ΕΠΟ 20 - Α Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ Σύνοψη

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 www.arnos.gr – e-mail : info@arnos.gr fast & easy

ΕIΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥ-ΡΩΠΗ: ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ(6ος-14ος) ΟΙ ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ ΣΤΗ ∆ΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ 6ο ΕΩΣ ΚΑΙ ΤΟΝ 11ο ΑΙΩΝΑ Ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο

• 475 µ.Χ.: ∆ιάλυση της Ρωµαϊ-κής Αυτοκρατορίας

• ∆υτική Ευρώπη: περίοδος µε-ταναστεύσεων και επιδροµών βαρβαρικών φύλων.

• Οικονοµικός µαρασµός, πολι-τική και κοινωνικά αστάθεια, πολιτιστική κατάπτωση

o Αγγλία: Άγγλοι-Σάξονες

o Γαλλία: Φράγκοι- Βουργουνδοί

o Ιταλία: Οστρογότθοι- Λογγοβάρδοι

o Ισπανία: Βησιγότθοι • 500-1000 µ.Χ.: Σκοτεινοί Αιώ-

νες στην Ευρώπη: o Οι άνθρωποι δεν είχαν

ανεπτυγµένη τεχνο-γνωσία

o Βυθισµένοι σε πνευ-µατικό σκοτάδι

o ∆ιαθέτουµε ελάχιστες πηγές πληροφόρησης

Χαρακτηριστικά τέχνης βαρβαρικών λαών

• Όχι ανεπτυγµένη µνηµειακή αρχιτεκτονική

• Η καλλιτεχνική δραστηριότητα αφορά φορητά αντικείµενα (ό-πλα, σκεύη…)

• Πολύπλοκα σχέδια: ανάπτυξη γεωµετρικών-φυτικών µοτίβων, µορφές ζώων

• Αδυναµία απόδοσης ανθρώπι-νης µορφής

• Πιθανός στόχος της: ο εξορκι-σµός των κακών πνευµάτων ή άσκηση µαγείας.

∆υτικοευρωπαϊκή τέχνη Συνένωση δύο διαφορετικών καλλιτε-χνικών παραδόσεων:

• ανθρωποκεντρικής ελληνορω-µαϊκής παράδοσης µεσογεια-κών λαών

• αφηρηµένης διακοσµητικής τάσης βαρβαρικών φύλων

Συµβολή Εκκλησίας στην ανάπτυξη της τέχνης

• Ρόλος Εκκλησίας: ανασχετικός στην πολιτιστική και κοινωνική κατάπτωση αποβαρβαρωµένης Ευρώπης

• ∆ιατήρηση της εκκλησιαστικής οργάνωσης της Εκκλησίας του 4ου-5ου αιώνα

• Λόγιοι µοναχοί ή κληρικοί προσπαθούσαν να ξαναζωντα-νέψουν τις τέχνες

• Η Ρώµη: πνευµατικό κέντρο της χριστιανοσύνης

• Ο χριστιανισµός επιβάλλεται ως το 900 στην Ευρώπη

• 430 µ.Χ.: Εκχριστιανισµός Ιρ-λανδίας

Ιρλανδικά µοναστήρια: κέντρα ιε-ραποστολικού έργου= οι Ιρ-λανδοί µοναχοί αντιγράφουν ιερά κείµενα και διακοσµούν τα χειρόγραφα µε περίτεχνα και πολύπλοκα σχέδια (Ευαγγέλιο του Lindisfarne: 7ος αιώνας µ.Χ. περιλαµβάνει πορτρέτα Ευαγγελιστών. Εµφανείς οι ιταλικές- βυζαντινές επιδρά-σεις)

Το Βυζαντινό εξαρχάτο της Ραβέννας

• Ραβέννα: 5ος αι., έδρα των αυ-τοκρατόρων του δυτικού ρωµα-ϊκού κράτους και στη συνέχεια των Οστρογότθων βάρβαρων ηγεµόνων.

• 540 µ.Χ: ανακατάληψη της Ρα-βέννας από τον Ιουστινιανό.

• 751 µ.Χ. κατάληψη της Ραβέν-νας από τους Λογγοβάρδους

• 5ος-6ος αιώνας: έντονη οικοδο-µική και καλλιτεχνική δραστη-ριότητα

• Ναός αγίου Βιταλίου(6ος αιώ-νας): οκταγωνικός, διακοσµη-µένος µε ψηφιδωτά

• ∆ιακόσµηση µε ψηφιδωτά και της αψίδας της βασιλικής του Αγίου Απολλιναρίου in Classe

Καρολίγγεια αναγέννηση

• 768-814: Καρλοµάγνος στον φραγκικό θρόνο

• 800: στέψη Καρλοµάγνου στη Ρώµη

• Ένωση κάτω από το σκήπτρο του µεγάλου µέρους της πρώην ∆υτικής Ρωµαϊκής Αυτοκρατο-ρίας

• Πρόοδος στα γράµµατα και στις τέχνες την εποχή του Καρ-λοµάγνου

• Τάσεις επιστροφής στην πα-λαιοχριστιανική παράδοση της Ρώµης, ώστε ο Καρλοµάγνος να φαίνεται διάδοχος των Ρω-µαίων αυτοκρατόρων.

Έργα • ανακτορικό παρεκκλήσιο στο

Aachen Γερµανίας (8ος αι.): κτίριο οκταγωνικό, περίκεντρο µε τρούλο. Πρότυπο του: ο ναός Αγίου Βιταλίου.

• Ψαλτήριο της Ουτρέχτης: εικο-νογραφηµένο χειρόγραφο µε πρότυπο χειρόγραφο της ύστε-ρης Αρχαιότητας.

Οι στόχοι του καλλιτέχνη και η θέση του στη µεσαιωνική κοινωνία

• Στόχος: ο καλλιτέχνης να µε-ταφέρει στον θεατή µε λιτό, ζωντανό και κατανοητό τρόπο το µήνυµα του Ευαγγελίου

• Θέση: παραµένει ανώνυµος, σπάνια υπογράφει τα έργα του, απλός τεχνίτης και όχι ιδιαίτε-ρα προικισµένο άτοµο

Οθωνική Τέχνη

• Όθωνας Α (936-973): στέφθη-κε αυτοκράτορας της Ρωµαϊκής αυτοκρατορίας

• 972 µ.Χ: γάµος Όθωνα µε Βυ-ζαντινή πριγκίπισσα Θεοφα-νούς = βυζαντινές επιδράσεις στην Οθωνική Τέχνη

· Οθωνική τέχνη = αναβίωση της καρολλίγγειας τέχνης

Έργα • Χειρόγραφο Ευαγγέλιο Όθωνα

Γ΄ ΄ (ευαγγελικές σκηνές, π.χ. Χριστός πλένει τα πόδια των µαθητών του)

Ορειχάλκινη θύρα του Αγίου Μι-χαήλ στο Hildersheim (έκτυπο ανάγλυφο, οκτώ διάχωρα µε σκηνές από την Παλαιά και Καινή ∆ιαθήκη)

ΟΙ ΡΟΜΑΝΙΚΕΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ (11-12ος αιώνας) Ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο

• 1000 µ.Χ.: Η Ευρώπη πέρασε σε φάση σταθερότητας και α-νάπτυξης

• Η µεσαιωνική κοινωνία διαιρε-µένη σύµφωνα µε το φεουδαρ-χικό σύστηµα σε τέσσερις τά-ξεις: αριστοκρατία, κλήρο, α-στούς, αγρότες

• Αύξηση αγροτικής παραγωγής µε αποτέλεσµα τη βελτίωση της οικονοµικής κατάστασης του πληθυσµού

• Ανάπτυξη εµπορίου και βιοτε-χνίας ευνοεί τη δηµιουργία α-στικών κέντρων.

• Ο εκχριστιανισµός βαρβαρικών φύλων έχει ολοκληρωθεί

• Τα µοναστήρια εξελίσσονται σε αυτάρκεις µονάδες, κέντρα βιοτεχνίας και παραγωγής

• Η ανέγερση της εκκλησίας ενός χωριού ή πόλης αποτελούσε σπουδαίο γεγονός της κοινοτι-κής ζωής.

• Τα προσκυνήµατα σηµαντική θέση στη ζωή των ανθρώπων µετά το 1000 µ.Χ.

• Η λατρεία των ιερών λειψάνων µεγάλη σηµασία για την ιστο-ρία και την τέχνη

Ο ροµανικός ναός

• 1066 µ.Χ: οι Νορµανδοί κατα-κτούν την Αγγλία

• Οι Νορµανδοί φέρνουν έναν νέο οικοδοµικό ρυθµό, γνωστός ως : νορµανδικός στην Αγγλία και ροµανικός στην ηπειρωτική Ευρώπη

• Αφετηρία του ροµανικού λαού είναι η τρίκλιτη παλαιοχριστια-νική βασιλική µε ή χωρίς ε-γκάρσιο κλίτος.

• Γύρω από το ιερό ένας περιµε-τρικός ηµικυκλικός διάδροµος, διαµέσου του οποίου οι προ-σκυνητές είχαν πρόσβαση στα ιερά λείψανα που φυλάσσονταν στο ναό.

• Γύρω από τον περιµετρικό διά-δροµο χτίζονται πολλά παρεκ-κλήσια, όπου µπορούσε να τε-λείται µία ιεροτελεστία ανε-ξάρτητη από τη λειτουργία του ναού.

• Κτίρια µεγάλων διαστάσεων από πελεκητό λίθο

• Κατά µήκος της εκκλησίας ο-γκώδεις και ισχυροί πεσσοί που συνδέθηκαν µεταξύ τους µε ε-γκάρσια ενισχυτικά τόξα, τις λεγόµενες νευρώσεις.

• Οι πεσσοί συνδέθηκαν και µε νευρώσεις που διασταυρώνο-νταν διαγώνια: τα τριγωνικά τµήµατα ανάµεσα στις νευρώ-σεις γεµίζονταν µε ελαφρύτερο υλικό.

• Ο θόλος που προέκυπτε ονο-µάστηκε σταυροθόλιο µε νευ-ρώσεις

• Οι ροµανικοί ναοί επιβάλλο-νται µε το όγκο

• Μοναστήρι του Cluny: σπου-δαιότερο ροµανικό µνηµείο

o Κέντρο ισχυρού µο-ναστικού τάγµατος του Cluny

o H σπουδαιότερη οικο-δοµική φάση η Τρί-τη(1088-1121)

o Αρχιτέκτονας ο αβάς Ούγος

o Πεντάκλιτος ναός, µε νάρθηκα, περιφερεια-κό διάδροµο στο ιερό και 5 παρεκκλήσια σε ακτινωτή διάταξη

o Μεσαίο κλίτος καλύ-πτεται από καµάρα, τα πλάγια κλίτη µε σταυ-ροθόλια

∆ιάκοσµος ροµανικών ναών

• Τοιχογραφικός διάκοσµος: θέ-µατα Παλαιάς- Καινής ∆ιαθή-κης, Αποκάλυψης

• Ο καλλιτέχνης αποφεύγει τις λεπτοµέρειες

• Γλυπτός χρωµατιστός διάκο-σµος στους πυλώνες και στα κιονόκρανα

• Πυλώνες: µεγαλοπρεπείς θύρες της πρόσοψης. Ζεύγη κιόνων πλαισίωναν την είσοδο. Τόξα διακοσµηµένα µε γεωµετρικά και φυτικά κοσµήµατα γεφυ-ρώνουν τα ζεύγη των κιόνων.

• Κιονόκρανα: µορφές ζώων, φανταστικών τεράτων ή µυθο-λογικών όντων, θέµατα από Αγία Γραφή, από σύγχρονη ζωή.

• Ανάπτυξη της µικροτεχνίας: λειτουργικά σκεύη και λειψα-νοθήκες µε εικονογραφηµένες σκηνές από Π. και Κ. ∆ιαθήκη και τους βίους αγίων

• Εικονογράφηση χειρογράφων µε θρησκευτικό περιεχόµενο

Η ροµανική αρχιτεκτονική Ιταλίας

• 10ος αι. µ.Χ: ανάπτυξη ιταλι-κών εµπορικών πόλεων

• Οι ναοί διατηρούν τον τύπο της παλαιοχριστιανικής βασιλικής.

• Τα ιταλικά αρχιτεκτονήµατα χαρακτηρίζονται από χάρη και ευχάριστη πολυχρωµία των προσόψεων

• Στοιχεία λοµβαρδικά, βυζαντι-νά, ροµανικά, αραβικά και µι-µήσεις παλαιοχριστιανικών ρωµαϊκών κτιρίων διαµορφώ-νουν το τοπικό ύφος.

• Μνηµειακό σύνολο Πίζας: κα-θεδρικός ναός, βαπτιστήριο, κωδωνοστάσιο, νεκροταφείο

o Καθεδρικός ναός: 11ος αιώνας, Αρχιτέκτονας Buschetous, πεντάκλι-τη βασιλική µε τριπλό εγκάρσιο, στην πρό-σοψη πέντε σειρές τό-ξων, επένδυση τοίχων µε λευκό και κόκκινο µάρµαρο.

o Βαπτισήριο: 12ος αιώ-νας, αρχιτέκτονας Diotislavi, κυκλικό µε εσωτερική κιονοστοι-χία, εξωτερική επιφά-

νεια µε τοξοστοιχίες, επένδυση τοίχων µε µάρµαρο. Αρχικά ψη-λός κωνικός θόλος που αντικαταστάθηκε µε ηµισφαίριο από τον Nicola Pisano.

o Κωδωνοστάσιο: 12ος αιώνας, κυκλικός πύρ-γος, αποκλίνει κατά 4 µέτρα από την κατα-κόρυφο, λόγω της κα-κής θεµελίωσης του.

Βυζαντινή επίδραση στην ροµανική τέχνη της Ιταλίας

• Ο καθεδρικός ναός Αγίου Μάρκου Βενετίας έχει ως πρό-τυπο τον ιουστινιάνειο ναό των Αγίων Αποστόλων της Κων-σταντινούπολης, στον τύπο της σταυροειδούς βασιλικής µε τέσσερις τρούλους.

• Εκκλησίες της Σικελίας και της Βενετίας διακοσµήθηκαν µε ψηφιδωτά από Βυζαντινά ερ-γαστήρια

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΕΑΠ

∆ΕΟ–ΕΛΠ–ΕΠΟ–ΠΛΗ–ΦΥΕ

Φροντιστηριακά Μαθήµατα

Εξ’ αποστάσεως στήριξη

Εκπαιδευτικό υλικό Εκδόσεις βιβλίων

Τηλ.: 210.38.22.157 – 210.38.22.495 www.arnos.gr

ΟΙ ΓΟΤΘΙΚΕΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕ-ΧΝΕΣ ( (13ος-14ος αι. αιώνας) Ιστορικό-κοινωνικό πλαίσιο

• Ανάπτυξη πόλεων και εξέλιξη τους σε κέντρα βιοτεχνίας και εµπορίου

• Οι άνθρωποι οργανώθηκαν σε συντεχνίες και σταδιακά σε κοινότητες

• Οι κοινότητες ανέλαβαν την οργάνωση και την ανέγερση των εκκλησιών

• Ο καθεδρικός ναός πήρε θέση σχολείου, µουσείου αίθουσας για µουσική και κέντρου κοι-νωνικής ζωής.

Γοτθικός ναός- ∆ιακόσµηση • Κύριο οικοδοµικό υλικό, ο λί-

θος • Σταυροθόλιο µε νευρώσεις, • Οξυκόρυφο τόξο, το οικοδόµη-

µα κερδίζει σε ύψος, συναί-σθηµα πνευµατικής ανάτασης

• Αντηρίδες στο εξωτερικό του ναού

• Είχαν κανονικά τρεις προσό-ψεις

• Η σπουδαιότερη πρόσοψη η δυτική, όπου διαµορφώνονται καθ’ ύψος τρεις ζώνες οι πυλώ-νες, ο ρόδακας, το αέτωµα

• ∆ιακόσµηση µε υαλογραφήµα-τα

• Καινοτοµία γοτθικής γλυπτι-κής: τα αγάλµατα κίονες

• Ο καλλιτέχνης προσπαθεί να δώσει ζωή στις µορφές του

• ∆ηµιουργία εξατοµικευµένων βιβλικών προσωπικοτήτων

Nαοί • Παναγία των Παρισίων (12ος

αιώνας) • Άγιο Παρεκκλήσιο (13ος αιώ-

νας) • Καθεδρικός ναός της Chartres

(12-13ος αιώνας). • Καθεδρικός ναός της Reims

(13ος -15ος αιώνας) ιερό. Γοτθική Ζωγραφική • Εικονογράφηση χειρογράφων: σκο-

πός του καλλιτέχνη να εκφράσει το ανθρώπινο συναίσθηµα και όχι να αναπαραστήσει τα πράγµατα όπως τα βλέπουµε.

ΓΟΤΘΙΚΕΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ(13ος -14ος αιώνας) Ιστορικό-κοινωνικό πλαίσιο • 13ος αιώνας: αναβίωση του παπι-

σµού • Η Ρώµη επανέκτησε τα πρωτεία

στην πνευµατική και καλλιτεχνική δραστηριότητα της Ιταλίας.

• Αρχές 14ου αιώνα: η παπική έδρα µεταφέρεται στην Avignon της Γαλλίας

• Ίδρυση του µοναχικού τάγµατος των Φραγκισκανών

• 13ος-14ος αιώνας: ανάπτυξη των πόλεων κρατών µε ανθηρή οικονο-µία

• Ο πλούτος των δήµων εκφραζόταν στους ναούς και στα δηµοτικά κτί-ρια

• Φλωρεντία: µεγάλη οικονοµική ανάπτυξη, δικό της νόµισµα, το φιορίνι, οι Φλωρεντινοί τραπεζίτες κυριαρχούσαν στην πιστωτική αγο-ρά

• Ο εµπορικός πλούτος δηµιούργησε έναν νέο τύπο χορηγού: τον πλού-σιο αστό

• Απαρχή αναγνώρισης της ιδιαίτερης αξίας των καλλιτεχνών

Ιταλικός γοτθικός ναός: • Ο γοτθικός ναός είχε περιορι-

σµένη διάδοση στην Ιταλία γε-γονός που οφειλόταν:

o Στην ύπαρξη µίας δι-αφορετικής οικοδοµι-κής παράδοσης

o Στην έµφυτη κλίση των Ιταλών προς τις ήρεµες και στατικές µορφές

o Στην εµµονή της σύν-θεσης των προσόψεων σε ένα στιλ γραφικό µε έγχρωµα µάρµαρα και ποικίλα υλικά

• Οι γαλλικές γοτθικές επιδρά-σεις έφταναν στην Ιταλία µέσω των προσκυνηµάτων και των µοναχικών ταγµάτων

• Τα νέα µοναχικά τάγµατα, οι Φραγκισκανοί και οι ∆οµηνι-κανοί χρειάζονταν νέο τύπο-θρησκευτικού οικοδοµήµατος.

• Προτίµησαν να κατασκευά-σουν ναούς σε σχήµα λατινικού σταυρού µε τετράγωνα ή πολυ-γωνικά παρεκκλήσια.

Ναός • Ναός Αγίου Φραγκίσκου Ασσί-

ζης: 13ος αιώνας. Ιταλικά κοσµικά κτίρια

• Παλάτι των ∆όγηδων στην Βε-νετία o άρχισε να χτίζεται τον 9ο

αιώνα, πήρε την οριστική µορφή την πρώιµη Ανα-γέννηση.

o Οι προσόψεις συντίθενται από διώροφες µαρµάρινες κιονοστοιχίες µε γοτθικά τόξα που ορίζουν δύο ευ-ρύχωρες στοές στο ισόγειο και στον πρώτο όροφο.

o Πάνω από τις δύο κιονο-στοιχίες, υψώνεται τοίχος συµπαγής µε µερικά µεγά-λα παράθυρα, τον οποίο επιστέφουν µικρές δαντε-λωτές επάλξεις.

Γοτθική γλυπτική Ιταλίας • Πίζα: σηµαντικό κέντρο της

Τοσκάνης: η καλλιτεχνική α-

νάπτυξη συνδέεται µετά τα µέ-σα του 13ου αιώνα µε δύο γλύ-πτες: τον Nicola Pisano και τον γιο του τον Giovanni Pisano

Έργα • Μαρµάρινοι άµβωνες των Pi-

sano: οι καινοτοµίες των Pisano φαίνονται σε µία σειρά από άµβωνες που φιλοτέχνησαν σε µία σειρά από ναούς και βαπτι-στήρια. Η βασική καινοτοµία ήταν η λεπτοµερής επεξεργα-σία σε ανάγλυφο των πλακών που περιβάλλουν το στηθαίο του άµβωνα κατά τρόπο ανά-λογο µε τη διακόσµηση των τυµπάνων των γοτθικών πυλώ-νων.

• Η σκηνή της Γέννησης από το βαπτιστήριο του ναού της Πί-ζας: χαρακτηρίζεται από πυ-κνότητα και αφηγηµατική ροή. Μορφές κλασικές µε στέρεα δοµή και έντονη σωµατική πα-ρουσία.

• Στο επόµενο έργο του τον άµ-βωνα του καθεδρικού ναού της Σιένας ο Nicola Pisano εγκατέ-λειψε ως ένα βαθµό το κλασι-κίζον ύφος και δείχνει επηρεα-σµένο από την γοτθική γλυπτι-κή.

• Ο Giovanni επηρεάστηκε πε-ρισσότερο από τη γοτθική τέ-χνη. Έργο του ο άµβωνας του Αγίου Ανδρέα στην Pistoia και του καθεδρικού ναού της Πί-ζας:

Γοτθική Ζωγραφική • Οι γοτθικοί ιταλικοί ναοί πα-

ρείχαν µεγάλες επιφάνειες τοί-χων, τις οποίες οι ζωγράφοι καλούνταν να καλύψουν µε ψηφιδωτά ή τοιχογραφίες

• Η ζωγραφική της Ιταλίας ήταν άµεσα συνδεδεµένη µε το Βυ-ζάντιο. Οι Ιταλοί καλλιτέχνες αντλούν πρότυπα και τα µετα-σχηµατίζουν

• Σηµαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της ζωγραφικής έπαιξαν:

o Οι φιλοδοξίες των πα-πών για αναβίωση του παπισµού αποτέλεσαν την αφετηρία για µια σειρά καλλιτεχνικών πρωτοβουλιών στον τοµέα της µνηµειακής ζωγραφικής.

o Τα µοναχικά τάγµατ-που είχαν ως στόχο να καταστήσουν τη θρη-σκεία περισσότερο κατανοητή στο λαό και ενθάρρυναν την τοιχογράφηση των ναών µε θρησκευτι-κούς κύκλους.

Εκπρόσωποι Giotto di Bondone • Μαθήτευσε κοντά στον ζωγράφο

Cimambue (σηµαντικός εκπρόσω-πος της βυζαντινίζουσας τεχνοτρο-πίας)

• Επηρεάστηκε και από τον γλύπτη Nicola Pisano

• Πλαστική απόδοση των µορφών, πειστικότητα των κινήσεων και των εκφράσεων τους, προσπάθεια από-δοσης του βάθους

Έργα • Σηµαντικό έργο του: ο τοιχογραφι-

κός διάκοσµος του παρεκκλησίου της Αρένας ή Σκροβένι

o (εικονογραφήθηκε µε έξο-δα του Σκροβένι, για να ε-ξιλεωθεί από την τοκογλυ-φία) στην Πάδοβα.

o Ο βόρειος κα νότιος τοίχος χωρίζονται σε τέσσερις επάλληλες ζώνες.

o Στις τρεις ψηλότερες ζώ-νες εικονίζονται επεισόδια από τη ζωή της Παναγίας και του Χριστού.

o Στην χαµηλότερη προσω-ποποιήσεις αρετών και ε-λαττωµάτων.

o Ο τοίχος της εισόδου µε παράσταση της ∆ευτέρας Παρουσίας.

o Η οροφή µε λιτή διακό-σµηση µε χρυσά άστρα και στηθάρια του Χριστού.

• Τοιχογραφίες του Giotto κοσµούν δύο παρεκκλήσια του ναού του Τι-µίου Σταυρού στη Φλωρεντία και το καµπαναριό του καθεδρικού ναού της Φλωρεντίας

Σχολή της Σιένας έµφαση στο χρώµα, προτίµηση για εκλεπτυσµένες ανθρώπινες µορφές, λυρική και έντονα διακοσµητική διάθεση.

Εκπρόσωποι Duccio di Boninsegna • Εκλεπτυσµένη τεχνοτροπία που

εκφράζεται σε µικρογραφική κλί-µακα.

• Ζωγραφίζει κυρίως φορητούς πί-νακες, αναζήτηση της τρίτης διά-στασης, έντονες επιδράσεις από τη βυζαντινή τέχνη και από τη γοτθική παράδοση του Βορρά,

Έργα • Maesta, πίνακας βωµού για την

Αγία Τράπεζα του καθεδρικού ναού της Σιένας (1308-1311), πρόκειται για µνηµειώδες σύνολο 70 φορητών πινάκων.

o Στον κεντρικό πίνακα πα-ριστάνεται η Παναγία ως βασίλισσα των ουρανών ανάµεσα σε αγγέλους και αγίους, ενώ η βάση του πί-νακα και η πίσω όψη εικο-

νίζουν πολυάριθµα επεισό-δια από τη ζωή του Χρι-στού και της Παναγίας.

