4ο τεύχος | ΜΑΡ - ΑΥΓ 2020

Σχολείο & όραση Συμπτώματα που επηρεάζουν μαθησιακές δεξιότητες

Μεταμοσχεύσεις κερατοειδούς Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε

Ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδαςΠώς είναι ο κόσμος χωρίς ευκρίνεια;

Δακρύρροια Όταν το μάτι δακρύζει

Πρόσωπα & διάλογοι Έφη Σταμούλη

SchwindAmaris1050RS

To απόλυτο Laser

διαθλαστικών επεμβάσεων ήρθε για να

μείνει

vlepobyby

2018 Corporate AD 18x25,5cm.indd 1 28/02/2019 09:35

ΚεντρικόΜ. Αλεξάνδρου 50, Τ.Κ. 60100Κατερίνη Τηλ.: 23510 79750 Fax: 23510 73950Γραφεία Αθηνών: Ευελπίδων 61-63, Τ.Κ.11362, ΑθήναΤηλ.: 2105750572E-mail: info@opto.gr Web site: www.opto.gr

EUROPEAN REPRESENTATIVE:

N E W

A D V A N C E D

V I S I T U S A T E S C R S B O O T H H 1 2 3

THEALOZ DUO ADV 2020 18x25.5.indd 1 20-Feb-20 4:26:24 PM

περιεχό

μενα

ΣΥΜΒΑΊΝΕΊ στο Ίνστιτούτο Ophthalmica

ΔΡΑΣΕΊΣ8 Επιστημονική συνάντηση στη Θράκη

10 Mind's eye (To μάτι του μυαλού)

12 Το Αρσάκειο Γυμνάσιο Σχολείο στηρίζει τη δράση «Δώστε στα γυαλιά σας μια δεύτερη ευκαιρία»

16 Στιγμές στο Ινστιτούτο Ophthalmica

ΥΠΗΡΕΣΊΕΣ19 Σχολείο και όραση

20 Μεταμοσχεύσεις κερατοειδούς

24 Οπίσθια υαλοειδεκτομή (βιτρεκτομή)

26 Ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας

28 Δακρύρροια: Όταν το μάτι δακρύζει

30 Live FB Q&A sessions

ΝΕΑ32 Ερευνητική Δραστηριότητα

36 Σκύλος-οδηγός

38 Schwind Amaris 1050RS excimer laser

42 4th Thessaloniki - Moorfields Revision Course in Ophthalmology

44 Quiz για οφθαλμίατρους: Βρείτε τις οφθαλμικές παθήσεις

ΕΠΊΚΑΊΡΑ

46 Πρόσωπα & Διάλογοι Έφη Σταμούλη

48 Στα Πέριξ Το Τάγμα Τηλεγραφητών και ο Βασίλης Τσιτσάνης

50 Η φωτογραφία του τεύχους

VLEPO | 4

by

vlepo

editorialΗ Άνοιξη είναι η εποχή που μας δημιουργεί το συναίσθημα της αναγέννησης, της ευφορίας, της νέας αρχής. Είναι ο τρόπος του Θεού να μας πει «πάμε άλλη μια φορά», πυροδοτώντας φαντασία και καινοτομία. Η «παλέτα» μας αλλάζει με το νεοσύστατο Τμήμα Χειρουργικής Βλεφάρων, Δακρυϊκής Συσκευής και Οφθαλμικού Κόγχου. Απόλυτη εξειδίκευση στη διάγνωση και αντιμετώπιση λειτουργικών και αισθητικών παθήσεων που αφορούν τα βλέφαρα και την περιοφθάλμια περιοχή. Πλαστικές χει-ρουργικές επεμβάσεις, αλλά και μη επεμβατικές θεραπείες που κάνουν τη διαφορά. Η πρόσβαση στην εμπειρία της τέχνης περνάει σε άλλη διάσταση, ενεργοποιώντας το «Μάτι του Μυαλού», μια αληθινά ξεχωριστή πρωτοβουλία που διερευνά εναλλακτικές τεχνικές «θέασης» για άτομα με μερική ή ολική απώλεια όρασης, μέσα από συμπεριληπτικές πρακτικές προσβασιμότητας που ερμηνεύουν τη μορφή, το νόημα και την ιστορία που κρύβει κάθε έργο.Στις μέρες μας η Ηλικιακή Εκφύλιση της Ωχράς Κηλίδας (ΗΕΩ) αποτελεί την πρώτη αιτία τύφλω-σης σε άτομα άνω των 65 ετών στον αναπτυγμένο κόσμο. Η εκφυλιστική ή δυστροφική αυτή νόσος, που περιορίζει σημαντικά την κεντρική όραση, πλήττει σήμερα το 8,7% του παγκόσμιου πληθυσμού και λόγω της αύξησης του προσδόκιμου ζωής, υπολογίζεται πως το 2040 θα έχει προσβάλει περίπου 288 εκατομμύρια ανθρώπους. Αναζητώντας την εξύψωση της διαδραστικότητας με τους ασθενείς μας και το κοινό, συντονίζουμε συστηματικά μια σειρά από Live Facebook Q&A sessions. Κάθε μήνας αποτελεί και μια επίκαιρη θεματική ενότητα, με εξειδικευμένους οφθαλμίατρους, μέσα από περιεκτικές συνεντεύξεις, να απα-ντούν ζωντανά (με την μέθοδο του live streaming) σε ερωτήσεις και γραπτά σχόλια χρηστών για όλες τις οφθαλμικές παθήσεις και τις σύγχρονες θεραπευτικές ή επεμβατικές προσεγγίσεις τους. Η επένδυση σε προηγμένο και τελευταίας γενιάς εξοπλισμό αποτελεί βασική προτεραιότητα του στρατηγικού σχεδιασμού μας. Στο πλαίσιο αυτό, ανακοινώνεται η αγορά του υπερσύγχρονου συστή-ματος διαθλαστικής χειρουργικής Schwind Amaris 1050RS, του κορυφαίου, αντικειμενικά και σύμ-φωνα με τις διεθνείς κριτικές excimer laser, αυτή τη στιγμή στον πλανήτη. Νέοι ορίζοντες ανοίγο-νται στις διαθλαστικές επεμβάσεις με laser, με ένα μηχάνημα που μπορεί και «σκέφτεται» δυνατά. Ηθοποιός σημαίνει φως και όπου φως… Έφη Σταμούλη. Στη σκηνή, η πρόκληση και το μεγάλο στοίχημα είναι να προσπαθείς κάθε φορά να είσαι αληθινός και να ερμηνεύεις για την κάθε στιγμή ξεχωριστά. Να κλαις, να γελάς, να φορτίζεσαι, να φωνάζεις, τις περισσότερες φορές με αναπόφευ-κτες συναισθηματικές διακυμάνσεις και ψυχολογικό κόστος. Κάτι τελευταίο. Αυτή τη φορά ψηφίσατε εσείς το εξώφυλλό μας:

Trust your eyes…

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ VLEPOΆνοιξη-Καλοκαίρι 2020

Τεύχος 4ο

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ VLEPOΆνοιξη-Καλοκαίρι 2020

Τεύχος 4ο

Επιτροπή επιλογής ύλης & Συντακτική ομάδαΜαρία ΧασάπηΓιάννης ΚούδαςΠέτρος ΡάσογλουΜαρία ΤριανταφυλλίδουΠερικλής Μαρκούσης

Επιμέλεια εκτύπωσηςGRAFISΓραφικές τέχνες-ΕκδόσειςΜονοπρόσωπη ΕΠΕΝέα ΡαιδεστόςΘεσσαλονίκη

Διευθυντής έκδοσηςΠερικλής Μαρκούσης

Υπεύθυνος - Συντονιστής έκδοσηςΠερικλής Μαρκούσης

Σύμβουλοι έκδοσηςΠέτρος ΡάσογλουΜαρία Τριανταφυλλίδου

Σύμβουλος σύνταξης & ύληςΝίκη Στρατηλάτη

Υπεύθυνοι ΔιαφήμισηςΜαρία ΧασάπηΓιάννης ΚούδαςΠερικλής Μαρκούσης

Ιδιοκτήτης - ΕκδότηςOphthalmicaΟφθαλμοχειρουργική Α.Ε. Μονάδα Ημερήσιας Νοσηλείας Α.ΕΙατρικές Ενδονοσοκομειακές Υπηρεσίες

Βασ. Όλγας 196 & Πλούτωνος 27 γωνίαΤ.Κ. 54 655Α.Φ.Μ. 800466649Φ.Α.Ε. ΘεσσαλονίκηςΑρ. ΓΕΜΗ: 124058704000

Τ. 2310 263063, 2310 413131F. 2310 279362

Web: www.ophthalmica.grE-mail: info@ophthalmica.gr

Το περιοδικό VLEPO διατίθεται-διανέμεται ΔΩΡΕΑΝ

Εξαμηνιαία έκδοση

Την ευθύνη των άρθρων φέρουν οι υπογράφοντες

Σύμφωνα το Νόμο 2121/1993 και τη Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης (που έχει κυρωθεί με το Νόμο 100/1975) ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή ολική ή μερι-κή, ή η παράφραση ή η διασκευή - γραπτή ή προφορική απόδοση των άρθρων του περιοδικού «VLEPO» με οποιοδήποτε μέσο και τρόπο, μηχανικό ή ηλεκτρονικό φω-τοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλο άνευ προηγούμενης έγγραφης άδειας του ιδιοκτήτη - εκδότη - υπεύθυνου έκδοσης του περιοδικού «VLEPO».

Περικλής Μαρκούσης MScΓενικός Διευθυντής

Ινστιτούτου Ophthalmica

Behind the scenes…

ISSN: 2623-4718

by

vlepo

by

vlepo

VLEPO | 8

| ΔΡΑΣΕΙΣby

vlepoΣυμβαίνει στο ΊΝΣΤΊΤΟΥΤΟ OPHTHALMICA

Επιστημονικό πρόγραμμα

Το Ινστιτούτο Ophthalmica διοργάνωσε επιστημο-νική συνάντηση για όλους τους οφθαλμίατρους της Θράκης, το Σάββατο, 15 Φεβρουαρίου 2020, με ώρα

έναρξης 12:30, στην αίθουσα εκδηλώσεων «Τένεδος» του ξενοδοχείου Grecotel Astir Egnatia, στην Αλεξανδρούπολη.

Μέσα από κατάλληλα δομημένες διαδραστικές διαλέξεις, μέλη της επιστημονικής ομάδας του Ινστιτούτου Ophthalmica ενημέρωσαν ειδικούς και ειδικευόμενους οφθαλμίατρους από τους νομούς Έβρου, Ροδόπης και Ξάνθης για τις τελευ-ταίες επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις σε διαγνω-στικό, θεραπευτικό και επεμβατικό επίπεδο, σε καίριους τομείς της σύγχρονης οφθαλμολογίας.

Επιπλέον, οι συμμετέχοντες είχαν την δυνατότητα να ανταλλάξουν απόψεις για δύσκολα κλινικά περιστατικά και να αξιολογήσουν - αναλύσουν μια σειρά από νέες θεραπευ-τικές & επεμβατικές τεχνικές - προσεγγίσεις.

Μέσα στο 2020 θα ακολουθήσουν ακόμα 3 επιστημονικές συναντήσεις σε Ανατολική Μακεδονία, Δυτική Μακεδονία και Θεσσαλία. ■

12:30 - 13:00 Registrations & Welcome Reception

13:00 - 13:30 Πρακτικά θέματα ΠαιδοφθαλμολογίαςΧρυσάνθη Μπασδεκίδου MD, FEBOphth- Πώς εκτιμούμε την οπτική οξύτητα, τη

διόφθαλμη όραση & άλλες αισθητηριακές παραμέτρους σε διαφορετικές ηλικίες;

- Πώς εκτιμούμε τον στραβισμό, την αμβλυωπία & την οφθαλμοκινητική ικανότητα ενός παιδιού στο ιατρείο;

- Πρακτικοί κανόνες συνταγογράφησης γυαλιών στα παιδιά

- Panel discussion & Questions from audience

13:30 - 14:00 Επιλογή κατάλληλης τεχνικής στις Διαθλαστικές επεμβάσειςΖάχος Ζαχαριάδης MD, DO- Αξιολόγηση τοπογραφίας κερατοειδούς- Διαχείριση διεγχειρητικών επιπλοκών- Πρεσβυωπικές διορθώσεις με excimer laser- Panel discussion & Questions from audience

14:00 - 14:30 Το μάτι που δακρύζει: Ένα σύνθετο πρόβλημα με πολλαπλές διαγνώσειςΒαγγέλης Λοκοβίτης MD, FEBOphth- Εντρόπιο - Εκτρόπιο- Πτώση του άνω βλεφάρου - Βλεφαρόσπασμος- Όγκοι βλεφάρων και οφθαλμικού κόγχου- Panel discussion & Questions from audience

14:30 - 15:00 Coffee break

15:00 - 15:30 Αξιολόγηση του ρόλου της OCT Αγγειογραφίας (OCTA) στην καθημερινή πρακτικήΣόλων Αστεριάδης FRCS- OCT Αγγειογραφία (OCTA): Επεξήγηση και

ερμηνεία των ευρημάτων- OCT Αγγειογραφία (OCTA) και διαβητική

αμφιβληστροειδοπάθεια- OCT Αγγειογραφία (OCTA) και ηλικιακή

εκφύλιση της ωχράς κηλίδας- Panel discussion & Questions from audience

15:30 - 16:00 H Ηλεκτροφυσιολογία της όρασης στην κλινική πράξη:Σταυρένια Κουκουλά MD, PhD• Πότε η Ηλεκτροφυσιολογία μας λύνει τα χέρια;• Νέες οδηγίες για παρακολούθηση ασθενών με

Plaquenil• 10 στοιχεία για να μπορώ να ερμηνεύσω τα

αποτελέσματα μιας ηλεκτροφυσιολογικής μελέτης• Panel discussion & Questions from audience

17:00 Γεύμα στο «Nisiotiko Sea Food & Fish Restaurant»

Επιστημονική συνάντηση

στη Θράκη

MULTIFOCAL TORIC HYDROPHOBIC PRELOADED

INTRAOCULAR LENSES

PRELOADED

MID

Continuous sharp binocular vision from 40 to 90 cm without

compromising distance vision

PLUS

www.iolart.grIOLART

| ΔΡΑΣΕΊΣby

vlepoΣυμβαίνει στο ΊΝΣΤΊΤΟΥΤΟ OPHTHALMICA

| ΔΡΑΣΕΙΣby

vlepoΣυμβαίνει στο ΊΝΣΤΊΤΟΥΤΟ OPHTHALMICA

11 | VLEPOVLEPO | 10

Τι είναι το πρόγραμμα Mind’s Eye;

Το Mind’s Eye είναι μια πρωτοβουλία που επικεντρώνεται στη δημιουργία συμπεριληπτικών πρακτικών που αποσκο-πούν στην προσβασιμότητα της επαφής με την τέχνη ατό-μων που βιώνουν μερική ή ολική απώλεια όρασης. Η νεο-σύστατη πρωτοβουλία επιδιώκει να παράσχει σε άτομα με οπτική αναπηρία τη δυνατότητα της αυτόνομης πρόσβασης στην εμπειρία της τέχνης, ώστε να σχηματίσουν τις δικές τους εντυπώσεις και αντιλήψεις.

