1

ΝΟΜΙΚΟΣΗΜΕΙΩΜΑ

(Επικαιροποίηση)

ΣχετικάμετιςσυνθήκεςδιαβίωσηςτωνδικαιούχωνδιεθνούςπροστασίαςστηνΕλλάδα

Φρανκφούρτη/ Αθήνα/ Χίος

30 Αυγούστου, 2018

Πρωτότυπη έκδοση

2

Περιεχόμενα ΕισαγωγικόΣημείωμα.......................................................................................................................................21.Κοινωνικέςπαροχές.......................................................................................................................................32.Στέγαση..........................................................................................................................................................43.Παροχήτροφίμων..........................................................................................................................................94.Ψυχικήυγεία................................................................................................................................................105.Πρόσβασηστηναγοράεργασίας.................................................................................................................116.ΜέτραενσωμάτωσηςκαιπρογράμμαΜΚΟγιατηνένταξητωνδικαιούχωνδιεθνούςπροστασίας....................................................................................................................................................12Εκδότες............................................................................................................................................................13

Εισαγωγικό Σημείωμα

Στονομικόσημείωματων“ΥποστήριξηΠροσφύγωνστοΑιγαίο”(RSA)/PROASYLγιατηνκατάστασητωναναγνωρισμένωνπροσφύγωνστηνΕλλάδαπουδημοσιεύτηκετονΙούνιοτου2017,αναφέρεταιότι:«ΟιτρέχουσεςσυνθήκεςδιαβίωσηςτωνδικαιούχωνδιεθνούςπροστασίαςστηνΕλλάδαείναιανησυχητικές,καθώςοιδικαιούχοιόχιμόνουποφέρουναπότηνέλλειψηευκαιριώνγιαπροοπτικέςένταξηςστηνελληνικήκοινωνία,αλλάαντιμετωπίζουνσυχνάανεπαρκείςσυνθήκεςδιαβίωσηςσύμφωναμεταδιεθνήανθρωπιστικάπρότυπα,μιαεπισφαλήκοινωνικοοικονομικήκατάστασηενώέχουνακόμηκαιπροβλήματαστηνδιασφάλισητηςίδιαςτηςύπαρξηςτους.ΜιατέτοιακατάστασηυπονομεύειτηναποτελεσματικότητατηςπαρεχόμενηςπροστασίαςσύμφωναμετηΣύμβασητηςΓενεύηςτου1951καιτοΕυρωπαϊκόΔίκαιο.Τοκαθεστώςδιεθνούςπροστασίας,τοοποίοστηνπράξηδενεξασφαλίζειαπαραιτήτωςμιααξιοπρεπήζωήγιατονκάτοχότου,συνιστάαπλώςπροστασία«σταχαρτιά1».

ΤοπροαναφερθέννομικόσημείωμαεπικαιροποιήθηκετονΑύγουστοτου2018καιδείχνειότιοισυνθήκεςδιαβίωσηςγιατουςπρόσφυγεςστηνΕλλάδαδενέχουνβελτιωθεί.Εξακολουθούνναυπάρχουνμεγάλαελλείμματαστηνυποδοχή,τηφροντίδακαιτηνένταξη1 PROASYL/RSA:ΝομικόΣημείωμα23/07/2017OnthelivingconditionsofbeneficiariesofinternationalprotectioninGreece.Rightandeffectiveprotectionexistonlyonpaper:TheprecariousexistenceofbeneficiariesofinternationalprotectioninGreece.https://bit.ly/2L2IjNy

3

τωνδικαιούχωνδιεθνούςπροστασίας.ΛαμβάνονταςυπόψητηναναφοράτωνRSA/PROASYLτουΙουνίου2017,τοΟμοσπονδιακόΣυνταγματικόΔικαστήριοτηςΓερμανίαςαποφάνθηκε2στις31Ιουλίου2018ότιδενμπορείνακαταλήξειστογενικότεροσυμπέρασμαότιοιαναγνωρισμένοιδικαιούχοιδιεθνούςπροστασίαςστηνΕλλάδαμπορούνναεπιστραφούνεκεί.Πρέπειναεξεταστείκατάπερίπτωσηκατάπόσοείναιεξασφαλισμένοςοβιοπορισμόςτωνατόμωναυτώνκαικατάπόσοδιασφαλίζεταιηπρόσβασησεστέγαση,σετρόφιμακαισεεγκαταστάσειςφροντίδαςτηςπροσωπικήςυγιεινής.

ΟιπροσφυγέςπουέχουνκατατεθείαπόαναγνωρισμένουςπρόσφυγεςκατάτηςαπέλασηςτουςστηνΕλλάδαενώπιοντωνδιοικητικώνδικαστηρίωντηςΓερμανίαςκαιοιοποίεςαναφέρονταιστασυμπεράσματατουνομικούσημειώματοςτωνPROASYL/RSA,είχανεπίσηςθετική3έκβαση.ΟιRSA/PROASYLπαρακολουθούνπεριπτώσειςεπιστραφέντωνπροσφύγωναπόάλλεςευρωπαϊκέςχώρεςστηνΕλλάδακαιτεκμηριώνουνπώςοιάνθρωποιαυτοίζουνάστεγοιήσεεπισφαλήκατάστασησε«καταλήψεις»στηνΑθήναήσεεγκαταλελειμμένακτίριαχωρίςπρόσβασησεηλεκτρικόρεύμαήνερό.Στηνπράξη,οιπρόσφυγεςδενέχουνακόμαεξασφαλισμένηπρόσβασησεστέγη,φαγητό,ιατρικήκαιψυχολογικήπερίθαλψηήστηναγοράεργασίας.ΕξακολουθείναισχύειότιηπροστασίατωναναγνωρισμένωνπροσφύγωνστηνΕλλάδαυπάρχειμόνοσταχαρτιά.

