ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην...

51
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ « ∆ιδακτική Τεχνολογίας & Ψηφιακά Συστή ατα » Κατεύθυνση : Ηλεκτρονική Μάθηση ΜΑΘΗΜΑ : ∆Ι∆ΑΚΤΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ & ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΟΣ ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΣ ∆ιδάσκων : Ιωάννης Ι. Σπαντιδάκης ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: « Η ∆ιδασκαλία Παραγωγής Γραπτού Λόγου ε την Υποστήριξη του Υπολογιστή » ΟΜΑ∆Α ΕΡΓΑΣΙΑΣ: Ελένη Σακελλαρίου Λάπρος Πόλκας

Transcript of ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην...

Page 1: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

ΠΠΑΑΝΝΕΕΠΠΙΙΣΣΤΤΗΗΜΜΙΙΟΟ ΠΠΕΕΙΙΡΡΑΑΙΙΩΩΣΣ

ΜΜΕΕΤΤΑΑΠΠΤΤΥΥΧΧΙΙΑΑΚΚΟΟ ΠΠΡΡΟΟΓΓΡΡΑΑΜΜΜΜΑΑ

laquolaquo∆∆ιιδδαακκττιικκήή ΤΤεεχχννοολλοογγίίααςς ampamp ΨΨηηφφιιαακκάά

ΣΣυυσσττήήmicromicroααττααraquoraquo

ΚΚααττεεύύθθυυννσσηη ΗΗλλεεκκττρροοννιικκήή ΜΜάάθθηησσηη

ΜΜΑΑΘΘΗΗΜΜΑΑ

∆∆ΙΙ∆∆ΑΑΚΚΤΤΙΙΚΚΑΑ ΜΜΟΟΝΝΤΤΕΕΛΛΑΑ

ampamp ΕΕΚΚΠΠΑΑΙΙ∆∆ΕΕΥΥΤΤΙΙΚΚΟΟΣΣ ΣΣΧΧΕΕ∆∆ΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ

∆∆ιιδδάάσσκκωωνν ΙΙωωάάννννηηςς ΙΙ ΣΣππααννττιιδδάάκκηηςς

ΤΤΙΙΤΤΛΛΟΟΣΣ ΕΕΡΡΓΓΑΑΣΣΙΙΑΑΣΣ

laquolaquoΗΗ ∆∆ιιδδαασσκκααλλίίαα ΠΠααρρααγγωωγγήήςς ΓΓρρααππττοούύ ΛΛόόγγοουυ

micromicroεε ττηηνν ΥΥπποοσσττήήρριιξξηη ττοουυ ΥΥπποολλοογγιισσττήήraquoraquo

ΟΜΑ∆Α ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Ελένη Σακελλαρίου Λάmicroπρος Πόλκας

2

Περιεχόmicroενα

1 Αντικείmicroενο και στόχοι της εργασίας 3

2 Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4

3 Από τον laquoτυπωmicroένοraquo στον laquoυπολογιστικόraquo λόγο 5

4 Για την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας 6

5 Ο διπλός ρόλος των microαθητών στο γλωσσικό microάθηmicroα 9

6 Τα στάδια της συγγραφής των κειmicroένων 9

61 Προϋποθέσεις αποτελεσmicroατικότητας 11

62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν 13

7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα 14

71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας 16

72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo 17

721 Παρατηρήσεις 20

8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα 21

81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία 21

82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα 22

83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου 23

84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo 25

841 Παρατηρήσεις 30

9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο 31

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo 32

912 Παρατηρήσεις 36

10 Επιλογικές παρατηρήσεις 37

11 Παράρτηmicroα Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής 40

γραπτού λόγου microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου

12 Εργογραφία 47

3

1 Αντικείmicroενο και στόχοι της εργασίας

∆ύσκολα θα microπορούσε κανείς να αmicroφισβητήσει σήmicroερα τη σηmicroασία που έχουν οι

Νέες Τεχνολογίες (στο εξής ΝΤ) στο σηmicroερινό παγκοσmicroιοποιηmicroένο (οικονοmicroικό και

κοινωνικό) γίγνεσθαι τις επιπτώσεις που η ιδιαιτερότητα και η ευρύτητα της χρήσης

τους έχει για το περιεχόmicroενο του γραmicromicroατισmicroού στην εκπαίδευση (Kalantzis amp Cope

1999 Cesarini 2004) και ειδικότερα τους νέους ορίζοντες που microπορούν να ανοίξουν

στη γλωσσική διδασκαλία Η πραγmicroατικότητα ωστόσο αυτή όχι microόνο δεν έχει

εξαφανίσει τα προβλήmicroατα που τίθενται από τη χρήση των ΝΤ στους χώρους

microάθησης αλλά παρά τη ρητορική ευφορία και τις laquoαυτονόητεςraquo οικουmicroενικές

αλήθειες που συχνά πυκνά διατυπώνονται έχει εντείνει στον χώρο της παιδαγωγικής

θεωρίας και πρακτικής τη διατύπωση ερωτηmicroάτων ως προς τη χρήση τους microε στόχο

microια πιο δηmicroιουργική αξιοποίησή τους στην εκπαίδευση (Ράπτης amp Ράπτη 2003)

Στο προβληmicroατικό αυτό πλαίσιο η πρόκληση για τον εκπαιδευτικό κόσmicroο σήmicroερα

έγκειται στο να

bull κατανοήσει τους τρόπους microε τους οποίους η χρήση των ΝΤ επηρεάζει

διαmicroορφώνει και microεταmicroορφώνει τις πρακτικές του γραmicromicroατισmicroού στην

εκπαίδευση

bull πώς θα πρέπει να χρησιmicroοποιήσει ο εκπαιδευτικός κόσmicroος τις ΝΤ

αποτελεσmicroατικά microε κριτική microατιά και υπευθυνότητα ώστε να επωφεληθεί όσο το

δυνατόν περισσότερο από τις παιδαγωγικές τους δυνατότητες

bull συνειδητοποιήσει ότι δεν έχει νόηmicroα να προσπαθεί να προσαρmicroόσει τις νέες

τεχνολογίες στις υπάρχουσες εκπαιδευτικές πρακτικές επειδή έτσι η διδασκαλία

ενδέχεται να καταλήξει να γίνεται microε τον ίδιο τρόπο όπως και πριν microε τη microόνη

διαφορά ότι τώρα χρησιmicroοποιεί περισσότερο τα νέα τεχνολογικά δεδοmicroένα

(Snyder 2001 111-112)

Ειδικότερα ως προς το ζήτηmicroα της αξιοποίησης των ηλεκτρονικών υπολογιστών (στο

εξής ΗΥ) στη γλωσσική διδασκαλία επίκαιρα εmicroφανίζονται τα επόmicroενα ερωτήmicroατα

τα οποία έmicromicroεσα ή άmicroεσα αποτελούν αντικείmicroενο διερεύνησης στην προκείmicroενη

εργασία

bull Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τη διαδικασία ενσωmicroάτωσης των ΗΥ στο microάθηmicroα

της γλωσσικής αγωγής

4

bull Σε ποια κατηγορία προβληmicroάτων γλωσσικής διδασκαλίας microπορούν να

προσφέρουν τις υπηρεσίες τους οι ΗΥ

bull Σε ποιο βαθmicroό και κάτω από ποιες συνθήκες οι ΗΥ διαφοροποιούν το έργο του

εκπαιδευτικού και επηρεάζουν θετικά τη στάση και τη συνεργασία των microαθητών

στην παραγωγή γραπτού λόγου (process writing)

2 Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου Επειδή ο λόγος (discourse στην αγγλική και discours στη γαλλική γλώσσα)

χρησιmicroοποιείται σήmicroερα microε πολλές σηmicroασίες σηmicroειώνεται προκαταβολικά εδώ ότι η

σχετική έννοια βασίζεται στην άποψη ότι η γλώσσα αποτελεί πηγή κοινωνικά

οριοθετηmicroένων νοηmicroάτων και όχι microέσο έκφρασης ατοmicroικών ιδεών Αυτό σηmicroαίνει ότι

η διαφορά στους τρόπους ανάγνωσης microηνυmicroάτων και στις microορφές γλωσσικής

παραγωγής δεν οφείλεται τόσο στις ιδιοσυγκρασιακές διαφορές των οmicroιλητών microιας

γλώσσας αλλά συνδέεται microε τη χρήση της στα πλαίσια συγκεκριmicroένων κοινωνικών

θεσmicroών ο κάθε ένας από τους οποίους προσδιορίζει και προσδιορίζεται από τις

πρακτικές τις αξίες και τις έννοιες που συγκροτούν τον λόγο του Με αυτή την έννοια

ο λόγος βρίσκεται σε συνάρτηση microε όλες τις άλλες κοινωνικές πρακτικές και τον

προσεγγίζουmicroε ως διαδικασία και δραστηριότητα -όχι ως κατάσταση ή αντικείmicroενο Τέλος ο λόγος ως διαδικασία διαφοροποιείται από την έννοια κείmicroενο (text) που

αποτελεί το τελικό προϊόν του λόγου και την πραγmicroάτωσή του (Γεωργακοπούλου amp

Γούτσος 1999 17-25)

H παραγωγή του γραπτού λόγου ως διδακτική microέθοδος του γλωσσικού microαθήmicroατος

στην εκπαίδευση εmicroφανίστηκε στον διεθνή χώρο από τις αρχές τις δεκαετίας του 60

Προέκυψε κυρίως ως αποτέλεσmicroα της microετάβασης από τον συmicroπεριφορισmicroό στον

χώρο της γνωστικής ψυχολογίας (Βοσνιάδου 1998) η οποία microετέφερε το κέντρο

βάρους του επιστηmicroονικού ενδιαφέροντος από το τελικό γραπτό προϊόν στη

διαδικασία παραγωγής του από το αποκλειστικό δηλαδή ενδιαφέρον του τί διδάσκει

ο εκπαιδευτικός στο γλωσσικό microάθηmicroα στο τί συmicroβαίνει στους microαθητές κατά τη

διάρκεια παραγωγής γραπτού λόγου για παράδειγmicroα στο πώς γράφουν ποιες

δυσκολίες αντιmicroετωπίζουν γιατί τις αντιmicroετωπίζουν και πώς είναι δυνατόν να

υποστηριχθούν αποτελεσmicroατικότερα (Μέσσιου 2003 Ζώτου-Αργυρούδης 2003)

Στις αρχές της δεκαετίας του 80 άρχισαν να εκπονούνται τα πρώτα γνωστικά microοντέλα

για το πώς γράφει ο άνθρωπος από τους Flower amp Hayes (1981) τα οποία

5

κατοχυρώθηκαν λίγο αργότερα από πορίσmicroατα ερευνών των Bereiter και

Scardamalia (1987) εκπροσώπων της γνωστικής ψυχολογίας (Stainthorp 2004)

Άρχισε έτσι να απασχολεί την επιστηmicroονική κοινότητα ο microαθητής ως συγγραφέας οι

ιδιαιτερότητες και οι δυσκολίες που αντιmicroετωπίζει Το κίνηmicroα αυτό επηρέασε

προοδευτικά τις απόψεις για τη διδασκαλία του γραπτού λόγου κατά προέκταση τον

σχεδιασmicroό των αναλυτικών προγραmicromicroάτων (στο εξής ΑΠ) στην εκπαίδευση

(Ματσαγγούρας 2004 54-79)

3 Από τον laquoτυπωmicroένοraquo στον laquoυπολογιστικόraquo λόγο

Η εφόρmicroηση των ΝΤ στην περιοχή του γραπτού λόγου επέφερε ριζικές αλλαγές στον

τρόπο microε τον οποίο αντιλαmicroβανόmicroασταν microέχρι σήmicroερα λειτουργίες και παράγωγες

εκφάνσεις του όπως η πρόσληψη και η ανάγνωση (Hansen amp Haas 1988 Piolat-

Roussey amp Thunin 1997) Συνοπτικά ο laquoτυπωmicroένοςraquo λόγος αποτυπωmicroένος κυρίως

στον κόσmicroο του χειροποίητου εντύπου παρουσιάζει τις εξής βασικές διαφορές από

τον ηλεκτρονικό laquoυπολογιστικόraquo (Birkerts 1997)

1 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι κατά βάση γραmicromicroικός καθώς δεσmicroεύεται από τις

επιταγές της σύνταξης η οποία αποτελεί ένα είδος χαρτογράφησης των τρόπων που

χρησιmicroοποιεί ο νους για να εκφραστεί λογικά microέσω της γλώσσας Όσο για τα

παραγόmicroενα κείmicroενα του τυπωmicroένου λόγου χαρακτηρίζονται microονοτροπικά Αντίθετα

ο υπολογιστικός λόγος microέσω κυρίως του υπερκειmicroένου θεωρείται microη γραmicromicroικός microε

κειmicroενικά παράγωγα τα οποία χαρακτηρίζονται πολυτροπικά Με τον όρο

laquoπολυτροπικόςraquo νοείται η microορφή παρουσίασης ενός πολιτισmicroικού προϊόντος στο

οποίο περιέχονται και συνδυάζονται περισσότεροι από ένας σηmicroειωτικοί τρόποι

(modes) ενώ microε τον όρο laquomicroονοτροπικόςraquo νοείται η microορφή παρουσίασης ενός

πολιτισmicroικού προϊόντος στο οποίο περιέχεται microόνο ένας σηmicroειωτικός τρόπος Οι

σηmicroειωτικοί τρόποι που microπορούν να συνδυάζονται σε ένα πολυτροπικό κείmicroενο

είναι ο γραπτός και προφορικός λόγος η εικόνα η φωτογραφία το σχέδιο το

σχεδιάγραmicromicroα το χρώmicroα η γραmicromicroατοσειρά η κινούmicroενη εικόνα η microουσική ο ήχος ο

ρυθmicroός οι χειρονοmicroίες (Kress 2003)

2 Η συmicromicroετοχή στην ανάγνωση του τυπωmicroένου λόγου είναι κατεξοχήν ιδιωτική

υπόθεση Παρά το ότι η ανάγνωση στην προκειmicroένη περίπτωση συνιστά πράξη

επικοινωνίας το περιεχόmicroενο του τυπωmicroένου λόγου περνά από τον ιδιωτικό χώρο

του ποmicroπού στον ιδιωτικό χώρο του αποδέκτη Αντίθετα η συmicromicroετοχή στην

ανάγνωση του υπολογιστικού λόγου τρέπεται σε συλλογική ή δηmicroόσια καθώς

6

συmicroβαίνει microέσα σε ένα κύκλο ευρύτερης σύνδεσης Το τεράστιο αποθεmicroατικό υλικό

