ΕΠΟ 21 – Γ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Σύνοψη

ΜΠΑΡΟΚ - ΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΣ µέσα 16ου – αρχές 18ου αι. Λογοτεχνικά Ρεύµατα 1. Μπαρόκ Χαρακτηριστικά: • Προσήλωση στην ατµόσφαιρα υποβλητικού µυστηρίου µε χρήση στοιχείων θεατρικότητας. • Έµφαση στο παράδοξο. • Σύζευξη τραγικού και κωµικού. • Εναλλαγές ύφους και συνδυασµοί διαφο-ρετικών τόνων. • Επίµονη χρήση εντυπωσιακών ή εκκε-ντρικών σχηµάτων λόγου και λογοπαιγνίων. • Προβολή λογοτεχνικής αναπαράστασης. • Νεωτερικότητα. 2. Κλασικισµός : Γαλλία, 17ος – 18ος αι. Χαρακτηριστικά: • Αναζήτηση λογικής στις γραµµατικές δοµές • Αναζήτηση σταθερών κανόνων, οι οποίοι αντιστοιχούν σε γενικούς νόµους. • Στόχος η διαπαιδαγώγηση και η αισθητι-κή απόλαυση. • Μίµηση αρµονίας και τάξης. • ∆ιαυγής αναπαράσταση της πραγµατικότητας. • Αυστηρός διαχωρισµός λογοτεχνικών ειδών. Κοινό χαρακτηριστικό Χρήση ρεαλιστικών εικόνων στη λογοτεχνία. ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΚΑ ΕΙ∆Η 1. ∆οκίµιο - Χαρακτηριστικά Σκεπτικισµός: αστείρευτη περιέργεια υποκειµενική προσέγγιση, αντίθεση σε κάθε είδους δογµατισµό ή µισαλλοδοξία, άρνηση του ενδεχόµενου γενικού κύρους. Αποσπασµατική γραφή: απόδοση σύντο-µων σκέψεων για κάποιο θέµα, γύρω από κρίσιµες έννοιες και συλλήψεις µιας φιλο-σοφίας της φύσης. Εκπρόσωποι α) Μονταίν Έργο : Στοχασµοί Θέµατα: η ζωή κι ο θάνατος - η δόξα και η µετριοφροσύνη - κανίβαλοι και αρχαίοι συγγραφείς - υποκρισία και ειλικρίνεια - συνείδηση και οκνηρία - φιλία και διαπαι-δαγώγηση - διατροφή και πόνος - καθηµε-ρινή εµπειρία και αναγνώσεις. Χαρακτηριστικά: Σκεπτικισµός Πρότυπο: ο honnete homme Η γραφή του Μονταίν: αυτοβιογραφία - Κάνει έλεγχο του σωστού και του λάθους, της αλήθειας και της πλάνης. - Έχει τη µορφή συνοµιλίας. β) Πασκάλ Μιµείται τον Μονταίν - Εκφράζει σκεπτικισµό Το έργο του: είναι αποσπασµατικό - απο-τελεί υπόδειγµα είδους δοκιµιακής γραφής. Θέµα: η απολογία της χριστιανικής πίστης. γ) Κοµένιος ο Μεταρρυθµιστής Το έργο του: µεγαλειώδες Γλώσσα: τσέχικη και λατινική Χαρακτηριστικά: Συνδυάζει παιδαγωγική επιστήµη µε φιλοσοφία, θρησκευτική αλληγο-