Karl Kopp

Φρανκφούρτη, 28 Δεκεμβρίου 2018

1.ΚοινωνικέςπαροχέςΈναςάνδραςδικαιούχοςδιεθνούςπροστασίας-οοποίοςδενφιλοξενείταισεκάποιοκέντροφιλοξενίαςήξενώνα-θεωρητικάδικαιούταιναυποβάλειαίτησηγιαεπίδομακοινωνικήςαλληλεγγύηςσύμφωναμετοάρθρο235τουνόμου4.389/2016(200,00€γιαενήλικεςκάθεμήνα).Ωστόσο,στηνπράξηείναιεξαιρετικάδύσκολογιατουςδικαιούχουςδιεθνούςπροστασίαςναπληρούνόλεςτιςαπαιτήσεις,όπωςείναιηυποβολήτωνκάτωθι:•πρόσφατοεκκαθαριστικόσημείωμα•σύμβασημίσθωσης/δήλωσηφιλοξενίας/λογαριασμόπαρόχουυπηρεσίαςκοινήςωφέλειαςήβεβαίωσηαστεγίας/πιστοποιητικόκέντρουημέρας•IBAN/τραπεζικόλογαριασμό

2 BVerfG,Απόφασηαπό31/07/2018,2BvR714/18. 3 Ενδεικτικά: Διοικητικό Δικαστήριο από 05/01/2018 (8K 10974/17.TR); Διοικητικό Δικαστήριο Düsseldorf από 25/06/2018

(12K 3103/18.A); Διοικητικό Δικαστήριο Magdeburg από 09/08/2018 (9A 198/ 18 MD).

4

Σχετικάμετοεκκαθαριστικόσημείωμα:Οιδικαιούχοιαντιμετωπίζουνσυγκεκριμένουςφραγμούςγιαναεγγραφούνστιςφορολογικέςαρχές,εξαιτίαςτηςέλλειψηςτωνεγγράφωνπουαπαιτούνταιγιατηναπόδειξητηςστέγασης.ΟιπερισσότερεςφορολογικέςυπηρεσίεςστηνΑθήνακαιγενικότεραοιφορολογικέςυπηρεσίεςστηνηπειρωτικήχώρααρνούνταιτηνεγγραφήσεόσουςδενμπορούννααποδείξουντηστέγασητουςήείναιάστεγοι4.Ωςεκτούτου,έναμεγάλοποσοστόπιθανόταταδενείναισεθέσηνααποκτήσειαριθμόφορολογικούμητρώουκαιεκκαθαριστικόσημείωμα.Ταυτόχρονα,οιαρμόδιεςαρχέςγιατηχορήγησηεπιδόματοςκοινωνικήςαλληλεγγύηςζητούνεκκαθαριστικόσημείωμαγιαταδύοτελευταίαέτη5.

Σχετικάμετοαποδεικτικότηςεπισφαλούςστέγασης:Επιπλέον,μετάτηνεπιστροφήτουςστηνΕλλάδα,οιδικαιούχοιδιεθνούςπροστασίαςείναιπιθανόναμηνκαταφέρουνναλάβουνβεβαίωσηαστεγίαςαπότηνκοινωνικήυπηρεσίατουΔήμουΑθηναίωνήάλλωνΔήμων,καθώςα)ηδιαδικασίααναγνώρισηςκαιπιστοποίησηςαστέγωνδενέχειακόμηρυθμιστείκαιβ)λόγωτηςέλλειψηςυπηρεσιώνδιερμηνείας,ηκοινωνικήυπηρεσίατουΔήμουυποστηρίζεισυχνάμόνοόσουςμιλούναγγλικάήελληνικά6.

ΗκοινωνικήυπηρεσίατουΔήμουΑθηναίωνπαρέχειβεβαίωσηαστεγίαςμόνοσεεκείνουςπουεντόπισανοιυπάλληλοικατάτηνεργασίατουςστοδρόμο7.Δενυπάρχεικαθορισμένηδιαδικασίαγιαόσουςζουνκάτωαπόεπισφαλείςσυνθήκεςσεεγκαταλελειμμένεςήακατάλληλεςκατοικίεςήγιαεκείνουςοιοποίοιείναιυποχρεωμένοιναμετακινούνται.

Σχετικάμετουςτραπεζικούςλογαριασμούς:ΟιδικαιούχοιδιεθνούςπροστασίαςδενμπορούνναανοίξουντραπεζικόλογαριασμόκαιναλάβουνIBAN(προϋπόθεσηγιατοεπίδομακοινωνικήςαλληλεγγύης)χωρίςναπροσκομίσουνπιστοποιητικόδιαμονήςκαιεκκαθαριστικόσημείωμα.

2.Στέγαση

ΟιRSA/PROASYLδενγνωρίζουνκάποιαπερίπτωσηδικαιούχουδιεθνούςπροστασίαςοοποίοςέχειεπιστραφείστηνΕλλάδακαικατάτηνάφιξήτου,νατουέχειπαρασχεθείαπότιςαρμόδιεςαρχέςδιαμέρισμαστοπλαίσιοτουπρογράμματοςστέγασηςτηςΎπατηςΑρμοστείαςτουΟΗΕγιατουςπρόσφυγεςήναέχειπαραπεμφθείεπίσημασεένακέντροφιλοξενίαςστηνΑττικήήαλλούστηνηπειρωτικήχώρα.Επιπλέον,κανέναςεπιστραφένταςπρόσφυγαςδενέχειλάβειπληροφορίεςσχετικάμετηστέγασηήεπίδομασεμετρητά8.

4 Απάντηση Δ.Ο. Υ που δόθηκε στην RSA, Ιούλιος 2018 5 Πληροφορία που δόθηκε από κοινωνική αρχή (Υπηρεσία ΚΕΑ) στην RSA , Αύγουστος 2018. 6 Τηλεφωνική συνοµιλία µε το ΚΥΑΔΑ, 12 – 13/07/2018 7ΒλέπεΥποσημείωση4.

8ΟιδικαιούχοιδιεθνούςπροστασίαςεπιστρέφονταιστηνΕλλάδαστοναερολιμέναΕλευθέριοςΒενιζέλοςπουβρίσκεταιστηνπεριοχήτηςΑττικής(αεροδρόμιοτηςΑθήνας).Επομένως,αυτήηέκθεσηεπικεντρώνεταιστηνκατάστασηστηνΑθήνα,όπουφθάνουνόσοιεπιστρέφονται.

5

Αντίθετα:ΟιRSA/PROASYLπαρακολουθούνπεριπτώσειςεπιστρεφόμενωναπόάλλεςευρωπαϊκέςχώρεςστηνΕλλάδακαικαταγράφουντηζωήτουςωςάστεγωνήσευποβαθμισμένεςσυνθήκεςσεκαταλήψειςστηνΑθήναήσεεγκαταλελειμμένακτίριαχωρίςπρόσβασησεηλεκτρικόρεύμαήνερό9.

