1

SICAD II: Ένα σημαντικό βήμα για την επίλυση του προβλήματος διαχείρισης του συναλλαγμάτος στην Βενεζουέλα.

Του Μαρκ Γουάϊσμπροτ* Últimas Noticias 6 Απριλίου 2014

Όλες οι οικονομίες αντιμετωπίζουν σημαντικά διαρθρωτικά και πολιτικά

προβλήματα. Ωστόσο, ορισμένα προβλήματα είναι πιο σημαντικά και

επείγοντα από κάποια άλλα, σε ορισμένες χρονικές στιγμές. Όσον αφορά

τη Βενεζουέλα, για κάποιο χρονικό διάστημα πιστεύω ότι το κύριο

οικονομικό πρόβλημα είναι το σύστημα συναλλάγματος. Ένα σύστημα

σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών με περιοδικές υποτιμήσεις που τείνει

να είναι πιο επιρρεπές στην κρίση από ό, τι άλλα καθεστώτα

συναλλαγματικών ισοτιμιών, ιδιαίτερα σε μια χώρα όπως η Βενεζουέλα,

όπου ο πληθωρισμός υπήρξε ιστορικά υψηλότερος από εκείνον των

εταίρων της.

Μόλις πριν από δύο χρόνια, κατά τη διάρκεια του πρώτου τριμήνου του

2012, το σύστημα συναλλάγματων, δεν προκάλεσε καμία κρίση . Η

οικονομία αναπτύχθηκε με υγιείς ρυθμούς, με τον πληθωρισμό να

ανέρχεται ετησίως στο 10,1 τοις εκατό κατά το πρώτο τρίμηνο του

τρέχοντος έτους. Ωστόσο , μέχρι το τέλος του 2012 ο πληθωρισμός άρχισε

να εντείνεται, καθώς και το ποσοστό του μαύρου ή παράλληλου δολαρίου,

το οποίο αυξήθηκε από 12 Μπλίβαρ ανά δολάριο τον Οκτώβριο του 2012,

στα 88 στα τέλη Φεβρουαρίου του τρέχοντος έτους. Για πολλούς, φάνηκε

ότι η Βενεζουέλα υποφέρει από ένα φαύλο κύκλο "πληθωρισμού και

υποτίμησης", μιας κατάστασης κατά την οποία το εγχώριο νόμισμα χάνει

την αξία του έναντι του δολαρίου, προκαλώντας πληθωρισμό, κάτι το οποίο

2

με τη σειρά του προκαλεί το νόμισμα να υποτιμηθεί περαιτέρω και ούτω

καθεξής. Σε ακραίες περιπτώσεις, ένας τέτοιος φαύλος κύκλος μπορεί να

καταλήξει σε υπερπληθωρισμό, και οι επικριτές της Κυβέρνησης

(συμπεριλαμβανομένου ενός μεγάλου μέρους των εθνικών και διεθνών

μέσων ενημέρωσης ), προώθησε την ιδέα ότι η οικονομία κατευθυνόταν

ακριβώς προς αυτή την κατεύθυνση.

Φυσικά, ο υπερπληθωρισμός δεν αποτέλεσε ποτέ μια πραγματική απειλή,

ούτε τώρα αποτελεί, αλλά η σχέση μεταξύ της αύξησης του κόστους του

μαύρου δολαρίου και του πληθωρισμού έγινε ένα σοβαρό πρόβλημα.

Ευτυχώς, στις 19 Φεβρουαρίου η Κυβέρνηση ανακοίνωσε ένα νέο σύστημα

συναλλάγματος, το SICAD II, για το σπάσιμο του φαύλου κύκλου

«πληθωρισμού – υποτίμησης». Στις 24 Μαρτίου, οι τράπεζες και οι

ιδιωτικοί φορείς άρχισαν να πωλούν δολάρια σε συγκεκριμένη τιμή που

καθορίζεται από την αγορά που τα θέλει, επιτυγχάνοντας κατα αυτόν τον

τρόπο την υποτίμηση της μαύρης αγοράς.