των δικτύων είναι διαρκώς παρόν σε λανθάνουσα κατάσταση ακόmicroη και όταν δεν

επηρεάζει την άmicroεση επικοινωνία

3 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι δέσmicroιος του χρόνου και της ιστορίας καθώς τα υλικά του

είναι διαστρωmicroατωmicroένα προσφέρονται για ξαναδιάβασmicroα και ιδιαίτερη προσοχή

Αντίθετα ο υπολογιστικός είναι εφήmicroερος και παροντικός microπορεί να τροποποιηθεί ή

να εξαφανιστεί microε το πάτηmicroα ενός πλήκτρου

4 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι στατικός αυτός που προχωρά είναι ο αναγνώστης και

όχι ο τυπωmicroένος λόγος σε αντίθεση προς τον υπολογιστικό λόγο που είναι ρευστός

καθώς εξελίσσεται microε αλmicroατώδεις ρυθmicroούς ανάπτυξης και τροποποιείται συνεχώς

5 Η πρόσληψη του τυπωmicroένου λόγου απαιτεί τη συγκέντρωση και την προσοχή του

αναγνώστη το κείmicroενο κυρίως διαβάζεται- ενώ ο υπολογιστικός λόγος οπτικοποιεί

το περιεχόmicroενο και προκαλεί την εντύπωση το κείmicroενο κυρίως laquoβλέπεταιraquo 4 Για την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας

Η παραγωγή γραπτού λόγου εντάσσεται στη φιλοσοφία της επικοινωνιακής

προσέγγισης της γλώσσας Εmicroφανίστηκε ως αποτέλεσmicroα της επίδρασης όmicroορων

κλάδων της γλωσσολογίας (της κειmicroενογλωσσολογίας της ψυχογλωσσολογίας της

κοινωνιογλωσσολογίας της ανάλυσης συνεχούς λόγου) της εθνογραφίας και της

ανθρωπολογίας και συνιστά την κυρίαρχη αντίληψη στο διεθνή χώρο για τη

γλωσσική αγωγή κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες (Littlewood 1983) Σχετικώς

πρόσφατα ενσωmicroατώθηκε στο σηmicroερινό ΑΠ της Πρωτοβάθmicroιας και ∆ευτεροβάθmicroιας

εκπαίδευσης στη χώρα microας (Χαραλαmicroπόπουλος 1999) Αυτό ωστόσο δεν σηmicroαίνει

ότι στη σηmicroερινή σχολική πρακτική έχει microηδενιστεί το habitus του παραδοσιακού

τρόπου γλωσσικής διδασκαλίας το οποίο στηρίζεται στις επόmicroενες αρχές Μέσσιου

2003)

bull Η έmicroφαση δίνεται στο τελικό προϊόν του γραπτού λόγου

bull Το γράψιmicroο θεωρείται ατοmicroική εργασία

bull Προέχει η συστηmicroατική καλλιέργεια των δεξιοτήτων χρήσης γραmicromicroατικών και

συντακτικών φαινοmicroένων ανεξάρτητα από το κειmicroενικό τους πλαίσιο

bull Το κείmicroενο γράφεται στην τάξη για να διαβαστεί από τον δάσκαλο ο οποίος

7

είναι εκτός από αποκλειστικός ρυθmicroιστής της γλωσσικής αγωγής ο microοναδικός

αποδέκτης-αξιολογητής του τελικού κειmicroένου των microαθητών

Γενικότερα η διδασκαλία της γλώσσας microε βάση τα παραδοσιακά πρότυπα κρίνεται

σήmicroερα microετωπική στη γενικότερη οργάνωση (χωρίς να λαmicroβάνει υπόψη τις

ιδιατερότητες και τις ανάγκες των microαθητών) δασκαλοκεντρική στη δοmicroή της και

ερωτηmicroατική ή microονολογική στον τρόπο κυκλοφορίας της (Ματσαγγούρας 2004 92)

Τη microέθοδο αυτή ήρθε να ανατρέψει η επονοmicroαζόmicroενη laquoεπικοινωνιακή προσέγγιση

της γλώσσαςraquo Αν και ο σχετικός όρος διέπεται από ρευστότητα και έχει

χρησιmicroοποιηθεί από πολλούς για διάφορες ανάγκες και microε διαφορετικές σηmicroασίες οι

βασικές της αρχές θα microπορούσαν να συνοψιστούν στα εξής (Χαραλαmicroπόπουλος

1999)

bull Γλωσσική microονάδα microελέτης της γλώσσας δεν είναι τόσο η λέξη και η πρόταση όσο

το κείmicroενο το οποίο αποτελεί συστατικό στοιχείο του άmicroεσου και ευρύτερου

κοινωνικοπολιτικού περιβάλλοντος χωρίς το οποίο η παραγωγή λόγου θα ήταν

αδύνατη

bull Η γλώσσα είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και χρησιmicroοποιείται σε ποικίλες περιστάσεις

για την εξυπηρέτηση των αναγκών της κοινωνίας Είναι κατ επέκταση από

λειτουργική άποψη πολύmicroορφη Αυτό σηmicroαίνει ότι στην εκπαίδευση δεν υπάρχει

microόνο microία η επίσηmicroη σχολική γλώσσα-νόρmicroα αλλά πολλές γλώσσες όσες και οι

ανάγκες της εκάστοτε κοινωνίας που πρέπει να εξυπηρετηθούν Επίσης δεν

υπάρχει microόνο ένα είδος σχολικού γραπτού λόγου (λχ η έκθεση ιδεών)

bull Η γλωσσική διδασκαλία εποmicroένως πρέπει να έχει ως στόχο να εξασκήσει τους

microαθητές σε διαφορετικά είδη λόγου (προφορικού ή γραπτού) αλλά και σε

διαφορετικά επίπεδα ύφους ανάλογα microε την εκάστοτε περίσταση επικοινωνίας

Με άλλα λόγια η επικοινωνιακή προσέγγιση έχει microεταγνωστικές λειτουργίες και

απώτερο σκοπό να συνειδητοποιήσει το microαθητικό κοινό τη λειτουργία του λόγου

ώστε να microπορεί να επικοινωνεί (προφορικά και γραπτά) διαmicroορφώνοντας τα

στοιχεία της δικής του ιδιολέκτου ανάλογα microε τις προθέσεις του microε τις

διαφορετικές συνθήκες επικοινωνίας και microε τους εκάστοτε

αποδέκτεςαναγνώστες

bull Η κατάκτηση αυτή συνδέεται microε τη microάθηση θεωρούmicroενη ως διαδικασία Αυτό

απαιτεί εmicroπλοκή των microαθητών σε γλωσσικές δραστηριότητες επειδή laquoη γλώσσα

microαθαίνεται πιο εύκολα όταν χρησιmicroοποιείται ενεργητικά παρά όταν προσφέρεται

σαν ένα σύνολο από αποκοmicromicroένες προτάσεις ή ασκήσειςraquo (Halliday amp Hasan

1989 181) H εmicroπλοκή και ενεργητική συmicromicroετοχή των microαθητών προϋποθέτει

8

ευρύ φάσmicroα δραστηριοτήτων στο πλαίσιο των οποίων ενεργούν microε αυτονοmicroία

και έξω από τον άmicroεσο έλεγχο του εκπαιδευτικού Οι δραστηριότητες αυτές

πρέπει να δηmicroιουργούν επικοινωνιακές συνθήκες στις οποίες να νιώθουν οι

microαθητές την ανάγκη να χρησιmicroοποιήσουν τη γλώσσα

bull Ο επικοινωνιακός λόγος επιβάλλει την ένταξή του σε επικοινωνιακό πλαίσιο Ο

προσδιορισmicroός του πλαισίου ή laquoπερικείmicroενουraquo (Γεωργακοπούλου amp Γούτσος

1999) στον γραπτό λόγο παρουσιάζει ιδιοmicroορφίες σε σχέση microε τον προφορικό σε

σηmicroείο να θεωρείται δύσκολο έργο microε σύστηmicroα εντελώς διαφορετικό από τον

προφορικό (Bereiter amp Scardamalia 1987 Graves 1978 Ματσαγγούρας 2004

65) Ο γραπτός λόγος είναι οργανωmicroένος έχει διάρκεια στον χρόνο και δεν

στηρίζεται στα παραγλωσσικά και εξωγλωσσικά στοιχεία Αφορά κυρίως στην

επικοινωνία από απόσταση microε microοναδικό microέσο το κείmicroενο Γι αυτό η επικοινωνία

microέσω του γραπτού λόγου είναι microονόδροmicroη και microετά τη συγγραφή του κειmicroένου

δεν υπάρχουν κατά κανόνα δυνατότητες αλλαγής ή βελτίωσής του ως

αποτέλεσmicroα της αλληλεπίδρασης ποmicroπού και δέκτη

bull Η έmicroφαση κατά τη διδασκαλία της microητρικής γλώσσας πρέπει να δίνεται κατεξοχήν

στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και όχι στην ανάλυση ή στη θεωρητική

γνώση του γλωσσικού συστήmicroατος Το ενδιαφέρον έτσι microετατοπίζεται από την

microεταγλωσσική αντίληψη του laquomicroαθαίνω για τη γλώσσα microουraquo στην επικοινωνιακή-

λειτουργική laquomicroαθαίνω τη γλώσσα microουraquo Με άλλα λόγια για την αποτελεσmicroατική επικοινωνία δεν αρκεί microόνο η γλωσσική ικανότητα (δηλαδή η γνώση του

γλωσσικού συστήmicroατος) αλλά και γνώσεις που επιτρέπουν την προσαρmicroογή του

λόγου στις διάφορες επικοινωνιακές περιστάσεις η ύπαρξη δηλαδή επικοινωνιακής ικανότητας Η παραγωγή νοήmicroατος και η αποτελεσmicroατική

επικοινωνία δεν είναι microόνο ζήτηmicroα γνώσης των γλωσσικών δοmicroών αλλά

συνδέονται microε ποικίλους παράγοντες (ποιος microιλάει σε ποιον απευθύνεται για

ποιο θέmicroα microε ποια πρόθεση πού πότε πώς) οι οποίοι συνιστούν την περίσταση επικοινωνίας

bull Στο γλωσσικό microάθηmicroα πρέπει να δηmicroιουργούνται κατά το δυνατόν πραγmicroατικές

περιστάσεις επικοινωνίας Έτσι δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές για παραγωγή

ποικιλίας ειδών λόγου και ύφους ενώ η καλλιέργεια της επικοινωνιακής και της

γλωσσικής τους ικανότητας καθίσταται επιτυχέστερη και αποδοτικότερη Όσο για

τα υπό διδασκαλία κείmicroενα πρέπει να είναι laquoαυθεντικάraquo και να προέρχονται από

ποικιλία ειδών γραπτού λόγου (από εφηmicroερίδες και περιοδικά microέχρι οδηγούς

κατασκευής αντικειmicroένων) όχι απαραίτητα από τον χώρο της λογοτεχνίας Έτσι

9

οι microαθητές συνειδητοποιούν την αξία της γλώσσας ως φορέα πολιτισmicroού όπως

αυτός αποτυπώνεται στη γλώσσα (Σκιά 2001)

5 Ο διπλός ρόλος των microαθητών στο γλωσσικό microάθηmicroα

Η σταδιακή συγγραφή κειmicroένων στην εκπαίδευση επιφυλάσσει δύο συνδυαστικούς

microεταξύ τους ρόλους στους microαθητές αφενός τον ρόλο του laquoσυγγραφέα-δηmicroιουργούraquo

και αφετέρου τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo (Σπαντιδάκης 2004 26-28) Ως

συγγραφείς-δηmicroιουργοί οι microαθητές παράγουν ιδέες τις οργανώνουν επιλέγοντας

τους αποδέκτες-αναγνώστες ξεκαθαρίζουν τους στόχους του υπό σύνταξη κειmicroένου

το βελτιώνουν και επιλέγουν τη στρατηγική που θα ακολουθήσουν Αναλαmicroβάνουν

δηλαδή όλο το γνωστικό και microεταγνωστικό φορτίο που απαιτείται για την παραγωγή

γραπτού λόγου Η επιτυχής ανταπόκριση στον ρόλο αυτό προϋποθέτει ότι οι microαθητές

κατέχουν αφενός τις δεξιότητες και τις στρατηγικές που απαιτούνται για να

ολοκληρωθεί η κειmicroενική εργασία και γνωρίζουν αφετέρου το πώς το πότε το πού

και το γιατί χρησιmicroοποιούνται οι παραπάνω σtρατηγικές προκειmicroένου να είναι

αποτελεσmicroατική η microάθηση Από την άλλη microεριά ως γραmicromicroατείς-γραφείς οι microαθητές

καλούνται να εκτελέσουν τις απαραίτητες κινήσεις λεπτής κινητικότητας για τον

σχεδιασmicroό της microορφής του κειmicroένου δηλαδή να σχεδιάσουν τα γράmicromicroατα να

αφήνουν αποστάσεις ανάmicroεσα στα γράmicromicroατα και στις λέξεις του κειmicroένου να

γνωρίζουν και να χρησιmicroοποιούν τους γραmicromicroατικο-συντακτικούς και ορθογραφικούς

κανόνες τα σηmicroεία στίξης καθώς επίσης τα δοmicroικά στοιχεία του είδους του κειmicroένου

Είναι προφανές ότι και οι δύο προηγούmicroενοι ρόλοι εmicroπλέκουν τους microαθητές σε

διαδικασίες επίπονες δύσκολες και απαιτητικές γεγονός που αυξάνει τις ευθύνες του

εκπαιδευτικού καθώς θα πρέπει ο ίδιος να γνωρίζει αφενός τους ρόλους που

επιτελούν οι microαθητές του στην παραγωγή του γραπτού λόγου αλλά και να είναι σε

θέση να επιστρατεύει τρόπους και microέσα προκειmicroένου να τους υποστηρίξει στο

δύσκολο έργο τους 6 Τα στάδια της συγγραφής των κειmicroένων

Ως προς τα στάδια που ακολουθούνται στην παραγωγή γραπτού λόγου σήmicroερα

θεωρείται ξεπερασmicroένη η αντίληψη ότι αυτά είναι τρία (σχεδιασmicroός γραφή

διόρθωση) και microάλιστα εντελώς ανεξάρτητα microεταξύ τους που υλοποιούνται κατά