ΟιRSA/PROASYLθαήθελαννατονίσουνότιμόνοοιδικαιούχοιδιεθνούςπροστασίαςπουέχουνφιλοξενηθείωςαιτούντεςδιεθνήπροστασίασεκέντραφιλοξενίαήσεδιαμερίσματαστοπλαίσιοτουσυστήματοςστέγασηςτηςΎπατηςΑρμοστείαςτωνΗνωμένωνΕθνώνγιατουςΠρόσφυγες(UNHCR)10επιτρέπεταιστηνπράξηναπαρατείνουντηδιαμονήτουςστονίδιοχώρογιαμιαεπιπλέονπερίοδοπερίπου6μηνών,μετάτηναναγνώρισήτους.Μέχριτώρααυτόείναιμόνομιαεπιβεβαιωμένηπρακτικήπουδενέχειρυθμιστείμενόμο.

ΤοκαθεστώςστέγασηςτηςΎπατηςΑρμοστείαςτουΟΗΕγιατουςΠρόσφυγες(UNHCR)παρέχεταιμόνοσεευάλωτουςαιτούντεςάσυλο.Κατάσυνέπεια,ηUNHCRπαρείχεστατιστικάστοιχείασχετικάμετοπρόγραμμαστέγασηςESTIA,όπουαναφέρεταιότι«τονΙούνιοτου2018,4.200δικαιούχοιέχουνφιλοξενηθείστοπρόγραμματηςΎπατηςΑρμοστείαςτωνΗνωμένωνΕθνώνγιατουςΠρόσφυγεςκαισε7.100έχουνδοθείμετρητά»11,ήτοιδεναναφέρεται/δενσυμπεριλαμβάνειεπιστραφέντες12.Επιπλέον,οιRSA/PROASYLθαήθελαννατονίσουνότιτοπρόγραμμαστέγασηςτηςUNHCRεξακολουθείνααποτελείμίαμεταβατικήανθρωπιστικήβοήθειακαιόχιπρόγραμμακοινωνικήςπρόνοιας.

Ταυτόχρονα,υπάρχειπεριορισμένηχωρητικότητατόσοσταπροσωρινάκέντραφιλοξενίαςτηςηπειρωτικήςχώραςόσοκαιστοσύστημαστέγασηςτηςESTIA.ΤονΙούνιοτου2018,ηUNHCRεκτιμάότισε26ανοικτούςχώρουςπροσωρινήςδιαμονήςστηνηπειρωτικήχώραυπήρχανσυνολικά22ελεύθερεςθέσειςδιαθέσιμεςσεόλητηχώρα13.Εντωμεταξύ,εκκρεμούνπολλέςμετακινήσειςαιτούντωνάσυλοαπόταυπερπλήρηΚέντραΥποδοχήςκαιΤαυτοποίησης(ΚΥΤ)στανησιάπροςτηνηπειρωτικήχώρα14.Υπάρχουνεπίσηςμεγάλεςλίστεςαναμονήςγιατουςευάλωτουςαιτούντεςάσυλο,οιοποίοιπρόκειταιναμεταφερθούνσεκατοικίεςστοπλαίσιοτουπρογράμματοςESTIA.Σεμιαενδεικτικήπερίπτωση,μιαέγκυοςαιτούσαάσυλοκαιμητέραενόςμικρούπαιδιού,τυφλήκαιπάσχουσααπόπροβλήματαυγείας,υποχρεώθηκεναζήσειγιαδύομήνεςσεμιασκηνήυπόταπεινωτικέςσυνθήκεςστοστρατόπεδοτηςΜόριας(Λέσβος),μέχριναφιλοξενηθείστοπλαίσιοτουπρογράμματοςESTIA15.

9‘ΕρευναRSA,Αθήνα,Ιούνιος-Αύγουστος2018,όπωςεπίσηςκαιστηνσελίδα17τουΝομικούΣημειώματοςτουέτους2017τωνRSA/PROASYL

10 ΠρόγραμμαESTIAταοποίοχρηματοδοτείταιγιατηνυποστήριξηέκτακτηςανάγκηςγιατηνένταξηκαιτηστέγασηαπότηνECHO[EuropeanCivilProtectionAndHumanitarianAidOperations]. 11 Βλέπε: https://data2.unhcr.org/en/documents/download/64741 12 UNHCR, Συνέντευξη, Ιούλιος 2018. 13 Βλέπε: https://data2.unhcr.org/en/documents/download/64795. 14UNHCRprotectionmeetingminutes,31.Ιούλιος2018.

15ΗομάδαRSA/Λέσβουπαρακολούθησετηνυπόθεσηκαιζήτησετηνάμεσημεταφορά,Ιούλιος2018

6

ΟιRSA/PROASYLεκφράζουντηβαθιάτηςανησυχίατουςγιατοτιθασυμβείσεόλουςεκείνουςτουςδικαιούχουςδιεθνούςπροστασίας,οιοποίοιθακληθούνεπισήμωςναεγκαταλείψουντουςχώρουςστέγασηςτουςστομέλλον.

ΟιυποβαθμισμένεςσυνθήκεςδιαβίωσηςκαιτασοβαράπροβλήματαασφάλειαςστιςυπερπλήρειςδομέςτηςηπειρωτικήςχώραςέχουνεπισημανθείαπότηνUNHCRκαιτιςΜΚΟ16.ΟιRSA/PROASYLκατέγραψανότι«οπληθυσμόςστακέντραφιλοξενίαςπροσφύγωνστηνηπειρωτικήχώρααυξάνεταιδιαρκώς,ενώοισυνθήκεςυποδοχήςέχουναρνητικέςεπιπτώσειςστησωματικήκαιψυχικήυγείατωνδιαμενόντων»17.Εντωμεταξύ,κάποιακέντραφιλοξενίαςέχουνεπεκταθείμεπροσωρινέςσκηνέςκαιμεγαλύτερεςσκηνέςτύπουrubhallγιατηνυποδοχήνεοαφιχθέντων.Άλλακέντραφιλοξενίαςπουβρίσκοντανσεπρώηναποθήκες,ταοποίαείχανκλείσειλόγωανεπαρκώνσυνθηκώνυποδοχήςλειτούργησανξανά,όπωςγιαπαράδειγματοκέντροφιλοξενίαςσταΟινόφυταστηΒοιωτία18.