ρία µε επιστηµονικό πνεύµα. Εκφράζει πολε-µική των ιδεών µε ένα νέο σύστηµα γνώσης. 2. Ποίηση - Χαρακτηριστικά Ευφυϊσµός: χρήση παρηχήσεων Αλεξανδρινός στίχος: 12σύλλαβος στίχος του. Ιαµβικό πεντάµετρο: ανοµοιοκατάληκτος στίχος πέντε δισύλλαβων ποδών, µε τονιζόµε-νη την τελευταία συλλαβή του κάθε ποδός. Προκλητικό σχήµα λόγου: αλλαγή εικόνας και προσέγγισης των παραδοσιακών θεµάτων. Ποιητικές Τεχνοτροπίες 1. Μανιερισµός: Χαρακτηριστικά: χρήση περίτεχνων σχηµάτων λόγου ή φραστικών περιπλο-κών, επιδίωξη απόλυτης κοµψότητας του ύφους. Μεταβολή της ερωτικής θεµατικής. 2. Mπουρλέσκο: Είναι η κωµική ή σατιρική µορφή του µανιερισµού. Στηρίζεται στην παρωδία, µε έντονο το στοιχείο της διακω-µώδησης. Αναδεικνύει το παιχνίδι της ανα-παράστασης µέσα από την οποία η πραγµα-τικότητα καθίσταται τελικά απροσπέλαστη. Ποιητικά είδη Α. Επική Ποίηση - 16ος αιώνας Εκπρόσωποι - Έργα: α) Τορκουάτο Τάσσο – Απελευθερωµένη Ιερουσαλήµ, β) Καµόενς - Λουσιάδες, γ) Σπένσερ – Η βασίλισσα των στοιχειών και των νεράιδων. δ) Μίλτον - Χαµένος Παράδεισος ε) Βόντελ – βιβλική εποποιία Χαρακτηριστικά: Υποκατάσταση του Οµήρου από τον ∆άντη Κυριαρχία θρη-σκευτικού συµβολισµού και αλληγορίας. - Έµµεσος προσανατολισµός σε προβλήµα-τα ηθικής και πολιτικής υφής. Γλώσσα: Νέα εθνική γλώσσα. Ύφος: «υψηλό ποιητικό » Χαρακτηριστικά : Ο άνθρωπος τοποθε-τείται µέσα σ’ έναν εξερευνούµενο κόσµο. - Ο λόγος του στρέφεται σε στοιχεία φύ-σης και γεωγραφίας, ανθρώπινων ηθών και πολιτισµών. - Έντονο το λυρικό ή ερωτικό στοιχείο. Γλώσσα: Νέα εθνική γλώσσα Ύφος: «υψηλό ποιητικό ύφος.» δ) Γκούντουλιτς – Σερβία ε) Βιτσέντζος Κορνάρος - Ελλάδα - Ερωτόκριτος. Β. Λυρισµός Χαρακτηριστικά: i) Απαλλαγή από το κυρίαρχο ρεύµα του πετραρχισµού. ii) Καλλιέργεια ιδιαίτερου ποιητικού λό-γου σε πολλές εθνικές γλώσσες. iii) ∆ιεύρυνση της θεµατικής. iv) Αναζήτηση νέων στιχουργικών µορ-φών και καινοτόµων σχηµάτων λόγου. α) Γαλλική λυρική ποίηση: «Πλειάς»: πεδίο γλωσσικής και στιχουρ-γικής ανανέωσης.

Εκπρόσωποι: 1. Ντυ Μπελαί: α) έγραψε κριτική και ποί-ηση, β) ενθάρρυνε: τη µίµηση αρχαίων προτύπων - την καλλιέργεια νέων ποιητικών µορφών - την αναζήτηση και αξιοποίηση αρχαϊκών και τοπικών ιδιωµάτων της γαλλι-κής - τη χρήση όρων τεχνικών και νεολογι-σµών στην ποίηση - την ανάπτυξη νέων σχηµάτων µέτρου και οµοιοκαταληξίας. 2. Ρονσάρ: Ποιητικός εκπρόσωπος του γαλλικού καθολικισµού. Είδος ποίησης: σονέτο Ύφος και τόνος της ποίησης: ποικίλο Θέµατα: αγάπη και νοσταλγία της πατρί-δας - καθηµερινές συναναστροφές - φιλο-σοφικοί προβληµατισµοί - πολεµική στο πλαίσιο των θρησκευτικών συγκρούσεων. Στιχουργικό σχήµα: αλεξανδρινός δωδε-κασύλλαβος στίχος. β) Αγγλική ποίηση - Σονέτο: Εκπρόσωποι – Έργα α) Σίντνεϋ - πραγµατεία περί Υπεράσπισης της Ποίησης αριστοτελικών αρχών. β) Σπένσερ: σηµατοδοτεί την ωρίµανση της αγγλικής αναγέννησης. γ) Ουίλλιαµ Σαίξπηρ : 154 ερωτικά σονέ-τα, συγγενή µε την πετραρχική παράδοση. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά: αισθησιακή ιδεαλιστική ρητορική - έµφαση στην ποιη-τική δηµιουργία και στον ποιητή - δεξιο-τεχνική άσκηση στιχουργικών µορφών και ρητορικών τρόπων - προβολή ηχητικής διάστασης του γλωσσικού παιχνιδιού µέσω παρηχήσεων - ιαµβικό πεντάµετρο. Ποίηση του 17ου αιώνα Τεχνοτροπίες Μανιερισµός - Μπουρλέσκο Χαρακτηριστικά Χρήση µεγάλων ευρωπαϊκών και πολλών εθνικών γλωσσών. Εκπρόσωποι: Τζον Ντον: Άγγλος «µεταφυσικός» ποιητής, Μπουαλώ: Γάλλος σατιρικός ποιητής, Λα Φονταίν. Μεταφυσική ποίηση – Χαρακτηριστικά Χρήση προκλητικών σχηµάτων λόγου για παραδοσιακά θέµατα. Ο έρωτας δεν εξιδανι-κεύεται µε τον τρόπο του Πετράρχη. Χρησιµο-ποιούνται µεταφορές προσδίδοντας στο ποίηµα χαρακτήρα διανοητικής άσκησης. - Ποιητική επεξεργασία σύζευξης, ευαισθησίας και νοη-µοσύνης. - Άµεση σχέση µε κάθε είδους εµπει-ρία, διανοητική και συναισθηµατική. Έργα: Τα Τραγούδια και Σονέτα