Θα λειτουργήσει το νέο σύστημα συναλλαγματος; Προς το παρόν, φαίνεται

να δαμάζει την μαύρη αγορά. Υπήρξε μια τεράστια πτώση στην αγορά,

όταν το νέο σύστημα ανακοινώθηκε, απο 87,91 Μπολίβαρ ανά δολάριο

στις 19 Φεβρουαρίου έπεσε στα 57,06 Μπολίβαρ στις 21 Μαρτίου. Από

τότε, έχει αυξηθεί ελαφρώς και βρίσκεται σήμερα στα 66.39 Μπολίβαρ (3

Απρίλη). Μπορούμε να αναμένουμε διακυμάνσεις στη μαύρη αγορά

εξαιτίας της κερδοσκοπίας, ενώ οι συμμετέχοντες υπολογίζουν το πως το

νέο σύστημα θα επηρεάσει την τιμή του «παράλληλου» δολαρίου. Απο την

άλλη, φαίνεται να έχει επιβραδυνθεί η αυξητική τάση του μαύρου δολαρίου

κατά τον τελευταίο ενάμισι χρόνο. Ακόμη πιο σημαντικό είναι, ότι το

ποσοστό του SICAD II παρέμεινε σταθερό, αφού υπέστη μια ελαφρά

μείωση από 51.86 μπολίβαρ -την ημέρα που ξεκίνησε να λειτουργεί- στα

49.19 Μπολίβαρ την 1η Απριλίου.

3

Είναι, ακόμη, νωρίς για να εξαχθούν συμπεράσματα, αλλά μέχρι στιγμής το

SICAD II έχει κάνει μια καλή αρχή και πιθανότατα θα επιτύχει να

απομακρύνει το συνάλλαγμα απο την μαύρη αγορά, τοποθετώντας ένα

διακόπτη στον φαύλο κύκλο «πληθωρισμό-υποτίμηση» που σημειώθηκε

κατα το τελευταίο ενάμισι έτος. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι μέρος της

αύξησης της τιμής στην μαύρη αγορά του περασμένου έτους,

πραγματοποιήθηκε λόγω της κερδοσκοπίας, συμπεριλαμβανομένου μέρος

του πληθυσμού που αγόραζαν δολάρια, επειδή πιστεύανε οτι ήταν ένα

ασφαλές στοίχημα. Με την εφαρμογή του SICAD II, η κυβέρνηση έχει δείξει

ότι το δολάριο μπορεί είτε να αυξηθεί είτε να μειωθεί, μπορεί επίσης να

σταθεροποιηθεί, ακόμα και στο πλαίσιο ενός συστήματος που βασίζεται

στην αγορά.

Υπάρχουν αναλυτές που επιβεβαιώνουν ότι το SICAD II θα επιδεινώσει το

πρόβλημα του πληθωρισμού, το οποίο είναι απίθανο. Όπως επισημαίνεται

από την Bank of America Merrill Lynch (BOAML) στην τελευταία έκθεσή

του στις 21 Μαρτίου, σχετικά με τη Βενεζουέλα, οι περισσότερες τιμές

έχουν ήδη προσδιοριστεί από την μαύρη αγορά, και η τιμή του SICAD II

είναι σημαντικά χαμηλότερη από αυτήν της μαύρης αγοράς. Αν και η

τελευταία δεν είναι τόσο μεγάλη, δεν χρειάζεται να είναι μεγάλη για να

επηρεάσει τις τιμές. Ενώ υπάρχει επαρκής ζήτηση για έναν προμηθευτή

που εισάγει με μαύρα δολάρια να μπορεί να καλύψει το κόστος του, αυτό

θα καθορίσει την τιμή κέρδους, και αυτοί που έχουν πρόσβαση σε

φθηνότερα δολάρια, θα έχουν περισσότερα κέρδη.

Η έκθεση καθιστά επίσης, σαφές ότι η Βενεζουέλα είναι μακριά από αυτό

που θα ονομάζαμε κρίση του ισοζυγίου πληρωμών. Σύμφωνα με την

έκθεση , αν προστεθούν τα ρευστά κεφάλαια και τα σχεδόν ρευστά της

Κεντρικής Τράπεζας, της Κρατικής Εταιρείας Πετρελαίου, PDVSA, και άλλα

κεφάλαια του Δημοσίου, το ποσό ανέρχεται σε από 50 δισεκατομμύρια

4

δολάρια, το οποίο είναι ένα υγιές ποσό αποθεμάτων σε σχέση με τις

εισαγωγές από τη Βενεζουέλα. Η έκθεση εκτιμά ότι ακόμη και τα

αποθέματα χρυσού που παραμένουν στο εσωτερικό της χώρας , περίπου

το 70 τοις εκατό των αποθεμάτων της Κεντρικής Τράπεζας-, θα μπορούσαν

να μετατραπούν σε μετρητά εντός δύο μηνών. Επιπλέον, το εξωτερικό

δημόσιο χρέος της Βενεζουέλας (περιλαμβάνεται και η PDVSA), ως

ποσοστό του ΑΕΠ ήταν το 27,6 τοις εκατό του ΑΕΠ μεταξύ 2012-2013 και

το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών βελτιώθηκε στο 1.9 τοις εκατό του