ΚατάτηδιάρκειαέρευναςτηςRSAγιατουςχώρουςφιλοξενίαςστηνενδοχώρα,τονΑύγουστοτου201819,οιερευνητέςσυνάντησαναναγνωρισμένουςάνδρεςπρόσφυγες,τωνοποίωνηδιαμονήστακέντρααυτάέχειπαραταθείανεπίσημαγιαμερικούςμήνες.Ανκαιτουςεπιτράπηκεναπαραμείνουνστακέντραφιλοξενίαςκαιναλαμβάνουνεπίδομαμετρητών(ωςαιτούντεςάσυλο),δενείχανληφθείπεραιτέρωμέτραενσωμάτωσηςγιααυτούς.Δενείχανπρόσβασησεκατάλληληπληροφόρησηκαιστήριξηενσωμάτωσης.Κανέναςαπότουςερωτώμενουςδενείχεπρόσβασηστηνεργασίαήσεάλλοτύποχώρουδιαμονής,όπωςείναιτοδιαμέρισμα.Αντ'αυτού,αντιμετώπισανσοβαράπροβλήματαασφαλείαςμέσαστιςυπερπλήρειςδομές(όπωςμεγάληςέντασηςδιαμάχεςμεταξύεθνικοτήτων).Οιίδιοιπαραπονέθηκανεπίσηςκαιγιατηνέλλειψηοποιασδήποτεπροοπτικής20.

ΌσοναφοράτιςυπάρχουσεςδομέςγιατουςάστεγουςστηνΑθήνα,οιοποίεςυποτίθεταιότιπαρέχουνπροσωρινήστέγασησεεπιστραφέντεςμεδιεθνήπροστασία(γιαμερικέςημέρεςέωςκαιτρειςμήνεςή,κατ'εξαίρεση,γιαπερισσότεροχρόνο),ηRSAθαήθελεναεπισημάνειτακάτωθι:Στις16Ιουλίου2018,οιαρμόδιεςαρχέςτουΔήμουΑθηναίωνέδωσανστηνοργάνωσητονκατάλογομε12δομέςπροσωρινήςστέγασης,όπουμπορούννακοιμηθούνοιάστεγοιείτεστονΔήμοΑθηναίωνείτεσεγειτονικούςΔήμους,όπωςοΠειραιάς.ΗRSAέχειεπικοινωνήσειμεόλουςκαιενημερώθηκεγιατηδιαθεσιμότητατους.

Τασυμπεράσματααπότονκατάλογοτωνξενώνωνείναιταεξής:(1)Οξενώναςτου«ΚΕΕΛΠΝΟ»(ΚέντροΕλέγχουκαιΠρόληψηςΝοσημάτων)προορίζεται

16 Έρευνα της RSA στις 27 – 30/ 8/ 2018 στη Βόρειο Ελλάδα 17 RSA/PRO ASYL, Reception crisis in Greece, 13. Αύγουστος 2018, βλέπε: http://rsaegean.org/reception-crisis-in-greece/ 18 Βλέπε υποσηµείωση 16. 19ΣτηΒόρειοΕλλάδα

20Συνέντευξηστις30/08/2018μεέναναναγνωρισμένοπρόσφυγααπότοΚονγκόφερόμενοθύμαβασανιστηρίωνστηχώρατου,οοποίοςζειπροσωρινάστοκέντροφιλοξενίαςτηνΝέαΚαβάλα,καισυνέντευξηστις30/08/2018μεέναναναγνωρισμένοπρόσφυγααπότοΙράκ,φερόμενοθύμαβασανιστηρίωνστηνπατρίδατου,οοποίοςζειπροσωρινάστοκέντροφιλοξενίαςστοΚουτσόχερο.

7

μόνογιαάτομαμεHIV.(2)ΟξενώναςγιατουςάστεγουςτουΔήμουΠειραιά[χωρητικότητα:35-40ενήλικες]ήτανπλήρης.ΠροορίζεταιαποκλειστικάγιατουςκατοίκουςτουΔήμουΠειραιά.Οιπρόσφυγεςκαιταάτομαμεψυχιατρικάπροβλήματαδενγίνονταιδεκτά21.

(3)Οξενώναςτου«ΕρυθρούΣταυρού»,οοποίοςφιλοξενούσεοικογένειες[χωρητικότητα:80],έχειαναστείλειαπότονΜάιοτου2018τηνλειτουργίατουκαιπρόκειταιναεκκενωθείτονΑύγουστο22.

(4)Οξενώναςτηςεκκλησίας«Γαλήνη»στηνΑθήναφιλοξένησε10άτομακαιδενδέχεταικανένανάλλο,καθώςτοκτίριοήτανυπόανακαίνισηγιαμιαάγνωστηχρονικήπερίοδο23.

(5)Δύουπνωτήρια,εκείνοτων«ΓιατρώντουΚόσμου»στηνΑθήνακαιτουπνωτήριοτηςUNESCOστονΠειραιά,απαιτούναπότουςφιλοξενούμενουςναμηνμένουνεκείκατάτηδιάρκειατηςημέρας.

Α.ΤουπνωτήριοτηςUNESCO[χωρητικότητα:65άτομα]ήτανπλήρεςκαιυπήρχεμιαλίστααναμονής20έως30ατόμων.Ημέγιστηδιαμονήείναιπεριορισμένησεέναμήνα.Οιοικογένειεςδενγίνονταιδεκτές.Μεταξύάλλων,απαιτούνταιεκκαθαριστικάσημειώματα.Τουπνωτήριοδενπαρέχειυπηρεσίεςδιερμηνείας.Οιπρόσφυγεςπουδενμπορούνναεπικοινωνούνσταελληνικάήστααγγλικάδενγίνονταιδεκτοί24.