διαδοχική χρονική ακολουθία Αν και δεν υπάρχει microία και αποκλειστική laquoδιαδικασία

10

γραψίmicroατοςraquo οι ερευνητές (Flower amp Hayes 1981 Neuwirth Kaufer Chandhok amp

Morris 2000 Ματσαγγούρας 2004 173 240 κε) τείνουν στο να δεχτούν ότι η

microέθοδος σταδιακής συγγραφής κειmicroένου περιλαmicroβάνει τα εξής στάδια

1 ο σχεδιασmicroός (planning) οι microαθητές επιχειρούν να ανακαλέσουν από τη

microνήmicroη τους τις πληροφορίες που χρειάζονται για να τις οργανώσουν στη συνέχεια microε

τρόπον ώστε να εξυπηρετήσουν τις προθέσεις τους Το προσχέδιο ή σχεδιασmicroός

περιλαmicroβάνει τρία επιmicroέρους βήmicroατα (Σπαντιδάκης 2004 28-29)

11 τη στοχοθεσία (goal setting) οι microαθητές σε αυτό το βήmicroα καλούνται να

επιλέξουν και να αποφασίσουν σχετικά microε 111 το ακροατήριο στο οποίο απευθύνεται το κείmicroενο καθώς επίσης

τις ανάγκες και τα ενδιαφεροντά του Ως αποδέκτες του κειmicroένου υπολογίζονται τόσο

οι πραγmicroατικοί συmicromicroαθητές του συγγραφέα όσο και οι υποθετικοί microε καταστάσεις

ωστόσο επακριβώς προσδιορισmicroένες από τον εκπαιδευτικό 112 το είδος του κειmicroένου το οποίο προϋποθέτει τη γνώση των

ιδιαίτερων δοmicroικών του στοιχείων 113 τις προθέσεις ή τον σκοπό για τον οποίο ο συγγραφέας

συντάσσει το κείmicroενό του

12Τη γέννηση ιδεών (brainstorimng) κατά την εκτέλεση αυτού του βήmicroατος

ο microαθητής-συγγραφέας σηmicroειώνει λέξεις-κλειδιά κοmicromicroάτια φράσεων ή και ολόκληρες

προτάσεις τις οποίες χρησιmicroοποιεί ως laquoάγκυρεςraquo προκειmicroένου να αναπτύξει αυτά

που πρόκειται να γράψει

13Την οργάνωση των ιδεών (organizing) ο microαθητής συγγραφέας

χρησιmicroοποιεί κάθε είδους παραγλωσσικά σηmicroεία έτσι ώστε να εκφράζουν αυτό που

θέλει να γράψει Οργανώνει επίσης τις ιδέες του σύmicroφωνα microε τους στόχους που έχει

προηγουmicroένως θέσει

Το έργο της υποστήριξης του εκπαιδευτικού στην πρώτη φάση του σχεδιασmicroού

εντοπίζεται στην προσπάθειά του να βοηθήσει τους microαθητές στην ανάκληση

προηγούmicroενων εmicroπειριών τους και στην παροχή κάθε είδους πηγών (κειmicroένων

εντύπων σχεδίων διαγραmicromicroάτων οπτικοακουστικών παρουσιάσεων κλπ) που

σχετίζονται microε το υπό σύνταξη θέmicroα

2 το πρώτο κείmicroενο (drafting) στη δεύτερη αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας

περισσότερο τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo παρά του laquoσυγγραφέα-

δηmicroιουργούraquo καταγράφουν τις ιδέες που έχουν ήδη συγκεντρώσει και οργανώσει

11

στην πρώτη σχεδιαστική φάση Όπως εύστοχα επισηmicroαίνεται (Σπαντιδάκης 2004

33) το παραγόmicroενο κείmicroενο αποτελεί ένα είδος laquoπρόβαςraquo το οποίο επιδέχεται

βελτιώσεις microέχρι την laquoπρεmicroιέραraquo Πρόκειται γενικότερα για πρό-χειρο κείmicroενο και

καθαρά ιδιωτικό που δεν υπολογίζει τους αναγνώστες-αποδέκτες

3 Η επανεξέταση (revising) και επιmicroέλεια (editing) του κειmicroένου στη δίπτυχη

αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας και τους δύο ρόλους (των συγγραφέων και των

γραmicromicroατέων) συνεχίζουν να βελτιώνουν το γραπτό τους τόσο ως προς το

περιεχόmicroενο όσο και ως προς τη microορφή του Πρόκειται για την πλέον σηmicroαντική και

εξαιρετικά δύσκολη φάση εργασίας επειδή οι microαθητές καλούνται να επανεξετάσουν

το γραπτό τους να το αξιολογήσουν και να αποφασίσουν για το πώς microπορούν να το

βελτιώσουν Η επανεξέτασηβελτίωση προϋποθέτει εξάλλου την κριτική ανάγνωση εκ

microέρους των microαθητών του πρωτο-κειmicroένου microε εστίαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό

όσο και στους προαποφασισmicroένους στόχους του Τέλος επειδή η επανεξέταση είναι

το προστάδιο της τελικής laquoέκδοσηςraquo του κειmicroένου εκτιmicroάται ως ένα είδος επιmicroέλειας

(editing) απαιτώντας από τους microαθητές ποικιλία δεξιοτήτων που εκτείνονται από την

ευανάγνωστη και ορθή γραφή των λέξεων microέχρι τον ευέλικτο χειρισmicroό οργάνωσης

προτάσεων και παραγράφων

4 Η έκδοση κοινοποίηση του κειmicroένου (editing) στο στάδιο αυτό οι microαθητές

microοιράζονται το κείmicroενό τους microε άλλους αποδέκτες-αναγνώστες (συmicromicroαθητές

εκπαιδευτικούς γονείς φίλους) που ουσιαστικά αποτελούν το ευρύτερο ακροατήριό

τους Η σηmicroασία του σταδίου αυτού έγκειται στο ότι δίνει σκοπό στη δραστηριότητα

παραγωγής γραπτού λόγου εκφρασmicroένου microε διάφορους τρόπους (βιβλία περιοδικά

και εφηmicroερίδες διαλογική δραmicroατοποίηση δηmicroόσιες ανακοινώσεις σε συmicromicroαθητές ή

και γονείς ηχογράφηση ή και οπτικογράφησή τους)

61 Προϋποθέσεις αποτελεσmicroατικότητας

1 Η σταδιακή συγγραφή του κειmicroένου δεν είναι microια γραmicromicroική διαδικασία και

άπαξ ενέργεια (Faigley 1986) που εξαντλείται στη γνωστή διόρθωση και στην

επιστροφή του κειmicroένου Συνήθως το ένα στάδιο ενυπάρχει στο άλλο και

επανέρχονται πολλές φορές κατά τη διάρκεια της γραφής Εξάλλου από το

παράδειγmicroα των ενηλίκων συγγραφέων είναι διαπιστωmicroένο ότι κατά το γράψιmicroο

σταmicroατάει κάποιος για να ελέγξει ότι είχε γράψει Αν διαπιστώσει πως δεν

εξυπηρετείται ο στόχος που είχε τότε microπορεί αν η απόκλιση είναι microικρή να

βελτιώσει τα γραφέντα να ξανασχεδιάσει σε microικρό ή microεγάλο βαθmicroό το σύνολο του

12

κειmicroένου Συmicroβαίνει δηλαδή ένα είδος αλληλοεγκιβωτισmicroού των σταδίων και όχι

γραmicromicroικής τους αλληλουχίας

2 Επιτακτική ανάγκη κατά την παραγωγή του γραπτού λόγου είναι να microην

αγνοείται η παιδαγωγική αρχή της διαφοροποιηmicroένης διδασκαλίας που θα πρέπει να

προσαρmicroόζεται στις ανάγκες στον ρυθmicroό εργασίας και στις ιδιαιτερότητες κάθε

microαθητή (Graves 1994 57) Όπως οι ενήλικοι συγγραφείς κάθε microαθητής συγγραφέας

γράφει microε τον δικό του τρόπο συνδυάζοντας αυτά που γνωρίζει microε αυτά που θέλει να

πετύχει

3 Είναι απαραίτητο να δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές να βελτιώνουν τα

κείmicroενά τους έπειτα από microια κατάλληλη διδακτική microεθόδευση διόρθωσης ώστε να

συνειδητοποιούν τί θα βελτιώσουν και γιατί Έτσι το γράψιmicroο παίρνει τη microορφή microια

δυναmicroικής και όχι στατικής διαδικασίας Ο παράγοντας επίσης laquoχρόνοςraquo καθίσταται

στην παραγωγή του γραπτού λόγου σηmicroαντικός δεδοmicroένου ότι αναφέρεται σε

αυθεντικές γλωσσικές δραστηριότητες που microπορεί και αξίζει ίσως να διαρκέσουν

ώρες ή και microέρες

4 Στην αποτελεσmicroατικότητα της παραγωγής του γραπτού των microαθητών

συmicroβάλλουν η εξ αρχής γνώση των διδακτικών στόχων και κριτηρίων microε βάση τα

οποία θα κριθούν οι επιδόσεις τους ενώ η παροχή κάθε είδους κινήτρων από την

πλευρά του εκπαιδευτικού ενισχύει την αυτο-εικόνα των microαθητών επηρεάζοντας

καθοριστικά την ποιότητα του γραπτού λόγου Η πάσης φύσεως συνδροmicroή από την

πλευρά του εκπαιδευτικού είναι αποτελεσmicroατικότερη όταν δίνεται κατά τη διάρκεια

της δυσκολίας που αντιmicroετωπίζουν οι microαθητές και εποmicroένως αν αυτό είναι δυνατό

να γίνει κατά τη διάρκεια της παραγωγής λόγου πάντως όχι εκ των υστέρων

5 Στο πλαίσιο αυτό προβάλλεται η ανάγκη της οργάνωσης της γλωσσικής

διδασκαλίας σε οmicroάδες εργασίας Η αντίληψη αυτή σηmicroαίνει ότι η κατάκτηση της

γλώσσας επιτυγχάνεται καλύτερα microέσω της συνεργασίας επειδή ακριβώς η γλώσσα

είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και η παραγωγή γραπτού λόγου είναι κοινωνικά

προσδιορισmicroένη πράξη Εξάλλου η ψυχολογία της microάθησης επισηmicroαίνει τη

σπουδαιότητα της συνεργασίας Αν δεχτούmicroε γενικότερα τη θέση του Vygotsky

(1988) ότι η σκέψη είναι εσωτερικοποιηmicroένες αλληλεπιδράσεις (συνοmicroιλίες δηλαδή microε

άλλους) τότε η παραγωγή γραπτού λόγου είναι εσωτερικοποιηmicroένες συνοmicroιλίες που

εξωτερικοποιούνται και προσφέρονται ξανά ως κοινωνικές Εποmicroένως είναι

13

σηmicroαντικό οι εκπαιδευτικοί να δηmicroιουργούν ένα περιβάλλον πλούσιο σε

αλληλεπιδράσεις-συνοmicroιλίες κατά την παραγωγή γραπτού λόγου των microαθητών

6 Tα παραπάνω συνεπάγονται και έναν διαφορετικό ρόλο του εκπαιδευτικού ο

οποίος στη συγκεκριmicroένη περίπτωση λειτουργεί ως υποστηρικτής της microάθησης που

βοηθάει στην ταχύτερη πνευmicroατική ωρίmicroανση των microαθητών (laquoζώνη της εγγύτερης

ανάπτυξηςraquo) ∆εν λειτουργεί πια ως κάτοχος της γνώσης την οποία διοχετεύει στους

microαθητές αλλά ως εmicroψυχωτής που ενθαρρύνει και δηmicroιουργεί κίνητρα ως microέλος της

οmicroάδας που διατυπώνει ισότιmicroα την άποψή του ως σύmicroβουλος που είναι διαθέσιmicroος

για βοήθεια και συmicroβουλές Αυτός ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει ως αποτέλεσmicroα

την απόκτηση αυτονοmicroίας από τον microαθητή τόσο στο να χρησιmicroοποιεί τη γλώσσα όσο

και στο να microαθαίνει αναλαmicroβάνοντας την ευθύνη της microαθησιακής του πορείας microέσα

και έξω από το σχολείο (Atwell 1991 140-141)

62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν

Η διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου είναι δύσκολο να επιτευχθεί από όλους

τους microαθητές στον ίδιο βαθmicroό Τα διαπιστωmicroένα προβλήmicroατα που καταγράφονται

στη σχετική βιβλιογραφία επιmicroερίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες (Σπαντιδάκης

2004 48-67)

1 Προβλήmicroατα γνωστικών-microεταγνωστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές ως

συγγραφείς αντιmicroετωπίζουν δυσκολίες ως προς

bull τις γνωστικές και microεταγνωστικές δεξιότητες

bull τον σχεδιασmicroό του γραπτού

bull την επανεξέταση βελτίωση των ιδεών

2 Προβλήmicroατα microηχανιστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές κυρίως ως

γραmicromicroατείς αντιmicroετωπίζουν αδυναmicroίες

bull γραφής microε το χέρι

bull ορθογραφίας

bull λεξιλογίου

bull τονισmicroού σύνταξης και στίξης

Ως προς την πρώτη κατηγορία προβληmicroάτων επισηmicroαίνεται ότι σε αντίθεση προς τους έmicroπειρους συγγγραφείς που ακολουθούν σύνθετα microοντέλα επεξεργασmicroένης

γραφής οι microαθητές συγγραφείς συχνά

14

bull δεν είναι σε θέση να επιλέξουν να εφαρmicroόσουν και να αξιολογήσουν microια

κειmicroενική στρατηγική

bull δεν έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναmicroιών τους ως συγγραφέων

bull αδυνατούν να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις που θέτει το υπό ανάπτυξη θέmicroα

bull δεν είναι σε θέση να εκπονήσουν σχέδια και δεν microπορούν να συνειδητοποιήσουν

τον σκοπό για τον οποίο γράφουν

bull Επιλέγουν έτσι το microοντέλο της παράθεσης πληροφοριών που σηmicroαίνει ότι

bull συντάσσουν τις ιδέες τους microε βάση τα όσα ξέρουν ή θυmicroούνται και όχι microε βάση τη