Simone Martini • Θεωρείται µαθητής του Duccio • Πλησίασε περισσότερο τη γοτθική

τεχνοτροπία, • Ιδιαίτερη δεξιοτεχνία στην οργά-

νωση των στοιχείων της σύνθεσης • ∆ιακοσµητική διάθεση και αγάπη

για τα χρώµα • ενδιαφέρον για τα ενδύµατα και τη

λεπτοµερή απόδοση τους. • Ρεαλιστική απόδοση των στοιχείων

του χώρου και αναζήτηση της τρί-της διάστασης.

Έργα • ο πίνακας βωµού µε τον Ευαγγελι-

σµό για τον καθεδρικό ναό της Σιέ-νας,

• ο πίνακας βωµού µε τον άγιο Λου-δοβίκο της Τουλούζης,

• οι τοιχογραφίες στο Palazzo Pub-blico της Σιένας, οι τοιχογραφίες µε θέµα τη ζωή του αγίου Μαρτίνου, στην Κάτω Εκκλησία του Αγίου Φραγκίσκου της Ασσίζης,

Ambrogio Lorenzetti • τοιχογραφίες στο Palazzo Pubblico

της Σιένας µε τίτλο τα Αποτελέσµα-τα της Καλής και της Κακής ∆ιοί-κησης (πρώτη λεπτοµερή απεικόνι-ση µιας πόλης)

Pietro Lorenzetti Ο ∆ιεθνής Γοτθικός ρυθµός Ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο • Μέσα 14ου αιώνα: πείνα, θανατηφό-

ρες επιδηµίες πανούκλας και πολι-τική αστάθεια, δυναστικές διαµάχες ενέπλεξαν την Γαλλία και την Αγ-γλία στον Εκατονταετή πόλεµο, κοινωνικές αναταραχές της αστικής και αγροτικής τάξης στην Γαλλία και από συντεχνίες στην Φλάνδρα.

• Πρίγκιπες-µαικήνες, όπως ο Κάρο-λος ∆΄-µονάρχης της Γερµανίας- υποστήριξαν την ανάπτυξη της καλλιτεχνικής δραστηριότητας.

• Στην πρωτεύουσα του την Πράγα σηµειώθηκε µεγάλη οικοδοµική δραστηριότητα και σε µία βιβλιο-θήκη της πόλης συλλέχθηκε µεγά-λος αριθµός εικονογραφηµένων χειρογράφων. Στην Αυλή του συ-γκεντρώνονταν καλλιτέχνες από τη Γαλλία και από άλλες περιοχές.

• Όλη η Ευρώπη της λατινικής Εκ-κλησίας και των εµπορικών οδών αποτελούσε µία µεγάλη ενότητα. Καλλιτέχνες και ιδέες ταξίδευαν από το ένα κέντρο στο άλλο.

• Η Γαλλία ήταν το σηµαντικότερο πνευµατικό και καλλιτεχνικό κέ-ντρο της Ευρώπης. Η Ιταλία, ανοι-χτή στις γαλλικές επιδράσεις

• Προς το τέλος του 14ου αιώνα κυρί-ως µέσα από τη σύνθεση της γαλλι-κής και της ιταλικής καλλιτεχνικής παράδοσης της γοτθικής εποχής,

αναπτύχθηκε µια κοινή καλλιτεχνι-κή γλώσσα την οποία αποκαλούµε διεθνή γοτθική τεχνοτροπία ή διε-θνή γοτθικό ρυθµό

• Γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση στην Γαλλία και αποτελεί την εξέλιξη της γοτθικής τεχνοτροπία στην οποία εµπεριέχονται και οι κατακτήσεις της ιταλικής τέχνης στον τοµέα της απόδοσης του τρισδιάστατου χώρου

Κύρια χαρακτηριστικά γοτθικής τε-χνοτροπίας • Έντονη διακοσµητική διάθεση: λα-

µπερά χρώµατα, λεπτοµερής από-δοση διακοσµητικών λεπτοµερειών

• Ψηλόλιγνες, κοµψές ανθρώπινες µορφές µε εκλεπτυσµένα χαρακτη-ριστικά και κινήσεις γεµάτες χάρη

• Τρισδιάστατη και φυσιοκρατική απόδοση του χώρου

• Ενδιαφέρον για την παρατήρηση και την απόδοση του τοπίου

Έργα • Χειρόγραφο: Πολύ πλούσιες Ώρες

του ∆ούκα του Μπερύ: παραγγελία του δούκα του Μπερύ, νεότερου γι-ου του βασιλιά της Γαλλίας Ιωάννη Β΄. Ανήκει στην κατηγορία θρη-σκευτικών βιβλίων, τα Βιβλία των Ωρών (περιέχουν προσευχές που έπρεπε να απαγγέλλονται από τον πιστό στις διάφορες ώρες της ηµέ-ρας). Ζωγραφίστηκε από τους α-δερφούς Limbourg. Στις αρχικές σελίδες του εικονίζονται οι δώδεκα µήνες, ο καθένας µε χαρακτηριστι-κή σκηνή και τα ζωδιακά σύµβολα.

ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ (1400-1525 µ.Χ.)

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΕΑΠ

∆ΕΟ–ΕΛΠ–ΕΠΟ–ΠΛΗ–ΦΥΕ

Φροντιστηριακά Μαθήµατα

Εξ’ αποστάσεως στήριξη

Εκπαιδευτικό υλικό Εκδόσεις βιβλίων

Τηλ.: 210.38.22.157 – 210.38.22.495 www.arnos.gr

Με τον όρο Αναγέννηση, προσδιορί-ζουµε την πνευµατική και καλλιτε-χνική δραστηριότητα που παρατηρή-θηκε κατά τον 15ο και τον 16ο αιώνα στη δυτική Ευρώπη και χαρακτηρίζε-ται από ορθολογισµό και ενδιαφέρον για τη µελέτη και την ερµηνεία της πνευµατικής και της καλλιτεχνικής κληρονοµιάς της ελληνορωµαϊκής Αρχαιότητας.

Κύριο χαρακτηριστικό της Αναγέννησης Η αναβίωση των γραµµάτων και των τεχνών υπό την επίδραση των κλασικών προτύπων. Ήδη από τον 14ο αιώνα είχε αρχίσει στην Ιταλία ένα κίνηµα, ο ουµανισµός, που αποσκοπούσε στην αναβίωση της κλασικής γραµµατολογίας και έλαβε µεγάλες διαστάσεις κατά τον 15ο και 16ο αιώνα στη δυτική Ευρώπη. Στην εξοικείωση των ∆υτικών µε τα αρχαία κείµενα συνέβαλαν:

Η εφεύρεση της τυπογραφίας το 1451. Η έξοδος των Ελλήνων λόγιων προς την Ιταλία µετά το 1453.

Πρώιµη Αναγέννηση στην Ιταλία (1400-1500 µ.Χ.)

Καλλιτεχνικά κέντρα Το µεγαλύτερο πνευµατικό και καλλιτε-χνικό κέντρο της Ιταλίας ήταν : - η Φλωρεντία - Βενετία - Ρώµη Άλλες πόλεις: Μιλάνο, Πάδοβα, Ρίµινι, Ουρµπίνο, Μάντοβα.

Η αρχιτεκτονική

Χαρακτηριστικά 1. η οµορφιά και η αρµονία, 2. υιοθέτηση µορφολογικών στοιχείων (ηµικίονες, παραστάδες, αετώµατα, το-ξοστοιχίες κ.ά.) καθώς και αναλογιών των ρωµαϊκών κτιρίων, 3. υπεροχή του οριζόντιου άξονα, 4. στατικότητα, 5. συµµετρία, 6. παράθυρα τοξωτά, 7. τοξοστοιχίες µε ηµικυκλικά τόξα και κιονοστοιχίες µε οριζόντιους θριγκούς, 8. οι κίονες και οι παραστάδες διαµορφώ-θηκαν µε βάση, κορµό και κιονόκρανο, 9. τρούλοι στις εκκλησίες που πολλές φορές έφεραν φανό (= κυκλικό ή πολυγω-νικό κορύφωµα σε κάτοψη µε περιµετρικά παράθυρα), στοιχείο που εµφανίστηκε για πρώτη φορά στην Αναγέννηση.

Εκπρόσωποι

Brunelleschi, Alberti, Michelozzo.

Η γλυπτική

Χαρακτηριστικά 1. η περίοπτη γλυπτική και το ανάγλυφο γνώρισαν µεγάλη διάδοση, 2. νατουραλιστική απόδοση της ανθρώ-πινης µορφής και της κίνησής της, 3. αποδόθηκε η τρίτη διάσταση χάρη στην προοπτική.

Υλικά

Πολύτιµα υλικά, ορείχαλκος (πολύπλο-κη, δύσκολη επεξεργασία), µάρµαρο, ξύλο, πηλός.

Θέµατα της γλυπτικής θρησκευτικά, παγανιστικά από την αρχαιότητα, µετάλλια.

Εκπρόσωποι

Lorenzo Ghiberti, Donatello.

Η ζωγραφική

Χαρακτηριστικά 1. προσπάθεια απόδοσης της πραγµατικό- τητας,

2. ενδιαφέρον για την τέχνη της Αρ-χαιότητας,

3. φυσιοκρατική απεικόνιση της ανθρώ-πινης µορφής,

4. απόδοση της τρίτης διάστασης, 5. µετά τα µέσα του 15ου αιώνα σηµειώ-νεται επιστροφή στις παλαιότερες παρα-δόσεις : γοτθικός ρυθµός που χαρακτη-ρίζεται από λεπτοµέρεια και γραµµή.

Εκπρόσωποι Masaccio, Sandro Botticelli, Filippino Lippi, Luca Signorelli, Benozzo Gozzo-li, Andrea Mantegna.

Οι µεγάλοι ζωγράφοι της πρώιµης Αναγέννησης στη Φλωρεντία

Masaccio, Fra Angelico, Paolo Uccello, Piero della Francesca, Sandro Botticelli.

Η ζωγραφική της πρώιµης Αναγέννη-σης στη Βόρεια Ιταλία

Οι παράγοντες που επηρέασαν τη φυσι-ογνωµία της σχολής ήταν :

1. η στενή σχέση της Βενετίας µε την Ανατολή που έδωσε µεγαλύτερη σηµα-σία στο χρώµα,

2. η ευαισθησία των Βενετών για τις τονικές διαβαθµίσεις του χρώµατος που οφειλόταν στην εξοικείωσή τους µε τη θάλασσα, 3. οι επιρροές της πόλης από τη φλα-µανδική ζωγραφική που τόνισαν την ιδιαίτερη σηµασία του χρώµατος.

Σχολές

Χαρακτηριστικά

Σχολή Φλωρεντίας : ανάπτυξη σχεδίου Σχολή Βενετίας : κυριαρχία χρώµατος

Εκπρόσωποι Andrea Mantegna, Giovanni Bellini.

Alberti

1450-1500

Φλωρεντία και

κεντρική Ιταλία

Botticelli della

Francesca Gozzoli

Pollaiuolo Del

Verrocchio

Βόρεια Ιταλία Mantegna Bellini

Η ώριµη Αναγέννηση στην Ιταλία (1500-1525 µ.Χ.)

Λίκνο και κύρια πνευµατική και καλ-λιτεχνική εστία της πρώιµης Αναγέννη-σης ήταν η Φλωρεντία.

Σηµαντικότερο καλλιτεχνικό κέντρο της ώριµης Αναγέννησης ήταν η Ρώµη.

Χαρακτηριστικά 1. αναζήτηση οµορφιάς, αρµονίας, συµ-µετρίας των συνθέσεων,

2. κλασική φάση της τέχνης του quattrocento,

3. ολοκληρωµένη και κατασταλαγµένη µορφή στις κατακτήσεις του 15ου αιώνα.

Εκπρόσωποι - Bramante, Leonardo da Vinci, - Ραφαήλ, - Μιχαήλ Άγγελος, - Giorgione, - Τισιανός.

Leonardo da Vinci Ο καλλιτέχνης – ερευνητής ∆ύο τεχνοτροπικά ευρήµατά του έδωσαν νέες διαστάσεις στην ευρωπαϊκή ζωγραφική :

1. το sfumato, σχετίζεται µε: α) το χειρισµό φωτός και σκιάς,

β) την κατάργηση έντονων περιγραµµάτων,

γ) τη χρήση απαλών τονικών διαβαθµί-σεων που επιτρέπουν στις φόρµες να σβήνουν η µια µέσα στην άλλη,

δ) τις αόριστες µορφές, που µοιάζουν να εξαφανίζονται µέσα σε σκιά ή να καλύ-πτονται σε οµίχλη, ε) το µυστήριο,

στ) τις µορφές, οι οποίες αποκτούν αέρινη απαλότητα δένοντας οργανικά µε το τοπίο.

2. η ατµοσφαιρική προοπτική : δηµιούργησε στα έργα του την εντύπω-ση του βάθους απαλύνοντας τα περι-γράµµατα των πιο αποµακρυσµένων αντικειµένων και αποδίδοντάς τα σε φωτεινότερους τόνους. Ο Μιχαήλ Άγγελος Γλύπτης - ζωγράφος - αρχιτέκτονας

Χαρακτηριστικά 1. Θεωρούσε τη γλυπτική ανώτερη από τη ζωγραφική. 2. ∆εν τον διέκρινε η ευρύτητα ενδια-φερόντων του Leonardo da Vinci. 3. Επικεντρωνόταν στον άνθρωπο, στην έκφραση του εσωτερικού του κόσµου και στην οµορφιά του σώµατός του. 4. Μελέτησε την ανατοµία του ανθρώ-πινου σώµατος. 5. Σχεδίαζε από ζωντανά πρότυπα, απ’ όλες τις οπτικές γωνίες.

Η ώριµη Αναγέννηση στη Βενετία

Χαρακτηριστικά 1. φωτεινή ατµόσφαιρα, 2. αγάπη για την οµορφιά της υπαίθρου, 3. ροµαντική ταύτιση του ανθρώπου µε τη φύση, 4. οι δύο φάσεις της Αναγέννησης δεν είναι πολύ ευδιάκριτες.

1400-1450

Φλωρεντία

Νέο στιλ Brunelleschi

Donatello Masaccio

Νέο στιλ σε συνδυ-ασµό µε

συντηρητι-κά στοιχεία

Ghiberti Fra Angelico

Uccello

Εκπρόσωποι Giorgione, Τισιανός, Correggio. Η Αναγέννηση στη Βόρεια Ευρώπη (1400-1525 µ.Χ.)

∆ιαφορές και οµοιότητες Βόρειας Ευ-ρώπης - Ιταλίας

Α. Βόρεια Ευρώπη

Χαρακτηριστικά Ήταν στενά συνδεδεµένη µε τη µε-σαιωνική παράδοση.

Αφορά µόνο τη ζωγραφική.

∆εν χαρακτηρίζεται από αναβίωση µορφών της Αρχαιότητας.

Αποδίδει την πραγµατικότητα µέσα από εµπειρία και παρατήρηση.

Χρησιµοποιεί τη βράχυνση εµπειρικά. Παρουσιάζει αληθοφανείς συνθέσεις χάρη στις λεπτοµέρειες και στην ελαιο-γραφία, που όµως έχουν ανατοµικές ατέλειες.

∆εν έχει τις χρονολογικές διακρίσεις της Ιταλικής Αναγέννησης.

Β. Η Ιταλική Αναγέννηση

Χαρακτηριστικά

Αποµακρύνθηκε από τις αντιλήψεις του Μεσαίωνα και καλλιέργησε στον άνθρωπο συναισθήµατα αυτάρκειας και υπεροχής.

Αγκάλιασε όλες τις εκφράσεις τέχνης.

Σφραγίστηκε από το ενδιαφέρον για τις καλλιτεχνικές µορφές της Αρχαιότητας. Οµοιότητες

σεβασµός προς τη φύση, ενδιαφέρον για την πιστή απόδοσή της, δεν υπάρχει οµοιογένεια στην τέχνη των διάφορων περιοχών (τοπικές πολι-τικές και κοινωνικές συνθήκες).

Η Αναγέννηση στις Κάτω Χώρες

Καλλιτεχνικά κέντρα - Bruges, - Γάνδη, - Βρυξέλλες, - Αµβέρσα.

Χαρακτηριστικά 1. τεχνική ελαιογραφίας, 2. αληθοφανής και λεπτοµερής αποτύ-πωση της πραγµατικότητας, 3. µεµονωµένα συµβολικά στοιχεία.

Εκπρόσωποι της Αναγέννησης στις Κάτω Χώρες - Klaus Sluter, - Jan van Eyck, - Robert Campin,

- Rogier van der Weyden, - Hugo van der Goes, - Hieronymus Bosch.

Η Αναγέννηση στη Γαλλία Η Γαλλία την εποχή της Αναγέννησης έχασε τον ηγετικό της ρόλο στις καλλι-τεχνικές εξελίξεις και δεχόταν επιρροές από τις Κάτω Χώρες και την Ιταλία. Τον 16ο αιώνα πολλοί Ιταλοί καλλιτέχνες έφτασαν στη Γαλλία. Οι επιδράσεις τους γίνονται φανερές στην αρχιτεκτονική των κάστρων του Λίγηρα.

Κέντρα Προβηγκία, Tours.

Εκπρόσωποι - Jean Fouquet, - Enguerrand Quarton, - Nicolas Froment.

Η Αναγέννηση στη Γερµανία Με τον όρο γερµανική τέχνη του 15ου και 16ου αιώνα εννοούµε την τέχνη της σηµερινής Γερµανίας, Αυστρίας, Ελβε-τίας, τµήµατος της Τσεχίας και της Πο-λωνίας. Στη γερµανική τέχνη των αρ-χών του 15ου αιώνα κυριαρχούσε η γοτ-θική τεχνοτροπία. Η ανακάλυψη της τεχνικής της ξυλογραφίας και της χαλ-κογραφίας, σε συνδυασµό µε την ανα-κάλυψη της τυπογραφίας αποτέλεσαν την αφετηρία για την εµφάνιση µέσα στον 15ο αιώνα τυπωµένων βιβλίων µε εικονογράφηση, τα οποία γνώρισαν µεγάλη διάδοση γιατί : 1. είχαν µικρότερο κόστος ώστε να µπο-ρεί να τ’ αγοράζει το ευρύ κοινό, 2. χρειάζονταν λιγότερο χρόνο, 3. είχαν ευρύτερη θεµατογραφία, 4. είχαν την δυνατότητα διάδοσης καλ-λιτεχνικών µορφών σ’ όλη την Ευρώπη µε αποτέλεσµα τη διάδοση συνθέσεων ιταλικής Αναγέννησης στον Βορρά.

Εκπρόσωποι - Michael Pacher, - Conrad Witz.

Οι µεγάλοι καλλιτέχνες της Αναγέν-νησης στη Γερµανία Albecht Durer, Matthias Grunewald, Lucas Cranach, Albrecht Altdorfer.

Σχολή ∆ούναβη

Χαρακτηριστικά περιγραφή τοπίου, ποιητική διάθεση, ακρίβεια στην απόδοση.

Καλλιτέχνες Έργα

Klaus Sluter Hugo van der Goes Jan van Eyck Hieronymus Bosch Albecht Durer Matthias Grunewald Rogier van der Weyden

Κρήνη του Μωυσέως Πέτασµα βωµού των Portinari Αρραβώνες των Arnolfini Κήπος των γήινων απολαύσεων Αποκάλυψη Αγία Τράπεζα του Isenheim Αποκαθήλωση

Η ΟΨΙΜΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ Μανιερισµός Ο όρος µανιερισµός χρησιµοποιείται για την περίοδο που ακολούθησε την ακµή, δηλαδή την ώριµη Αναγέννηση και προσδιορίζει τα έργα από το 1525 ως το 1600 περίπου. Μπορεί όµως να θεωρη-θεί και ως αυτόνοµο στιλ που τέθηκε από τους ιστορικούς τέχνης του 20ου αιώνα.

Χαρακτηριστικά Ο µανιερισµός εµφανίζεται ως τέχνη για λίγους αλλά καλλιεργηµένους φιλότεχνους που γνωρίζουν την ερµηνεία της αλληγορί-ας, η οποία επιβάλλει συγκεκριµένες γνώ-σεις για την αποκωδικοποίησή της.

Ο µανιεριστής δηµιουργεί πολλαπλά σηµεία αναφοράς.

Αντιστρέφει το κεντρικό σηµείο και το πολλαπλασιάζει, δυναµιτίζοντας κάθε έννοια γεωµετρίας και στερεοµετρίας διατηρώντας την έννοια του χώρου. Έ-τσι συντελείται ο ατέρµων εικαστικός χώρος εν κινήσει που προκύπτει από µια στρεβλωµένη αντίληψη της κλασικής προοπτικής (αντικλασικό στοιχείο).

Η καινούργια εικαστική µατιά αµφι-σβήτησε τις αρχές του χώρου και επιχεί-ρησε διαφυγή µέσα από την κίνηση. ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 17ος ΑΙΩΝΑΣ: Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΜΠΑΡΟΚ Ιστορικό πλαίσιο • Τα χαρακτηριστικά πολιτικά γεγο-

νότα είναι η ακµή της Ολλανδίας, η παρακµή της Ισπανίας και ο φοβε-ρός θρησκευτικός πόλεµος καθολι-κών και προτεσταντών που κράτησε τριάντα χρόνια (1618-1648).Αυτός ήταν η αιτία να ερηµωθεί η Γερµα-

Καλλιτέχνες Έργα Brunelleschi Alberti Michelozzo Donatello Masaccio Botticelli Leonardo da Vinci Μιχαήλ Άγγελος Ραφαήλ Giorgione Τισιανός Correggio

Νοσοκοµείο των Αθώων Ανάκτορο Rucellai

Ανάκτορο Medici – Riccardi Άγαλµα του Gattamelata Αγία Τριάδα µε Παναγία

Άνοιξη Mona Lisa ∆αβίδ

Η Σχολή των Αθηνών Καταιγίδα

Αφροδίτη του Ουρµπίνο Αγία Νύχτα

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΕΑΠ

∆ΕΟ–ΕΛΠ–ΕΠΟ–ΠΛΗ–ΦΥΕ

Φροντιστηριακά Μαθήµατα

Εξ’ αποστάσεως στήριξη

Εκπαιδευτικό υλικό Εκδόσεις βιβλίων

Τηλ.: 210.38.22.157 – 210.38.22.495 www.arnos.gr

νία και να καταλυθεί η Αγία Ρωµα-ϊκή Αυτοκρατορία.

• Η τέχνη του µπαρόκ εξυπηρετεί τόσο την κοσµική όσο και τη θρη-σκευτική εξουσία.

• Η λέξη µπαρόκ προέρχεται από τα πορτογαλικά, όπου στη γλώσσα των κοσµηµατοπωλών, ένα στραβό α-κανόνιστο µαργαριτάρι ονοµαζόταν µπαρούκα. Επίσης και στα ιταλικά η λέξη barocco είχε αρνητική έν-νοια: σήµαινε τη µεσαιωνική σκέ-ψη, τη σχετική µε το σχολαστικι-σµό. Στη γαλλική θεωρία σήµαινε γενικά αυτό που πάει ενάντια στον κανόνα.

Χαρακτηριστικά · Αντιφατικότητα · Αντιθετικότητα · Πολλαπλότητα · Κινητικότητα · ∆υναµισµός · Υπερβατικότητα · Υπερβολή · Θεατρικότητα · Εντυπωσιασµός

Ο Ηeinrich Wolfflin στο βιβλίο του Βασικές έννοιες της ιστορίας της τέχνης αποµόνωσε τις έννοιες που αντι-στοιχούν από τη µία στην τέχνη της Α-ναγέννησης και από την άλλη σε αυτήν του µπαρόκ

• Το γραµµικό και το ζωγραφικό • Η επιφάνεια και το βάθος • Κλειστή µορφή και ανοιχτή

µορφή • Πολλαπλότητα και ενότητα • Σαφήνεια και ασάφεια

Το µπαρόκ στην Ιταλία Αρχιτεκτονική

• Η εκκλησία των Ιησουιτών στη Ρώµη συγκεντρώνει τα βασικά χαρακτηριστικά της αρχιτεκτο-νικής του µπαρόκ. Τον ζωγρα-φικό διάκοσµο ανέλαβε ο Τζιο-βάνι Μπατίστα Γκάουλι.

Τζανλορέντσο Μπερνίνι • είναι ο σηµαντικότερος αρχιτέ-

κτονας- γλύπτης. • Ανέλαβε τον σχεδιασµό της νέ-

ας εσωτερικής διαµόρφωσης του Αγίου Πέτρου, µε το νέο γιγαντιαίων διαστάσεων στέ-γαστρο.

• Σχεδίασε επίσης την εξωτερική διπλή κιονοστοιχία., ως δύο τε-ράστιους βραχίονες κιονοστοι-χιών, που περιβάλλουν την ο-βάλ πλατεία του Βατικανού.

• Ο σχεδιασµός τόσων µεγαλε-πήβολων έργων στη Ρώµη είχε ως στόχο την επίδειξη της νί-κης του καθολικισµού.

• Όλοι οι αρχιτέκτονες του µπα-ρόκ έδωσαν έµφαση στους ό-γκους και στη µνηµειακότητα, στην κίνηση και στην δραµατι-κότητα και στην υπερβολική

χρήση των πολυτιµότερων υλι-κών

Γλυπτική Τζανλορέντσο Μπερνίνι

• το σηµαντικότερο γλυπτικό έρ-γο του είναι «Η έκσταση της Αγίας Θηρεσίας»

• Ένα από τα σηµαντικότερα συ-ντριβάνια στη Ρώµη, έργο και αυτό του Μπερνίνι είναι «Η κρήνη µε τους τέσσερις ποτα-µούς»

Ζωγραφική Αννιµπάλε και Αγκοστίνο Καράτσι Κύριο επίτευγµα των Καρράτσι ήταν η σύνθεση των κατά παράδοση διαµετρικά αντιθέτων: του σχεδίου και του χρώµα-τος σε µία βάση απλότητας, η οποία είχε καθοδηγητικό στοιχείο την οµορφιά. Μικελάντζελο Μερίζι Καραβάτζιο

• Ακολουθούσε τη φύση, αναζη-τούσε την αλήθεια και ήταν ασεβής ως προς την οµορφιά.