Β.Τουπνωτήριοτων«ΓιατρώντουΚόσμου»[χωρητικότητα:55ενήλικες]ήτανπλήρεςκαιείχεμιαλίστααναμονής15ατόμων.Τοκατάλυμαπαρέχεταιγιαμέγιστηδιάρκεια10έως15ημερών.Τουπνωτήριοείναικλειστόαπότις7.30π.μ.έωςτις7.30μ.μ.Δεκτοίγίνονταιμόνοόσοιμπορούνναεπικοινωνούνσταελληνικάήστααγγλικά.Οιοικογένειεςαποκλείονται.Οιψυχιατρικέςπεριπτώσειςγίνονταιδεκτέςμόνουπόορισμένεςπροϋποθέσεις25.

(6)ΟξενώναςΦοίβη(χωρητικότητα:8-10γυναίκεςήμητέρεςμεπαιδιά)ήτανγεμάτοςμεμιαλίστααναμονής8ατόμων.Απαιτούνταιιατρικέςεξετάσειςκαιγνώσειςμιαςευρέωςχρησιμοποιούμενηςγλώσσας(όπωςηελληνικήήηαγγλική).Δενφιλοξενούνταιψυχιατρικέςπεριπτώσεις26.

(7)ΟξενώναςτηςΑρχιεπισκοπής(χωρητικότητα:10άτομα)ήτανπλήρης.Δέχεταιπρόσφυγεςμόνοεάνεπικοινωνούνσεγλώσσαπουχρησιμοποιείταιευρέωςκαιδεν

21 ΤηλεφωνικήεπικοινωνίαRSAμεεκπρόσωποΔήμουΠειραιάστις19/07/2018 22 ΤηλεφωνικήεπικοινωνίαRSAμετονΕρυθρόΣταυρόστις18/07/2018 23 ΤηλεφωνικήεπικοινωνίαRSAστις23/07/2018 24 Τηλεφωνική επικοινωνία RSA στις 19/07/2018 25 ΤηλεφωνικήεπικοινωνίαRSAστις18/07/2018 26 ΤηλεφωνικήεπικοινωνίαRSAστις18/07/2018

8

παρέχονταιυπηρεσίεςδιερμηνείας.Απαιτούνταιιατρικέςεξετάσειςκαιοιψυχιατρικέςπεριπτώσειςδενγίνονταιδεκτές27.

(8)ΗμέγιστηδιαμονήστονξενώνατουEKKA[χωρητικότητα:65άτομα]είναιτρειςμήνες.Οιοικογένειεςγίνονταιδεκτέςμόνοκατ'εξαίρεση.Οιψυχιατρικέςπεριπτώσειςδενγίνονταιδεκτές.Απαιτούνταιιατρικέςεξετάσειςκαιγνώσειςελληνικήςήαγγλικήςγλώσσας28.

(9)Ο«ΞενώναςΑλληλεγγύης»τουΚέντρουΥποδοχήςΑστέγωνΔήμουΑθηναίων[χωρητικότητα:100-150άτομα]γιαάστεγουςάνδρεςκαιγυναίκεςτουΔήμουΑθηναίωνφιλοξενούσε120άτομακαιείχεήδηλίστααναμονής10ατόμων.Γιαναφιλοξενηθείκάποιοςαπαιτείταιναπροσκομίσειιατρικέςεξετάσειςκαιεκκαθαριστικόσημείωμα.Ταάτομαμεψυχιατρικάπροβλήματακαιοικογένειεςδενγίνονταιδεκτά29.

(10)ΟξενώναςγιαενήλικεςστηΒουλιαγμένη[χωρητικότητα:34άτομα]φιλοξένησε32ενήλικεςκαιείχεεκκρεμήλίστα4-5ατόμων.Οξενώναςφιλοξενείοικογένειεςμόνοκατ'εξαίρεσηκαιαπαιτούνταιιατρικέςεξετάσεις.Δενπαρέχονταιυπηρεσίεςδιερμηνείας.Ταάτομαμεπροβλήματαψυχικήςυγείαςδενγίνονταιδεκτά.Απαραίτητοείναιεπίσηςέναπρόσφατοεκκαθαριστικόσημείωμα30.

Όλοιοιξενώνεςείχανπεριορισμένεςδυνατότητες.Τηστιγμήτηςέρευνάςμαςήτανείτεγεμάτοιείτεείχανεκκρεμείςλίστεςαναμονής.Σεγενικέςγραμμές,όλεςοιυπάρχουσεςδομέςδενπαρέχουνυπηρεσίεςδιερμηνείαςκαιδενφιλοξενούνανθρώπουςπουδενμπορούνναμιλούνελληνικάήαγγλικά.Πολλοίξενώνεςαπαιτούνπρόσφαταεκκαθαριστικάσημειώματα.Οιιατρικέςεξετάσειςείναιαπαραίτητηπροϋπόθεσηγιατηδιαμονήσεόλουςτουςξενώνες.

Αναφορικάμετηνκατάστασηγιατιςευάλωτεςομάδες:Μόνοοξενώναςτου«ΕρυθρούΣταυρού»είχεσχεδιαστείγιαναφιλοξενήσειοικογένειες,αλλάανέστειλετηλειτουργίατουαπότονΜάιοτου2018καιπρόκειταιναεκκενωθείμέχριτονΑύγουστοτου2018.Τρειςάλλοιξενώνες(«ΕθνικόΚέντροΚοινωνικήςΑλληλεγγύης«χωρητικότητας65ατόμων,ΚοινωνικόςΞενώναςΒουλιαγμένης,ΞενώναςτηςΑρχιεπισκοπής),σύμφωναμεπληροφορίες,φιλοξενείοικογένειεςκατ’εξαίρεση,αλλάαποκλείονταιοιψυχιατρικέςπεριπτώσεις.

Μόνοέναςμικρόςξενώνας(Φοίβη)είναισχεδιασμένοςγιαγυναίκεςκαιμητέρεςμεπαιδιάπουείναιείτεάστεγοιείτεείναιθύματαενδοοικογενειακήςβίας.Φιλοξενούνταιμητέρεςμεαγόριαέως9ετών.Σχεδόνκανέναςξενώναςδενφιλοξενείψυχιατρικέςπεριπτώσεις.Μόνοοξενώναςτων

27 ΤηλεφωνικήεπικοινωνίαRSAστις19/07/2018 28 Τηλεφωνικήεπικοινωνίαστις18/07/2018. 29 Τηλεφωνικήεπικοινωνίαστις12/07/2018. 30Ημερομηνία18/07/2018.

