ΕΜΘΠΜ/ΑΠΘ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: Οι εκρηκτικοί μολυσματικοί παράγοντες.............................................................294

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2: Νομοθεσία για ΧΥΤΕΑ.......................................................................................295

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3:Γεωτεχνική έρευνα και μελέτη..............................................................................296

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4:Τεχνητοί προστατευτικοί φραγμοί........................................................................298

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 5:Το αποστραγγιστικό σύστημα ενός ΧΥΤΕΑ.........................................................300

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 6: Συστήματα για την συλλογή και την απαγωγή του βιοαερίου, που παράγεται εντός ενός ΧΥΤΕΑ.....................................................................................................................................301

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 7: Αρχές διαχείρισης ραδιενεργών αποβλήτων........................................................303

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 8: Ολοκληρωμένη διαχείριση μολυσματικών ιατρικών απορριμμάτων...................306

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 9:Μολυσματικές βιομηχανικές πτητικές οργανικές ενώσεις (αλογονωμένες και μη αλογονωμένες)..................................................................................................................................309

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 10:Οι συνηθέστεροι ανόργανοι ρύποι που χρήζουν αντιμετώπισης.........................324

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 11:Αρχές και συμπεριφορά των ανόργανων ουσιών................................................325

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 12:Τα συνηθισμένα καύσιμα που μολύνουν στις περισσότερες των περιπτώσεων και πρέπει να αντιμετωπισθούν...............................................................................................................327

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 13: Αρχές και συμπεριφορά των καυσίμων..............................................................328

ΕΜΘΠΜ/ΑΠΘ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: Οι εκρηκτικοί μολυσματικοί παράγοντες TNT RDX Tetryl 2.4-DNT 2.6-DNT HMX Nitroaromatics Picrates TNB DNB Νιτρογλυκερίνη Nitrocellulose AP

ΕΜΘΠΜ/ΑΠΘ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2: Νομοθεσία για ΧΥΤΕΑΗ τελική διάθεση των ΕΑ επί ή εντός του εδάφους (χώροι υγειονομικής ταφής) γίνεται σύμφωνα

με συγκεκριμένες πρακτικές και μετά από επεξεργασία των απορριμμάτων στην περίπτωση που αυτά δεν καλύπτουν τις απαιτήσεις της εθνικής και κοινοτικής νομοθεσίας. Ο σχεδιασμός, η κατασκευή, η λειτουργία και η μετέπειτα φροντίδα του Χώρου Υγειονομικής Ταφής ΕΑ (ΧΥΤΕΑ) γίνονται κατά τρόπο ώστε να πληρούνται οι αναγκαίες προϋποθέσεις προστασίας του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας. Ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται:

με την επιλογή της πλέον κατάλληλης θέσης του χώρου διάθεσης με την κατασκευή κατάλληλων συστημάτων μόνωσης με την κατασκευή κατάλληλων συστημάτων συλλογής και διαχείρισης των παραγομένων

στραγγισμάτων και αερίων με τον ορθό τρόπο εναπόθεσης των αποβλήτων σύμφωνα με τα κριτήρια αποδοχής σε χώρους υγειονομικής ταφής αποβλήτων και

λαμβάνοντας υπόψη τα αναφερόμενα στην Κοινοτική Οδηγία 1999/31 “Περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων” και στην υπ’αριθμ. 29407/3508/2002 κοινή υπουργική απόφαση (Β΄1572/2002) “Μέτρα και όροι για την υγειονομική ταφή των αποβλήτων”.

Η χωρητικότητα κάθε ΧΥΤΕΑ πρέπει να είναι τέτοια έτσι ώστε η διάρκεια ζωής του κατά το δυνατό να ξεπερνά τα 10 χρόνια.

Η ύπαρξη αυτών των τεχνικών προδιαγραφών δεν εμποδίζει την παραπέρα εξέλιξη και μελλοντική εφαρμογή νέων, δεδομένου ότι οι όποιες τεχνικές προδιαγραφές θα πρέπει πάντα να βρίσκονται σε δυναμική εξέλιξη συμπορευόμενες με τα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνικής τα οποία, ειδικά σε θέματα περιβάλλοντος είναι πολύ σημαντικά και ραγδαία εξελισσόμενα. Οι παρούσες τεχνικές προδιαγραφές:

δεν ισχύουν για μικρές μονάδες πειραματικού ή ερευνητικού χαρακτήρα, αφορούν και τους χώρους μονοδιάθεσης ΕΑ (ενός μόνο είδους ή διαφορετικών ειδών

συμβατών μεταξύ τους)[3]

ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟΣ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΠΟΥ ΔΕΝ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΑΠΟΔΕΚΤΑ ΓΙΑ ΔΙΑΘΕΣΗ ΣΕ ΧΥΤΕΑ

Απόβλητα που έχουν υποστεί αραίωση ή ανάμιξη με μοναδικό στόχο την τήρηση των κριτηρίων αποδοχής σε ΧΥΤΕΑ

Υγρά ΕΑ και υλικά που περιέχουν ελεύθερα υγρά Απόβλητα που περιέχουν ορυκτέλαια Εύφλεκτα απόβλητα Μολυσματικά απόβλητα Ισχυρά οξειδωτικά και αναγωγικά απόβλητα Εκρηκτικά απόβλητα Απόβλητα που περιέχουν επικίνδυνα συστατικά υψηλής υδατοδιαλυτότητας Απόβλητα που εκπέμπουν οσμές Πτητικά απόβλητα Απόβλητα που περιέχουν επικίνδυνα συστατικά που αντιδρούν με το νερό Ισχυρά όξινα ή αλκαλικά απόβλητα Κενές συσκευασίες ΕΑ (εκτός εάν έχουν υποστεί συμπίεση και τεμαχισμό προκειμένου να

μειωθεί ο όγκος τους) [21]

295

ΕΜΘΠΜ/ΑΠΘ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3:Γεωτεχνική έρευνα και μελέτη

Πριν τη δημιουργία του ΧΥΤΕΑ είναι απαραίτητο να πραγματοποιηθεί πλήρης γεωτεχνική, γεωλογική και υδρογεωλογική έρευνα των συνθηκών του υπεδάφους, έτσι ώστε οι διαρροές να μην ξεπερνούν τα μέγιστα επιτρεπτά όρια [4].

Για την εκτίμηση της καταλληλότητας του υπεδάφους ως χώρου διάθεσης είναι απαραίτητο να αναγνωρισθεί [4] :

Η σύνθεση και η φυσικοχημική συμπεριφορά Η συνέχεια του στην κατακόρυφη και οριζόντια διεύθυνση (ομοιογένεια-ισο-

τροπία) Το πορώδες Η διαπερατότητα του [τόσο σε ουδέτερα (π.χ υδάτινα) όσο και σε όξινα και σε βασικά

διαλύματα] Η αντίσταση στη διάβρωση και το "πλύσιμο" των λεπτόκοκκων υλικών. Συχνά η γεωτεχνική-υδρογεωλογική έρευνα είναι απαραίτητο να επεκταθεί και στα

βαθύτερα στρώματα. Στην περίπτωση αυτή, τα ακόλουθα χρειάζεται να εκτιμηθούν [4]: Το είδος του βραχώδους γεωυλικού και οι μηχανικές του ιδιότητες Ο βαθμός εξαλλοίωσης και αποσάθρωσης του Η διαλυτότητα του σε ουδέτερα, όξινα και βασικά διαλύματα Η διαπερατότητα του σε ουδέτερα, όξινα και βασικά διαλύματα. Βασική αρχή του σχεδιασμού των χώρων διάθεσης είναι η πρόληψη οποιασδήποτε

ρύπανσης των υπόγειων υδροφορέων. Για το σκοπό αυτό, είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε τα ακόλουθα υδρογεωλογικά στοιχεία [4]:

Τη διεύθυνση, ταχύτητα και υδραυλική ακτίνα των υπόγειων ροών, λαμβάνοντας υπόψη των εποχιακών μεταβολών, καθώς και της μεταβολής της πραγματικής ταχύτητας ροής από στρώση σε στρώση

Την οριζόντια και κατακόρυφη διαπερατότητα των υλικών, εντοπίζοντας τη τιμή και τις αποκλίσεις της

Το πάχος και το βάθος των υπόγειων υδροφόρων οριζόντων Τις θέσεις εκροής υπογείων πηγών Τη χημική σύνθεση των υπογείων υδάτων και αναγνώριση του είδους και του μεγέθους

πιθανής ρύπανσης Τις συνέπειες του προσωρινού ή μόνιμου υποβιβασμού της στάθμης του υπόγειου

ορίζονταΕπιπλέον παρακάτω παρατίθεται ένας πίνακας με τις συνθήκες που μπορούν να δημιουργήσουν

πρόβλημα στο προστατευτικό φραγμό ενός ΧΥΤΕΑ.

Πίνακας 3.α: Ανεπιθύμητες συνθήκες κατά την κατασκευή και λειτουργία των προστατευτικών φραγμών [4].

Ανεπιθύμητες συνθήκες Συνέπειες-Προβλήματα

Γεωτεχνικές /Υδρολογικές

Ενεργή σεισμική περιοχή Γενική αστοχία

Καθίζηση ή πλευρική μετακίνηση Ρωγμές στο αργιλικό-σκίσιμο στο συνθετικό φραγμό

Υψηλή στάθμη των υπογείων υδάτων Ανασήκωμα

ΕΜΘΠΜ/ΑΠΘ

Ανεπιθύμητες συνθήκες Συνέπειες-Προβλήματα

Κενά Ρωγμές

Υπόγεια ύδατα Ανασήκωμα

Κλιματολογικές

Παγωμένο έδαφος Ρωγμές, σκίσιμο

Άνεμος Ανασήκωμα συνθετικού φραγμού

Ηλιακή ακτινοβολία Ξήρανση αργιλικού φραγμού, καταστροφή συνθετικού φραγμού

Υγρασία Προβλήματα στη συγκόλληση των λωρίδων της γεωμεμβράνης

297

ΕΜΘΠΜ/ΑΠΘ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4:Τεχνητοί προστατευτικοί φραγμοίΓια την υγειονομική ταφή των επικίνδυνων αποβλήτων απαιτούνται χώροι διάθεσης που

βρίσκονται σε ένα αδιαπέρατο φυσικό εδαφικό υπόβαθρο (πχ αργιλώδες έδαφος) και που διαθέτουν τεχνητό προστατευτικό φραγμό. Οι τεχνητοί προστατευτικοί φραγμοί εμποδίζουν τη μετακίνηση των επικίνδυνων υγρών στα υπόγεια ύδατα, όπως επίσης και τη διαφυγή επικίνδυνων αερίων, που προέρχονται από τα απόβλητα.

Οι προστατευτικοί φραγμοί χωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες:1. Αργιλικός γεωσυνθετικός φραγμός (GCLs- Geosynthetic Clay Liners)Ο αργιλικός γεωσυνθετικός φραγμός είναι πολύ λεπτός και πρέπει να χρησιμοποιηθεί με ένα

στρώμα φυσικού υλικού, έτσι ώστε να αποτελεί ένα καλό εμπόδιο στη μετακίνηση μολυσματικών παραγόντων μέσω διάχυσης.

2. Συμπυκνωμένος αργιλώδης προστατευτικός φραγμόςΟι συμπυκνωμένοι αργιλώδεις προστατευτικοί φραγμοί παρέχουν καλή αντίσταση σε ορισμένους

μολυσματικούς παράγοντες (όπως οργανικές ενώσεις και βαρέα μέταλλα),αλλά επιτρέπουν τη διαφυγή κάποιων άλλων (πχ άλατα). Επιπλέον, πρέπει να δοθεί προσοχή στη χημική συμπεριφορά του αργίλου, προκειμένου να μην υπάρξει χημική αλληλεπίδραση με το απόβλητο, η οποία μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στην ακεραιότητα του προστατευτικού φραγμού. Οι φραγμοί αυτοί κατασκευάζονται βασικά από αργιλικά υλικά που υπάρχουν στην περιοχή του έργου ή σε συνδυασμό με άλλα υλικά από κάποια άλλη περιοχή. Ο άργιλος είναι το σημαντικότερο συστατικό των φραγμών γιατί εξασφαλίζει χαμηλή υδραυλική αγωγιμότητα. Οι παράγοντες που σχετίζονται με τη σχεδίαση των φραγμών αυτών πρέπει να περιλαμβάνουν:

Ελαχιστοποίηση της πιθανής διαφυγής υγρών ρύπων διαμέσου του αργιλικού στρώματος λόγω διάχυσης και διήθησης (επιλογή κατάλληλου αργιλικού υλικού, μεθόδου συμπύκνωσης, πάχους αργιλικής στρώσης)

Αντίσταση στη διάβρωση Ικανότητα απορρόφησης - συγκράτησης βαρέων μετάλλων (heavy metal absorption

capacity) Ελαχιστοποίηση πιθανής διόγκωσης ή συρρίκνωσης του υλικού, ανάλογα με τις

υδρογεωλογικές και κλιματολογικές συνθήκες. Την καλύτερη δυνατή περιεκτικότητα σε υγρασία

3. Αργιλώδη αποθέματα χαμηλής διαπερατότηταςΤα αργιλώδη αποθέματα χαμηλής διαπερατότητας είναι πιο μεταβλητά στις ιδιότητες τους από

τους κατασκευασμένους αργιλώδεις φραγμούς και απαιτούν μεγαλύτερο πάχος υλικού κατά τη χρήση τους.

4. ΓεωμεμβράνηΓεωμεμβράνη ορίζεται το λεπτό και σχετικά ελαστικό, συνεχές και αδιαπέρατο συνθετικό ή

βιτουμένιο υλικό. Αποτελεί άριστο εμπόδιο στα υγρά και στη διάχυση των ιοντικών μολυσματικών παραγόντων (όπως βαρέα μέταλλα και χλωρίδια). Δυστυχώς, επιτρέπει εύκολα τη διάχυση πολλών οργανικών χημικών ουσιών.

Η γεωμεμβράνη και το υλικό που έχει επιλεχθεί για αυτή πρέπει να έχει μια σειρά από χαρακτηριστικά:

Αποφυγή παραμορφώσεων στο σώμα της γεωμεμβράνης Αποφυγή διαρροών Αντίσταση σε μακροχρόνια βάση στις χημικές δράσεις η οποία είναι συνάρτηση του

χρησιμοποιούμενου υλικού, του πάχους της και της αναμενόμενης θερμοκρασίας Αποφυγή της ανάπτυξης μεγάλων υδροστατικών πιέσεων πάνω από τη γεωμεμβράνη Αποφυγή δημιουργίας υδάτινου ορίζοντα υπό πίεση κάτω από τη γεωμεμβράνη. Αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα των ενώσεων και ραφών Πολυάριθμες μελέτες έχουν πραγματοποιηθεί για την εκτίμηση της μεγάλης ποικιλίας

πολυμερών που χρησιμοποιούνται για τη κατασκευή γεωμεμβρανών για τους ΧΥΤΕΑ. Οι πλέον διαδεδομένες γεωμεμβράνες για εφαρμογές σε ΧΥΤΕΑ είναι κατασκευασμένες από:

ΕΜΘΠΜ/ΑΠΘ

Θερμοπλαστικά πολυμερή. Παραδείγματα, τέτοιου είδους υλικών αποτελούν το πολυβινυλοχλωρίδιο (PVC- Polyvinyl chloride), το πολυαιθυλένιο (PE- Polyethylene), το χλωριωμένο πολυαιθυλένιο (CPE- Chlorinated Polyethylene) και το χλωρωθειωμένο πολυαιθυλένιο (CSPE).

Θερμοσταθερά πολυμερή Μίγματα πολυμερών

Συχνά, δύο προστατευτικοί φραγμοί χρησιμοποιούνται μαζί και διαμορφώνουν ένα σύνθετο προστατευτικό φραγμό. Με αυτόν τον τρόπο, τα πλεονεκτήματα ενός υλικού χρησιμοποιούνται για να αντισταθμίσουν τα μειονεκτήματα ενός άλλου. Η πιο συνηθισμένη περίπτωση σύνθετου φραγμού αποτελείται από μία γεωμεμβράνη και ένα συμπιεσμένο αργιλώδες φραγμό και εμποδίζει αποτελεσματικά οργανικούς μολυσματικούς παράγοντες, βαρέα μέταλλα και άλατα [15] [22].

299

ΕΜΘΠΜ/ΑΠΘ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 5:Το αποστραγγιστικό σύστημα ενός ΧΥΤΕΑΤο αποστραγγιστικό σύστημα ενός ΧΥΤΕΑ αποτελείται από επιμέρους συστήματα:(α) Αρχικό σύστημα συγκέντρωσης και απομάκρυνσης υγρών διήθησης (PLCR – Primary

Leachate Collection Systems). Αυτό βρίσκεται αμέσως κάτω από τα απόβλητα και πάνω από τον αρχικό φραγμό. Το σύστημα αυτό αποτελείται βασικά από άμμο και χαλίκια και καλύπτεται από ένα φίλτρο (συνήθως κάποιο γεωύφασμα) έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η ομαλή ροή στη στραγγιστική ζώνη. Η ΕΡΑ συνιστά ότι το σύστημα συλλογής (στραγγιστή στρώση) θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 30cm πάχους με συντελεστή υδραυλικής αγωγιμότητας >1 cm/sec και ελάχιστη κλίση ίση με 2%.

Εικόνα 5.α: Διατομή αρχικού συστήματος συγκέντρωσης και απομάκρυνσης υγρών διήθησης (PLCR) [15].

(β) Δευτερεύων σύστημα συλλογής υγρών διήθησης (Secondary Leachate Collection and Removal ή LDCR)

Το σύστημα αυτό βρίσκεται μεταξύ των δύο φραγμών. Ο σκοπός του είναι να ανιχνεύσει και να απομακρύνει κάθε υγρό που για οποιοδήποτε λόγο θα μπορούσε να εισέλθει στη περιοχή μεταξύ των δύο φραγμών. Ο σχεδιασμός του είναι παρόμοιος με αυτόν του αρχικού συστήματος συλλογής, σύμφωνα με το οποίο τα υγρά διήθησης συλλέγονται από πορώδες υλικό και απομακρύνονται λόγω βαρύτητας χρησιμοποιώντας ένα δίκτυο από υπόγειους σωλήνες. Το σύστημα ελέγχου των διαρροών θα πρέπει να είναι σε θέση να εντοπίσει πιθανές διαρροές μέσα σε 24 ώρες [15].

ΕΜΘΠΜ/ΑΠΘ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 6: Συστήματα για την συλλογή και την απαγωγή του βιοαερίου, που παράγεται εντός ενός ΧΥΤΕΑ.

Παθητικός εξαερισμός μέσω της επιφάνειαςΤο βιοαέριο εξέρχεται από το εσωτερικό του ΧΥΤΕΑ μέσα από τμήματα (παράθυρα) της

επιφανειακής κάλυψης, τα οποία έχουν διαστρωθεί με οργανικό εδαφικό υλικό (βιοφίλτρα). Πρέπει να σημειωθεί ότι το εδαφικό υλικό κάλυψης πρέπει να είναι πλούσιο σε βακτήρια, έτσι ώστε να μπο-ρούν να αναπτυχθούν οι κατάλληλες βιοχημικές δράσεις αποδόμησης των οργανικών ενώσεων και επιπλέον να πραγματοποιείται δέσμευση αερίων. Στην περίπτωση ύπαρξης περιμετρικών τάφρων εξαέρωσης πρέπει να δίδεται ιδιαίτερη προσοχή στην στεγανοποίηση της απόληξης της τάφρου, έτσι ώστε να μην επιτρέπεται η είσοδος ομβρίων υδάτων στο χώρο διάθεσης. [3]

Εικόνα 6.α: Παράδειγμα περιμετρικής τάφρου με χαλίκια και διάτρητους σωλήνες [3].

Απαγωγή με οριζόντιους αγωγούςΗ τοποθέτηση των οριζόντιων αγωγών συλλογής γίνεται σε οριζόντιες τάφρους υψηλής

διαπερατότητας και πλάτους τουλάχιστον 0,5 m. Οι οριζόντιες τάφροι συλλογής των αερίων τοποθετούνται κάτω από τη μόνωση του ΧΥΤΕΑ και σε απόσταση μεταξύ τους περίπου 60 m. Η κλίση των αγωγών στα σημεία εξόδου πρέπει να είναι >7%. Στα σημεία αυτά εγκαθίσταται μονάδα συλλογής συμπυκνωμάτων (αφύγρανσης). Η διάμετρος των αγωγών συλλογής πρέπει να είναι > 250mm. [3]

Άντληση βιοαερίου με κατακόρυφα φρεάτιαΤα κατακόρυφα φρεάτια συλλογής αερίων τοποθετούνται εντός του σώματος του ΧΥΤΕΑ, σε

βάθος ίσο προς το 80-90% του συνολικού ύψους των αποβλήτων που έχουν αποτεθεί και απέχουν από τη μόνωση του πυθμένα τουλάχιστον 2m. Οι κάθετοι αγωγοί τοποθετούνται εντός «φίλτρου» από αμμοχαλικώδες υλικό και η διάμετρος τους πρέπει να είναι >200 mm. Οι αποστάσεις μεταξύ των κατακόρυφων αγωγών δεν πρέπει να είναι σε καμία περίπτωση μεγαλύτερες των 50 μέτρων. Επίσης, η ακτίνα επιρροής κάθε αγωγού πρέπει να είναι μικρότερη ή ίση των 25 μέτρων [3].

301

ΕΜΘΠΜ/ΑΠΘ

Εικόνα 6.β: Άντληση βιοαερίου με κατακόρυφα φρεάτια [3].

ΕΜΘΠΜ/ΑΠΘ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 7: Αρχές διαχείρισης ραδιενεργών αποβλήτωνΒλαβερές επιπτώσεις της ακτινοβολίας Η ιονίζουσα ακτινοβολία, η οποία προέρχεται από τη διάσπαση των ραδιονουκλεϊδίων, έχει

συνήθως σημαντικές επιπτώσεις στις βιολογικές διεργασίες και μπορεί να προκαλέσει μεγάλες βλάβες στους ζώντες οργανισμούς. Οι διεθνείς κανονισμοί οι οποίοι έχουν θεσμοθετηθεί, καθορίζουν το ελάχιστο ποσοστό έκθεσης σε ιονίζουσα ακτινοβολία τόσο για εργαζόμενους στη βιομηχανία όσο και για τον πληθυσμό, είτε σε ένα έτος είτε σε ολόκληρη τη διάρκεια ζωής τους. Η μεγαλύτερη προστασία από την έκθεση αυτή επιτυγχάνεται µε ασφαλή απομόνωση των ραδιενεργών αποβλήτων.

Η επικινδυνότητα των ραδιενεργών αποβλήτων, ως προς την ιονίζουσα ακτινοβολία, αφορά κυρίως στην έκθεση των εργαζομένων σε πυρηνικά εργοστάσια, πριν από το στάδιο της διάθεσης των αποβλήτων. Μετά τη διάθεσή τους, οι κίνδυνοι για τον πληθυσμό προκαλούνται κυρίως λόγω διαρροών από τις περιοχές αποθήκευσης, των οποίων η ασφάλεια μπορεί να μειωθεί µε την πάροδο του χρόνου, προς τα υπόγεια νερά. Για το λόγο αυτό, οι περιοχές αποθήκευσης των ραδιενεργών αποβλήτων θα πρέπει να ελέγχονται εξονυχιστικά σε σχέση µε την κίνηση των υπογείων νερών.

Η πυρηνική βιομηχανία θεωρεί ότι η ιονίζουσα ακτινοβολία, η οποία προέρχεται από µια περιοχή αποθήκευσης πυρηνικών καυσίμων που βρίσκεται σε μεγάλο βάθος και μέσα σε κατάλληλους γεωλογικούς σχηματισμούς, είναι σημαντικά χαμηλότερη σε σχέση µε την ακτινοβολία που προέρχεται από φυσικές πηγές ραδιενέργειας. Ο ισχυρισμός αυτός προκύπτει από τα αποτελέσματα σχετικών μελετών, οι οποίες έχουν αποδείξει ότι μετά από ένα μεγάλο διάστημα αποθήκευσης των αποβλήτων , η μόνη ραδιενέργεια η οποία παραμένει προέρχεται από τα ισότοπα µε μεγάλους χρόνους υποδιπλασιασμού, όπως είναι τα υπερουράνια στοιχεία. Η ποσότητα της παραμένουσας ραδιενέργειας εξαρτάται από το εάν το χρησιμοποιηθέν πυρηνικό καύσιμο έχει αποθηκευθεί άμεσα ή έχει επεξεργασθεί περαιτέρω ή έχει υαλοποιηθεί. Τα υπερουράνια στοιχεία, όπως το πλουτώνιο, παραμένουν τοξικά για τον άνθρωπο και το περιβάλλον για σημαντικά μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Απαιτήσεις ασφαλείας κατά τη διαχείριση των ραδιενεργών απορριμμάτων Είναι κοινά αποδεκτό ότι ο βασικός στόχος της διαχείρισης των ραδιενεργών αποβλήτων είναι η

προστασία της ανθρώπινης υγείας και του περιβάλλοντος και η προστασία των μελλοντικών γενεών. Ο διεθνώς περισσότερο αποδεκτός τρόπος διαχείρισης των ραδιενεργών αποβλήτων, τα οποία

βρίσκονται σε ασταθή μορφή, είναι ο μετασχηματισμός τους σε σταθερή μορφή, και στη συνέχεια ο εγκιβωτισμός και η οριστική αποθήκευση τους σε κατάλληλους επιφανειακούς ή υπόγειους χώρους. Όταν κρίνεται απαραίτητο, αυτή η διαδικασία μπορεί να υλοποιηθεί μετά από κάποια περίοδο προσωρινής αποθήκευσης, ώστε να μειωθούν τα προβλήματα διαχείριση; και διάθεσης. Η προσωρινή αποθήκευση έχει ως στόχο τη μείωση της ραδιενέργειας, μετά από την πάροδο εύλογου χρονικού διαστήματος, λόγω της ραδιενεργού διάσπασης των περιεχομένων ραδιονουκλιδίων. Η τεχνική των «πολλαπλών φραγμάτων», η οποία εφαρμόζεται κατά την αποθήκευση των ραδιενεργών αποβλήτων µε σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος, περιλαμβάνει την κατασκευή μιας σειράς φυσικών και χημικών φραγμάτων. Τα φράγματα αυτά, τα οποία αποτελούνται από διάφορα στρώματα υλικών µε διαφορετικές φυσικοχημικές ιδιότητες, αποτρέπουν τη ρύπανση του περιβάλλοντος λόγω διαρροών, μέχρις ότου η διαδικασία της ραδιενεργού διάσπασης μετατρέψει τα ραδιενεργά απόβλητα σε ακίνδυνα υλικά. Πρέπει να γνωρίζετε ότι η διαδικασία της αποθήκευσης των ραδιενεργών αποβλήτων υπόκειται σε πολύ αυστηρότερες προδιαγραφές, σε σχέση µε τις προδιαγραφές που ισχύουν για τη διάθεση των υπόλοιπων επικίνδυνων µη ραδιενεργών αποβλήτων.

Οι αρχές οι οποίες διέπουν τη ραδιολογική προστασία, καθορίζουν ότι οι δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα και οι προκύπτουσες δόσεις των ραδιενεργών συστατικών πρέπει να περιορισθούν σε τέτοιο βαθμό, έτσι ώστε:

1. Οι ποσότητες των αποβλήτων, οι οποίες παράγονται κατά την παραγωγή ενέργειας από πυρηνικά καύσιμα και από διάφορες άλλες δραστηριότητες, να είναι σχετικά μικρές.

2. Να μεγιστοποιείται η προστασία των ανθρώπων, µε περιορισμό της έκθεσή; τους στο μικρότερο δυνατό βαθμό. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί µε βάση την επιλογή άμεσης ή μελλοντικής αποθήκευσης των αποβλήτων .

303

ΕΜΘΠΜ/ΑΠΘ

3. Οι κίνδυνοι, οι οποίοι προκαλούνται από τα απόβλητα σε μεμονωμένα άτομα να παραμένουν σε αποδεκτά επίπεδα.

Όλες οι παραπάνω αρχές, οι οποίες εξασφαλίζουν την διαρκή προστασία κατά το παρόν και το μέλλον, καθορίζονται από διεθνείς οργανισμούς και ελέγχονται µε βάση συστήματα προειδοποίησης, καταγραφής και εξασφάλισης αδειών αποθήκευσης των αποβλήτων. Οι αρχές αυτές δεν αποβλέπουν µόνο στη ραδιολογική προστασία και στην προστασία του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων, αλλά χαρακτηρίζονται επίσης από ηθικές και κοινωνικές προεκτάσεις, και όταν απαιτείται, προκαλούν την επιβολή μέτρων περιορισμού της εξάπλωσης της χρήσης της ραδιενέργειας. Οι ηθικές και κοινωνικές προεκτάσεις αναφέρονται στην προστασία των μελλοντικών γενεών µε βάση την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» και προσδιορίζουν τις αποζημιώσεις σε περίπτωση πρόκλησης βλαβών. Η προστασία του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων περιλαμβάνει επίσης και την επιδιόρθωση των βλαβών που έχουν προκληθεί.

Ο περιορισμός της εξάπλωσης της ραδιενέργειας αφορά κυρίως στον περιορισμό της χρήσης των πυρηνικών υλικών για στρατιωτικούς σκοπούς. Οι χώρες οι οποίες έχουν υπογράψει τη Σύμβαση του Περιορισμού των Πυρηνικών Όπλων έχουν αποδεχθεί τις δεσμεύσεις της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας, σε σχέση µε τις υποχρεώσεις τους που απορρέουν από τη σύμβαση αυτή.

Όπως είναι γνωστό, όλες οι χώρες διαχειρίζονται τα ραδιενεργά απόβλητα σχεδόν µε τον ίδιο τρόπο, αλλά η ταξινόμηση ως προς την επικινδυνότητα τους μπορεί να διαφέρει σε κάποιο βαθμό, ανάλογα µε το σύστημα το οποίο χρησιμοποιείται σε κάθε χώρα.

Η μεθοδολογία της ασφαλούς διάθεσης των ραδιενεργών αποβλήτων έχει προσδιοριστεί από την Επιτροπή Διαχείρισης Ραδιενεργών Αποβλήτων, της Υπηρεσίας Πυρηνικής Ενέργειας, του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Radioactive Waste Management Committee of the Organisation for Economic Cooperation and Development Nuclear Energy Agency OECD/NEA) και τη Διεθνή Συμβουλευτική Επιτροπή Διαχείρισης Ραδιενεργών Αποβλήτων της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας (International Radioactive Waste Management Advisory Committee of the International Atomic Energy Agency-IAEA), µε την υποστήριξη επιτροπής εμπειρογνωμόνων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη Διαχείριση των Ραδιενεργών Αποβλήτων (experts for the Community Plan for Action ίn the field of Radioactive Waste Management of the Commission of the European Communities)

Τα κυριότερα συμπεράσματα των ανωτέρω επιτροπών είναι τα ακόλουθα: 1. Οι μακροχρόνιες ραδιολογικές επιπτώσεις για τους ανθρώπους και το

περιβάλλον μπορούν να εκτιμηθούν µε ακρίβεια, µε βάση τη μεθοδολογία σχεδιασμού κατάλληλων συστημάτων διάθεσης των ραδιενεργών αποβλήτων.

2. Η εφαρμογή μεθόδων εκτίμησης της ασφάλειας, σε συνδυασμό µε πληροφορίες από πραγματικά συστήματα διάθεση αποβλήτων, μπορεί να προσδιορίσει το τεχνικό υπόβαθρο όσον αφορά στη λήψη αποφάσεων σχετικά µε το βαθμό στον οποίο τα χρησιμοποιούμενα συστήματα διάθεση; Των αποβλήτων προσφέρουν στην κοινωνία ικανοποιητικό επίπεδο ασφάλειας για τις παρούσες και μελλοντικές γενεές.

Σημερινό επίπεδο τεχνογνωσίας - Νέες εξελίξεις Η διαχείριση των αποβλήτων µε μέση και χαμηλή ραδιενέργεια, όπως επίσης και η αποθήκευση

αποβλήτων µε υψηλή ραδιενέργεια τα οποία περιέχουν ραδιονουκλίδια µε μεγάλους χρόνους υποδιπλασιασμού, θεωρείται ότι μπορεί σήμερα να πραγματοποιηθεί µε επαρκώς ασφαλείς και αξιόπιστες τεχνικές. Οι τεχνικές αυτές οι οποίες αποβλέπουν στην κατ' αρχήν μείωση της εκλυόμενης θερμότητας και της ραδιενεργούς ακτινοβολίας, ώστε να απλοποιηθεί σημαντικά η διαδικασία της τελικής διάθεσης, εφαρμόζονται από τις αρχές της δεκαετίας του 1970. Οι εγκαταστάσεις για το τελευταίο στάδιο της διαχείριση; των αποβλήτων µε υψηλή ραδιενέργεια και μεγάλη περιεκτικότητα σε ραδιονουκλίδια µε μεγάλους χρόνους υποδιπλασιασμού - δηλαδή την οριστική αποθήκευση - δεν κατασκευάσθηκαν μέχρι σήμερα σε πολλές χώρες, επειδή σύμφωνα µε τη βιομηχανία δεν θεωρήθηκε ότι υπήρχε άμεση ανάγκη. Επιπλέον, υπήρχε μεγάλη βεβαιότητα ότι ασφαλής διάθεση των αποβλήτων θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί οποιαδήποτε στιγμή προέκυπτε αυτή η ανάγκη. Πάντως, πρέπει να έχετε υπόψη σας ότι η έλλειψη οριστικών σχεδίων σε πολλές χώρες για τη μακροπρόθεσμη διαχείριση των ραδιενεργών αποβλήτων , κλονίζει σε σημαντικό βαθμό την εμπιστοσύνη των πολιτών ως προς την ικανότητα της βιομηχανίας να διαχειρίζεται τα ραδιενεργά

ΕΜΘΠΜ/ΑΠΘ

απόβλητα εν γένει και όχι μόνον αυτά µε υψηλή ραδιενέργεια και υψηλή περιεκτικότητα σε ραδιονουκλίδια µε μεγάλους χρόνους υποδιπλασιασμού.

Επιπλέον, οι εκτιμήσεις σχετικά µε τη μακροχρόνια ασφαλή διάθεση των αποβλήτων, οδήγησαν στην επέκταση των κριτηρίων διαχείρισης, σύμφωνα µε την αρχή ότι οι κίνδυνοι οι οποίοι δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτοί σήμερα δεν μπορούν να μεταφερθούν στις επόμενες γενεές. Η απαίτηση αυτή παρέχει εγγυήσεις ότι τα απόβλητα, σε όσο μικρές ποσότητες και αν παραμένουν, δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να προκαλέσουν επιπτώσεις στο μέλλον.

Σήμερα, η διάθεση των ραδιενεργών αποβλήτων υπόκειται σε εξονυχιστικούς ελέγχους, πολύ αυστηρότερους από τους αντίστοιχους για άλλα είδη αποβλήτων υψηλής επικινδυνότητας. Η πυρηνική βιομηχανία πιστεύει πάντως, ότι υπάρχουν σχεδόν όλες οι απαντήσεις, τόσο σε θεωρητικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο, σχετικά µε τη διαχείριση των ραδιενεργών αποβλήτων .

Η θεωρητική αυτή γνώση υποστηρίζεται από την εμπειρία που υπάρχει, τόσον όσον αφορά στις διεργασίες οι οποίες λαμβάνουν χώρα στους υπάρχοντες αποθηκευτικούς χώρους, όσο και από τη μελέτη πραγματικών φυσικών συστημάτων. Τέτοια φυσικά συστήματα θεωρούνται το ηλικίας 1,74Χ109 ετών κοίτασμα ουρανίου στο ορυχείο Oklo της Gabon, το οποίο λειτούργησε ως ένας φυσικός αντιδραστήρας σχάσεως και το υπερβολικά πλούσιο κοίτασμα ουρανίου στο Cigar Lake του Καναδά, το οποίο είναι εγκιβωτισμένο σε βάθος 430m εντός αργιλικών πετρωμάτων πάχους 5 έως 30m.

Η έρευνα όσον αφορά στη διαχείριση των ραδιενεργών αποβλήτων σε διεθνές επίπεδο έχει εντατικοποιηθεί τα τελευταία χρόνια και, όπως προαναφέρθηκε, η βιομηχανία πιστεύει ότι έχει τις απαραίτητες γνώσεις για την κατασκευή χώρων οριστικής και μακροχρόνιας αποθήκευσης των ραδιενεργών αποβλήτων . Οι περιοχές αυτές πιστεύεται ότι θα παραμείνουν ασφαλείς ακόμη και όταν προκληθούν απότομες αλλαγές των φυσικών τους χαρακτηριστικών (π.χ. σεισμοί, αλλαγές στη θερμοκρασία και υδρογεωλογία των περιοχών, κλπ).

Από την έναρξη σχεδόν της πυρηνικής δραστηριότητας, ως βασική μέθοδος διαχείρισης των ραδιενεργών αποβλήτων , σε χώρες όπως η Γαλλία, ο Καναδάς, η Μεγάλη Βρετανία και οι ΗΠΑ, θεωρείται η αποθήκευσή τους σε μικρό βάθος εντός κατάλληλα σχεδιασμένων κατασκευών. Ανάλογη πρακτική εφαρμόζεται τα τελευταία χρόνια και σε άλλες χώρες, όπως για παράδειγμα στην Ισπανία και στη Σουηδία.

Υπόγειοι χώροι αποθήκευσης ραδιενεργών αποβλήτων υπάρχουν σε αρκετές χώρες. Στη Γερμανία για παράδειγμα, ραδιενεργά απόβλητα µε χαμηλή και μέση ραδιενέργεια έχουν διατεθεί σε βιομηχανική κλίμακα σε δύο πρώην ορυχεία άλατος στο Asse (εγκατάσταση έρευνας και τεχνολογίας, R&D facίlity) και στο Mors1eben. Οι μεγαλύτερες ποσότητες των αποβλήτων αυτών βρίσκονται σε εγκαταστάσεις προσωρινής αποθήκευσης, ενώ προβλέπεται να αποθηκευτούν οριστικά στο εγκαταλελειμμένο μεταλλείο σιδήρου Konrad. Στη Σουηδία λειτουργεί μόνιμη περιοχή αποθήκευσης αποβλήτων μέσης και χαμηλής ραδιενέργειας από το 1988, ενώ αντίστοιχες περιοχές έχουν αρχίσει να κατασκευάζονται στη Φινλανδία. Στις ΗΠΑ, ξεκίνησε το 1991 η λειτουργία ενός πιλοτικού χώρου αποθήκευσης υπερουράνιων ραδιενεργών αποβλήτων, σε ένα βαθύ σχηματισμό ορυκτών αλάτων στο Carlsbad της Πολιτείας Νέο Μεξικό (Waste Isolation Pilot Plant, WIPP) [11, 16].

305

ΕΜΘΠΜ/ΑΠΘ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 8: Ολοκληρωμένη διαχείριση μολυσματικών ιατρικών απορριμμάτων.

Κάθε στάδιο διαχείρισης των αποβλήτων πρέπει να περιλαμβάνει ένα σύνολο από στάδια διαχείρισης. Η ΕΡΑ συστήνει τα ακόλουθα στάδια τα οποία πρέπει να ακολουθούνται από κάθε παραγωγό επικίνδυνων ιατρικών αποβλήτων και πρέπει ακόμα να υπάρχει και να προγραμματίζεται κάθε φορά ένα ολοκληρωμένο σχέδιο διαχείρισης των ιατρικών αποβλήτων που να περιλαμβάνει τα ακόλουθα βασικά στάδια:

Αναγνώριση των επικίνδυνων αποβλήτωνΤο σχέδιο διαχείρισης των αποβλήτων πρέπει να περιλαμβάνει διαδικασία αναγνώρισης

αντικειμένων από τα παραγόμενα απόβλητα, τα οποία προσδιορίζονται ή χαρακτηρίζονται ως επικίνδυνα ή μολυσματικά απόβλητα.

Διαχωρισμός αποβλήτωνΤο στάδιο αυτό περιλαμβάνει τις διαδικασίες διαχωρισμού σε ομάδες, των μολυσματικών από τα

μη μολυσματικά απόβλητα στο σημείο παραγωγής τους, με βάση τα ποιοτικά χαρακτηριστικά τους και κατ’ επέκταση ανάλογα με τις απαιτήσεις του τρόπου διαχείρισης τους. Ο διαχωρισμός αυτός, είναι απαραίτητο, να γίνεται με τρόπο σαφή, ευνόητο και ευχερή έτσι, ώστε να γίνεται αντιληπτός από το προσωπικό διαχείρισης των αποβλήτων και να διευκολύνεται η συλλογή και μεταφορά τους.

Κατάλληλη συλλογήΤο στάδιο αυτό περιλαμβάνει διαδικασίες κατάλληλης συλλογής και προσωρινής αποθήκευσης

μολυσματικών αποβλήτων μέσα σε ειδικούς κάδους πρωτοβάθμιας συλλογής και έπειτα τοποθέτηση τους σε πιο στερεά δοχεία δευτεροβάθμιας συλλογής για μεταφορά. Η δευτεροβάθμια συσκευασία είναι απαραίτητη όταν πρόκειται να μεταφερθούν τα μολυσματικά απόβλητα εκτός των εγκαταστάσεων.

ΣυσκευασίαΤο στάδιο αυτό περιλαμβάνει την αξιολόγηση της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας

συλλογής όπως συνιστά ο OSHA’s Bloodborne Pathogens Standard. Ακόμη, τα δοχεία συλλογής των μολυσματικών αποβλήτων πρέπει να είναι σύμφωνα με τις διεθνείς προδιαγραφές (DIN 30739).

ΣήμανσηΟι πρωτοβάθμιοι ή/και οι δευτεροβάθμιοι κάδοι πρέπει να είναι κατάλληλα επισημασμένοι,

συμφώνα με τις ακόλουθες οδηγίες:Οι πληροφορίες (για το περιεχόμενο και την επικινδυνότητα του περιεχομένου) πρέπει να

τυπώνονται με ανεξίτηλο μελάνι σε όλες τις πλευρές και πρέπει να είναι ευδιάκριτες και ευανάγνωστες.

Το διεθνές σύμβολο πρέπει να εμφανίζεται σε κόκκινο ή πορτοκαλί χρώμα σε φόντο που παρουσιάζει διαφορά και χρωματική αντίθεση και το μέγεθος του να είναι ανάλογο και κατάλληλο με τις διαστάσεις του δοχείου ή του κοντέινερ.

Οι λέξεις “Βιοεπικίνδυνα απόβλητα ” ή “Biohazardous Waste” ή παρόμοια φράση, πρέπει να τυπώνονται σε κόκκινο ή πορτοκαλί σε φόντο που παρουσιάζει διαφορά και χρωματική αντίθεση με το δοχείο (το οποίο φέρει την ταμπέλα και περιέχει τα ΕΑ) και να βρίσκεται σε όλες τις πλευρές του δοχείου.

Τα δοχεία που περιέχουν μολυσματικά και ΕΑ πρέπει να περιέχουν κάτω από την ετικέτα σήμανσης πληροφορίες για άμεση επέμβαση σε περίπτωση ατυχήματος, ή διαφυγής αποβλήτων.

ΕΜΘΠΜ/ΑΠΘ

Εικόνα 8.α: Διεθνές σύμβολο βιολογικά επικίνδυνων απορριμμάτων [ 32].

ΑποθήκευσηΚατά την διάρκεια της αποθήκευσης, πρέπει να τηρούνται ορισμένες προδιαγραφές, έτσι ώστε να

πραγματοποιείται με ασφαλή τρόπο. Πιο συγκεκριμένα, πρέπει να αποτρέπεται η πρόσβαση τρωκτικών και παρασίτων στα απόβλητα. Ακόμα η θερμοκρασία αποθήκευσης δεν πρέπει να υπερβαίνει τους 8˚C έτσι ώστε να επιβραδύνονται οι διεργασίες σήψης και αποσύνθεσης. Επίσης, οι χώροι αποθήκευσης πρέπει να είναι καθορισμένοι και να διαθέτουν εύκολη πρόσβαση καθώς και να διαθέτουν σύστημα εξαερισμού και οξυγόνωσης. Επιπλέον, οι χώροι αποθήκευσης πρέπει να είναι επαρκούς χωρητικότητας και να διαθέτουν σύστημα αποστράγγισης του δαπέδου καθώς και να φέρουν ειδικές επενδύσεις στους τοίχους και στο δάπεδο ώστε να απολυμαίνεται εύκολα ο χώρος αποθήκευσης. Τέλος, πρέπει να υπάρχει σύστημα πυρασφάλειας και ειδική σήμανση που να προειδοποιεί για το περιεχόμενο των χώρων αποθήκευσης.

Αντιμετώπιση διαφυγής αποβλήτωνΣτην περίπτωση ατυχημάτων ή διαφυγής των αποβλήτων πρέπει να σχηματιστεί ζώνη φρούρησης

της περιοχής και κατάσβεση της προκαλούμενης πυρκαγιάς ή βρέξιμο του διαφυγόντος αποβλήτου με υψηλής ενέργειας εξουδετερωτή ή σπρέι απολύμανσης. Επίσης, σε περίπτωση εργατικού ατυχήματος (επαφής ή προσβολής από απόβλητα υψηλού μολυσματικού παράγοντα) απαιτείται άμεση ιατρική επέμβαση και θεραπεία.

ΜεταφοράΤα απόβλητα , αφού συσκευασθούν όπως περιγράφηκε σε προηγούμενο στάδιο, τοποθετούνται σε

ειδικά σχεδιασμένα φορτηγά ψυγεία και μεταφέρονται προς περαιτέρω επεξεργασία. [4]

307

ΕΜΘΠΜ/ΑΠΘ

Εικόνα 8.β: Ειδικά σχεδιασμένο όχημα για την μεταφορά ιατρικών απορριμμάτων (ΑΠΟΤΕΦΡΩΤΗΡΑΣ Α.Ε.) [45].

ΕΜΘΠΜ/ΑΠΘ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 9:Μολυσματικές βιομηχανικές πτητικές οργανικές ενώσεις (αλογονωμένες και μη αλογονωμένες)

Αλογονωμένες Βρωμοδιχλωρομεθάνιο

(Bromodichloromethane) Βρωμοφόρμιο (Bromoform) Βρωμομεθάνιο (Bromomethane) Χλωροδιβρωμεθάνιο

(Chlorodibromomethane) Χλωροαιθάνιο (Chloroethane) Χλωροφόρμιο (Chloroform) Χλωρομεθάνιο (Chloromethane) Χλωροπροπάνιο (Chloropropane) 1,2-Διχλωροαιθυλένιο (Cis-1,2-

dichloroethylene) 1,3-Διχλωροπροπένιο (Cis-1,3-

dichloropropene) Διβρωμομεθάνιο

(Dibromomethane) 1,1-Διχλωροαιθυλένιο (1,1-

Dichloroethylene) Διχλωρομεθάνιο

(Dichloromethane) 1,2-Διχλωροπροπάνιο (1,2-

Dichloropropane) Ethylene dibromide

Fluorotrichloromethane (Freon 11) φρέον 11

Hexachloroethane Methylene chloride Monochlorobenzene 1,1,2,2-Τετραχλωροαιθάνιο

(1,1,2,2-Tetrachloroethane) Τετραχλωροαιθυλένιο

(Tetrachloroethylene) (Perchloroethylene) (PCE) 1,2-Trans-dichloroethylene 1,1-διχλωροαιτχάνιο (1,1-

Dichloroethane) 1,2-διχλωροαιτχάνιο (1,2-

Dichloroethane) 1,2-Dichloroethene Trichloroethylene (TCE) 1,2,2-trifluoroethane (Freon 113) Trans-1,3-dichloropropene 1,1,1-Trichloroethane -1,1,2-Trichloroethane Βινυλοχλωρίδιο( Vinyl chloride)

Μη αλογονωμένες Ακετόνη (Acetone) Ακρολείνη (Acrolein) Ακρυλονιτρίλιο (Acrylonitrile) n-Butyl alcohol Carbon disulfide Κυκλοεξανόνη (Cyclohexanone) Αιθυλικό οξικό άλας (Ethyl acetate) Αιθυλικός αιθέρας (Ethyl ether) Ισοβουτανόλη (Isobutanol) Μεθανόλη (Methanol) Μεθυλική αιθυλική κετόνη (MEK) (Methyl ethyl ketone ) μεθυλική ισοβουτιλική κετόνη (Methyl isobutyl ketone) Στυρόλιο (Styrene) Tetrahydrofuran Βινυλίου οξικό άλας (Vinyl acetate) 4-Methyl-2-pentanone

309

ΕΜΘΠΜ/ΑΠΘ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 10:Οι συνηθέστεροι ανόργανοι ρύποι που χρήζουν αντιμετώπισης

Μέταλλα

Κοβάλτιο TinΚάδμιο ΑσήμιΣίδηρος ΒανάδιοΧρώμιο Θάλλιο

Βισμούθιο ΚάλιοΑντιμόνιο ΜαγγάνιοΑλουμίνιο Μαγνήσιο

Βάριο Μεταλλικά κυανιούχαΑσβέστιο ΝάτριοΒηρύλλιο Νικέλιο

Βόριο ΣελήνιοΧαλκός Τιτάνιο

Αρσενικό* ΥδράργυροςΜόλυβδος Ψευδάργυρος

Ραδιονουκλεΐδια

Αμερίκιο-241 Ράδιο-224, -226Καίσιο-134, -137 Στρόντιο-90

Κοβάλτιο-60 Τεχνήτιο-99Ευρώπιο-152, -154, -155 Θορίου-228, -230, -232

Πλουτώνιο-238, -239 Ουράνιο-234, -235, -2382

Άλλες ανόργανες προσμείξεις

Αμίαντος ΦθόριοΚυάνιο

*Παρά το γεγονός ότι το αρσενικό δεν είναι πραγματικό μέταλλο, περιλαμβάνεται στην λίστα επειδή κατατάσσεται σαν ένα από τα οχτώ RCRA μέταλλα

ΕΜΘΠΜ/ΑΠΘ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 11:Αρχές και συμπεριφορά των ανόργανων ουσιώνΣυχνά, συγκεκριμένες τεχνολογίες μπορεί να απορρίπτονται, ή η λίστα των διαθέσιμων

τεχνολογιών μπορεί να περιορίζεται, βάσει της παρουσίας ή απουσίας μίας ή περισσοτέρων χημικών ομάδων. Οι σχετικές συγκεντρώσεις αυτών των ομάδων, μπορεί να ευνοεί συγκεκριμένες τεχνολογίες. Τα μέταλλα μπορούν να βρεθούν ορισμένες φορές σε στοιχειακή μορφή, αλλά στις περισσότερες των περιπτώσεων συναντώνται σαν άλατα αναμιγμένα στο έδαφος. Την ίδια στιγμή, οι επιλογές επεξεργασίας για ραδιενεργά υλικά, περιορίζονται στην μείωση όγκου/συγκέντρωσης και την αδρανοποίηση. Οι ίνες άσβεστου, απαιτούν ειδική προσοχή ώστε να αποφευχθεί η διαφυγή τους κατά την μεταφορά και διάθεση τους (πρέπει να αποθηκεύονται μονίμως σε ειδικά δοχεία). Οι αρχές και η συμπεριφορά συγκεκριμένων ομάδων ανόργανων ουσιών και ανόργανων ρύπων παρουσιάζονται στην συνέχεια.

ΜέταλλαΑντίθετα με τα επικίνδυνα οργανικά συστατικά, τα μέταλλα δεν μπορούν να διασπαστούν ή να

αποτοξικοποιηθούν. Η παρουσία μετάλλων στα απόβλητα, εγκυμονεί ένα μακροπρόθεσμο περιβαλλοντικό κίνδυνο. Η τύχη του μετάλλου στο περιβάλλον, βασίζεται στις φυσικές και χημικές ιδιότητες του, τα απόβλητα με τα οποία είναι αναμειγμένο και τα χαρακτηριστικά του εδάφους. Σημαντική καθοδική μεταφορά των μετάλλων από την επιφάνεια του εδάφους, πραγματοποιείται όταν η ικανότητα συγκράτησης των μετάλλων του εδάφους έχει ελαχιστοποιηθεί, ή όταν τα μέταλλα έχουν διαλυτοποιηθεί (π.χ. από χαμηλά pH). Καθώς η συγκέντρωση των μετάλλων ξεπερνά την ικανότητα του εδάφους να τα συγκρατήσει, τα μέταλλα μετακινούνται σε μεγαλύτερα βάθη με τα διασταλλάζοντα ύδατα. Η μεταφορά στην επιφάνεια του εδάφους μέσω της σκόνης και της διάβρωσης, αποτελούν κοινούς μηχανισμούς μεταφοράς. Ο βαθμός στον οποίο εκτείνεται η μόλυνση στην κάθετη διεύθυνση, εξαρτάται από την σύσταση του εδάφους και την χημεία της επιφάνειας του.

Οι αρχές και η συμπεριφορά συγκεκριμένων μετάλλων, παρουσιάζεται παρακάτω:

Αρσενικό: Το Αρσενικό (As) υπάρχει στο έδαφος στο περιβάλλον, σαν αρσενικικό, As(V), ή σαν αρσενικώδες, As(III). Και τα δύο είναι τοξικά ˙ παρόλα αυτά, το αρσενικώδες είναι το πιο τοξικό, ενώ το αρσενικικό το πιο κοινό. (Σημείωση: το αρσενικώδες δεν είναι πραγματικό μέταλλο, ωστόσο, συμπεριλαμβάνεται εδώ σαν ένα από τα οχτώ RCRA μέταλλα).

Η συμπεριφορά του αρσενικικού στα εδάφη, είναι αντίστοιχη με αυτή του φωσφόρου, λόγω των χημικών ομοιοτήτων τους. Όπως και ο φώσφορος, το αρσενικικό είναι δεσμευμένο στο έδαφος και έτσι είναι σχετικά αδρανές. Ο Σίδηρος (Fe), το Αλουμίνιο (Al) καθώς και το Ασβέστιο (Ca) επηρεάζουν την δέσμευση του στο έδαφος, σχηματίζοντας αδιάλυτα σύμπλοκα με το αρσενικικό. Η παρουσία του σιδήρου στο έδαφος, είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για τον έλεγχο της κινητικότητας του αρσενικικού. Οι ενώσεις που περιέχουν αρσενικώδες, παρουσιάζουν από 4 έως 10 φορές μεγαλύτερη διαλυτότητα από τις ενώσεις αρσενικικού.

Η προσρόφηση του αρσενικώδους εξαρτάται επίσης σε μεγάλο βαθμό από το pH. Μία έρευνα έντοπισε αυξημένη προσρόφηση As(III) από 2 λάσπες με δείκτη pH από 3 έως 9, ενώ μια άλλη έρευνα βρήκε το μέγιστο επίπεδο προσρόφησης του As(III), πραγματοποιήθηκε από οξείδια του σιδήρου σε περιβάλλον pH 7.

Υπό αναερόβιες συνθήκες, το αρσενικικό, μπορεί να μετατραπεί σε αρσενικώδες. Το αρσενικώδες διασταλλάζει σε μεγαλύτερο βαθμό λόγω της μεγαλύτερης διαλυτότητας του.

325

ΕΜΘΠΜ/ΑΠΘ

Χρώμιο: Το Χρώμιο (Cr) συναντάται στο περιβάλλον σε τρείς μορφές: στη μορφή τρισθενούς Cr(III), Cr+3, και στις εξασθενείς μορφές Cr(VI), (Cr2O7)-2 και (CrO4)-2. Το εξασθενές χρώμιο είναι η κυρίως χρησιμοποιούμενη μορφή χρωμίου που χρησιμοποιείται στην βιομηχανία ˙ συντηρητικά ξύλου περιέχουν συνήθως χρωμικό οξύ, ένα Cr(VI) οξείδιο. Οι δύο μορφές του εξασθενούς χρωμίου, εξαρτώνται από το pH˙ εξασθενές χρώμιο στη μορφή χρωμικού ιόντος (CrO4)-2 κυριαρχεί για pH πάνω από 6˙ διχρωμικό ιόν (Cr2O7)-2 κυριαρχεί σε pH χαμηλότερο του 6. Τα διχρωματικά ιόντα παρουσιάζουν μεγαλύτερο κίνδυνο για την υγεία από τα χρωμικά ιόντα και είναι πιο τοξικά από τα ιόντα Cr(III).

Λόγω της ανιονικής του φύσης, το Cr(VI), σχετίζεται μόνο με επιφάνειες εδάφους που είναι θετικά φορτισμένες αλλά η ποσότητα του μπορεί να μειωθεί αυξανόμενου του pH του εδάφους. Επιφάνειες με οξείδια σιδήρου και αλουμινίου προσροφούν τα χρωμικά ιόντα σε όξινο περιβάλλον ή ουδέτερο pH.

Το χρώμιο (ΙΙΙ) είναι η σταθερή μορφή του χρωμίου στο έδαφος. Ενώσεις χρωμίου (ΙΙΙ) και υδροξυλίου ιζηματοποιούνται σε περιβάλλον pH 4.5 και ιζηματοποιούνται πλήρως όσον αφορά τα είδη υδροξυλίου σε pH 5.5. Σε αντίθεση με το Cr(VI), το Cr(III) είναι σχετικά αδρανές στο έδαφος. Ωστόσο, το Cr(III) σχηματίζει σύμπλοκα με διαλυτά οργανικά προσδέματα, τα οποία μπορούν να αυξήσουν την κινητικότητα του.

Ανεξάρτητα από το pH και την πιθανότητα οξειδοαναγωγής, το μεγαλύτερο ποσοστό Cr(VI) στο έδαφος υποβαθμίζεται σε Cr(III). Η οργανική ύλη του εδάφους και τα ορυκτά Fe(II), προσφέρουν ηλεκτρόνια σε αυτή την αντίδραση. Η αντίδραση υποβάθμισης του Cr(IV), υπό την παρουσία οργανικής ύλης εξελίσσεται με αργό ρυθμό κάτω από φυσιολογικές συνθήκες περιβάλλοντος σε pH και θερμοκρασία, ενώ ο ρυθμός εξέλιξης της αντίδρασης αυξάνεται καθώς μειώνεται το pH του εδάφους.

Χαλκός: Το έδαφος συγκρατεί τον χαλκό μέσω ανταλλαγής και ειδικής προσρόφησης. Ο χαλκός απορροφάται από τα περισσότερα συστατικά του εδάφους σε μεγαλύτερο βαθμό από κάθε άλλο τοξικό μέταλλο, εκτός από τον μόλυβδο (Pb). Ο χαλκός ωστόσο, παρουσιάζει υψηλή συγγένεια σε διαλυτούς οργανικούς συνδέτες˙ η διάταξη αυτών των συμπλόκων μπορεί να αυξήσει σε μεγάλο βαθμό την κινητικότητα του στο έδαφος [49].

ΕΜΘΠΜ/ΑΠΘ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 12:Τα συνηθισμένα καύσιμα που μολύνουν στις περισσότερες των περιπτώσεων και πρέπει να αντιμετωπισθούν

1. Acenaphthene2. Anthracene3. Benz(a)anthracene4. Benzene5. Benzo(b)fluoranthene6. Benzo(k)fluoranthene7. Benzo(g,h,i)perylene8. Benzo(a)pyrene9. Chrysene10. Cis-2-butene11. Creosols12. Cyclohexane13. Cyclopentane14. Dibenzo(a,h)anthracene15. 2,3-Dimethylbutane16. 3,3-Dimethyl-1-butene17. Dimethylethylbenzene18. 2,2-Dimethylheptane19. 2,2-Dimethylhexane20. 2,2-Dimethylpentane21. 2,3-Dimethylpentane22. 2,4-Dimethylphenol23. Ethylbenzene24. 3-Ethylpentane25. Fluoranthene26. Fluorene27. Ideno(1,2,3-c,d)pyrene28. Isobutane29. Isopentane30. 2-Methyl-1,3-butadiene31. 3-Methyl-1,2-butadiene32. 2-Methyl-butene33. 2-Methyl-2-butene34. 3-Methyl-1-butene35. Methylcyclopentane

36. 2-Methylheptane37. 3-Methylheptane38. 3-Methylhexane39. Methylnaphthalene40. 2-Methylnaphthalene41. 2-Methylpentane42. 3-Methylpentane43. 3-Methyl-1-pentene44. 2-Methylphenol45. 4-Methylphenol46. Methylpropylbenzene47. m-Xylene48. Naphthalene49. n-Butane50. n-Decane51. n-Dodecane52. n-Heptane53. n-Hexane54. n-Hexylbenzene55. n-Nonane56. n-Nonane57. n-Octane58. n-Pentane59. n-Propylbenzene60. n-Undecane61. o-Xylene62. 1-Pentene63. Phenanthrene64. Phenol65. Propane66. p-Xylene67. Pyrene68. Pyridine69. 1,2,3,4-Tetramethylbenzene

327

ΕΜΘΠΜ/ΑΠΘ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 13: Αρχές και συμπεριφορά των καυσίμωνΟι πληροφορίες που δίνονται για τις VOCs και τις SVOCs στις σχετικές παραγράφους, μπορούν να

χαρακτηρίσουν και πολλά από τα καύσιμα που παρουσιάζονται στην συγκεκριμένη παράγραφο. Όπως έχει ήδη συζητηθεί για τις VOCs και τις SVOCs, μια σημαντική θεώρηση που πρέπει να κάνουμε για την εκτίμηση μιας πιθανής μόλυνσης είναι, εάν ο εν λόγω ρύπος, είναι αλογονούχος ή μη-αλογονούχος. Μια ένωση χαρακτηρίζεται αλογονούχα, όταν έχει προσκολλημένο κάποιο αλογόνο (π.χ. φθόριο, χλώριο, βρώμιο, ή ιώδιο). Τα καύσιμα συγκεκριμένα, θεωρούνται μη-αλογονούχα. Η φύση του δεσμού του αλογόνου από μόνη της μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την αποτελεσματικότητα μιας τεχνολογίας επεξεργασίας ή μπορεί να απαιτεί πιο εκτεταμένη επεξεργασία σε σχέση με μια μη-αλογονούχα ένωση.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα, αποτελεί η βιοεξυγίανση. Γενικά, οι αλογονούχες ενώσεις είναι λιγότερο «πρόσφορες» σε αυτή τη μέθοδο επεξεργασίας από ότι οι μη- αλογονούχες ενώσεις. Επιπλέον, όσο πιο αλογονούχα είναι μια ένωση (δηλαδή όσα περισσότερα αλογόνα έχει προσκολλημένα), τόσο περισσότερο «ανθεκτική» είναι απέναντι στην τεχνολογία της βιοαποδόμισης. Ένα άλλο παράδειγμα, αποτελεί η αποτέφρωση αλογονούχων ουσιών, κατά την οποία απαιτείται ειδική επεξεργασία για τα υγρά και αέρια απόβλητα λόγο του αλογόνου για τον έλεγχο της ρύπανσης, σε αντίθεση με τους φυσιολογικούς ελέγχους που πραγματοποιούνται για μη-αλογονούχες ενώσεις.

Έτσι λοιπόν, ένας μηχανικός που πρόκειται να αποφασίσει για το ποία είναι η κατάλληλη τεχνολογία που πρέπει να εφαρμοστεί για την αποτελεσματική αντιμετώπιση ενός ρύπου, πρέπει να γνωρίζει κατά πόσο οι προς επεξεργασία ενώσεις είναι αλογονούχες ή όχι. Στις περισσότερες των περιπτώσεων, ο μηχανικός πρέπει να γνωρίζει τις ακριβής ενώσεις που εμπλέκονται έτσι ώστε να μπορεί να αποφασίσει για τις τροποποιήσεις που απαιτούνται ώστε να εφαρμοστεί με επιτυχία η εν λόγο τεχνολογία στην αντιμετώπιση αλογονούχων ενώσεων.

Η μόλυνση από καύσιμα στην ακόρεστη ζώνη του εδάφους, λαμβάνει χώρα σε τέσσερις φάσεις: στα στερεά σωματίδια του εδάφους, σε νερό στους πόρους του εδάφους, σε αέρια φάση στους πόρους του εδάφους και σε μη υδατική φάση NAPL.Η φύση και ο βαθμός στον οποίο μεταφέρεται ο ρύπος, καθορίζεται από τις αντιδράσεις ανάμεσα στις φυσικές ιδιότητες του μολυντή (πυκνότητα, πίεση ατμών, ιξώδες και υδροφοβικότητα) και του υπεδάφους (γεωλογία, ορυκτολογία υδροφόρων στρωμάτων, και υδρολογία υπόγειων νερών). Οι περισσότεροι μολυντές που προέρχονται από καύσιμα είναι λιγότερο πυκνοί από το νερό και έτσι μπορούν να αναγνωρισθούν σαν αιωρούμενες λίμνες (LNAPLs Light Non-Aqueous Phase Liquids) στην υδροφόρο ορίζοντα.

Τυπικά, αφού πραγματοποιηθεί μια διαρροή, τα LNAPLs, μετακινούνται κάθετα στο υπέδαφος μέχρι να εξαντληθεί ο εναπομένων κορεσμός του υγρού ή μέχρι να φτάσει στην ζώνη τριχοειδών φαινομένων που βρίσκεται πάνω από τον υδροφόρο ορίζοντα. Ακόμα, κάποια διασπορά του υγρού, πραγματοποιείται όταν υπό την επίδραση τη πίεσης του διεισδύοντος υγρού και αφού αυτή φτάσει σε επίπεδο ώστε να διαπεράσει το επίπεδο του νερού. Η πίεση του διεισδύοντος υγρού ωθεί την διαρροή κάτω από την επιφάνεια του επιπέδου του νερού. Υγρά με πυκνότητα χαμηλότερη από αυτή του νερού, εξαπλώνονται πλευρικά και επιπλέουν στην επιφάνεια του υδροφόρου ορίζοντα, σχηματίζοντας ένα ανάχωμα που συμπιέζεται σε ένα «φακό» που εξαπλώνεται.

Καθώς η στήλη των διαλυμένων συστατικών απομακρύνεται από το κύριο όγκο του υγρού, αντιδράσεις με τα σωματίδια του εδάφους, επηρεάζουν τις συγκεντρώσεις του ρύπου. Ενώσεις που προσελκύονται περισσότερο από την υγρασία μετακινούνται με αργότερους ρυθμούς από τα υπόγεια ύδατα και έτσι βρίσκονται πιο κοντά στο σημείο της διαρροής του ρύπου. Από την άλλη πλευρά, ενώσεις που προσελκύονται λιγότερο από τα σωματίδια του εδάφους, εξαπλώνονται πολύ πιο γρήγορα και μπορούν να εντοπιστούν σε πολύ μεγαλύτερες αποστάσεις από τα υπόλοιπα.

328

ΕΜΘΠΜ/ΑΠΘ

Οι περισσότερες πτητικές LNAPL ενώσεις μπορούν εύκολα να διαχωριστούν σε αέρια φάση. Για παράδειγμα, σε ένα δείγμα αερίου από έδαφος περιοχής μολυσμένης από ρύπους που εξαπλώθηκαν σε αέρια φάση, περιέχονται συνήθως σε μεγαλύτερο ποσοστό πτητικές ενώσεις από ότι σε περίπτωση εξάπλωσης του ρύπου από υπόγεια ύδατα. Η μεταφορά ενός ρύπου σε αέρια φάση, σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να ακολουθηθεί από μεταγενέστερη διάλυση του ρύπου στα υπόγεια ύδατα. Εναλλακτικά, ρύποι σε υγρή βάση που παρουσιάζουν υψηλές σταθερές Henry, είναι αναμενόμενο να πτητικοποιηθούν σε πορώδη σημεία του εδάφους.

Όσον αφορά ενώσεις με πυκνότητα ατμών μεγαλύτερη από αυτήν του αέρα, ο καθοδηγούμενος από την πυκνότητα θύσανος ατμών μπορεί να εμφανιστεί σαν αποτέλεσμα της διαφοράς πυκνότητας του αερίου. Το τολουόλιο, το αιθυλοβενζόλιο, το ξυλόλιο και η ναφθαλίνη είναι λιγότερο πυκνά από το νερό και έτσι σχετικά απίθανο να εξαπλωθούν από μια ροή που οφείλεται σε πυκνότητα. Παρόλα αυτά, είναι πιθανό να εξαπλωθούν με διάχυση, καθώς προκαλούν την μετατροπή των ατμών των θυσάνων στην ακόρεστη ζώνη (από τα εναπομένοντα κορεσμένα). Το εναπομένον κορεσμένο είναι το κομμάτι του υγρού ρύπου που παραμένει στο πορώδες του εδάφους σαν αποτέλεσμα των τριχοειδών φαινομένων μετά την εξάπλωση των NAPL στο έδαφος. Πτητικοποίηση από μολυσμένα υπόγεια ύδατα μπορεί επίσης να παράγει ένα θύσανο ενώσεων με υψηλές πιέσεις ατμών και υψηλή διαλυτότητα στο νερό. Η διάλυση των ρύπων από τον εναπομείναντα κορεσμένα ή τον κύριο όγκο του υγρού στο νερό, μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε στις ακόρεστες, είτε στις διαποτισμένες περιοχές του υπεδάφους, με την μόλυνση να εξαπλώνεται μαζί με το νερό. Επειδή η διαλυτότητα των καυσίμων είναι σχετικά χαμηλή, η διάλυση των ρύπων από NAPL υπό συνθήκες στρωτής ροής που είναι τυπική για τους υδροφόρους ορίζοντες, περιορίζεται από την χαμηλή μεταφορά μάζας και απαιτεί δεκαετίες για να διαλυθεί και να παραχθεί ένα αραιό ρεύμα απορριμμάτων μαζικού όγκου [49].

329