• Ο δρόµος που ακολούθησε τον οδήγησε προς τον «νατουραλι-σµο».

• Τα ζωγραφικά του µέσα ήταν ο σκιοφωτισµός.

• Η επίδραση του Καραβάτζιο ήταν τεράστια. ∆ηµιουργήθηκε ένα ρεύµα που έµεινε γνωστό ως καραβατζισµός.

Νίκολα Πουσέν • Τροφοδοτήθηκε από τη Ρώµη. • Επηρεάστηκε και από τον Τι-

σιανό, πράγµα που φαίνεται στους φωτισµούς, στα γήινα χρώµατα, στη φθινοπωρινή ε-λεγειακή ατµόσφαιρα της βου-κολικής ποίησης.

• Το σηµαντικότερο έργο του το έργο: «Βρίσκοµαι ακόµα στην Αρκαδία» αποτελεί το αποτέ-λεσµα της µελέτης του στα ρωµαϊκά αγάλµατα της Αρ-χαιότητας.

Κλοντ Λορραίν • Εγκαταστάθηκε στην Ρώµη

και καθιέρωσε την τοπιογρα-φία.

Η ζωγραφική του µπαρόκ στη Φλάν-δρα Πέτερ Πάουλ Ρούµπενς

• Επέλεξε τη δηµιουργία µεγά-λων πινάκων µε θέµατα που είχε αγαπήσει από το ταξίδι του στην Ισπανία και µε επίκε-ντρο του ενδιαφέροντος του τη φλαµανδική παράδοση, που εστιαζόταν στην πιστή απόδο-ση της εξωτερικής πραγµατι-κότητας. Είχε ένα υπερδρα-στήριο εργαστήριο

Άντονι Βαν Ντάικ • Βοηθός του Ρούµπενς. Κατόρ-

θωσε να καθιερώσει το αυλικό πορτρέτο ως είδος της επίση-µης προσωπογραφίας, ώστε να

αποπνέει την υπεροχή της κοι-νωνικής τάξης.

Το µπαρόκ στην Ισπανία Ντιέγκο Βελάσκεθ

• Επισκέφθηκε τη Ρώµη και ε-πηρεάστηκε από τον Τιτσιάνο. ανέπτυξε τον νατουραλισµό. Ανανέωσε την ισπανική ζω-γραφική. Κορυφαίο έργο του «Οι Κυρίες των Τιµών»

Το µπαρόκ στην προτεσταντική Ολ-λανδία. Η ζωγραφική Φρανς Χαλς

• ήταν ο πρώτος Ολλανδός καλ-λιτέχνης που διακρίθηκε στη δηµιουργία πορτρέτων

Σιµόν ντε Φλίγκερ • ήταν από τους πρώτους θα-

λασσογράφους Γιαν Βαν Γκόγιεν

• ο δηµιουργός πολλών ονειρι-κών τοπίων

Ρέµπραν βαν Ρέιν • Βαθύτερη αναζήτηση της αλή-

θειας και της εσωτερικότητας της καθηµερινής ζωής, που ε-ξυψώνει τα έργα σε ψυχογρα-φικές µελέτες της ανθρώπινης προσωπικότητας. Γνωστό έργο του «Η νυχτερινή περίπολος».

Γιάκµπ βαν Ρούισνταελ • ∆ιακρίθηκε στην τοπιογραφία. • Νεκρές φύσεις αποκαλούνται

οι πίνακες που παρουσιάζουν αντικείµενα πιστά αποδοσµένα και τοποθετηµένα µε ένα συ-γκεκριµένο τρόπο από τον καλλιτέχνη, και επιλεγµένα από τον ίδιο, ώστε να αποδοθεί µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο µία εικόνα πολύτιµων αντικει-µένων.

Γιαν Βερµέρ • ∆ιακρίθηκε στην ηθογραφία • Η ηθογραφία παρουσιάζει

σκηνές από την καθηµερινή ζωή των απλών ανθρώπων, που βρίσκονται σε ένα κλειστό χώρο ή στην ύπαιθρο.

• Τα έργα του λιτά συνήθως, αναπαριστούν µία γυναίκα να κάνει οικιακές εργασίες σε ένα δωµάτιο που φωτίζεται από ένα παράθυρο.

• Το έργο του «Η άποψη του Ντελφτ» αποτελεί το ωραιότε-ρο τοπίο της ολλανδικής τοπι-ογραφίας.

18ος ΑΙΩΝΑΣ: Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΡΟ-ΚΟΚΟ

• Η λέξη ροκοκό προέρχεται από την επανάληψη της πρώτης συλλαβής της λέξης rocaille (κοχύλι) που υποδηλώνει αφε-νός την καθαρά διακοσµητική κατασκευή για τεχνητές σπη-λιές από ακανόνιστα διαβρω-µένα βράχια διακοσµηµένα µε

κοχύλια ή οστρακοειδή, οι ο-ποίες αναπτύχθηκαν ως ένα αυ-τάρεσκο καπρίτσιο της αριστο-κρατίας, και αφετέρου την άρ-νηση κάθε ορθολογισµού συν-δεδεµένου µε το «κλασικό».

• Το ροκοκό είναι ένα διακοσµη-τικό στιλ, οι ρίζες του οποίου ανάγονται περίπου στο 1714.

• Το ροκοκό συνδέεται µε τη γαλλική κουλτούρα και την Αυλή του Λουδοβίκου ΙΕ. Στην Ιταλία έχει επιδείξει δείγµατα σπουδαίων διακοσµητικών τοι-χογραφιών της καλλιτεχνικής οικογένειας των Τιέπολο από τη Βενετία, καθώς και σηµα-ντικά έργα και νέες ιδέες στη ζωγραφική και χαρακτική µε θέµα το τοπίο.

Το Ροκοκό στη Γαλλία Αρχιτεκτονική

• Η Αρχιτεκτονική ασκείται για να υπηρετήσει την αρχιτεκτο-νική την απόλυτη µοναρχία. Το πιο φιλόδοξο έργο του Λουδο-βίκου Ι∆ είναι το ανάκτορο των Βερσαλλιών

• Οι αρχιτέκτονες του ήταν ο Λε Βω και ο Ζυλ Αρτουέρ Μαν-σάρ

• Το πάρκο σχεδιάστηκε από τον Αντρέ Λε Νοτρ.

• Η πιο γνωστή αίθουσα η αί-θουσα των κατόπτρων.

Ζωγραφική Αντουάν Βατώ

• Μαθήτευσε κοντά στον Ζιλώ που ήταν ο σηµαντικότερος ζωγράφος της εποχής.

• Έφτιαχνε κυρίως σκηνικά για έργα της Commedia dell’arte, του βενετσιάνικου κωµικού θεάτρου.

• Ο Βατώ το 1717 έγινε µέλος της γαλλικής Ακαδηµίας των Τεχνών στην κατηγορία των «Υπαίθριων αβρών γιορτών» µε το έργο Ταξίδι στα Κύθηρα.

• Οι άνθρωποι της αριστοκρατί-ας και οι ηθοποιοί της ιταλικής κωµωδίας σε παραδεισένια δά-ση, ερωτευµένοι νέοι και γέροι που ζουν σε µία συνεχή γιορτή είναι τα θέµατα που επανέρχο-νται στο έργο του Βατώ.

Φρανσουά Μπουσέ • Επηρεάστηκε από τον Τιέπο-

λο. Χρηµάτισε δάσκαλος της µαρκησίας ντε Ποµπαντούρ.

• Ειδικότητα του οι πίνακες µε ποιµενικές σκηνές που ονοµά-ζονταν Υπαίθριες γιορτές, αλ-λά και µε την ερωτική εκδοχή µυθολογικών σκηνών την ελ-ληνικής και ρωµαϊκής Αρχαιό-τητας.

Ζαν Μπατίστ Σιµεόν Σαρντέν

• Η απλότητα και µία διάχυτη µελαγχολία, απόρροια της ακι-νησίας των µορφών είναι χα-ρακτηριστικά των έργων του. Προτιµά τα γήινα χρώµατα.

• Οι σκηνές του διαδραµατίζο-νται σε απλά αστικά δωµάτια ή στην κουζίνα, όπου συνήθως δουλεύει µία µοναχική και θλιµµένη γυναίκα.

Ζαν- 0νορέ Φραγκονάρ • Ζωγράφισε πολλά τοπία µε ε-

ρειπωµένες αρχαιότητες και έ-γινε ο ευνοηµένος καλλιτέχνης του «παλαιού καθεστώτος». Ήταν σηµαντικός ηθογράφος.

Μαρί Λουίζ Βιζέ-Λεµπρέν • Ήταν η αγαπηµένη ζωγράφος

της Μαρίας Αντουανέτας. Τα τοπία και τα πορτρέτα της αρι-στοκρατίας αποτελούν την ει-δικότητα της.

Γλυπτική Ζαν –Αντουάν Ουντόν Γλύπτης, ήταν ο µεγαλύτερος προσω-πογράφος της εποχής Το ροκοκό στη Γερµανία

• Oι αρχιτέκτονες στη Γερµανία και στην Αυστρία αφοµοίωσαν απόλυτα το µάθηµα από τις Βερσαλλίες και στις επόµενες δεκαετίες από την καθολική κεντρική Ευρώπη.

Λούκας φον Χίλντεµπραντ • ∆ούλευε για τον πρίγκιπα Ευ-

γένιο της Σαβοϊας έχτισε το ανάκτορο του στο Άνω Μπελ-βεντέρε.

• Επτά διαφορετικές ενότητες ρυθµισµένες µε περίπτερα απο-τελούν το µοναδικό αυτό ανά-κτορο.

• ∆ικής του έµπνευσης και το κλιµακοστάσιο στο ανάκτορο του Ποµερσφέλντεν.

Γιάκοµπ Πράνταουερ • Έχτισε το µοναστήρι του Μελκ

πάνω στο ∆ούναβη Το ροκοκό στην Αγγλία Σερ Κρίστοφερ Ρεν

• Ο σηµαντικότερος αρχιτέκτο-νας της εποχής. Σχεδίασε τον ναό του Αγίου Παύλου στο Λονδίνο. Επηρεάστηκε από το γενικό ύφος του µπαρόκ.

• Οι ιδιωτικές κατοικίες των ευ-γενών δεν ήταν εντυπωσιακά παλάτια, αλλά απλές εξοχικές κατοικίες.

• ∆ιαµορφώνεται το «καλό γού-στο» το οποίο είναι προσανα-τολισµένο προς τα ιταλικά πρό-τυπα και κυρίως προς τον Α-ντρέα Παλάντιο. Η αρχιτεκτο-νική αυτή τάση ονοµάζεται παλλαντισµός

• Μία αγγλική ιδιοµορφία είναι η διαµόρφωση του αγγλικού κή-που, που είναι η ένταξη ενός

φυσικού και όχι αρχιτεκτονικά σχεδιασµένου, κήπου ή πάρκου του σπιτιού ή του πύργου ο ο-ποίος απεικονίζει την ελεύθερη βλάστηση και αποδίδει την α-τόφια οµορφιά της φύσης. Τα κριτήρια, µε τα οποία θα ανθο-φορούσε ο κήπος τα παρέλαβαν από τα ζωγραφικά έργα του Κλοντ Λορραίν.

Ζωγραφική Ουίλιαµ Χόγκαρθ

• Σειρά από πίνακες µε ηθικο-πλαστικό περιεχόµενο, για να διδάξει το µήνυµα ότι η αρετή ανταµείβεται ενώ η κακία τι-µωρείται

Σερ Τζόσουα Ρέυνολντς • Στράφηκε προς την απεικόνιση

της κοµψής κοινωνίας του 18ου αιώνα. Είχε µελετήσει τους κλασικούς της Αναγέννησης και είχε αφοµοιώσει τα διδάγ-µατα της. Χαρακτηρίζεται ακα-δηµαϊκός

Τόµας Γκέινσµπορω • Το στιλ του µοιάζει µε του Ρέ-

υνολντς

ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ 18ο ΩΣ ΤΟΝ 20ο ΑΙΩΝΑ ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ Ο ροµαντισµός διαρκεί από το 1750 ως τα µέσα του 19ου αιώνα. Ήταν ένα φιλο-σοφικό κα φιλολογικό κίνηµα που δηµι-ουργήθηκε ως αντίδραση προς την πνευµατική κίνηση του ∆ιαφωτισµού και του κλασικισµού του 18ου αιώνα. Εξέφρασε την υποκειµενική νοοτροπία και την ατοµική ελευθερία µε την υπε-ροχή του Εγώ. Με τον ροµαντισµό από- θεώθηκαν η φύση, το ένστικτο, ο ατοµι-κός ή συλλογικός ηρωισµός, ο αγώνας του ανθρώπου ενάντια σε κάθε προσπά-θεια καταπίεσης. ∆ηµιουργήθηκε µία νοσταλγία για το παρελθόν

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΕΑΠ

∆ΕΟ–ΕΛΠ–ΕΠΟ–ΠΛΗ–ΦΥΕ

Φροντιστηριακά Μαθήµατα

Εξ’ αποστάσεως στήριξη

Εκπαιδευτικό υλικό Εκδόσεις βιβλίων

Τηλ.: 210.38.22.157 – 210.38.22.495 www.arnos.gr

Κύρια χαρακτηριστικά του ροµαντι-σµού Στην τέχνη ο ροµαντισµός δεν εκφρά-στηκε µε ενιαία τεχνοτροπία. σηµειώ-θηκε µία πολυφωνία, ο οποία περιέλαβε τόσο νεωτεριστικά στοιχεία, όσο και τύπους και εκφράσεις παλαιότερων εποχών. Μελέτη διαφόρων τεχνοτρο-πιών, όπως της ροµανικής και γοτθικής τέχνης, της ζωγραφικής του µανιερι-σµού, του µπαρόκ και παράλληλα µίας στροφής προς την ελληνική και ρωµαϊ-κή Αρχαιότητα. Εκπρόσωποι Francisco Goya 1. Ένας από τους πιο σηµαντικούς εκ-προσώπους του ροµαντισµού 2.Κατόρθωσε να ενσωµατώσει στη ζω-γραφική και στα χαρακτικά του πολλά από τα χαρακτηριστικά που συνδέονται µε τις εξελίξεις στην τέχνη του 19ου αιώνα 3.Ήταν ζωγράφος της βασιλικής οικογέ-νειας της Ισπανίας 4.Είχε µελετήσει τα έργα του Greco, Velasquez και του Tiepolo Ο ροµαντισµός στην Αγγλία William Blake 1.Περιφρονούσε την τέχνη των επίση-µων σχολών 2. Έζησε κυρίως από τα χαρακτικά του που χρησιµοποιούσε για να εικονογρα-φήσει τα ποιήµατα του William Turner 1.Από τις βασικές του επιδράσεις η πα-ράδοση της ολλανδικής θαλασσογραφί-ας και η εξοικείωση του µε τους Γάλ-λους τοπιογράφους του 17ου αιώνα 2.∆ραµατικό και φαντασµαγορικό µεγα-λείο που χαρακτηρίζει συχνά τη φύση και ακόµη τα καταστροφικά αποτελέ-σµατα που µπορεί να έχει αυτή στη ζωή του ανθρώπου John Constable 1.Ήθελε να ζωγραφίσει τον κόσµο γύρω του, όπως τον είδε. 2.Τα σχέδια του είναι συχνά πιο τολµη-ρά από τα τελειωµένα έργα του Ο ροµαντισµός στη Γαλλία Κύριες επιδράσεις οι Βενετοί ζωγράφοι και ο Ρούµπενς, η τέχνη του Μιχαήλ Αγγέλου και οι Άγγλοι ροµαντικοί Κύριοι εκπρόσωποι Theodore Gericault 1.Αγάπη για τον ποιητή Βyron, τον Wal-ter Scott, τον Μιχαήλ Άγγελο και τον Ρούµπενς. 2.Έντονος συναισθηµατισµός και αγάπη για τους κατατρεγµένους και τους περι-θωριακούς της ζωής. Eugene Delacroix 1.Είχε φαντασία, ήταν συναισθηµατικός, ιδιότροπος και αγαπούσε τη µοναξιά, απαισιόδοξος. 2.Πίστευε ότι το χρώµα ήταν πιο σηµα-ντικό από το σχέδιο. ΝΕΟΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΣ Στο ευρύτερο πλαίσιο του ροµαντισµού αναπτύχθηκε και ο νεοκλασικισµός, που

εκφράστηκε µε την επιστροφή στους αρχιτεκτονικούς τύπους και στις µορφές των υπόλοιπων καλλιτεχνικών εκφρά-σεων. Ο νεοκλασικισµός στη Γαλλία Επιστροφή προς την αρχαιότητα. Τα ευρήµατα Ποµπηίας επηρέασαν τους καλλιτέχνες. Οργανώθηκαν αποστολές για αποτύπωση αρχαίων ελληνικών µνηµείων. ∆ηµοσίευυηκε η «Ιστορία της αρχαίας ελληνικής τέχνης» το 1764 από τον Winckelman. Έµφαση στο σχέδιο µε τα ψυχρά χρώµατα Κύριοι εκπρόσωποι Jacques- Louis David 1.Παρακολούθησε τα γεγονότα από την έναρξη της Επανάστασης µέχρι την πτώση του Ναπολέοντα 2.Μακρόχρονη παραµονή στη Ρώµη 3.Ιστορικά θέµατα από τη ελληνική και ρωµαϊκή ιστορία που µπορούσαν να συσχετιστούν µε τη σύγχρονη πολιτική κατάσταση Jean-Auguste-Dominique Ingres Πίστευε ότι η αρχαία ελληνική τέχνη και η τέχνη της ώριµης Αναγέννησης ήταν τα τελειότερα καλλιτεχνικά επιτεύγµα-τα. ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ Το έργο τέχνης έγινε ρεαλιστικό. Από τα µέσα του 19ου αιώνα στη Γαλλία υπάρ-χου δύο τάσεις: η ακαδηµαϊκή µε σκη-νές από την ιστορία και τη µυθολογία µε ρεαλιστική τεχνοτροπία και η άλλη µε τοπία, θέµατα από την καθηµερινή και αγροτική ζωή που συχνά αποκαλείται ως νατουραλισµός. Ζωγραφική του τοπίου Μοναδικό είδος καλλιτεχνικής έκφρα-σης ζωγράφων που εγκατέλειψαν το Παρίσι και κατέφυγαν στη Barbizon. Έκαναν τα πρώτα σχέδια στην ύπαιθρο και ολοκλήρωναν στο εργαστήριο Jean Francois Millet Θέµατα από τη ζωή των αγροτών Jean-Baptiste Corot Έδωσε µια ζεστή και νοσταλγική διάθε-ση στους πίνακες του.Στα έργου του έχουµε γλυκούς και φωτεινούς τόνους Η δοµή της σύνθεσης του ακολουθούσε τις κλασικές αρχές της γαλλικής ζωγρα-φικής του 17ου αιώνα. Προαναγγέλλει τον Σεζάν και τον κυβισµό. Gustave Courbet Έδωσε το όνοµα στη νέα τάση. Στην ατοµική έκθεση που έκανε το 1855 έ-δωσε την ονοµασία « Ο ρεαλισµός Γκ. Κουρµπέ». Έγραψε και το µανιφέστο του ρεαλισµού: «Σκοπός µου να ζωγρα-φίσω τη φύση όπως είναι. Edouard Manet Η τέχνη του ήταν παράδοξη, πρωτότυπη και γεµάτη δάνεια από την παλαιότερη ζωγραφική.Ακολούθησε τις ιδέες του Κουρµπέ.. Ο Μανέ εγκατέλειψε τις α-παλές τονικές διαβαθµίσεις των χρωµά-των. Το 1863 η επιτροπή για το επίσηµο Σαλόν αρνήθηκε στον Μανέ και σε κά-ποιους άλλους ζωγράφους να εκθέσουν

τα έργα τουςΤα έργα αυτά εκτέθηκαν σε άλλη έκθεση που έµεινε γνωστή ως το «Σαλόνι των απορριφθέντων». Στα έργα του µετά το 1870 γίνεται φανερή η επί-δραση από τους ιµπρεσιονιστές. Ωστό-σο, το κύριο ενδιαφέρον του παραµένει η ανθρώπινη µορφή. ΙΜΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ Σηµαντικοί παράγοντες στην εξέλιξη της ζωγραφικής στο δεύτερο µισό του 19ου αιώνα ήταν η ανακάλυψη της φω-τογραφίας και τα γιαπωνέζικα έγχρωµα χαρακτικά µε την επιπεδότητα, το δια-κοσµητικό χρώµα και το εκφραστικό σχέδιο. Η αρχή του ιµπρεσιονισµού το-ποθετείται το 1874, όπου έγινε η πρώτη έκθεση και το τέλος το 1886, όταν έγινε η όγδοη έκθεση της. Οι ιµπρεσιονιστές ολοκλήρωναν το έργο τους στον ανοιχτό χώρο. Γοητεύονταν από τις µεταβολές που έφερε το φως στην ατµόσφαιρα Κύριοι εκπρόσωποι Claude Monet. Στη πρώτη έκθεση ο Claude Monet εξέ-θεσε µερικά τοπία µε το γενικό τίτλο Impressions, δηλαδή Εντυπώσεις. Αυτό έδωσε αφορµή σε ένα δηµοσιογράφο να δηµοσιεύσει άρθρο µε τον τίτλο Mes-sieurs les Impressionistes. Oι καλλιτέ-χνες από την Τρίτη έκθεση υιοθέτησαν τον χαρακτηρισµό.Ο καλλιτέχνη ήθελε να συλλάβει τη στιγµιαία εντύπωση του φύσης. Auguste Renoir Η αγάπη του για τη ζωή και τους αν-θρώπους και η αφοσίωση του στη γυ-ναίκα ως το οµορφότερο των πλασµά-των χαρακτηρίζουν την τέχνη του Camille Pissaro Ζωντανεύει µε τα έργα του πραγ-µατικά την εντύπωση των βουλε-βάρτων στο Παρίσι. Edgar Degas 1.Ήταν ερασιτέχνης φωτογράφος και µελέτησε την κίνηση 2.Έδειξε µεγάλη αγάπη για τα γιαπωνέ-ζικα χαρακτικά 3.Το ενδιαφέρον του για την ασύµµετρη διάταξη και τις περίεργες οπτικές γωνίες, που απηχούν τις επιδρά-σεις της φωτογραφίας και των γιαπωνέ-ζικων χαρακτικών γίνεται πιο φανερό στα έργα του για τις µπαλαρίνες. 4.Στα τελευταία του χρόνια ασχολήθηκε και µε την γλυπτική. Τα έργα του ήταν κυρίως γυναικείες µορφές, χορεύτριες. James McNeill Whistler 1.Έζησε το µεγαλύτερο µέρος της ζωής το στο Λονδίνο. 2.Αγαπούσε τα γιαπωνέζικα χαρακτικά 3.Είχε εκθέσει στο Σαλόνι Απορριφθέ-ντων µε τον Μανέ το 1863 4.Πίστευε ότι στη ζωγραφική δεν έχει σηµασία το θέµα, αλλά το πώς µεταφέ-ρεται µε σχήµατα και χρώµατα. August Rodin 1.Τα έργα του ήταν προκλητικά και επαναστατικά.

2.Πειραµατίστηκε µε διάφορες τυχαίες και περίεργες στάσεις, καθώς και µε συνθέσεις που δεν είχαν κάποιο καθορι-σµένο µήνυµα. 3.Ο Ροντέν µε την έκφραση των συναι-σθηµάτων πλησίαζε πιο πολύ την τάση του συµβολισµού ΝΕΟΪΜΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ Το 1886 πραγµατοποιήθηκε η τελευταία έκθεση των ιµπρεσιονιστών. Από τα έργα αυτά φάνηκε ότι ο ιµπρεσιονισµός δεν ήταν πλέον ο µοναδικός τρόπος καλλιτεχνικής έκφρασης Κύριοι εκπρόσωποι Georges Seurat Ο Georges Seurat είναι ο δρυτής του νεοϊµπρεσιονισµού. Οι µικρές πινελιές µεταβλήθηκαν σε µικρές κουκίδες χρώ-µατος, όπως οι ψηφίδες στα ψηφιδωτά. Η µέθοδος του ονοµάστηκε ντιβιζιονι-σµός ή πουαντιγισµός. Paul Cezanne 1.Είχε λάβει µέρος σε εκθέσεις των ι-µπρεσιονιστών 2. Η οργάνωση του πίνακα από τον Σε-ζάν ακολουθεί ορισµένους κανόνες. 3.Αποκατέστησε τον όγκο και τη στε-ρεότητα του αντικειµένου 4. Το θέµα της σωστής χρήσης του χρώ-µατος απέκτησε τεράστια σηµασία 5.χρησιµοποίησε πολλαπλά σηµεία ο-ράσεως για τις συνθέσεις του. Έτσι, τα αντικείµενα είναι δυνατόν να µη µικραί-νουν όσο αποµακρύνονται 6.Το τοπίο παραµένει στέρεο 7.Έκανε επίσης και πολλές προσωπο-γραφίες 8. Έκανε και πολλές νεκρές φύσεις. ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Η τέχνη θα έπρεπε να εκφράσει νέες πνευµατικές αξίες. Ο όρος συµβολισµός που χαρακτήριζε τη λογοτεχνία και την ποίηση θεωρήθηκε σχετικός και µε τις σύγχρονες τάσεις της ζωγραφικής. Vincent van Gogh 1.Ο καλλιτέχνης αυτός είχε συνεχείς επαγγελµατικές αποτυχίες και προσωπι-κές που επιδείνωσε τον ήδη ταραγµένο ψυχοσυναισθηµατικό του κόσµο. 2.Πίστευε ότι η καλύτερη τέχνη είναι αυτή που εκφράζει συµπάθεια για την ανθρωπότητα και ιδιαίτερα για τους φτωχούς και τους κατατρεγµένους αυ-τού του κόσµου 3.Τα πρώτα έργα που έκανε είναι γεµά-τα δύναµη, αλλά αδέξια ως προς τον σχεδιασµό και πολύ σκοτεινά 4.Το 1886 ήρθε στο Παρίσι, όπου ζούσε ο αδερφός του 5.Στο Παρίσι ήρθε σε επαφή µε την ιµπρεσιονιστική ζωγραφική 6.Σηµαντική η φιλία του µε τον Πωλ Γκωγκέν 7.Το χρώµα έχει εκφραστική δύναµη 8.Το 1888 πήγε στην Αρλ 9.Το 1889 µπήκε στο φρενοκοµείο, α-φού είχε προηγηθεί το επεισόδιο όπου έκοψε το αυτί του 10.Το 1890 αυτοπυροβολήθηκε

11.Έδωσε στη ζωγραφική νέο χαρακτή-ρα 12.Ζωγράφισε ηλιοτρόπια, τοπία λου-σµένα στον ήλιο και θέµατα ταπεινά Paul Gauguin 1.Ήταν πιο φιλόδοξος και πιο κοσµικός από τον Βαν Γκογκ 2.Με προτροπή του Πισαρό ζωγράφισε αρχικά µε την ιµπρεσιονιστική τεχνο-τροπία 3.Η αναζήτηση του τον οδήγησε στο συµπέρασµα ότι οι πηγές της τέχνης βρίσκονται βαθιά µέσα στην ανθρώπινη συνείδηση και πως η ζωγραφική θα έ-πρεπε να επιστρέψει στον αρχικό της προορισµό, που ήταν η εξέταση της εσωτερικής ζωής της ανθρώπινης ύπαρ-ξης. 4.Κύριο µέληµα του ήταν η αναζήτηση θεµάτων µε τα οποία µπορούσε να απο-δώσει τέτοιου είδους καταστάσεις και η αναζήτηση µίας τεχνοτροπίας Edvard Munch 1.Ο Μουνχ προσπάθησε να εκφράσει τα συναισθήµατα του µε το χρώµα 2.Το έργο του συνδέεται και µε τον µε-γάλο Νορβηγό θεατρικό συγγραφέα Henrik Ibsen για τον οποίο ο καλλιτέ-χνης σχεδίασε σκηνικά 3.Είχε έµµονες ιδέες µε την αρρώστια, τον θάνατο και τις σχέσεις ανάµεσα στα δύο φύλα. Art Nouveau Αυτό το καλλιτεχνικό κίνηµα, επηρέασε τις τέχνες και αγκάλιασε πολλές άλλες εκφράσεις της ζωής. Ονοµάστηκε art nouveau ή jugendstil.Όλοι οι δηµιουργοί του είχαν επηρεαστεί από το αγγλικό arts-and-Crafts Movement, του οποίου ο κύριος εκπρόσωπος ήταν ο William Morris. Ήταν µία επανάσταση εναντίον της νέας εποχής της µηχανής, µία ροµα-ντική προσπάθεια του Μόρις να εφαρ-µόσουν τη φιλοσοφική θεωρία του John Ruskin ότι η αληθινή τέχνη θα έπρεπε να είναι όµορφη και χρήσιµη ταυτόχρο-να. Κύρια χαρακτηριστικά 1.Κύριο χαρακτηριστικό του αρ νουβώ ήταν η τάση για τη σύνθεση πολλών µορφών τέχνης µε βάση την αισθητική της δυναµικής γραµµικής κίνησης. 2.Οι σχεδιαστές στράφηκαν κυρίως στη µελέτη της φύσης και προσπάθησαν να αποδώσουν διάφορες όψεις της σε κίνη-ση, όπως για παράδειγµα λουλούδια µε µακριούς µίσχους, θαλάσσια φυτά που κινούνται. 3.Μορφές τέχνης παλαιότερων εποχών αποτέλεσαν πηγή έµπνευσης. 4. Τα κύρια χαρακτηριστικά: επιπεδό-τητα, ο δυναµισµός της γραµµής και η κίνηση. 5.To στιλ αυτό εξέφραζε απόλυτα τη διάθεση της µελαγχολίας, της αυτοανά-λυσης και της πλήξης που ήταν χαρα-κτηριστικά της περιόδου. Κύριοι εκπρόσωποι Aubrey Beardsley.

Τα σχέδια του εικονογραφούσαν συνή-θως τα έργα του Oscar Wilde. Χαρα-κτηριστική η σειρά µε σχέδια που εικο-νογραφούν τη Σαλώµη.Είχε έµµονες ιδέες σε σχέση µε τον ερωτισµό, την παρακµή και το κακό. Η ΤΕΧΝΗ ΣΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΙΣΟ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ

• Οι δύο πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα καθόρισαν τη φυσι-ογνωµία του, αφού τότε εµφα-νίστηκαν οι πιο τολµηρές ιδέες στη ζωγραφική, γλυπτική, µου-σική, φιλοσοφία, λογοτεχνία, επιστήµες.

• Υπάρχουν τρεις κυρίαρχες τά-σεις:

o οι τάσεις της έκφρα-σης,

o οι τάσεις της αφαίρε-σης,

o οι τάσεις της φαντασί-ας

• Η πρώτη είχε αφετηρία το έργο του Βαν Γκογκ και φανερώνει την επιθυµία του καλλιτέχνη να εκφράσει τα συναισθήµατα του

• Η δεύτερη, µε πρόδροµο τον Σεζάν, αφορά τη δοµή του έρ-γου τέχνης

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΕΑΠ

∆ΕΟ–ΕΛΠ–ΕΠΟ–ΠΛΗ–ΦΥΕ

Φροντιστηριακά Μαθήµατα

Εξ’ αποστάσεως στήριξη

Εκπαιδευτικό υλικό Εκδόσεις βιβλίων

Τηλ.: 210.38.22.157 – 210.38.22.495 www.arnos.gr

• Η τρίτη εκφράστηκε µε το έργο του Γκωγκέν και των συµβολι-στών και αφορά τη φαντασία και τις δυνατότητες της.

• Για τα ευρωπαϊκά κινήµατα εί-χε ιδιαίτερη σηµασία η ανακά-λυψη της τέχνης των λαών της Αφρικής, που υπήρξε µία ιδιαί-τερη πηγή έµπνευσης

• Σηµαντικό ρόλο στην εξέλιξη της µοντέρνας τέχνης έπαιξαν και οι εκθέσεις που έγιναν στο Παρίσι από το 1901-1906 µε έργα του Βαν Γκογκ και του Σεζάν.

Εκτός από την καλλιτεχνική πρω-τοπορία στην περίοδο του µε-σοπολέµου, στη Γερµανία και στην Ιταλία προωθήθηκε µία τέχνη προπαγανδιστική., της οποίας κύριο χαρακτηριστικό ήταν η επιστροφή σε συντηρη-τικά στοιχεία της ζωγραφικής και της πλαστικής του κλασικι-σµού του 19ου αιώνα.

ΦΩΒΙΣΜΟΣ • Η επίσηµη πρώτη εµφάνιση

των φωβιστών έγινε το 1905 στο Παρίσι

• Ο κριτικός Louis Vauxcelles όταν επισκέφθηκε την έκθεση, όταν είδε δύο γλυπτά του Al-bert Marquet φτιαγµένα σύµ-φωνα µε την αναγεννησιακή παράδοση, αναφώνησε: «ο Ντονατέλο µέσα στα θηρία (fauves)»

• Από τη λέξη fauve το κίνηµα ονοµάστηκε φωβισµός

Κύριοι εκπρόσωποι Ηenri Matisse Μεγάλη χρωµατική ευαισθησία, σχεδια-στική ικανότητα και δηµιουργική φα-ντασία Αndre Derain Λάτρευε τον Σεζάν. Στη δηµιουργία του παρουσιάζεται ένας κόσµος πειθαρχη-µένος και οργανωµένος Georges Rouault Ο πιο αντιπροσωπευτικός ζωγράφος θρησκευτικών θεµάτων του 20ου αιώνα. Συνδυάζονται στα έργα του η απελευθέ-ρωση του χρώµατος και η αντιρρεαλι-στική τάση του φωβισµού. ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΣ ΕΞΠΡΕΣΙΟΝΙ-ΣΜΟΣ Κύρια χαρακτηριστικά

• Το χρώµα και η γραµµή χρησι-µοποιήθηκαν µε ιδιαίτερη έ-νταση που έφτασε συχνά στην υπερβολή και µε κύριο στόχο να µεταφέρουν ορισµένα µηνύ-µατα στον θεατή.

• Τα παραδοσιακά θέµατα πα-ρουσιάστηκαν µε τρόπο που φανέρωνε την περιφρόνηση των αντικειµενικών χαρακτη-ριστικών και την κυριαρχία της εσωτερικής συγκίνησης

Η «ΓΕΦΥΡΑ» • Η πρώτη οµάδα Γερµανών εξ-

πρεσιονιστών εµφανίστηκε στη ∆ρέσδη το 1905

• ∆ιάλεξαν το όνοµα για να δη-λώσουν ότι αυτοί και το έργο τους αποτελούν «τη γέφυρα για το µέλλον»

• Οι ζωγράφοι της «Γέφυρας» προσπάθησαν να εκφράσουν την ψυχολογική κατάσταση του σύγχρονου ανθρώπου.

Κύριοι εκπρόσωποι Ernst Ludwig Kirchner Ήταν η ψυχή της οµάδας. Το έργο του άρχισε να αναγνωρίζεται µετά το 1920 Εmil Nolde Παχιά χρώµατα και περιγράµµατα που παραµόρφωναν τη σύνθεση. Έκανε έργα συγκλονιστικά για την εκφραστική τους δύναµη. Wilhelm Lehmbruck Ήταν γλύπτης. Ο «ΓΑΛΑΖΙΟΣ ΚΑΒΑΛΑΡΗΣ»

• ∆ηµιουργήθηκε από τον Ρώσο Wassily Kandinsky

• Άνθησε από το 1912 µέχρι το 1916

• Αποτέλεσε µία άλλη έκφραση του εξπρεσιονισµού, στην ο-ποία κυριάρχησαν η αισιοδοξί-α, τα θετικά συναισθήµατα και ο πνευµατικός και καλλιτεχνι-κός προβληµατισµός

• Η ονοµασία «Γαλάζιος Καβα-λάρης» προερχόταν από το πε-ριοδικό που εκδόθηκε το 1912 από τον Καντίσκυ και τον Franz Marc

Κύριοι εκπρόσωποι Wassily Kandinsky 1.Η πρώτη περίοδος από το 1896 ως το 1908 αφορά τις πρώτες του προσπάθειες στη ζωγραφική 2.Η δεύτερη από το 1908 ως το 1911 µε τα ονειρικά τοπία και τη σχέση του µε των φωβισµό και τον εξπρεσιονισµό 3.Η τρίτη περίοδος από το 1911 ως το 1920 είναι της αφηρηµένης διατύπωσης 4.Η τέταρτη από το 1920 ως το 1933 περιλαµβάνει τα έργα της Ρωσίας και του Bauhaus,όπου κυριαρχούν οι γεωµε-τρικές φόρµες και τα ψυχρά χρώµατα 5.Η πέµπτη από το 1933 ως το 1944 είναι τα χρόνια που έζησε στο Παρίσι Έργα

• Αυτοσχεδιασµοί: ασυνείδητες, αυθόρµητες εκφράσεις

• Εντυπώσεις: αποτελούν το σύνδεσµο του µε το παρελθόν.

• Συνθέσεις: εκφράσεις ενός ε-σωτερικού αισθήµατος

Franz Marc 1.Ο Franz Marc έχασε τη ζωή του στον πρώτο παγκόσµιο πόλεµο 2.Αφοµοίωσε τα διδάγµατα του ιµπρε-σιονισµού, του κυβισµού και της ζω-γραφικής του Ντελωναί.

3.Η θεµατογραφία το περιορίστηκε στα ζώα, το χρώµα του έγινε συµβολικό και οι καµπυλόγραµµες φόρµες του απέκτη-σαν µουσικότητα 4.Το 1914 το έργο του έγινε πιο αφηρη-µένο ΚΥΒΙΣΜΟΣ

• Εµφανίστηκε στο Παρίσι Κύρια χαρακτηριστικά

• Ανάλυση των φαινοµένων και αναγωγή τους στα πρωταρχικά σχήµατα, τα οποία είναι γε-ωµετρικοί τύποι

• Περιορισµός των χρωµάτων σε ουδέτερα χρώµατα

• Άρνηση της προοπτικής Το αντικείµενο, αφού διαλυθεί στα

συστατικά του χαρακτηριστικά, παρουσιάζεται µε νέα µορφή και µε περισσότερες όψεις, γε-γονός που αναγκάζει και τον θεατή σε ένα είδος κίνησης

Το κίνηµα αυτό οδήγησε στη συνέ-χεια στην αφαίρεση

∆ύο παράγοντες που συνέβαλαν ουσιαστικά στη διαµόρφωση του ήταν το έργο του Σεζάν και η γλυπτική της Αφρικής και της Ωκεανίας

Η αρχή του τοποθετείται το 1907 και το τέλος το 1914 (1907-1909: περίοδος του Σεζάν ή πρωτοκυβιστική, 1910-1912: εποχή του αναλυτικού κυβι-σµού, 1913-1914: εποχή του συνθετικού κυβισµού

Pablo Picasso 1.∆ηµιουργός του κυβισµού 2. ∆εν περιορίστηκε σε µία µοναδική θεµατική και τεχνοτροπική κατεύθυνση 3.Στην πρώτη φάση της δηµιουργίας του (Γαλάζια περίοδος) τα έργα του παρου-σιάζουν έντονη εκφραστική δύναµη 4. Κυρίαρχο χρώµα το γαλάζιο, η µε-λαγχολία και η πνευµατική αποξένωση είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της περιόδου 5. Σκηνές που παρουσιάζουν τη φτώχεια και τον πόνο. 6. κατά τη διάρκεια της Ρόδινης περιό-δου ή Περίοδος του τσίρκου, ο Πικάσο µε ελαφρότερα και πιο ποικίλα χρώµατα εξέφρασε µία αλλαγή στη διάθεση 7. Η νέα καλλιτεχνική τάση που ονοµά-ζεται κυβισµός εµφανίζεται µε το έργο «∆εσποινίδες της Georges Braque Από το 1988 ως το 1914 δούλευε µαζί µε τον Πικάσο ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΚΥΒΙΣΜΟΣ Τα έτη 1910-1912 ήταν έτη του αναλυ-τικού κυβισµού Κύρια χαρακτηριστικά Κυριάρχησε η ανάλυση, η διαµόρφωση της ζωγραφικής επιφάνειας οδηγήθηκε σε ένα σύνολο γραµµών και επιπέδων που είχε πια ελάχιστη σχέση µε την πραγµατικότητα. ΣΥΝΘΕΤΙΚΟΣ ΚΥΒΙΣΜΟΣ

Οι καλλιτέχνες εισήγαγαν την επόµενη φάση του κυβισµού, που ήταν πιο επα-ναστατική, γιατί περιείχε την επινόηση του κολάζ. Αυτή η φάση ονοµάστηκε συνθετικός κυβισµός Γλυπτική Η επίδραση του Πικάσο στη γλυπτική ήταν ίσως µεγαλύτερη από ότι ήταν στη ζωγραφική ΟΡΦΙΣΜΟΣ Robert Delaunay 1.Επανέφερε τα χρώµα και το φως, κα-θώς και µία µουσική κίνηση στη ζωγρα-φική του κυβισµού. 2.Πίστευε ότι θα µπορούσε να δηµιουρ-γήσει την αίσθηση της κίνησης µόνο µε τις αντιθέσεις των χρωµάτων. 3.Ο ποιητής και συγγραφέας Guillaume Apollinaire έδωσε στη ζωγραφική του Ντελωναί την ονοµασία Ορφι-σµός.(προσπάθεια να δώσει στη ζωγρα-φική µουσικό χαρακτήρα) ΦΟΥΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

• Ήταν καταρχήν λογοτεχνικό κίνηµα

• ∆ηµιουργήθηκε το 1908 από τον ποιητή Tommaso Marinetti

• φουτουρισµός ζητούσε την κα-ταστροφή των βιβλιοθηκών, των µουσείων, των ακαδηµιών και των πόλεων του παρελθό-ντος που είχαν γίνει µαυσωλεία

• Εξήρε την οµορφιά της επανά-στασης, του πολέµου, της τα-χύτητας και του δυναµισµού της σύγχρονης τεχνολογίας

• περιελάµβανε και στοιχεία α-ναρχισµού, αφού καταφερόταν και εναντίον της αστικής τάξης

• χρησιµοποιήθηκε από τους πο-λιτικούς για να στηρίξει τον φασισµό

Χαρακτηριστικό Το κυριότερο χαρακτηριστικό ήταν η ταυτόχρονη αναπαράσταση πολ-λαπλών φάσεων κίνησης.

Εκπρόσωποι Umberto Boccioni, Carlo Carra,

Gino Severini, Giacomo Balla ΑΦΗΡΗΜΕΝΗ ΤΕΧΝΗ

• Με µορφή αφαίρεσης εµφανί-στηκαν στο Μόναχο οι ζωγρά-φοι του Γαλάζιου Καβαλάρη και στο Παρίσι ο ζωγράφος Ντελωναί

• Οι καλλιτέχνες αυτοί εκφρά-στηκαν αποκλειστικά µε φόρ-µες και χρώµατα.

ΡΩΣΙΚΗ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΩ-ΤΟΠΟΡΙΑ

• Κατά τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα σηµαντική ώθηση στη ρωσική τέχνη έδωσα και οι µε-γάλες συλλογές έργων τέχνης.

• Οι συλλέκτες άνοιγαν τις συλ-λογές τους στους νεαρούς ζω-γράφους, για να µελετήσουν τα έργα.

• Ο κυβισµός και ο φουτουρι-σµός έπαιξαν πολύ σηµαντικό ρόλο στη διαµόρφωση της ρω-σικής καλλιτεχνικής πρωτοπο-ρίας του πρώτου µισού του 20ου αιώνα

KASIMIR MALEVICH KAI ΣΟΥ-ΠΡΕΜΑΤΙΣΜΟΣ

• Ο Kasimir Malevich ήταν από τις πιο σηµαντικές µορφές της ρωσικής πρωτοπορίας

• Το 1912 ζωγράφιζε σε ύφος που ονόµαζε «κυβοφουτουρι-στικό».

• Το νέο στιλ το ονόµασε σου-πρεµατισµό

• Ερµήνευσε τον σουπρεµατισµό ως την υπεροχή του καθαρού συναισθήµατος στη δηµιουργι-κή τέχνη

• Ανέπτυξε µία λογική εξέλιξη των σχηµάτων. Έτσι, το τετρά-γωνο ακολουθήθηκε από τον κύκλο, το τρίγωνο, δύο όµοια τετράγωνα, δύο άνισα τετρά-γωνα

• Ταυτόχρονα πρόσθεσε και πε-ρισσότερα χρώµατα

ΡΩΣΙΚΟΣ ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙ-ΣΜΟΣ

• Ο κονστρουκτιβισµός αποτέλε-σε νέα εξέλιξη στη γλυπτική του 20ου αιώνα

• Ο χώρος είναι το κυρίαρχο στοιχείο του έργου

• Το δικό τους έργο είναι «ρεα-λιστικό», διότι βασίζεται στις πραγµατικότητες του χώρου και του χρόνου, «δυναµικό» διότι µε τη ροή των γραµµών και των σχηµάτων περιλαµβά-νει τον ρυθµό της κίνησης, και «αντικειµενικό» διότι αντανα-κλά την πραγµατική φύση του κόσµου

Εκπρόσωπος Vladimir Tatlin

ΝΤΕ ΣΤΙΛ • Στόχος των καλλιτεχνών του

Ντε Στιλ ήταν η γεωµετρική απλοποίηση των µορφών και η αναγωγή τους σε επίπεδες επι-φάνειες µε κάθετες κα οριζό-ντιες γραµµές, οι οποίες συνα-ντώνται σχηµατίζοντας ορθές γωνίες

• Τα χρώµατα περιορίστηκαν στο κόκκινο, στο κίτρινο, στο µπλε, στο µαύρο, στο άσπρο και στο γκρίζο

Εκπρόσωπος Piet Mondrian Ο ΓΛΥΠΤΗΣ CONSTANTIN BRANCUSI

• Στη γλυπτική βλέπουµε την αφαίρεση στο έργο του Bran-cusi

• ∆ηµιούργησε τα πρώτα ανεικο-νικά γλυπτά σε πέτρα ή µέταλ-λο

• Είχε έµµονη ιδέα µε τα πουλιά και το πέταγµα

• Επεξεργάστηκε αυτό το θέµα στη σειρά Maiastra, όνοµα του µυθικού πουλιού της ρουµανι-κής λαϊκή παράδοσης

Η ΤΕΧΝΗ ΣΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΙΣΟ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ- GIORGIO DE CHIRICO

• Εµφανίστηκε στην Ιταλία το 1910 περίπου ως αντίδραση στον φουτουρισµό

• Είχε διάρκεια από το 1910 ως το 1920

• Ανθρώπινες µορφές αντικατέ-στησαν τις µηχανές, αλλά ήταν κούκλες

• Στα έργα του Ντε Κίρικο κυ-ριάρχησαν τα αρχιτεκτονικά θέµατα, συνήθως κτίρια της Αναγέννησης που περιβάλλο-νται από άδειες πλατείες και αγάλµατα

• Χαρακτήρας αινιγµατικός –ονειρικός, µία αίσθηση σιωπής, αποξένωσης, µοναξιάς.

NΤΑΝΤΑ • Το νταντά ήταν περισσότερο

µία κατάσταση του νου, παρά µία τεχνική ή ένα στιλ.

• Οι πρώτες εκδηλώσεις του ντα-ντά έγιναν το 1915-1916 στη Ζυρίχη ή στη Νέα Υόρκη

• Το πνεύµα του νταντά ήταν αυ-τή η αντίδραση, η έκφραση της ολοκληρωτικής απόρριψης για τις παραδοσιακές αξίες, για τις

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΕΑΠ

∆ΕΟ–ΕΛΠ–ΕΠΟ–ΠΛΗ–ΦΥΕ

Φροντιστηριακά Μαθήµατα

Εξ’ αποστάσεως στήριξη

Εκπαιδευτικό υλικό Εκδόσεις βιβλίων

Τηλ.: 210.38.22.157 – 210.38.22.495 www.arnos.gr

κοινωνικές συµβάσεις, ακόµη και για τον ίδιο τον ευρωπαϊκό πολιτισµό

• Η εµφάνιση του τοποθετείται στις 5 Φεβρουαρίου 1916, όταν ο Hugo Ball άνοιξε το Cabaret Voltaire στη Ζυρίχη

• Dada σηµαίνει στα ρουµάνικα: ναι!ναι!, στα γαλλικά το παιδι-κό ξύλινο αλογάκι, στα γερµα-νικά είναι σύµβολο ανοησίας και αφέλειας

Jean Arp • Έκανε το ίδιο σχέδιο κάθε µέρα

µέχρι που το χέρι του άρχισε αυτόµατα να δηµιουργεί πα-ραλλαγές πάνω στα αρχικά σχήµατα

• Έσκιζε χρωµατιστά χαρτάκια ή τα σχέδια του και άφηνε τα κοµµάτια να πέσουν. Όταν οι θέσεις είχαν σταθεροποιηθεί, τότε νέα σχέδια δηµιουργού-νταν µε πρόσθετες γραµµές και περιγράµµατα

Marcel Duchamp • Ο πιo σηµαντικός δηµιουργός

του ντανταϊσµού • Στα πρώτα του έργα κινείται

ανάµεσα στον ιµπρεσιονισµό και τον φωβισµό

• Από το 1911 στράφηκε στον κυβισµό

• Από το 1912 έδωσε στα έργα του έντονα µηχανιστική όψη

• Ξεχωριστό κοµµάτι στη δηµι-ουργία του τα ready-mades (έ-τοιµα αντικείµενα)

• Τα ready-mades ήταν τα πιο κοινά αντικείµενα της καθηµε-ρινής ζωής, τα οποία έγιναν έρ-γα τέχνης. Χαρακτηριστικό το παράδειγµα της λεκάνης απο-χωρητηρίου που πήρε και το τίτλο Κρήνη

ΣOYΡΕΑΛΙΣΜΟΣ • Κύριος εκπρόσωπος αυτής της

κίνησης ήταν ο Andre Breton • Βρήκε τον αναπροσανατολισµό

του στα θεωρίες της ψυχανά-λυσης

• Οι συνειρµοί λέξεων και οι ο-νειροφαντασίες που προκαλού-νται από την ψυχανάλυση µπορούσαν να γίνουν µία µέ-θοδος για την καλλιτεχνική δη-µιουργία

• Ο όρος σουρεαλισµός είναι δη-µιούργηµα του ποιητή Απολλι-ναίρ

• Το πρώτο σουρεαλιστικό µανι-φέστο που κυκλοφόρησε το 1924 διακήρυττε ότι στόχος των σουρεαλιστών ήταν η εξε-ρεύνηση του ψυχικού κόσµου

• Οι σουρεαλιστές χρησιµοποίη-σαν την αυτόµατη γραφή.

• Όσον αφορά τη ζωγραφική δεν προϋπέθετε µία ειδική τεχνο-τροπία

• Υπήρχαν δύο τάσεις: o απόλυτος, βιοµορφι-

κός ή οργανικός σου-ρεαλισµός (Joan Miro).

o παραστατικός σουρε-αλισµός (Dali, Ernst)

Max Ernst • Συνδύασε τη διείσδυση στα

µυστικά του φυσικού κόσµου µε την αποκάλυψη του υποσυ-νείδητου και έφτασε στη δηµι-ουργία ενός νέου κόσµου, όπου το όνειρο ταυτίζεται µε την πραγµατικότητα

• Η ικανότητα του να βλέπει ο-ράµατα τον οδήγησε σε νέες τεχνικές, όπως ήταν το κολάζ, το φροτάζ, το στάξιµο του χρώµατος στη ζωγραφική επι-φάνεια

• Στο έργο του συνδυάζει ονειρι-κά ή µεταφυσικά και πραγµα-τιστικά στοιχεία

Salvador Dali • Έγινε γνωστός µε το χαρα-

κτηριστικό µουστάκι του και τα µαύρα κοστούµια και κυρίως µε την επιδει-ξιµανία του.

• Έχει αφοµοιώσει όλες τις κατακτήσεις της φανταστι-κής τέχνης του παρελθό-ντος.

• Σε αυτές τις επιδράσεις προστίθενται οι επιρροές από τον Ντε Κίρικο, τον Ερνστ και τους άλλους σουρεαλιστές

Rene Magritte • Στο έργο του επίδραση από τον

Ντε Κίρικο και τα πρώιµα κο-λάζ του Ερνστ, καθώς και από το νταντα

• Οι τίτλοι είναι πάντα περίεργοι και η σχέση µε την εικόνα αι-νιγµατική

• Χρησιµοποίησε και άλλα τε-χνάσµατα, όπως η µεγέθυνση µιας λεπτοµέρειας, ή ο συνδυ-ασµός διαφόρων ανόµοιων α-ντικειµένων. Ακόµα έδωσε ζωή σε άψυχα αντικείµενα

Joan Miro • Στα πρώτα του σουρεαλιστικά

έργα κυριαρχούν η αισιοδοξία και η χαρά της ελεύθερης δη-µιουργίας

• Πολλά βιοµορφικά θέµατα, γε-ωµετρικά σχήµατα, φανταστικά ζώα και αφηρηµένες κατα-σκευές µαζί µε λυρικό χρώµα µετέβαλαν τη ζωγραφική σε πραγµατικό πανηγύρι.

• Με το ξέσπασµα του ισπανικού εµφυλίου πολέµου στη δεκαε-

τία του 30-40 χρησιµοποίησε στα έργα του αφηρηµένες µορ-φές µε τερατώδη χαρακτηρι-στικά.

OI ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΠΑΡΟΚ ΣΤΟ ΠΡΩΤΟ MΙΣΟ ΤΟΥ 18ου ΑΙΩ-ΝΑ Το ιστορικό πλαίσιο

• Οι επιστηµονικές ανακαλύψεις και η διάδοση µιας ορθολογι-στικής διερεύνησης του κό-σµου οδήγησαν σε σύγκρουση των παλιών και νέων αντιλή-ψεων.

• Τη θέση των απολυταρχικών βασιλευόµενων καθεστώτων που εκφράζονται µέσα από την επίδειξη πλούτου του µπαρόκ, παίρνει η ανερχόµενη αστική τάξη, η οποία επιλέγει να αντι-προσωπεύεται από µία αρχιτε-κτονική πιο αυστηρή, αλλά το ίδιο επιβλητική

ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΤΟΥ ΜΠΑ-ΡΟΚ ΣΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΙΣΟ ΤΟΥ 18ου ΑΙΩΝΑ Η Καθολική Εκκλησία και πολιτική κυριαρχία των µοναχών απαίτησαν από την τέχνη να εκφράσει µε υλικά µέσα τις µεγαλειώδεις προσδοκίες τους Κύρια χαρακτηριστικά 1.Θεατρικότητα 2.Πολύπλοκη τρισδιάστατη παρουσίαση του χώρου 3.Συνεχή ροή των µορφών και των ό-γκων 4.Σύνθεση των αντίθετων στοιχείων σε ένα οµοιογενές σύνολο 5.Έντονη πολυχρωµία 6.Αυτονοµία του χρώµατος και του φω-τός 7.Η έξαρση των συναισθηµάτων 8.Η επιβλητικότητα 9.Η υπερβολή ΟΙ ΑΡΧΙΤΕΚΟΤΝΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑ-ΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΙΣΟ ΤΟΥ 18ου ΑΙΩΝΑ

• Στις µεγάλες πόλεις και ιδιαί-τερα στη Ρώµη, συνεχίστηκε κατά τον 18ο αιώνα η κατα-σκευή µεγάλων ιδιωτικών κα-τοικιών και επιβλητικών εκ-κλησιών.

• ∆ιαµόρφωση της πλατείας της Ισπανίας στη Ρώµη: στόχος να ενωθούν δύο τµήµατα της πό-λης που είχαν µεταξύ τους µε-γάλη υψοµετρική διαφορά

o ∆ηµιουργήθηκε µία µεγαλειώδης διπλή σκάλα που ενώνει την εκκλησία Trinita dei Monti

o ∆ηµιουργήθηκε το σι-ντριβάνι των Τρέβι στη Ρώµη.

ΜΠΑΡΟΚ ΚΑΙ ΝΕΟΠΑΛΛΑΝΤΙΑ-ΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΑ

• Το αγγλικό µπαρόκ τον 18ο αιώνα συνδυάζει στοιχεία από τη ρωµαϊκή αρχιτεκτονική (Α-ναγέννηση, µανιερισµός, µπα-ρόκ) σε συνδυασµό µε στοιχεία της γοτθικής αρχιτεκτονικής

• Ο αρχιτέκτονας Τζον Γουντ και ο γιος του κατάφερε να δώσει µία νέα πολεοδοµική οργάνω-ση στην πόλη Μπαθ. (δυναµι-σµός, αυστηρότητα, επιβλητικό ύφος, έµφαση στη θεατρικότη-τα του συνόλου)

• Τα σχήµατα των πλατειών και οι αρχιτεκτονικές µορφές των κτιρίων είναι άλλοτε εµπνευ-σµένα από την ρωµαϊκή Αρ-χαιότητα και άλλοτε από την αναγεννησιακή αρχιτεκτονική.

• Το παράδειγµα της πόλης Μπαθ φανερώνει το τέλος του µπαρόκ και την αρχή του νεο-κλασικισµού

ΤΟ ΜΠΑΡΟΚ ΣΤΗΝ ΑΥΣΤΡΙΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ ΚΡΑΤΗ

• Το ιταλικό µπαρόκ έχει επί-δραση στην αρχιτεκτονική της Αυστρίας και ιδιαίτερα στη Βιέννη.

Κύρια χαρακτηριστικά 1 κυµατοειδείς τοίχοι 2.οργάνωση του εσωτερικού χώρου, σύµφωνα µε την κίνηση που γίνεται σε αυτόν 3. έντονη διακόσµηση 4.παιχνίδια µε το φωτισµό Έργα

• Εκκλησία του Αγίου Καρόλου που δηµιούργησε ο Γιόχαν Φί-σερ φον Έρλαχ στη Βιέννη.

• Τζβίνγκερ στη ∆ρέσδη ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΙΣΟ ΤΟΥ 18ου ΑΙΩΝΑ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ

• Πολλές πλατείες σχεδιάστηκαν στο Παρίσι και σε άλλες πό-λεις, όπου οι αρχιτέκτονες εν-στερνίστηκαν το µπαρόκ.

• Η πλατεία µπορούσε να αποτε-λέσει χώρο ένταξης ενός µνη-µείου ή το κεντρικό σηµείο των πολλών συγκοινωνούντων χώ-ρων της πόλης

• Προς τα µέσα του 18ου αιώνα, στη Γαλλία συγκρατηµένη χρήση των κλασικών στοιχείων της Αρχαιότητας

ΤO ΡΟΚΟΚΟ Γενικά Χαρακτηριστικά

• Εµφανίζεται τα πρώτα χρόνια του 18ου αιώνα µε επίκεντρο τη Γαλλία. Εξαπλώνεται στη Γερ-µανία, στην Αυστρία, στην Ι-σπανία, στη Ρωσία και στη βό-ρεια Ιταλία

• Ελαφρά παιχνιδίσµατα των µορφών

• Επιρροές από εξωτικά µοτίβα της Άπω Ανατολής

• Η τέχνη θέλει να ευχαριστεί • Στοιχεία από τη φύση εµπνέουν

για τη διακόσµηση • Τα έργα απευθύνονται σε εύ-

πορη τάξη • Ενδιαφέρον για ανέµελο, ελα-

φρύ, χαρούµενο, έµφαση στη διασκέδαση και στην άνετη δι-αβίωση της καθηµερινότητας

• Μεγάλα παράθυρα, µεγάλοι καθρέπτες, ζωγραφισµένες και επιχρυσωµένες επιφάνειες στις οροφές και στους τοίχους µε ανάγλυφα σχέδια δηµιουργούν µία αέρινη εντύπωση

• Χρώµατα γαλάζια, ροζ, µπλέ • Αρχιτέκτονες, γλύπτες και σχε-

διαστές ασχολούνται όλο και περισσότερο µε τον σχεδιασµό αντικειµένων καθηµερινής χρήσης.

Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ΝΕΟ-ΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 18ο ΑΙΩΝΑ Το ιστορικό πλαίσιο

• Στα µέσα του 18ου αιώνα µέσα από το ∆ιαφωτισµό µία νέα α-ντίληψη για τον κόσµο

• Η αναδιοργάνωση του κόσµου βασίστηκε στη λογική και στην ελπίδα για ανθρώπινη πρόοδο

• Η Γαλλική Επανάσταση έθεσε νέες βάσεις στην οργάνωση της κοινωνίας, της πολιτείας και του κράτους και στη σχέση του ανθρώπου µε το κοινωνικό σύ-νολο

• Η αρχιτεκτονική αναζητά νέους τρόπους που να στηρίζονται στην αλήθεια, στην τάξη, στο µέτρο και στον κανόνα

ΝΕΟΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΣ Ήταν ένα ρεύµα της τέχνης που εµφανί-στηκε από τα τέλη του 18ου αιώνα έως τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα και εξέφρασε τον θεωρητικό προβληµατι-σµό της εποχής, την επαναστατική ορµή και τα ψηλά οράµατα της κοινωνίας Πρότυπα αποτελούν τα έργα της αρ-χαιότητα :αληθινό, µέτρο, κανόνας Χαρακτηριστικά

• Τα κτίρια έχουν καθαρότητα όγκου

• ∆ιακόσµηση µε αετώµατα • Κίονες • Οι καθαρές επιφάνειες µε τις

γραµµικές διακοσµήσεις και τα ελάχιστα ανάγλυφα ήταν κυρί-ως µονόχρωµες

Η ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΠΑΡΟΚ ΣΤΟ ΝΕΟΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ Αρχιτέκτονες- Έργα 1. Ζαν-Ζακ Σουφλό

• Νοσοκοµείο της Λυών • Πάνθεον στο Παρίσι

2.Κλωντ Νικολά Λεντού: επιστροφή στη χρησιµοποίηση αυστηρών µορφών Ο ΝΕΟΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΓ-ΓΛΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 18Ο ΑΙΩΝΑ

• Χρησιµοποιείται η µορφή του ελληνικού κλασικού ναού

Αρχιτέκτονες- Έργα • Ρόµπερτ Σµερκ: Βρετανικό

Μουσείο µε πρότυπο ιωνικό ναό

• Στα ιδιωτικά κτίρια προσπα-θούν να δώσουν την οµοιογέ-νεια του όγκου ενός ελληνικού µεγάρου: π.χ. Athenaum Club του Ντέτσιµους Μπάρτον

• Στη Γερµανία ο νεοκλασικι-σµός συνδέεται µε την έξαρση των εθνικιστικών συναισθηµά-των

• Πύλη του Βρανδεµβούργου: έµπνευση από τα Προπύλαια των Αθηνών

• Αρχιτέκτονας Κλέντζε δη-µιούργησε τα Προπύλαια του Μονάχου

• Καρλ Φρήντριχ: H ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΥ-ΡΩΠΗ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 19Ο ΑΙΩΝΑ

• Η διακήρυξη των δικαιωµάτων του ανθρώπου και η ατοµική ελευθερία, η έννοια του έθνους και του ελεύθερου πολίτη, η πολιτική αρετή και η συλλογι-κή πρόοδος χαρακτηρίζουν το τέλος του 18ου αιώνα και την αρχή του 19ου αιώνα

• Η βιοµηχανική παραγωγή και το εµπόριο οδηγούν στη νέα κατανοµή του κέρδους και στην κοινωνική άνοδο της α-στικής τάξης

• Την ίδια εποχή η ελευθερία του τύπου, η συνεχής µετάδοση των ιδεών σε µεγαλύτερα στρώµατα του πληθυσµού συ-ντελεί στην ενδυνάµωση της εθνικής συνείδησης., στην ανα-ζήτηση του ιστορικού παρελ-θόντος ως µέσου εθνικής δια-φοροποίησης.

Ο ΝΕΟΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΥ-ΡΩΠΗ ΤΟΝ 19Ο ΑΙΩΝΑ

• Οι νέοι θεσµοί χρειάζονται και νέα κτίρια που θα τους επιτρέ-ψουν να λειτουργήσουν.

• Η αρχιτεκτονική του νεοκλασι-κισµού χρησιµοποιώντας τα στοιχεία της κλασικής Αρχαιό-τητας, σύµβολα ενός πολιτεύ-µατος που στηριζόταν στην ε-λευθερία της σκέψης, φανερώ-νει τις διαθέσεις εκδηµοκρατι-σµού των νέων πολιτικών κα-τευθύνσεων

• Η έξαρση του εθνικισµού οδή-γησε τον αρχιτέκτονα στην α-ναζήτηση µιας µορφής έκφρα-σης που να προσαρµόζεται τό-σο στο προσωπικό του γούστο, όσο και στις εθνικές του ιδιαι-τερότητες.

• Ο νεοκλασικισµός εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη.

• Σιγά σιγά τα κτίρια γίνονται πιο πολύπλοκα. Η ελευθερία που αναζητούν οι αρχιτέκτονες συ-νοδεύεται από την φαντασία και η ποικιλία καθίσταται χα-ρακτηριστικό της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής του α΄ µισού του 19ου αιώνα.

• Στην νέα εξέλιξη του νεοκλα-σικισµού συντέλεσε η θεωρία της πολυχρωµίας της ελληνικής αρχιτεκτονικής

ΕΚΛΕΚΤΙΣΜΟΣ • Στα µέσα του αιώνα άρχισαν να

εµφανίζονται τα πρώτα δείγµα-τα της οικονοµικής ανόρθωσης που προέρχεται από την εξέλι-ξη της βιοµηχανίας

• Οι τάσεις νεωτερισµού σε συν-δυασµό µε την ελεύθερη µετα-φορά στοιχείων από τις προη-γούµενες αρχιτεκτονικές εκ-φράσεις, οδηγούν στα µέσα του 19ου αιώνα στον εκλεκτισµό

ΤΑ ΠΟΛΛΑΠΛΑ ΠΡΟΤΥΠΑ ΤΟΥ ΕΚΛΕΚΤΙΣΜΟΥ

• ∆ίπλα στα πρότυπα που προέρ-χονταν από την ελληνορωµαϊκή αρχαιότητα προστέθηκαν και εκείνα από άλλες περιόδους

• Πεδία έµπνευσης των αρχιτε-κτόνων αποτελούν η αρχιτε-κτονική της Αιγύπτου, του Βυ-ζαντίου κα του δυτικού Με-σαίωνα.

• ∆ίπλα στο νεοκλασικό, παρου-σιάζεται τώρα και το νεογοτθι-κό, το νεοαναγεννησιακό, το νεοβυζαντινό και το νεοαιγυ-πτιακό στιλ.

• Στόχος τους ήταν η δηµιουργία των νέων αρχιτεκτονικών εκ-φράσεων που θα αντιστοιχούσε στις απαιτήσεις διαφόρων οµά-δων για την επίδειξη της οικο-νοµικής ευµάρειας και της κοι-νωνικής θέσης

• Στην κατασκευή των δηµοσίων κτιρίων οι αρχιτέκτονες παρέ-µεινα πιστοί στα πρότυπα του νεοκλασικισµού, ενώ στις ιδιω-τικές κατοικίες µπορούσαν να χρησιµοποιούν και στοιχεία από την Ανατολή

Αρχιτέκτονες και Έργα • Λεόν Βοντουαγιέ: Καθεδρικός

ναός Μασσαλίας: συνδυάζει µαζί µε τα βυζαντινά στοιχεία,

γοτθικά, αλλά και αναγεννησι-ακά

• Σ.Ρ. Κόκερελ: Μουσείο Ασµό-λιαν: ελληνικά, ρωµαϊκά και αναγεννησιακά, µπαρόκ στοι-χεία

• Κ. Φ. Σίνκελ: κατασκεύασε στον κήπο του ανακτορικού συγκροτήµατος στα περίχωρα του Βερολίνου, ένα µικρό οί-κηµα για τον βασιλιά και το σπίτι του κηπουρού. Για το πρώτο επέλεξε τα καθαρά στοι-χεία του κλασικού, ενώ για το δεύτερο βασίστηκε στα στοι-χεία των αγροτικών κατοικιών της Τοσκάνης.

ΝΕΑ ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟ-ΛΟΓΙΕΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Το ιστορικό πλαίσιο

• Τον 19ο αιώνα πολλαπλασιάζο-νται οι τεχνολογικές ανακαλύ-ψεις και µαζική παραγωγή στις νέες βιοµηχανικές µονάδες ε-ντατικοποιείται.

• Ο σιδηρόδροµος ενώνει τα µε-γάλα αστικά κέντρα, ενώ τα ατµόπλοια ενώνουν την Ευρώ-πη µε την Αµερική

• Ο πληθυσµός της Ευρώπης δι-πλασιάζεται

Ο σίδηρος στην κατασκευή • Στη διάρκεια του 19ου αιώνα

Άγγλοι και Γάλλοι µηχανικοί µελετούν τις δυνατότητες του µετάλλου

• Ο χυτοσίδηρος, κράµα σιδήρου και άνθρακα άρχισε να χρησι-µοποιείται µετά το β΄µισό του 18ου αιώνα

• Τα φέροντα στοιχεία ενός κτι-ρίου µπορούν να αντικαταστα-θούν από µεταλλικά στοιχεία που είναι πιο λεπτά, πιο ελα-φριά και µπορούν να πάρουν διαφορετικά σχήµατα.

• Ιδιαίτερη σηµασία έχει ο σίδη-ρος για την κατασκευή των γε-φυρών

• Προς το τέλος του αιώνα χρη-σιµοποιήθηκε και το ατσάλι, που επέτρεψε την ανέγερση πολυώροφων κτιρίων

Το γυαλί • Το µέταλλο συνδυάζεται κα µε

το γυαλί • Έτσι, κατασκευή κτιρίων µε

άπλετο φωτισµό • Οι σιδηροδροµικοί σταθµοί, οι

γέφυρες και τα µεγάλα εµπορι-κά κέντρα αποτελούν δείγµατα αυτής της αρχιτεκτονικής

• Ο άπλετος ευχάριστος φωτι-σµός δίνει την εντύπωση του υπαίθριου χώρου

Το τσιµέντο και το ενισχυµένο σκυρό-δεµα

• Η εφαρµογή του τσιµέντου (γνωστό από τα ρωµαϊκά χρό-

νια) προς το τέλος του αιώνα συνδυάζεται µε το σίδηρο

• Η αντοχή και η ελαστικότητα του τσιµέντου σε συνδυασµό µε την ικανότητα κάµψης του σιδήρου θα οδηγήσουν στις µε-γάλες αρχιτεκτονικές αλλαγές του 20ου αιώνα

ΑΡ ΝΟΥΒΟ Γενικά χαρακτηριστικά

• Ο όρος Αρ Νουβό σηµαίνει Νέα Τέχνη. Νέο ρεύµα στην αρχιτεκτονική, στην γραφιστι-κή και στην αργυροχρυσοχοΐα. ∆ιήρκεσε ως τις αρχές του 20ου αιώνα.

• Στόχος της να δηµιουργήσει έργα αισθητικής και καλλιτε-χνικής ποιότητας σε αντίθεση µε τα άσχηµα προϊόντα της µα-ζικής βιοµηχανικής παραγωγής που είχαν κατακλύσει την αγο-ρά

• Ελεύθερο παιχνίδι της γραµµής ανάλαφρα διακοσµητικά στοι-χεία, έµπνευση από το φυτικό και ζωικό βασίλειο

Η Αρ Νουβό στο Παρίσι και στη Βιέν-νη

• Χαρακτηριστικά έργα στη Γαλλία οι είσοδοι στους σιδη-ροδροµικούς σταθµούς που σχεδίασε ο Έκτορ Γκιµάρ. Φω-τιστικά µε χρωµατιστά γυαλιά και περίτεχνα χυτοσιδηρά κά-γκελα.

• Ανάλογη ήταν και η λύση που έδωσε ο Βιεννέζος αρχιτέκτο-νας Ότο Βάγκνερ στους σταθ-µούς του υπόγειου σιδηρόδρο-µου στην πλατεία του Καρόλου στη Βιέννη

Η Αρ Νουβό στην Αγγλία • Στην Αγγλία η Αρ Νουβό µε-

ταφέρει τον απόηχο του κινή-µατος Arts and Crafts του Γουίλιαµ Μόρις

• Για τον Μόρις η βιοµηχανική παραγωγή καταστρέφει κάθε ίχνος καλλιτεχνικής ευαισθησί-ας.

• Αγωνίστηκε για να επαναφέρει την καλλιτεχνική αξία των χει-ροποίητων αντικειµένων

• Ο σχεδιασµός θα έπρεπε να εί-ναι φροντισµένος, τα υλικά και η τεχνοτροπία θα µπορούσε να παραπέµπει σε εποχές, όπως εκείνη του Μεσαίωνα

• Ο Μόρις πλησίασε το πνεύµα της µεσαιωνικής εποχής

• Κυριότερος αντιπρόσωπος της Νέας Τέχνης στην Αγγλία θεω-ρείται ο Σαρλ Ρένι Μάκιντος.

• Το πιο γνωστό έργο του Μάκι-ντος η Σχολή Καλών Τεχνών στη Γλασκόβη: καµπύλες µορ-φές, κυρίως στη διαµόρφωση της εισόδου

Η Αρ Νουβό στην Ισπανία • Η Αρ Νουβό εµφανίστηκε κυ-

ρίως στη Βαρκελώνη Αντόνιο Γκαουντί,

• έχοντας µελετήσει τη γοτθική αρχιτεκτονική, δηµιούργησε ένα προσωπικό λεξιλόγιο

• Χρησιµοποιεί στοιχεία από την ισλαµική αρχιτεκτονική, λε-πτοµέρειες που αντανακλούν µορφές της φύσης και επιχειρεί τη σύνδεση της αρχιτεκτονικής µορφής µε τον τρόπο κατα-σκευής.

Έργο Οικία Μιλά: οι κυµατοειδείς τοίχοι δί-νουν την εντύπωση ότι είναι κατασκευ-ασµένοι από µαλακό δέρµα. ∆εν υπάρ-χουν ούτε γωνίες ούτε ευθείες γραµµές. Τεράστιες καµινάδες, πολύπλοκα χυτο-σιδηρά κάγκελα. ∆ίνει την εντύπωση ότι ο επισκέπτης µπαίνει σε µια σπηλιά τρωγλοδυτών, στα βάθη της γης. Μου-σείο των ∆ηµοσίων Έργων στο Παρίσι.

:

.

Το Γρηγοριανό µέλος • Οι ύµνοι της δυτικής µουσικής ονο-

µάστηκαν γρηγοριανά µέλη, από τον ανανεωτή πάπα Γρηγόριο τον Μέγα, ενώ της Ανατολικής Εκκλη-σίας ονοµάστηκαν γρηγοριανά µέ-λη.

• Οι µονωδίες των εκκλησιών βασί-ζονται στους τρόπους της αρχαίας ελληνικής µουσικής.

• Στο γρηγοριανό µέλος διατήρησαν τον ελληνικό όρο «τρόπος» µε λατι-νική γραφή, ενώ στο βυζαντινό α-ναφέρονται µε τον όρο ήχος.

• Στη Γαλλία το γρηγοριανό µέλος λέγεται «plain chant», στην Αγγλία «plain song».

• Το κείµενο του γρηγοριανού µέλους είναι σε λατινική γλώσσα. Οι µελω-δίες που δεν χωρίζονται σε µέτρα, πρέπει να απαγγέλλονται η λατινική πρόζα.

• Στο µονοφωνικό τραγούδι όλες οι φωνές ενώνονται σε µία. Εκφράζει την αναζήτηση της ενότητας. Αυτή η αντίληψη επικρατεί στο γρηγορι-ανό µέλος

• Το σόλο σηµατοδοτεί τον θρίαµβο της αυτονοµίας του ανθρώπου

Το κοσµικό τραγούδι • Με το τέλος του Μεσαίωνα, τα έρ-

γα παρουσιάζονται ως λυρικές και επικές φόρµες βασισµένες σε κείµε-να Λατίνων συγγραφέων, µε τρα-γούδια στα οποία υµνείται ο έρω-τας, η ιστορία και οι τέχνες.

• Οι ιππότες δηµιούργησαν τη δική τους τέχνη και ονοµάστηκαν τρο-βαδούροι ή τρούβεροι.

• Η απόδοση των τραγουδιών τους γίνεται, συνήθως από περιφερόµε-νους τραγουδιστές, τους µενεστρέ-λους, µουσικούς δηλαδή που βρί-σκονταν στην υπηρεσία των τροβα-δούρων ή διάφορων αρχόντων.

• Με την πάροδο του χρόνου ονοµά-στηκαν τροβαδούροι εκείνοι που εκτελούσαν τραγούδια τροβαδού-ρων

• Τον 11ο αιώνα στον Λίγηρα κάνουν την εµφάνιση τους τα πρώτα λυρικά ποιήµατα σε λαϊκή γλώσσα µε ε-κλεπτυσµένο ύφος

• Aναπτύσσεται η τέχνη των τροβα-δούρων. Πρώτος γνωστός είναι ο Γουλιέλµος του Πουατιέ και πιο διάσηµος ο Μπερντάν ντε Μπορν

• Οι τροβαδούροι στα βόρεια της Γαλλίας ακολούθησαν την τέχνη των τροβαδούρων της νότιας Γαλ-λίας

• Ο Αντάµ ντε Αλ το 1285 παρουσία-σε στην αυλή του βασιλιά της Νά-

πολης το ποιµενικό έργο Η δράση του Ροµπέν και της Μαριάν.

• Οι τρουβέροι σταδιακά εγκαταλεί-πουν τους εκκλησιαστικούς τρό-πους, εισάγουν διαβατικούς φθόγ-γους και χρησιµοποιούν σχεδόν συ-στηµατικά αυτό που θα αποβεί ο προσαγωγέας.

• Οι ίδιες συνθήκες δηµιούργησαν τους Γερµανούς ερωτοτραγουδι-στές, οι οποίοι ακµάζουν έναν αιώ-να αργότερα, τον 13ο αιώνα και εί-ναι αστικής καταγωγής.

• Από τους πιο γνωστούς ήταν ο Ερ-ρίκος φον Οφτερντίνγκεν.

• Οι περισσότερες από αυτές τις συν-θέσεις είναι έντεχνα τραγούδια. Η πιο συνηθισµένη τους µορφή είναι δύο στροφές και µία αφιέρωση στο τέλος

Η γέννηση της πολυφωνίας • Η πρακτική της πολυφωνίας επιβε-

βαιώνεται για πρώτη φορά στα εκ-κλησιαστικά κείµενα του Μεσαίω-να.

• Τα πρώτα έντεχνα πολυφωνικά έρ-γα ήταν γραµµένα σε διφωνία και έλαβαν την ονοµασία από τον όρο organum.

• To πρώιµο organum (γύρω στο 900-1130) καθόρισε εν µέρει το οργανι-κό µέρος το οποίο προστέθηκε στο λειτουργικό άσµα.

• Αργότερα η εκκλησιαστική τέχνη θα επιδοθεί στο λεγόµενο ντισκά-ντους.

• Το πρώιµο ντισκάντους ήταν µε δύο φωνές.

• Στην αρχή αυτές οι φωνές τοποθε-τούνταν παράλληλα. Οι δύο αυτές µουσικές γραµµές κατέληξαν να σηµαίνουν τις µεσαίες και τις υψη-λότερες φωνές.

• Στα χειρόγραφα του 13ου αιώνα συναντάµε µια πιο µελωδική κίνηση της κύριας φωνής, µε πλουσιότερα στολίσµατα από νότες, ενώ η δεύ-τερη χαµηλότερη φωνή ονοµάζεται tenor.

• To ντισκάντους δε µοιάζει πια µε το γρηγοριανό µέλος.

• Στην Αγγλία κατά τον 13ο αιώνα σηµαντικές θεωρητικές και πρακτι-κές µεταβολές συνέβαλλαν στην ε-ξέλιξη της πολυφωνίας

• Το είδος αυτό της διφωνίας δέχτηκε επιδράσεις προερχόµενες από το κοσµικής προέλευσης γκιµέλ.

• Με τη συµβολή της Γαλλικής σχο-λής που θα ευδοκιµήσει µεταξύ του 12ου και 13ου αιώνα θα αφοµοιωθεί σε µία σύνθεση αυτή η πρώτη πο-λυφωνική µορφή που ονοµάζεται Ars Antiqua.

• Στη χαµηλή φωνή ο Λεονίνους θα προσθέσει σταθερούς ρυθµικούς «τρόπους» που προκύπτουν από τα κοσµικά τραγούδια των τρουβέρων.

• Οι νεωτερισµοί του Λεονίνους αξι-οποιήθηκαν από τον διάδοχο του Περοτίνους στα organa που απαρ-τίζονται από τρεις ή τέσσερις φω-νές.

• Ως τον 13ο αιώνα ο ρυθµός του γρηγοριανού µέλους ήταν ελεύθε-ρος κυρίως διότι οι χρονικές αξίες δεν υποτάσσονταν σε συµµετρικές διαιρέσεις που σήµερα τις ονοµά-ζουµε «µέτρα».

• Η πρώιµη πολυφωνία επέβαλλε τον ακριβή καθορισµό της αξίας του κάθε φθόγγου.

• Οι όροι µακράς και βραχείας συλ-λαβής δεν είχαν αρχικά µουσική σηµασία αλλά µόνο προσωδιακή.

• Γύρω στα τέλη του 12ου αιώνα ευ-δοκιµεί ένα νέο σύστηµα ρυθµικής συνέχειας και οργάνωσης. Αυτό γέννησε τη µετρηµένη τέχνη

H Ars Antiqua και η Ars Nova του Μεσαίωνα • Ως Ars Antiqua ονοµάζεται η γοτ-

θική εποχή του 1240-1310 µε τις πρώτες πολυφωνικές προσπάθειες.

• Η Ars Nova περιλαµβάνει την περί-οδο 1320-1380 στη Γαλλία µε επί-κεντρο το Παρίσι.

• Τα κύρια χαρακτηριστικά αυτής της τέχνης είναι:

Αλλοίωση των παλαιών εκκλησιαστικών τρόπων χάρη στη χρήση του προ-σαγωγέα.

Τελειοποίηση της αντίστι-ξης.

∆ιαµόρφωση του αρµονι-κού ύφους το οποίο απε-λευθερώνεται από το αντι-στικτικό ύφος.

Καθιέρωση σταθερών µέ-τρων διαρκείας και αναζή-τηση απλών ρυθµών και ρυθµικού σχεδίου.

• Ο Γκιγιώµ ντε Μασώ, ο µεγαλύτε-ρος µουσικός του 14ου αιώνα σκια-γραφεί µε ιδιαίτερα κατανοητό τρό-πο τις θεωρίες του Φιλίπο ντε Βιτρύ

Ο 15ος αιώνας και η αναγέννηση Η Γαλλοφλαµανδική Σχολή • Η περίοδος ανάµεσα στον 13ο και

15ο αιώνα χαρακτηριζόταν από την καλλιέργεια της µουσικής σε διά-φορα µουσικά κέντρα, τα οποί ήταν διάσπαρτα στην Ιταλία, στη Γαλλία, στην Αγγλία και στις Κάτω Χώρες

• Η Φλάνδρα κατά την εποχή του 15ου αιώνα ισχυροποιείται.

• ∆ηµιουργείται ένα δίκτυο διακίνη-σης µουσικών, οι οποίοι ανεξαρτη-τοποιούνται από την εκκλησία και µπορούν να ταξιδεύουν ελεύθερα.

• Κύριο επίτευγµα της εποχής είναι η άνθηση της Γαλλοφλαµανδικής σχολής στη µουσική µε την τετρά-φωνη πολυφωνία, που ώθησε στο έπακρο την ανάπτυξη της πολυφω-

νίας και τη διεύρυνση της αντιστί-ξης

• Ο Φλαµανδός Γιοχάνες Γκιγιώµ Ντυφαί συνδύασε τη γαλλική παρά-δοση µε αγγλικά και ιταλικά στοι-χεία.

• Από τη δεύτερη γενιά ξεχωρίζουν ο Ζ.Οµπρέχτ και ο Φλαµαδός Γιοχά-νες Όκεγκεµ.

• Το έργο του Ζοκέν Ντε Πρε αποτε-λεί σηµείο διασταύρωσης της τελει-οποιηµένης γαλλοφλαµανδικής α-ντιστικτικής τέχνης και της διαφαι-νόµενης ευαισθησίας της ιταλικής αρµονίας.

Η µουσική του 16ου αιώνα • Τον 16ο αιώνα, η µουσική δραστη-

ριότητα εκδηλώνεται στους δρό-µους και προωθείται από εµπόρους και αστούς.

• Από τα Χρονικά του Jean de Troyes, µαθαίνουµε πως οι επίση-µες θρησκευτικές εκδηλώσεις ήταν εστίες συνάθροισης των οργανοπαι-κτών, των µουσικών της εκκλησίας, των καντόρων και των παιδικών χορωδών.

• Αντιπροσωπευτική µουσική της εποχής ήταν το plaint chant της λει-τουργίας και η θρησκευτική πολυ-φωνία.

• Στα παλάτια, η µουσική εξέφραζε την ακτινοβολία των ευγενών στα µάτια του κόσµου και αποτελούσε και το κίνητρο για τη δηµιουργία νέων έργων.

• Αναβαθµίζεται ο ρόλος του λαϊκού µουσικού στοιχείου και του ανατί-θεται η έκφραση στοιχείων ψηλής πνευµατικότητας, τα οποία µέχρι τότε µονοπωλούσε ή εκκλησιαστική µουσική.

• Στη Γαλλία και στην Αγγλία η ά-σκηση της µουσικής δεν κατέστη δυνατή παρά µετά τον τερµατισµό του Εκατονταετούς πολέµου.

• Στη Φλάνδρα και στη Γερµανία οι διαµάχες καθολικών και προτεστα-ντών ανέστειλαν τις δυνατότητες µιας τοπικής αναγέννησης.

• Οι σηµαντικότερες κοσµικές φόρ-µες που επικράτησαν ήταν το γαλ-λικό πολυφωνικό τραγούδι και το ιταλικό µαντριγκάλι.

• Οι θρησκευτικές φόρµες της εποχής που διακρίθηκαν το µοσέτο κα η λειτουργία

Η εκκλησιαστική µουσική • Ως προς τις µουσικές φόρµες, την

περίοδο αυτή αξιόλογο ρόλο έπαι-ξαν το µοτέτο και η λειτουργία.

• Στην Ιταλία ο Τζιοβάνι Πιερλουίτζι ντα Παλεστρίνα συνέθεσε περίπου εκατό λειτουργίες.

• Η µουσική του κατακτά την κορυφή της πολυφωνίας, ανοίγοντας έτσι το δρόµο για τη χρυσή εποχή των χο-ρωδιακών συνθέσεων «α καπέλα»

• Στην Βενετία κατά τον 16ο αιώνα αναπτύχθηκε ένα ξεχωριστό µουσι-κό ιδίωµα το οποίο χαρακτηρίζεται από την πολυχορικότητα και την αρχή του κοτσερτάντε.

• Ο Λούθηρος µετέφρασε τη Βίβλο στα γερµανικά και χρησιµοποίησε ως µέσο τη µουσική, η οποία ένα χρώµα πιο απλό και φιλελεύθερο, προκειµένου να επιτευχθεί πιο ε-νεργός και µαζική προέλευση των πιστών, των οποίων τα τραγούδια γράφονται σε µελωδία αρκετά εύ-κολη.

• Στο πνεύµα αυτό ο Λούθηρος πρό-τεινε τη δηµιουργία των κοράλ, δη-λαδή µουσικούς ύµνους που ελκύ-ουν την προσοχή του πιο απλού πι-στού.

• Το κοράλ έφτασε στο απόγειο του αργότερα, κατά τον 18ο αιώνα, µε τον Μπαχ που παρέχει τη µεγαλύ-τερη ποικιλία γραφής

Η κοσµική φωνητική µουσική Το γαλλικό πολυφωνικό τραγούδι (σανσόν) κατά το α΄µισό του 16ου αιώ-να • Κατά τον 16ο αιώνα τα τραγούδια

των τροβαδούρων συνιστούν στη Γαλλία µία εθνική τέχνη στην οποία ο µουσικός ρυθµός καθορίζεται σε µεγάλο βαθµό από την προσωδία και τον ρυθµό του κειµένου.

• Το γαλλικό πολυφωνικό τραγούδι ακολουθεί τον δρόµο που χάραξε ο Γάλλος συνθέτης Ζοσκέν ντε Πρε.

• Οι δηµιουργοί των τραγουδιών αυ-τών µελοποιούν φηµισµένους ποιη-τές της εποχής.

• Οι συνθέτες εφαρµόζουν την τεχνι-κή της µίµησης, δηλαδή µία τεχνο-τροπία µουσικής γραφής κατά την οποία αναπαράγεται µε τρόπο πλή-ρη ή ελλιπή ένα µελωδικό ή ρυθµι-κό µοτίβο.

• Εφαρµόζουν την τεχνική του κανό-να, δηλαδή µία πολυφωνική τεχνική σε µορφή µίµησης.

• Ο Κλεµάν Ζανεκέν είναι ο σηµα-ντικότερος συνθέτης του είδους

Το ιταλικό µαντριγκάλι • Κατά το β΄ µισό του 16ου αιώνα το

γαλλικό τραγούδι παραχωρεί τη θέ-ση του στο ιταλικό µαντριγκάλι

• Οι Ιταλοί µουσικοί συνεπαίρνονται από τη φωνητική τέχνη των Φλα-µανδών.

• Οι Φλαµανδοί µουσικοί προτιµού-σαν έναν ήχο οµοιογενή και χορω-διακά χωρίς συνοδεία (α καπέλα)

• Η φροτόλα, τραγούδι λαϊκής προέ-λευσης σε τρεις και τέσσερις φωνές, συλλαβικής τεχνικής µε πολλές ε-παναλήψεις, γίνεται της µόδας.

• Αυτή η ιταλική µουσική οδήγησε στη γέννηση του µαντριγκαλιού.

• Το ιταλικό µαντριγκάλι προήλθε από τον συσχετισµό διάφορων µορ-φών, όπως είναι τα τραγούδια του

καρναβαλιού, η φροτόλα και το φλαµανδικό µοτέτο.

• Έχουν τέσσερις ή πέντε φωνές και κάθε φωνή εκτελείται από έναν τραγουδιστή.

• Ο Κλαούντιο Μοντεβέρντι έγραψε εννέα βιβλία µε µαντριγκάλια

Η ενόργανη µουσική του 16ου αιώνα • Η τέχνη του 16ου αιώνα προσανατο-

λίζεται σε µία αυστηρότερη ερµη-νεία α καπέλα.

• Τον 16ο αιώνα άρχισε να αναπτύσ-σεται µία αυτόνοµη συνείδηση µουσικής σύνθεσης.

• Κατασκευάστηκαν όργανα µεγάλης τονικής έκτασης τα οποία όταν συ-νηχούσαν, σε έναν πρώιµο τύπο µουσικής δωµατίου, ευχαριστούσαν τους ακροατές µε την οµοιογένεια του ηχητικού αποτελέσµατος.

• Το πληκτροφόρο όργανο ή κλαβιέ, ως πολυφωνικό όργανο, πέτυχε α-ποτελεσµατικές ερµηνείες των πο-λυφωνικών έργων στις διάφορες εκδηλώσεις.

• Ένα νέο σύστηµα µουσικής γραφής, που ονοµάζεται ταµπουλατούρα, δί-νει στους συνθέτες την ευκαιρία να εκµεταλλευτούν τις νέες δυνατότη-τες των οργάνων.

• Μαζί µε το πληκτροφόρο όργανο βρίσκουµε και το λαούτο, ένα είδος κιθάρας µε πέντε χορδές αιγυπτια-κής προέλευσης.

• Στο β΄µισό του 16ου αιώνα τα βιολιά και οι βιόλες τελειοποιούνται.

• Στην Αγγλία εµφανίζεται ένα είδος πληκτροφόρου οργάνου, το βίρτζι-ναλ το οποίο και θεωρείται και ο πρόγονος του τσέµπαλου, που και αυτό µοιάζει µε το πιάνο

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΕΑΠ

∆ΕΟ–ΕΛΠ–ΕΠΟ–ΠΛΗ–ΦΥΕ

Φροντιστηριακά Μαθήµατα

Εξ’ αποστάσεως στήριξη

Εκπαιδευτικό υλικό Εκδόσεις βιβλίων

Τηλ.: 210.38.22.157 – 210.38.22.495 www.arnos.gr

Η περίοδος του µπαρόκ

• Το ενδιαφέρον για τη φύση και η επανεκτίµηση της σχέσης της ανθρώπι-νης ύπαρξης µε το υπερφυσικό νοηµα-τοδοτείται στη µουσική.

• Ο όρος της «συµφωνίας» συναινεί στο επίτευγµα µιας ενότητας, τόσο της πολ-λαπλότητας των µερών όσο και την συ-νύπαρξης των αντιθέτων.

• Η αρχή της αντίθεσης είναι το αποτέλε-σµα µιας αντίληψης, η οποία εκδηλώνε-ται στη µουσική µπαρόκ υπό το πρίσµα πολλών διαφορετικών επιπέδων:

∆υναµική αντίθεση µε δυ-νατά-σιγά.

Αντίθεση που προκαλείται από την επανάληψη ενός θέµατος από µία άλλη φω-νή.

Αντιπαράθεση ενός οργά-νου προς το σύνολο της ορχήστρας.

Αντίθεση που οφείλεται στο διαφορετικό ηχητικό αποτέλεσµα.

∆ιπολικότητα που ενισχύε-ται µε την εναλλαγή αντί-θετης λειτουργίας.

Παρουσίαση µίας µουσι-κής φράσης µε ένα µουσι-κό όργανο και στη συνέ-χεια µε ένα άλλο.

∆ιάλογος µεταξύ δύο δια-φορετικών ηχητικών συνό-λων.

Οριζόντια έκθεση των θε-µάτων, αλλά και ταυτό-χρονη απόδοση τους.

Αντίθεση που οφείλεται σε µέρη διαφορετικής ρυθµι-κής αγωγής.

• Στην Ιταλία το νέο είδος της όπερας κατόρθωσε να εδραιωθεί και να ε-ξαπλωθεί και σε άλλες χώρες.

• Οι µοναρχίες προωθούσαν το είδος της όπερας ως µοχλό ιδεολογικής χειραγώγησης της κοινής γνώµης.

• Το σηµαντικότερο κέντρο της όπε-ρας στην Ιταλία ήταν η Βενετία.

• Κατά τον 17ο και 18ο αιώνα η ιταλι-κή µουσική µε τους τραγουδιστές της, τα λιµπρέτα, τους βιολονίστες, τις δραµατικές και λυρικές κορυ-φώσεις, θα παραµείνει ασυναγώνι-στη στην τότε διεθνή κοινότητα.

• Την σκυτάλη παίρνει η Νάπολη, κέντρο του «µπλε κάντο» µε σηµα-ντικότερο εκπρόσωπο τον Αλεσσά-ντρο Σκαρλάττι.

• Τον 17ο αιώνα παρατηρήθηκε ση-µαντική άνθηση της οργανικής µουσικής. Έκαναν την εµφάνιση τους νέες φόρµες, όπως το κοντσέρ-το και η sonata da camera

H γέννηση της όπερας Ο Φλωρεντινός όµιλος • Πρόκειται για µία πνευµατική και

καλλιτεχνική κοινότητα. Μέλη της ήταν διάφοροι ευγενείς

• Όλοι αυτοί τάχθηκαν ενάντια στην τεχνική της πολυφωνίας.

• Το 1581 δηµοσιεύτηκε µία µελέτη µε τίτλο ∆ιάλογος Αρχαίας και Νέ-ας Μουσικής, όπου ο Γκαλιλέι εκ-θέτει τις απόψεις του για τη µονω-δία.

• Μέσα από όλο το πνεύµα διαφαινό-ταν η ανάγκη να έρθουν πιο κοντά η ποίηση µε τη µουσική.

• Ο συνδυασµός δραµατικής ποίησης και µουσικής αποτέλεσε το όχηµα µιας συνθετικής αντίληψης.

• Το πρόβληµα της σχέσης του δρά-µατος µε τη µουσική αντιµετωπί-στηκε σύµφωνα µε τη µουσική πα-ράδοση της κάθε χώρας στην οποία αυτή πραγµατώνεται.

• Στην εξέλιξη της όπερας στη Γερ-µανία προτιµούσαν µία πιο µεταφυ-σική διάσταση .

• Η γαλλική τέχνη έδινε βαρύτητα σε άλλους παράγοντες, όπως στην ε-ξωτερική δράση

Οι πρώτες προσπάθειες γύρω από την όπερα: drama di musica ή favola pas-torale • Η «∆άφνη» του Ρινουτσίνι θεωρεί-

ται η πρώτη όπερα. Η µουσική της χάθηκε.

• Η «Ευρυδίκη» του Πέρι, θεωρείται η πρώτη πλήρης γνωστή όπερα.

• Ο πιο αξιόλογος συνθέτης του 17ου αιώνα είναι ο Κλαύντιο Μοντεβέρ-ντι.

• Συνθέτοντας τον «Ορφέα» πάνω σε λιµπρέτο του Στρίτζιο, ο Μοντεβέρ-ντι χειρίστηκε ελεύθερα τη µουσική του 16ου αιώνα, χωρίς να κρατά µία δογµατική στάση όπως εκείνη των Φλωρεντινών.

• Αναµειγνύει οτιδήποτε χρησιµοποι-είται δραµατικά και από την παρά-δοση της πολυφωνίας.

• Στην Ιταλία η όπερα παύει να συνι-στά ψυχαγωγία που απευθύνεται σε µία ελίτ.

• Στον ύστερο 17ο αιώνα η όπερα κατέστη ένα πάθος

• Κάθε έργο περιλαµβάνει: Εισαγωγή Ρετσιτατίβα Αριόζο Άριες Ριτορνέλα Χορωδιακά µέρη

• Με την πάροδο του χρόνου η όπερα κατέληξε σε µία τέχνη πιο ελαφριάς µορφής.

• Το έκδηλο ενδιαφέρον της Αναγέν-νησης για τα αρχαιοελληνικά θεά-µατα µετατοπίστηκε τώρα στις πε-

ριπέτειες ηρώων της ρωµαϊκής ι-στορίας.

• Το κοινό αρέσκονταν σε περιπέτει-ες.

• Το κοινό επίσης αναζητούσε τα ωραία τραγούδια και τις ωραίες φωνές Γύρω στα µέσα του αιώνα η όπερα

θα εδραιωθεί στην Ευρώπη και θα προσαρµοστεί στις εκάστοτε εθνικές παραδόσεις

Η όπερα στην Γαλλία και στην Αγγλία • Μετά τον θάνατο του Λουδοβίκου

ΙΓ, ο Μαζαρέν θέλησε να επιβάλει την ιταλική όπερα στην Γαλλία.

• Η ανάπτυξη της όπερας στηρίχτηκε τόσο στο αυλικό µπαλέτο όσο και στην παρουσία ενός τραγικού θεά-τρου υψηλής ποιότητας.

• Τα στοιχεία στα οποία επικεντρώ-νεται η γαλλική όπερα είναι

ο διάκοσµος, η απόλυτη τάξη, η µεγαλοπρέπεια, η αναπαράσταση της Αρ-χαιότητας

• Στην Αγγλία η σκηνική µουσική κατέλαβε µία σηµαντική θέση στα δράµατα και στις κωµωδίες.

• Στα τέλη του αιώνα η όπερα ανα-δεικνύεται χάρη σε ένα µεγάλο µουσικό τον Χένρυ Πέρσελ, που επηρεάστηκε τόσο από τα ιταλικά όσο και από τα γαλλικά πρότυπα

Το ορατόριο • Το ορατόριο είναι έργο γραµµένο

για σολίστ, χορωδία και ορχήστρα. • Το αντικείµενο του είναι συνήθως

θρησκευτικό θέµα χωρίς σκηνική δράση.

• Αναπτύχθηκε στη Ρώµη παράλληλα µε την όπερα.

• Σηµαντικότερος εκπρόσωπος ο Κα-ρίσιµι

Η ενόργανη µουσική • Η υπεροχή της φωνητικής µουσικής

κατά τον 17ο αιώνα είναι σαφής α-πέναντι στην αµιγώς οργανική µου-σική.

• Αναζήτηση µιας πιο ελεύθερης ροής του τραγουδιού και προβολή πιο σολιστικής έκφρασης.

• Αυτό λαµβάνει χώρα στην Ιταλία µε τον Μοντεβέρντι.

• Στη Γερµανία η ένωση και η υπέρ-θεση των φωνών εφαρµόζεται στις θρησκευτικές συνθέσεις, όπως στα έργα του Χάιβριχ Συτς

Αρµονική και αντιστικτική αντίληψη. Η µελωδία µε συνοδεία • Το όργανο που κυριάρχησε στο

τέλος του 16ου και 17ου αιώνα ήταν το λαούτο.

• Η αντιστικτική πολυφωνική αντί-ληψη, δηλαδή η διαδοχική υπέρθε-ση περισσότερων φωνών µέσα στο χρόνο, παραχωρεί τη θέση της σε µία αρµονική αντίληψη.