9

«ΓιατρώντουΚόσμου»φιλοξενείκατ'εξαίρεσηψυχιατρικάπεριστατικάκάτωαπόσυγκεκριμένεςπροϋποθέσεις.Επιπρόσθετα,οξενώναςτηςεκκλησίας«Γαλήνη»φιλοξενείψυχιατρικέςπεριπτώσειςεπίσηςυπόορισμένεςπροϋποθέσεις.Ωστόσο,λόγωτηςανακαίνισηςγιαμιαάγνωστηχρονικήπερίοδοδενγίνονταιδεκτέςνέεςπεριπτώσεις.

ΟιRSA/PROASYLκαταλήγουνστοσυμπέρασμαότισεπερίπτωσηεπιστροφήςτους,οιδικαιούχοιδιεθνούςπροστασίας(εάνδενέχουνιδιωτικήυποστήριξη)θααντιμετωπίσουντονυπαρκτόκίνδυνοναζουνάστεγοιστοδρόμο31.Είναισαφέςότιοιυπάρχουσεςδομέςέχουνπεριορισμένηχωρητικότητακαιότιδενυπάρχειπρόβλεψηγιαάστεγουςπρόσφυγεςπουδενεπικοινωνούνσταελληνικάήστααγγλικά.Κατάτηνπερίοδοτηςέρευνάςμας,θαήταναδύνατογιατουςαναγνωρισμένουςπρόσφυγεςναφιλοξενηθούν,έστωκαιπροσωρινάσεκάποιαδομή.

3.Παροχήτροφίμων

ΗRSAσυνάντησεαναγνωρισμένουςπρόσφυγεςστηνπεριοχήτηςΑττικής32,οιοποίοιπαραπονέθηκανγιατηνέλλειψηπρόσβασηςσετρόφιμα,καθώςτασυσσίτιαστηνΑθήναπροσφέρουνγεύματαμόνομίαφοράτηνημέρακαιδιανέμουνπεριορισμένεςποσότητες.Στις6Αυγούστου2018,κοινωνικόςλειτουργόςτουΚοινωνικούΚέντρουτουΔήμουΑθηναίων33έδωσεστηνRSAένανκατάλογομεπέντεχώρουςόπουπαρέχονταιγεύματατόσοστονΔήμοΑθηναίωνόσοκαιστονΔήμοΠειραιά.ΗRSAπροσπάθησεναεπικοινωνήσειμεόλουςζητώνταςπληροφορίεςσχετικάμετηδιαθεσιμότητάτους.

ΤαγεύματαπαρέχονταιτόσοστουςΈλληνεςόσοκαιστουςυπηκόουςτρίτωνχωρώναπότουςακόλουθουςοργανισμούς:•ΚέντροΚοινωνικήςΑλληλεγγύηςτουΔήμουΑθηναίων:Μίαφοράτηνημέρα700μερίδες34.•«Equalsociety»:Μιαφοράτηνημέρα200μερίδες.Έγγραφακατοικίαςκαιπιστοποιητικάστέγασηςήβεβαίωσηςαστεγίαςείναιυποχρεωτικά.Απαιτούνταιδεξιότητεςστηνελληνικήήτηναγγλικήγλώσσα35.•«ΚαταφύγιοΑγάπηςκαιΣυμπαράστασης»:Μιαφοράτηνημέρα250μερίδες,ΔευτέρακαιΤετάρτηγιαπρόσφυγες36.

31 KoινωνικήλειτουργόςRSA,Αύγουστος2018 32 ΟιδικαιούχοιδιεθνούςπροστασίαςεπιστρέφονταιστηνΕλλάδαστοαεροδρόμιοΕλευθέριοςΒενιζέλοςστηνπεριοχήτηςΑττικής.ΕπομένωςαυτήηαναφοράεπικεντρώνεταιστηνκατάστασηστηνΑθήναόπουκαταλήγουνοιεπιστρεφόμενοι. 33 ΤοΚΥΑΔΑέστειλεγραπτήαπάντησημεηλεκτρονικήαλληλογραφίαστηνRSA 34 Βλέπε:http://www.kyada-athens.gr/index.php/programmata/anoixto-kentro-sitisis. 35 Τηλεφωνικήεπικοινωνίαστις27/07/2018. 36 Τηλεφωνικήεπικοινωνίαστις07/08/2018.

10

•«HelpingHands»:Καθημερινά.Δενυπάρχουνπερισσότερεςπληροφορίες.•«UNESCO»στονΔήμοΠειραιά:150μερίδες.Hγνώσητωνελληνικών,αγγλικώνήγαλλικώνείναιαπαραίτητη37.

Επιπλέον,στηνΑθήναπεριορισμένεςποσότητεςγευμάτωνπαρέχονταιεπίσηςαπόκουζίνεςαλληλεγγύης,κινήσειςαλληλεγγύηςκαιτοπικέςεκκλησίες,καθώςκαιαπόάλλεςΜΚΟόπωςη«Caritas»(μίαφοράτηνημέρα500μερίδες)38καιη«ΕΣΤΙΑ»(40μερίδες,τρειςημέρεςτηνεβδομάδα)39.

4.ΨυχικήΥγεία

ΗπεριορισμένηπρόσβασηκαιοισυνθήκεςτωνδημόσιωνιδρυμάτωνψυχικήςυγείαςστηνΕλλάδα«παρουσιάζουνιδιαίτεροπρόβλημα»,όπωςυπογραμμίζειηΎπατηΑρμοστείατουΟΗΕγιατουςΠρόσφυγες40.Οιδικαιούχοιδιεθνούςπροστασίαςμεπροβλήματαψυχικήςυγείαςαντιμετωπίζουνπροβλήματαστέγασηςκαιέλλειψηκατάλληληςφροντίδαςψυχικήςυγείας41.