Στο πλαίσιο του προγράμματος, επαγγελματίες από δια-φορετικά επιστημονικά πεδία, σε συνεργασία με την κοινό-τητα ατόμων με οπτική αναπηρία, δημιουργούν συμπεριλη-πτικές πρακτικές που ερμηνεύουν το νόημα, την ατμόσφαιρα, τη μορφή και την ιστορία που κρύβεται πίσω από κάθε έργο τέχνης.

Οι πρακτικές εστιάζουν στην πρόκληση απτικών και ηχη-τικών ερεθισμάτων που προκύπτουν από κάθε έργο ενερ-γοποιώντας το «μάτι του μυαλού» και εφαρμόζονται ως «οπτικοακουστικά» βοηθήματα σε τμήμα της συλλογής και του χώρου του μουσείου.

Το πιλοτικό πρόγραμμα Mind’s Eye, που για πρώτη φορά εφαρμόζεται στον χώρο και τη συλλογή του MOMus-Μου-σείου Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογές Μακεδονικού Μου-σείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρο-νης Τέχνης (εντός ΔΕΘ-Helexpo), ανοίγει τις δράσεις του για το κοινό στις 27 Μαρτίου 2020 και ολοκληρώνεται στις 11 Απριλίου 2020, ενώ οι σχετικές εφαρμογές θα παραμεί-νουν στον χώρο και μετά το πέρας του προγράμματος.

Info Day: Πρόσβαση & συμπερίληψη ατόμων με οπτική αναπηρία στην εμπειρία της τέχνης και τα μουσεία

Το Σάββατο 28 Μαρτίου, θα πραγματοποιηθεί εκδήλωση Info Day με τίτλο “Τέχνη και Συμπερίληψη ατόμων με οπτική αναπηρία: Διερευνώντας μεθόδους απτικής απει-κόνισης έργων τέχνης" που απευθύνεται σε επαγγελ-ματίες του πολιτισμού και το ευρύ κοινό και αποσκοπεί την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση σχετικά με την προσβασιμότητα ατόμων με οπτική αναπηρία στις διά-φορες εκφάνσεις του πολιτισμού. Στο πλαίσιο του προ-γράμματος θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε τη συλ-λογή των έργων του μουσείου από τη σκοπιά ατόμων με οπτική αναπηρία στο πλαίσιο οργανωμένων ξεναγή-σεων που θα πραγματοποιηθούν, κατόπιν δήλωσης συμ-μετοχής, την Κυριακή 29 Μαρτίου και το Σάββατο 4 και 11 Απριλίου 2020.

Η συνεισφορά του Ίνστιτούτου Ophthalmica στο πρόγραμμα

Το Ινστιτούτο Ophthalmica στηρίζει αυτήν την αληθινά και-νοτόμα προσπάθεια με τη συμμετοχή της οφθαλμίατρου χειρουργού Σταυρένιας Κουκουλά MD, PhD, εξειδικευμέ-νης στην Ηλεκτροφυσιολογία της όρασης και τα κληρονο-μούμενα νοσήματα του αμφιβληστροειδούς, στο panel των ομιλητών της εκδήλωσης Info Day, το Σάββατο 28 Μαρ-τίου 2020. Παράλληλα το Ινστιτούτο Ophthalmica υποστη-ρίζει την πρωτοβουλία με χορηγία για τη σχεδίαση και την ανάπτυξη ιστότοπου (website) www.mindseye.gr, που ακο-λουθεί τις ειδικές προδιαγραφές προσβασιμότητας για την περιήγηση χρηστών με μειωμένη όραση στο περιεχόμενο της ιστοσελίδας.

Το «Mind’s Eye | Ψηλαφώντας την Τέχνη» σχεδιάστηκε από τη Στέλα Αναστασάκη, διαχειρίστρια του πολιτι-

σμού (cultural Manager) και ιστορικό τέχνης, και υλοποι-είται σε συνεργασία με το MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και το Κέντρο Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών, Παράρ-τημα Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο του START-Create Cultural Change 2019/20.

Το START είναι ένα πρόγραμμα του Robert Bosch Stiftung, που υλοποιείται σε συνεργασία με το Goethe-Institut Thessaloniki και την Ομοσπονδιακή Ένωση Κοινωνικοπολι-τιστικών Κέντρων και υποστηρίζεται από το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση και το Ίδρυμα Μποδοσάκη.

Θα είμαστε όλοι εκεί. ■

Mind' s Eye (Το Μάτι του

Μυαλού): Μια πρωτοβουλία που διερευνά εναλλακτικούς

τρόπους «θέασης» της τέχνης

1

1

2

3

4

2

4

3

H Σταυρένια Κουκουλά, χειρουργός οφθαλμίατρος MD, PhD

συμμετέχει στο panel των ομιλητών του Info Day

Αλέξης Ακριθάκης, Αεροπλάνο, 1982Ξύλο, Νέον, 150 x 185 cm.Δωρεά Αλ. Ιολά, Συλλογή MOMus Σύγχρονης Τέχνης

Victor Brauner, Σύνθεση, 1955Μελάνι σε χαρτί, 65 x 50 cm.Δωρεά Αλ. Ιολά, Συλλογή MOMus Σύγχρονης Τέχνης

Andy Warhol, Μέγας Αλέξανδρος, 1981Μεταξοτυπία, 14/15, 100 x 100 cm.Δωρεά Αλ. Ιολά, Συλλογή MOMus Σύγχρονης Τέχνης

Dennis Oppenheim, Εγκέφαλος, 1984Ξύλο, καθρέπτης, 60 x 48 cm. διάμετροςΔωρεά Αλ. Ιολά, Συλλογή MOMus Σύγχρονης Τέχνης

13 | VLEPOVLEPO | 12

| ΔΡΑΣΕΊΣby

vlepoΣυμβαίνει στο ΊΝΣΤΊΤΟΥΤΟ OPHTHALMICA

Το υλικό παρέλαβε τις επόμενες ημέρες η Ορθό-δοξη Ιεραποστολή Θεσσαλονίκης, αποστέλλοντάς το μαζικά σε χώρες της Αφρικής για άτομα που αντιμετω-πίζουν διαθλαστικές ανωμαλίες και επίπεδα χαμηλής όρασης.

Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης τονίστηκαν και σχολι-άστηκαν θέματα όπως: α) η σημασία της πρόληψης με απαραίτητους οφθαλμολογικούς ελέγχους στην προσχολική και σχολική ηλικία, β) ασυμπτωμα-τικές οφθαλμικές παθήσεις σε παιδιά και πώς εκείνες είναι σε θέση να επηρεάσουν μαθησιακές ικανότητες και σχολικές επιδόσεις, γ) οι πραγματικά δύσκολες συνθήκες που βιώνουν συνάνθρωποί μας στην Αφρι-κανική ήπειρο και η σημασία της κοινωνικής βοήθειας σε ευαίσθητες πληθυσμιακές ομάδες, δ) το έργο της Ορθόδοξης Ιεραποστολής Θεσσαλονίκης.

Χορηγός επικοινωνίας της δράσης ήταν το ΑΠΕ-ΜΠΕ (Αθηναϊκό Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων). Ευχαρι-στούμε θερμά την κ. Μ. Παπαδοπούλου για την υποστή-ριξη της εκδήλωσης.

Η δράση «Δώστε στα γυαλιά σας μια δεύτερη ευκαιρία, χαρίστε τα σε εκείνους που τα έχουν πραγματικά ανάγκη» έχει στόχο τη συγκέντρωση γυαλιών & σκελετών που προωθούνται στοχευμένα σε αναπτυσ-σόμενες χώρες, για ευαίσθητες πληθυσμιακές ομάδες και άτομα με προβλήματα όρασης.

Στις εγκαταστάσεις του Ινστιτούτου Ophthalmica υπάρ-χουν οργανωμένα stands, όπου ασθενείς, συνοδοί και επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν τα γυαλιά ή τους σκελετούς τους, είτε γιατί έχουν αλλάξει συνταγή, είτε γιατί έχουν υποβληθεί σε διαθλαστική επέμβαση με Laser, είτε για οποιονδήποτε άλλο λόγο κρίνουν ότι δεν θα τα χρειάζονται μελλοντικά.

Εξαιτίας της μεγάλης απήχησης της καμπάνιας και του συγκινητικού ενδιαφέροντος του κοινού το τελευταίο έτος, εκτός από τις εγκαταστάσεις του Ινστιτούτου Ophthalmica, υπάρχουν και άλλα σημεία συγκέντρωσης των γυαλιών στη Βόρεια Ελλάδα, όπως οφθαλμολο-γικά ιατρεία συνεργατών μας, κέντρα αποκατάστασης, αλλά και άλλοι επαγγελματικοί χώροι.

Χάρη σε όλους εσάς μπορούμε να εγγυηθούμε ότι η δράση θα συνεχιστεί δυναμικά, με τον αριθμό των γυαλιών και των σκελετών να αυξάνεται καθημερινά. Ας παραμείνουμε όλοι μαζί μια δυνατή ομάδα και ας συνεχίσουμε να προσφέρουμε κυρίως σε παιδιά με διαθλαστικά προβλήματα τη δυνατότητα να «γνωρί-σουν» τον κόσμο καλύτερα. ■

Ηπρωτότυπη και καινοτόμα δράση «Δώστε στα γυαλιά σας μια δεύτερη ευκαιρία, χαρίστε τα σε εκείνους που τα έχουν πραγματικά ανάγκη»,

του προγράμματος εταιρικής κοινωνικής ευθύνης του Ινστιτούτου Ophthalmica, αποτέλεσε την αφορμή για τους μαθητές του Αρσακείου Σχολείου Θεσσαλονίκης, ώστε να ενημερωθούν για την υποστήριξη ατόμων με μερική ή ολική απώλεια όρασης καθώς και συναν-θρώπων μας που αντιμετωπίζουν σοβαρά διαθλαστικά σφάλματα.

Συγκεκριμένα, το πρωί της Παρασκευής 14 Φεβρου-αρίου 2020, οι μαθητές του Αρσακείου Γυμνασίου Θεσσαλονίκης επισκέφτηκαν τη βασική μονάδα του Ινστιτούτου Ophthalmica και με χρήση ειδικού εξοπλι-σμού (ηλεκτρονικά φακόμετρα τελευταίας γενιάς), υπό την καθοδήγηση της επιστημονικής ομάδας του εξειδικευμένου τμήματος Παιδοφθαλμολογίας, πραγ-ματοποίησαν μια σειρά από οπτικές μετρήσεις (καθορι-σμός διοπτριών), ενός πολύ μεγάλου όγκου από γυαλιά οράσεως και σκελετούς που είχαν συγκεντρωθεί στα ειδικά stands της καμπάνιας ανακυκλώσιμων γυαλιών δεύτερης ευκαιρίας κατά το προηγούμενο διάστημα. Η συμβολή των παιδιών στην ταξινόμηση, συντήρηση, συσκευασία και μέτρηση των οπτικών ήταν αληθινά καθοριστική.

Το Αρσάκειο Γυμνάσιο

Θεσσαλονίκηςστηρίζει την πρωτότυπη

δράση «Δώστε στα γυαλιά σας μια

δεύτερη ευκαιρία,χαρίστε τα

σε εκείνους που τα έχουν πραγματικά

ανάγκη»

midimidimedical

Ασημακοπούλου 7, Αθήνα 115 24Τηλ.: 210 69 95 830 - 210 69 90 031

www.midimedical.gr

Στιγμέςστο ΙνστιτούτοOphthalmica

Το Ινστιτούτο Ophthalmica επίσημος υποστηρικτής - χορηγός στο Διεθνές Παραολυμπιακό Τουρνουά Γκόλμπολ "Ηφαιστειάδα 2019".Παράδοση 460 αυτοκόλλητων οφθαλμικών επιθεμάτων (τύπου 3M Opticlude Standard) στον Πρόεδρο του Αθλητικού Συλλόγου Τυφλών Ήφαιστος κ. Αργυρό Νικόλαο από τον Γενικό Διευθυντή του Ινστιτούτου Ophthalmica κ. Μαρκούση Περικλή. Δράσεις για την Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη

(14 Νοε 2019): Δωρεάν απεικονιστική εξέταση φωτογράφησης βυθού οφθαλμού, για την ανίχνευση οφθαλμικών παθήσεων που συνδέονται με τον διαβήτη, με προηγμένο σύστημα τεχνητής νοημοσύνης (Artificial Intelligence Technology).

O Θάνος Βακάλης MD συντονιστής στο Medical Retina Fan Club του 4th Thessaloniki - Moorfields revision course in Ophthalmology, 27-29 Σεπ 2019, THE MET Hotel, Θεσσαλονίκη

O επίτιμος Πρόξενος του Μεγάλου Δουκάτου του Λουξεμβούργου, κ. Βεργίνης Ιωάννης, στο station του Ινστιτούτου Ophthalmica στην 35η Διεθνή Έκθεση Τουρισμού Philoxenia, 08 - 10 Νοεμβρίου 2019, Θεσσαλονίκη

Το Ινστιτούτο Ophthalmica στο 37th Congress of the European Society of Cataract & Refractive Surgeons (ESCRS), 14 - 18 Σεπτεμβρίου 2019, Παρίσι, Γαλλία

Ο οφθαλμίατρος χειρουργός Ζάχος Ζαχαριάδης MD, DO με ασθενή από τους Γιατρούς του Κόσμου, μετά από επιτυχημένη χειρουργική επέμβαση αφαίρεσης καταρράκτη με την τεχνική της φακοθρυψίας.H ανεμπόδιστη πρόσβαση στην υγεία είναι ένα βασικό ανθρώπινο δικαίωμα.

To Μουσείο Οφθαλμολογίας του Ινστιτούτου Ophthalmica επεκτείνεται. Μια νέα προθήκη στην αίθουσα αναμονής ασθενών φιλοξενεί ένα συνοπτοφόρο του 1964 και μια οπτική περιμετρία του 1958. Θερμές ευχαριστίες στον οφθαλμίατρο χειρουργό κ. Αλέξανδρο Πολυχρονάκο για τις δωρεές των οφθαλμολογικών οργάνων.

Το Ινστιτούτο Ophthalmica επίσημα συμμορφωμένο με τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό περί Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (General Data Protection Regulation - GDPR, ΕΕ 2016/679).Η internal DPO (Data Protection Officer), κ. Σβάρνα Γ. υπεύθυνη για τον συντονισμό του project.

O Ευάγγελος Λοκοβίτης MD, FEBOphth είναι o νέος επιστημονικός διευθυντής του τμήματος χειρουργικής

βλεφάρων, οφθαλμικού κόγχου και δακρυικής συσκευής του Ινστιτούτου Ophthalmica.

O Πάρης Τρανός PhD, FRCS και η οπτομέτρης Κυριακή Σκοπελίτη με δύο από τους πιο πιστούς σε σειρά ετών

ασθενείς του Ινστιτούτου Ophthalmica. Κάθε ασθενής είναι για εμάς ξεχωριστός. Δεσμευόμαστε

να προστατεύουμε με συνέπεια και συνέχεια την πολυτιμότερη όλων των αισθήσεων.

Την όραση.

17 | VLEPO

| ΔΡΑΣΕΊΣby

vlepoΣυμβαίνει στο ΊΝΣΤΊΤΟΥΤΟ OPHTHALMICA

VLEPO | 16

ROLAND CONSULT Electrophysiology device

Retinal issues can impact cataract surgery outcomes, especially for those with multifocal or other premium lenses. While multifocal lenses may allow the patient to see more clearly across a range of distances, they may also decrease the amount of light that reaches the retina, ex-acerbating any issues that may already be present.