• Η προσθήκη στου µπάσο κοντίνουο στην οργανική µουσική αποτέλεσε την απαρχή µιας τεχνικής που προ-σθέτει µία συνοδεία αρµονικού τύ-που στη µονωδία

Γέννηση των οργανικών µορφών • Ο τρόπος που αρχικά δηµιουρ-

γήθηκαν πολλές οργανικές µορφές δεν είναι ιδιαίτερα σα-φής.

• Η τρίο σονάτα παρουσιάστηκε για πρώτη φορά όταν ο Σαλο-µόνε Ρόσι δηµοσίευσε στη Βε-νετία Il Primo Libro delle sin-fonie e gaillarde, το οποίο ε-µπεριείχε οργανικά έργα για περισσότερες φωνές.

• H τρίο σονάτα εκτελείται συ-νήθως από τέσσερις ερµηνευ-τές. Τα δύο υψηλότερα όργανα και µπάσο συνοδεύονται και από ένα αρµονικό όργανο.

• Το νέο στοιχείο είναι αυτή η αρµονική αντίληψη που προ-κύπτει µε τη χρήση του µπάσο κοντίνουο.

• Το κοντσέρτο γκρόσο είναι τύ-πος κοντσερτάρε, δηλαδή αντι-παραθέτει δύο οµάδες οργάνων υπό µορφή διαλόγου.

• Ο Τζουζέπε Τορέλλι εξέδωσε το πρώτο βιβλίο Concerti grossi

Η µουσική κατά το α΄ µισό του 18ου αιώνα

• Tον 18ο αιώνα οι συνθέτες έ-χουν ανταγωνιστικές τάσεις.

• Ο ερµηνευτής επεδίωκε να προκαλέσει έκπληξη και θαυ-µασµό.

• Η µουσική δεν αποτελεί πλέον το αντικείµενο δηµόσιων µόνο θεαµάτων, αλλά και στοιχείο κοινωνικής διάκρισης.

• Η παρακολούθηση των δηµό-σιων συναυλιών ή των ιδιωτι-κών συναυλιών σε σαλόνια α-ποτελεί αναπόσπαστο κοµµάτι της ψυχαγωγίας της νεοσύστα-της αστικής οικογένειας.

• Αναδεικνύεται µία νέα κοινω-νική διάσταση, η οποία εκδη-λώθηκε κυρίως στη Γερµανία

• Πρόκειται για την καλλιέργεια ενός ερασιτεχνισµού σχετικά µε τη µουσική, ο οποίος οφεί-λεται εν µέρει και στον ανάλο-γο ερασιτεχνισµό της αριστο-κρατίας.

• Η εµφάνιση κριτικής για τη µουσική αποτελεί γεγονός πρωταρχικής σπουδαιότητας για τη διαµόρφωση της µουσι-κής ζωής του 18ου αιώνα.

• Η προσπάθεια ερµηνείας του µουσικού φαινοµένου υπό το πρίσµα της επιστήµης αποτελεί σηµαντικό γεγονός το οποίο συνέτεινε στην ανέλιξη της µουσικής.

• Η θεωρία της νέας αρµονίας του Ζαν Φιλίπ Ραµώ θέτει τη βάση των φυσικών αρµονικών κάθε ήχου

• Σύµφωνα µε τη θεωρία αυτή η νέα επιστήµη εξηγούσε τις συγχορ-δίες, την ταυτόχρονη δηλαδή ήχηση των περισσότερων φθόγγων.

• Τον 18ο αιώνα η κοινωνική ιδιαι-τερότητα της κωµικής όπερας βρή-κε απήχηση στην αστική τάξη κα-θώς εµφανίστηκε ταυτόχρονα στην Ιταλία, στην Αγγλία και στο Αµ-βούργο.

• Ο Μάτεζον στο δοκίµιο του For-schende Orchester εκτιµά ότι η µουσική είναι µία τέχνη αντιληπτή από τις αισθήσεις και, κατά συνέ-πεια, δεν αναζητά τη σχέση αιτίας-αιτιατού, αλλά υπάγεται κατά το µάλλον ή ήττον στον τοµέα των συ-γκινήσεων.

• Οι νέες στοχαστικές τάσεις για τη φύση της µουσικής οδηγούν και στην επανεκτίµηση των θεωριών περί παθών και µίµησης της φύσης.

• Επικρατεί η θεωρία της µίµησης της φύσης, αλλά και της αναπαρά-στασης των αισθηµάτων,

• Εισάγονται φόρµες της όπερας κα χρησιµοποιούνται λαϊκά µοτίβα, περιγραφικοί όροι ή ακόµη και µουσική µε «πρόγραµµα», αποσκο-πώντας στην εξήγηση των φαινοµέ-νων της φύσης µε ηχητικές εικόνες.

• Οι τεχνικές αυτές αναπτύσσονται κυρίως στο βιολί και στα πληκτρο-φόρα όργανα

Οι νέες αισθητικές τάσεις Γούστο και ύφος galant • Πρόκειται µάλλον για έναν τρόπο

γραφής. • Εµφανίστηκε παράλληλα µε τις

όπερες εορταστικού ή περιστασια-κού χαρακτήρα, καθώς και µε τη διεύρυνση των ορχηστρών της βα-σιλικής Αυλής και των παρεκκλη-σιών.

• Στη Γαλλία η νέα ποιητική εµφανί-ζεται από τις αρχές του 18ου αιώνα ονοµαζόµενη ύφος gallant

• Αποσκοπεί περισσότερο στην ανά-δειξη µιας γοητείας και κάποιας λε-πτότητας, και εκδηλώνεται µε µι-κρές ενόργανες φόρµες.

• Προορίζεται περισσότερο για το κλειδοκύµβαλο και για το βιολί και εκπροσωπείται από τον Φρανσουά Κουπερέν.

• Στην αρχή το ύφος galant διαµορ-φώθηκε από την ανάµειξη των ποι-κίλων τύπων που επικρατούσαν κα-τά τα µέσα του αιώνα καθώς και από την ελεύθερη ανάµειξη των τά-σεων ή το νέο τρόπο αντίληψης της «µόδας».

• Οι Γάλλοι συνθέτες έγραφαν κοµ-µάτια που αποτελούσαν συνδυα-σµούς από αποσπασµατικές φρά-

σεις και ήταν κατάλληλα και για χορευτική µουσική

• Το όργανο της εποχής ήταν το αρ-πσικόρδιο και πολλές σουίτες γρά-φτηκαν γι’ αυτό.

Η ενόργανη µουσική κατά το α΄ µισό του 18ου αιώνα • Η αντίδραση στο ύφος µπαρόκ πήρε

διαφορετική τροπή στη Γαλλία, στη Γερµανία και στην Ιταλία.

• Η έννοια της µίµησης της φύσης και αναπαράστασης των αισθηµάτων επεκτείνεται πλέον στην ενόργανη µουσική επιφέροντας τις ακόλουθες µεταβολές:

Υιοθέτηση τεχνοτροπιών οι οποίες µέχρι τότε χρη-σιµοποιούνταν αποκλει-στικά για το είδος της όπε-ρας

Σταδιακή αφοµοίωση λαϊ-κών στοιχείων

Μεταβολή ψυχικών κατα-στάσεων ή φαινοµένων της φύσης σε ηχητικές εικόνες

• Στην ενόργανη µουσική του 18ου αιώνα συναντάµε τους ίδιους συν-θέτες που ασχολήθηκαν µε την όπε-ρα, το ορατόριο κα την καντάτα.

• Στο σόλο κοντσέρτο βασικοί εκ-πρόσωποι θεωρούνται, ο Βιβάλντι και ο Μπαχ.

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΕΑΠ

∆ΕΟ–ΕΛΠ–ΕΠΟ–ΠΛΗ–ΦΥΕ

Φροντιστηριακά Μαθήµατα

Εξ’ αποστάσεως στήριξη

Εκπαιδευτικό υλικό Εκδόσεις βιβλίων

Τηλ.: 210.38.22.157 – 210.38.22.495 www.arnos.gr

Μεγάλοι συνθέτες του όψιµου µπαρόκ Γιόχαν Σεµπάστιαν Μπαχ

Ο Μπαχ θεωρείται ο πιο µεγάλος από τους µουσικούς, ο δεξιοτέ-χνης της πολυφωνίας

Για άλλους ο Μπαχ εκπροσωπεί το γερµανικό στοιχείο στη µουσι-κή

Αντιπροσωπεύει την ένωση της πα-λαιότερης πολυφωνίας µε τη µοντέρνα αρµονία του µείζονος και της ελάσσονος

Εµπνέεται κυρίως από τη θρησκευ-τική µουσική

Το έργο του είναι απόρροια µιας αργής εξέλιξης, µια υπέροχη ανασύνθεση των αρχών της πολυφωνίας και των τεχνοτρο-πιών του ιταλικού ύφους, τις οποίες εφάρµοσε στις φόρµες της σουίτας, του πρελούδιου, της φούγκας, της σονάτας και του κοντσέρτο.

Η ενόργανη µουσική, δηµιουργία του Μπαχ, έχει να επιδείξει έρ-γα που ήταν γραµµένα για όρ-γανο, το κλειδοκύµβαλο, τις σονάτες καθώς και τα κοντσέρ-τα για διάφορα όργανα

Στη µουσική για όργανο την πρώτη θέση κατέχουν το κοράλ µε παραλλαγές και οι φούγκες.

Η περίοδος κατά την οποία έζησε στη Λειψία είναι πλούσια σε παραγωγή µεγαλειωδών δηµι-ουργιών: τα Πάθη, οι Λειτουρ-γίες, το Χριστουγεννιάτικο Ο-ρατόριο κ.α.

Η εποχή χαρακτηρίζεται έντονα από µία τάση συµφιλίωσης µεταξύ του σολιστικού ύφους του ε-νόργανου κοντσέρτου, αλλά και της µονωδίας του πρώιµου µπαρόκ µε το παλαιότερο ύφος της πολυφωνίας της Αναγέννη-σης.

Ο Μπαχ είναι περισσότερο στραµ-µένος προς την πολυφωνία από όσο οι σύγχρονοι του

Ο Μπαχ ως προσωπικότητα βρίσκε-ται πιο κοντά στον άνθρωπο του 17ου αιώνα, απεικονίζοντας τα πρότυπα του Γερµανού προ-τεστάντη, συντηρητικών ηθών, πιστού στη θρησκεία ή οποία κυβερνά τη ζωή του ολόκληρη.

Ο κανόνας και η φούγκα Φούγκα αρχικά σήµαινε κανόνας,

δηλαδή µία διάταξη κατά την οποία τα διάφορα µέρη των φωνών ακολουθούν το ένα το άλλο και φεύγουν το ένα µε το άλλο.

Η φούγκα είναι ένας κανόνας πιο ανεπτυγµένος και λιγότερο αυ-στηρός

Η φούγκα αντιπροσωπεύει την προ-σπάθεια δηµιουργίας ενός έρ-

γου µε όσο το δυνατόν λιγότε-ρα στοιχεία, προκειµένου να φτάσει το µέγιστο της πολυ-πλοκότητας της και της ποικι-λίας, χρησιµοποιώντας κατά το δυνατό ελάχιστα συνθετικά µέ-σα

Γκεόργκ Φρήντριχ Χάιντελ Υπήρξε σύγχρονος του Μπαχ και

του Ραµώ Θεωρείται κατεξοχήν εθνικός συν-

θέτης της αγγλικής µουσικής, διότι, αν και Γερµανός, προ-σκλήθηκε στην Αγγλία, όπου και παρέµεινε

Κατά την πρώτη περίοδο της δηµι-ουργίας του αφιερώθηκε στο είδος της όπερας. Έγραψε πε-ρίπου σαράντα ιταλικές όπερες

Οι όπερες του ανήκουν όλες στο εί-δος της όπερα seria

Ο συνθέτης έγραψε επίσης 19 πα-στίτσιο, σκηνική µουσική, µά-σκες καθώς και δύο Πάθη

Στις δηµιουργίες του περιλαµβάνο-νται ακόµα και ένας µεγάλος αριθµός θρησκευτικών έργων

Μεταξύ των ετών 1732-1751 αφο-σιώθηκε στο ορατόριο: έγραψε περίπου 22 έργα

Τα περισσότερα από αυτά είναι ε-µπνευσµένα από την κοσµική µουσική. Ορισµένα βασίζονται σε ιστορίες της Παλαιάς ∆ια-θήκης

Λιγότερο σηµαντική υπήρξε η συµ-βολή του στην οργανική µου-σική, όπως το κοντσέρτο γκρό-σο

Αναµειγνύει τις διαφορετικές τε-χνοτροπίες της εποχής του και ενοποιεί τις διαφορετικές τά-σεις.

Ζαν Φιλίπ Ραµώ Γεννήθηκε στη Ντιζόν Από το 172 εγκαθίσταται οριστικά

στο Παρίσι ως οργανίστας και κλαβσενίστας, αφού εξέδωσε το περίφηµο ∆οκίµιο της Αρ-µονίας

Σε ηλικία 50 ετών έρχεται η πρώτη του επιτυχία µε την όπερα Ιπ-πόλυτος και Αρικία

Υπήρξε πρωτοπόρος θεωρητικός της µουσικής

Καθιέρωσε τις αρχές της κλασικής αρµονίας και καθόρισε τη γνώ-ση της συγχορδίας, ενώ έθεσε την αρµονία ως προγενέστερη τη συγχορδίας. Κατά συνέπεια η αρµονία είναι εκείνη που µας καθοδηγεί και όχι η µελωδία

Ο Ραµώ είναι συνεχιστής της παρά-δοσης του Λυλλί

Η µουσική κατά τη δική του άποψη είναι η µίµηση της φύσης, το κελάρυσµα των πηγών, το θρό-ισµα των φύλλων, το τραγούδι των πουλιών, τα λόγια του αν-θρώπου, οι κινήσεις του χορού

Η πραγµατική αξία του Ραµώ έγκει-ται περισσότερο στα χορευτικά µέρη, που έγραψε για τις όπε-ρες και τις ενόργανες εισαγω-γές, καθώς επίσης και στην α-ντίληψη για το δραµατικό είδος της όπερας

Η φωνητική µουσική κατά το α΄µισό του 18ου αιώνα: η ιταλική όπερα

Ο 18ος αιώνα είναι πρωτίστως η ε-ποχή της ιταλικής όπερας και πιο συγκεκριµένα της ιταλικής όπερας seria.

Η όπερα θα αναπτυχθεί σε δύο τύ-πους εντελώς διαφορετικούς:

Όπερα seria: µε σοβαρό περιεχόµενο, που α-πευθύνεται στους αρι-στοκράτες και στους αστούς

Όπερα µπούφα: µε κωµικό χαρακτήρα, που απευ-θύνεται στην ψυχαγω-γία λαϊκών στρωµά-των

Η µουσική κατά το β΄µισό του 18ου αιώνα Οι συνθέτες, οι συναυλίες, το κοινό

Κατά το β΄ µισό του 18ου αιώνα ου-σιαστικός κοινωνικοπολιτικός παράγοντας θεωρείται η άνοδος και η εδραίωση της αστικής τά-ξης

Τα αριστοκρατικά σαλόνια προ-σκαλούν µεγάλους µουσικούς

Η κοινωνική µεταβολή που συντε-λείται έχει συνέπεια τη διάπλα-ση ενός νέου κοινού, το οποίο επιβάλλει και τις προτιµήσεις του

Η µουσική δεν περιορίστηκε στις πριγκιπικές αίθουσες και στις εκκλησίες, αλλά παρουσιάστη-κε και στο ευρύτερο κοινό µε την ίδρυση νέων αιθουσών

Μετά το 1770 παρατηρείται µια βα-θιά µεταβολή στη µουσική ζωή

Οι συνθέτες ως ανεξάρτητοι σχεδόν καλλιτέχνες εξαρτώνται ολοένα και λιγότερο από το αριστο-κρατικό κοινό

Η δυνατότητα εκτύπωσης και έκδο-σης µουσικών έργων επέτρεψε τη διάδοση της µουσικής από τη µια χώρα στην άλλη

Η συχνότητα των συναυλιών και των παραστάσεων της όπερας αυξάνεται συνεχώς και εξαρτά-ται ολοένα και λιγότερο από την αναπαραγωγή αντιγράφων των χειρογράφων και συνοδεύ-εται από την βιοµηχανία της γκραβούρας και της τυπογρα-φίας

Ο 18ος αιώνας τελειώνει µε την ε-γκαινίαση της πολλαπλής ερ-µηνείας στη µουσική

Η αρχή της επανάληψης που ευ-νοείται από την πολλαπλή έκ-δοση των µουσικών έργων ο-

δηγεί στη δυνατότητα επανει-ληµµένων ακροάσεων του ίδιου έργου, καθώς και σε µια σειρά εκτελέσεων του, χωρίς τη µέχρι τότε απαραίτητη παρουσία του ίδιου του δηµιουργού

Τα νέα µουσικά ρεύµατα µεταξύ των ετών 1750-1780 Το γερµανικό αισθαντικό ύφος

Στη Γερµανία όλοι µιλούν για την ορχήστρα του Μάνχαϊµ που ηλέκτριζε το κοινό της µέσω µιας βαθµιαίας αύξησης της έ-ντασης του ήχου µε το περίφη-µο crescendo

Οι συγκινήσεις εξακολουθούν να αποτελούν τον κινητήριο µοχλό των συνθετών

Ο µουσικός της περιόδου µπαρόκ αναπαριστά στην παρτιτούρα αρκετές λεπτοµέρειες

Ο εκτελεστής ασχολείται µε το να αποδώσει κυρίως το «βασικό συναίσθηµα», το οποίο δίνει τον γενικό τόνο στη σύνθεση και οφείλει να τον διατηρήσει καθ’ όλη τη διάρκεια εκτέλε-σης του κοµµατιού

Έχοντας χάσει τους δεσµούς του µε το µπαρόκ, το αισθαντικό ύφος πειραµατίζεται προς δύο κα-τευθύνσεις:

Να αποδώσει και την πα-ραµικρή µουσική λε-πτοµέρεια µε αίσθηµα

Να ανταποκριθεί στην τά-ση για µία πολύπλοκη διάρθρωση στην αρχι-τεκτονική δοµή του µουσικού έργου

Η θεµατική και η τονική εναλλαγή της έντασης και χαλάρωσης συνιστούν πλέον τα βασικά στοιχεία της φόρµας

Γύρω στα τέλη του αιώνα τα γνωρί-σµατα του ύφους gallant και του αισθαντικού ύφους συ-ντάσσονται µε το κλασικό ύφος της Βιεννέζικης Σχολής

Η Σχολή του Μάνχαϊµ Ο Χάυντν αναφέρει ότι υπάρχει µε-

γάλη διαφορά µεταξύ του σιγά και του πολύ σιγά, του δυνατά και του πολύ δυνατά, της βαθ-µιαίας αύξησης της έντασης και της απότοµης αύξησης

Οι ιδέες αυτές εντάσσονται σε εκεί-νες των µουσικών της πόλης του Μάνχαϊµ

Από το 1745 η ορχήστρα του Μάν-χαϊµ διευθύνεται από τον Γιό-χαν Στάµιτς, ο οποίος κατόρ-θωσε να την καταστήσει την πιο φηµισµένη ορχήστρα της Ευρώπης

Ο Στάµιτς καλλιέργησε το crescen-do, προώθησε την τέχνη της ενορχήστρωσης και διεύρυνε τις δυνατότητες της ηχητικής δυναµικής

Μετά το θάνατο του Στάµιτς, τη διεύθυνση της ορχήστρας ανέ-λαβε ο Κάναµπιχ που τελειο-ποίησε ακόµα περισσότερο την ορχήστρα

Το φαινόµενο «Θύελλα και Ορµή» Στη Γερµανία το φαινόµενο «Θύελ-

λα και Ορµή» εκδηλώθηκε γύ-ρω στο 1770.

Ο Georg Hamann και ο Johann Gottfried von Herder ανήκουν στους πρωτεργάτες του

Στόχος του φαινοµένου «Θύελλα και Ορµή» ήταν να συγκινήσει έντονα και βαθιά, να δηµιουρ-γήσει έκπληξη και τρόµο

Στη µουσική η πρώτη πρώιµη εκδή-λωση του φάνηκε στο φινάλε της σακόν του ∆ον Ζουάν του Γκλουκ

Η µεγαλοπρέπεια και η µαγεία Θύ-ελλα και Ορµή έλαβαν τέλος µε µία στροφή από το 1774 του Μότσαρτ και βαθµιαία του Χά-υντν

Ο Γκλουκ και η µεταρρύθµιση της όπερας

Στο χώρο της όπερας seria µια βαθ-µιαία µεταρρύθµιση συντελεί-ται από τον γερµανικής κατα-γωγής Κρίστοφ Βίλλιµπαντ Γκλουκ

Ο Γκλουκ σε συνεργασία µε τον Καλτσαµπίτζι ακολουθεί ένα δραµατικό ιδεώδες που βασίζε-ται στην αυστηρή ενότητα µιας κλασικής αισθητικής

Από τη συνεργασία τους προέκυψε η όπερα Ορφέας και Ευρυδίκη

Η έκφραση του συναισθήµατος και των παθών λαµβάνει σηµαντι-κή θέση στα έργα του και κα-ταφέρεται ενάντια στον Λυλλί και στον Ραµώ, πιστεύοντας ότι η µουσική τους απευθύνεται περισσότερο στο πνεύµα

Η µεταρρύθµιση του Γκλουκ συνί-σταται στη µετατροπή της όπε-ρας seria σε λυρική τραγωδία

Οι προβληµατισµοί σχετικά µε τη δράση και την αντίδραση της ανθρώπινης ψυχής είναι χαρα-κτηριστικό της γαλλικής τρα-γωδίας, στην οποία κυριαρχούν

Σηµαντικές όπερες που έγραψε εί-ναι: Άλκηστη, Πάρις και Ελέ-νη, Ιφιγένεια εν Ταύροις

Το κλασικό βιεννέζικο ύφος

Το ύφος galant και το αισθαντικό ύφος αφοµοιώθηκαν από τη Σχολή της Βιέννης

Η Σχολή της Βιέννης µε τον Χά-υντν, τον Μότσαρτ, τον Μπε-τόβεν θα επιβάλει τη φόρµα σονάτας, η οποία αποτελούσε την τελειότερη µορφή έκφρα-σης της µουσικής κατασκευής

Μία νέα τάση εµφανίζεται, σύµφω-να µε την οποία η οργάνωση

των φράσεων και των τµηµά-των γίνεται βάσει συγκεκριµέ-νου σχεδίου, το οποίο χαρα-κτηρίζεται από διαλεκτική α-ντίθεση των «θεµάτων». Πρό-κειται για το περίφηµο «κλασι-κό ύφος».

Το β΄ µισό του αιώνα αυτή η κατα-σκευή κατέληξε στην κλασική φόρµα της σονάτας µε τρία µέ-ρη

Αυτή η µορφή αποτέλεσε τον κυ-ριότερο εκφραστή της κλασι-κής µουσικής γλώσσας

Η µουσική µετά το 1750 Η θρησκευτική φωνητική µουσική

Στη Γερµανία, παραδοσιακό χώρο της φωνητικής µουσικής, ανα-πτύσσονται ως είδη, τα Πάθη και η θρησκευτική καντάτα, τα οποία συνδέονται κυρίως µε τη δηµιουργία του Μπαχ

Ο Μεταστάζιο θεωρούσε το ορατό-ριο θρησκευτική όπερα

Οι συνθέτες της ναπολιτάνικης όπε-ρας γράφουν ορατόρια

Στη Γερµανία το ορατόριο εµφανί-ζεται γύρω στο 1750

Το κλασικό ορατόριο έφτασε στο απόγειο του µε τον Χάυντν

Άλλη φόρµα της εκκλησιαστικής µουσικής η οποία απαντάται κατά τον 18ο αιώνα είναι η Λει-τουργία

Η συµφωνία Η βασική συνεισφορά της ιταλικής

µουσικής κατά την περίοδος αυτή είναι η συµφωνική µουσι-κή

Ο συνθέτης που στάθηκε πρωτοπό-ρος στην υιοθέτηση του κλασι-κού ύφους της συµφωνίας είναι ο Τζοβάνι Μπατίστα Σαµαρτίνι

Στο χώρο της συµφωνίας διακρίνο-νται ο Μπαλτασάρε Γκαλούπι και ο Νικολό Γιοµέλι

Στη Γαλλία η ενόργανη παραγωγή είναι ελάχιστη και κυριαρχείται από εισαγόµενους συνθέτες, όπως τον Ιταλό Τζ. Καµπίνι

Αυτήν την περίοδο στο Παρίσι τε-λούνται τα Πνευµατικά Κο-ντσέρτα

Μετά τα µέσα του αιώνα η Βιέννη είναι αυτή που δεσπόζει ως πο-λιτιστικό κέντρο

Η συµφωνία και το κοντσέρτο είναι οι τοµείς στους οποίους διέ-πρεψαν συνθέτες, όπως ο Χά-υντν, ο Μότσαρτ και ο Μπαχ

Η µουσική δωµατίου Μεταξύ της µουσικής δωµατίου και

της ορχηστρικής µουσικής αρ-χίζει να γίνεται εµφανής διά-κριση

Τα κουαρτέτα εγχόρδων συνδέονται µε το όνοµα του Χάυντν

Η ορχήστρα διαιρείται σε µικρότε-ρα ορχηστρικά υποσύνολα και

ενισχύεται από την εισδοχή νέ-ων οργάνων

Οι συνθέτες του κλασικού ύφους της Βιέννης Φραντς Γιόζεφ Χάυντν

Από µικρός εκδήλωσε το µουσικό του ταλέντο

Έπαιξε σηµαντικό ρόλο στη δια-µόρφωση της κλασικής σονά-τας και της συµφωνίας

Τα έργα του µαρτυρούν θαυµάσια επιτηδειότητα ως προς την τέ-χνη της ανάπτυξης καθώς και λεπτή αίσθηση της αναλογίας και της συµµετρίας

Έγραψε πολλές συµφωνίες µε βάση την αρχή να αναπτύσσει µια µουσική ιδέα και να είναι ικα-νός να τη µεταπλάθει σε µεγά-λο βαθµό και µε κάθε δυνατή έκφανση

Βόλφγκανγκ Αµαντέους Μότσαρτ Έγραψε περισσότερα από 600 έργα Ο Μότσαρτ είναι µεγάλος νεωτερι-

στής Υπήρξε ο ιδρυτής της γερµανικής

όπερας Έργα: Ιδοµενέας, Η απαγωγή από

το Σεράι κ.α. Λούντβιχ βαν Μπετόβεν

Η πρώτη περίοδος συµπεριλαµβάνει έργα, όπως τη Συµφωνία σε ντο µείζονα

Κατά την περίοδο αυτή ο Μπετόβεν σέβεται την παράδοση του Χά-υντν

Οι πρώτες του σονάτες και συµφω-νίες είναι γραµµένες σύµφωνα µε τα κλασικά πρότυπα

Η δεύτερη περίοδος αρχίζει από το 1802 ως το 1814

Τη νέα του συµφωνία, την Τρίτη, την αφιέρωσε στον Ναπολέο-ντα. Έσκισε όµως την αφιέρω-σε, όταν έµαθε ότι στέφθηκε σε αυτοκράτορα και τη µετονόµα-σε σε Ηρωική

Αποσπάται πλέον από τον Χάυντν και τον Μότσαρτ

Επινοεί νέες µεθόδους αρχιτεκτονι-κής της συµφωνικής φόρµας µε κολοσσιαίες διαστάσεις και σφοδρές αντιθέσεις

Το 1798 θα φανούν τα πρώτα συ-µπτώµατα της κώφωσης

Στις συµφωνίες του ο Μπετόβεν δεν διηγείται παρά τη δική του ι-στορία

Την Έκτη Συµφωνία την αφιέρωσε στη φύση και την ονόµασε Ποιµενική

Μετά το απόγειο της δόξας του το 1814, ο Μπετόβεν περνά µία περίοδο γεµάτη δυσκολίες και προβλήµατα

Τα τελευταία του έργα είναι η λει-τουργία του Missa Solemnis και η Ενάτη Συµφωνία

Κλάβσεν και πιάνο

Στην Ιταλία το κοντσέρτο για σο-λίστ συνδέεται περισσότερο µε το βιολί, στη Γερµανία µε το κλαβσέν, και µέσω του Μό-τσαρτ µε το πιάνο

Το allegro της σονάτας και της συµ-φωνίας

Η σονάτα γράφεται για ένα ή δύο το πολύ όργανα, ενώ η συµφωνία γράφεται για ορχήστρα

Η µουσική κατά το α΄µισό του 19ου αιώνα

Η ανατολή του 19ου αιώνα χαρα-κτηρίζεται από την κατάρρευση της οµοιογένειας που είχε επι-βάλει ο ∆ιαφωτισµός

Ο κόσµος του πολιτισµού χαρακτη-ρίζεται από ένα βαθύτερο διχα-σµό, και αυτό οφείλεται όχι µόνο στις επικρίσεις για τη Γαλλική Επανάσταση και την αδράνεια των συντηρητικών δυνάµεων, αλλά και στην εµ-φάνιση ενός πολιτιστικού πα-τριωτισµού

Αν και ο ροµαντισµός ως όρος επι-κράτησε µετά την τρίτη δεκαε-τία, οι έννοιες της ροµαντικής µουσικής αντίληψης διαφαίνο-νταν ήδη από το β΄ µισό του 18ου αιώνα, µε τον Χέρντερ και τον Αµάν

Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, κα-θαρό µουσικό, το οποίο κυρι-αρχεί κατά την περίοδο αυτή είναι η προετοιµασία που επι-δεικνύεται στο ηχητικό υλικό

Σύµφωνα µε τη νέα αντίληψη ανα-γνωρίζεται στη µουσική µία αυτόνοµη αισθητική αξία και δίνεται στην ενόργανη µουσική προτεραιότητα

Στην ενόργανη µουσική διαβλέπουν το αυτόδηλο της απαρχής της µουσικής, τόσο λόγω της υπο-τιθέµενης ακαθόριστης φύσης της όσο και λόγω του ότι είναι επιδεικτική ποικίλων ερµη-νειών

Η µουσική χάνει τον επίγειο χαρα-κτήρα της, αναδεικνύεται ως το κατεξοχήν µέσο έκφρασης των απρόσιτων συναισθηµάτων, τα οποία δεν µπορεί να αρθρώσει ο λόγος

Οι συνθέτες επιδιώκουν καινοτοµί-ες όσον αφορά την ενορχή-στρωση του ροµαντικού µουσι-κού έργου

Αυτό οφείλει να είναι εκφραστικό, να αποδίδει τα προσωπικά συ-ναισθήµατα του καλλιτέχνη, ώστε να εδραιώσει µια άλλου τύπου σχέση µε τον ακροατή

Το πιάνο χρησιµοποιήθηκε µε τρό-πο που να αποδίδει το φαντα-στικό, να επιχειρεί µια εσωτε-ρική διερεύνηση, σε συνδυα-σµό µε µία µεγαλύτερη δεξιο-τεχνία

Το πιάνο γίνεται το σύµβολο του ροµαντικού καλλιτέχνη

Η µουσική δωµατίου γίνεται πιο εσωτερική, πιο φλογερή και έ-ντονη, επικεντρώνεται σε είδος που ικανοποιεί το πνεύµα και

τη φαντασία και απευθύνεται στο ευρύ κοινό

Το συµφωνικό ποίηµα θα γνωρίσει ιδιαίτερη άνθηση και θα απο-κτήσει υπόσταση

Ο Μπετόβεν αποτέλεσε το έµβληµα των ροµαντικών της δεύτερης γενιάς, δηλαδή εκείνης µετά το 1830, εκπροσωπώντας αφενός µία επαναστατική τάση και α-φετέρου την άνοδο της αστικής τάξης

Ο ροµαντισµός στράφηκε ενάντια στους δύο µουσικούς που είχαν προηγηθεί τον Χάυντν και τον Μότσαρτ

Ο Μπερλιόζ απορρίπτει τον Μπαχ και τον Χάιντελ

Το παρελθόν µετράει πολύ λιγότερο για τον Βάγκνερ

Το παρελθόν ενέπνεε σεβασµό στον Σούµαν

Ο ροµαντισµός χαρακτηρίζεται επί-σης από µία εσωτερικότητα στις µουσικές συγκινήσεις

Κατά το α΄µισό του 19ου αιώνα το πιάνο έγινε το όργανο-βασιλιάς

Ο Βάγκνερ προβαίνει στη δηµιουρ-γία µιας µουσικής γλώσσας ο-λοένα και πιο προσωπικής, ε-νός υπερβολικά εκλεπτυσµένου ορχηστρικού ιδιώµατος

Μία αντίθεση που ενσκήπτει στο µουσικό ροµαντισµό είναι µε-ταξύ καθαρότητας της φόρµας και βάθους ή µυστικισµού

Μία άλλη αντίθεση είναι εκείνη της «καθαρής» ή «απόλυτης» µου-σικής και της µουσικής µε πρό-γραµµα, που εγκαινιάστηκε µε τον Φραντς Λιστ

Ένα άλλο γνώρισµα του ροµαντι-σµού υπήρξε η ίδρυση µεγάλων δηµόσιων αιθουσών για τη διε-ξαγωγή συναυλιών στη Λειψία, στη Βιέννη και στο Βερολίνο

Τέλος ο ροµαντισµός χαρακτηρίζε-ται από την έρευνα της µουσι-κής του παρελθόντος

Η πρώτη ροµαντική γενιά Καρλ Μαρία φον Βέµπερ

Έµαθε µουσική µαθητεύοντας δί-πλα στον Μίχαελ Χάυντν

Η δόξα του οφείλεται σε µεγάλο βαθµό της όπερες του

Συνέθεσε τον Ελεύθερο Σκοπευτή το οποίο παρουσιάστηκε µε µε-γάλη επιτυχία

Λιγότερη επιτυχία σηµείωσε η Ευ-ρυάνθη και λίγο πριν πεθάνει συνέθεσε το Oberon

Η µουσική του είναι ένα ιδίωµα νέο Φροντίζει να παρακολουθεί επακρι-

βώς την κίνηση του ποιητικού λόγου και χωρίζει το έργο του σε σκηνές

Χρησιµοποιεί ποικιλία ρυθµών και στρέφεται της µία πλουσιότερη ενορχήστρωση

Είναι µοναδικός στο να ιχνογραφεί της κόσµους των µαγισσών, των Συλφίδων, και των ∆αιµό-νων, στοιχεία που συνθέτουν τη ροµαντική γερµανική όπερα

Φραντς Σούµπερτ Γεννήθηκε κοντά στη Βιέννη Θαύµαζε τον Μπετόβεν Το έργο του είναι µοναδικό σε σχέ-

ση µε το βραχύ διάστηµα της ζωής του

Συµπεριλαµβάνει 10 συµφωνίες, τρίο, κουαρτέτα, κουιντέτα, σκηνική µουσική, κοµµάτια για πιάνο, ψαλµούς, µοτέτα

Ο Σούµπερτ χρησιµοποιεί της ενόρ-γανες µορφές µουσικής µε ένα πιο εσωτερικό όσο και οικείο τρόπο.

∆ιέπρεψε κυρίως στο είδος του λιντ. Έγραψε εκατοντάδες λίντερ

Τι είναι το λιντ Πρόκειται για είδος τραγουδιού τυ-

πικά γερµανικό Ο όρος δε σηµαίνει ακριβώς τρα-

γούδια ∆εν είναι ούτε µελωδία, αφού ο ό-

ρος συνδέεται περισσότερο µε τη µοσυική

Το λιντ πραγµατοποιεί την απόλυτη ένωση ποιητικού λόγου και µουσικής τελειότερα από όσο αυτό επιτυγχάνεται στην όπερα

Η µουσική συνοδεία παίζει σηµα-ντικό ρόλο. Είναι γραµµένη για πιάνο

Το λιντ πήρε θέση της καλλιτεχνι-κές µορφές γύρω στα µέσα του 18ου αιώνα χάρη στον Χίλερ

Η ενόργανη µουσική κατά την πρώτη ροµαντική περίοδο

Ως της το πιανιστικό ρεπερτόριο πρόδροµοι του υπήρξαν ο Μούτσιο Κλεµέντι

Η πιανιστική δεξιοτεχνία αναπτύ-χθηκε από τον Γ.Μπ. Κράµερ, Γ.Ν.Χιούµελ, Κ.Τζέρνυ

Ως της το βιολί η ιταλική ενόργανη παράδοση δεν θα συνεχιστεί, αλλά θα εξαπλωθεί σε της χώ-ρες

Ο Νικολό Παγκανίνι θεωρείται η ενσάρκωση του προτύπου του ροµαντικού καλλιτέχνη: τα 24 Καπρίτσια για βιολί, δύο σειρές από 6 σονάτες και άλλα έργα, αποτέλεσαν πηγές έµπνευσης

Η ∆εύτερη ροµαντική γενιά Από το 1830 σηµειώνεται µία

στροφή στην τέχνη προπαντός στη Γερµανία

Το ζητούµενο δεν συνίσταται πλέον τόσο στην αντίθεση µεταξύ κλασικισµού και ροµαντισµού όσο στη διαρκή αναζήτηση του µοντερνισµού

Το νέου τύπου ρεσιτάλ του σολίστα συνδέεται µε τη δεξιοτεχνία και της της ροµαντικές συνεκδοχές του

Μέντελσον, Λιστ, Σούµαν, Σοπέν, Μπερλιόζ

Ο Μέντελσον γεννήθηκε στο Αµ-βούργο. Ανακάλυψε τα έργα του Μπαχ και ενθουσιάστηκε. Έγραψε καντάτες ορατόρια, πέντε Συµφωνίες, σκηνική µουσική για την Αντιγόνη, το Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας, τις Ροµάντσες χωρίς λόγια, µουσική δωµατίου και άλλα

Ο Σούµαν έχασε ένα δάκτυλο του και αναγκάστηκε να εγκατα-λείψει τη σταδιοδροµία του πιανίστα. Μία σειρά από θλι-βερά γεγονότα τον οδήγησαν σε µελαγχολία

Οι πρώτες του συνθέσεις ήταν γραµµένες για πιάνο. Η µουσι-κή του θεωρούνταν δυσνόητη και σκοτεινή από το ευρύ κοινό

Η τέχνη του διακρίνεται από λεπτό-τητα. Η έκφραση του δονείται από εσωτερικότητα. Σε αυτόν όλα µετουσιώνονται σε συναί-σθηµα. Έγραψε λίντερ: Η αγά-πη του ποιητή, ο έρωτας και η ζωή µιας γυναίκας, µία όπερα µε τίτλο Γενοβέφα, τη µουσική για το Μάνφρεντ του Βύρωναµ µια λειτουργία κι ένα ρέκβιεµ

Ο Λιστ εµπνέεται από τη Φαντα-στική του Μπερλιόζ. Υιοθετεί της ιδέες του και γίνεται ένθερ-µος οπαδός της ποιητικής και περιγραφικής µουσικής

Στα έργα του υπήρχε πάντοτε η φλόγα µιας κίνησης που πραγ-µατώνεται µέσω πολλών αρµο-νικών και ορχηστρικών επι-νοήσεων

Επέφερε και αρκετούς νεωτερι-σµούς στο πιάνο

Έγραψε συµφωνικά ποιήµατα: Η συµφωνία του ∆άντη, Τάσσο, Ό,τι ακούµε στο βουνό κ.α.

Ο Σοπέν έγραψε αποκλειστικά για πιάνο. Έγραψε χορούς και κοµµάτια µε πλούσια φαντασί-α, της πρελούδια κ.α.

Η µελωδία του έχει της απαρχές της της αναµνήσεις του από την Πολωνία

Οι ρυθµοί είναι έντονοι και σε της περιπτώσεις πολύ ισχυροί

Ο Μπερλιόζ κατέχει αξιόλογη θέση στην ιστορία της γαλλικής µουσικής. Οι εξάρσεις του, η επιλογή των θεµάτων, ο θεµα-τικός λυρισµός παρουσιάζουν αναµφισβήτητη γοητεία

Σηµαντικά έργα του: Φανταστική Συµφωνία, Σαρδανάπαλος, Ρέ-κβιεµ, Ο Ρωµαίος και η Ιουλιέ-τα, Μπενβενούτο Τσελίνι, Βεα-τρίκη και Βενέδικτος κ.α.

Η όπερα κατά τον 19ο αιώνα Κατά τις αρχές του 19ου αιώνα η

µουσική κατάσταση στη Γαλ-λία και στην Ιταλία ήταν πολύ

διαφορετική από εκείνη της Γερµανίας

Το ενδιαφέρον του κοινού και των συνθετών στράφηκε προς την όπερα, είδος στο οποίο εκτίθε-νται τα συναισθήµατα και οι ιδέες

Στην όπερα εισάγονται νέα θέµατα που συνδέονται µε την επικαι-ρότητα της εποχής

Η γαλλική όπερα κατά τον 19ο αιώνα Γύρω στα τέλη του 18ου αιώνα στη

Γαλλία αναπτύχθηκε ένα είδος όπερας, η λεγόµενη Όπερα της Επανάστασης

Τα µεγαλεπήβολα συναισθήµατα και το βαρύγδουπο ύφος της γαλλικής όπερας παρωθούνται έντονα από την προσπάθεια να εξυµνηθούν η Επανάσταση, το έθνος, η Αυτοκρατορία χρησι-µοποιώντας την παραδοσιακή φόρµα της όπερας

Μερικά χαρακτηριστικά µπορούν να θεωρηθούν ροµαντικά:

Η συµµετοχή σε µεγάλο βαθµό συνόλων και χορωδιακών

Μερικά στοιχεία στα λι-µπρέτα µας µεταφέ-ρουν µία ροµαντική εικόνα

Η ροµαντική χροιά στο λι-µπρέτο αναδύεται από τον ασυνήθιστο συν-δυασµό των επιµέρους παραγόντων και του ασυνήθιστου συσχετι-σµού ενός εκάστου προς το σύνολο

Στροφή προς µία ανάµειξη τόσο όσον αφορά το λιµπρέτο όσο και τη µουσική απόδοση των αταίριαστων στοιχεί-ων

Ευχέρεια που επιδεικνύε-ται στις µεγάλες έκτα-σης ενόργανες «συµ-φωνίες» προκειµένου να απαθανατιστούν σκηνές µάχης, θύελ-λας

Τον 19ο αιώνα στη Γαλλία θα ανα-πτυχθεί η µεγάλη όπερα, που κατάφερε να αποτελέσει την ιδεώδη έκφραση της εποχής της Παλινόρθωσης και της ∆εύτε-ρης Αυτοκρατορίας

Ο τύπος της γαλλικής όπερας κοµίκ χρησιµοποιείται προκειµένου να υπάρχει στέρεη πλοκή, πράγµα που επιτρέπει παρουσία κωµικών σκηνών και χαρακτή-ρων

Το είδος αυτό καλλιεργήθηκε στη Γαλλία από τα µέσα του 18ου αιώνα

Στα λιµπρέτα θεσµοθετούνται λαϊκά και αστικά θέµατα, κυρίως κω-µικού ή σατυρικού χαρακτήρα

Το µουσικό δράµα στη Γερµανία Στη Γερµανία τις πρώτες δεκαετίες

του 19ου αιώνα µερικοί ροµα-ντικοί συνθέτες επιχείρησαν να αναπτύξουν ένα είδος όπερας χωρίς να ακολουθούν τα υπάρ-χοντα ιταλικά ή γαλλικά πρό-τυπα.

Οι συνθέτες αυτοί είναι ο Χόφµαν, ο Λ.Σπορ και ο Βέµπερ

Η φύση στο έργο τους έχει βαρύνο-ντα ρόλο, όπως και το υπερφυ-σικό στοιχείο

Κατά το α΄µισό του αιώνα θα ανα-πτυχθεί και η κωµική όπερα

Γύρω στο 1850 στον Λόενκγριν ο Βάγκνερ χρησιµοποιεί όλα τα χαρακτηριστικά της γερµανικής όπερας

Για τον Βάγκνερ η όπερα ήταν ένα τραγουδιστό θέατρο και όχι απλώς ένα ψυχαγωγικό θέαµα

Στο δοκίµιο του Όπερα και δράµα επεξεργάζεται τη νέα θεωρία του γύρω από το µουσικό δρά-µα ως συνολικού έργου τέχνης

Ο Βάγκνερ συνέθεσε σχεδόν απο-κλειστικά µουσικά δράµατα: Ιπτάµενος Ολλανδός, Τανάου-ζερ, Λόενγκριν, Τριστάνος και Ιζόλδη

Ο Βάγκερ ήταν πάνω από όλα θεα-τράνθρωπος και ανέλαβε ο ίδι-ος την επιλογή και τη συγγρα-φή των ποιητικών κειµένων

Υπήρξε συγχρόνως λιµπρετίστας και συνθέτης

Ο Βάγκνερ αρχίζει τη µελέτη του Η Τέχνη και η Επανάσταση επι-καλούµενος την αρχαία τραγω-δία, την οποία θεωρεί καλλιτε-χνικό σύµβολο ενός ιδανικού κράτους

Ο Βάγκνερ στη µελέτη Μουσική του Μέλλοντος οραµατίζεται να δει τις τέχνες να παραιτού-νται από την αυτονοµιστική «ε-γωιστική» εξέλιξη τους

Ο ρόλος της ορχήστρας δεν περιο-ρίζεται σε µία απλή συνοδεία. Θα εκφράζει εκείνο που δεν µπορεί να εκφράσει το τραγού-δι.

Η ενόργανη µουσική µετά τα µέσα του 19ου αιώνα

Από το 1850 εµφανίζονται αντιρο-µαντικά κινήµατα οποία επα-ναφέρουν και δίνουν έµφαση σε προροµαντικές παραµέτρους

Έτσι, κάνουν την εµφάνιση τους οι εθνικές λαϊκές µουσικές

Μεγάλη άνθηση και σε άλλες χώ-ρες, όπως τη Ρωσία, την Πολω-νία, τη Νορβηγία κ.α.

Και στη Γερµανία, στην Ιταλία και στη Γαλλία, µία στροφή προς τα λαϊκά-εθνικά στοιχεία

Οι συνθέτες προσαρµόστηκαν στις ιδιαιτερότητες της εθνικής τους µουσικής

Η µουσική στη Βιέννη Η Βιέννη µετά το 1815 µετατρέπε-

ται στο σηµαντικότερο πολιτι-κό κέντρο του δυτικού κόσµου

Ο Γιόχαν Στράους πατέρας έγινε ο διασηµότερος συνθέτης χορευ-τικής µουσικής

Οφείλουµε σε αυτόν µία σειρά από ωραίες πόλκες, καντρίλιες και εµβατήρια µε γνωστότερο το Radetzky Marsch καθώς και τη δηµιουργία του βιεννέζικου βαλς

Το βαλς του γιου Στράους είναι πιο εκλεπτυσµένο, πιο προσεγµένο: Γαλάζιος ∆ούναβης, Βαλς του Αυτοκράτορα, Βιεννέζικο αίµα

Η θεατρική δραστηριότητα στη Βιέννη του 1870 είναι εξίσου παραγωγική όσο και η µουσική

Ο Φραντς φον Σουπέ θα παρουσιά-σει την πρώτη βιεννέζικη οπε-ρέτα µε τίτλο Τα οικοτροφείο

Τη σκυτάλη παίρνει ο Στράους υιός µε µία σειρά από τέτοια έργα

Φορµαλιστικές τάσεις Μετά το 1850 το πρώτο κίνηµα που

αντιτίθεται στη βαγκνερική α-ντίληψη του «συναισθήµατος» ήταν εκείνο ενός φορµαλισµού τον οποίο κήρυξε ο Έντουαρτ Χάνσλικ

Υποστηρίζει ότι η µουσική δεν µπορεί να έχει ως περιεχόµενο παρά την ίδια της τη φόρµα

Συνεπώς είναι άσκοπο να αναζητεί-ται η διερεύνηση των συναι-σθηµάτων του δηµιουργού

Η ιστορία της µουσικής γίνεται πλέον αντιληπτή ως µία συνέ-χεια και διαρκής εξέλιξη των ειδών και των µορφών

Μερικοί από τους συνθέτες αυτής της περιόδου επιχειρούν να συνδεθούν µε φόρµες της κλα-σικής και της πρώτης ροµαντι-κής περιόδου, ενώ άλλοι δε-

σµεύονται ακολουθώντας την κατεύθυνση που χάραξε ο Βά-γκνερ

Η ιταλική σχολή Στην Ιταλία η ενόργανη µουσική

καλλιεργήθηκε ελάχιστα Η κρίση του ροµαντισµού και οι συν-θήκες της περιόδου «αλλαγή του αιώ-να»

Οι πρώτοι σηµαντικοί συνθέτες της αλλαγής του αιώνα που αντιµε-τωπίζουν την περιφρόνηση τό-σο του κοινού όσο και των κρι-τικών ήταν ο Γκούσταβ Μάλερ και ο Κλοντ Ντεµπυσσύ

Ο ντεµπισµός αποτελεί µάλλον υ-πέρβαση του όψιµου ροµαντι-σµού

Το πιανιστικό του έργο αριθµεί πολλά έργα

Μερικά από τα γνωστότερα είναι: Estampes, Εικόνες, Παγόδες, Παιδική γωνιά, 12 σπουδές, η Σουίτα σε µαύρο και άσπρο, η όπερα Πελλέας και Μελισάνθη

Εθνικισµός και παγκοσµιότητα- Οι Εθνικές σχολές

Με την εξάπλωση του ροµαντισµού ενισχύονται οι διακρίσεις διά-φορων εθνών

Τον 18ο αιώνα µόνο τρεις χώρες ξε-χωρίζουν για τον εθνικό χαρα-κτήρα της µουσικής τους: η Ι-ταλία, η Γαλλία και η Γερµανία

Μέχρι τον 18ο αιώνα η µουσική ή-ταν παγκόσµια

Με την εµφάνιση του ροµαντισµού τα πράγµατα αλλάζουν

Ο πρώτος που έχει συνείδηση των λαϊκών µελωδιών είναι ο Βέ-µπερ, ενώ το πάθος του για το-πικό χρώµα το ασπάζεται ο Σούµπερτ

Η επικράτηση µιας παγκόσµιας µουσικής γλώσσας φέρει επί τάπητος το θέµα της εµφάνισης εθνικών ιδιωµάτων

Ο εθνικός χαρακτήρας της ροµαντι-κής µουσικής συνδέεται άµεσα λοιπόν µε την ανανέωση του

ενδιαφέροντος για το κοσµικό ή φολκλορικό τραγούδι

Ο εθνικισµός άρχισε να εξαπλώνε-ται στα τρία κράτη που του εί-χαν δώσε µεγάλη σηµασία σε παλαιότερες εποχές

Κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα όλοι οι λαοί έχουν κάτι να προ-σφέρουν

Είναι γενική η τάση µιας αναβίωσης της ροµαντικής µουσικής του 19ου αιώνα στα εθνικά κινήµα-τα