Στις12Ιανουαρίου2018,ηΕλληνικήΟμοσπονδίαΕργαζομένωνσταΝοσοκομείαεπέκρινετηνέλλειψηπροσωπικούκαιταατελήμέτραασφάλειας(όπωςέλλειψηπυρασφάλειας)στανοσοκομείαψυχικήςυγείας,μεαποτέλεσμαθανάτουςκαιτραυματισμούςασθενών.ΣύμφωναμετοδελτίοΤύπουπουεξέδωσαν,μόνοέναήτοπολύδύονοσηλευτέςτοποθετούνταισεκάθενοσηλευτικήμονάδαασθενών(30-40ασθενείς)σεδημόσιαψυχιατρικάνοσοκομείαανάβάρδια.ΗΟμοσπονδίαμίλησεγιαασθενείςμεαυτοκτονικέςτάσειςήατομαπουπάσχουναπόάνοια-οιοποίοιπρέπειναβρίσκονταιυπόσυνεχήπαρακολούθηση–περιορισμό42.ΤαδημόσιαιδρύματακαιτανοσοκομείακαθώςκαιοιΜΚΟπουπαρέχουνψυχικήφροντίδασεπρόσφυγεςκαιμετανάστεςστηνΑθήνα43(όπωςηΒαβέλκαιηΕΣΤΙΑ)έχουν37 Τηλεφωνικήεπικοινωνίαστις07/8/2018. 38Caritas,γραπτήαπάντησηστις02/08/2018.

39Βλέπε:https://hestiahellas.org/food-distribution/.

40Βλέπε:https://data2.unhcr.org/en/documents/download/64741.

41ΚοινωνικήλειτουργόςRSA,Αύγουστος2018.

42Βλέπε:http://newpost.gr/ellada/648732/poedhn-sta-psyxiatrika-nosokomeia-briskoyn-katafygio-astegoi-kai-anergoi.

43Βλέπευποσημείωση6.

11

καταλόγουςαναμονήςπολλώνμηνών.Ακόμακαιγιαεπείγουσεςπεριπτώσεις,όπωςεπιζώντεςναυαγίων,πουέχασανολόκληρητηνοικογένειάτουςήθύματαβασανισμώνπουπάσχουναπόΜετατραυματικήΑγχώδηΔιαταραχή(PTSD),οχρόνοςαναμονήςγιατονπρώτοραντεβούμετηνΜΚΟΒαβέλήταν4μήνες44.

5.ΠρόσβασηστηναγοράεργασίαςΗέλλειψηστέγασηςεμποδίζειτηνεγγραφήστηνΔ.Ο.Υκαιτοάνοιγματραπεζικούλογαριασμού,ταοποίααποτελούνπροϋποθέσειςγιατηνπρόσβασηστηναπασχόληση.Γιατοέτος2018μόνοοΟργανισμόςΑπασχόλησηςΕργατικούΔυναμικού(ΟΑΕΔ)δέχτηκετηνεγγραφήαυτώνπουζουνσεκέντραφιλοξενίαςήείναιάστεγοι.Αλλάμέχρισήμεραοιπρόσφυγεςαντιμετωπίζουνπολλάπροβλήματα,είτεδενμπορούννααποκτήσουνεκκαθαριστικόσημείωμαείτεδενμπορούνναλάβουνβεβαίωσηαστεγίας(βλ.παραπάνω)ήδενυπάρχειαρμόδιααρχήγιανατουςπαράσχειπιστοποιητικάστέγασηςσεκέντροφιλοξενίας.

ΗRSAεπισήμανεότιηπλειοψηφίακέντρωνφιλοξενίαςτηςηπειρωτικήςχώραςδενδιαθέτουνθεσπισμένεςεκτουνόμουαρχέςδιαχείρισηςκαιωςεκτούτουδενείναισαφέςποιααρχήείναιυπεύθυνηγιατηνέκδοσητωναπαιτούμενωνπιστοποιητικώνγιατηνεγγραφήσεάλλαιδρύματα,όπωςγιατονΟΑΕΔ.

Επίτουπαρόντος,δενυπάρχουνπρογράμματααπασχόλησηςτουΟΑΕΔγιατουςδικαιούχουςδιεθνούςπροστασίας.Μόνοόσοιεργάστηκανκαιέχασαντηδουλειάτουςδικαιούνταιναλαμβάνουνεπίδομαανεργίαςγιαπεριορισμένοχρονικόδιάστημακαιυπόπροϋποθέσεις45.ΉδηστοΝομικόΣημείωματου2017,οιRSA/PROASYLκατέδειξαντηνέλλειψηεθνικήςστρατηγικήςήστοχοθετημένωνμέτρωνπουθαβοηθούσαντουςπρόσφυγεςστηναπασχόλησηήτηνπαροχήγλωσσικώνδεξιοτήτωνήεπαγγελματικήςκατάρτισηςκαιεπεσήμανανότιείναιεξαιρετικάδύσκολογιατουςδικαιούχουςδιεθνούςπροστασίαςναβρουναπασχόληση46.

44Βλέπευποσημείωση11.

45 ΒλέπεεπίσηςRSA/PROASYL2017,σελίδα22. 46«Ωστόσο,στηνπράξη,ταποσοστάανεργίαςείναιτόσουψηλάκαιοανταγωνισμόςτωνεργαζομένωνπουμιλούνελληνικάείναιτόσοέντονος,ώστεείναιεξαιρετικάδύσκολογιατουςνεοαφιχθέντεςπρόσφυγεςπουδενμιλούντηγλώσσαναβρουναπασχόληση.Επιπλέον,οιπρόσφυγεςαντιμετωπίζουνεμπόδιαστηνεγγραφήτουςσεπρογράμματαεπαγγελματικήςκατάρτισης,καθώςηπλειοψηφίατουςδενμπορείναπροσκομίσειαποδεικτικάστοιχεία(πτυχίαγυμνασίου,διπλώματακλπ.)τηςεκπαίδευσηςτους,γεγονόςπουαποτελείπροϋπόθεσηγιατησυμμετοχή»Βλέπε:http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2017/614194/IPOL_STU(2017)614194(ANN01)_EN.pdf

12

6.ΜέτραενσωμάτωσηςκαιπρογράμματαΜΚΟγιατηνένταξητωνδικαιούχωνδιεθνούςπροστασίαςΟιRSA/PROASYLθαήθελαννααναφέρουνότιδενυπάρχειακόμαένασυγκεκριμένοκαιλειτουργικόπλαίσιογιατηνένταξητωνπροσφύγων,εκτόςαπότοπιλοτικόπρόγραμμαενσωμάτωσης«HELIOS»,πουπεριορίζεταισε120άτομαστηνπεριοχήΘήβακαιΛιβαδειά.ΗΕλλάδαεξακολουθείναστερείταιμακροπρόθεσμηςπολιτικήςένταξηςόσοναφοράτουςαναγνωρισμένουςπρόσφυγες.