In addition, cataract surgery will not restore optimal vision if the cataract is not the main issue for the decline of visual acuity. Removing the cata-ract would only be treating part of the problem.

Knowledge of the posterior segment health is essential prior to mov-ing forward with cataract surgery, whether using a premium lens or not. However, when a cataract is present, it can be difficult to view the mac-ula. As cataracts worsen, they may impinge on the visual field quality and make it more difficult to determine if any other pathology must be addressed.

Even without cataracts, traditional diagnostics only provide valuable information on the structure of the cells but do not objectively reveal how well those cells are functioning. Electrophysiology testing-particu-larly, pattern electroretinography (PERG)-solves this issue and can be effectively and efficiently performed with a ROLAND CONSULT device. While examination with optical coherence tomography (OCT) provides valuable information, it is not always sufficient when cataracts are pres-ent. The media opacity can render information gathered unreliable or unobtainable.

Full-field electroretinography (ffERG), including flash ERG do not rely on refraction or recognition of patterns and can therefore provide the ability to detect disease behind cataracts.

What are PERG and flash ERG?

PERG is ideal for the early detection of glaucoma as it allows surgeons to objectively determine the health of retinal ganglion cells and measure the function of cells that may be struggling but are not yet dead.

The retina is stimulated by an alternating pattern, typically horizontal bars or checks. The response to these stimuli is recorded as a measure-able signal that provides valuable information on cell dysfunction. This allows for earlier detection of disease, particularly in glaucoma suspects.

For patients with early nuclear sclerosis, some information can be gath-ered with PERG testing, however, ffERG—particularly flash ERG—is even more beneficial.

Flash ERG tests retinal function by stimulating the entire retina with alternating flashes of light. This makes it possible to analyze the coordi-nation between cone cells as the rods do not respond to that frequency of stimulus.

The intensity of the stimulus makes this test useful for tracking disease and treatment efficacy. Preliminary studies2 show better responses in-dicate a better probability for improved functional vision after cataract surgery.

PERG will not only detect glaucoma issues much earlier than other di-agnostics, it is also excellent for tracking early to moderate disease and treatment efficacy.

The disposable electrodes can be used for both tests, so if either test is indicated, both will be performed in a convenient process. This ensures we are detecting any possible glaucoma concerns and testing for other retinal issues that may affect the outcomes of cataract surgery.

www.roland-consult.comcontact: info@technolineams.grTECHNOLINE Advanced Medical SystemsΚεντρικά: Ιατρού Παπανικολάου 4, Μαρούσι, Αττικής Υποκατάστημα: Μ. Μπότσαρη 76, Θεσ/ νίκη

19 | VLEPO

| ΥΠΗΡΕΣΊΕΣby

vlepo

Ποια συμπτώματα καθιστούν απαραίτητη την οφθαλμολογική εξέταση στα παιδιά και πρέπει να προσέξουν οι γονείς τους κατά τη σχολική ηλικία;

Η ποιοτική και λειτουργική όραση των παιδιών είναι βασική προϋπόθεση υψηλών μαθησιακών δεξιοτήτων και σχολικών επιδόσεων. Οι μαθησιακές δυσκολίες, τις περισσότερες φορές, εντοπίζονται μόνο όταν το παιδί πάει στο σχολείο. Οι γονείς οφείλουν να παρατηρούν τις αντιδράσεις των παιδιών τους σε διάφορα οπτικά ερεθίσματα, αφού η πορεία τους στο σχολείο εξαρτάται κατά μεγάλο ποσοστό από την ομαλή λειτουργία και ανάπτυξη του οπτικού τους συστήματος.

Υπάρχει μια σειρά από βασικά συμπτώματα που πρέπει να προσέξουν οι γονείς και καθιστούν απαραίτητη την οφθαλ-μολογική εξέταση στα παιδιά κατά τη σχολική ηλικία.

Συγκεκριμένα, όταν ένα παιδί:• στραβίζει ή παρουσιάζει μια αφύσικη μη ευθυγράμμιση στην κίνηση των ματιών• γράφει λοξά• τρίβει πολύ συχνά τα μάτια του και τα αισθάνεται «κουρασμένα»• παραπονιέται συχνά για πονοκεφάλους• παρουσιάζει φωτοφοβία ή φωτοευαισθησία• κλίνει το κεφάλι του για να εστιάσει καλύτερα σε κάτι• κλείνει το ένα του μάτι για να διαβάσει• δεν έχει ορθή στάση σώματος κατά τη διάρκεια της μελέτης• δεν κατανοεί εύκολα εκείνα που διαβάζει• κρατάει το βιβλίο σε πολύ κοντινή απόσταση για να μελετήσει• χάνει εύκολα τις σειρές του κειμένου κατά την ανάγνωση ή παραλείπει λέξεις και αναγκάζεται να ακολουθεί τις γραμ-μές με το δάχτυλο• κάθεται πολύ κοντά σε τηλεόραση ή σε ηλεκτρονικό υπολογιστή ή κρατάει πολύ κοντά ένα tablet• η προσοχή του αποσπάται υπερβολικά εύκολα και παρου-σιάζει δυσκολία συγκέντρωσης• αργεί να τελειώσει με τα μαθήματά του• η επίδοσή του στο σχολείο είναι αισθητά επηρεασμένηκρίνεται απαραίτητο να προγραμματιστεί μια επίσκεψη σε εξειδικευμένο παιδοφθαλμίατρο.

Από τον αναλυτικό οφθαλμολογικό έλεγχο και την κλινική εξέταση συνήθως προκύπτει ότι το παιδί μπορεί να αντιμε-τωπίζει τις συνηθισμένες διαθλαστικές ανωμαλίες (μυωπία,

υπερμετρωπία, αστιγματισμό) οι οποίες εύκολα μπορούν να διορθωθούν με γυαλιά ή με φακούς επαφής.

Τέλος, η έγκαιρη ανίχνευση μη αναστρέψιμων οπτικών διαταραχών, όπως π.χ. η αμβλυωπία, σε παιδιά προσχολι-κής και πρώτης σχολικής ηλικίας πρέπει να αποτελεί μονό-δρομο για όλους τους γονείς. Μια προληπτική εξέταση με έγκαιρη διάγνωση είναι σε θέση να προλάβει σοβαρές οφθαλμικές καταστάσεις. ■

Σχολείο & Όραση

Τι είναι ο κερατοειδής χιτώνας;

Ο κερατοειδής είναι το διαφανές «παράθυρο» του οφθαλμού στον κόσμο. Ο πρόσθιος αυτός χιτώνας αποτελεί τη διαθλα-στικότερη επιφάνεια του ματιού και είναι υπεύθυνος για την ακριβή εστίαση των ακτίνων φωτός στον αμφιβληστρο-ειδή, ο οποίος με τη σειρά του μεταφράζει το φως σε οπτικό ερέθισμα. Το συγκεκριμένο οπτικό σύστημα θα έλεγε κανείς πως δουλεύει ακριβώς όπως μια φωτογραφική μηχανή.

Ο κερατοειδής χιτώνας αποτελείται από τις ακόλουθες στιβάδες:• επιθήλιο• μεμβράνη Bowman• στρώμα• δεσκεμέτειο μεμβράνη• ενδοθήλιο

Τι ακριβώς είναι η μεταμόσχευση κερατοειδούς (κερατοπλαστική) και πότε πραγματοποιείται;

Επειδή ο κερατοειδής είναι εκτεθειμένος (δεν προστατεύ-εται συνεχώς από τα βλέφαρα) είναι εύκολο να τραυμα-τιστεί ή να μολυνθεί. Τραυματισμοί, μολύνσεις, προχωρη-μένος κερατόκωνος ή κληρονομικές παθήσεις προκαλούν παραμορφώσεις ή και ουλές στον κερατοειδή χιτώνα.

Όταν ένας κερατοειδής θολώσει, το φως δεν μπορεί να περάσει στον αμφιβληστροειδή οδηγώντας σε σοβαρή ελάτ-τωση της όρασης. Τα πολλά επιφανειακά νεύρα του κερα-τοειδούς δημιουργούν έντονο πόνο στον ελάχιστο τραυμα-τισμό του.

Στη μεταμόσχευση κερατοειδούς (κερατοπλαστική) ο κερα-τοειδής ή τμήμα εκείνου αντικαθίσταται από αντίστοιχο κάποιου δότη (κατάλληλο μόσχευμα).

Ποιες είναι οι κυριότερες μέθοδοι μεταμόσχευσης κερατοειδούς (κερατοπλαστικής);

Μεταμόσχευση ολικού πάχους (ή διαμπερής κερατοπλα-στική) - PKP: Penetrating Keratoplasty: Όταν αντικαθίσταται ολόκληρο το πάχος του πάσχοντος κερατοειδούς. Πρόκειται για μια υψηλού επιπέδου χειρουργική επέμβαση που απαιτεί επιδέξιους χειρισμούς και εξειδίκευση. Η συρραφή του μοσχεύματος γίνεται με πολύ λεπτά ράμματα.

Μεταμόσχευση μερικού πάχους (τμηματική κερατοπλα-στική): Μοντέρνα τεχνική κατά την οποία αντικαθίσταται επιλεκτικά μόνο το πάσχον τμήμα του κερατοειδούς (π.χ. μόνο ένα μέρος του στρώματος). Η κερατοπλαστική μερικού πάχους διακρίνεται σε 2 υποκατηγορίες:

α. Πρόσθια τμηματική κερατοπλαστική - DALK: Deep Anterior Lamellar Keratoplasty & ALTK: Automated Lamellar Therapeutic

Keratoplasty: Επιλέγουμε να αντικαταστήσουμε μόνο τις εξωτερικές στιβάδες του κερατοειδούς. Αφήνουμε ανέπαφο το ενδοθήλιο, το οποίο αποτελείται από πολύτιμα κύτταρα που δεν πολλαπλασιάζονται και δεν ανανεώνονται.

β. Οπίσθια τμηματική κερατοπλαστική ή ενδοθηλιοπλαστική - DSEK: Descemet’s Stripping Endothelial Keratoplasty, DSAEK: Descemet’s Stripping Automated Endothelial Keratoplasty & DMEK: Descemet Membrane Endothelial Keratoplasty: Όταν η βλάβη είναι εσωτερική, γίνεται αντικατάσταση μόνο των «πίσω» στιβάδων του κερατοειδούς. Από μικρές τομές 3mm - 4mm αφαιρούμε το πάσχον ενδοθήλιο και εισάγουμε «διπλωμένο» μόσχευμα κυττάρων που στηρίζεται σε μια λεπτή μεμβράνη κολλαγόνου. Κερατοπρόσθεση: Τεχνική που χρησιμοποιείται σπάνια σε σοβαρότατη αμφοτερόπλευρη κερατοπάθεια (κερατοειδική τύφλωση) ή όπου έχει αποτύχει η λύση της ολικού πάχους μεταμόσχευσης κερατοειδούς (PKP). Τεχνητός (πλαστικός) κερατοειδής τοποθετείται μικροχειρουργικά στον οφθαλμό με στόχο να αντικαταστήσει τον προβληματικό.

Ποιες είναι οι μετεγχειρητικές οδηγίες;

• Η θέση του σώματος, ειδικά σε περίπτωση της επέμβασης ενδοθηλιοπλαστικής, πρέπει να είναι ύπτια (ανάσκελα) για 24 - 48 ώρες• Είναι πολύ σημαντική η προστασία του μεταμοσχευμένου οφθαλμού από ακούσιο τραυματισμό, ειδικά στον ύπνο• Ο καθαρισμός της γύρω περιοχής και των βλεφαρίδων πρέπει να γίνεται με προσοχή• Επιβάλλεται ο καθημερινός έλεγχος του οφθαλμού• Πόνος, ερυθρότητα ή θόλωση αποτελούν σημεία φλεγ-μονής και απόρριψης, ακόμα και καιρό μετά το χειρουργείο

Υπάρχει πιθανότητα επιπλοκών στις μεταμοσχεύσεις κερατοειδούς;

Μερικές φορές ο οργανισμός αναγνωρίζει το μόσχευμα σαν «ξένο» και εμποδίζει τη σωστή λειτουργία του. Η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη θεραπεία αντιμετωπίζουν τα επεισόδια απόρριψης με επιτυχία.

Είναι εξαιρετικά σημαντικό να αναγνωρίσετε τα σημεία - συμπτώματα της επαπειλούμενης απόρριψης και να τα αναφέρετε στον ιατρό σας το συντομότερο δυνατό:• Μείωση της όρασης• Έντονος πόνος• Ερυθρότητα• Φωτοευαισθησία

Η κερατοπλαστική σχετίζεται με μεταμόσχευση ιστού και όχι οργάνου. Σε περίπτωση που ο νέος κερατοειδής δεν λειτουργήσει σωστά μπορεί τις περισσότερες φορές να επιχειρηθεί ξανά η επέμβαση χωρίς πρόβλημα (επαναμε-ταμόσχευση). Στις περιπτώσεις που γίνεται μερική (και όχι ολική) μεταμόσχευση κερατοειδούς, ο κίνδυνος απόρριψης του μοσχεύματος ελαχιστοποιείται. ■

Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε

Μεταμοσχεύσεις Κερατοειδούς:

Μίλτος Μπαλίδης PhD, FEBOphth ICOphthΧειρουργός Οφθαλμίατρος

Ειδικός στη Χειρουργική Κερατοειδούς και Προσθίων Ημιμορίωνbalidis@ophthalmica.gr

21 | VLEPO

| ΥΠΗΡΕΣΊΕΣ

Συμβαίνει στο ΊΝΣΤΊΤΟΥΤΟ OPHTHALMICA

by

vlepo

VLEPO | 20

Alcon is the global leader in eye care dedicated to helping people see

brilliantly

I_AL

C_0

2BG

_052

021

Ημ.

Έκδ

οσης

: 05/

2019

25 | VLEPOVLEPO | 24

Συμβαίνει στο ΊΝΣΤΊΤΟΥΤΟ OPHTHALMICA

| ΥΠΗΡΕΣΊΕΣby

vlepo

Τι ακριβώς είναι η οπίσθια υαλοειδεκτομή (βιτρεκτομή); Oπίσθια υαλοειδεκτομή (βιτρεκτομή) είναι ο τύπος της χειρουργικής επέμβασης κατά την οποία αφαιρείται το υαλοειδές (διάφανο ζελέ που γεμίζει το πίσω μέρος του οφθαλμού), προκειμένου ο χειρουργός να αποκαταστήσει βλάβες του αμφιβληστροειδούς και της ωχράς κηλίδας.

Με την επέμβαση βιτρεκτομής αποκαθίσταται η φυσιολογική ανατομία του αμφιβληστροειδούς χιτώνα (οπίσθιο τμήμα του οφθαλμού) και αντιμετωπίζονται βλάβες, με στόχο τη βελτίωση και σταθεροποίηση της όρασης, αφού αφαιρείται αίμα και θολερότητες του υαλοειδούς που στην ουσία παρε-μποδίζουν την εστίαση του φωτός στον αμφιβληστροειδή (φωτοευαίσθητο φιλμ).