γνώση που παράγεται κατά τη συγγραφική διαδικασία

bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο εύρος λεξιλογίου και προτάσεων

bull γράφουν παρατακτικά ακολουθώντας πρότυπα του προφορικού λόγου

bull επιmicroένουν στο περιεχόmicroενο παρά στη δοmicroή του κειmicroένου

bull γράφουν είτε για τον εαυτό τους είτε για τον δάσκαλο πάντως όχι για τους

αποδέκτες τους

bull θεωρούν την επανεξέταση ως αγγαρεία προβαίνοντας σε περιστασιακές και

επιδερmicroικές βελτιώσεις του γραπτού τους

Ως προς τη δεύτερη κατηγορία επισηmicroαίνεται ειδικότερα ότι οι microαθητές ως

γραmicromicroατείς εmicroφανίζουν τα εξής προβλήmicroατα

bull αδυνατούν να παράγουν ευανάγνωστα κείmicroενα εύκολα και γρήγορα

bull δυσκολεύονται στην αυτόmicroατη ανάκληση και εκτέλεση διαδοχικών microυοκινητικών

κινήσεων που είναι αναγκαίες για τη γραφή γραmicromicroάτων και αριθmicroών (δυσγραφία)

bull προβαίνουν σε θεmicroατικά και καταληκτικά λάθη

bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο προφορικό κυρίως λεξιλόγιο

bull δεν είναι σε θέση να εσωτερικεύσουν την εφαρmicroογή των κανόνων στίξης

bull δοmicroούν ακανόνιστα τις προτάσεις

7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα

Η αντιmicroετώπιση των προβληmicroάτων στην παραγωγή του γραπτού λόγου είναι έργο

του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει αφού διαγνώσει τα προβλήmicroατα και τις ανάγκες

των microαθητών να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τα κατάλληλα υποστηρικτικά microέσα

(αντισταθmicroιστικά-θεραπευτικά ή και τα δύο) της γλωσσικής διδασκαλίας Στο

ρεπερτόριο των τεχνολογικών υποστηρικτικών microέσων ανήκουν και οι υπολογιστές

15

Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές

microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής

λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος

κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =

CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo

(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική

πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους

καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα

(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)

Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της

ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση

διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων

και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί

τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι

διακρίνονται

(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)

όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and

Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)

(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου

κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των

χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)

(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)

περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης

αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου

Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει

ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα

παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα

νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια

εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση

δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα

εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα

στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι

microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε

τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές

16

Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης

εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο

κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή

προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των

παραγώγων της

71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας

Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής

microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της

παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών

βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του

οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη

δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και

φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα

γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν

τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση

λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της

συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το

πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του

ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του

Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς

εντάχθηκαν

bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης

bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται

η υποmicroονή του microηχανήmicroατος

bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία

του δασκάλου

bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων

bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση

προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων

Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη

σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι

17

bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του

συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας

η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία

η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα

laquoερέθισmicroα απάντησηraquo

bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν

εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν

συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης

bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι

αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η

κοινωνική διάσταση της γλώσσας

bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την

πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική

Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα

προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε

microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση

Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα

microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς

υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του

microαθητή

72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo

Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας

ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον

ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της

γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των

microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας

στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας

Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο

Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)

18

εικόνα 1

Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-

ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια

εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε

γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης

bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής

παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο

από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )

εικόνα 2

19

εικόνα 3

bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)

εικόνα 4

20

bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά

ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες

microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)

εικόνα 5

Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο

τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)

Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται

από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ

721 Παρατηρήσεις

Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και

εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και

το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα

laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα

οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των

συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι

τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία

21

του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή

εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo

γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο

πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες

ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό

τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη

γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην

ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή

υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-

Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή

διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα

της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική

καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις

στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)

8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα

Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η

επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των

ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως

δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν

περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές

τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους

χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)

bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι

αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο

bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές

λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται

προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης

bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών

81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία

Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν

ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική

βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και

22

γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής

γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη

περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo

Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του

ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo

οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως

ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)

Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές

αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή

παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι

υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο

και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό

κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι

ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που

ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού

2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή

αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο

που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε

αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται

λάθος

Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών

βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το

αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της

γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και

κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο

προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο

γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)

82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα

Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να

υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα

προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την

πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι

δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε

23

στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα

προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε

λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η

εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές

υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να

διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου

προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν

σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία

συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο

για την εφηmicroερίδα

Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία

bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα

bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα

bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως

ευχάριστο

Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti

2004)

bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας

bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά

εθνικά) microέσω της microίmicroησης

bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι

microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo

bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η

Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της

προσοmicroοίωσης

83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου

Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που

συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και

ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)

Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των

επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985

Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης

2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)

24

bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε

προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο

σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής

bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση

επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν

παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή

τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών

βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)

bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται

εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo

bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της

οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή

συmicromicroαθητή)

bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη

συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα

αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι

δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε

τον διάλογο

bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα

εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του

ρόλου του εκπαιδευτικού

Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες

microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989

Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης

1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως

προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου

των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι

bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να

εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας

bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές

χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού

bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές

βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν

επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για

παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-

25

Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση

στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα

του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές

επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ

προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών

bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο

της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο

Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους

και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία

84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo

Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως

εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας

παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν

microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο

της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η

αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη

διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα

που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως

παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος

στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις

microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν

προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό

παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό

laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr

1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του

Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)

Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και

στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες

οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων

αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του

προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το

microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το

λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών

δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους

26

microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι

laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους

(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη

(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση

επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και

(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι

προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και

το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο

εικόνα 1

Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός

από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής

βασικές δυνατότητες

bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το

θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο

2)

bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει

(πλαίσιο 3)

bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2

27

bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα

πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)

εικόνα 3

bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις

βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)

28

εικόνα 4

bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που

που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)

εικόνα 5

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 2: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

2

Περιεχόmicroενα

1 Αντικείmicroενο και στόχοι της εργασίας 3

2 Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4

3 Από τον laquoτυπωmicroένοraquo στον laquoυπολογιστικόraquo λόγο 5

4 Για την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας 6

5 Ο διπλός ρόλος των microαθητών στο γλωσσικό microάθηmicroα 9

6 Τα στάδια της συγγραφής των κειmicroένων 9

61 Προϋποθέσεις αποτελεσmicroατικότητας 11

62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν 13

7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα 14

71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας 16

72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo 17

721 Παρατηρήσεις 20

8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα 21

81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία 21

82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα 22

83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου 23

84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo 25

841 Παρατηρήσεις 30

9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο 31

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo 32

912 Παρατηρήσεις 36

10 Επιλογικές παρατηρήσεις 37

11 Παράρτηmicroα Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής 40

γραπτού λόγου microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου

12 Εργογραφία 47

3

1 Αντικείmicroενο και στόχοι της εργασίας

∆ύσκολα θα microπορούσε κανείς να αmicroφισβητήσει σήmicroερα τη σηmicroασία που έχουν οι

Νέες Τεχνολογίες (στο εξής ΝΤ) στο σηmicroερινό παγκοσmicroιοποιηmicroένο (οικονοmicroικό και

κοινωνικό) γίγνεσθαι τις επιπτώσεις που η ιδιαιτερότητα και η ευρύτητα της χρήσης

τους έχει για το περιεχόmicroενο του γραmicromicroατισmicroού στην εκπαίδευση (Kalantzis amp Cope

1999 Cesarini 2004) και ειδικότερα τους νέους ορίζοντες που microπορούν να ανοίξουν

στη γλωσσική διδασκαλία Η πραγmicroατικότητα ωστόσο αυτή όχι microόνο δεν έχει

εξαφανίσει τα προβλήmicroατα που τίθενται από τη χρήση των ΝΤ στους χώρους

microάθησης αλλά παρά τη ρητορική ευφορία και τις laquoαυτονόητεςraquo οικουmicroενικές

αλήθειες που συχνά πυκνά διατυπώνονται έχει εντείνει στον χώρο της παιδαγωγικής

θεωρίας και πρακτικής τη διατύπωση ερωτηmicroάτων ως προς τη χρήση τους microε στόχο

microια πιο δηmicroιουργική αξιοποίησή τους στην εκπαίδευση (Ράπτης amp Ράπτη 2003)

Στο προβληmicroατικό αυτό πλαίσιο η πρόκληση για τον εκπαιδευτικό κόσmicroο σήmicroερα

έγκειται στο να

bull κατανοήσει τους τρόπους microε τους οποίους η χρήση των ΝΤ επηρεάζει

διαmicroορφώνει και microεταmicroορφώνει τις πρακτικές του γραmicromicroατισmicroού στην

εκπαίδευση

bull πώς θα πρέπει να χρησιmicroοποιήσει ο εκπαιδευτικός κόσmicroος τις ΝΤ

αποτελεσmicroατικά microε κριτική microατιά και υπευθυνότητα ώστε να επωφεληθεί όσο το

δυνατόν περισσότερο από τις παιδαγωγικές τους δυνατότητες

bull συνειδητοποιήσει ότι δεν έχει νόηmicroα να προσπαθεί να προσαρmicroόσει τις νέες

τεχνολογίες στις υπάρχουσες εκπαιδευτικές πρακτικές επειδή έτσι η διδασκαλία

ενδέχεται να καταλήξει να γίνεται microε τον ίδιο τρόπο όπως και πριν microε τη microόνη

διαφορά ότι τώρα χρησιmicroοποιεί περισσότερο τα νέα τεχνολογικά δεδοmicroένα

(Snyder 2001 111-112)

Ειδικότερα ως προς το ζήτηmicroα της αξιοποίησης των ηλεκτρονικών υπολογιστών (στο

εξής ΗΥ) στη γλωσσική διδασκαλία επίκαιρα εmicroφανίζονται τα επόmicroενα ερωτήmicroατα

τα οποία έmicromicroεσα ή άmicroεσα αποτελούν αντικείmicroενο διερεύνησης στην προκείmicroενη

εργασία

bull Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τη διαδικασία ενσωmicroάτωσης των ΗΥ στο microάθηmicroα

της γλωσσικής αγωγής

4

bull Σε ποια κατηγορία προβληmicroάτων γλωσσικής διδασκαλίας microπορούν να

προσφέρουν τις υπηρεσίες τους οι ΗΥ

bull Σε ποιο βαθmicroό και κάτω από ποιες συνθήκες οι ΗΥ διαφοροποιούν το έργο του

εκπαιδευτικού και επηρεάζουν θετικά τη στάση και τη συνεργασία των microαθητών

στην παραγωγή γραπτού λόγου (process writing)

2 Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου Επειδή ο λόγος (discourse στην αγγλική και discours στη γαλλική γλώσσα)

χρησιmicroοποιείται σήmicroερα microε πολλές σηmicroασίες σηmicroειώνεται προκαταβολικά εδώ ότι η

σχετική έννοια βασίζεται στην άποψη ότι η γλώσσα αποτελεί πηγή κοινωνικά

οριοθετηmicroένων νοηmicroάτων και όχι microέσο έκφρασης ατοmicroικών ιδεών Αυτό σηmicroαίνει ότι

η διαφορά στους τρόπους ανάγνωσης microηνυmicroάτων και στις microορφές γλωσσικής

παραγωγής δεν οφείλεται τόσο στις ιδιοσυγκρασιακές διαφορές των οmicroιλητών microιας

γλώσσας αλλά συνδέεται microε τη χρήση της στα πλαίσια συγκεκριmicroένων κοινωνικών

θεσmicroών ο κάθε ένας από τους οποίους προσδιορίζει και προσδιορίζεται από τις

πρακτικές τις αξίες και τις έννοιες που συγκροτούν τον λόγο του Με αυτή την έννοια

ο λόγος βρίσκεται σε συνάρτηση microε όλες τις άλλες κοινωνικές πρακτικές και τον

προσεγγίζουmicroε ως διαδικασία και δραστηριότητα -όχι ως κατάσταση ή αντικείmicroενο Τέλος ο λόγος ως διαδικασία διαφοροποιείται από την έννοια κείmicroενο (text) που

αποτελεί το τελικό προϊόν του λόγου και την πραγmicroάτωσή του (Γεωργακοπούλου amp

Γούτσος 1999 17-25)

H παραγωγή του γραπτού λόγου ως διδακτική microέθοδος του γλωσσικού microαθήmicroατος

στην εκπαίδευση εmicroφανίστηκε στον διεθνή χώρο από τις αρχές τις δεκαετίας του 60

Προέκυψε κυρίως ως αποτέλεσmicroα της microετάβασης από τον συmicroπεριφορισmicroό στον

χώρο της γνωστικής ψυχολογίας (Βοσνιάδου 1998) η οποία microετέφερε το κέντρο

βάρους του επιστηmicroονικού ενδιαφέροντος από το τελικό γραπτό προϊόν στη

διαδικασία παραγωγής του από το αποκλειστικό δηλαδή ενδιαφέρον του τί διδάσκει

ο εκπαιδευτικός στο γλωσσικό microάθηmicroα στο τί συmicroβαίνει στους microαθητές κατά τη

διάρκεια παραγωγής γραπτού λόγου για παράδειγmicroα στο πώς γράφουν ποιες

δυσκολίες αντιmicroετωπίζουν γιατί τις αντιmicroετωπίζουν και πώς είναι δυνατόν να

υποστηριχθούν αποτελεσmicroατικότερα (Μέσσιου 2003 Ζώτου-Αργυρούδης 2003)

Στις αρχές της δεκαετίας του 80 άρχισαν να εκπονούνται τα πρώτα γνωστικά microοντέλα

για το πώς γράφει ο άνθρωπος από τους Flower amp Hayes (1981) τα οποία

5

κατοχυρώθηκαν λίγο αργότερα από πορίσmicroατα ερευνών των Bereiter και

Scardamalia (1987) εκπροσώπων της γνωστικής ψυχολογίας (Stainthorp 2004)

Άρχισε έτσι να απασχολεί την επιστηmicroονική κοινότητα ο microαθητής ως συγγραφέας οι

ιδιαιτερότητες και οι δυσκολίες που αντιmicroετωπίζει Το κίνηmicroα αυτό επηρέασε