Μέχριστιγμής,η«ΕθνικήΣτρατηγικήγιατηνΈνταξητωνυπηκόωντρίτωνχωρών»εφαρμόστηκεμόνοενμέρει.ΤαμέτρακαιταπρογράμματαπουυιοθετούνταιαπότοΥπουργείοΕργασίας,ΚοινωνικήςΑσφάλισηςκαιΚοινωνικήςΑλληλεγγύηςγιαάτομαπουζουνκάτωαπόσυνθήκεςφτώχειαςδενπροορίζονταιγιαάτομαπουδενμιλούνήδενκαταλαβαίνουνταελληνικά47.

ΤοΚέντρογιατηνένταξητωνμεταναστώντουΔήμουΑθηναίων48απασχολείμόνοδύοκοινωνικούςλειτουργούςυπεύθυνουςγιατουςμετανάστες,τουςπρόσφυγεςκαιτουςαιτούντεςάσυλο.Παρέχουνμόνουπηρεσίεςγιατηνπρόσβασησεκοινωνικέςπαροχές.ΟιυπηρεσίεςδιερμηνείαςπαρέχονταιμόνοσεΦαρσίκαιΑραβικάκαιμόνογιαπεριορισμένεςώρεςκάθεμέρα(Δευτέρα,ΤετάρτηκαιΠαρασκευή,12π.μ.έως3μ.μ.καιΤρίτηκαιΠαρασκευή,10π.μ.έως3μ.μ.)49.

Υπότιςπαρούσεςσυνθήκες,είναισαφέςότιοιΜΚΟδενδιαδραματίζουνσημαντικόρόλοστηνένταξητωναναγνωρισμένωνπροσφύγων.Γιαπαράδειγμα,το2017ηΜΚΟΕλληνικόΣυμβούλιογιατουςΠρόσφυγες(ΕΣΠ)υλοποιούσεέναπρόγραμμαχρηματοδοτούμενοαπότηνΎπατηΑρμοστείατουΟΗΕγιατουςΠρόσφυγες,τοοποίοονομάζονταν«Onestop-shop»μεστόχοτηδιευκόλυνσητηςενσωμάτωσηςτωνπροσφύγων.Ωστόσο,τοπρόγραμμααυτόολοκληρώθηκετονΜάρτιοτου2018.Επιπλέον,απότονΙούνιοτου2018κανέναςκοινωνικόςλειτουργόςτουΕΣΠδενέχειτηνειδικήαρμοδιότηταναεργαστείγιατηνένταξητωνδικαιούχωνδιεθνούςπροστασίας.Επίτουπαρόντος,τοΕΣΠπαρέχειμόνογενικήνομικήσυμβουλευτικήστουςδικαιούχουςδιεθνούςπροστασίαςμέσωδύοδικηγόρωνκάθεΤρίτη(περίπου15άτομακάθεφορά)50.

ΤοδιαπολιτισμικόκέντροτουΕΣΠμετηνονομασία«Πυξίδα»προσφέρειμαθήματαελληνικήςγλώσσας,αλλάείναιανοιχτόμόνογιαπεριορισμένοαριθμόατόμων.Στόχοςείναιοιαιτούντεςάσυλο,οιδικαιούχοιδιεθνούςπροστασίας,καθώςκαιάνθρωποιχωρίςχαρτιά.Ηλειτουργίατης«Πυξίδας»βασίζεταικυρίωςσεεθελοντές.Το2017,η«Πυξίδα»

47 ΥπουργείοΕργασίας,ΚοινωνικήςΑσφάλισηςκαιΚοινωνικήςΑλληλεγγύης,ΓραφείογιατηνΚαταπολέμησητηςΦτώχειας,ΓραπτήαπάντησησεRSA,26/07/2018. 48 Οι δικαιούχοι διεθνούς προστασίας επιστρέφονται στην Ελλάδα στον αερολιµένα Ελευθέριος Βενιζέλος που βρίσκεται στην

περιοχή της Αττικής (αεροδρόµιο της Αθήνας). Εποµένως, αυτή η αναφορά επικεντρώνεται στην κατάσταση στην Αθήνα, όπου φθάνουν όσοι επιστρέφονται.

49Βλέπε:http://www.socialattica.gr/eidi-domis/kem;Ηπληροφορίαεπιβεβαιώθηκεστιςon31/8/2018σετηλεφωνικήμεRSA.

50ΤηλεφωνικήσυνομιλίαμεΕΣΠ,Αύγουστος2018.

13

παρείχεελληνικάμαθήματαγιααρχάριουςσε377γυναίκεςκαιάνδρεςκαιγιαπροχωρημένουςσε158γυναίκεςκαιάνδρες51.

ΗΜΚΟ«SolidarityNow»διαχειρίζεταιέναπρόγραμμαενσωμάτωσηςπουχρηματοδοτείταιαπότηνUNICEFκαιεστιάζειμόνοσταπαιδιά,τιςοικογένειεςκαιτιςγυναίκεςπουέχουνανάγκη(«Πλήρηςπαροχήυπηρεσιώνγιατηνένταξηκαιτηνευημερίατωνπαιδιώνκαιτωνοικογενειώντωνπροσφύγων»).Τοπρόγραμμαδενπροορίζεταιαποκλειστικάγιαδικαιούχουςδιεθνούςπροστασίαςκαιλήγειστις31Δεκεμβρίου201852.

Εκδότες

Postfach 16 06 24

60069 Φρανκφούρτη

Τηλ: +49 69 24 23 14 0

Email: stiftung@proasyl.de

www.proasyl.de/en/pro-asyl-foundation

Ευστράτιου Αργέντη 7

82100, Χίος

Τηλ: +30 22711 03721

Email: info@rsaegean.org

http://rsaegean.org/

Συντάκτης Νομικού Σημειώματος: Μαριάννα Τζεφεράκου

51 Βλέπε:https://www.gcr.gr/media/k2/attachments/GCR_Report_2017.pdf. 52SolidarityNow,γραπτήαπάντησησεRSAστις27/08/2018.

14

Με την ευγενική υποστήριξη των: