τητι κα� πρπτωτικ� κα� μεταπτωτικ� gμεν.

ια�. †E- μ�ν Jν <μ6> ρ�εται† �π� σ� τ# πρ�γματα, 'ν α( διE-@εις κα� 8υγα� θρυ��σ� σε, :λλ# τρ�πν τιν# α$τ�ς �π� �κε7να ρ�_η, τ� γ�ν κρ7μα τ� περ� α$τ3ν Pσυ�α=)τω κ:κε7να μενε7:τρεμ�ντα κα� Sτε διEκων Sτε 8ε4γων 18θ&σUη.

ι��. Σ8α7ρα ψυ�5ς α$τειδ&ς, �ταν μ&τε �κτε�νηται �π� τι μ&τε σω συντρ)�Uη, μ&τε σπε�ρηται† μ&τε συνι=�νUη, :λλ# 8ωτ� λ�μπη-ται, F' τ6ν :λ&θειαν Mρ_O τ6ν π�ντων κα� τ6ν �ν α%τU5.

Page 132: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ιγ. Θ� μ� κατα�ρ ν!ση κ�π ι ς; \Aς 7ψεται1 4γ3 �μως θ�πρ σ�*ω μ!πως �ρεθ+ στ!ν δ�σκ λη θ�σι ν� κ�νω F ν� π+ κ�τιH*ι κατα�ρ ν!σεως. Θ� μ� μισ!ση; \Aς τ� κ�νη. /Eγ3 �μως μ��γ�πη κα� εgν ια γι� �λ υς ε�μαι Pτ ιμ ς ν� τ � δε�*ω τ� λ�θ ς)ωρ�ς ν� τ�ν πρ σ��λλω κα� )ωρ�ς ν� κ�νω 4π�δει*ι �τι τ�ν �ν�-) μαι, �λλ� μ� ε=λικρ�νεια κα� καλωσ�νη, �πως 4κε5ν ς < Φω-κ�ων, 4�ν ���αια δ�ν τ� (κανε πρ σπ ιητ�. Πρ�πει $ ψυ)! ν�ε�ναι τ�τ ια,fστε κα� % θε � ν� �λ�π υν �τι < Hνθρωπ ς δ�ν �γα-νακτε5 γι� τ�π τε κα� δ�ν 6π ��ρει. Δι�τι τ� κακ� σ � συμ�α�νει,4�ν 4σ� < �δι ς 4κτελ9ς ατ! τ!ν στιγμ! 4κε5ν π � ε�ναι σ�μ�ω-ν μ� τ!ν ��σι σ υ κα� δ�)εσαι ε)αρ�στως ατ� π � ε�ναι γι� τ!ν��σι τ � παντ�ς �παρα�τητ , σ�ν Hνθρωπ ς π � ()ει στρα�9πρ�ς τ!ν 4*υπηρ�τησι τ � κ ιν � συμ��ρ ντ ς;

ιδ. /Eν+ περι�ρ ν �ν < Pνας τ�ν Hλλ ν συγ)ρ�νως κ λακε�- υν < Pνας τ�ν Hλλ 1 κα� 4ν+ θ�λ υν ν� 6περ�) υν < Pνας κ�νειδ υλ πρεπε5ς 6π κλ�σεις στ�ν Hλλ ν.

ιε. Π�σ 4λεειν�ς κα� κ��δηλ ς ε�ναι ατ�ς π � λ�ει «()ω τ!νπρ�θεσι ν� σ � �ερθ+ τ�μια». T� κ�νεις Hνθρωπε; Aτ� δ�ν πρ�-πει ν� τ� λ�ς 4κ τ+ν πρ τ�ρων. Θ� �π δει)θ9 ατ�. Πρ�πει ν�ε�ναι γραμμ�ν στ� μ�τωπ �πως $ �ων! �μ�σως �ντη)ε5 κα� στ�μ�τια διακρ�νεται <,τιδ!π τε, �πως ε=ς τ� �λ�μμα τ+ν 4ραστ+ντ� π�ντα �μ�σως �ναγνωρ�2ει ατ�ς π � ε�ναι 4ρωτευμ�ν ς.

Γενικ� < τ�μι ς κα� �γαθ�ς πρ�πει ν� ε�ναι �πως 4κε5ν ς π �μυρ�2ει �π� %δρ+τα, fστε 4κε5ν ς π � πλησι�2ει �μ�σως θ�λειδ�ν θ�λει ν� τ�ν �ντιλαμ��νεται. RH πρ σπ �ησις τ9ς bπλ�τητ ςε�ναι δ�κ π μα)α�ρι. T�π τε δ�ν ε�ναι πι� α=σ)ρ� �π� τ!ν λυκ -�ιλ�α. Περισσ�τερ �π/ �λα ν� �π �ε�γης ατ!. RO �γαθ�ς κα�τ�μι ς κα� < καλ�ς () υν τ�ς �ρετ�ς ατ�ς στ� μ�τια κα� δ�ν κρ�-� νται.

ιm. Π λ� καλ� μπ ρε5ς ν� περ�σης τ!ν 2ω! σ υ, ατ! $ δ�να-μις �ρ�σκεται στ!ν ψυ)!, �ταν �δια� ρ9ς πρ�ς 4κε5να π � δ�νπαρ υσι�2 υν =δια�τερ 4νδια��ρ ν. Θ� �δια� ρ!σης 4�ν τ�

263

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IAãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

262

ιγ�. Kατα8ρν&σει μ4 τις; qψεται+ �γW δ� qψμαι, pνα μ& τι κα-τα8ρν&σεως "@ιν πρ�σσων R λ)γων ε%ρ�σκωμαι. μισ&σει; qψε-ται+ :λλ# �γW ε$μεν6ς κα� εSνυς παντ�, κα� τ4τFω α$τF3 Kτιμςτ� παρρEμενν δε7@αι, $κ 1νειδιστικ3ς $δ� Cς κατεπιδεικν4-μενς, �τι :ν)�μαι, :λλ# γνησ�ως κα� �ρηστ3ς, `ς M Φωκ�ων�κε7νς, εB γε μ6 πρσεπιε7τ. τ# σω γ#ρ δε7 τια�τα ε�ναι, κα�%π� τ3ν θε3ν �λ)πεσθαι "νθρωπν πρ�ς μηδ�ν :γανακτικ3ςδιατιθ)μενν μηδ� δεινπαθ�ντα. τ� γ�ρ σι κακ�ν, ε- α$τ�ς ν�νπιε7ς τ� τU5 84σει συ -κε7ν κα� δ)�Uη τ� ν�ν τU5 τ3ν �λων 84σειεSκαιρν, "νθρωπς τεταμ)νς πρ�ς τ� γ�νεσθαι δι� �τυ δ6 τ�κινU5 συμ8)ρν;

ιδ�. �Aλλ&λων κατα8ρν�ντες :λλ&λις :ρεσκε4νται κα�:λλ&λων %περ)�ειν θ)λντες :λλ&λις %πκατακλ�ννται.

ιε�. bΩς σαπρ�ς κα� κ��δηλς M λ)γων,“ �EγW πρU&ρημαι aπλ3ςσι πρσ8)ρεσθαι.” τ� πιε7ς, "νθρωπε; τ�τ $ δε7 πρλ)γειν.α$τ� 8αν&σεται+ �π� τ� μετEπυ γεγρ�8θαι 18ε�λει, ε$θNς P8ων6 τι�τν v�ε7, ε$θNς �ν τ7ς qμμασιν �@)�ει, Cς τ3ν �ρα-στ3ν �ν τF3 �λ)μματι π�ντα ε$θNς γνωρ�=ει M �ρEμενς. τι�τν�λως δε7 τ�ν aπλ�ν κα� :γαθ�ν ε�ναι,`ν γρ�σωνα, pνα M παρα-στ#ς rμα τF3 πρσελθε7ν, θ)λει $ θ)λει, αBσθηται. �πιτ&δευσις δ�aπλ�τητς σκ�λμη �στ�ν+ $δ)ν �στιν αBσ�ιν λυκ8ιλ�ας+ π�ν-των μ�λιστα τ�τ 8ε�γε. M :γαθ�ς κα� aπλ�ς κα� ε$μεν6ς �ντ7ς qμμασιν �υσι τα�τα κα� $ λανθ�νει.

ιY�. K�λλιστα δια=5ν, δ4ναμις αnτη �ν τU5 ψυ�U5, �#ν πρ�ς τ#:δι�8ρ� τις :δια8ρU5.:δια8ρ&σει δ),�#ν Kκαστν θεωρU5 διUη-

Page 133: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

καθ�να �π� ατ� τ� 4*ετ�2ης )ωριστ� κα� 7)ι σ�ν σ�ν λ κα�4�ν συλλ γ�2εσαι �τι καν�να �π� ατ� δ�ν 4κ��ρει γν3μη γι� τ�νXαυτ� τ υ gτε (ρ)εται πρ�ς τ� μ�ρ ς μας, �λλ� ατ� μ�ν παρα-μ�ν υν �κ�νητα, 4ν+ 4με5ς δημι υργ �με τ�ς κρ�σεις κα� σ)εδ�ντ�ς γρ�� με μ�σα μας, Hν κα� μπ ρ �σαμε ν� μ! τ�ς καταγρ�ψω-με κα�, Hν κ�νωμε κ�π ι λ�θ ς, �μ�σως ν� τ� 4*αλε�ψωμε. Kα�4�ν σκε�τ9 �τι γι� λ�γ )ρ�ν θ� κ�νη ατ�ς τ�ς παρατηρ!σειςκα� μετ� θ� τελει3ση $ 2ω! τ υ. T� � �ερ� λ ιπ�ν 6π�ρ)ει σ/ατ�; /E�ν δηλαδ! ε�ναι σ�μ�ωνα μ� τ!ν ��σι, ν� )α�ρεσαι γι/ατ� κα� ν� τ� �ντιμετωπ�2ης μ� θ�ρρ ς, 4�ν ε�ναι �ντ�θετα πρ�ςτ!ν ��σι, πρ σπ�θησε F ν� �ρ9ς τ� ε�ναι σ�μ�ων μ� τ!ν ��σισ υ κα� στρ�ψε τ!ν πρ σ )! σ υ, (στω κα� Hν δ�ν σ � 4*ασ�αλ�-2η δ�*α. Δι�τι 6π�ρ)ει καταν�ησις γι/ ατ�ν π � 4πι2ητε5 τ� �γα-θ� γι� τ�ν Xαυτ� τ υ.

ι2. Σκ�ψ υ �π� π � ()ει πρ �λθει τ� καθ�να κα� �π� π ι�στ ι)ε5α �π τελε5ται κα� ε=ς τ� μετα��λλεται κα� π+ς θ� γ�νη �τανμετα�ληθ9 κα� �τι δ�ν θ� π�θη καν�να κακ�.

ιη. Kα� πρ+τα σκ�ψ υ1 π ι� ε�ναι $ σ)�σις μ υ μ� τ �ς �νθρ3-π υς1 κα� �τι () με γ�νει < Pνας γι� τ�ν Hλλ ν1 κα� κατ� δε�τερ λ�γ �τι ()ω γ�νει γι� ν� τ �ς <δηγ+ �πως τ� κρι�ρι τ� κ π�δι F <τα�ρ ς τ!ν �γ�λη. /Aπ� ψηλ� *εκ�να �π� τ� X*9ς. /E�ν δ�ν ε�ναιHτ μ τ� σ�μπαν, bρμ νικ! Xν�της ε�ναι ατ! π � ρυθμ�2ει τ�π�ντα. /E�ν δε)θ9ς ατ� τ�τε θ� παραδε)θ9ς �τι τ� κατ3τερα() υν γ�νει γι� τ� καλ�τερα κα� �τι ατ� (γιναν τ� Pνα )�ριν τ �Hλλ υ. Δε�τερ ν, σκ�ψ υ π+ς ε�ναι % Hνθρωπ ι στ� συμπ�σια,στ� κρε���τια τ υς, στ�ς Hλλες στιγμ�ς τ9ς 2ω9ς των, πρ π�-ντων, σ� π ι�ς �ρ)�ς πιστε� υν κα� μ�λιστα μ� π ι� �λα2 νε�ατ�ς 4�αρμ�2 υν.

Mετ� σκ�ψ υ �τι, 4�ν μ�ν 4νεργ �ν 8ρθ�, δ�ν πρ�πει ν� στε-ν )ωρ9σαι1 4�ν �μως 4νεργ �ν 4σ�αλμ�να τ� κ�ν υν )ωρ�ς ν�τ� θ�λ υν κα� μ�λιστα 4πειδ! δ�ν γνωρ�2 υν τ� 8ρθ�. Δι�τι κ�θεψυ)! �πως )�νει τ!ν γν+σι τ9ς �λ!θειας )ωρ�ς ν� τ� θ�λη, (τσι

265

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IAãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

264

ρημ)νως κα� Mλικ3ς κα� μεμνημ)νς, �τι $δ�ν α$τ3ν %π�ληψινπερ� α$τ� Pμ7ν �μπιε7 $δ� ρ�εται �8� PμOς+ :λλ# τ# μ�ν :τρε-με7, Pμε7ς δ) �σμεν ( τ#ς περ� α$τ3ν κρ�σεις γενν3ντες κα� `νγρ�8ντες �ν Dαυτ7ς, �@�ν μ�ν μ6 γρ�8ειν, �@�ν δ), κ"ν πυλ�θUη, ε$θNς �@αλε7ψαι+ �τι 1λ�γυ �ρ�νυ σται P τια4τη πρ-σ�6 κα� λιπ�ν πεπα4σεται M ��ς. τ� μ)ντι δ4σκλν "λλως �ειν τα�τα; ε- μ�ν γ#ρ κατ# 84σιν �στ�, �α7ρε α$τ7ς κα� d_�δια στω σι+ ε- δ� παρ# 84σιν, =&τει τ� �στ� σ� κατ# τ6ν σ6ν 84σιν.κα� �π� τ�τ σπε�δε, κXν "δ@ν U]+ παντ� γ#ρ συγγνEμη, τ�Bδιν :γαθ�ν =ητ�ντι.

ι=�. Π�θεν �λ&λυθεν Kκαστν, κα� �κ τ�νων Kκαστν %πκειμ)-νων,κα� ε-ς τ� μετα��λλει,κα� `ν σται μετα�αλ�ν,κα� Cς $δ�νκακ�ν πε�σεται.

ιη�.Kα� πρ3τν,τ�ς P πρ�ς :νθρEπυς μι σ�)σις+ κα� �τι :λλ&-λων Kνεκεν γεγ�ναμεν+ κα� καθ� Kτερν λ�γν πρστησ�μενςα$τ3ν γ)γνα, Cς κρι�ς π�μνης R τα�ρς :γ)λης. "νωθεν δ� πι-θι :π� τ�, ε- μ6 "τμι, 84σις P τ# �λα διικ�σα+ ε- τ�τ, τ#�ε�ρνα τ3ν κρειττ�νων Kνεκεν, τα�τα δ� :λλ&λων.Δε4τερν δ), Mπ7� τιν)ς ε-σιν �π� τ5ς τραπ)=ης, �ν τF3 κλιναρ�Fω,τ"λλα+ μ�λιστα δ),pας :ν�γκας δγμ�των κειμ)νας �υσιν,κα�α$τ# δ� τα�τα μεθ� pυ τ48υ πι�σιν.Tρ�τν, �τι, ε- μ�ν 1ρθ3ς τα�τα πι�σιν, $ δε7 δυσ�ερα�νειν+ ε- δ�$κ 1ρθ3ς, δηλν�τι "κντες κα� :γν�ντες. πOσα γ#ρ ψυ�6"κυσα στ)ρεται, oσπερ τ� :ληθ�ς, nτως κα� τ� κατ� :@�αν

3

2

Page 134: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

)�νει κα� τ!ν %καν�τητα ν� ��ρεται στ�ν καθ�να �ν�λ γα μ� τ!ν�*�α τ υ.

T�ταρτ ν, σκ�ψ υ �τι κα� σ� κ�νεις π λλ� λ�θη, κα� ε�σαιPνας �π� ατ �ς. Kα� 4�ν �π �ε�γης hρισμ�να bμαρτ!ματα,�πως ()ει κλ�σι ν� τ� κ�νης �λλ� �π� δειλ�α F γι� ν� �α�νεσαισπ υδα5 ς F γι� κ�π ι παρ�μ ι κακ� �π μακρ�νεσαι �π� τ�bμαρτ!ματα ατ � τ � ε�δ υς. Π�μπτ ν, �τι δ�ν ε�σαι ���αι ς4�ν πρ�γματι bμαρτ�ν υν1 δι�τι π λλ� γ�ν νται κατ� θε�α =κ -ν μ�α. Kα� <πωσδ!π τε π λλ� πρ�πει πρ ηγ υμ�νως ν� μ�θηκανε�ς γι� ν� �π �ανθ9 μ� �κρ��εια γι� *�νη πρ&*ι.

'Eκτ ν, �τι, �ταν �γανακτ9ς π λ� κα� 6π ��ρης, γ�νεται π λ�σ�ντ μη $ �νθρ3πινη 2ω! κα� μ�σα σ� λ�γ )ρ�ν �λ ι θ� ε�)αμε)αθ9.

'E�δ μ ν, �τι δ�ν μ&ς 4ν )λ �ν % πρ�*εις τ+ν Hλλων, δι�τι4κε5νες �ρ�σκ νται στ!ν ψυ)! 4κε�νων, �λλ� $ δικ! μας γν3μη γι/ατ�ς. REπ μ�νως πρ σπ�θησε ν� �π μακρ�νης τ!ν =δ�α �τι κ�τιε�ναι � �ερ� κα� )�νεται �μ�σως $ 8ργ! σ υ. Π+ς θ� τ!ν �π μα-κρ�νης; /E�ν σκε�θ9ς �τι δ�ν ε�ναι $ πρ&*ις τ � Hλλ υ α=σ)ρ!.Δι�τι, 4�ν δ�ν ε�ναι τ� α=σ)ρ� κακ�, ε�ναι Xπ�μεν 4σ� ν� κ�νηςπ λλ� bμαρτ!ματα κα� ν� γ�νης ληστ!ς κα� <,τιδ!π τε Hλλ .

\Oγδ ν, �τι ε�ναι π λ� πι� � �ερ� τ� �π τελ�σματα τ9ς8ργ9ς κα� τ9ς λ�πης μας �π/ �,τι ε�ναι 4κε5να γι� τ� <π 5α 8ργι2�-μαστε κα� λυπ�μαστε.

\Eνατ ν, �τι $ καλωσ�νη ε�ναι �ν�κητη 4�ν ε�ναι ε=λικριν!ςκα� 7)ι γελ �α F 6π κριτικ!.

T� μπ ρε5 ν� σ � κ�μη κα� < πι� θρασ�ς, 4�ν 4σ� διαρκ+ς τ �δε�)νης καλωσ�νη κα� τ�ν συμ� υλε�ης μ� πρα�τητα κα� τ�ν δι-δ�σκης μ� 4πιμ�λεια τ� 8ρθ� �κρι�+ς τ!ν fρα π � 4πι)ειρε5 ν�σ� �λ�ψη; «Παιδ� μ υ, γι� Hλλ σκ π� () με γ�νει, 4γ3 δ�ν θ� π�-θω τ�π τε, 4σ� 2ημι3νεσαι, παιδ� μ υ».

Kα� ν� τ � 6π δε�*ης μ� στ ργ! κα� σ� γενικ�ς γραμμ�ς �τιτ �τ (τσι ε�ναι κα� �τι gτε % μ�λισσες δ�ν κ�ν υν ατ� gτε �σα

267

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IAãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

266

Dκ�στFω πρσ8)ρεσθαι. "�θνται γ�ν :κ4ντες "δικι κα�:γνEμνες κα� πλεν)κται κα� καθ�πα@ aμαρτητικ� περ� τNςπλησ�ν.T)ταρτν,�τι κα� α$τ�ς πλλ# aμαρτ�νεις,κα� "λλς τι�τς ε�+κα� εB τινων δ� aμαρτημ�των :π)�Uη, :λλ# τ&ν γε K@ιν πιητικ6ν �εις, ε- κα� δι# δειλ�αν R δ@κπ�αν R τι�τ� τι κακ�ν :π)�Uητ3ν Mμ�ων aμαρτημ�των.Π)μπτν, �τι $δ), ε- aμαρτ�νυσι, κατε�λη8ας+ πλλ# γ#ρ κα�κατ� -κνμ�αν γ�νεται. κα� �λως πλλ# δε7 πρ�τερν μαθε7ν, pνατις περ� :λλτρ�ας πρ�@εως καταληπτικ3ς τι :π8&νηται.ZEκτν, �τι, �ταν λ�αν :γανακτU5ς R κα� δυσπαθU5ς, :καρια7ς M:νθρEπεις ��ς κα� μετ� 1λ�γν π�ντες �@ετ�θημεν.ZE�δμν, �τι $� α( πρ�@εις α$τ3ν �ν�λ�σιν Pμ7ν+ �κε7ναι γ�ρε-σιν �ν τ7ς �κε�νων Pγεμνικ7ς+ :λλ# α( Pμ)τεραι %πλ&ψεις.tρν γ�ν κα� θ)λησν :8ε7ναι τ6ν Cς περ� δειν� κρ�σιν, κα�:π5λθεν P 1ργ&. π3ς Jν :ρε7ς; λγισ�μενς, �τι $κ α-σ�ρ�ν+�#ν γ#ρ μ6 μ�νν U] τ� α-σ�ρ�ν κακ�ν, :ν�γκη κα� σ� πλλ#aμαρτ�νειν κα� ληστ6ν κα� παντ7ν γεν)σθαι.lOγδν, �σFω �αλεπEτερα �πι8)ρυσιν α( 1ργα� κα� λ�παι α( �π�τ7ς τι4τις, Vπερ α$τ� �στιν, �8 `ς 1ργι=�μεθα κα� λυπ4με-θα.lEνατν, �τι τ� ε$μεν�ς :ν�κητν, �#ν γν&σιν U] κα� μ6 σεσηρ�ςμηδ� %π�κρισις. τ� γ�ρ σι πι&σει M %�ριστικEτατς, �#ν δια-τελU5ς ε$μεν6ς α$τF3 κα�, ε- nτως τυ�ε, πρ_�ως παραινU5ς κα� με-ταδιδ�σκUης ε$σ�λ3ν παρ� α$τ�ν �κε7νν τ�ν καιρ�ν, �τε κακ#πιε7ν σε �πι�ειρε7+ “M&, τ)κνν+ πρ�ς "λλ πε84καμεν. �γW μ�ν$ μ6 �λα�F3, σN δ� �λ�πτUη, τ)κνν.” κα� δεικν4ναι ε$α83ς κα�Mλικ3ς, �τι τ�τ nτως �ει, �τι $δ� μ)λισσαι α$τ� πι�σιν

8

9

7

6

5

4

Page 135: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

2+α 2 �ν σ� �γ�λες. Πρ�πει ν� τ� κ�νης )ωρ�ς ε=ρωνε�α κα� )ωρ�ςδι�θεσι ν� τ�ν πρ σ��λης, �λλ� μ� πραγματικ! �γ�πη κα� )ωρ�ςδηκτικ�τητα. \O)ι σ�ν ν� �ρ�σκεσαι στ� σ) λε5 μ!τε γι� ν� σ�θαυμ�ση κ�π ι ς π � θ� �ρεθ9 κ ντ� σ υ1 �λλ� σ�ν ν� ε�σαι μ�-ν ς πρ�ς μ�ν ν κα� Hν �κ�μη ε�ναι παρ�ντες κα� μερικ � Hλλ ι.Aτ� τ� 4νν�α κε��λαια ν� τ� 4κτιμ&ς σ�ν δ+ρα π � (λα�ες �π�τ�ς M �σες κα� Hρ)ισε ν� γ�νεσαι Hνθρωπ ς, �σ �κ�μα 29ς.

N� �π �ε�γης 4* �σ υ μ� τ!ν 8ργ! κα� τ!ν κ λακε�α πρ�ςατ �ς. Kα� τ� δ� ε�ναι �ντ�θετα πρ�ς τ� κ ινωνικ� συμ��ρ νκα� <δηγ �ν στ!ν καταστρ �!. N� σκ�πτεσαι �μ�σως τ!ν fρατ9ς 8ργ9ς �τι δ�ν ε�ναι γν3ρισμα τ � �νδρ�ς ν� 8ργ�2εται �λλ/ �τι$ καλωσ�νη κα� $ $μερ�της �πως ε�ναι πι� �νθρ3πινα (τσι ε�ναικα� περισσ�τερ �νδρ πρεπ9 γνωρ�σματα. Kα� �τι ατ � %Hνθρωπ ι () υν κα� δ�ναμι κα� νε�ρα κα� �νδρε�α κα� 7)ι ατ �π � �γανακτ �ν κα� στεν )ωρ �νται. Δι�τι �σ πι� κ ντ� �ρ�-σκ νται στ!ν �π�θεια, τ�σ πι� κ ντ� ε�ναι στ!ν δ�ναμι.

'Oπως $ λ�πη ε�ναι γν3ρισμα τ � �δυν�τ υ, τ� �δι κα� $8ργ!.Δι�τι κα� < λυπημ�ν ς κα� < oργισμ�ν ς () υν πληγωθ9 κα�() υν 6π )ωρ!σει.

/E�ν θ�λης, π�ρε κα� δ�κατ δ+ρ �π� τ�ν /Aπ�λλωνα. T� ν�()ης τ!ν �*�ωσι ν� μ! bμαρτ�ν υν % �α�λ ι ε�ναι τρ�λλα. Δι�τι4πιθυμε5ς τ� �δ�νατ .

T� ν� �ν�)εσαι ν� κ�ν υν σ��λματα ε=ς ��ρ ς τ+ν Hλλων,�λλ� ν� μ! bμαρτ�ν υν ε=ς ��ρ ς σ υ ε�ναι �ν ησ�α κα� αταρ-)ικ�της.

ιθ. T�σσερις παρεκτρ π�ς τ � πνε�ματ ς ν� πρ σ�)ης συ-νε)+ς κα� �ταν τ�ς �ντιλη�θ9ς ν� τ�ς �π μακρ�νης σκεπτ�μεν ςhς X*9ς: «Aτ! $ σκ�ψις δ�ν ε�ναι �ναγκα�α», «ατ! ε�ναι κατα-λυτικ! τ9ς κ ινων�ας», «ατ� δ�ν σκ πε�εις ν� τ� π9ς �π� τ� ��-θη τ9ς ψυ)9ς σ υ».T� ν� μ! λ�ς κ�τι �π� τ� ��θη τ9ς ψυ)9ς σ υν� τ� θεωρ9ς π λ� - π λ� Hπρεπ .

T�ταρτη παρεκτρ π! ε�ναι 4κε�νη κατ� τ!ν <π �α κατηγ ρε5ς

269

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IAãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

268

$δ� �σα συναγελαστικ# π)8υκεν. δε7 δ� μ&τε ε-ρωνικ3ς α$τ�πιε7ν μ&τε 1νειδιστικ3ς, :λλ� 8ιλστ�ργως κα� :δ&κτως τU5ψυ�U5+ κα� μ6 Cς �ν σ�λU5, μηδ� pνα "λλς παραστ#ς θαυμ�σUη+:λλ� Vτι πρ�ς μ�νν, κα� �#ν "λλι τιν�ς περιεστ&κωσιν.T4των τ3ν �νν)α κε8αλα�ων μ)μνησ, Cς παρ# τ3ν Mυσ3νδ3ρα ε-λη8Eς+ κα� "ρ@αι πτ� "νθρωπς ε�ναι, Kως =U5ς.8υλακτ)-ν δ� �π�σης τF3 1ργ�=εσθαι α$τ7ς τ� κλακε4ειν α$τ4ς+ :μ8�-τερα γ#ρ :κινEνητα κα� πρ�ς �λ��ην 8)ρει. πρ��ειρν δ� �ντα7ς 1ργα7ς, �τι $�� τ� θυμ�σθαι :νδρικ�ν, :λλ# τ� πρ_Oν κα�^μερν, oσπερ :νθρωπικEτερν, nτως κα� :ρρενικEτερν, κα�-σ�4ς κα� νε4ρων κα� :νδρε�ας τ4τFω μ)τεστιν, $�� τF3 :γανα-κτ�ντι κα� δυσαρεστ�ντι. �σFω γ#ρ :παθε�_α τ�τ -κει�τερν,τσ4τFω κα� δυν�μει. oσπερ τε P λ4πη :σθεν�ς, nτως κα� P1ργ&. :μ8�τερι γ#ρ τ)τρωνται κα� �νδεδEκασιν.E- δ� �4λει, κα� δ)κατν παρ# τ� Mυσηγ)τυ δ3ρν λ��ε, �τιτ� μ6 :@ι�ν aμαρτ�νειν τNς 8α4λυς μανικ�ν+ :δυν�τυ γ#ρ�8�εται. τ� δ� συγ�ωρε7ν "λλις μ�ν ε�ναι τι4τυς,:@ι�ν δ),μ6ε-ς σ� aμαρτ�νειν, "γνωμν κα� τυραννικ�ν.