ΑΕΠ ( κατά το τρίτο τρίμηνο του 2013 ). Το σύστημα SICAD II θα μειώσει

επίσης το δημοσιονομικό έλλειμμα της Βενεζουέλας, για να δώσει στην

Κυβέρνηση περισσότερο μπολιβάρ ανα δολάριο.

Για την Bank of America Merrill Lynch (BOAML) φαίνεται απίστευτο, οτι

σύμφωνα με αυτά τα στοιχεία, η Βενεζουέλα πληρώνει τα υψηλότερα

επιτόκια στις αναδυόμενες αγορές σε σχέση με τα κρατικά ομόλογα σε

δολάρια, αρκετές ποσοστιαίες μονάδες πάνω από την Ουκρανία. Κατά

συνέπεια, θεωρούμε τα ομόλογα αυτά ως μια καλή αγορά για τους

επενδυτές, δεδομένης της υψηλής απόδοσης και χαμηλής πιθανότητας

αθέτησης.

Σίγουρα η Βενεζουέλα έχει ακόμη μια σειρά από σημαντικά οικονομικά

προβλήματα να λύσει, μεταξύ των οποίων είναι το θέμα των ελλείψεων και

η ανάγκη για μείωση του πληθωρισμού. Όμως, η χώρα έκανε ένα

σημαντικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση όσον αφορά τη

συναλλαγματική ισοτιμία.

*O Mark Weisbrot είναι Διευθυντής του Κέντρου Οικονομικής και Πολιτικής

Έρευνας στην Ουάσιγκτον και Πρόεδρος της Οργάνωσης Εξωτερικής

Πολιτικής Just Foreign Policy.

5

Sicad II: Un paso a la solución del problema cambiario en Venezuela

Por Mark Weisbrot* Últimas Noticias 6 de abril de 2014 Sin duda Venezuela aún cuenta con una cantidad de problemas

económicos importantes por solucionar

Todas las economías se enfrentan a importantes problemas estructurales y

políticos. Sin embargo, ciertos problemas son más importantes y urgentes

que otros en determinados momentos. En relación con Venezuela, desde

hace cierto tiempo mantengo que el principal problema económico es el

sistema cambiario. Un sistema de tipo de cambio fijo con devaluaciones

periódicas tiende a ser más propenso a las crisis que otras modalidades

cambiarias, en particular en un país como Venezuela, donde la inflación ha

sido históricamente más alta que la de sus socios comerciales.

Hace apenas dos años, durante el primer trimestre del año 2012, el

sistema cambiario no causaba crisis alguna. La economía crecía a un ritmo

saludable junto a una inflación a la baja que alcanzó una tasa anual de

10,1 por ciento en el primer trimestre de ese año. No obstante, para finales

del 2012 la inflación comenzó a repuntar, al igual que la tasa del dólar

negro o paralelo, la cual pasó de 12 Bs por dólar en octubre de 2012 a un

pico de 88 a finales de febrero del año en curso. Para muchos, parecía que

Venezuela padecía un espiral “inflación-depreciación”; situación en la que

la moneda nacional pierde valor con respecto al dólar, generando inflación

que a su vez hace que la moneda se devalúe aún más, y así

sucesivamente. En casos extremos, una tal espiral puede culminar en

6

hiperinflación, y los detractores del Gobierno (incluyendo gran parte de los

medios nacionales e internacionales) promovían la idea de que la

economía iba precisamente en esa dirección.

Por supuesto, la hiperinflación nunca fue una verdadera amenaza -

tampoco lo es ahora-, pero la relación entre el costo creciente del dólar

negro y la tasa de inflación se convirtió en un problema serio.

Afortunadamente, el 19 de febrero, el Gobierno anunció un nuevo sistema

cambiario, el Sicad II, de modo de romper el ciclo inflación-depreciación. El

24 de marzo, los bancos y agentes privados comenzaron a vender dólares

a una tasa fijada por el mercado a quien los quiera, logrando así la

subcotización del mercado negro.