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ Είδη µυθιστορηµατικής γραφής α) Έµµετρη: Βουκολικό ή ποιµενικό αφήγηµα – ει-δύλλιο : έµµετρη αφηγηµατική γραφή µε θέµα το παιχνίδι και τις ερωτικές περιπέ-τειες των ηρώων του. Εκπρόσωπος: Φίλιπ Σίντνεϋ – η Αρκαδία

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 www.arnos.gr – e-mail : info@arnos.gr fast & easy

β) Πεζή Μυθιστόρηµα πικαρέσκο: µυθιστορηµα-τική πεζογραφία του β΄ µισού του 16ου αιώνα. Ήρωες : ταξιδιώτες ή πλάνητες. Θέµα: διαδροµές από τόπο σε τόπο. Πρώ-το έργο : Η ζωή του Λαξαρίγιο ντε Τορµές. Ήρωας : ο picaro (=επαίτης, ταπεινός στρατιώτης ή περιθωριακός µποέµ, σπου-δαστής, καλλιτέχνης ή προσκυνητής.) 17ος αιώνας – Τρόποι γραφής α) Ρεαλιστικός: παρατηρεί την ανθρώπινη ζωή µε τις περιπλοκές της φαντασίας της. β) Μπουρλέσκο: ρεαλισµός που προσ-λαµβάνει το χαρακτήρα παρωδίας. Εκπρόσωποι: Κεβεδό, Τζον Μπάνυαν – Η πορεία του προσκυνητή, Πάσεκ. γ) Ιδεαλιστική γραφή: έµφαση στα σύµ-βολα. Θέµατα: βουκολικά δράµατα - εξι-δανικευµένος έρωτας - θρησκευτική πίστη - ιπποτική περιπέτεια. Εξαίρεση: Η πρι-γκίπισσα του Κλάιβ της Ντε Λα Φαγιέτ Αντιπροσωπευτικό έργο: ∆ον Κιχώτης - Μιχαήλ Θερβάντες Χαρακτηριστικά: Παρωδία - Πολυγλωσσία. Στοιχεία: επικός ή τραγικός ήρωας που εκ-φράζει και διεκδικεί την ισχύ και την αναπό-φευκτη αδυναµία ενός ολόκληρου πολιτισµού. Ερµηνείες του ∆ον Κιχώτη Μπλουµ: έχει εµπνεύσει µια σχολή ροµα-ντικής κριτικής. Είναι ένας ήρωας µε µε-ταφυσική και οραµατική στάση. Άουερµπαχ: κωµικό και σατιρικό έργο, καλλιεργεί το µέσο ύφος, αποφεύγει τις δρα-µατικές εντάσεις, αποχή του αφηγητή από την αποτίµηση της δονκιχωτικής τρέλας, ασαφής κριτική τοποθέτηση απέναντι στην πραγµατικότητα που αντιµάχεται ο ήρωας. ΘΕΑΤΡΟ Εποχές θεάτρου: α) Εποχή της αναπαράστασης, β) Εποχή του κλασικισµού, γ) Εποχή της διαµάχης των ιδεών. Θεατρικά είδη α) Λόγιο θέατρο: χρήση της λατινική γλώσσας. β) Λαϊκό θέατρο: φάρσα και αλληγορική ηθολογία. γ) Νέες τάσεις: χρήση λόγιου και λαϊκού στοιχείου. Χαρακτηριστικά θεατρικών κειµένων: Έµµετρα κείµενα. - ∆ραµατουργία. - Ε-ναλλαγή πεζού και έµµετρου λόγου. Μορφές Θεάτρου α) Commedia dell’ arte: Θέµα: εραστές που κατατρέχονται από τις οικογένειές τους, ήθη και συνήθειες της καθηµερινής ζωής. Ήρωες: χαρακτήρες που αποτελούν πα-ραλλαγή των στερεότυπων θεατρικών ρό-λων του Αρλεκίνου και της Κολοµπίνας. β) Ελισαβετιανό θέατρο: αρχικά περιοδεύ-οντες θίασοι, αργότερα χτίστηκαν ειδικά κτί-ρια για θεατρικές παραστάσεις. Άντρες υπο-δύονται τους γυναικείους ρόλους. Θεµατική: α) κωµωδία, µε αντικείµενο τα ήθη της εποχής, β) ιστορικό δράµα, το ο-ποίο αποκαλούµε «τραγωδία εκδίκησης». γ) Ισπανικό θέατρο 17ος αι. - Μπαρόκ. Εκπρόσωποι: 1. Λόπε ντε Βέγκα Χαρακτηριστικά: Τρεις πράξεις - Μέτρο και στιχουργική ελεύθερα - Ανάµειξη του