προοδευτικά τις απόψεις για τη διδασκαλία του γραπτού λόγου κατά προέκταση τον

σχεδιασmicroό των αναλυτικών προγραmicromicroάτων (στο εξής ΑΠ) στην εκπαίδευση

(Ματσαγγούρας 2004 54-79)

3 Από τον laquoτυπωmicroένοraquo στον laquoυπολογιστικόraquo λόγο

Η εφόρmicroηση των ΝΤ στην περιοχή του γραπτού λόγου επέφερε ριζικές αλλαγές στον

τρόπο microε τον οποίο αντιλαmicroβανόmicroασταν microέχρι σήmicroερα λειτουργίες και παράγωγες

εκφάνσεις του όπως η πρόσληψη και η ανάγνωση (Hansen amp Haas 1988 Piolat-

Roussey amp Thunin 1997) Συνοπτικά ο laquoτυπωmicroένοςraquo λόγος αποτυπωmicroένος κυρίως

στον κόσmicroο του χειροποίητου εντύπου παρουσιάζει τις εξής βασικές διαφορές από

τον ηλεκτρονικό laquoυπολογιστικόraquo (Birkerts 1997)

1 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι κατά βάση γραmicromicroικός καθώς δεσmicroεύεται από τις

επιταγές της σύνταξης η οποία αποτελεί ένα είδος χαρτογράφησης των τρόπων που

χρησιmicroοποιεί ο νους για να εκφραστεί λογικά microέσω της γλώσσας Όσο για τα

παραγόmicroενα κείmicroενα του τυπωmicroένου λόγου χαρακτηρίζονται microονοτροπικά Αντίθετα

ο υπολογιστικός λόγος microέσω κυρίως του υπερκειmicroένου θεωρείται microη γραmicromicroικός microε

κειmicroενικά παράγωγα τα οποία χαρακτηρίζονται πολυτροπικά Με τον όρο

laquoπολυτροπικόςraquo νοείται η microορφή παρουσίασης ενός πολιτισmicroικού προϊόντος στο

οποίο περιέχονται και συνδυάζονται περισσότεροι από ένας σηmicroειωτικοί τρόποι

(modes) ενώ microε τον όρο laquomicroονοτροπικόςraquo νοείται η microορφή παρουσίασης ενός

πολιτισmicroικού προϊόντος στο οποίο περιέχεται microόνο ένας σηmicroειωτικός τρόπος Οι

σηmicroειωτικοί τρόποι που microπορούν να συνδυάζονται σε ένα πολυτροπικό κείmicroενο

είναι ο γραπτός και προφορικός λόγος η εικόνα η φωτογραφία το σχέδιο το

σχεδιάγραmicromicroα το χρώmicroα η γραmicromicroατοσειρά η κινούmicroενη εικόνα η microουσική ο ήχος ο

ρυθmicroός οι χειρονοmicroίες (Kress 2003)

2 Η συmicromicroετοχή στην ανάγνωση του τυπωmicroένου λόγου είναι κατεξοχήν ιδιωτική

υπόθεση Παρά το ότι η ανάγνωση στην προκειmicroένη περίπτωση συνιστά πράξη

επικοινωνίας το περιεχόmicroενο του τυπωmicroένου λόγου περνά από τον ιδιωτικό χώρο

του ποmicroπού στον ιδιωτικό χώρο του αποδέκτη Αντίθετα η συmicromicroετοχή στην

ανάγνωση του υπολογιστικού λόγου τρέπεται σε συλλογική ή δηmicroόσια καθώς

6

συmicroβαίνει microέσα σε ένα κύκλο ευρύτερης σύνδεσης Το τεράστιο αποθεmicroατικό υλικό

των δικτύων είναι διαρκώς παρόν σε λανθάνουσα κατάσταση ακόmicroη και όταν δεν

επηρεάζει την άmicroεση επικοινωνία

3 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι δέσmicroιος του χρόνου και της ιστορίας καθώς τα υλικά του

είναι διαστρωmicroατωmicroένα προσφέρονται για ξαναδιάβασmicroα και ιδιαίτερη προσοχή

Αντίθετα ο υπολογιστικός είναι εφήmicroερος και παροντικός microπορεί να τροποποιηθεί ή

να εξαφανιστεί microε το πάτηmicroα ενός πλήκτρου

4 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι στατικός αυτός που προχωρά είναι ο αναγνώστης και

όχι ο τυπωmicroένος λόγος σε αντίθεση προς τον υπολογιστικό λόγο που είναι ρευστός

καθώς εξελίσσεται microε αλmicroατώδεις ρυθmicroούς ανάπτυξης και τροποποιείται συνεχώς

5 Η πρόσληψη του τυπωmicroένου λόγου απαιτεί τη συγκέντρωση και την προσοχή του

αναγνώστη το κείmicroενο κυρίως διαβάζεται- ενώ ο υπολογιστικός λόγος οπτικοποιεί

το περιεχόmicroενο και προκαλεί την εντύπωση το κείmicroενο κυρίως laquoβλέπεταιraquo 4 Για την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας

Η παραγωγή γραπτού λόγου εντάσσεται στη φιλοσοφία της επικοινωνιακής

προσέγγισης της γλώσσας Εmicroφανίστηκε ως αποτέλεσmicroα της επίδρασης όmicroορων

κλάδων της γλωσσολογίας (της κειmicroενογλωσσολογίας της ψυχογλωσσολογίας της

κοινωνιογλωσσολογίας της ανάλυσης συνεχούς λόγου) της εθνογραφίας και της

ανθρωπολογίας και συνιστά την κυρίαρχη αντίληψη στο διεθνή χώρο για τη

γλωσσική αγωγή κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες (Littlewood 1983) Σχετικώς

πρόσφατα ενσωmicroατώθηκε στο σηmicroερινό ΑΠ της Πρωτοβάθmicroιας και ∆ευτεροβάθmicroιας

εκπαίδευσης στη χώρα microας (Χαραλαmicroπόπουλος 1999) Αυτό ωστόσο δεν σηmicroαίνει

ότι στη σηmicroερινή σχολική πρακτική έχει microηδενιστεί το habitus του παραδοσιακού

τρόπου γλωσσικής διδασκαλίας το οποίο στηρίζεται στις επόmicroενες αρχές Μέσσιου

2003)

bull Η έmicroφαση δίνεται στο τελικό προϊόν του γραπτού λόγου

bull Το γράψιmicroο θεωρείται ατοmicroική εργασία

bull Προέχει η συστηmicroατική καλλιέργεια των δεξιοτήτων χρήσης γραmicromicroατικών και

συντακτικών φαινοmicroένων ανεξάρτητα από το κειmicroενικό τους πλαίσιο

bull Το κείmicroενο γράφεται στην τάξη για να διαβαστεί από τον δάσκαλο ο οποίος

7

είναι εκτός από αποκλειστικός ρυθmicroιστής της γλωσσικής αγωγής ο microοναδικός

αποδέκτης-αξιολογητής του τελικού κειmicroένου των microαθητών

Γενικότερα η διδασκαλία της γλώσσας microε βάση τα παραδοσιακά πρότυπα κρίνεται

σήmicroερα microετωπική στη γενικότερη οργάνωση (χωρίς να λαmicroβάνει υπόψη τις

ιδιατερότητες και τις ανάγκες των microαθητών) δασκαλοκεντρική στη δοmicroή της και

ερωτηmicroατική ή microονολογική στον τρόπο κυκλοφορίας της (Ματσαγγούρας 2004 92)

Τη microέθοδο αυτή ήρθε να ανατρέψει η επονοmicroαζόmicroενη laquoεπικοινωνιακή προσέγγιση

της γλώσσαςraquo Αν και ο σχετικός όρος διέπεται από ρευστότητα και έχει

χρησιmicroοποιηθεί από πολλούς για διάφορες ανάγκες και microε διαφορετικές σηmicroασίες οι

βασικές της αρχές θα microπορούσαν να συνοψιστούν στα εξής (Χαραλαmicroπόπουλος

1999)

bull Γλωσσική microονάδα microελέτης της γλώσσας δεν είναι τόσο η λέξη και η πρόταση όσο

το κείmicroενο το οποίο αποτελεί συστατικό στοιχείο του άmicroεσου και ευρύτερου

κοινωνικοπολιτικού περιβάλλοντος χωρίς το οποίο η παραγωγή λόγου θα ήταν

αδύνατη

bull Η γλώσσα είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και χρησιmicroοποιείται σε ποικίλες περιστάσεις

για την εξυπηρέτηση των αναγκών της κοινωνίας Είναι κατ επέκταση από

λειτουργική άποψη πολύmicroορφη Αυτό σηmicroαίνει ότι στην εκπαίδευση δεν υπάρχει

microόνο microία η επίσηmicroη σχολική γλώσσα-νόρmicroα αλλά πολλές γλώσσες όσες και οι

ανάγκες της εκάστοτε κοινωνίας που πρέπει να εξυπηρετηθούν Επίσης δεν

υπάρχει microόνο ένα είδος σχολικού γραπτού λόγου (λχ η έκθεση ιδεών)

bull Η γλωσσική διδασκαλία εποmicroένως πρέπει να έχει ως στόχο να εξασκήσει τους

microαθητές σε διαφορετικά είδη λόγου (προφορικού ή γραπτού) αλλά και σε

διαφορετικά επίπεδα ύφους ανάλογα microε την εκάστοτε περίσταση επικοινωνίας

Με άλλα λόγια η επικοινωνιακή προσέγγιση έχει microεταγνωστικές λειτουργίες και

απώτερο σκοπό να συνειδητοποιήσει το microαθητικό κοινό τη λειτουργία του λόγου

ώστε να microπορεί να επικοινωνεί (προφορικά και γραπτά) διαmicroορφώνοντας τα

στοιχεία της δικής του ιδιολέκτου ανάλογα microε τις προθέσεις του microε τις

διαφορετικές συνθήκες επικοινωνίας και microε τους εκάστοτε

αποδέκτεςαναγνώστες

bull Η κατάκτηση αυτή συνδέεται microε τη microάθηση θεωρούmicroενη ως διαδικασία Αυτό

απαιτεί εmicroπλοκή των microαθητών σε γλωσσικές δραστηριότητες επειδή laquoη γλώσσα

microαθαίνεται πιο εύκολα όταν χρησιmicroοποιείται ενεργητικά παρά όταν προσφέρεται

σαν ένα σύνολο από αποκοmicromicroένες προτάσεις ή ασκήσειςraquo (Halliday amp Hasan

1989 181) H εmicroπλοκή και ενεργητική συmicromicroετοχή των microαθητών προϋποθέτει

8

ευρύ φάσmicroα δραστηριοτήτων στο πλαίσιο των οποίων ενεργούν microε αυτονοmicroία

και έξω από τον άmicroεσο έλεγχο του εκπαιδευτικού Οι δραστηριότητες αυτές

πρέπει να δηmicroιουργούν επικοινωνιακές συνθήκες στις οποίες να νιώθουν οι

microαθητές την ανάγκη να χρησιmicroοποιήσουν τη γλώσσα

bull Ο επικοινωνιακός λόγος επιβάλλει την ένταξή του σε επικοινωνιακό πλαίσιο Ο

προσδιορισmicroός του πλαισίου ή laquoπερικείmicroενουraquo (Γεωργακοπούλου amp Γούτσος

1999) στον γραπτό λόγο παρουσιάζει ιδιοmicroορφίες σε σχέση microε τον προφορικό σε

σηmicroείο να θεωρείται δύσκολο έργο microε σύστηmicroα εντελώς διαφορετικό από τον

προφορικό (Bereiter amp Scardamalia 1987 Graves 1978 Ματσαγγούρας 2004

65) Ο γραπτός λόγος είναι οργανωmicroένος έχει διάρκεια στον χρόνο και δεν

στηρίζεται στα παραγλωσσικά και εξωγλωσσικά στοιχεία Αφορά κυρίως στην

επικοινωνία από απόσταση microε microοναδικό microέσο το κείmicroενο Γι αυτό η επικοινωνία

microέσω του γραπτού λόγου είναι microονόδροmicroη και microετά τη συγγραφή του κειmicroένου

δεν υπάρχουν κατά κανόνα δυνατότητες αλλαγής ή βελτίωσής του ως

αποτέλεσmicroα της αλληλεπίδρασης ποmicroπού και δέκτη

bull Η έmicroφαση κατά τη διδασκαλία της microητρικής γλώσσας πρέπει να δίνεται κατεξοχήν

στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και όχι στην ανάλυση ή στη θεωρητική

γνώση του γλωσσικού συστήmicroατος Το ενδιαφέρον έτσι microετατοπίζεται από την

microεταγλωσσική αντίληψη του laquomicroαθαίνω για τη γλώσσα microουraquo στην επικοινωνιακή-

λειτουργική laquomicroαθαίνω τη γλώσσα microουraquo Με άλλα λόγια για την αποτελεσmicroατική επικοινωνία δεν αρκεί microόνο η γλωσσική ικανότητα (δηλαδή η γνώση του

γλωσσικού συστήmicroατος) αλλά και γνώσεις που επιτρέπουν την προσαρmicroογή του

λόγου στις διάφορες επικοινωνιακές περιστάσεις η ύπαρξη δηλαδή επικοινωνιακής ικανότητας Η παραγωγή νοήmicroατος και η αποτελεσmicroατική

επικοινωνία δεν είναι microόνο ζήτηmicroα γνώσης των γλωσσικών δοmicroών αλλά

συνδέονται microε ποικίλους παράγοντες (ποιος microιλάει σε ποιον απευθύνεται για

ποιο θέmicroα microε ποια πρόθεση πού πότε πώς) οι οποίοι συνιστούν την περίσταση επικοινωνίας

bull Στο γλωσσικό microάθηmicroα πρέπει να δηmicroιουργούνται κατά το δυνατόν πραγmicroατικές

περιστάσεις επικοινωνίας Έτσι δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές για παραγωγή

ποικιλίας ειδών λόγου και ύφους ενώ η καλλιέργεια της επικοινωνιακής και της

γλωσσικής τους ικανότητας καθίσταται επιτυχέστερη και αποδοτικότερη Όσο για

τα υπό διδασκαλία κείmicroενα πρέπει να είναι laquoαυθεντικάraquo και να προέρχονται από

ποικιλία ειδών γραπτού λόγου (από εφηmicroερίδες και περιοδικά microέχρι οδηγούς

κατασκευής αντικειmicroένων) όχι απαραίτητα από τον χώρο της λογοτεχνίας Έτσι

9

οι microαθητές συνειδητοποιούν την αξία της γλώσσας ως φορέα πολιτισmicroού όπως

αυτός αποτυπώνεται στη γλώσσα (Σκιά 2001)