¿Funcionará el nuevo sistema cambiario? Por los momentos parece haber

domado al mercado negro. Hubo una caída enorme en dicho mercado

cuando se anunció el nuevo sistema: cayó de 87,91 Bs por dólar el 19 de

febrero a una baja de 57,06 para el 21 de marzo. Desde entonces ha

rebotado un poco y se encuentra actualmente en 66,39 (al 3 de abril).

Podemos esperar fluctuaciones en el mercado negro debido a la

especulación, mientras los participantes sacan cuentas de cómo el nuevo

sistema afectará el precio del dólar “paralelo”. Pero sí parece haberse

frenado la tendencia hacia el aumento del dólar negro durante el pasado

año y medio. Aún más significativo ha sido que la tasa del Sicad II se ha

mantenido estable, reduciéndose levemente de 51,86, el día que iniciaron

las operaciones para ubicarse en 49,19 el 1° de abril.

Todavía es temprano para sacar conclusiones, pero hasta ahora el sistema

Sicad II ha vivido un buen comienzo y probablemente logre alejar las

operaciones cambiarias del mercado negro al colocar un disyuntor en el

ciclo inflación-depreciación que presenciamos durante el pasado año y

algo de este. Es importante tener en cuenta que parte del aumento en la

7

tasa del mercado negro del pasado año fue impulsado por la especulación,

incluyendo aquella gente que compraba dólares porque imaginaban que se

trataba de una apuesta segura. Con el Sicad II, el Gobierno ha demostrado

que el dólar puede tanto bajar como subir; también puede ser estabilizado,

incluso dentro de un sistema basado en el mercado.

Existen analistas que aseguran que el Sicad II empeorará el problema

inflacionario, lo cual es poco probable. Tal como lo señala Bank of America

Merrill Lynch (Boaml) en su último informe sobre Venezuela del 21 de

marzo, la mayoría de los precios ya están determinados por la tasa del

mercado negro, y la tasa del Sicad II es bastante más baja que la del

mercado negro. Aunque este último no sea tan grande, no hace falta que

sea enorme para que influya en una gran cantidad de precios. Mientras

exista suficiente demanda para que un proveedor que importe con dólares

negros pueda cubrir sus costos, esto determinará el precio en los

márgenes, y quienes tengan acceso a dólares más baratos obtendrán

mayores ganancias.

El informe de Boaml también deja claro que Venezuela está muy lejos de

algo que se asemeje a una crisis en la balanza de pagos. Según el

informe, si se suman los activos líquidos y casi líquidos del Banco Central,

Pdvsa y otros activos del Gobierno, la suma es de más de $50 mil

millones, lo cual constituye una cantidad saludable de reservas con

respecto a las importaciones de Venezuela. El informe estima que incluso

las reservas de oro que se mantienen domésticamente -alrededor del 70

por ciento de las reservas del Banco Central-, pudieran ser convertidas en

efectivo en un lapso de dos meses. Además, la deuda pública externa de

Venezuela (Pdvsa incluida), como porcentaje del PIB se ubicó de modo

estable en 27,6 por ciento del PIB entre 2012-2013, y su balanza por

cuenta corriente mejoró a un tenor de 1,9 por ciento del PIB (durante el

8

tercer trimestre del 2013). El sistema Sicad II también reducirá el déficit

fiscal de Venezuela, al ofrecerle al Gobierno más bolívares por los dólares

con que suministra este mercado.

A Boaml le parece increíble, en vista de estas cifras, que Venezuela esté

pagando las más altas tasas de interés entre los mercados emergentes

respecto a sus bonos soberanos denominados en dólares; varios puntos

porcentuales por encima de Ucrania. En consecuencia, valoran estos

bonos como una buena compra para los inversionistas en vista de su alto

rendimiento y las pocas probabilidades de incumplimiento. Cuesta rebatir

este análisis.

Sin duda Venezuela aún cuenta con una cantidad de problemas

económicos importantes por solucionar, entre los cuales destacan el tema

del desabastecimiento y la necesidad de reducir la inflación. Pero el país

ha dado un paso importante en la dirección correcta en lo que concierne al

tipo de cambio.

*Mark Weisbrot es codirector del Center for Economic and Policy

Research, en Washington, D.C. También es presidente de la organización

de política exterior Just Foreign Policy.