τραγικού και του κωµικού. Θέµατα: ερωτι-κά, της λαϊκής αίσθησης της τιµής - αντλούµε-να συστηµατικά από τη δηµοφιλή παράδοση της χρονογραφίας αλλά και της ισπανικής έµ-µετρης µυθιστορίας του 15ου αι. 2. Καλδερόν: έγραψε κωµωδία µε φιλο-σοφικές ή µεταφυσικές διαστάσεις. δ) Γαλλικό θέατρο: ακολουθεί τους κανό-νες του γαλλικού κλασικισµού. Βασικοί εκπρόσωποι: Κορνέιγ: θέµα του η αριστοκρατική τιµή. Ρακίνας: θέµα του το ερωτικό πάθος. Μολιέρος : ∆ηµοφιλέστερος εκφραστής. Ποιητικά είδη της εποχής α) Τραγωδία Χαρακτηριστικά: η ύβρις (=αλαζονεία) - η ειρωνεία (=ανεξέλεγκτη απόσταση ανά-µεσα σ’ αυτά που δηλώνει ο ήρωας ότι γνωρίζει ή επιδιώκει µε όσα συµβαίνουν ή πρόκειται να συµβούν). β) Κωµωδία: δηλώνει την απουσία τραγι-κού τύπου εντάσεων. Αριστοτέλης: κω-µωδία = «µίµησις φαυλότερων», δηλαδή των µη «σπουδαίων» γεγονότων, που προ-καλούν το γέλιο. Τραγωδία - Κωµωδία ∆ιαφορές Τραγωδία: Θέµα: τα πάθη του ιδανικού ανθρώπου. Ύφος: «υψηλό». Εξύψωση: του τραγικού ήρωα. Κωµωδία: Θέµα: τα παθήµατα του αν-θρώπου, τα οποία οδηγούν σε ελαττώµατα Ύφος: κοινό και ελεγχόµενο, "όχι «χυδαίο». Οµοιότητες: Προβάλλεται η ιδέα του αν-θρώπινου και θεατρικού χαρακτήρα. Αντι-κείµενο: οι τραγικές ή κωµικές συνέπειες δεδοµένων σταθερών χαρακτηριστικών του. Ρακίνας – Φαίδρα Τραγικότητα: παρουσιάζεται δέσµια της µοίρας της, του πεπρωµένου της, της οργής των θεών κι ενός άνοµου πάθους. Αντικείµενο: H προβολή ενός πρότυπου ενάρετου χαρακτήρα. Κριτική : Άουερµπαχ: συνδέει το τραγικό µε την ιδέα του απόλυτου διαχωρισµού των ποιητικών ειδών και της καθαρότητας του «υψηλού» τραγικού ύφους. Μολιέρος Εκπρόσωπος της κωµωδίας µε πολλά κλα-σικιστικά πρότυπα. Χαρακτηριστικά: Το έργο του α) είναι προσαρµοσµένο: i) στις γενικές αρχές του ανθρώπινου προτύπου «της αυλής και της πόλης», ii) στην κυρίαρχη ροπή προς τον ηθικό διδακτισµό. β) Ενσωµατώνει και καλλιεργεί στοιχεία διαφορετικά, διευρύνοντας την κλασικιστι-κή αντίληψη του κωµικού προς δύο κατευ-θύνσεις: i) της λαϊκής κωµωδίας, ii) της «υψηλής» κωµωδίας. Κριτική στο έργο του Μολιέρου: α) έµφαση στην κωµωδία των χαρακτή-ρων, β) κριτική της κοινωνικής τάξης πραγµάτων, γ) οι ήρωές του δεν είναι στε-ρεότυπες αναπαραστάσεις δεδοµένων αρε-τών ή ελαττωµάτων. Έργα: Μισάνθρωπος, Αρχοντοχωριάτης, Κατά φαντασίαν ασθενής, Ταρτούφος.

ΣΑΙΞΠΗΡ Θεατρικά Έργα: τραγωδία, κωµωδία και ιστορικά ή ροµαντικά δράµατα Ήρωες: κάθε είδους ήρωες από πλευράς κοινωνικής θέσης, έθνους και φυλής Γλώσσα: εύρος γλώσσας, λεξιλογίου και ρητορικών σχηµάτων. ∆ιαφορά σαιξπηρικού έργου Καταστρατηγείται : α) η κλασικιστική αρχή της ενότητας, β) η αρχή του διαχωρισµού των ποιητικών ειδών, γ) η αριστοκρατική καταγω-γή του ήρωα. δ) Ο ενάρετος χαρακτήρας. Χαρακτηριστικά του σαιξπηρικού ήρωα • Πλάθεται µέσα στην αλλαγή των κοινωνι-κών και ιστορικών συνθηκών της ζωής. • ∆ιαµορφώνεται κατά τη διάρκεια του έργου. • Αν και πάντα αριστοκράτης, ο λόγος του είναι πολύ συχνά καθηµερινός. • Φιλοσοφεί σε ύφος κωµωδίας µε τρόπο που προβάλλει τις αντιφάσεις και τις µετα-πτώσεις των στοχασµών του. • Χαρακτηρίζεται από αδυναµία, από κα-κία ή φιλοδοξία. Παρουσίαση ανθρώπου και κόσµου •Αστάθµητες οντότητες σε συνεχή ροή και ένταση. • Αλληλοκαθοριζόµενες. • Αστάθεια του θεϊκού νόµου και του αν-θρώπινου χαρακτήρα. • Ανυπαρξία φυσικής τάξης και αρµονίας. • Τοποθέτηση του ανθρώπου σ’ ένα κωµι-κό κόσµο. Ο ρόλος των µονολόγων: Ο ήρωας φιλο-σοφεί σε προσωπικό τόνο µιας απεγνω-σµένης και άκαρπης αναζήτησης. Κριτική στον Σαίξπηρ: Θεωρήθηκε η βάση της νεότερης λογοτεχνίας. Απόψεις Τζ. Στάινερ: ο πιο χαρισµατικός απ’ ό-λους τους συγγραφείς. Χ. Μπλουµ: ο Σαίξπηρ στο «κέντρο του κανόνα» της δυτικής λογοτεχνίας. Τολστόι: εκφράζει παιδαριώδη και ηθικά επιλήψιµη αντανάκλαση του τρόπου ζωής µιας φθίνουσας αριστοκρατίας και απόψεις µε αποστάσεις ενός ανθρώπινου νου που δεν περιορίζεται σε καµιά από αυτές. Άµλετ: Υπόδειγµα τραγικότητας, σύµβολο µιας µοιραίας απόστασης µεταξύ σκέψης και πράξης, µιας περίτεχνης αµφισβήτησης αξιών και εξουσιών. Ερµηνείες: α) Γκαίτε - ψυχολογική προ-σέγγιση: ο Άµλετ πάσχει από µια µορφή α-βουλίας, δεν του επιτρέπει να βρει τη δύναµη να δράσει. β) Τ.Σ. Έλιοτ - αισθητική προ-σέγγιση: αποτυχηµένο θεατρικό έργο. γ) Φιλοσοφική προσέγγιση: δεν ανταποκρίνε-ται στις προδιαγραφές της «τραγωδίας εκδί-κησης» ούτε σε εκείνες της µίµησης µιας πράξης σπουδαίας και ολοκληρωµένης.

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΕΑΠ ∆ΕΟ–ΕΛΠ–ΕΠΟ–ΠΛΗ–ΦΥΕ

Φροντιστηριακά Μαθήµατα

Εξ’ αποστάσεως στήριξη

Εκπαιδευτικό υλικό Εκδόσεις βιβλίων

Τηλ.: 210.38.22.157 – 210.38.22.495 www.arnos.gr