5 Ο διπλός ρόλος των microαθητών στο γλωσσικό microάθηmicroα

Η σταδιακή συγγραφή κειmicroένων στην εκπαίδευση επιφυλάσσει δύο συνδυαστικούς

microεταξύ τους ρόλους στους microαθητές αφενός τον ρόλο του laquoσυγγραφέα-δηmicroιουργούraquo

και αφετέρου τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo (Σπαντιδάκης 2004 26-28) Ως

συγγραφείς-δηmicroιουργοί οι microαθητές παράγουν ιδέες τις οργανώνουν επιλέγοντας

τους αποδέκτες-αναγνώστες ξεκαθαρίζουν τους στόχους του υπό σύνταξη κειmicroένου

το βελτιώνουν και επιλέγουν τη στρατηγική που θα ακολουθήσουν Αναλαmicroβάνουν

δηλαδή όλο το γνωστικό και microεταγνωστικό φορτίο που απαιτείται για την παραγωγή

γραπτού λόγου Η επιτυχής ανταπόκριση στον ρόλο αυτό προϋποθέτει ότι οι microαθητές

κατέχουν αφενός τις δεξιότητες και τις στρατηγικές που απαιτούνται για να

ολοκληρωθεί η κειmicroενική εργασία και γνωρίζουν αφετέρου το πώς το πότε το πού

και το γιατί χρησιmicroοποιούνται οι παραπάνω σtρατηγικές προκειmicroένου να είναι

αποτελεσmicroατική η microάθηση Από την άλλη microεριά ως γραmicromicroατείς-γραφείς οι microαθητές

καλούνται να εκτελέσουν τις απαραίτητες κινήσεις λεπτής κινητικότητας για τον

σχεδιασmicroό της microορφής του κειmicroένου δηλαδή να σχεδιάσουν τα γράmicromicroατα να

αφήνουν αποστάσεις ανάmicroεσα στα γράmicromicroατα και στις λέξεις του κειmicroένου να

γνωρίζουν και να χρησιmicroοποιούν τους γραmicromicroατικο-συντακτικούς και ορθογραφικούς

κανόνες τα σηmicroεία στίξης καθώς επίσης τα δοmicroικά στοιχεία του είδους του κειmicroένου

Είναι προφανές ότι και οι δύο προηγούmicroενοι ρόλοι εmicroπλέκουν τους microαθητές σε

διαδικασίες επίπονες δύσκολες και απαιτητικές γεγονός που αυξάνει τις ευθύνες του

εκπαιδευτικού καθώς θα πρέπει ο ίδιος να γνωρίζει αφενός τους ρόλους που

επιτελούν οι microαθητές του στην παραγωγή του γραπτού λόγου αλλά και να είναι σε

θέση να επιστρατεύει τρόπους και microέσα προκειmicroένου να τους υποστηρίξει στο

δύσκολο έργο τους 6 Τα στάδια της συγγραφής των κειmicroένων

Ως προς τα στάδια που ακολουθούνται στην παραγωγή γραπτού λόγου σήmicroερα

θεωρείται ξεπερασmicroένη η αντίληψη ότι αυτά είναι τρία (σχεδιασmicroός γραφή

διόρθωση) και microάλιστα εντελώς ανεξάρτητα microεταξύ τους που υλοποιούνται κατά

διαδοχική χρονική ακολουθία Αν και δεν υπάρχει microία και αποκλειστική laquoδιαδικασία

10

γραψίmicroατοςraquo οι ερευνητές (Flower amp Hayes 1981 Neuwirth Kaufer Chandhok amp

Morris 2000 Ματσαγγούρας 2004 173 240 κε) τείνουν στο να δεχτούν ότι η

microέθοδος σταδιακής συγγραφής κειmicroένου περιλαmicroβάνει τα εξής στάδια

1 ο σχεδιασmicroός (planning) οι microαθητές επιχειρούν να ανακαλέσουν από τη

microνήmicroη τους τις πληροφορίες που χρειάζονται για να τις οργανώσουν στη συνέχεια microε

τρόπον ώστε να εξυπηρετήσουν τις προθέσεις τους Το προσχέδιο ή σχεδιασmicroός

περιλαmicroβάνει τρία επιmicroέρους βήmicroατα (Σπαντιδάκης 2004 28-29)

11 τη στοχοθεσία (goal setting) οι microαθητές σε αυτό το βήmicroα καλούνται να

επιλέξουν και να αποφασίσουν σχετικά microε 111 το ακροατήριο στο οποίο απευθύνεται το κείmicroενο καθώς επίσης

τις ανάγκες και τα ενδιαφεροντά του Ως αποδέκτες του κειmicroένου υπολογίζονται τόσο

οι πραγmicroατικοί συmicromicroαθητές του συγγραφέα όσο και οι υποθετικοί microε καταστάσεις

ωστόσο επακριβώς προσδιορισmicroένες από τον εκπαιδευτικό 112 το είδος του κειmicroένου το οποίο προϋποθέτει τη γνώση των

ιδιαίτερων δοmicroικών του στοιχείων 113 τις προθέσεις ή τον σκοπό για τον οποίο ο συγγραφέας

συντάσσει το κείmicroενό του

12Τη γέννηση ιδεών (brainstorimng) κατά την εκτέλεση αυτού του βήmicroατος

ο microαθητής-συγγραφέας σηmicroειώνει λέξεις-κλειδιά κοmicromicroάτια φράσεων ή και ολόκληρες

προτάσεις τις οποίες χρησιmicroοποιεί ως laquoάγκυρεςraquo προκειmicroένου να αναπτύξει αυτά

που πρόκειται να γράψει

13Την οργάνωση των ιδεών (organizing) ο microαθητής συγγραφέας

χρησιmicroοποιεί κάθε είδους παραγλωσσικά σηmicroεία έτσι ώστε να εκφράζουν αυτό που

θέλει να γράψει Οργανώνει επίσης τις ιδέες του σύmicroφωνα microε τους στόχους που έχει

προηγουmicroένως θέσει

Το έργο της υποστήριξης του εκπαιδευτικού στην πρώτη φάση του σχεδιασmicroού

εντοπίζεται στην προσπάθειά του να βοηθήσει τους microαθητές στην ανάκληση

προηγούmicroενων εmicroπειριών τους και στην παροχή κάθε είδους πηγών (κειmicroένων

εντύπων σχεδίων διαγραmicromicroάτων οπτικοακουστικών παρουσιάσεων κλπ) που

σχετίζονται microε το υπό σύνταξη θέmicroα

2 το πρώτο κείmicroενο (drafting) στη δεύτερη αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας

περισσότερο τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo παρά του laquoσυγγραφέα-

δηmicroιουργούraquo καταγράφουν τις ιδέες που έχουν ήδη συγκεντρώσει και οργανώσει

11

στην πρώτη σχεδιαστική φάση Όπως εύστοχα επισηmicroαίνεται (Σπαντιδάκης 2004

33) το παραγόmicroενο κείmicroενο αποτελεί ένα είδος laquoπρόβαςraquo το οποίο επιδέχεται

βελτιώσεις microέχρι την laquoπρεmicroιέραraquo Πρόκειται γενικότερα για πρό-χειρο κείmicroενο και

καθαρά ιδιωτικό που δεν υπολογίζει τους αναγνώστες-αποδέκτες

3 Η επανεξέταση (revising) και επιmicroέλεια (editing) του κειmicroένου στη δίπτυχη

αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας και τους δύο ρόλους (των συγγραφέων και των

γραmicromicroατέων) συνεχίζουν να βελτιώνουν το γραπτό τους τόσο ως προς το

περιεχόmicroενο όσο και ως προς τη microορφή του Πρόκειται για την πλέον σηmicroαντική και

εξαιρετικά δύσκολη φάση εργασίας επειδή οι microαθητές καλούνται να επανεξετάσουν

το γραπτό τους να το αξιολογήσουν και να αποφασίσουν για το πώς microπορούν να το

βελτιώσουν Η επανεξέτασηβελτίωση προϋποθέτει εξάλλου την κριτική ανάγνωση εκ

microέρους των microαθητών του πρωτο-κειmicroένου microε εστίαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό

όσο και στους προαποφασισmicroένους στόχους του Τέλος επειδή η επανεξέταση είναι

το προστάδιο της τελικής laquoέκδοσηςraquo του κειmicroένου εκτιmicroάται ως ένα είδος επιmicroέλειας

(editing) απαιτώντας από τους microαθητές ποικιλία δεξιοτήτων που εκτείνονται από την

ευανάγνωστη και ορθή γραφή των λέξεων microέχρι τον ευέλικτο χειρισmicroό οργάνωσης

προτάσεων και παραγράφων

4 Η έκδοση κοινοποίηση του κειmicroένου (editing) στο στάδιο αυτό οι microαθητές

microοιράζονται το κείmicroενό τους microε άλλους αποδέκτες-αναγνώστες (συmicromicroαθητές

εκπαιδευτικούς γονείς φίλους) που ουσιαστικά αποτελούν το ευρύτερο ακροατήριό

τους Η σηmicroασία του σταδίου αυτού έγκειται στο ότι δίνει σκοπό στη δραστηριότητα

παραγωγής γραπτού λόγου εκφρασmicroένου microε διάφορους τρόπους (βιβλία περιοδικά

και εφηmicroερίδες διαλογική δραmicroατοποίηση δηmicroόσιες ανακοινώσεις σε συmicromicroαθητές ή

και γονείς ηχογράφηση ή και οπτικογράφησή τους)

61 Προϋποθέσεις αποτελεσmicroατικότητας

1 Η σταδιακή συγγραφή του κειmicroένου δεν είναι microια γραmicromicroική διαδικασία και

άπαξ ενέργεια (Faigley 1986) που εξαντλείται στη γνωστή διόρθωση και στην

επιστροφή του κειmicroένου Συνήθως το ένα στάδιο ενυπάρχει στο άλλο και

επανέρχονται πολλές φορές κατά τη διάρκεια της γραφής Εξάλλου από το

παράδειγmicroα των ενηλίκων συγγραφέων είναι διαπιστωmicroένο ότι κατά το γράψιmicroο

σταmicroατάει κάποιος για να ελέγξει ότι είχε γράψει Αν διαπιστώσει πως δεν

εξυπηρετείται ο στόχος που είχε τότε microπορεί αν η απόκλιση είναι microικρή να

βελτιώσει τα γραφέντα να ξανασχεδιάσει σε microικρό ή microεγάλο βαθmicroό το σύνολο του

12

κειmicroένου Συmicroβαίνει δηλαδή ένα είδος αλληλοεγκιβωτισmicroού των σταδίων και όχι

γραmicromicroικής τους αλληλουχίας

2 Επιτακτική ανάγκη κατά την παραγωγή του γραπτού λόγου είναι να microην

αγνοείται η παιδαγωγική αρχή της διαφοροποιηmicroένης διδασκαλίας που θα πρέπει να

προσαρmicroόζεται στις ανάγκες στον ρυθmicroό εργασίας και στις ιδιαιτερότητες κάθε

microαθητή (Graves 1994 57) Όπως οι ενήλικοι συγγραφείς κάθε microαθητής συγγραφέας

γράφει microε τον δικό του τρόπο συνδυάζοντας αυτά που γνωρίζει microε αυτά που θέλει να

πετύχει

3 Είναι απαραίτητο να δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές να βελτιώνουν τα

κείmicroενά τους έπειτα από microια κατάλληλη διδακτική microεθόδευση διόρθωσης ώστε να

συνειδητοποιούν τί θα βελτιώσουν και γιατί Έτσι το γράψιmicroο παίρνει τη microορφή microια

δυναmicroικής και όχι στατικής διαδικασίας Ο παράγοντας επίσης laquoχρόνοςraquo καθίσταται

στην παραγωγή του γραπτού λόγου σηmicroαντικός δεδοmicroένου ότι αναφέρεται σε

αυθεντικές γλωσσικές δραστηριότητες που microπορεί και αξίζει ίσως να διαρκέσουν

ώρες ή και microέρες

4 Στην αποτελεσmicroατικότητα της παραγωγής του γραπτού των microαθητών

συmicroβάλλουν η εξ αρχής γνώση των διδακτικών στόχων και κριτηρίων microε βάση τα

οποία θα κριθούν οι επιδόσεις τους ενώ η παροχή κάθε είδους κινήτρων από την

πλευρά του εκπαιδευτικού ενισχύει την αυτο-εικόνα των microαθητών επηρεάζοντας

καθοριστικά την ποιότητα του γραπτού λόγου Η πάσης φύσεως συνδροmicroή από την

πλευρά του εκπαιδευτικού είναι αποτελεσmicroατικότερη όταν δίνεται κατά τη διάρκεια

της δυσκολίας που αντιmicroετωπίζουν οι microαθητές και εποmicroένως αν αυτό είναι δυνατό

να γίνει κατά τη διάρκεια της παραγωγής λόγου πάντως όχι εκ των υστέρων

5 Στο πλαίσιο αυτό προβάλλεται η ανάγκη της οργάνωσης της γλωσσικής

διδασκαλίας σε οmicroάδες εργασίας Η αντίληψη αυτή σηmicroαίνει ότι η κατάκτηση της

γλώσσας επιτυγχάνεται καλύτερα microέσω της συνεργασίας επειδή ακριβώς η γλώσσα

είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και η παραγωγή γραπτού λόγου είναι κοινωνικά

προσδιορισmicroένη πράξη Εξάλλου η ψυχολογία της microάθησης επισηmicroαίνει τη

σπουδαιότητα της συνεργασίας Αν δεχτούmicroε γενικότερα τη θέση του Vygotsky

(1988) ότι η σκέψη είναι εσωτερικοποιηmicroένες αλληλεπιδράσεις (συνοmicroιλίες δηλαδή microε

άλλους) τότε η παραγωγή γραπτού λόγου είναι εσωτερικοποιηmicroένες συνοmicroιλίες που

εξωτερικοποιούνται και προσφέρονται ξανά ως κοινωνικές Εποmicroένως είναι

13

σηmicroαντικό οι εκπαιδευτικοί να δηmicroιουργούν ένα περιβάλλον πλούσιο σε

αλληλεπιδράσεις-συνοmicroιλίες κατά την παραγωγή γραπτού λόγου των microαθητών

6 Tα παραπάνω συνεπάγονται και έναν διαφορετικό ρόλο του εκπαιδευτικού ο

οποίος στη συγκεκριmicroένη περίπτωση λειτουργεί ως υποστηρικτής της microάθησης που