ιθ�. T)σσαρας μ�λιστα τρπ#ς τ� Pγεμνικ� παρα8υλακτ)-ν διηνεκ3ς κα�, �πειδ#ν 8ωρ�σUης, :παλειπτ)ν �πιλ)γντα �8�Dκ�στυ nτως+ “T�τ τ� 8�ντασμα $κ :ναγκα7ν+ τ�τ λυ-τικ�ν κινων�ας+ τ�τ $κ :π� σαυτ� μ)λλεις λ)γειν.” τ� γ#ρμ6 :8� Dαυτ� λ)γειν �ν τ7ς :τπωτ�τις ν�μι=ε. τ)ταρτν δ)�στι, καθ� � σεαυτF3 1νειδιε7ς, �τι τ�τ Pττωμ)νυ �στ� κα� %π-

10

11

Page 136: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

τ�ν Xαυτ� σ υ, δι�τι ατ! $ πρ&*ις μαρτυρε5 �τι τ� �ν3τερ μ�-ρ ς τ9ς ψυ)9ς σ υ ()ει $ττηθ9 κα� ()ει 6π κ�ψει ε=ς τ� κατ3τερ κα� θνητ� μ�ρ ς τ � σ3ματ ς κα� στ�ς ) νδρ ειδε5ς �*ι3σεις τ υ.

κ. RH ψυ)! σ υ κα� �λη $ π�ρινη σ�α σ υ, �σα () υν περιλη-�θ9 στ� σ+μα σ υ Hν κα� () υν 4κ ��σεως κλ�σι �νω�ερ9, �μωςσ�μ�ωνα πρ�ς τ!ν δι�τα*ι τ � σ�μπαντ ς κατακρατ �νται 4δ+στ� �νθρ3πιν κρ&μα.

Kα� τ� γε+δες στ ι)ε5 σ υ κα� τ� 6γρ�, Hν κα� () υν κλ�σι κα-τω�ερ9, �μως ε�ναι 7ρθια κα� τηρ �ν στ�σι π � δ�ν ε�ναι $ δικ!τ υς �υσικ! στ�σις. REπ μ�νως κα� τ� στ ι)ε5α 6πακ � υν ε=ς τ��λ ν, �ταν τ π θετηθ �ν κ�π υ κα� παραμ�ν υν κατ� τ!ν θ�λη-σ� τ υς μ�)ρις �τ υ δ θ9 τ� σ9μα τ9ς διαλ�σεως.

Δ�ν ε�ναι � �ερ� λ ιπ�ν μ�ν τ� ν ερ� σ υ μ�ρ ς ν� μ! πει-θαρ)9 κα� ν� �γανακτ9 γι� τ!ν θ�σι τ υ;Kα� μ�λιστα �ταν τ�π τετ� ��αι δ�ν 4πι��λλεται σ’ ατ�, �λλ� μ�ν ν �σα ε�ναι σ�μ�ωναμ� τ!ν ��σι τ υ. Δ�ν τ� �ν�)εται �μως κα� �κ λ υθε5 �ντ�θετ δρ�μ . RH στρ �! πρ�ς τ� �δικ!ματα, τ!ν �κ λασ�α, τ!ν 8ργ!,τ!ν λ�πη κα� τ�ν ��� ε�ναι γν3ρισμα ατ � π � 4παναστατε5κατ� τ9ς ��σεως. Kα� �ταν τ� πνε�μα 8ργ�2εται γι� κ�τι �π/ �σασυμ�α�ν υν, τ�τε 4γκαταλε�πει τ!ν θ�σι τ υ. Στ!ν πραγματικ�τη-τα ()ει δημι υργηθ9 γι� τ!ν bγι�τητα κα� τ�ν σε�ασμ� πρ�ς τ �ςθε �ς, 7)ι λιγ3τερ �π/ �,τι γι� τ�ν σε�ασμ� πρ�ς τ!ν δικαι σ�-νη. Kα� τ� Pνα κα� Hλλ ε6ρ�σκ νται στ!ν =δ�α τ9ς καλ9ς λειτ υρ-γ�ας τ � κ ινωνικ � συν�λ υ, μ&λλ ν δ� ε�ναι τ� �ρ)αι�τερα �π/�λες τ�ς πρ�*εις δικαι σ�νης.

κα. 'Oπ ι ς δ�ν ()ει τ�ν �δι π�ντα σκ π� στ!ν 2ω! τ υ, ατ�ςδ�ν μπ ρε5 ν� ε�ναι < �δι ς σ/ �λη τ υ τ!ν 2ω!. Δ�ν ε�ναι �μως�ρκετ�ς ατ�ς < λ�γ ς, 4�ν δ�ν πρ σθ�σης π ι�ς πρ�πει ν� ε�ναιατ�ς < σκ π�ς.

'Oπως δηλ. $ �ντ�ληψις γι� �λα σ)εδ�ν ατ� π � θεωρ �νται�γαθ� δ�ν ε�ναι �μ ια στ �ς περισσ τ�ρ υς,�λλ� σ� μερικ �ς μ�-ν , ατ �ς δηλ. π � () υν κ ιν! �ντ�ληψι. Kατ� συν�πεια πρ�πει

271

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IAãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

270

κατακλινμ)νυ τ� �ν σ� θειτ)ρυ μ)ρυς τU5 :τιμτ)ρ_α κα�θνητU5 μ�ρ_α τU5 τ� σEματς, κα� τα7ς τ4τυ πα�ε�αις -δ)αις.

κ�. T� μ�ν πνευμ�τι�ν συ κα� τ� πυρ3δες πOν, �σν �γκ)κρα-ται, κα�τι 84σει :νω8ερ5 qντα, �μως πειθ�μενα τU5 τ3ν �λωνδιατ�@ει, παρακρατε7ται �ντα�θα �π� τ� συγκρ�ματς. κα� τ�γε3δες δ� τ� �ν σ� πOν κα� τ� %γρ�ν, κα�τι κατω8ερ5 qντα,�μως �γ&γερται κα� Kστηκε τ6ν $� Dαυτ3ν 8υσικ6ν στ�σιν.nτως "ρα κα� τ# στι�ε7α %πακ4ει τ7ς �λις, �πειδ�ν πυ κα-τατα�θU5, σNν ��_α μ)νντα, μ)�ρις Xν �κε7θεν π�λιν τ� �νδ�σιμντ5ς διαλ4σεως σημ&νUη.O$ δειν�ν Jν μ�νν τ� νερ�ν συ μ)ρς :πειθ�ς ε�ναι κα� :γα-νακτε7ν τU5 Dαυτ� �Eρ_α; κα�τι $δ)ν γε ��αιν τ4τFω �πιτ�σσε-ται, :λλ# μ�να �σα κατ# 84σιν �στ�ν α$τF3+ $ μ)ντι :ν)�εται,:λλ# τ6ν �ναντ�αν 8)ρεται.P γ#ρ �π� τ# :δικ&ματα κα� τ# :κλα-στ&ματα κα� τ#ς 1ργ#ς κα� τ#ς λ4πας κα� τNς 8��υς κ�νησις"λλ �στ�ν R :8ισταμ)νυ τ5ς 84σεως. κα� �ταν δ) τινι τ3ν συμ-�αιν�ντων δυσ�ερα�νUη τ� Pγεμνικ�ν, καταλε�πει κα� τ�τε τ6νDαυτ� �Eραν. πρ�ς Mσι�τητα γ#ρ κα� θεσ)�ειαν κατεσκε4α-σται $� ~ττν R πρ�ς δικαισ4νην. κα� γ#ρ τα�τα �ν εBδει �στ�τ5ς ε$κινωνησ�ας μOλλν δ� πρεσ�4τερα τ3ν δικαιπραγημ�-των.

κα�. sFΩ μ6 ε`ς κα� M α$τ�ς �στιν :ε� τ� ��υ σκπ�ς, wτς ε`ςκα� M α$τ�ς δι’ �λυ τ� ��υ ε�ναι $ δ4ναται. $κ :ρκε7 <δ�> τ�ε-ρημ)νν, �#ν μ6 κ:κε7ν πρσθU5ς, Mπ7ν ε�ναι δε7 τ�τν τ�νσκπ�ν. oσπερ γ#ρ $� P π�ντων τ3ν Mπωσ�ν <τ7ς> πλε�σιδκ4ντων :γαθ3ν %π�ληψις Mμ�α �στ�ν, :λλ� P τ3ν τι3νδ) τι-

2

Page 137: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ν� καθ ρισθ9 κα� < σκ π�ς τ9ς 2ω9ς μας π � �� ρ& στ!ν κ ινω-ν�α κα� τ!ν π λιτε�α1 ατ�ς π � θ� στρ�ψη πρ�ς hρισμ�ν σκ π��λες τ�ς πρ σωπικ�ς τ υ δυν�μεις θ� 4κτελ�ση �λες τ�ς πρ�*ειςκατ� τ�ν �δι τρ�π κα� γι/ ατ� θ� παραμε�νη διαρκ+ς < �δι ς.

κ�. Θυμ!σ υ τ�ν 8ρειν� π ντικ� κα� τ�ν κατ ικ�δι κα� τ!ν�γων�α τ � δευτ�ρ υ κα� τ!ν ταρα)!.

κγ. RO Σωκρ�της κα� τ+ν π λλ+ν τ�ς δ *ασ�ες )αρακτηρ�2ειhς λ�μιες δηλ. ���ητρα γι� τ� παιδι�.

κδ. O% Λακεδαιμ�νι ι κατ� τ�ς 4π�σημες 4πισκ�ψεις τ� καθ�-σματα γι� μ�ν τ �ς *�ν υς τ� τ π θετ �σαν στ!ν σκι�,4ν+ % �δι- ι κ�θ νταν �π υ τ�)η.

κε. E=ς τ�ν Περδ�κκα < Σωκρ�της, �ταν τ�ν ρ3τησε γιατ� (ρ)ε-ται στ!ν )3ρα τ υ, ε�πε1 «γι� ν� μ! )αθ+ μ� τ�ν )ειρ�τερ τρ�-π ».T �τ σημα�νει «γι� ν� μ! τ�)η κα� δ�ν μπ ρ�σω ν� �νταπ -δ3σω τ!ν εεργεσ�α, 4�ν εεργετηθ+».

κς. E=ς τ� συγγρ�μματα τ+ν /E�εσ�ων 6π9ρ)ε Pνα παρ�γγελ-μα: ν� θυμ&σαι π�ντα κ�π ι ν �π� τ �ς παλαι �ς π � Hσκησετ!ν �ρετ!.

κ2. O% Πυθαγ�ρει ι64 (λεγαν: «Πρωq-πρωq ν� κ ιτ�2ης πρ�ςτ�ν ραν� γι� ν� θυμ&σαι τ� Hστρα π � διαρκ+ς κατ� τ�ν �δι τρ�π διαν� υν τ!ν τρ )ι� τ υς κα� τ!ν τ�*ι, τ!ν καθαρ�τητακα� τ!ν δια�γει� των. Γιατ� τ�π τε δ�ν σκ τεινι�2ει τ� Hστρα».

κη. Σκ�ψ υ π+ς _ταν < Σωκρ�της μ� τ!ν πρ �ει�, �ταν $ yαν-θ�ππη τ � π9ρε τ� � ρ�ματα κα� (�υγε κα� τ� ε�πε στ �ς συντρ�-� υς τ υ π � ντρ�πηκαν κα� (�υγαν �ταν τ�ν ε�δαν ντρ πιασμ�ν .

κθ. Στ!ν γρα�! κα� στ!ν �ν�γνωσι δ�ν μπ ρε5ς ν� κ�νης τ�ν<δηγ� πρ�ν σ� καθ δηγ!σ υν.Aτ� =σ)�ει π λ� περισσ�τερ γι�τ!ν 2ω!.

λ. Δ �λ ς ε�σαι, δ�ν ()εις τ� δικα�ωμα ν� μιλ&ς.

273

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IAã

64. O% Πυθαγ�ρει ι �κ λ υθ �σαν τ� δ�γμα τ9ς διδασκαλ�ας τ � Πυθαγ�ρα, <

<π 5 ς _ταν υ%�ς τ � Mνησ�ρ) υ κα� τ9ς Πυθαqδ ς.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

272

νων, τυτ)στι τ3ν κιν3ν, nτω κα� τ�ν σκπ�ν δε7 τ�ν κινω-νικ�ν κα� πλιτικ�ν %πστ&σασθαι. M γ#ρ ε-ς τ�τν π�σας τ#ς-δ�ας Mρμ#ς :πευθ4νων π�σας τ#ς πρ�@εις Mμ�ας :πδEσει κα�κατ# τ�τ :ε� M α$τ�ς σται.

κ��. T�ν μ�ν τ�ν 1ρειν�ν κα� τ�ν κατικ�διν κα� τ6ν πτ�αντ4τυ κα� διασ��ησιν.

κγ�. Σωκρ�της κα� τ# τ3ν πλλ3ν δ�γματα bΛαμ�ας’ �κ�λει,παιδ�ων δε�ματα.

κδ�.Λακεδαιμ�νιι τ7ς μ�ν @)νις �ν τα7ς θεωρ�αις %π� τU5 σκι_Oτ# ��θρα �τ�θεσαν, α$τ� δ), w τυ�ν, �καθ)=ντ.

κε�. TF3 Περδ�κκ_α M Σωκρ�της περ� τ� μ6 ρ�εσθαι παρ� α$-τ�ν+ “ZIνα,” 8η,“μ6 τF3 κακ�στFω 1λ)θρFω :π�λωμαι,” τυτ)στι, μ6εJ παθWν $ δυνηθ3 :ντευπι5σαι.

κY�. �Eν τ7ς τ3ν �E8εσ�ων γρ�μμασι παρ�γγελμα κειτ συ-νε�3ς %πμιμν&σκεσθαι τ3ν παλαι3ν τινς τ3ν :ρετU5 �ρησαμ)-νων.

κ=�. O( Πυθαγ�ρειι Kωθεν ε-ς τ�ν $ραν�ν :8ρOν, pν� %πμι-μνησκEμεθα τ3ν :ε� κατ# τ# α$τ# κα� Cσα4τως τ� Dαυτ3ν ργνδιανυ�ντων κα� τ5ς τ�@εως κα� τ5ς καθαρ�τητς κα� τ5ς γυμν�-τητς. $δ�ν γ#ρ πρκ�λυμμα "στρυ.

κη�. O`ς M Σωκρ�της, τ� κFEδιν %πε=ωσμ)νς, �τε P �ανθ�π-πη λα��σα τ� (μ�τιν @ω πρ5λθεν+ κα� 9 ε�πεν M Σωκρ�τηςτ7ς Dτα�ρις α-δεσθε7σι κα� :να�ωρ&σασιν, �τε α$τ�ν ε�δνnτως �σταλμ)νν.

κθ�. �Eν τF3 γρ�8ειν κα� :ναγιγνEσκειν $ πρ�τερν "ρ@εις,πρ�ν :ρ�θU5ς. τ�τ πλλF3 μOλλν �ν τF3 ��Fω.

λ�.“Δ�λς π)8υκας, $ μ)τεστ� σι λ�γυ.”

Page 138: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

λα. RH καρδι� μ υ γ�λασε.65

λ�. Θ� ντρ πι�σ υν τ!ν �ρετ! μ� � �ερ� λ�για.λγ. N� 2ητ&ς σ�κα τ�ν )ειμ+να ε�ναι παραλ γισμ�ς. Tρελλ�ς

ε�ναι κα� 4κε5ν ς π � 2ητε5 παιδ�, �ταν πλ� ν δ�ν γ�νεται.λδ. 'Oταν �ιλ&ς τ� παιδ� σ υ - (λεγε < /Eπ�κτητ ς66- μ�σα σ υ

πρ�πει ν� λ�ς «Agρι �σως πεθ�νη». - Kακ�ς λ�γ ς. - Kαν�νας λ�-γ ς δ�ν ε�ναι κακ�ς, (λεγε, �λλ� 6π δηλ3νει κ�π ι �υσικ� γε-γ ν�ς. Δια� ρετικ� κα� < λ�γ ς «ν� θεριστ �ν τ� στ�)υα» θ�_ταν κακ�ς.

λε. RH �γ υρ�δα, τ� στα��λια, % στα��δες, �λα ε�ναι μετα� -λ�ς 7)ι σ/ ατ� π � δ�ν 6π�ρ)ει, �λλ� σ/ ατ� π � δ�ν 6π�ρ)ειατ! τ!ν στιγμ!.

λς. «Δ�ν μπ ρε5 ν� ληστ�ψη κανε�ς τ!ν πρ α�ρεσ� σ υ», (λεγε< /Eπ�κτητ ς.

λ2. Πρ�πει, (λεγε, ν� �ρ �με τ!ν τ�)νη ν� δε)3μαστε τ� πρ�γ-ματα �πως ε�ναι1 κα� σ)ετικ� μ� τ�ς <ρμ�ς μας ν� ε�μαστε πρ σε-κτικ � γι� ν� ε�ναι περιωρισμ�νες, σ�μ�ωνες πρ�ς τ� πνε�μα τ9ςκ ινων�ας κα� πρ�ς τ!ν �*�α τ+ν πραγμ�των. \Eλεγε 4π�σης �τιπρ�πει �π� τ�ς 4πιθυμ�ες μας ν� �π�)ωμε 4* <λ κλ!ρ υ κα� ν��π �ε�γωμε κ�θε τι π � δ�ν θ� μ&ς ε�ναι )ρ!σιμ .

λη. Δ�ν �γωνι2�μαστε, (λεγε, γι� κ�τι �σ!μαντ , �λλ� γι� ν�4*ακρι�3σωμε Hν ε�μαστε τρελλ � F 7)ι.

λθ. RO Σωκρ�της (λεγε «T� θ�λετε; N� ()ετε ψυ)�ς �λ�γων Fλ γικ+ν 7ντων - Λ γικ+ν 6γι+ν F �α�λων; - RYγι+ν - Γιατ� δ�ν τ�4πιδι3κετε ; - /Eπειδ! τ� () με. - Γιατ� λ ιπ�ν μ�)εσθε κα� �ιλ -νεικε5τε;».

275

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IAã

65. α413 'Oμηρ ς.

66. /Eπ�κτητ ς (50-138). Γενν!θηκε στ!ν RIερ�π λι τ9ς Φρυγ�ας. Παρ�μεινε 4π� Pνα

δι�στημα στ!ν P3μη κα� κατ�πιν 4γκαταστ�θηκε στ!ν Nικ�π λι τ9ς /Hπε�ρ υ.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

274

λα�.“ �Eμ�ν δ� �γ)λασσε 8�λν κ5ρ.”λ��.“M)μψνται δ� :ρετ6ν �αλεπ7ς ��=ντες πεσσιν.”λγ�.“Σ�κν �ειμ3νς =ητε7ν μαινμ)νυ+ τι�τς M τ� παιδ�ν

=ητ3ν, �τε $κ τι δ�δται.”λδ�. “Kατα8ιλ�ντα τ� παιδ�ν δε7ν,” λεγεν M �Eπ�κτητς,

“ νδν �πι8θ)γγεσθαι+ ASριν Bσως :πθ�νUη.” δ4σ8ημα τα�τα+“O$δ�ν δ4σ8ημν,” 8η, ”:λλ# 8υσικ� τινς ργυ σημαντι-κ�ν. R κα� τ� τNς στ��υας θερισθ5ναι δ4σ8ημν.”

λε�. lOμ8α@, στα8υλ&, στα8�ς, π�ντα μετα�λα�, $κ ε-ς τ� μ6qν, :λλ� ε-ς τ� ν�ν μ6 qν.

λY�.“Ληστ6ς πραιρ)σεως $ γ�νεται+” τ� τ� �Eπικτ&τυ.λ=�. “T)�νην δ),” 8η, “περ� τ� συγκατατ�θεσθαι ε%ρε7ν, κα� �ν

τF3 περ� τ#ς Mρμ#ς τ�πFω τ� πρσεκτικ�ν 8υλ�σσειν, pνα μεθ� %πε-@αιρ)σεως, pνα κινωνικα�, pνα κατ� :@�αν+ κα� 1ρ)@εως μ�ν παν-τ�πασιν :π)�εσθαι, �κκλ�σει δ� πρ�ς μηδ�ν τ3ν $κ �8� Pμ7ν�ρ5σθαι.”

λη�.“O$ περ� τ� τυ��ντς Jν,” 8η,“�στ�ν M :γEν, :λλ# περ�τ� μα�νεσθαι R μ&.”

λθ�. bO Σωκρ�της λεγε+ “T� θ)λετε; λγικ3ν ψυ�#ς �ειν R:λ�γων; Λγικ3ν. T�νων λγικ3ν; %γι3ν R 8α4λων; bYγι3ν. T�Jν $ =ητε7τε; ZOτι �μεν.T� Jν μ��εσθε κα� δια8)ρεσθε;”

Page 139: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

BIBΛION IB�

α. 'Oλα 4κε5να γι� τ� <π 5α εg)εσαι ν� (ρθ υν μετ� �π� hρισμ�-ν )ρ�ν μπ ρε5ς πλ� ν ν� τ� ()ης, 4�ν δ�ν στερ9ς ατ� στ�νXαυτ� σ υ �π� �θ�ν .

T �τ μπ ρε5 ν� γ�νη 4�ν �δια� ρ!σης γι� τ� παρελθ�ν κα�4μπιστευθ9ς τ� μ�λλ ν στ!ν θε�α πρ�ν ια κα� μ�ν ν τ� παρ�ν κα-τευθ�νης πρ�ς τ!ν ελ��εια κα� τ!ν δικαι σ�νη.

Πρ�ς τ!ν ελ��εια γι� ν� �π δ�)εσαι μ� )αρ� τ� �π νεμ�με-ν , δι�τι ατ� $ ��σις τ� (�ερε σ/ 4σ�να κα� 4σ�να σ/ ατ�. Πρ�ςτ!ν δικαι σ�νη δ�, γι� ν� λ�ς 4λε�θερα κα� bπλ& τ!ν �λ!θεια κα�ν� 4κτελ9ς �σα ε�ναι σ�μ�ωνα μ� τ�ν ν�μ κα� �*�2ει ν� γ�ν υν.Γι� ν� μ! σ� 4μπ δ�2η μ!τε *�νη κακ�α μ!τε $ γν3μη τ+ν Hλλωνμ!τε $ �δ�σπ τη �!μη κα� π λ� περισσ�τερ μ!τε $ α�σθησις τ9ςσ�ρκας π � ()ει �ναπτυ)θ9 γ�ρω σ υ. \Aς 7ψεται δηλ. τ� σ+μαπ � π�σ)ει.

/E�ν λ ιπ�ν, <π τεδ!π τε �θ�σης πρ�ς τ� τ�λ ς, �� � 4γκα-ταλε�ψης �λα τ� Hλλα, τιμ!σης μ�ν τ!ν ψυ)! σ υ κα� τ� θε5 μ�-ρ ς π � 6π�ρ)ει μ�σα σ υ κα� 4�ν δ�ν � �ηθ9ς τ� �τι θ� πα�σηςκ�π τε ν� 29ς, �λλ� τ� �τι δ�ν Hρ)ισες π τ� ν� 29ς σ�μ�ωνα μ�τ!ν ��σι, τ�τε θ� ε�σαι Hνθρωπ ς H*ι ς τ � κ�σμ υ π � σ� γ�ννη-σε κα� θ� πα�σης ν� ε�σαι *�ν ς στ!ν πατρ�δα σ υ ατ! κα� ν�θαυμ�2ης �σα καθημεριν+ς συμ�α�ν υν hς �πρ σδ�κητα κα� ν�4*αρτ&σαι �π� τ� Pνα κα� τ� Hλλ .

�. RO Θε�ς �λες τ�ς ψυ)�ς τ�ς �ντικρ�2ει γυμν�ς �π� τ� 6λικ��γγε5α κα� τ �ς �λ ι �ς κα� τ� περι�λ!ματα. M� μ�νη τ!ν ν�ησ�σ υ �γγ�2ει 4κε5να τ� <π 5α μ� ��ετηρ�α ατ�ν () υν )υθ9 κα�δι )ετευθ9 ε=ς τ� σ+μα. /E�ν �μως κα� σ� συνηθ�σης ν� κ�νηςατ� θ� �παλλ�*ης τ�ν Xαυτ� σ υ �π� π λλ �ς περισπασμ �ς.

277276

BIBΛION IBD

α�. Π�ντα �κε7να, �8� 9 δι# περι�δυ εS�Uη �λθε7ν, Vδη �ειν δ4να-σαι, �#ν μ6 σαυτF3 8θνU5ς. τ�τ δ) �στιν, �#ν πOν τ� παρελθ�νκαταλ�πUης κα� τ� μ)λλν �πιτρ)ψUης τU5 πρν�_α κα� τ� παρ�ν μ�-νν :πευθ4νUης πρ�ς Mσι�τητα κα� δικαισ4νην.Mσι�τητα μ)ν, pνα8ιλU5ς τ� :πνεμ�μενν+ σ� γ#ρ α$τ� P 84σις 8ερε κα� σ� τ4τFω.δικαισ4νην δ), pνα �λευθ)ρως κα� �ωρ�ς περιπλκ5ς λ)γUης τετ:ληθ5 κα� πρ�σσUης τ# κατ# ν�μν κα� κατ� :@�αν+ μ6 �μπδ�=Uηδ) σε μ&τε κακ�α :λλτρ�α μ&τε %π�ληψις μ&τε 8ων6 μηδ� μ6ναBσθησις τ� περιτεθραμμ)νυ σι σαρκιδ�υ+ qψεται γ#ρ τ� π�-σ�ν.�E#ν Jν, Mτεδ&πτε πρ�ς �@�δFω γ)νUη, π�ντα τ# "λλα καταλιπWνμ�νν τ� Pγεμνικ�ν συ κα� τ� �ν σ� θε7ν τιμ&σUης, κα� μ6 τ�πα4σεσθα� πτε <τ�> =5ν 8�ηθ5ς, :λλ# τ� γε μηδ)πτε "ρ@α-σθαι κατ# 84σιν =5ν, σUη "νθρωπς "@ις τ� γενν&σαντς κ�-σμυ κα� πα4σUη @)νς �ν τ5ς πατρ�δς κα� θαυμ�=ων Cς :πρσ-δ�κητα τ# καθ� Pμ)ραν γιν�μενα κα� κρεμ�μενς �κ τ�δε κα�τ�δε.

��. bO θε�ς π�ντα τ# Pγεμνικ# γυμν# τ3ν %λικ3ν :γγε�ων κα�8λι3ν κα� καθαρμ�των Mρ_O. μ�νFω γ#ρ τF3 Dαυτ� νερF3 μ�νωνrπτεται τ3ν �@ Dαυτ� ε-ς τα�τα �ρρυηκ�των κα� :πω�ετευμ)-νων. �#ν δ� κα� σN τ�τ �θ�σUης πιε7ν, τ�ν πλN περισπασμ�ν σε-

2

Page 140: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

Δι�τι 4κε5ν ς π � δ�ν παρατηρε5 τ!ν σ�ρκα π � τ�ν περι��λλει,θ� �σ) ληθ9 π τ� μ� � ρ�ματα, =κ δ μ!ματα κα� δ�*α κα� μ��λη τ!ν σ)ετικ! περι� λ! κα� 4μ��νισι;

γ.Tρ�α ε�ναι τ� στ ι)ε5α �π� τ� <π 5α �π τελε5σαι.T� σ+μα, $ψυ)!, < ν �ς. /Aπ� ατ� τ� δ� ε�ναι δικ� σ υ γι� ν� τ� �ρ ντ�-2ης. M�ν τ� τρ�τ ε�ναι �π κλειστικ� δικ� σ υ κα� 4�ν �π μα-κρ�νης �π� τ�ν Xαυτ� σ υ, δηλ. �π� τ�ν ν � σ υ, �σα κ�ν υν Fλ�νε % Hλλ ι F �σα < �δι ς (κανες F ε�πες κα� �σα σ� συγκλ ν�-2 υν, 4πειδ! πρ�κειται τ�)α ν� συμ� �ν, κα� �σα )ωρ�ς ν� θ�ληςπρ καλ �νται σ/ 4σ�να �π� τ� σ+μα π � σ� περι��λλει F τ!ν σ�μ-�υτη μ/ ατ� ψυ)! κα� �σα *ετυλ�γει τ� ρε�μα π � στρ��εται κυ-κλικ� γ�ρω σ υ, fστε ν� 29 �π λ�τως �νε*�ρτητη $ ν ητικ! σ υδ�ναμις, �� � 6ψωθ9 �π� τ� συμ��ντα κα� καθαρισθ9, ν� πρ�τ-τη �,τι ε�ναι δ�και , ν� ε�ναι %καν π ιημ�νη μ� �σα συμ�α�ν υνκα� ν� λ�η τ!ν �λ!θεια.

/E�ν )ωρ�σης, λ�γω, �π� τ�ν ν � σ υ �σα συμ�α�ν υν μετ��π� τ!ν πρ σπ�θεια κα� �σα �ρ�σκ νται π�ρα �π� τ� παρ�ν κα��σα () υν �νεπ�στρεπτα περ�σει, θ� κ�μης τ�ν Xαυτ� σ υ, �πωςλ�ει < /Eμπεδ κλ9ς67, «σ�α5ρα κυκλικ! π � )α�ρεται γι� τ!ν μ -να*ι� της» κα� 4�ν μελετ!σης μ� πρ σ )! τ!ν 2ω!, ατ� π � 29ς,τ� παρ�ν θ� 4πιτ�)ης ν� 2!σης τ� δι�στημα π � 6π λε�πεται μ�-)ρι τ � θαν�τ υ μ� �ταρα*�α κα� εγ�νεια κα� �γ�πη πρ�ς τ�θε5 στ ι)ε5 π � ε�ναι μ�σα σ υ.

δ. Π λλ�ς � ρ�ς �π�ρησα π+ς, 4ν+ < κ�θε Hνθρωπ ς �γαπ&τ�ν Xαυτ� τ υ περισσ�τερ �π� τ �ς Hλλ υς, τ!ν γν3μη π � ()ειγι� τ�ν Xαυτ� τ υ τ!ν θεωρε5 κατ3τερη �π� τ!ν γν3μη τ+ν Hλλων.

Πρ�γματι, 4�ν < Θε�ς F κ�π ι ς συνετ�ς δ�σκαλ ς πλησι�σηκ�π ι ν κα� τ�ν διατ�*η ν� μ! σκ�πτεται τ�π τε τ� <π 5 δ�ν θ�

279

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IBã

67. RO /Eμπεδ κλ9ς (423-435 π.X.). Kατ�γεται �π� τ�ν /Aκρ�γαντα. E�ναι θεμελιω-

τ!ς τ9ς θεωρ�ας περ� τ9ς συστ�σεως τ � σ�μπαντ ς, �π� τ�σσερα �ρ)ικ� στ ι)ε5α:

γ9, Lδωρ, ��ρα κα� π�ρ.

BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

278

αυτ� περιαιρ&σεις. M γ#ρ μ6 τ# περικε�μενα κρε_�δια Mρ3ν ]πυγε �σθ5τα κα� -κ�αν κα� δ�@αν κα� τ6ν τια4την περι�λ6ν κα�σκην6ν θεEμενς :σ�λ&σεται;

γ�. Tρ�α �στ�ν, �@ 'ν συν)στηκας+ σωμ�τιν, πνευμ�τιν, ν�ς.τ4των τ"λλα μ)�ρι τ� �πιμελε7σθαι δε7ν σ� �στι+ τ� δ� τρ�τνμ�νν κυρ�ως σ�ν. κα� �#ν �ωρ�σUης :π� σεαυτ�, τυτ)στιν :π�τ5ς σ5ς διαν�ας, �σα "λλι πι�σιν R λ)γυσιν R �σα α$τ�ς�π�ησας R ε�πας, κα� �σα Cς μ)λλντα ταρ�σσει σε, κα� �σα τ�περικειμ)νυ σι σωματ�υ R τ� συμ84τυ πνευματ�υ :πρα�-ρετα πρ�σεστιν,κα� �σα P @ωθεν περιρρ)υσα δ�νη Dλ�σσει,oστετ3ν συνειμαρμ)νων �@ηρμ)νην <κα�> καθαρ#ν τ6ν νερ#ν δ4να-μιν :π�λυτν :8� Dαυτ5ς =5ς πι�σαν τ# δ�καια κα� θ)λυσιν τ#συμ�α�νντα κα� λ)γυσαν τ:ληθ5 - �#ν �ωρ�σUης, 8ημ�, τ� Pγε-μνικ� τ4τυ τ# πρσηρτημ)να �κ πρσπαθε�ας κα� τ� �ρ�-νυ τ# �π)κεινα R τ# παρFω�ηκ�τα πι&σUης τε σεαυτ�ν, `ς M�Eμπεδ�κλεις

“Σ8α7ρς κυκλτερ&ς, μν�Uη περιηγ)ι γα�ων,”μ�νν τε =5ν �κμελετ&σUης,� =U5ς, τυτ)στι τ� παρ�ν,δυν&σUη τ�

γε μ)�ρι τ� :πθανε7ν %πλειπ�μενν :ταρ�κτως κα� ε$μεν3ςκα� (λ)ως τF3 σαυτ� δα�μνι δια�ι3ναι.

δ�. Πλλ�κις �θα4μασα, π3ς Dαυτ�ν μ�ν Kκαστς μOλλν π�ν-των 8ιλε7, τ6ν δ� Dαυτ� περ� α%τ� %π�ληψιν �ν �λ�ττνι λ�γFωτ�θεται R τ6ν τ3ν "λλων. �#ν γ�ν τινα θε�ς �πιστ#ς R διδ�σκα-λς μ8ρων κελε4σUη, μηδ�ν καθ� Dαυτ�ν �νθυμε7σθαι κα� διαν-

Page 141: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

�ανερ3ση συγ)ρ�νως μ� δυνατ! �ων!, gτε γι� μι� μ�ρα δ�ν θ�6π με�νη ατ�. Kα� (τσι α=σθαν�μαστε μεγαλ�τερ ��� γι� �,τιθ� σκε�θ �ν % Hλλ ι γι� μ&ς �π/ �,τι θ� σκε�θ9 < Xαυτ�ς μας.

ε. Π+ς τ�λ ς π�ντων % θε � π � 4ρρ�θμισαν τ� π�ντα μ� κα-λωσ�νη κα� �γ�πη πρ�ς τ �ς �νθρ3π υς παρ��λεψαν τ �τ μ�-ν ; Mερικ � δηλ. Hνθρωπ ι, π λ� καλ � μ�λιστα, μ� π λ� καλ�ςσ)�σεις μ� τ�ν Θε�,τ�ν <π 5 ν ε)αριστ �ν μ� (ργα %ερ� κα� θρη-σκευτικ�ς τελετ�ς,�ταν πεθ�ν υν μι� � ρ� ν� μ! μπ ρ �ν πλ� νν� 4παν�λθ υν στ!ν 2ω!,�λλ� ν� 4*α�αν�2ωνται τελε�ως;T �τ ,4�ν (τσι ε�ναι, ν� ε�σαι ���αι ς �τι, 4�ν (πρεπε ν� ()η δια� ρετι-κ�, θ� τ� (καναν.

Δι�τι, 4�ν _ταν δ�και , θ� _ταν κα� δυνατ� κα� 4�ν _ταν σ�μ-�ων μ� τ!ν ��σι, $ ��σις θ� τ� (κανε κα� ατ�.

/Eπειδ! λ ιπ�ν δ�ν ε�ναι (τσι, Hν ���αια δ�ν ε�ναι, ν� πιστ�ψης�τι δ�ν 6π9ρ)ε �ν�γκη ν� γ�νη δια� ρετικ�.

Kαταλα�α�νεις ���αια κα� < �δι ς �τι, �ταν 4π�μ να 2ητ9ς ν�μ�θης, ατ� (ρ)εται σ� λ γ μα)�α μ� τ�ν Θε�. Δ�ν θ� συ2ητ �-σαμε �μως μ/ ατ�ν τ�ν τρ�π μ� τ �ς θε �ς, 4�ν δ�ν _ταν Hρι-στ ι κα� δικαι�τατ ι. /E�ν �μως ατ� ε�ναι �λ!θεια, δ�ν θ� μπ -ρ �σαν ν� �νε)θ �ν ν� παραμελ9ται κατ� τρ�π Hδικ κα� πα-ρ�λ γ κ�τι �π� τ!ν �λη δι�τα*ι τ � κ�σμ υ.

ς. N� 4* ικει3νεσαι κα� μ/ 4κε5να π � δ�ν παραδ�)εσαι 4�/�σ ν κα� τ� �ριστερ� )�ρι, π � ε�ναι δυσκ�νητ πρ�ς τ� Hλλα(ργα, 4πειδ! ε�ναι �συν!θιστ , κρατε5 μ� περισσ�τερη δ�ναμι τ�)αλιν�ρι �π� τ� δε*�, 4πειδ! ()ει συνηθ�σει σ/ ατ�.

2. Σκ�ψ υ σ� π ι� σωματικ! κα� ψυ)ικ! κατ�στασι πρ�πει ν��ρεθ9ς κατ� τ!ν fρα τ � θαν�τ υ1 τ!ν συντ μ�α τ9ς 2ω9ς, τ� )�- ς τ � )ρ�ν υ τ � παρελθ�ντ ς κα� τ � μ�λλ ντ ς, τ!ν �δυναμ�αLλης γενικ�.

η. Πρ�πει ν� �λ�πης τ� α�τια γυμν� �π� τ� περι�λ!ματ� τ υς1τ �ς σκ π �ς τ+ν πρ�*εων1 ν� 4ρευν&ς κα� ν� 2ητ&ς ν� μ�θης τ�ε�ναι < π�ν ς, $ $δ ν!, < θ�νατ ς, $ δ�*α1 π ι�ς ε�ναι < α�τι ς τ9ς

281

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IBãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

280

ε7σθαι, � μ6 rμα κα� γεγων�σκων �@�σει, $δ� πρ�ς μ�αν Pμ)ραντ�τ %πμενε7. nτω τNς π)λας μOλλν α-δ4μεθα, τ� πτε περ�Pμ3ν 8ρν&συσιν, R Dαυτ4ς.

ε�. Π3ς πτε π�ντα καλ3ς κα� 8ιλανθρEπως διατ�@αντες (θε�, τ�τ μ�νν παρε7δν, τ� �ν�υς τ3ν :νθρEπων, κα� π�νυ�ρηστNς κα� πλε7στα πρ�ς τ� θε7ν oσπερ συμ��λαια θεμ)νυς,κα� �π� πλε7στν δι� ργων Mσ�ων κα� (ερυργι3ν συν&θεις τF3 θε�Fωγενμ)νυς, �πειδ#ν rπα@ :πθ�νωσι, μηκ)τι αJθις γ�νεσθαι,:λλ� ε-ς τ� παντελ�ς :πεσ�ηκ)ναι;τ�τ δ� εBπερ �ειν δει, �π�η-σαν "ν. ε- γ#ρ δ�καιν ]ν, ]ν Xν κα� δυνατ�ν, κα� ε- κατ# 84σιν,Vνεγκεν Xν α$τ� P 84σις. �κ δ6 τ� μ6 nτως �ειν, εBπερ $�nτως �ει, πιστ4σθω σι, τ� μ6 δε5σαι nτω γ�νεσθαι. Mρ_Oς γ#ρκα� α$τ�ς, �τι τ�τ παρα=ητ3ν δικαιλγU5 πρ�ς τ�ν θε�ν+ $κXν δ� nτω διελεγ�μεθα τ7ς θε7ς, ε- μ6 "ριστι κα� δικαι�τατ�ε-σιν.ε- δ� τ�τ,$κ "ν τι περιε7δν :δ�κως κα� :λ�γως vμελημ)-νν τ3ν �ν τU5 διακσμ&σει.

Y�. lEθι=ε κα� �σα :πγινEσκεις. κα� γ#ρ P �ε�ρ P :ριστερ�,πρ�ς τ# "λλα δι# τ� :ν)θιστν :ργ�ς Jσα, τ� �αλιν� �ρρωμε-ν)στερν R P δε@ι# κρατε7. τ�τ γ#ρ εBθισται.

=�. bOπ7ν δε7 καταλη8θ5ναι %π� τ� θαν�τυ κα� σEματι κα�ψυ�U5+ τ6ν �ρα�4τητα τ� ��υ, τ6ν :��νειαν τ� 1π�σω κα� πρ�-σω α-3νς, τ6ν :σθ)νειαν π�σης nλης.

η�. Γυμν# τ3ν 8λι3ν θε�σασθαι τ# α-τιEδη+ τ#ς :να8ρ#ςτ3ν πρ�@εων+ τ� π�νς+ τ� Pδν&+ τ� θ�νατς+ τ� δ�@α+ τ�ς M DαυτF3

Page 142: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ταλαιπωρ�ας τ � Xαυτ � σ υ1 �τι κανε�ς δ�ν δεσμε�εται �π� τ�νHλλ ν1 �τι τ� π�ντα ε�ναι bπλ9 4ντ�πωσις.

θ. Πρ�πει ν� μ ι�2ης κατ� τ!ν 4�αρμ γ! τ+ν �*ιωμ�των μ�τ�ν �γωνιστ! τ � παγκρατ� υ κα� 7)ι μ� τ�ν μ ν μ�) 1 δι�τιατ�ς )�νει τ� *�� ς π � )ρησιμ π ιε5 κα� μετ� � νε�εται, 4ν+ <Hλλ ς τ� )�ρι π�ντα τ� ()ει κα� δ�ν )ρει�2εται τ�π τε Hλλ παρ�ν� τ� σ��*η.

ι. N� 4*ετ�2ης τ!ν σ�α τ+ν πραγμ�των, �� � τ� �ναλ�ηςστ!ν Lλη, τ!ν α=τ�α κα� τ�ν σκ π�.

ια. Π�ση δ�ναμι ()ει < Hνθρωπ ς γι� ν� μ! κ�νη τ�π τε Hλλ ,παρ� 4κε5ν π � πρ�κειται ν� 4παιν9 < Θε�ς, κα� ν� δ�)εται <,τι-δ!π τε τ � �π ν�μει ατ�ς!

ι�.Γι� �,τι ε�ναι σ�μ�ων μ� τ!ν ��σι δ�ν 4πιτρ�πεται ν� κατη-γ ρ �με τ �ς θε �ς. Δι�τι δ�ν κ�ν υν καν�να λ�θ ς gτε Xκ �-σι gτε �κ �σι .

Ogτε τ �ς �νθρ3π υς (ν� κατηγ ρ �με) δι�τι δ�ν κ�ν υνκαν�να λ�θ ς παρ� μ�ν )ωρ�ς ν� τ� θ�λ υν. REπ μ�νως δ�νπρ�πει ν� κατηγ ρ �με καν�να.

ιγ. Π�σ γελ 5 ς κα� �ν�δε ς ε�ναι 4κε5ν ς π � �π ρε5 μ� <,τι-δ!π τε συμ�α�νει στ!ν 2ω!;

ιδ. /Eκε5ν π � ρυθμ�2ει τ�ν κ�σμ F ε�ναι $ �ν�γκη τ � πε-πρωμ�ν υ κα� $ �παρ��ατη τ�*ις F $ εgσπλα)νη πρ�ν ια F $ πα-ρ�λ γη σ�γ)υσις $ <π �α δ�ν διευθ�νεται �π� καν�να. /E�ν λ ι-π�ν ε�ναι $ �μετ�κλητη �ν�γκη, γιατ� πρ ��λλεις �ντιρρ!σεις;

/E�ν �μως ε�ναι $ πρ�ν ια π � μπ ρε5 ν� ν ι3ση εσπλα)ν�ακ�νε τ�ν Xαυτ� σ υ H*ι τ9ς � ηθε�ας τ � Θε �. /E�ν �μως ε�ναισ�γ)υσις )ωρ�ς εθ�νη γι� τ!ν τ�*ι, ν� )α�ρεσαι, δι�τι 4σ� πρ σω-πικ� �ν�μεσα σ� τ�ση σ�γ)υσι ()εις μ�σα σ υ κ�π ι ν π � σ� κα-τευθ�νει.

Kα� Hν 6π τεθ9 �τι σ� παρασ�ρει < σ�λ ς, Hς παρασ�ρη τ!νσ�ρκα, τ!ν ψυ)!, τ� Hλλα. Δι�τι τ�ν ν � �π κλε�εται ν� τ�ν πα-ρασ�ρη.

283

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IBãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

282

:σ�λ�ας αBτις+ π3ς $δε�ς %π� "λλυ �μπδ�=εται+ �τι π�ντα%π�ληψις.

θ�. ZOμιν δ� ε�ναι δε7 �ν τU5 τ3ν δγμ�των �ρ&σει παγκρατια-στU5, $�� μνμ��Fω+ M μ�ν γ#ρ τ� @�8ς, F' �ρ5ται, :πτ�θεται κα�:ναιρε7ται+ M δ� τ6ν �ε7ρα :ε� �ει κα� $δ�ν "λλ R συστρ)ψαια$τ6ν δε7.

ι�. Π7α α$τ# τ# πρ�γματα, MρOν διαιρ�ντα ε-ς nλην, αBτιν,:να8ρ�ν.

ια�. bHλ�κην �@υσ�αν �ει "νθρωπς μ6 πιε7ν "λλ R �περ μ)λ-λει M θε�ς �παινε7ν, κα� δ)�εσθαι πOν, � Xν ν)μUη α$τF3 M θε�ς.

ι��.T� D@5ς τU5 84σει μ&τε θε7ς μεμπτ)ν+ $δ�ν γ#ρ Dκ�ντες R"κντες aμαρτ�νυσιν+ μ&τε :νθρEπις+ $δ�ν γ#ρ $�� "κν-τες. oστε $δεν� μεμπτ)ν.

ιγ�.Π3ς γελ7ς κα� @)νς M θαυμ�=ων Mτι�ν τ3ν �ν τF3 ��Fω γι-νμ)νων.

ιδ�. lHτι :ν�γκη ε(μαρμ)νη <κα�> :παρ��ατς τ�@ις R πρ�-νια (λ�σιμς R 8υρμ�ς ε-και�τητς :πρστ�τητς. ε- μ�ν Jν:παρ��ατς :ν�γκη, τ� :ντιτε�νεις; ε- δ� πρ�νια �πιδε�μ)νη τ�(λ�σκεσθαι "@ιν σαυτ�ν π�ησν τ5ς �κ τ� θε�υ �ηθε�ας.ε- δ�8υρμ�ς :νηγεμ�νευτς, :σμ)νι=ε, �τι �ν τι4τFω [τF3] κλ4δωνια$τ�ς �εις �ν σαυτF3 τινα ν�ν Pγεμνικ�ν. κXν παρα8)ρUη σε Mκλ4δων, παρα8ερ)τω τ� σαρκ�διν, τ� πνευμ�τιν, τ"λλα+ τ�νγ#ρ ν�ν $ παρ�σει.

Page 143: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

ιε. /Aλ!θεια τ� �+ς τ � λ�)ν υ μ�)ρι ν� σ�!ση, ��γγει κα� δ�ν)�νει τ!ν λ�μψι τ υ. RH �λ!θεια �μως π � �ρ�σκεται μ�σα σ υκα� $ δικαι σ�νη κα� $ ε�ρ σ�νη θ� )αθ �ν πρ�ν τ!ν fρα τ υς.

ις. 'Oταν κ�π ι ς σ � δ�νει τ!ν 4ντ�πωσι �τι (σ�αλες σκ�ψ υ«ε�μαι ���αι ς �τι ατ� ε�ναι σ��λμα;» /E�ν �μως ()η πρ�γματι σ��-λει τ�τε σκ�ψ υ �τι κατεδ�κασε < �δι ς τ�ν Xαυτ� τ υ κα� (τσι μ ι�2ειμ� 4κε5ν ν π � κατασ)�2ει μ�ν τ!ν 7ψι τ υ. M! *ε)ν&ς �τι 4κε5ν ςπ � δ�ν θ�λει ν� κ�νη λ�θη < �ν�ητ ς μ ι�2ει μ/ 4κε5ν ν π � δ�ν θ�-λει $ συκι� ν� κ�νη σ�κα,ν� κλαψ υρ�2 υν τ� �ρ��η,ν� μ! )ρεμετ�-2η τ� Hλ γ κα� �λα τ� σ)ετικ�.T� ν� κ�νη δηλ. �� � ()ει ατ! τ!νσυν!θεια; /E�ν λ ιπ�ν μπ ρ9ς,θερ�πευσε ατ! τ!ν συν!θεια.

ι2. /E�ν δ�ν ε�ναι πρ�π ν, ν� μ! τ� κ�μης. /E�ν δ�ν ε�ναι �λ!-θεια, ν� μ! τ� π9ς.

ιη. T� 4νδια��ρ ν σ υ Hς στρ��εται π�ντ τε πρ�ς τ!ν (ρευνατ+ν π�ντων, τ� ε�ναι 4κε5ν π � κινε5 τ!ν σκ�ψι. Kα� ν� τ�ν bπλ3-νης π�ντα �να2ητ+ντας τ� α�τι , τ!ν Lλη, τ�ν σκ π�, τ�ν )ρ�ν 4ντ�ς τ � <π � υ θ� ()η π�ψει ν� 6π�ρ)η.

ιθ. N� καταλ��ης κ�π τε �τι κ�τι καλ�τερ κα� περισσ�τερ θε5 �π� 4κε5ν π � κινε5 τ� π�θη π � ()εις μ�σα σ υ κα� σ� συγ-κλ ν�2 υν.

T� λ ιπ�ν ε�ναι $ δι�ν ι� μ υ; M!πως ��� ς, 6π ψ�α, 4πιθυ-μ�α; M!πως κ�τι τ�τ ι ;

κ. Πρ+τ ν ν� μ! 4νεργ9ς �συλλ�γιστα κα� )ωρ�ς σκ π�1 δε�-τερ ν ν� μ! �π �λ�πης σ� τ�π τε Hλλ παρ� στ� κ ιν� καλ�.

κα. N� σκ�πτεσαι �τι μετ� �π� λ�γ δ�ν θ� 6π�ρ)η τ�π τεπ υθεν�1 gτε κ�τι �π� ατ� π � τ3ρα �λ�πεις gτε κ�π ι ς �π/ατ �ς π � τ3ρα 2 �ν. Δι�τι �λα 4κ ��σεως μετα��λλ νται κα�μετατρ�π νται κα� �θε�ρ νται γι� ν� 4πακ λ υθ!σ υν Hλλα.

κ�. Σκ�ψ υ �τι τ� π�ντα ε�ναι bπλ9 4ντ�πωσις. Kα� �τι ατ!4*αρτ&ται �π� σ�να1 �π��αλε λ ιπ�ν �ταν θ�λης τ!ν 4ντ�πωσικα� �πως 4κε5ν ς π � παρ�καμψε τ� �κρωτ!ρι, θ� �ρ9ς γαλ!νη,θ� ε�ναι γ�ρω σ υ τ� π�ντα Fρεμα κα� θ�λασσα )ωρ�ς κ�ματα.

285

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IBãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

284

(ιε�.) �H τ� μ�ν τ� λ4�νυ 83ς, μ)�ρι σ�εσ�U5 8α�νει κα� τ6να$γ6ν $κ :π��λλει+ P δ� �ν σ� :λ&θεια κα� δικαισ4νη κα� σω-8ρσ4νη πραπσ�&σεται:

ιY�. �Eπ� τ� 8αντασ�αν παρασ��ντς, �τι ^μαρτεν+ “T� δα��δα,ε- τ�τ aμ�ρτημα;”ε- δ� κα� ̂ μαρτεν,�τι κατ)κρινεν α$τ�ςDαυτ�ν κα� nτως �μις τ�τ τF3 καταδρ4πτειν τ6ν Dαυτ�qψιν.ZOτι M μ6 θ)λων τ�ν 8α�λν aμαρτ�νειν �μις τF3 μ6 θ)λντι τ6νσυκ5ν 1π�ν �ν τ7ς σ4κις 8)ρειν κα� τ# �ρ)8η κλαυθμυρ�=εσθαικα� τ�ν pππν �ρεμετ�=ειν κα� �σα "λλα :ναγκα7α. τ� γ#ρ π�θ_ητ6ν K@ιν �ων τια4την; ε- Jν γργ�ς ε�, τα4την θερ�πευσν.

ι=�. E- μ6 καθ&κει, μ6 πρ�@Uης+ ε- μ6 :ληθ)ς �στι, μ6 εBπUης. P γ#ρMρμ& συ στω <�π� σ�>.

ιη�. E-ς τ� πOν :ε� MρOν, τ� �στιν α$τ� �κε7ν τ� τ6ν 8αντασ�ανσι πι�ν, κα� :ναπτ4σσειν, διαιρ�ντα ε-ς τ� αBτιν, ε-ς τ� %λι-κ�ν, ε-ς τ6ν :να8ρ�ν, ε-ς τ�ν �ρ�νν, �ντ�ς w πεπα�σθαι α$τ�δε&σει.

ιθ�. ABσθυ πτ), �τι κρε7ττ�ν τι κα� δαιμνιEτερν �εις �νσαυτF3 τ3ν τ# π�θη πι4ντων κα� καθ�πα@ τ3ν νευρσπαστ4ν-των σε. τ� μυ ν�ν �στιν P δι�νια; μ6 8��ς; μ6 %πψ�α; μ6 �πιθυ-μ�α; μ6 "λλ τι τι�τν;

κ�. Πρ3τν, τ� μ6 ε-κU5 μηδ� "νευ :να8ρOς. δε4τερν, τ� μ6�π� "λλ τι R �π� τ� κινωνικ�ν τ)λς τ6ν :ναγωγ6ν πιε7σθαι.

κα�. ZOτι μετ� $ πλN $δε�ς $δαμ� σUη. $δ� τ4των τι, 9ν�ν �λ)πεις, $δ� τ4των τις τ3ν ν�ν �ι4ντων. rπαντα γ#ρ με-τα��λλειν κα� τρ)πεσθαι κα� 8θε�ρεσθαι π)8υκεν, pνα Kτερα�8ε@5ς γ�νηται.

κ��. ZOτι π�ντα %π�ληψις+ κα� αnτη �π� σ�. tρν Jν, �τε θ)-λεις, τ6ν %π�ληψιν, κα� oσπερ κ�μψαντι τ6ν "κραν, γαλ&νη, στα-θερ# π�ντα κα� κ�λπς :κ4μων.

2

Page 144: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κγ. Mι� <π ιαδ!π τε λ ιπ�ν 4ν�ργεια π � (λη*ε σ� Pνα hρι-σμ�ν )ρ�ν τ�π τε δ�ν παθα�νει 4�/ �σ ν ()ει λ!*ει1 gτε 4κε5ν ςπ � (καμε τ!ν πρ&*ι κατ� τ� �δι )ρ νικ� δι�στημα π � 4κε�νη()ει λ!*ει, παθα�νει κ�τι κακ�. Kατ� τ�ν �δι τρ�π λ ιπ�ν τ� σ�-στημα π � �π τελε5ται �π� �λες τ�ς πρ�*εις, δηλ. $ 2ω!, 4�ν σ� μι�hρισμ�νη στιγμ! πα�ση ν� 6π�ρ)η,δ�ν παθα�νει καν�να κακ� κατ�τ� δι�στημα π � δ�ν 6π�ρ)ει. Ogτε 4κε5ν ς π � δι�κ ψε ατ! τ!νσυν�)εια τ9ς 2ω9ς τ υ (παθε καν�να κακ�.T�ν )ρ�ν �μως κα� τ!νπρ θεσμ�α δ�νει $ ��σις,Hλλ τε $ δικ! μας,�ταν �θ�σ υν τ� γηρα-τει� κα� Hλλ τε κα� κυρ�ως $ ��σις τ � Σ�μπαντ ς τ9ς <π �ας Hν κα�μετα��λλωνται συνε)+ς τ� μ�ρη, < κ�σμ ς <λ�κληρ ς παραμ�νειδιαρκ+ς ν� ς κα� �κμα5 ς. Kαλ� δ� π�ντ τε κα� hρα5 ν ε�ναι π&ν�,τι συμ��ρει τ� �λ ν. T� τ�λ ς λ ιπ�ν τ9ς 2ω9ς τ � καθεν�ς δ�νε�ναι κακ� 4πειδ! δ�ν τ�ν πρ σ��λλει κα� ε�ναι κ�τι π � δ�ν θ�-λει, �λλ� κα� π � δ�ν �λ�πτει τ� σ�ν λ ν. E�ναι �μως �γαθ� 4�νγ�νεται στ!ν κατ�λληλη στιγμ! γι� τ� σ�ν λ κα� τ� o�ελε5 κα�γ�νεται σ�μ�ωνα μ� τ� συμ��ρ ν τ υ.

Kατ/ ατ�ν τ�ν τρ�π θε ��ρητ ς λ�γεται 4κε5ν ς π � πρ -)ωρε5 σ�μ�ωνα μ� τ� θ�λημα τ � θε � κα� �κ λ υθε5 τ�ς �π ��-σεις τ υ.

κδ. Aτ� τ� τρ�α πρ�πει ν� τ� ()ης π�ντα πρ�)ειρα στ�ν ν �σ υ. Γι� �σα κ�νεις ν� σκ�πτεσαι 4�ν τ� πρ�ττης 7)ι �συλλ�γι-στα gτε μ�ταια παρ� σ�μ�ωνα μ� τ� δ�και . Γι� �σα σ � συμ-�α�ν υν �π� α�τια �νε*�ρτητα �π� σ�να ν� σκ�πτεσαι �τι (γινανF κατ� τ�)η F σ�μ�ωνα μ� τ!ν θε�α πρ�ν ια. Ogτε τ!ν τ�)η ν�μ�μ�εσαι gτε τ!ν πρ�ν ια ν� κατηγ ρ9ς.

Δε�τερ ν ν� σκ�πτεσαι π ι� ε�ναι $ ��σις τ � καθεν�ς �π� τ�σπ�ρμα μ�)ρι τ!ν 4μ��νισι στ!ν 2ω! κα� �π� τ!ν παρ υσ�α στ!ν2ω! μ�)ρι τ�ν θ�νατ .Kα� �π� π ι� στ ι)ε5α ()ει γ�νει $ σ�νθεσιςκα� σ� π ι� γ�νεται $ δι�λυσις.

Tρ�τ ν �τι 4�ν *α�νικ� μπ ρ �σες ν� 6ψωθ9ς π�νω �π� τ!νγ9 κα� (�λεπες τ� �νθρ3πινα κα� τ�ς π ικ�λες μετα� λ�ς των, θ�

287

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IBãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

286

κγ�. M�α κα� Pτισ�ν �ν)ργεια κατ# καιρ�ν παυσαμ)νη $δ�νκακ�ν π�σ�ει, καθ� � π)παυται+ $δ� M πρ�@ας τ6ν πρO@ιν τα4τηνκατ� α$τ� τ�τ, καθ� � π)παυται, κακ�ν τι π)πνθεν. Mμ�ως Jντ� �κ πασ3ν τ3ν πρ�@εων σ4στημα, �περ �στ�ν M ��ς, �#ν �νκαιρF3 πα4σηται, $δ�ν κακ�ν π�σ�ει κατ� α$τ� τ�τ, καθ� � π)-παυται+ $δ� M καταπα4σας �ν καιρF3 τ�ν ε(ρμ�ν τ�τν κακ3ςδιετ)θη. τ�ν δ� καιρ�ν κα� τ�ν �ρν δ�δωσιν P 84σις, πτ� μ�ν κα�P -δ�α, �ταν �ν γ&ρ_α, π�ντως δ� P τ3ν �λων, ~ς τ3ν μερ3ν μετα-�αλλ�ντων νεαρ�ς :ε� κα� :κμα7ς M σ4μπας κ�σμς διαμ)νει.καλ�ν δ� :ε� πOν κα� Cρα7ν τ� συμ8)ρν τF3 �λFω. P Jν κατ�-παυσις τ� ��υ Dκ�στFω $ κακ�ν μ)ν, �τι $δ� α-σ�ρ�ν, εBπερκα� :πρα�ρετν κα� $κ :κινEνητν+ :γαθ�ν δ�, εBπερ τF3 �λFωκα�ριν κα� συμ8)ρν κα� συμ8ερ�μενν. nτω γ#ρ κα� θε8�-ρητς M 8ερ�μενς κατ# τα$τ# θεF3 κα� �π� τα$τ# τU5 γνEμUη 8ερ�-μενς.

κδ�. Tρ�α τα�τα δε7 πρ��ειρα �ειν+ �π� μ�ν 'ν πιε7ς, ε- μ&τεε-κU5 μ&τε "λλως R Cς Xν P δ�κη α$τ6 �ν&ργησεν+ �π� δ� τ3ν @ω-θεν συμ�αιν�ντων, �τι Vτι κατ� �πιτυ��αν R κατ# πρ�νιαν+ Sτεδ� τU5 �πιτυ��_α μεμπτ)ν Sτε τU5 πρν�_α �γκλητ)ν. δε4τερν τ�Mπ7ν Kκαστν :π� σπ)ρματς μ)�ρι ψυ�Eσεως κα� :π� ψυ�E-σεως μ)�ρι τ� τ6ν ψυ�6ν :πδ�ναι, κα� �@ pων P σ4γκρισις κα�ε-ς `α P λ4σις. τρ�τν, ε- "8νω μετ)ωρς �@αρθε�ς κατασκ)ψαιτ# :νθρEπεια κα� τ6ν πλυτρπ�αν, �τι κατα8ρν&σεις συνιδWν

Page 145: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

τ� περι�ρ ν �σες. 'Oταν μ�λιστα δ9ς τ!ν �περαντ σ�νη τ � ��-ρα κα� τ � α=θ�ρα κα� �τι �σες � ρ�ς θ� μπ ρ �σες ν� 6ψωθ9ςθ� (�λεπες τ� �δια. T� π�ντα ε�ναι <μ ειδ9 κα� 8λιγ�)ρ να. Γι/ατ� καμαρ3νεις.

κε. Π�τα*ε τ!ν γν3μη π � ()εις σ)ηματ�σει1 ()εις σωθ91 π ι�ςσ� 4μπ δ�2ει ν� τ!ν πετ�*ης;

κς. 'Oταν στεν )ωρι�σαι γι� κ�τι, ()εις λησμ ν!σει �τι �λα γ�-ν νται μ� τ!ν ��σι τ � Σ�μπαντ ς κα� �τι τ� bμ�ρτημα ε�ναι *�ν κα� 4π� πλ� ν �τι �λα �σα συμ�α�ν υν (τσι συν��αιναν κα� θ�συμ�α�ν υν κα� �τι κα� σ!μερα παντ � τ� �δια συμ�α�ν υν.

\E)εις λησμ ν!σει π�ση ε�ναι $ συγγ�νεια τ � �νθρ3π υ πρ�ς<λ�κληρ τ� �νθρ3πιν γ�ν ς. 'Oτι δ�ν ε�ναι συγγ�νεια σπ�ρμα-τ ς F αeματ ς �λλ� πνε�ματ ς.

Λησμ�νησες �τι < ν �ς τ � καθεν�ς ε�ναι θε�ς κα� �τι �π� τ�νΘε� πρ �ρ)εται1 �τι τ�π τε δ�ν ε�ναι πρ σωπικ� δημι �ργημακανεν�ς �λλ� κα� τ� τ�κνα κα� τ� σ+μα κα� ατ! $ ψυ)! �π� 4κε5() υν πρ �λθει. 'Oτι τ� π�ντα ε�ναι bπλ9 4ντ�πωσις1 �τι τ� πα-ρ�ν μ�ν < καθ�νας 29 κα� τ �τ )�νει.

κ2. Συνε)+ς ν� ��ρνης στ�ν ν � σ υ ατ �ς π � στεν )ωρ!-θηκαν π�ρα π λ� γι� κ�τι,ατ �ς π � �ρ�θηκαν σ� μεγ�λη δ�*αF σ� συμ� ρ�ς ���στακτες κα� ()θρες F <π ιαδ!π τε περιστατι-κ� τ9ς 2ω9ς. \Eπειτα ν� 4*ετ�2ης π � ε�ναι τ3ρα �λα 4κε5να; Kα-πν�ς κα� στ�)τη κα� παραμ�θια F μ&λλ ν gτε παραμ�θια.

Σκ�ψ υ δ� συγ)ρ�νως περιστατικ� σ�ν τ � Φα�� υ Kατ υλ-λ�ν υ στ�ν �γρ� τ υ, τ � Λ υσ� υ Λ �π υ στ �ς κ!π υς τ υ,τ � Στερτιν� υ στ�ς Bα5ες κα� τ � Tι�ερ� υ στ�ς Kαπρ�ες κα� τ �Oηλ� υ P �� υ κα� γενικ� �λη τ!ν γεμ�τη �λα2 νε�α �ντ�θεσιμ� <,τιδ!π τε. Kα� ν� σκε�θ9ς π�σ μηδαμιν� ε�ναι 4κε5ν π �4πιδι3κεις! Kα� π�σ συνετ� ν� παρ υσι�2ης τ�ν Xαυτ� σ υ μ���σι τ� στ ι)ε5α π � σ � () υν δ θ9 δ�και ,συνετ�,ε=λικριν9 λ�-τρη τ+ν θε+ν. Δι�τι $ �λα2 νε�α π � δημι υργε5ται �π� τ!νHρνησ� της ε�ναι $ μεγαλ�τερη �π/ �λα τ� ε�δη ατ9ς.

289

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IBãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

288

rμα κα� �σν τ� περιικ�ν �ναερ�ων κα� �ναιθερ�ων+ κα� �τι,Mσ�κις Xν �@αρθU5ς, τα$τ# qψει, τ� Mμειδ)ς, τ� 1λιγ�ρ�νιν. �π�τ4τις M τ�8ς.

κε�. B�λε @ω τ6ν %π�ληψιν+ σ)σωσαι. τ�ς Jν M κωλ4ων �κ�α-λε7ν;

κY�. ZOταν δυσ8ρU5ς �π� τινι, �πελ�θυ τ�, �τι π�ντα κατ#τ6ν τ3ν �λων 84σιν γ�νεται, κα� τ�, �τι τ� aμαρταν�μενν :λλ�-τριν, κα� �π� τ4τις τ�, �τι πOν τ� γιν�μενν nτως :ε� �γ�νετκα� γεν&σεται κα� ν�ν παντα�� γ�νεται+ τ�, �ση P συγγ)νεια:νθρEπυ πρ�ς πOν τ� :νθρEπειν γ)νς+ $ γ#ρ α(ματ�υ Rσπερματ�υ, :λλ# ν� κινων�α. �πελ�θυ δ� κα� τ�, �τι M Dκ�-στυ ν�ς θε�ς κα� �κε7θεν �ρρ4ηκε+ τ�, �τι $δ�ν Bδιν $δεν�ς,:λλ# κα� τ� τεκν�ν κα� τ� σωμ�τιν κα� α$τ� τ� ψυ��ριν�κε7θεν �λ&λυθεν+ τ�, �τι π�νθ� %π�ληψις+ τ�, �τι τ� παρ�ν μ�-νν Kκαστς =U5 κα� τ�τ :π��λλει.

κ=�. Συνε�3ς :ναπλε7ν τNς �π� τινι λ�αν :γανακτ&σαντας,τNς �ν μεγ�σταις δ�@αις R συμ8ρα7ς R �θραις R Mπιαισ�ν τ4-�αις :κμ�σαντας+ ε�τα �8ιστ�νειν+ “Π� ν�ν π�ντα �κε7να;” κα-πν�ς κα� σπδ�ς κα� μ�θς R $δ� μ�θς. συμπρσπιπτ)τω δ� κα�τ� τι�τ πOν, `ν Φ��ις Kατυλλ7νς �π� :γρ�, κα� Λ4σιςΛ�πς �ν τ7ς κ&πις, κα� Στερτ�νις �ν Bα�αις, κα� Tι�)ρις �νKαπρ�αις, κα� O$&λις bP�8ς, κα� �λως P πρ�ς Mτι�ν μετ’-&σεως δια8ρ�+ κα� Cς ε$τελ�ς πOν τ� κατεντειν�μενν+ κα��σFω 8ιλσ8Eτερν τ� �π� τ5ς δθε�σης nλης Dαυτ�ν δ�καιν,σE8ρνα, θε7ς Dπ�μενν :8ελ3ς παρ)�ειν. M γ#ρ %π� :τυ8�_ατ�8ς τυ8�μενς π�ντων �αλεπEτατς.

Page 146: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

κη. Σ/ 4κε�ν υς π � σ� ρωτ �ν «π � ε�δες τ �ς θε �ς F �π�π � κατ�λα�ες �τι 6π�ρ) υν κα� τ �ς σ��εσαι;», �π�ντησε τ�X*9ς. Πρ+τ ν μ�ν �τι μπ ρε5 κανε�ς ν� τ �ς δ9 κα� μ� τ� μ�τια.Kα� (πειτα1 gτε τ!ν ψυ)! μ υ ()ω δ9 κα� �μως τ!ν τιμ+. T� �δι συμ�α�νει κα� μ� τ �ς θε �ς. /Aπ� 4κε5να π � γνωρ�2ω κ�θε � -ρ�, τ!ν δ�ναμ� τ υς, �π� ατ� καταλα�α�νω �τι 6π�ρ) υν κα�τ �ς σ�� μαι.

κθ. RH σωτηρ�α τ9ς 2ω9ς �ρ�σκεται �ταν 4*ετ�2ης τ� ε�ναι γενι-κ� τ� κ�θε πρ&γμα1 π ι� ε�ναι $ Lλη τ υ κα� π ι� $ α=τ�α π � τ�δημι �ργησε. N� κ�νης μ� �λη σ υ τ!ν ψυ)! �τι ε�ναι δ�και ν κα�ν� λ�ς τ!ν �λ!θεια. T� 6π λε�πεται; N� �π λα�ης τ!ν 2ω! πρ -σθ�τ ντας τ� Pνα καλ� 4π�νω στ� Hλλ γι� ν� μ! μ�νη κεν� gτετ� 4λ�)ιστ δι�στημα.

λ. 'Eνα ε�ναι τ� �+ς τ � $λ� υ κα� Hν διασκ ρπ�2εται σ� τ �-) υς, 7ρη κα� )ιλι�δες Hλλα. M�α σ�α κ ιν! γι� �λ υς 6π�ρ)εικα� Hς διαμ ιρ�2εται κατ� =δια�τερ τρ�π μ� μ�ρια σ3ματα.M�α ψυ)! κα� Hν διαμ ιρ�2εται σ� Hπειρες ��σεις μ� =δια�τερα�ρια. M�α ν ερ! ψυ)! 6π�ρ)ει κα� Hς �α�νεται �τι ()ει διαιρεθ9.'Oλα τ� Hλλα λ ιπ�ν ε�ναι μ�ρη ατ+ν π � ()ω �να��ρει, τ�πνε�ματα κα� τ� �ντικε�μενα π � δ�ν ν ι3θ υν τ� Pνα τ� Hλλ κα� δ�ν () υν καμμ�α σ)�σι μετα*� των.

Kα� �μως κα� 4κε5να τ� συγκρατε5 < ν �ς κα� τ� ��ρ ς των.T�Πνε�μα κυρ�ως ()ει τ�σι πρ�ς τ� συγγεν�ς κα� συνδ�εται μ/ ατ�κα� δ�ν διακ�πτεται τ� π�θ ς γι� τ� κ ινωνικ� σ�ν λ .

λα.T� 2ητε5ς 4π�μ να; N� διαρκ�ση $ 2ω! σ υ π λ� (ν� α=σθ�-νεται); N� �ντιλαμ��νεσαι μ� τ�ς α=σθ!σεις τ� πρ�γματα; N�()ης (ντ νες <ρμ�ς; N� α*�νεσαι, ν� σταματ&ς π�λι; N� μιλ&ς;N� σκ�πτεσαι; Π ι� �π� ατ� σ � �α�νεται �τι �*�2ει ν� τ� π -θ9ς; /E�ν �μως �λα ε�ναι H*ια κατα�ρ ν!σεως, (λα στ� τελευ-τα5 . N� �κ λ υθ9ς τ�ν λ�γ κα� τ�ν Θε�. /Aλλ� (ρ)εται σ� σ�γ-κρ υσι μ� τ!ν 4κτ�μησι ατ+ν τ� Hγ) ς μ!πως δι� τ � θαν�τ υθ� τ� )�ση κανε�ς ατ�.

291

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IBãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

290

κη�. Πρ�ς τNς �πι=ητ�ντας, “Π� γ#ρ -δWν τNς θεNς R π�-θεν κατειλη8Eς, �τι ε-σ�ν, nτω σ)�εις;” πρ3τν μ�ν κα� qψειMρατ� ε-σιν+ πειτα μ)ντι $δ� τ6ν ψυ�6ν τ6ν �μαυτ� DEρακα,κα� �μως τιμ3. nτως Jν κα� τNς θε4ς, �@ gν τ5ς δυν�μεωςα$τ3ν Dκ�σττε πειρ3μαι, �κ τ4των, �τι τε ε-σ�, καταλαμ��νωκα� α-δ�μαι.

κθ�. Σωτηρ�α ��υ Kκαστν δι� �λυ α$τ� τ� �στιν MρOν, τ� μ�να$τ� τ� %λικ�ν, τ� δ� τ� α-τι3δες+ �@ �λης τ5ς ψυ�5ς τ# δ�καιαπιε7ν κα� τ:ληθ5 λ)γειν. τ� λιπ�ν R :πλα4ειν τ� =5ν συν�-πτντα "λλ �π� "λλFω :γαθ�ν, oστε μηδ� τ� �ρα�4τατν δι�στη-μα :πλε�πειν;

λ�. �Eν 83ς Pλ�υ, κXν διε�ργηται τ��ις, qρεσιν, "λλις μυρ�-ις. μ�α $σ�α κιν&, κXν διε�ργηται -δ�ως πι7ς σEμασι μυρ�ις.μ�α ψυ�&, κXν 84σεσι διε�ργηται μυρ�αις κα� -δ�αις περιγρα8α7ς.μ�α νερ# ψυ�&, κXν διακεκρ�σθαι δκU5. τ# μ�ν Jν "λλα μ)ρητ3ν ε-ρημ)νων, `ν πνε4ματα, κα� %πκε�μενα :να�σθητα κα�:νικε�ωτα :λλ&λις+ κα�τι κ:κε7να τ� ν�νσυν)�ει κα� τ� τ#α$τ# �ρ7θν. δι�νια δ� -δ�ως �π� τ� Mμ�8υλν τε�νεται κα� συν�-σταται κα� $ διε�ργεται τ� κινωνικ�ν π�θς.

λα�. T� �πι=ητε7ς; τ� διαγ�νεσθαι; :λλ# τ� α-σθ�νεσθαι; τ�MρμOν; τ� αS@εσθαι; τ� λ&γειν αJθις; τ� 8ωνU5 �ρ5σθαι; τ� διαν-ε7σθαι; τ� τ4των π�θυ σι "@ιν δκε7; ε- δ� Kκαστα ε$κατα8ρ�-νητα, πρ�σιθι �π� τελευτα7ν τ� Kπεσθαι τF3 λ�γFω κα� τF3 θεF3.:λλ# μ��εται τ� τιμOν τα�τα, τ� "�θεσθαι, ε- δι# τ� τεθνηκ)ναιστερ&σετα� τις α$τ3ν.

Page 147: Τα εις εαυτόν - Μάρκος Αυρήλιος

λ�. Π�σ μ�ρ ς �π� τ� Hπειρ κα� �)αν9 α=+να ()ει μ ιρασθ9στ�ν καθ�να; Π�σ μ�ρ ς �π� τ!ν καθ λικ! Lλη; Π�σ μ�ρ ς�π� τ!ν καθ λικ! ψυ)!; Σ� π�ση (κτασι τ9ς �λης γ9ς σ�ρεται;

/E�ν σκ�πτεσαι �λα ατ� μ! θεωρ9ς τ�π τε σπ υδα5 παρ�μ�ν ν τ� ν� 4νεργ9ς �πως σ� <δηγε5 $ δικ! σ υ ��σις κα� ν� π�-σ)ης �,τι $ κ ιν! Φ�σις σ � ��ρνει.

λγ. Π+ς )ρησιμ π ιε5 τ�ν Xαυτ� της $ λ γικ! ψυ)!; Δι�τι σ/ατ� τ� σημε5 �ρ�σκεται $ �*�α τ9ς 2ω9ς. 'Oλα τ� 6π�λ ιπα ε�τετ� θ�λει κανε�ς ε�τε δ�ν τ� θ�λει ε�ναι νεκρ� κα� καπν�ς.

λδ. Θ� σ� � ηθ!ση π λ� ν� κατα�ρ ν!σης τ�ν θ�νατ $ σκ�-ψις �τι κα� 4κε5ν ι π � θεωρ �ν τ!ν $δ ν! �γαθ� κα� τ�ν π�ν κακ�, ατ�ν τ�ν περι�ρ ν �ν.

λε. 'Oπ ι ς θεωρε5 �γαθ� μ�ν ν �,τι γ�νεται στ!ν κατ�λληληστιγμ! κα� 4κε5ν ς π � ν μ�2ει �τι τ� ν� 4κτελ�σης λιγ3τερες Fπερισσ�τερες πρ�*εις σ�μ�ωνα μ� τ�ν 8ρθ� λ�γ ε�ναι τ� �δι κα�4κε5ν ς π � δ�ν 4νδια��ρεται 4�ν θ� �λ�πη τ�ν κ�σμ περισσ�τε-ρ F λιγ3τερ )ρ�ν , ατ�ς δ�ν � �&ται τ�ν θ�νατ .

λς. \Aνθρωπε, 29σε σ/ ατ! τ!ν μεγ�λη π�λι.T� σημασ�α ()ει Hν(2ησες π�ντε F τρ�α )ρ�νια; Δι�τι τ� ν� 29ς σ�μ�ωνα μ� τ �ς ν�-μ υς ε�ναι 4* �σ υ σημαντικ� γι� τ�ν καθ�να. Π ι� ε�ναι τ� � �ε-ρ� λ ιπ�ν, 4�ν �π� τ!ν π�λι δ�ν σ� δι3)νη τ�ρανν ς gτε δικα-στ!ς Hδικ ς �λλ� $ ��σις π � σ� (�ερε; E�ναι σ�ν ν� �π μακρ�-νη �π� τ!ν σκην! Pνα kθ π ι� < στρατηγ�ς π � τ�ν παρ�λα�ε. –Nα�, �λλ� δ�ν (παι*α κα� τ� π�ντε μ�ρη, μ�ν τ� τρ�α. – Kαλ�.Στ!ν 2ω! �μως τ� τρ�α ε�ναι �λ τ� δρ&μα.

Δι�τι τ� τ�λ ς καθ ρ�2ει 4κε5ν ς π � τ�τε 6π9ρ*ε < α�τι ς τ9ςσυνθ�σεως τ+ν στ ι)ε�ων, τ3ρα δ� τ9ς διαλ�σεως. Σ� ε�σαι �να�-τι ς κα� γι� τ� δ� . Φ�γε λ ιπ�ν μ� καλωσ�νη. Δι�τι κα� ατ�ςπ � σ� �π λ�ει ε�ναι π λ� καλ�ς.

293

MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION IBãBIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN

292

λ��. Π�στν μ)ρς τ� :πε�ρυ κα� :�αν�ς α-3νς :πμεμ)-ρισται Dκ�στFω; τ��ιστα γ#ρ �να8αν�=εται τF3 :ιδ�Fω. π�στν δ�τ5ς �λης $σ�ας; π�στν δ� τ5ς �λης ψυ�5ς; �ν π�στFω δ� �ωλαρ�Fωτ5ς �λης γ5ς Kρπεις; π�ντα τα�τα �νθυμ4μενς μηδ�ν μ)γα 8αν-τ�=υ R τ�, Cς μ�ν P σ6 84σις "γει, πιε7ν, π�σ�ειν δ), Cς P κιν684σις 8)ρει.

λγ�. Π3ς DαυτF3 �ρ5ται τ� Pγεμνικ�ν; �ν γ#ρ τ4τFω τ� πOν�στι. τ# δ� λιπ# R πραιρετικ� �στιν R :πρα�ρετα, νεκρ# κα�καπν�ς.

λδ�. Πρ�ς θαν�τυ κατα8ρ�νησιν �γερτικEτατν, �τι κα� (τ6ν Pδν6ν :γαθ�ν κα� τ�ν π�νν κακ�ν κρ�νντες �μως τ4τυκατε8ρ�νησαν.

λε�. sFΩ τ� εSκαιρν μ�νν :γαθ�ν κα� F' τ� πλε�υς κατ# λ�γν1ρθ�ν πρ�@εις :πδ�ναι τF3 1λιγωτ)ρας �ν BσFω �στ�, κα� F' τ�νκ�σμν θεωρ5σαι πλε�νι R �λ�σσνι �ρ�νFω $ δια8)ρει, τ4τFω$δ� M θ�νατς 8�ερ�ν.

λY�. lAνθρωπε, �πλιτε4σω �ν τU5 μεγ�λUη τα4τUη π�λει+ τ� σιδια8)ρει, ε- π)ντε τεσιν <R Dκατ�ν>; τ� γ#ρ κατ# τNς ν�μυςBσν Dκ�στFω. τ� Jν δειν�ν, ε- τ5ς π�λεως :ππ)μπει σε $ τ4ραν-νς $δ� δικαστ6ς "δικς, :λλ� P 84σις P ε-σαγαγ�σα; `ν ε-κωμFωδ�ν :πλ4ι τ5ς σκην5ς M παραλα�Wν στρατηγ�ς. “�Aλλ�$κ ε�πν τ# π)ντε μ)ρη, :λλ# τ# τρ�α.” καλ3ς ε�πας+ �ν μ)ντι τF3��Fω τ# τρ�α �λν τ� δρOμ� �στιν. τ� γ#ρ τ)λειν �κε7νς Mρ�=ει Mτ�τε μ�ν τ5ς συγκρ�σεως, ν�ν δ� τ5ς διαλ4σεως αBτις+ σN δ� :να�-τις :μ8τ)ρων. "πιθι Jν pλεως+ κα� γ#ρ M :πλ4ων pλεως.