Πότε εφαρμόζουμε τη χειρουργική τεχνική της βιτρεκτομής;Η χειρουργική επέμβαση βιτρεκτομής μεταξύ άλλων προτεί-νεται στις παρακάτω περιπτώσεις:• Αποκόλληση του αμφιβληστροειδή (ελκτική ή ρηγματογενής)• Αιμορραγία ή χρόνιες θολερότητες του υαλοειδούς• Οπή ωχράς• Επιαμφιβληστροειδική μεμβράνη

• Αντιμετώπιση επιπλοκών σε χειρουργική επέμβαση αφαί-ρεσης του καταρράκτη, όπως παρεκτόπιση του φακού Πριν την επέμβασηΠροεγχειρητικά θα πρέπει να αποφασιστεί αν το χειρουρ-γείο της βιτρεκτομής θα πραγματοποιηθεί με γενική ή τοπική αναισθησία.Η συντριπτική πλειοψηφία των βιτρεκτομών πραγματοποι-είται με τοπική αναισθησία παρουσία αναισθησιολόγου. Δεν απαιτείται παραμονή στην κλινική.Κατά τη διάρκεια της επέμβασηςΗ διάρκεια της διαδικασίας είναι 30 - 90 λεπτά. Μια οπίσθια υαλοειδεκτομή είναι εφικτό να συνδυαστεί και με άλλου τύπου επέμβαση (π.χ. επέμβαση αφαίρεσης του καταρράκτη με την τεχνική της φακοθρυψίας - φακοβιτρεκτομή).Στη βιτρεκτομή ο ειδικός χειρουργός χρησιμοποιεί μικρο-σκόπιο υψηλής ευκρίνειας και μεγάλη γκάμα εργαλείων μικροχειρουργικής ή Laser. Η επέμβαση πραγματοποιείται, κατά κύριο λόγο, μέσω μικρών τομών που δεν απαιτούν τη χρήση ραμμάτων.Μετά την επέμβασηΜετεγχειρητικά, είναι αναμενόμενη για τον ασθενή κάποια μικρού βαθμού δυσφορία ή ήπιο άλγος. Ένας επίδεσμος τοποθετείται κατάλληλα στον χειρουργημένο οφθαλμό και συνταγογρα-

φούνται κολλύρια για τις επόμενες 3-4 εβδομάδες. Ο επίδεσμος συνήθως αφαιρείται τελείως την πρώτη μετεγχειρητική ημέρα.Εάν το χειρουργείο απαιτεί την τοποθέτηση αερίου ή σιλι-κόνης, ο χειρουργός ενημερώνει για τη σωστή μετεγχει-ρητική θέση της κεφαλής. Στην περίπτωση χρήσης αερίου ο ασθενής δεν πρέπει να ταξιδέψει με αεροπλάνο ή να βρεθεί σε μεγάλο υψόμετρο μέχρι την πλήρη απορρόφησή του. Διαφορετικά, είναι δυνατό να προκληθεί μια εξαιρετικά επικίνδυνη αύξηση στην πίεση του ματιού.

Οι πιο συχνές μετεγχειρητικές οδηγίες:Η ενστάλαξη των σταγόνων ξεκινά μετά την εγχείρηση και διαρκεί για έναν μήνα. Σε περίπτωση που έχει γίνει ενδοϋαλοειδική χρήση αερίου στον ασθενή:• θα πρέπει το κεφάλι να τοποθετηθεί σε συγκεκριμένη θέση έως και 10 ημέρες μετεγχειρητικά• θα πρέπει να ενημερωθεί ο χειρουργός σε περίπτωση που απαιτηθεί γενική αναισθησία πριν από την πλήρη απορ-ρόφηση του αερίου • η όρασή του θα είναι ελαττωμένη μέχρι την απορρόφηση του αερίου σε μερικές εβδομάδες Απαγορεύεται για έναν μήνα το τρίψιμο του χειρουργη-μένου οφθαλμού, καθώς και κάθε έντονη φυσική δραστηρι-ότητα όπως κολύμπι ή αθλοπαιδιές. Χρειάζεται προσοχή με τo νερό όταν ο ασθενής πλένει το πρόσωπό του. Καλύτερα ο καθαρισμός του οφθαλμού να πραγματοποιείται με μια γάζα που έχει προηγουμένως εμποτιστεί σε αποστειρωμένο νερό (εναλλακτικά σε βρασμένο νερό, αφού έχει κρυώσει). Ο χειρουργημένος οφθαλμός μπορεί να είναι ελαφρά ερεθι-σμένος κατά τις πρώτες ημέρες μετά το χειρουργείο. Η κόρη του χειρουργημένου οφθαλμού μπορεί επίσης να είναι μεγαλύτερη συγκριτικά με το άλλο μάτι για περίπου 1-2 εβδομάδες, λόγω της μετεγχειρητικής χρήσης ειδικών μυδριατικών σταγόνων. Ίσως να χρειαστεί η χρήση κάποιου ήπιου αναλγητικού τις πρώτες μετεγχειρητικές ημέρες. Στην περίπτωση αυτή συστή-

νεται η χρήση παρακεταμόλης (π.χ Depon, Lonarid, Panadol κλπ.).Τις πρώτες εβδομάδες επίσης μπορεί να παρατηρηθεί κάποια, ίσως ενοχλητική, φωτοευαισθησία. Για τον λόγο αυτό συστή-νεται η χρήση γυαλιών ηλίου στους εξωτερικούς χώρους.

Υπάρχουν κίνδυνοι σε μια βιτρεκτομή;Η βιτρεκτομή είναι πλέον μια ιδιαίτερα ασφαλής επέμβαση με μικρή πιθανότητα επιπλοκών.Μερικές οφθαλμικές καταστάσεις που πλέον πολύ σπάνια μπορεί να σχετιστούν με την βιτρεκτομή είναι οι παρακάτω: • Aποκόλληση του αμφιβληστροειδή• Aιμορραγία • Aυξημένη ενδοφθάλμια πίεση • Λοίμωξη Σε περίπτωση που ο ασθενής παρατηρήσει μια απότομη θόλωση της όρασης, έντονο πόνο (άλγος) ή την εμφάνιση μιας «σκιάς» που απλώνεται σαν κουρτίνα εμπρός από τον χειρουργημένο οφθαλμό, θα πρέπει να επικοινωνήσει άμεσα με τον ιατρό του. Η ανάπτυξη καταρράκτη μετά την επέμβαση της οπίσθιας υαλοειδεκτομής (βιτρεκτρομής) είναι σχεδόν καθολική κατά τα δύο πρώτα μετεγχειρητικά έτη και μπορεί να αντιμετωπιστεί με ασφάλεια με την χειρουργική επέμβαση της φακοθρυψίας. ■

Πότε εφαρμόζεται και ποιες οι χρησιμότερες οδηγίες;

Οπίσθια Υαλοειδεκτομή

(Βιτρεκτομή):

Σόλων Αστεριάδης FRCSΧειρουργός Οφθαλμίατρος

Ειδικός στη Χειρουργική Αμφιβληστροειδούς & Ωχράς Κηλίδαςasteriadis@ophthalmica.gr

27 | VLEPOVLEPO | 26

| ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ

Συμβαίνει στο ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ OPHTHALMICA

by

vlepo

VLEPO | 26

Τι είναι η ωχρά κηλίδα;

Η ωχρά κηλίδα είναι ένα λεπτό στρώμα φωτοευαίσθητων νευρικών κυττάρων που αποτελεί το κεντρικό τμήμα του αμφιβληστροειδούς χιτώνα στο πίσω μέρος του οφθαλμού. Είναι υπεύθυνη για την ευκρινή όραση καθώς και για την αντίληψη των χρωμάτων.

Τι ακριβώς είναι η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (ΗΕΩ);

Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (ΗΕΩ) αποτελεί τη συχνότερη αιτία μερικής απώλειας όρασης στις ανεπτυγ-μένες χώρες. Η ανάπτυξή της συνοδεύεται από απώλεια της κεντρικής όρασης με παραμόρφωση των εικόνων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα καθημερινές δραστηριότητες όπως η οδήγηση, το διάβασμα, το μαγείρεμα, η κηπουρική κ.ά. να γίνονται δύσκολες έως αδύνατες.

Ποια είναι τα αίτια ανάπτυξης της νόσου;

Στις περισσότερες περιπτώσεις τα αίτια είναι άγνωστα. Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς παρατηρείται συχνότερα σε ηλικιωμένα άτομα (συνήθως άνω των 60 ετών). Αντίθετα, εκφύλιση της ωχράς σε νεαρότερα άτομα είναι συνήθως κληρονομική και ονομάζεται «δυστροφία ωχράς».

Ποια είναι τα κυριότερα συμπτώματα της πάθησης;

Στα αρχικά στάδια της πάθησης ίσως να μην υπάρχουν συμπτώματα, ιδιαίτερα εάν το ένα μάτι έχει καλή όραση. Αργότερα, το πρώτο σύμπτωμα που παρατηρείται είναι η παραμόρφωση της εικόνας των αντικειμένων (μεταμορ-φωψία), κατά την οποία ευθείες γραμμές εμφανίζονται στρεβλωμένες. Επίσης, τα χρώματα μπορεί να φαίνονται θαμπά, ενώ ίσως να γίνει εξαιρετικά δύσκολη η εκτί-μηση υψομέτρων και αποστάσεων. Ο ασθενής σταδιακά αδυνατεί να εκτελέσει δραστηριότητες όπως το διάβασμα και το γράψιμο, ενώ συχνά όταν κοιτάει ένα πρόσωπο, βλέπει μόνο την περιφέρεια του κεφαλιού, χωρίς να μπορεί να διακρίνει χαρακτηριστικά στο κεντρικό τμήμα (ο ασθενής βλέπει μόνιμα ένα σκοτεινό σημείο στο κέντρο του οπτικού του πεδίου).

Επειδή η εκφύλιση της ωχράς επηρεάζει μόνο την κεντρική όραση δεν οδηγεί σε ολική τύφλωση. Παρόλο που η λειτουρ-γικά χρήσιμη όραση ελαττώνεται σημαντικά, ωστόσο η περι-φερική όραση παραμένει φυσιολογική, με αποτέλεσμα ο

ασθενής να μπορεί να αυτοεξυπηρετείται σχεδόν σε όλα τα στάδια της πάθησης.

Μπορώ να κάνω κάτι για να μην αναπτύξω ΗΕΩ;

Τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος, τόσο στην πρόληψη της ΗΕΩ, όσο και στην ανάπτυξη νέων θεραπευτικών επιλογών για την αντιμετώπισή της. Αυτό καθιστά επιβεβλημένη την πρώιμη διάγνωση της πάθησης, ενώ ιδιαίτερα χρήσιμη χαρακτηρίζεται η δυνατότητα υπολο-γισμού του κινδύνου εμφάνισης προχωρημένων μορφών της ΗΕΩ.

Πρόσφατες ερευνητικές μελέτες, συνδυάζοντας κλινικά, επιδημιολογικά και γενετικά χαρακτηριστικά, έχουν πετύχει να υπολογίσουν την πιθανότητα να αναπτύξει το άτομο προχωρημένες μορφές της ΗΕΩ.

Η πρώιμη γνώση του κινδύνου που διατρέχει κάθε άτομο να χάσει την κεντρική του όραση λόγω ΗΕΩ έχει σημα-ντικά πλεονεκτήματα. Συγκεκριμένα, επιτρέπει την έγκαιρη έναρξη φαρμακολογικής θεραπείας με ειδικά αντιοξειδωτικά και βιταμινούχα σκευάσματα, καθώς και αποφυγή δυνητικών περιβαλλοντικών παραγόντων κινδύνου όπως το κάπνισμα, η μη ισορροπημένη δίαιτα και η έκθεση στον ήλιο.

Ποιοι είναι οι τύποι ΗΕΩ και ποια η διαδικασία διάγνωσης;

Η εκφύλιση της ωχράς που σχετίζεται με την ηλικία έχει 2 τύπους: • την ξηρή μορφή που εξελίσσεται πολύ αργά και • την υγρή μορφή που εξελίσσεται ταχύτατα, οδηγώντας σε απότομη ελάττωση της κεντρικής όρασης. Η διάγνωση και των δύο τύπων απαιτεί βυθοσκόπηση, κατά την οποία, μετά από ενστάλαξη σταγόνων που μεγαλώνουν τις κόρες των ματιών (διαστολή), εκτιμάται η κατάσταση της ωχράς κηλίδας. Συχνά, για την πιο αποτελεσματική διάγνωση και παρακολούθηση της πάθησης είναι δυνατό να

χρειαστούν και πρόσθετες εξετάσεις, όπως η φωτογράφηση βυθού οφθαλμού, η φλουοροαγγειογραφία και η φασματική οπτική τομογραφία συνοχής (OCT).

Υπάρχει θεραπεία;

Για τον ξηρό τύπο της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς δεν υπάρχει διαθέσιμη θεραπεία. Ωστόσο, για την υγρή μορφή υπάρχει ένα ευρύ φάσμα θεραπευτικών σχημάτων που περιλαμβάνουν θερμικό laser, φωτοδυναμική θεραπεία ή έγχυση ειδικών φαρμάκων (αντι-αγγειογενετικά) μέσα στο μάτι. Η επιλογή της κατάλληλης θεραπείας εξαρτάται από το είδος και τον εντοπισμό της βλάβης.

Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια έχει επικρατήσει η εφαρμογή των ενδοϋαλοειδικών εγχύσεων, η οποία συνήθως συνο-δεύεται και από τα εντυπωσιακότερα αποτελέσματα. Η θεραπεία αυτή περιλαμβάνει αρχικά συνήθως 3 ενέσεις (μία κάθε μήνα) και στη συνέχεια επανάληψη των εγχύσεων σε περίπτωση υποτροπής της νόσου. Έχοντας πάντα σαν στόχο τη διατήρηση της καλύτερης δυνατής όρασης, κατά μέσο όρο απαιτούνται 6-7 ενέσεις τον πρώτο χρόνο, ενώ συνήθως ο αριθμός τους ελαττώνεται στα επόμενα έτη. ■

Πώς είναι o κόσμος

χωρίς ευκρίνεια;

Ηλικιακή Εκφύλιση

Ωχράς Κηλίδας:

Θάνος Σουσούρας MD, DOΧειρουργός Οφθαλμίατρος

Ειδικός στην παθολογία του Αμφιβληστροειδούς και της Ωχράς Κηλίδαςsousouras@ophthalmica.gr

29 | VLEPOVLEPO | 28

| ΥΠΗΡΕΣΊΕΣ

Συμβαίνει στο ΊΝΣΤΊΤΟΥΤΟ OPHTHALMICA

by

vlepo | ΥΠΗΡΕΣΊΕΣby

vlepo

Πώς παράγονται τα δάκρυα;

Τα δάκρυα παράγονται από τον κύριο δακρυϊκό αδένα, που βρίσκεται στην άνω έξω πλευρά μέσα στον οφθαλ-μικό κόγχο, αλλά και από άλλους μικρότερους που βρίσκονται στα βλέφαρα. Υπάρχει μια συνεχής διαδι-κασία παραγωγής και αποχέτευσης των δακρύων, ώστε η ποσότητά τους στο μάτι να διατηρείται γενικά σταθερή, μια και τόσο η έλλειψη δακρύων όσο και η περίσσειά τους δυσκολεύουν την όραση και ενοχλούν τον ασθενή.

Η δακρυϊκή συσκευή

Τα δάκρυα είναι σημαντικά για τη λίπανση της εξωτε-ρικής επιφάνειας του ματιού και απλώνονται ομοιόμορφα χάρη στον βλεφαρισμό. Κατά τη διάρκεια του βλεφα-ρισμού τα δάκρυα μεταφέρονται στην έσω γωνία του ματιού απ’ όπου και αποχετεύονται. Η δακρυϊκή συσκευή αποχέτευσης των δακρύων ξεκινά από δύο μικρά στόμια, τα δακρυϊκά σημεία, που βρίσκονται στο χείλος του άνω και του κάτω βλεφάρου. Τα δάκρυα, στη συνέχεια, μέσω των δακρυϊκών σωληναρίων και του ρινοδακρυ-ϊκού πόρου καταλήγουν στη μύτη. Πάρα πολύ σημαντικό ρόλο στη διαδικασία αποχέτευσης των δακρύων παίζει

ο μυϊκός τόνος των βλεφάρων που αποτελεί τον σημα-ντικότερο παράγοντα της δακρυϊκής αντλίας, βοηθώντας τα δάκρυα να εισέλθουν στη δακρυϊκή συσκευή αποχέ-τευσης των δακρύων.

Δακρύρροια: Ποια τα σημαντικότερα αίτια;

Ξηροφθαλμία και χρόνια βλεφαρίτιδα, όπως και κάθε άλλη παθολογία της εξωτερικής επιφάνειας του οφθαλμού, αποτελούν συχνές αιτίες δακρύρροιας. Στην περίπτωση της βλεφαρίτιδας, η χρόνια φλεγμονή του βλεφαρικού χείλους και η δυσλειτουργία των μεϊβο-μιανών αδένων έχουν σαν αποτέλεσμα την παραγωγή «κακής» ποιότητας δακρύων.

Τα κακής ποιότητας δάκρυα εξατμίζονται πιο γρήγορα απ’ ό,τι θα έπρεπε και δημιουργούν ξηροφθαλμία. Η αντί-δραση του οργανισμού είναι να παράγει, αντανακλα-στικά, περισσότερα δάκρυα κακής ποιότητας. Αυξάνο-ντας όμως την ποσότητα χωρίς βελτίωση της ποιότητας των δακρύων δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος υπερ-παραγωγής δακρύων με αποτέλεσμα να ξεπεραστούν οι δυνατότητες του συστήματος αποχέτευσης και τα δάκρυα να λιμνάζουν στο μάτι ή να ρέουν στο μάγουλο.

Αλλεργίες, χρόνια χρήση οφθαλμικών σταγόνων (όπως π.χ. για την αντιμετώπιση του γλαυκώματος), τριχίαση, αυτοάνοσες ασθένειες είναι κάποιες άλλες αιτίες που μπορούν να προκαλέσουν δακρύρροια. Αλλαγή της φυσι-ολογικής ανατομικής θέσης των βλεφάρων αλλά και μείωση του μυϊκού τόνου του σφιγκτήρα μυός έχουν ως αποτέλεσμα τη δυσλειτουργία της δακρυϊκής αντλίας. Το εκτρόπιο (όταν το βλέφαρο γυρίζει προς τα έξω), όπως και το εντρόπιο (όταν το βλέφαρο γυρίζει προς τα μέσα) είναι ορισμένες από τις αιτίες της δακρύρροιας.

Απόφραξη της δακρυϊκής συσκευής μπορεί να δημιουρ-γηθεί σε οποιοδήποτε σημείο από την αρχή της (δακρυϊκά σημεία) έως το τέλος της (ρινοδακρυϊκός πόρος). Αποτέ-λεσμα της απόφραξης του ρινοδακρυϊκού πόρου είναι συνήθως η δακρυοκυστίτιδα που αποτελεί μια μόλυνση του δακρυϊκού ασκού.

Πώς είναι οι σύγχρονες τεχνικές αντιμετώπισης της δακρύρροιας;

Η θεραπεία της δακρύρροιας εξαρτάται από την αιτία της. Μια μόλυνση ή χρόνια φλεγμονή των βλεφάρων καθώς και η ξηροφθαλμία συνήθως αντιμετωπίζονται με τη χρήση κολλυρίων ή και λήψη φαρμάκων από το στόμα, ενώ στην περίπτωση των «κροκοδείλιων δακρύων», μετά από πάρεση του προσωπικού νεύρου, συνιστάται η χρήση Botox στον δακρυϊκό αδένα. Χειρουργική επέμ-βαση βλεφάρων θα χρειαστεί σε περίπτωση που διαπι-στωθεί χάλαση των βλεφάρων ή αλλαγή της σωστής ανατομικής θέσης των δακρυϊκών σημείων.

Σε περίπτωση απόφραξης του ρινοδακρυϊκού πόρου η χειρουργική μέθοδος που προτείνεται είναι η ασκορι-νοστομία. Αυτή η χειρουργική επέμβαση δημιουργεί μια νέα δίοδο μεταξύ του δακρυϊκού ασκού και της μύτης, επιτρέποντας στα δάκρυα να παροχετεύονται και πάλι κανονικά. Κάθε απόφραξη ή στένωση του ρινοδακρυ-

ϊκού πόρου μπορεί να παρακαμφθεί πλήρως με αυτή τη χειρουργική επέμβαση απαλλάσσοντας τον ασθενή από την ενοχλητική δακρύρροια και τις μολύνσεις του ματιού.

Η επέμβαση αυτή μπορεί να πραγματοποιηθεί με 2 τρόπους. Είτε εξωτερικά (με μία μικρή τομή στο δέρμα) είτε ενδοσκοπικά (από τη μύτη, χωρίς τομή στο δέρμα). Και στις δύο περιπτώσεις δεν χρειάζεται παραμονή του ασθενούς στο νοσοκομείο ή την κλινική, ενώ η επέμ-βαση μπορεί να γίνει είτε με γενική αναισθησία είτε με τοπική αναισθησία και μέθη. Τα αποτελέσματα της επέμ-βασης είναι εξαιρετικά με τα ποσοστά επιτυχίας να αγγί-ζουν το 95%.

Η δακρύρροια αποτελεί ένα πολυσύνθετο πρόβλημα που μειώνει αισθητά την ποιότητα ζωής πολλών ασθενών. Ως εκ τούτου συνιστάται η σωστή και εκτενής κλινική εξέταση από εξειδικευμένο οφθαλμίατρο, ώστε να εντο-πιστεί η ακριβής αιτία και να εκπονηθεί το κατάλληλο θεραπευτικό πλάνο. ■

Όταν το μάτι δακρύζει…

Δακρύρροια:

Ευάγγελος Λοκοβίτης MD, FEBOphthΧειρουργός Οφθαλμίατρος

Ειδικός στη Χειρουργική Βλεφάρων, Δακρυϊκής Συσκευής & Οφθαλμικού Κόγχου

lokovitis@ophthalmica.gr

VLEPO | 30

Live FB Q&A

sessions

Ηεπιστημονική ομάδα του Ινστιτούτου Οφθαλμο-λογίας & Μικροχειρουργικής Ophthalmica, θέλο-ντας όχι μόνο να αφουγκράζεται με αμεσότητα

τις ανάγκες των ασθενών του, αλλά και να απαντά σε εύλογα ερωτήματα και απορίες του κοινού για τις οφθαλ-μικές παθήσεις, για τα κυριότερα συμπτώματά τους και για τις σύγχρονες διαγνωστικές, θεραπευτικές και επεμβατι-κές προσεγγίσεις τους, συντονίζει μια σειρά από Live Q&A sessions στο Facebook fan page του.

Κάθε μήνας αποτελεί στην πραγματικότητα και μια διαφορετική επίκαιρη θεματική ενότητα με εξειδικευμέ-νους οφθαλμίατρους να αναλύουν, μέσα από περιεκτικές συνεντεύξεις, τις πιο σημαντικές οφθαλμικές παθήσεις και να απαντούν ζωντανά (με live streaming) σε ερωτή-σεις και γραπτά σχόλια των χρηστών, με πιο έντονο από ποτέ το στοιχείο της διαδραστικότητας.

Επισκεφτείτε κι εσείς την επίσημη σελίδα του Ινστιτού-του Ophthalmica στο Facebook για να συμμετάσχετε στα Live FB Q&A sessions:https://www.facebook.com/ophthalmicagreece/

Μείνετε συντονισμένοι! ■

δώρο

Panel coordinator: Έλενα Σαμαρά

| ΥΠΗΡΕΣΊΕΣby

vlepo

33 | VLEPOVLEPO | 32

Συμβαίνει στο ΊΝΣΤΊΤΟΥΤΟ OPHTHALMICA

| ΝΕΑby

vlepo

Η επιστημονική ομάδα του Ινστιτούτου Ophthalmica δραστηριοποιείται σταθερά σε σημαντικούς τομείς της κλινικής και της εφαρμοσμένης έρευνας και

αποτελεί μέλος των μεγαλύτερων οφθαλμολογικών οργα-νισμών στον κόσμο (ΑΑΟ, ASCRS, ESCRS, EURETINA, EVER, EBO, ICO κ.ά.). Βασικοί στόχοι είναι: α) η διατήρηση της τεχνο-γνωσίας στο ανώτερο δυνατό επίπεδο και β) η διαρκής τόνωση της γέφυρας με το διεθνές θεραπευτικό γίγνεσθαι.

Τα τελευταία χρόνια, υπό την επίβλεψη της Επιστημο-νικής Επιτροπής και τη συμβολή του καθηγητή κ. Γεωρ-γίου Ανωγειανάκη, τα αποτελέσματα της έντονης ερευνη-τικής αυτής προσπάθειας έχουν δημοσιευτεί σε διεθνούς φήμης επιστημονικά περιοδικά όπως τα: Ophthalmology and Therapy, Advances in Therapy, Journal of Biological Regulators, Homeostatic Agents, Graefes Archives of Clinical and Experimental Ophthalmology, 4Open κ.ά.

Γονιδιακή αξιολόγηση του Κερατόκωνου Ο Κερατόκωνος είναι μια γενετικά ετερογενής, πολυπαραγο-ντική εκφυλιστική διαταραχή του κερατοειδούς χιτώνα που πλήττει περίπου 1 στους 2000 ανθρώπους. Χαρακτηρίζεται από την παρουσία μιας προοδευτικής παραμόρφωσης της επιφάνειάς του. Ο κερατοειδής σταδιακά αποκτά μια «κωνική» μορφή (σαν προεξοχή), παραμορφώνοντας σημαντικά το είδωλο που σχηματίζεται στον βυθό του οφθαλμού. Ταυτό-χρονα παρατηρείται προοδευτική και επικίνδυνη λέπτυνση, ουλοποίηση και τελικά θολερότητα στην περιοχή που εντο-πίζεται ο κώνος. Εφόσον αφεθεί ανεξέλεγκτος είναι σε θέση να προκαλέσει ανεπανόρθωτες αλλοιώσεις στην όραση.

Αποτέλεσμα των ερευνητικών προσπαθειών της Επιστημο-νικής ομάδας για την αξιολόγηση και την αντιμετώπιση του Κερατόκωνου (διερεύνηση των περιβαλλοντικών και κληρο-νομικών παραγόντων που τον επηρεάζουν, συν-νοσηρό-τητες που τον συνοδεύουν, συσχέτιση με άλλες γενετικές διαταραχές, κλινική μελέτη εμφάνισής του σε οικογένειες), είναι 4 εργασίες που δημοσιεύτηκαν σε διεθνή επιστημο-νικά περιοδικά που περιλαμβάνονται στη βάση δεδομένων PubMed του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας των ΗΠΑ και διαθέ-τουν υψηλούς συντελεστές απήχησης (impact factors):

• Contributions of VSX1 gene to keratoconus. J Biol Regul Homeost Agents. 2018 Nov-Dec;32(6):1515-1518. PMID: 30574758• Genetic Aspects of Keratoconus: A Literature Review Exploring Potential Genetic Contributions and Possible Genetic Relation-ships with Comorbidities. Ophthalmol Ther. 2018 Dec;7(2):263-292. doi: 10.1007/s40123-018-0144-8. Epub 2018 Sep 6. Review. PMID: 30191404 Free PMC Article(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6258591/) • Contributions of the superoxide dismutase 1 and zinc finger protein 469 (ZNF469) genes to keratoconus. J Biol Regul Homeost Agents. 2019 Mar-Apr;33(2):457-460. PMID: 30916512 • The Proteins of Keratoconus: A Literature Review Exploring their Contribution to the Pathophysiology of the Disease. Adv Ther, 36 (9), 2205-2222 Sep 2019 PMID: 31363996 PMCID: PMC6822850 DOI: 10.1007/s12325-019-01026-0(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6822850/)

Μυωπία και προβλεψιμότητα επανεπέμβασης σε διαθλαστική επέμβαση με Laser Η διαθλαστική επέμβαση με Laser για την αντιμετώπιση της μυωπίας είναι μία ελάχιστα επεμβατική ιατρική πράξη με υψηλή προβλεψιμότητα του μετεγχειρητικού διαθλαστικού αποτελέσματος. Ωστόσο, ένα μικρό μεν αλλά παγκοσμίως μη αμελητέο ποσοστό αυτών των επεμβάσεων απαιτεί διορ-θωτική επανάληψη (επανεπέμβαση), μία εξέλιξη που καλό είναι να είναι προβλέψιμη πριν την πρώτη επέμβαση.

Σε συνεργασία με το Ιόνιο Πανεπιστήμιο χρησιμοποιήθηκαν τεχνικές Νευρωνικών Δικτύων (Neural Networks) για την προεγχειρητική πρόβλεψη της τυχόν μετεγχειρητικής ανάγκης για διορθωτική επανάληψη της επέμβασης (retreatment).

Ο αλγόριθμός που αναπτύχθηκε είναι σε θέση να προβλέψει με στατιστικά σημαντικό τρόπο την ανάγκη επανεπέμβασης

μετά την αρχική διαθλαστική επέμβαση με μεγάλη ευαι-σθησία (0.8756) και εξαιρετική ειδικότητα (0.9286). Τα αποτε-λέσματα επιτρέπουν να υπάρχει αισιοδοξία για το μέλλον σχετικά με τη χρήση των νευρωνικών δικτύων στον σχεδι-ασμό των επεμβάσεων διαθλαστικής χειρουργικής.Η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων με τίτλο Using Neural Networks to Predict the Outcome of Refractive Surgery for Myopia έγινε δεκτή για δημοσίευση στο επιστημονικό περιοδικό 4Οpen. (https://www.4open-sciences.org/about-the-journal/indexed-in)

Η συμβολή γενετικών παραγόντων στην εμφάνιση της Επιαμφιβληστροειδικής ΜεμβράνηςΗ επιαμφιβληστροειδική μεμβράνη (ERM: Epi Retinal Membrane) είναι ένα στρώμα παθολογικού (ουλώδους) ιστού που εμφανίζεται στην επιφάνεια του αμφιβληστροειδούς. Ο ουλώδης αυτός ιστός αναπτύσσεται (χαρακτηρίζεται από παθολογικές αλλαγές με ποικίλους βαθμούς κλινικής σημα-σίας) και στη συνέχεια συρρικνώνεται, «παρασύροντας» και παραμορφώνοντας την επιφάνεια της ωχράς κηλίδας, προκαλώντας θολή και σημαντικά παραμορφωμένη όραση.

Η μεγάλη διαφορά στην επικράτηση της ιδιοπαθούς ERM μεταξύ διαφορετικών εθνοτικών ομάδων δείχνει ότι οι γενε-τικοί παράγοντες, όπως και ο τρόπος ζωής, διαδραματίζουν κάποιο ρόλο στην εμφάνισή της. Ιστοπαθολογικές μελέτες αποδεικνύουν ότι διάφοροι κυτταρικοί τύποι, καθώς και τροφικοί και μεταγραφικοί παράγοντες, πιθανώς σχετίζονται με τον σχηματισμό της ERM. Σε αυτές τις διαδικασίες συμμε-τέχουν τουλάχιστον 52 γονίδια.

H ερευνητική ομάδα κάνει μία σημαντική προσπάθεια συσχέ-τισης της λειτουργίας αυτών των γονιδίων με τα κύτταρα, τις κυτοκίνες και τις λοιπές πρωτεΐνες που εμπλέκονται στον σχηματισμό της ERM. Συνολικά 2 ανασκοπικά άρθρα έχουν υποβληθεί προς δημοσίευση:• Update on the Cellular, Genetic and Cytokine basis of Epiretinal Membrane pathogenesis που έγινε δεκτό από το επιστημο-νικό περιοδικό Journal of Biological Regulators and Homeostatic Agents • Review of the Last Decade’s Developments on Epiretinal Membrane Pathogenesis που υποβλήθηκε στο επιστημονικό

περιοδικό Medical Hypothesis Discovery and Innovation in Ophthalmology Journal

Μετεγχειρητικά διαθλαστικά αποτελέσματα συνδυασμένης φακοβιτρεκτομής συγκριτικά με επέμβαση φακοθρυψίας μετά από υαλοειδεκτομή Μελετήθηκε και συγκρίθηκε το μετεγχειρητικό διαθλαστικό αποτέλεσμα σε οφθαλμούς που υποβλήθηκαν σε συνδυα-σμένη επέμβαση φακοβιτρεκτομής (οπίσθια υαλοειδεκτομή με φακοθρυψία) σε σχέση με το αποτέλεσμα χειρουργικής επέμβασης αφαίρεσης καταρράκτη (φακοθρυψία) μετά από υαλοειδεκτομή (βιτρεκτομή).

Στόχος να διερευνηθεί η ακρίβεια της προεγχειρητικής βιομε-τρίας στους οφθαλμούς που υποβάλλονται σε συνδυα-σμένη φακοβιτρεκτομή σε σύγκριση με τους οφθαλμούς που υποβάλλονται σε χειρουργική επέμβαση καταρράκτη σε μετα-γενέστερο στάδιο ή χρονικό σημείο μετά την υαλοειδεκτομή.

Βρέθηκε ότι η συνδυασμένη φακοβιτρεκτομή μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερο μετεγχειρητικό σφάλμα πρόβλεψης διάθλασης, συγκριτικά με την απλή φακο-θρυψία που ακολουθεί σε μεταγενέστερο χρόνο την υαλο-ειδεκτομή. Επίσης εντοπίστηκε ότι οι ασθενείς με χειρότερη όραση και ρηχούς πρόσθιους θαλάμους απαιτούν μεγαλύ-τερη προσοχή, καθώς είναι επιρρεπείς σε ανακριβή προεγ-χειρητική βιομετρία. Η σχετική δημοσίευση είναι:• Comparison of Postoperative Refractive Outcome in Eyes Undergoing Combined Phacovitrectomy vs Cataract Surgery Following Vitrectomy. Graefes Arch Clin Exp Ophthalmol 2020 Jan 10 [Online ahead of print] PMID: 31925516 DOI: 10.1007/s00417-019-04583-w

Μέλη Επιστημονικής Επιτροπής Ίνστιτούτου Ophthalmica:Γιώργος Ανωγειανάκης MD, PhD Μίλτος Μπαλίδης PhD, FEBOphth, ICOphthΠέτρος Ράσογλου MD, PhDΔημήτρης Σακελλάρης MDΠάρης Τρανός PhD, FRCSΠερικλής Μαρκούσης MSc ■

Ερευνητική Δραστηριότητα

Συμβαίνει στο ΙΝΣΤΙΤΟΎΤΟ OPHTHALMICA

VLEPO | 36

| ΝΕΑby

vlepo

Μην του μιλάτε, δουλεύει! Οδηγεί!Τα τελευταία χρόνια συναντούμε μερικές φορές στον δρόμο την εικόνα ενός τυφλού που συνοδεύεται από σκύλο που τον καθοδη-γεί στην πορεία του, είναι η «Ομάδα» «Χειριστής, Άτομο με Οπτική Αναπηρία και σκύλος-οδηγός». Ο σκύλος-οδηγός εκπαιδεύεται για να προσφέρει τις υπηρεσίες του στα άτομα με ολική ή μερική απώλεια όρασης, είναι ένα «βοήθημα κινητικότητας» για τα άτομα αυτά. Είναι σε θέση να τους καθοδηγήσει με ασφάλεια ώστε να ξεπεράσουν εμπόδια που θα βρεθούν στον δρόμο τους, ακόμα και στο ύψος του ανθρώπου, να ανεβούν ή να κατεβούν σκάλες, να περάσουν απένα-ντι, να εντοπίσουν συγκεκριμένα αντικείμενα όπως φανάρια, ΑΤΜ, πόρτες, καρέκλες ή κάτι που ενδιαφέρει τους χειριστές τους.

Όταν η «ομάδα» κυκλοφορεί, θα πρέπει να έχουμε υπ' όψη μας ότι εκείνη τη στιγμή «δουλεύει», γι' αυτό δεν πρέπει να απευθυνόμαστε ποτέ σε έναν σκύλο-οδηγό όταν φοράει το γιλέκο του, να μην τον χαϊδεύουμε, να μην του αποσπούμε την προσοχή, αλλά να δίνουμε στην «ομάδα» τον χώρο να προχωρήσει χωρίς προβλήματα. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι, βάσει του Νόμου 3868/2010, επιτρέπε-ται η είσοδος των σκύλων-οδηγών τυφλών ατόμων σε όλα τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, καθώς και σε όλους του δημόσιους και ιδιωτι-κούς χώρους και τους χώρους υγειονομικού ενδιαφέροντος. Όταν κάποιος δημιουργεί στην «ομάδα» προβλήματα εισόδου, πρέπει να προσπαθούμε να ενημερώσουμε ότι είναι δικαίωμα του χειριστή με οπτική αναπηρία να είναι πάντα μαζί με τον σκύλο-οδηγό του.

Η ζωή του σκύλου-οδηγού είναι ταυτισμένη με τη ζωή του χειριστή του. Η ανταμοιβή του είναι η αγάπη που εισπράττει από εκείνον. Όταν δεν «οδηγεί» συμπεριφέρεται σαν κατοικίδιο, εκτονώνεται και παίζει.

Ο σκύλος-οδηγός παραδίδεται στο άτομο με απώλεια όρασης δωρεάν, με χρησιδάνειο, για 6 χρόνια. Η «ομάδα» επαναξιολογεί-ται ανά εξάμηνο μέχρι την ηλικία των 10 ετών του σκύλου-οδηγού, γιατί είναι σημαντικό ο σκύλος να διατηρεί την οξυδέρκεια και την αξιοπιστία του ως προς τις αντιδράσεις και τα αντανακλαστικά του. Όταν «συνταξιοδοτείται», ο χειριστής του έχει τον πρώτο λόγο αν θα τον κρατήσει σαν κατοικίδιο και θα αναζητήσει, κατά συνέπεια, νέο σκύλο-οδηγό. Στην αντίθετη περίπτωση τον δεύτερο λόγο έχει ο ανάδοχος εθελοντής ή δίδεται για υιοθεσία όπως γίνεται για τα σκυλιά που αποσύρονται.

Η εκπαίδευση των σκύλων-οδηγών ξεκίνησε το 2011 και το Πρόγραμμα Αναδοχής το 2013. Εκπαιδεύτηκαν 22 σκύλοι-οδηγοί. Κυκλοφορούν 5 στη Θεσσαλονίκη και 8 στην Αθήνα, ενώ οι υπόλοι-ποι 9 αποσύρθηκαν για διαφορετικούς λόγους ο καθένας. Βρίσκονται ήδη σε εκπαίδευση 6 σκύλοι, σε κοινωνικοποίηση σε Ανάδοχη Οικο-γένεια 2 κουτάβια και εντός του 2020 θα πρέπει να αποκτηθούν 5 νέα. Όλα τα κουτάβια στειρώνονται.

Η Ανάδοχη Οικογένεια κοινωνικοποιεί το κουτάβι από την ηλικία των 2,5 μηνών και μέχρι τους 12-14 μήνες. Στη συνέχεια εκπαιδεύεται από Ειδικό Εκπαιδευτή Σκύλων Οδηγών για 8-12 μήνες. Η αποφοίτησή του εξαρτά-ται από την προσωπικότητά του, τον βαθμό δυσκολίας των διαδρομών που θα ακολουθεί και τη σωστή εκμάθηση αποφυγής εμποδίων ύψους μέχρι και 2 μέτρων. Οι υποψήφιοι χειριστές αξιολογούνται στην κινητικό-τητα και τον προσανατολισμό, σε γνωστές και άγνωστες διαδρομές ενώ παράλληλα αποτιμώνται οι ανάγκες τους και η καθημερινότητά τους. Εκπαιδεύονται με τον σκύλο-οδηγό επί 60-120 ώρες.

Το Κέντρο «Σκύλοι-Οδηγοί Ελλάδας» ιδρύθηκε το 2008 από τους Φορείς: Κέντρο Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών, Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία, Εθνική Ομοσπονδία Τυφλών, Πανελλήνιο Σύνδεσμο Τυφλών, Φάρο Τυφλών της Ελλά-δος, Πανελλήνια Ένωση Αμφιβληστροειδοπαθών και το Ελλη-νικό Κέντρο Εκπαίδευσης Σκύλων. Βασικός σκοπός η εκπαίδευση σκύλων-οδηγών για άτομα με οπτική αναπηρία από Έλληνες Εκπαι-δευτές σκύλων-οδηγών, οι οποίοι εκπαιδεύτηκαν από το Κέντρο και τον Ολλανδό Εκπαιδευτή σκύλων-οδηγών κ. Peter Lasaroms. Εκπαι-δεύονται κυρίως Labrador.

Στόχος του Κέντρου «Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδας» είναι να ενημερώ-νει όχι μόνον τα άτομα με προβλήματα όρασης σχετικά με τα πλεο-νεκτήματα χρήσης σκύλου-οδηγού αλλά και το ευρύτερο κοινό σχετικά με την αξία ενός σκύλου-οδηγού. Επίσης, δίνεται έμφαση στην προσπάθεια ενημέρωσης των διαφόρων Δημοσίων και Ιδιω-τικών Φορέων σχετικά με τα θέματα της προσβασιμότητας μέσω του εγκεκριμένου προγράμματος «Αγαπάμε Σκύλους-Οδηγούς». Ο σπουδαιότερος όμως στόχος είναι να δημιουργηθούν οι κατάλλη-λες προϋποθέσεις στην χώρα μας έτσι ώστε, όταν ένα τυφλό άτομο θέλει να κυκλοφορεί στην πόλη όπου διαμένει, να μπορεί να το κάνει με αξιοπρέπεια και ασφάλεια.. ■

Κέντρο «Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδας»Ζωή Χρηστοπούλου-Γερουλάνου, Πρόεδρος Δ.Σ

Fully integratedProcedural versatilityEven more intuitive

Even more intuitive

Re-designed interfacewith enhanced clarity and ease of use.

With enhancedproceduralversatility

A range of multi-functionlaser probes includingcurved, illuminated andaspirating.

With fully integrated laserUpgrade compatiblewith existing Stellaris PC.

Wireless footpedalwith integratedlaser controls

A single pedal controlsall your proceduralneeds.

Anastasios Mavrogenis S.A., Authorized Distributor Bausch & Lomb Surgical1A Gionas str. P.C.: 14451 Metamorfosi, Athens Tel: +30 210 20 20 232 , Fax: +30 210 20 20 232www.mavrogenis.com

Σκύλος-οδηγός:Βοήθημα κινητικότητας για άτομα με μερική ή

ολική απώλεια όρασης

39 | VLEPO

Συμβαίνει στο ΊΝΣΤΊΤΟΥΤΟ OPHTHALMICA

| ΝΕΑby

vlepo

VLEPO | 38

Ο ι διαθλαστικές επεμβάσεις με Laser για τη διόρθωση των γνωστών σε όλους διαθλαστικών ανωμαλιών (μυωπία, υπερμετρωπία, αστιγματισμός) περνάνε

σε άλλο επίπεδο με την αγορά του συστήματος Schwind Amaris 1050RS excimer laser.

To Amaris 1050RS χαρακτηρίζεται αντικειμενικά από όλους τους ειδικούς ως το κορυφαίο excimer laser του πλανήτη. Διαθέτει την ανώτερη συχνότητα λειτουργίας των 1050Hz με SmartPulse & SmartSurf τεχνολογία (εξελιγμένο γεωμε-τρικό μοντέλο που βασίζεται σε μια δομή φουλερενίου) και υποστηρίζει ταχύτητα εξάχνωσης μόλις 1,3 δευτερόλεπτα ανά διοπτρία με αποτέλεσμα να ελαχιστοποιεί τον συνο-λικό χρόνο θεραπείας (διόρθωσης) και να μειώνει αισθητά το χρονικό διάστημα που ο ασθενής χρειάζεται να εστιάσει στο φως προσήλωσης.

Οφθαλμικός ιχνηλάτης (eye-tracker) 7 διαστάσεωνΟ ρόλος ενός οφθαλμικού ιχνηλάτη (eye-tracker) είναι να λειτουργεί ως «ραντάρ» κατά τα δευτερόλεπτα της διάρ-κειας της Laser θεραπείας παρακολουθώντας σταθερά τις μικρο-κινήσεις του κάθε οφθαλμού, ακόμα και σε έναν αρκετά «ανήσυχο» ή «αγχωμένο» ασθενή, ώστε να επιτυγ-χάνεται μια ποιοτική διαθλαστική διόρθωση διεγχειρητικά με εξαιρετικά μετεγχειρητικά αποτελέσματα.

Στο Amaris 1050RS, ένας πραγματικά πανίσχυρος οφθαλ-μικός ιχνηλάτης (eye-tracker) είναι σε θέση να παρακολουθεί με απίστευτη ακρίβεια 6 οφθαλμικές κινήσεις: horizontal

(lateral) displacement (οριζόντια κίνηση στον άξονα X), vertical (lateral) displacement (κάθετη κίνηση στον άξονα Y), horizontal rolling (οριζόντια κύλιση), vertical rolling (κάθετη κύλιση), dynamic cyclotorsion (δυναμική κυκλοστροφή), axial displacement (κίνηση στον κατακόρυφο άξονα Z, ενώ ο ασθενής είναι ξαπλωμένος).

Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι στο eye-tracking του Amaris 1050RS συμβαίνει και η ενεργός συμμετοχή της διάστασης του χρόνου που ονομάζεται «time latency-free». Ο οφθαλ-μικός ιχνηλάτης εκτελεί στην πραγματικότητα μια ανάλυση κίνησης βασισμένη στην κάθε προηγούμενη θέση του οφθαλμού κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Μετά υπολο-γίζει («σκέφτεται» και προβλέπει) για όλες τις 6 προανα-φερθείσες κινήσεις την τοποθέτηση του στόχου στον κερα-τοειδή χιτώνα κατά τη στιγμή των 2 επόμενων διαδοχικών παλμών, στοιχείο που δεν υπάρχει πουθενά στον ανταγω-νισμό.

AFLA Με την αυτοματοποιημένη ρύθμιση επιπέδων ενέργειας εξάχνωσης ιστού και το σύστημα AFLA (Automatic Fluence Level Adjustment) επιτυγχάνεται τέλεια εξομάλυνση (smoothing) του κερατοειδή, ακόμη και στην υψηλότερη συχνότητα σμίλευσης των 1050Hz. Το ablation (εκτομή) διαχωρίζεται κάθε φορά σε δευτερόλεπτα διόρθωσης με high fluence και low fluence με πραγματικά απίστευτα αποτε-λέσματα. Ο διαθλαστικός χειρουργός μπορεί να αντιλη-φθεί την εξομάλυνση ενέργειας από τον ήχο της βολής του Laser κατά τη διάρκεια της θεραπείας.

ITECΈνα άλλο στοιχείο που καθιστά το σύστημα Amaris 1050RS απόλυτα ήπιο και φιλικό στον κερατοειδή χιτώνα, ακόμη και στις υψηλότερες ταχύτητες σμίλευσης, είναι το ευφυές σύστημα θερμικού καταμερισμού ITEC (Intelligent Thermal Effect Control), το οποίο αποτρέπει την απότομη αύξηση θερμοκρασίας στον περιβάλλοντα κερατοει-δικό ιστό. Αποφεύγεται έτσι δραστικά το θερμικό φαινό-μενο, χαρίζοντας επιπλέον ποιοτικά χαρακτηριστικά στο προφίλ διόρθωσης.

To Schwind Amaris 1050RS

excimer laser στο Ινστιτούτο Ophthalmica

ΠΡΟΒΛΗΘΕΙΤΕ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΣΕ ΟΣΟΥΣΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑ ΣΑΣ

ΠΡΟΪΟΝΤΑ Ή ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ

W: www.adpixeldigital.comE: info@adpixeldigital.comT: 2310830619, 6974529231

ΑΠΟΓΕΙΩΣΤΕ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΣΑΣ!

ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ ΣΤΟ FACEBOOK, ΣΤΟ INSTAGRAM ΚΑΙ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ SOCIAL MEDIA

ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ ΣΤΟ GOOGLE

ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΕΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ ΓΙΑ E-SHOP ΚΑΙ ΠΩΛΗΣΕΙΣ

by

vlepo

VLEPO | 40

| ΝΕΑby

vlepo

Schwind CAM softwareΚάθε κερατοειδής είναι μοναδικός, όπως ακριβώς ένα ανθρώπινο αποτύπωμα. Έτσι και κάθε προφίλ θεραπείας οφείλει να είναι διαφορετικό και σχεδιάζεται απόλυτα εξατομικευμένα, βάσει των απαιτήσεων και των αναγκών του κάθε διαθλαστικού υποψηφίου.

Αυτός είναι και ο λόγος που δημιουργήθηκε το εύχρηστο και ευέλικτο Schwind CAM software του Amaris 1050RS excimer laser. Tο συγκεκριμένο λογισμικό είναι σε θέση να επικοινωνεί δικτυακά με όλα τα περιφερειακά, διαγνωστικά συστήματα του Laser (Sirius topographer και Peramis aberrometer), λαμβά-νοντας υπόψη ταχύτατα και αξιόπιστα όλες τις προεγχειρη-τικές μετρήσεις, τους τοπογραφικούς χάρτες και τα «αμπερο-μετρικά» προφίλ του εκάστοτε υποψηφίου, ελέγχοντας ένα ευρύ φάσμα θεραπευτικών εφαρμογών.

On-line παχυμετρίαΗ δυνατότητα συνεχούς μέτρησης του πάχους του κερα-τοειδούς, κατά τη διάρκεια της επέμβασης, αναμφισβή-τητα εξασφαλίζει μέγιστη ασφάλεια για κάθε διαθλαστικό χειρουργό ή χειριστή, καθώς το υπολειπόμενο κερατοειδικό στρώμα (corneal residual stroma) είναι στοιχείο υψίστης σημα-σίας για την επιλογή της διαθλαστικής τεχνικής.

Το Amaris 1050RS διαθέτει (προαιρετικά) ενσωματωμένη «ζωντανή» διεγχειρητική παχυμετρία κερατοειδούς (on-line pachymetry), που παρέχει ακριβείς πληροφορίες σχετικά με το πάχος του κερατοειδούς καθ’ όλη τη διάρκεια της θερα-πείας. Αποθηκεύει μετρήσεις με την εκκίνηση της επέμβασης, μετά την αναδίπλωση του κερατοειδικού κρημνού (flap), κατά τη Laser θεραπεία (στάδιο εξάχνωσης) και μετά την επανα-φορά του κερατοειδικού κρημνού (flap), χαρίζοντας υπέρτατη ασφάλεια και απόλυτο έλεγχο.

Schwind Μednet network Όλα τα δεδομένα (μετρήσεις) που παράγουν οι διαγνωστικές συσκευές και το excimer laser αποθηκεύονται σε μια κεντρική μονάδα υπολογιστή (server based) και μπορούν να ανακτη-θούν ή να επεξεργαστούν ταχύτατα και εύκολα από οποιον-δήποτε σταθμό εργασίας (workstation PC) που έχει εγκατε-στημένο το Schwind Mednet. Οι διαδικασίες απλοποιούνται ενώ

εξασφαλίζεται η ασφαλής και συνεπής μεταφορά των δεδο-μένων, χαρίζοντας ένα ασύγκριτο work flow.

No-touch ablation (Trans PRK)Ένα από τα μεγάλα πλεονεκτήματα του Amaris 1050RS είναι το Transepithelial PRK (Photo Refractive Keratectomy) module. Ονομά-ζεται και μέθοδος No-touch, καθώς το Laser εφαρμόζεται απευ-θείας στον κερατοειδή, αφαιρώντας το επιθήλιο (εξωτερική στιβάδα) με απόλυτη ακρίβεια, χωρίς καμία απολύτως μηχα-νική χρήση χειρουργικών εργαλείων, όπως συμβαίνει στην παραδοσιακή διαδικασία απο-επιθηλιοποίησης με το κλασικό PRK. Η τεχνική Trans PRK διατηρεί όλα τα πλεονεκτήματα του traditional PRK, ενώ έχει πολύ πιο μικρή διάρκεια και επιπλέον προσφέρει ταχύτερη αποκατάσταση της όρασης, μειώνοντας τις ενοχλήσεις των πρώτων 24ώρων μετά την επέμβαση, καθώς η επούλωση του επιθηλίου είναι ελαφρώς πιο γρήγορη. Εφαρμό-ζεται ακόμα και σε κερατοειδείς που θεωρούνται αρκετά λεπτοί με μικρή πιθανότητα υποστροφής (regression) του μετεγχειρη-τικού αποτελέσματος, ιδιαίτερα σε υψηλές μυωπίες.

PresbymaxΤο λογισμικό Schwind CAM διαθέτει το προηγμένο προφίλ Presbymax που χρησιμοποιείται με επιτυχία και για πρεσβυω-πικές διορθώσεις με excimer laser χρησιμοποιώντας 3 διαφορε-τικούς τύπους θεραπείας: Monocular, Hybrid και m-Monovision, χαρίζοντας ποιοτική οπτική οξύτητα σε όλες τις αποστάσεις (κοντά, ενδιάμεσα, μακριά).

ΕπίλογοςΜε τόσα «όπλα» στην φαρέτρα του, θα έλεγε κανείς ότι το Schwind Amaris 1050RS excimer Laser «σκέφτεται» συνεχώς τον διαθλαστικό υποψήφιο, αρκεί να αναφέρουμε τέλος ότι με την εκκίνηση της θεραπείας αυξομειώνει αυτόματα την ένταση του φωτισμού, ενώ ο ασθενής είναι ξαπλωμένος, επιτυγχάνο-ντας μέγεθος κόρης ακριβώς ίδιο με εκείνο που σημειώθηκε στις προεγχειρητικές μετρήσεις με τα Sirius & Peramis.

Trust your eyes… ■

Περικλής Μαρκούσης MScΓενικός Διευθυντής Ινστιτούτου

Ophthalmicamarkousis@ophthalmica.gr

43 | VLEPOVLEPO | 42

Συμβαίνει στο ΊΝΣΤΊΤΟΥΤΟ OPHTHALMICA

| ΝΕΑby

vlepo

VLEPO | 42

Μ ε τεράστια επιτυχία και ρεκόρ συμμετοχών ολοκληρώθηκε το μεγαλύτερο επιστημονικό γεγονός του φθινοπώρου, το «4th Thessaloniki

- Moorfields Revision Course in Ophthalmology», 27-29 Σεπτεμβρίου 2019, στο ΤΗΕ ΜΕΤ Hotel της Θεσσαλονίκης.

Το συγκεκριμένο συμπόσιο λαμβάνει χώρα σε ετήσια βάση στο Λονδίνο και αποτελεί μέρος της βασικής εκπαί-δευσης των Βρετανών οφθαλμιάτρων. Τα τελευταία 6 χρόνια φιλοξενείται και στην Ελλάδα ανά 2ετία, με πρωτοβουλία του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας & Μικρο-χειρουργικής Ophthalmica.

Μέσα από κατάλληλα δομημένες επιστημονικές διαλέ-ξεις, διεθνούς φήμης Βρετανοί και Έλληνες ομιλητές κάλυψαν για άλλη μια φορά όλο το φάσμα της σύγχρονης οφθαλμολογίας, ενημερώνοντας, όχι μόνο ειδικούς και ειδικευόμενους οφθαλμίατρους, αλλά και άλλους επαγγελματίες από τον χώρο της υγείας, για όλες τις τελευταίες επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις σε κλινικό, διαγνωστικό, θεραπευτικό και επεμ-βατικό επίπεδο.

Το επιστημονικό πρόγραμμα με επίκαιρα θέματα, όπως η γονιδιακή θεραπεία, η τεχνητή όραση, η τεχνητή νοημο-σύνη, οι ρομποτικές χειρουργικές τεχνικές, κ.ά., με περισ-σότερους από 20 διεθνούς φήμης προσκεκλημένους εισηγητές από το εξωτερικό -όλοι τους αυθεντίες στην υπο-ειδικότητά τους-, κράτησε αμείωτο το ενδιαφέρον

των συμμετεχόντων σε όλη τη διάρκεια του 3ημέρου.

Για 1η φορά φέτος συντονίστηκε για τους συμμετέχοντες, παράλληλα με το βασικό επιστημονικό πρόγραμμα του συνεδρίου, και μια σειρά από διαδραστικά «Workshops» που έδωσαν τη δυνατότητα εμβάθυνσης της γνώσης και ανάπτυξης δεξιοτήτων σε καίριους τομείς της Οφθαλμο-λογίας.

Επιπλέον, ανακοινώθηκε το καινοτόμο «Lunch with the Experts», στο οποίο οι ενδιαφερόμενοι είχαν την ευκαιρία να συνομιλήσουν και να ανταλλάξουν απόψεις, όχι μόνο για δύσκολα περιστατικά, αλλά και για εξατομικευμένες θεραπευτικές - επεμβατικές τεχνικές ή προσεγγίσεις, με αναγνωρισμένους ειδικούς οφθαλμίατρους από την

παγκόσμια οφθαλμολογική κοινότητα, κατά τη διάρκεια γευμάτων όλες τις ημέρες του συνεδρίου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, εκτός από τους ιατρούς της χώρας μας, το συνέδριο παρακολούθησαν ειδικοί και ειδι-κευόμενοι οφθαλμίατροι από χώρες όπως η Βουλγαρία, η Ελβετία, η Ιταλία, η Πολωνία, η Σερβία, η Σλοβενία, η Σουηδία και η Τουρκία.

Η οργανωτική επιτροπή ευχαριστεί θερμά τους συμμε-τέχοντες, τους χορηγούς, τους ομιλητές, καθώς και όλους όσοι συνέβαλαν στη μεγάλη επιτυχία του συνε-δρίου, με την υπόσχεση για ένα ακόμα πιο δυνα-μικό «5th Thessaloniki - Moorfields Revision Course in Ophthalmology» το 2021. ■

4th Thessaloniki - Moorfields

Revision Course in Ophthalmology:

Ρεκόρ συμμετοχών

45 | VLEPOVLEPO | 44

Συμβαίνει στο ΙΝΣΤΙΤΟΎΤΟ OPHTHALMICA

| ΝΕΑby

vlepo

45 | VLEPOVLEPO | 44

Απαντήσεις: 1) Gyrate atrophy, 2) Birdshot chorioretinopathy, 3) North Carolina Macular Dystrophy (NCMD), 4) Serpiginous choroidopathy, 5) Best disease

Quiz: για οφθαλμίατρους

Βρείτε τις οφθαλμικές παθήσεις

O Sorsby macular dystrophy

O Batten disease

O Aicardi syndrome

O Gyrate atrophy

O Tapetal sheen

O Uveal Effusion Syndrome (UFS)

O Central Serous Retinopathy (CSR)

O Leukemic Retinopathy (LR)

O North Carolina Macular Dystrophy (NCMD)

O Polypoidal Choroidal Vasculopathy (PCV)

O Chloroquine retinal toxicity

O Serpiginous choroidopathy

O Birdshot chorioretinopathy

O Bardet-Biedl syndrome

O Sorsby macular dystrophy

O Melanocytoma

O Stargardt disease

O Serpiginous choroidopathy

O Leukemic retinopathy

O Choroideremia

O Cone dystrophy

O Best disease

O Diabetic macular edema

O Retinoblastoma

O Congenital ocular toxoplasmosis

1 4

3

2 5

Ποιες είναι οι οφθαλμικές παθήσεις, λαμβάνοντας υπόψη τις παρακάτω εικόνες βυθού οφθαλμού;

47 | VLEPOVLEPO | 46

επίκαιρα

by

vlepo

Ερ. Έφη, συστήθηκες στο θεατρικό κοινό, όπως και αρκετοί συνάδελφοί σου, από την Πειραματική Σκηνή της «Τέχνης». Τι ήταν η Πειραματική Σκηνή για σένα και για τη Θεσσαλονίκη γενικότερα;

Απ. Η Πειραματική Σκηνή της «Τέχνης» έδωσε την πρώτη της παράσταση τον Οκτώβριο του 1979 με το «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας» του Σαίξπηρ. Από τότε πέρασαν 40 χρόνια (το λέω και δεν το πιστεύω). Ανέ-βηκαν κοντά 130 έργα, κλασικά και σύγχρονα, ελλη-νικά και ξένα, πέρασαν πάρα πολλοί ηθοποιοί, πάνω από 100. Η Πειραματική Σκηνή υπήρξε ανέκαθεν ηθοποιο-κε-ντρικός θίασος, αλλά και με σταθερούς και πολύτιμους συνεργάτες. Αναφέρω τους παλιότερους χάρη στους οποίους ο θίασος έθεσε τις πρώτες γερές βάσεις του: ο Νίκος Χουρμουζιάδης, ο Νίκος Αρμάος, η Έρση Βασιλι-κιώτη, η Ιωάννα Μανωλεδάκη, ο Απόστολος Βέττας, ο Ηρακλής Πασχαλίδης, ο Κώστας Βόμβολος. Οι συνεργα-σίες μαζί τους προϋπήρξαν του Θεάτρου «Αμαλία» και φυσικά συνεχίστηκαν και μετά. Από κει και πέρα προστέ-θηκαν πάρα πολλοί, νεότεροι έως εξαιρετικά νέοι. Σπίτι θεατρικό, λοιπόν, για πολλούς, και κυρίως για μένα. Της χρωστώ σχεδόν τα πάντα. Εκεί μέσα μεγάλωσα, ανα-μετρήθηκα από πολύ νωρίς με ρόλους-θηρία, είχα επι-τυχίες και αποτυχίες, ωρίμασα. Στην Πειραματική χρω-στάω φίλους πολύτιμους, που κάποιοι έφυγαν από κοντά

μας, κι άφησαν μέσα μου το ίχνος τους για πάντα. Χρω-στάω συνεργασίες που με σημάδεψαν, χρωστάω στιγμές μεγάλης δυσκολίας και άλλες απίστευτης ευφορίας. Με λίγα λόγια, της χρωστάω όλη μου, σχεδόν, τη θεατρική πορεία. Όσο για τη Θεσσαλονίκη, χωρίς ψεύτικη μετρι-οφροσύνη, νομίζω πως κέρδισε από μια συνειδητή και συνεπή θεατρική πορεία που κράτησε 40 χρόνια.

Ερ. Αυτές οι «ζωές» που υποδύθηκες αυτά τα σαρά-ντα χρόνια, νιώθεις να σε βαραίνουν; Ή είναι ένα ρούχο που ο ηθοποιός το φοράει, και όταν τελειώ-σει η παράσταση το βγάζει και το ακουμπά στον «καλόγερο» του θεάτρου;

Απ. Δεν θα έλεγα πως με βαραίνουν. Μάλλον με συντρο-φεύουν, άλλοτε περισσότερο κι άλλοτε λιγότερο. Σίγουρα οι ρόλοι σε κρατούν σε μια διαρκή εγρήγορση, τόσο του νου όσο και του σώματος. Πώς και γιατί σκέ-φτεται έτσι ο τάδε και ο δείνα. Πώς περπατάει, πώς χει-ρονομεί; Γιατί άλλοτε κοιτά ίσια στα μάτια, κι άλλοτε αποφεύγει το βλέμμα των άλλων; Οι «ζωές των άλλων» γίνονται, για όσο κρατά μια παράσταση, και λίγο δική σου ζωή. Κάτι σου αφήνουν λοιπόν. Γι’ αυτό λέω συχνά πως το θέατρο, τουλάχιστον για μένα, είναι μία δωρεάν ψυχοθεραπεία. Θέλοντας και μη μπαίνεις στα παπούτσια

Πρόσωπα και διάλογοιμε τον Πέτρο Ράσογλου

κάποιου άλλου, κι αυτό κάνει τη δικιά σου ζωή ευκολό-τερη, ωραιότερη.

Ερ. Πόσο εύκολα ή δύσκολα είναι τα γέλια και τα κλάματα στη σκηνή, κάθε φορά, τόσες φορές; Διατηρείται μακροχρόνια η αρχική συγκίνηση;

Απ. Στη σκηνή αυτό που πρέπει να κάνεις είναι να προ-σπαθείς κάθε μέρα, κάθε φορά, να είσαι αληθινός, να παίζεις για κείνη τη στιγμή. Δεν είναι πάντα εύκολο. Η καθημερινή επανάληψη ενέχει πάντοτε τον κίνδυνο της ρουτίνας. Όλο το στοίχημα είναι αυτό. Να είσαι, σε καθη-μερινή βάση, σε εγρήγορση, να συμπεριφέρεσαι σαν ν’ ακούς κάτι για πρώτη φορά εκείνη τη στιγμή, να μη φαί-νεται πώς αυτό το έχεις κάνει χτες και προχτές και θα το κάνεις και αύριο και μεθαύριο. Αν αυτό το καταφέρνουμε πάντα; Όχι. Αυτό όμως είναι το ζητούμενο. Κι όταν συμ-βαίνει, σου δίνει μεγάλη χαρά. Και σε σένα που το κάνεις, και στον θεατή που το βλέπει, κι ας μην ξέρει πάντα τι είναι αυτό που τον γοήτευσε ιδιαίτερα σε μια ερμηνεία.

Ερ. Ποια είναι η σημερινή κατάσταση στα θεατρικά δρώμενα της Θεσσαλονίκης και της χώρας;

Απ. Το θέατρο περνά μια φάση υπερπροσφοράς, κυρίως

στην Αθήνα. Δεν είμαι σίγουρη πως αυτό είναι για καλό. Και εξηγούμαι: προφανώς από το πολύ θα βγει το ενδιαφέρον, το καινούργιο, το ανήσυχο - από το λίγο δεν θα βγει τίποτα. Αλλά η κρίση είχε σαν αποτέλεσμα το μεγάλο σκόρπισμα. Πολλές έως πάρα πολλές παραστάσεις με, συχνά, μέτρια αποτελέσματα. Με συνθήκες εργασίας πολύ κακές. Με τα θέατρα, και μ’ αυτό εννοώ τις θεατρικές αίθουσες, να μετα-τρέπονται συχνά σε σούπερ μάρκετ. Βέβαια, αυτό το φαι-νόμενο είναι περισσότερο αθηναϊκό. Αλλά και στη Θεσσα-λονίκη, που πάντοτε υστερούσε στη θεατρική αγορά σε σχέση με την Αθήνα, αυτό αρχίζει να γίνεται αισθητό.

Από την άλλη, πώς θα μπορούσε κανείς να αναχαιτίσει την ορμή των νέων παιδιών που κάθε χρόνο βγαίνουν από εργαστήρια, δραματικές σχολές και πανεπιστημιακά τμήματα; Σύνθετο φαινόμενο που δεν έχει εύκολη λύση. Σίγουρα η ουσιαστική κατάργηση του θεσμού των επιχο-ρηγήσεων (κι ας επανήλθαν δειλά - δειλά, λίγο σαν σκιά του παλιού εαυτού τους) έχει και θα έχει όσο περνούν τα χρόνια αρνητικές επιπτώσεις σε ολόκληρο το ελλη-νικό θέατρο. Όπως και να ’χει, τεράστια υπομονή, πίστη και σκληρή δουλειά χρειάζεται το θέατρο. Δυστυχώς δεν φτάνει μόνο η πρόθεση. Δεν φτάνει μόνο η ανάγκη για καλλιτεχνική έκφραση. Χρειάζεται αυτό «το κάτι παρα-πάνω», που δίνει πλούτο στους θεατές και δημιουργική χαρά στους καλλιτέχνες . ■

σκηνοθεσία. Είναι καθηγήτρια της Υποκριτικής στο Τμήμα Θεάτρου της Σχολής καλών Τεχνών του

ΑΠΘ. Αυτή την εποχή παίρνει μέρος στους «Στυλοβάτες

της κοινωνίας» του Ίψεν που παίζονται, σε σκηνοθεσία Γιάννη

Μόσχου, στο ΚΘΒΕ, στη σκηνή της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών.

σκηνοθεσία. Είναι καθηγήτρια της Υποκριτικής στο Τμήμα Θεάτρου της Σχολής καλών Τεχνών του

ΑΠΘ. Αυτή την εποχή παίρνει μέρος στους «Στυλοβάτες

της κοινωνίας» του Ίψεν που παίζονται, σε σκηνοθεσία Γιάννη

Μόσχου, στο ΚΘΒΕ, στη σκηνή της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών.

Έφη Σταμούλη

Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Τελείωσε τη Δραματική Σχολή του ΚΘΒΕ και το Τμήμα

Γαλλικής Φιλολογίας του ΑΠΘ. Από το 1978 εργάζεται ως ηθοποιός. Ιδρυτικό μέλος

της Πειραματικής Σκηνής της «Τέχνης». Έχει ερμηνεύσει δεκάδες σημαντικούς

ρόλους του κλασικού και του σύγχρονου ρεπερτορίου και έχει συνεργαστεί με πολλούς σκηνοθέτες ανάμεσα στους

οποίους οι Νίκος Χουρμουζιάδης, Νίκος Αρμάος, Έρση Βασιλικιώτη, Πέτρος

Ζηβανός, Νίκος Χατζηπαπάς, Γλυκερία Καλαϊτζή, Γιάννης Λεοντάρης, Γιάννης

Μόσχος, Χριστίνα Χατζηβασιλείου, Γιάννης Καλαβριανός. Πήρε μέρος σε δύο ταινίες («Όλα είναι δρόμος» του

Παντελή Βούλγαρη, και «Κανένας» του Χρήστου Νικολέρη). Έχει επίσης ασχοληθεί

σποραδικά με τη μετάφραση και τη Μιλήσαμε με τη φίλη Έφη Σταμούλη για τη θεατρική της πορεία και εμπειρία, καθώς και για τα θεατρικά δρώμενα

Φωτογραφία: Τάσος Θώμογλου

by

vlepo

VLEPO | 48

επίκαιρα

Στα πέριξ...με τον Πέτρο Ράσογλου

Ένα ιστορικό αφιέρωμα στα κτίρια και στις γειτονιές της παλιάς Θεσσαλονίκης μέσα από το «βλέμμα» συγγραφέων, φωτογράφων, ιστορικών, αρχιτεκτόνων και όσων αγάπησαν και αγαπούν αυτήν την πόλη…

Κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου, στον περιβάλλοντα χώρο της επιβλητικής Βίλλα Αλατίνη (απέναντι από το Ινστιτούτο Ophthalmica), δημιουργήθηκε το Στρα-

τόπεδο Φαρμάκη που συμπεριελάμβανε και Τάγμα Τηλε-γραφητών. Το Τάγμα έγινε διάσημο, γιατί σε αυτό υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία ο Βασίλης Τσιτσάνης, όπως και ο

μετέπειτα πρόεδρος του Κ.Κ.Ε. Χαρίλαος Φλωράκης. Σήμερα στον χώρο αυτόν λειτουργεί το Κέντρο Πολιτισμού της Περι-φέρειας Κεντρικής Μακεδονίας.

Ο Τσιτσάνης ήρθε τον Απρίλιο του 1938 στο Τάγμα και μετά από λίγο έγραψε τον Ασυρματιστή, ένα από τα πρώτα του τραγούδια. Ηχογραφήθηκε το 1938 και το τραγούδησε ο Δη-μήτρης Περδικόπουλος.

Ο ασυρματιστής

Πέντε μήνες βρίσκομαι μες στη Θεσσαλονίκη,στο τάγμα τηλεγραφητών, εκεί που μου ανήκει.Ενόμιζα πως θα ‘μουνα παντοτινά πολίτης,μα πήρα τον ασύρματο και έγινα προφήτης.Στο ώμο τον φορτώνομαι και στο Ντεπό πηγαίνω,κορίτσια της Καλαμαριάς όλα τα ξετρελαίνω.Αριστοκράτισσες μικρές ζητάνε να με δούνε,στο «Φλόκα» περιφέρουνται για μένα συζητούνε, Τσιτσάνη ν’ αντικρίσουνε να παρηγορηθούνε!Ο Τσιτσάνης, απείθαρχος στρατιώτης, πέρασε πολλές ημέρες

49 | VLEPO

τιμωρημένος στο πειθαρχείο του Στρατοπέδου και εκεί έγρα-ψε πολλά τραγούδια όπως «Αρχόντισσα», «Ξελογιάστρα», «Στης Σαλονίκης τα στενά» κ.ά.

Ο Χ. Φλωράκης διηγείται για τον Τσιτσάνη: «Όταν πήγα εγώ στο Τάγμα, ο Τσιτσάνης ήταν ήδη γνωστός και αγαπητός στους φαντάρους. Συχνά τα βράδια μετά το προσκλητήριο πηδούσε τα συρματοπλέγματα με κάποιον άλλο και πήγαιναν στις ταβέρνες που ήταν γύρω από το στρατόπεδο και δούλευαν μέχρι αργά το βράδυ. Με τον ίδιο τρόπο ξαναγύριζαν και ούτε γάτος ούτε ζημιά. Κάποια φορά όμως ο επιλοχίας τού έστησε καρτέρι και τον έπιασε στα πράσα, που πηδούσε τον φράχτη. Την άλλη μέρα το πρωί στην αναφορά τον ρωτάει ο λοχαγός: “Τι γύρευες στα σύρ-ματα τέτοια ώρα, Τσιτσάνη;”. Κι αυτός με χιούμορ και ετοι-μόλογος του απαντά: “Ασυρματιστής δεν είμαι κυρ λοχαγέ; Πήγα να τα επιθεωρήσω, να δω αν είναι εντάξει”. (όπ.: σελ. 72)

Στα χρόνια της στρατιωτικής του θητείας γνώρισε τη Ζωή Σαμαρά, αθλήτρια πόλο του ΑΡΗ Θεσσαλονίκης (ο Τσιτσά-νης μέχρι το τέλος της ζωής του δήλωνε φανατικός οπαδός του ΑΡΗ), την ερωτεύτηκε και στις 30.9.1943 παντρεύτηκαν στον γειτονικό Ναό του Αγίου Ελευθερίου με κουμπάρο τον

Διοικητή Ασφαλείας Θεσσαλονίκης Νίκο Μουσχουντή. Με τη Ζωή απέκτησαν δύο παιδιά, την οφθαλμίατρο Βικτωρία και τον Κωστή.

Μετά την κατάρρευση του Μετώπου της Αλβανίας ο Τσιτσά-νης επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη. Κατά τη διάρκεια της Κα-τοχής και μέχρι το 1946 ο Τσιτσάνης δούλεψε σε διάφορα μαγαζιά της πόλης, όπως «Τα Κούτσουρα» του Δαλαμάγκα (Νικηφόρου Φωκά 18). Αργότερα δημιούργησε το θρυλικό «Ουζερί Τσιτσάνης» επί της Παύλου Μελά 22, ενώ διέμενε απέναντι στο 21. Την εποχή αυτή έγραψε μερικά από τα ωραι-ότερα τραγούδια του, όπως το «Συννεφιασμένη Κυριακή». Μετά το 1946 έφυγε και εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα.

Για τη Θεσσαλονίκη ο Τσιτσάνης πολλά χρόνια αργότερα είπε: «Τη Θεσσαλονίκη την αγάπησα, γιατί εκεί έφτιαξα ένα ολόκληρο έργο». ■

Βιβλιογραφία και πηγές:Αλεξίου, Σ. (2003). Ο ξακουστός Τσιτσάνης. Εκδόσεις: Κοχλίας http://www.katiousa.gr/politismos/mousiki/ch-florakis-v-tsitsanis-g-farsakidis-ta-syrmata-tou-stratopedou-kai-o-fantaros-pou-tragoudouse-sta-grammofona/ https://mail.google.com/mail/u/0/#inbox/FMfcgxwHMGDXGFhLnvFHTVxjxTdjkMXx?projector=1&messagePartId=0.1

Το Τάγμα Τηλεγραφητών και ο Βασίλης

Τσιτσάνης

1962: Διασταύρωση Αδριανουπόλεως με Πλούτωνος

Ψαράς στο φρύδι του Μεγάρου Μουσικής (Ιαν 2020) credits: Γιάννης Βανίδης

Η φωτογραφία του τεύχους

by

vlepo

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

ERA print 18x25,5_greek_hr.pdf 1 15/07/2019 17:56