βοηθάει στην ταχύτερη πνευmicroατική ωρίmicroανση των microαθητών (laquoζώνη της εγγύτερης

ανάπτυξηςraquo) ∆εν λειτουργεί πια ως κάτοχος της γνώσης την οποία διοχετεύει στους

microαθητές αλλά ως εmicroψυχωτής που ενθαρρύνει και δηmicroιουργεί κίνητρα ως microέλος της

οmicroάδας που διατυπώνει ισότιmicroα την άποψή του ως σύmicroβουλος που είναι διαθέσιmicroος

για βοήθεια και συmicroβουλές Αυτός ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει ως αποτέλεσmicroα

την απόκτηση αυτονοmicroίας από τον microαθητή τόσο στο να χρησιmicroοποιεί τη γλώσσα όσο

και στο να microαθαίνει αναλαmicroβάνοντας την ευθύνη της microαθησιακής του πορείας microέσα

και έξω από το σχολείο (Atwell 1991 140-141)

62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν

Η διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου είναι δύσκολο να επιτευχθεί από όλους

τους microαθητές στον ίδιο βαθmicroό Τα διαπιστωmicroένα προβλήmicroατα που καταγράφονται

στη σχετική βιβλιογραφία επιmicroερίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες (Σπαντιδάκης

2004 48-67)

1 Προβλήmicroατα γνωστικών-microεταγνωστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές ως

συγγραφείς αντιmicroετωπίζουν δυσκολίες ως προς

bull τις γνωστικές και microεταγνωστικές δεξιότητες

bull τον σχεδιασmicroό του γραπτού

bull την επανεξέταση βελτίωση των ιδεών

2 Προβλήmicroατα microηχανιστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές κυρίως ως

γραmicromicroατείς αντιmicroετωπίζουν αδυναmicroίες

bull γραφής microε το χέρι

bull ορθογραφίας

bull λεξιλογίου

bull τονισmicroού σύνταξης και στίξης

Ως προς την πρώτη κατηγορία προβληmicroάτων επισηmicroαίνεται ότι σε αντίθεση προς τους έmicroπειρους συγγγραφείς που ακολουθούν σύνθετα microοντέλα επεξεργασmicroένης

γραφής οι microαθητές συγγραφείς συχνά

14

bull δεν είναι σε θέση να επιλέξουν να εφαρmicroόσουν και να αξιολογήσουν microια

κειmicroενική στρατηγική

bull δεν έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναmicroιών τους ως συγγραφέων

bull αδυνατούν να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις που θέτει το υπό ανάπτυξη θέmicroα

bull δεν είναι σε θέση να εκπονήσουν σχέδια και δεν microπορούν να συνειδητοποιήσουν

τον σκοπό για τον οποίο γράφουν

bull Επιλέγουν έτσι το microοντέλο της παράθεσης πληροφοριών που σηmicroαίνει ότι

bull συντάσσουν τις ιδέες τους microε βάση τα όσα ξέρουν ή θυmicroούνται και όχι microε βάση τη

γνώση που παράγεται κατά τη συγγραφική διαδικασία

bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο εύρος λεξιλογίου και προτάσεων

bull γράφουν παρατακτικά ακολουθώντας πρότυπα του προφορικού λόγου

bull επιmicroένουν στο περιεχόmicroενο παρά στη δοmicroή του κειmicroένου

bull γράφουν είτε για τον εαυτό τους είτε για τον δάσκαλο πάντως όχι για τους

αποδέκτες τους

bull θεωρούν την επανεξέταση ως αγγαρεία προβαίνοντας σε περιστασιακές και

επιδερmicroικές βελτιώσεις του γραπτού τους

Ως προς τη δεύτερη κατηγορία επισηmicroαίνεται ειδικότερα ότι οι microαθητές ως

γραmicromicroατείς εmicroφανίζουν τα εξής προβλήmicroατα

bull αδυνατούν να παράγουν ευανάγνωστα κείmicroενα εύκολα και γρήγορα

bull δυσκολεύονται στην αυτόmicroατη ανάκληση και εκτέλεση διαδοχικών microυοκινητικών

κινήσεων που είναι αναγκαίες για τη γραφή γραmicromicroάτων και αριθmicroών (δυσγραφία)

bull προβαίνουν σε θεmicroατικά και καταληκτικά λάθη

bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο προφορικό κυρίως λεξιλόγιο

bull δεν είναι σε θέση να εσωτερικεύσουν την εφαρmicroογή των κανόνων στίξης

bull δοmicroούν ακανόνιστα τις προτάσεις

7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα

Η αντιmicroετώπιση των προβληmicroάτων στην παραγωγή του γραπτού λόγου είναι έργο

του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει αφού διαγνώσει τα προβλήmicroατα και τις ανάγκες

των microαθητών να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τα κατάλληλα υποστηρικτικά microέσα

(αντισταθmicroιστικά-θεραπευτικά ή και τα δύο) της γλωσσικής διδασκαλίας Στο

ρεπερτόριο των τεχνολογικών υποστηρικτικών microέσων ανήκουν και οι υπολογιστές

15

Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές

microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής

λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος

κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =

CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo

(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική

πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους

καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα

(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)

Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της

ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση

διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων

και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί

τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι

διακρίνονται

(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)

όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and

Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)

(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου

κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των

χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)

(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)

περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης

αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου

Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει

ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα

παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα

νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια

εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση

δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα

εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα

στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι

microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε

τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές

16

Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης

εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο

κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή

προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των

παραγώγων της

71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας

Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής

microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της

παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών

βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του

οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη

δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και

φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα

γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν

τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση

λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της

συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το

πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του

ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του

Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς

εντάχθηκαν

bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης

bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται

η υποmicroονή του microηχανήmicroατος

bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία

του δασκάλου

bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων

bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση

προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων

Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη

σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι

17

bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του

συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας

η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία

η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα

laquoερέθισmicroα απάντησηraquo

bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν

εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν

συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης

bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι

αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η

κοινωνική διάσταση της γλώσσας

bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την

πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική

Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα

προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε

microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση

Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα

microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς

υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του

microαθητή

72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo

Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας

ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον

ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της

γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των

microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας

στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας

Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο

Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)

18

εικόνα 1

Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-

ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια

εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε

γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης

bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής

παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο

από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )

εικόνα 2

19

εικόνα 3

bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)

εικόνα 4

20

bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά

ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες

microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)

εικόνα 5

Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο

τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)

Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται

από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ

721 Παρατηρήσεις

Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και

εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και

το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα

laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα

οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των

συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι

τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία

21

του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή

εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo

γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο

πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες

ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό

τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη

γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην

ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή

υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-

Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή

διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα

της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική

καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις

στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)

8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα

Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η

επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των

ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως

δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν

περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές

τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους

χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)

bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι

αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο

bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές

λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται

προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης

bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών

81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία

Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν

ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική

βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και

22

γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής

γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη

περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo

Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του

ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo

οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως

ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)

Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές

αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή

παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι

υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο

και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό

κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι

ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που

ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού

2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή

αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο

που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε

αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται

λάθος

Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών

βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το

αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της

γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και

κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο

προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο

γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)

82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα

Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να

υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα

προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την

πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι

δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε

23

στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα

προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε

λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η

εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές

υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να

διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου

προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν

σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία

συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο

για την εφηmicroερίδα

Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία

bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα

bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα

bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως

ευχάριστο

Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti

2004)

bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας

bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά

εθνικά) microέσω της microίmicroησης

bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι

microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo

bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η

Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της

προσοmicroοίωσης

83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου

Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που

συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και

ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)

Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των

επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985

Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης

2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)

24

bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε

προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο

σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής

bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση

επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν

παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή

τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών

βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)

bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται

εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo

bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της

οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή

συmicromicroαθητή)

bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη

συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα

αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι

δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε

τον διάλογο

bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα

εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του

ρόλου του εκπαιδευτικού

Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες

microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989

Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης

1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως

προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου

των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι

bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να

εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας

bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές

χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού

bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές

βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν

επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για

παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-

25

Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση

στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα

του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές

επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ

προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών

bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο

της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο

Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους

και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία

84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo

Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως

εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας

παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν

microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο

της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η

αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη

διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα

που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως

παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος

στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις

microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν

προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό

παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό

laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr

1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του

Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)

Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και

στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες

οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων

αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του

προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το

microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το

λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών

δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους

26

microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι

laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους

(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη

(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση

επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και

(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι

προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και

το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο

εικόνα 1

Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός

από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής

βασικές δυνατότητες

bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το

θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο

2)

bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει

(πλαίσιο 3)

bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2

27

bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα

πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)

εικόνα 3

bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις

βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)

28

εικόνα 4

bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που

που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)

εικόνα 5

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 3: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

3

1 Αντικείmicroενο και στόχοι της εργασίας

∆ύσκολα θα microπορούσε κανείς να αmicroφισβητήσει σήmicroερα τη σηmicroασία που έχουν οι

Νέες Τεχνολογίες (στο εξής ΝΤ) στο σηmicroερινό παγκοσmicroιοποιηmicroένο (οικονοmicroικό και

κοινωνικό) γίγνεσθαι τις επιπτώσεις που η ιδιαιτερότητα και η ευρύτητα της χρήσης

τους έχει για το περιεχόmicroενο του γραmicromicroατισmicroού στην εκπαίδευση (Kalantzis amp Cope

1999 Cesarini 2004) και ειδικότερα τους νέους ορίζοντες που microπορούν να ανοίξουν

στη γλωσσική διδασκαλία Η πραγmicroατικότητα ωστόσο αυτή όχι microόνο δεν έχει

εξαφανίσει τα προβλήmicroατα που τίθενται από τη χρήση των ΝΤ στους χώρους

microάθησης αλλά παρά τη ρητορική ευφορία και τις laquoαυτονόητεςraquo οικουmicroενικές

αλήθειες που συχνά πυκνά διατυπώνονται έχει εντείνει στον χώρο της παιδαγωγικής

θεωρίας και πρακτικής τη διατύπωση ερωτηmicroάτων ως προς τη χρήση τους microε στόχο

microια πιο δηmicroιουργική αξιοποίησή τους στην εκπαίδευση (Ράπτης amp Ράπτη 2003)

Στο προβληmicroατικό αυτό πλαίσιο η πρόκληση για τον εκπαιδευτικό κόσmicroο σήmicroερα

έγκειται στο να

bull κατανοήσει τους τρόπους microε τους οποίους η χρήση των ΝΤ επηρεάζει

διαmicroορφώνει και microεταmicroορφώνει τις πρακτικές του γραmicromicroατισmicroού στην

εκπαίδευση

bull πώς θα πρέπει να χρησιmicroοποιήσει ο εκπαιδευτικός κόσmicroος τις ΝΤ

αποτελεσmicroατικά microε κριτική microατιά και υπευθυνότητα ώστε να επωφεληθεί όσο το

δυνατόν περισσότερο από τις παιδαγωγικές τους δυνατότητες

bull συνειδητοποιήσει ότι δεν έχει νόηmicroα να προσπαθεί να προσαρmicroόσει τις νέες

τεχνολογίες στις υπάρχουσες εκπαιδευτικές πρακτικές επειδή έτσι η διδασκαλία

ενδέχεται να καταλήξει να γίνεται microε τον ίδιο τρόπο όπως και πριν microε τη microόνη

διαφορά ότι τώρα χρησιmicroοποιεί περισσότερο τα νέα τεχνολογικά δεδοmicroένα

(Snyder 2001 111-112)

Ειδικότερα ως προς το ζήτηmicroα της αξιοποίησης των ηλεκτρονικών υπολογιστών (στο

εξής ΗΥ) στη γλωσσική διδασκαλία επίκαιρα εmicroφανίζονται τα επόmicroενα ερωτήmicroατα

τα οποία έmicromicroεσα ή άmicroεσα αποτελούν αντικείmicroενο διερεύνησης στην προκείmicroενη

εργασία

bull Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τη διαδικασία ενσωmicroάτωσης των ΗΥ στο microάθηmicroα

της γλωσσικής αγωγής

4

bull Σε ποια κατηγορία προβληmicroάτων γλωσσικής διδασκαλίας microπορούν να

προσφέρουν τις υπηρεσίες τους οι ΗΥ

bull Σε ποιο βαθmicroό και κάτω από ποιες συνθήκες οι ΗΥ διαφοροποιούν το έργο του

εκπαιδευτικού και επηρεάζουν θετικά τη στάση και τη συνεργασία των microαθητών

στην παραγωγή γραπτού λόγου (process writing)

2 Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου Επειδή ο λόγος (discourse στην αγγλική και discours στη γαλλική γλώσσα)

χρησιmicroοποιείται σήmicroερα microε πολλές σηmicroασίες σηmicroειώνεται προκαταβολικά εδώ ότι η

σχετική έννοια βασίζεται στην άποψη ότι η γλώσσα αποτελεί πηγή κοινωνικά

οριοθετηmicroένων νοηmicroάτων και όχι microέσο έκφρασης ατοmicroικών ιδεών Αυτό σηmicroαίνει ότι

η διαφορά στους τρόπους ανάγνωσης microηνυmicroάτων και στις microορφές γλωσσικής

παραγωγής δεν οφείλεται τόσο στις ιδιοσυγκρασιακές διαφορές των οmicroιλητών microιας

γλώσσας αλλά συνδέεται microε τη χρήση της στα πλαίσια συγκεκριmicroένων κοινωνικών

θεσmicroών ο κάθε ένας από τους οποίους προσδιορίζει και προσδιορίζεται από τις

πρακτικές τις αξίες και τις έννοιες που συγκροτούν τον λόγο του Με αυτή την έννοια

ο λόγος βρίσκεται σε συνάρτηση microε όλες τις άλλες κοινωνικές πρακτικές και τον

προσεγγίζουmicroε ως διαδικασία και δραστηριότητα -όχι ως κατάσταση ή αντικείmicroενο Τέλος ο λόγος ως διαδικασία διαφοροποιείται από την έννοια κείmicroενο (text) που

αποτελεί το τελικό προϊόν του λόγου και την πραγmicroάτωσή του (Γεωργακοπούλου amp

Γούτσος 1999 17-25)

H παραγωγή του γραπτού λόγου ως διδακτική microέθοδος του γλωσσικού microαθήmicroατος

στην εκπαίδευση εmicroφανίστηκε στον διεθνή χώρο από τις αρχές τις δεκαετίας του 60

Προέκυψε κυρίως ως αποτέλεσmicroα της microετάβασης από τον συmicroπεριφορισmicroό στον

χώρο της γνωστικής ψυχολογίας (Βοσνιάδου 1998) η οποία microετέφερε το κέντρο

βάρους του επιστηmicroονικού ενδιαφέροντος από το τελικό γραπτό προϊόν στη

διαδικασία παραγωγής του από το αποκλειστικό δηλαδή ενδιαφέρον του τί διδάσκει

ο εκπαιδευτικός στο γλωσσικό microάθηmicroα στο τί συmicroβαίνει στους microαθητές κατά τη

διάρκεια παραγωγής γραπτού λόγου για παράδειγmicroα στο πώς γράφουν ποιες

δυσκολίες αντιmicroετωπίζουν γιατί τις αντιmicroετωπίζουν και πώς είναι δυνατόν να

υποστηριχθούν αποτελεσmicroατικότερα (Μέσσιου 2003 Ζώτου-Αργυρούδης 2003)

Στις αρχές της δεκαετίας του 80 άρχισαν να εκπονούνται τα πρώτα γνωστικά microοντέλα

για το πώς γράφει ο άνθρωπος από τους Flower amp Hayes (1981) τα οποία

5

κατοχυρώθηκαν λίγο αργότερα από πορίσmicroατα ερευνών των Bereiter και

Scardamalia (1987) εκπροσώπων της γνωστικής ψυχολογίας (Stainthorp 2004)

Άρχισε έτσι να απασχολεί την επιστηmicroονική κοινότητα ο microαθητής ως συγγραφέας οι

ιδιαιτερότητες και οι δυσκολίες που αντιmicroετωπίζει Το κίνηmicroα αυτό επηρέασε

προοδευτικά τις απόψεις για τη διδασκαλία του γραπτού λόγου κατά προέκταση τον

σχεδιασmicroό των αναλυτικών προγραmicromicroάτων (στο εξής ΑΠ) στην εκπαίδευση

(Ματσαγγούρας 2004 54-79)

3 Από τον laquoτυπωmicroένοraquo στον laquoυπολογιστικόraquo λόγο

Η εφόρmicroηση των ΝΤ στην περιοχή του γραπτού λόγου επέφερε ριζικές αλλαγές στον

τρόπο microε τον οποίο αντιλαmicroβανόmicroασταν microέχρι σήmicroερα λειτουργίες και παράγωγες

εκφάνσεις του όπως η πρόσληψη και η ανάγνωση (Hansen amp Haas 1988 Piolat-

Roussey amp Thunin 1997) Συνοπτικά ο laquoτυπωmicroένοςraquo λόγος αποτυπωmicroένος κυρίως

στον κόσmicroο του χειροποίητου εντύπου παρουσιάζει τις εξής βασικές διαφορές από

τον ηλεκτρονικό laquoυπολογιστικόraquo (Birkerts 1997)

1 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι κατά βάση γραmicromicroικός καθώς δεσmicroεύεται από τις

επιταγές της σύνταξης η οποία αποτελεί ένα είδος χαρτογράφησης των τρόπων που

χρησιmicroοποιεί ο νους για να εκφραστεί λογικά microέσω της γλώσσας Όσο για τα

παραγόmicroενα κείmicroενα του τυπωmicroένου λόγου χαρακτηρίζονται microονοτροπικά Αντίθετα

ο υπολογιστικός λόγος microέσω κυρίως του υπερκειmicroένου θεωρείται microη γραmicromicroικός microε

κειmicroενικά παράγωγα τα οποία χαρακτηρίζονται πολυτροπικά Με τον όρο

laquoπολυτροπικόςraquo νοείται η microορφή παρουσίασης ενός πολιτισmicroικού προϊόντος στο

οποίο περιέχονται και συνδυάζονται περισσότεροι από ένας σηmicroειωτικοί τρόποι

(modes) ενώ microε τον όρο laquomicroονοτροπικόςraquo νοείται η microορφή παρουσίασης ενός

πολιτισmicroικού προϊόντος στο οποίο περιέχεται microόνο ένας σηmicroειωτικός τρόπος Οι

σηmicroειωτικοί τρόποι που microπορούν να συνδυάζονται σε ένα πολυτροπικό κείmicroενο

είναι ο γραπτός και προφορικός λόγος η εικόνα η φωτογραφία το σχέδιο το

σχεδιάγραmicromicroα το χρώmicroα η γραmicromicroατοσειρά η κινούmicroενη εικόνα η microουσική ο ήχος ο

ρυθmicroός οι χειρονοmicroίες (Kress 2003)

2 Η συmicromicroετοχή στην ανάγνωση του τυπωmicroένου λόγου είναι κατεξοχήν ιδιωτική

υπόθεση Παρά το ότι η ανάγνωση στην προκειmicroένη περίπτωση συνιστά πράξη

επικοινωνίας το περιεχόmicroενο του τυπωmicroένου λόγου περνά από τον ιδιωτικό χώρο

του ποmicroπού στον ιδιωτικό χώρο του αποδέκτη Αντίθετα η συmicromicroετοχή στην

ανάγνωση του υπολογιστικού λόγου τρέπεται σε συλλογική ή δηmicroόσια καθώς

6

συmicroβαίνει microέσα σε ένα κύκλο ευρύτερης σύνδεσης Το τεράστιο αποθεmicroατικό υλικό

των δικτύων είναι διαρκώς παρόν σε λανθάνουσα κατάσταση ακόmicroη και όταν δεν

επηρεάζει την άmicroεση επικοινωνία

3 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι δέσmicroιος του χρόνου και της ιστορίας καθώς τα υλικά του

είναι διαστρωmicroατωmicroένα προσφέρονται για ξαναδιάβασmicroα και ιδιαίτερη προσοχή

Αντίθετα ο υπολογιστικός είναι εφήmicroερος και παροντικός microπορεί να τροποποιηθεί ή

να εξαφανιστεί microε το πάτηmicroα ενός πλήκτρου

4 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι στατικός αυτός που προχωρά είναι ο αναγνώστης και

όχι ο τυπωmicroένος λόγος σε αντίθεση προς τον υπολογιστικό λόγο που είναι ρευστός

καθώς εξελίσσεται microε αλmicroατώδεις ρυθmicroούς ανάπτυξης και τροποποιείται συνεχώς

5 Η πρόσληψη του τυπωmicroένου λόγου απαιτεί τη συγκέντρωση και την προσοχή του

αναγνώστη το κείmicroενο κυρίως διαβάζεται- ενώ ο υπολογιστικός λόγος οπτικοποιεί

το περιεχόmicroενο και προκαλεί την εντύπωση το κείmicroενο κυρίως laquoβλέπεταιraquo 4 Για την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας

Η παραγωγή γραπτού λόγου εντάσσεται στη φιλοσοφία της επικοινωνιακής

προσέγγισης της γλώσσας Εmicroφανίστηκε ως αποτέλεσmicroα της επίδρασης όmicroορων

κλάδων της γλωσσολογίας (της κειmicroενογλωσσολογίας της ψυχογλωσσολογίας της

κοινωνιογλωσσολογίας της ανάλυσης συνεχούς λόγου) της εθνογραφίας και της

ανθρωπολογίας και συνιστά την κυρίαρχη αντίληψη στο διεθνή χώρο για τη

γλωσσική αγωγή κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες (Littlewood 1983) Σχετικώς

πρόσφατα ενσωmicroατώθηκε στο σηmicroερινό ΑΠ της Πρωτοβάθmicroιας και ∆ευτεροβάθmicroιας

εκπαίδευσης στη χώρα microας (Χαραλαmicroπόπουλος 1999) Αυτό ωστόσο δεν σηmicroαίνει

ότι στη σηmicroερινή σχολική πρακτική έχει microηδενιστεί το habitus του παραδοσιακού

τρόπου γλωσσικής διδασκαλίας το οποίο στηρίζεται στις επόmicroενες αρχές Μέσσιου

2003)

bull Η έmicroφαση δίνεται στο τελικό προϊόν του γραπτού λόγου

bull Το γράψιmicroο θεωρείται ατοmicroική εργασία

bull Προέχει η συστηmicroατική καλλιέργεια των δεξιοτήτων χρήσης γραmicromicroατικών και

συντακτικών φαινοmicroένων ανεξάρτητα από το κειmicroενικό τους πλαίσιο

bull Το κείmicroενο γράφεται στην τάξη για να διαβαστεί από τον δάσκαλο ο οποίος

7

είναι εκτός από αποκλειστικός ρυθmicroιστής της γλωσσικής αγωγής ο microοναδικός

αποδέκτης-αξιολογητής του τελικού κειmicroένου των microαθητών

Γενικότερα η διδασκαλία της γλώσσας microε βάση τα παραδοσιακά πρότυπα κρίνεται

σήmicroερα microετωπική στη γενικότερη οργάνωση (χωρίς να λαmicroβάνει υπόψη τις

ιδιατερότητες και τις ανάγκες των microαθητών) δασκαλοκεντρική στη δοmicroή της και

ερωτηmicroατική ή microονολογική στον τρόπο κυκλοφορίας της (Ματσαγγούρας 2004 92)

Τη microέθοδο αυτή ήρθε να ανατρέψει η επονοmicroαζόmicroενη laquoεπικοινωνιακή προσέγγιση

της γλώσσαςraquo Αν και ο σχετικός όρος διέπεται από ρευστότητα και έχει

χρησιmicroοποιηθεί από πολλούς για διάφορες ανάγκες και microε διαφορετικές σηmicroασίες οι

βασικές της αρχές θα microπορούσαν να συνοψιστούν στα εξής (Χαραλαmicroπόπουλος

1999)

bull Γλωσσική microονάδα microελέτης της γλώσσας δεν είναι τόσο η λέξη και η πρόταση όσο

το κείmicroενο το οποίο αποτελεί συστατικό στοιχείο του άmicroεσου και ευρύτερου

κοινωνικοπολιτικού περιβάλλοντος χωρίς το οποίο η παραγωγή λόγου θα ήταν

αδύνατη

bull Η γλώσσα είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και χρησιmicroοποιείται σε ποικίλες περιστάσεις

για την εξυπηρέτηση των αναγκών της κοινωνίας Είναι κατ επέκταση από

λειτουργική άποψη πολύmicroορφη Αυτό σηmicroαίνει ότι στην εκπαίδευση δεν υπάρχει

microόνο microία η επίσηmicroη σχολική γλώσσα-νόρmicroα αλλά πολλές γλώσσες όσες και οι

ανάγκες της εκάστοτε κοινωνίας που πρέπει να εξυπηρετηθούν Επίσης δεν

υπάρχει microόνο ένα είδος σχολικού γραπτού λόγου (λχ η έκθεση ιδεών)

bull Η γλωσσική διδασκαλία εποmicroένως πρέπει να έχει ως στόχο να εξασκήσει τους

microαθητές σε διαφορετικά είδη λόγου (προφορικού ή γραπτού) αλλά και σε

διαφορετικά επίπεδα ύφους ανάλογα microε την εκάστοτε περίσταση επικοινωνίας

Με άλλα λόγια η επικοινωνιακή προσέγγιση έχει microεταγνωστικές λειτουργίες και

απώτερο σκοπό να συνειδητοποιήσει το microαθητικό κοινό τη λειτουργία του λόγου

ώστε να microπορεί να επικοινωνεί (προφορικά και γραπτά) διαmicroορφώνοντας τα

στοιχεία της δικής του ιδιολέκτου ανάλογα microε τις προθέσεις του microε τις

διαφορετικές συνθήκες επικοινωνίας και microε τους εκάστοτε

αποδέκτεςαναγνώστες

bull Η κατάκτηση αυτή συνδέεται microε τη microάθηση θεωρούmicroενη ως διαδικασία Αυτό

απαιτεί εmicroπλοκή των microαθητών σε γλωσσικές δραστηριότητες επειδή laquoη γλώσσα

microαθαίνεται πιο εύκολα όταν χρησιmicroοποιείται ενεργητικά παρά όταν προσφέρεται

σαν ένα σύνολο από αποκοmicromicroένες προτάσεις ή ασκήσειςraquo (Halliday amp Hasan

1989 181) H εmicroπλοκή και ενεργητική συmicromicroετοχή των microαθητών προϋποθέτει

8

ευρύ φάσmicroα δραστηριοτήτων στο πλαίσιο των οποίων ενεργούν microε αυτονοmicroία

και έξω από τον άmicroεσο έλεγχο του εκπαιδευτικού Οι δραστηριότητες αυτές

πρέπει να δηmicroιουργούν επικοινωνιακές συνθήκες στις οποίες να νιώθουν οι

microαθητές την ανάγκη να χρησιmicroοποιήσουν τη γλώσσα

bull Ο επικοινωνιακός λόγος επιβάλλει την ένταξή του σε επικοινωνιακό πλαίσιο Ο

προσδιορισmicroός του πλαισίου ή laquoπερικείmicroενουraquo (Γεωργακοπούλου amp Γούτσος

1999) στον γραπτό λόγο παρουσιάζει ιδιοmicroορφίες σε σχέση microε τον προφορικό σε

σηmicroείο να θεωρείται δύσκολο έργο microε σύστηmicroα εντελώς διαφορετικό από τον

προφορικό (Bereiter amp Scardamalia 1987 Graves 1978 Ματσαγγούρας 2004

65) Ο γραπτός λόγος είναι οργανωmicroένος έχει διάρκεια στον χρόνο και δεν

στηρίζεται στα παραγλωσσικά και εξωγλωσσικά στοιχεία Αφορά κυρίως στην

επικοινωνία από απόσταση microε microοναδικό microέσο το κείmicroενο Γι αυτό η επικοινωνία

microέσω του γραπτού λόγου είναι microονόδροmicroη και microετά τη συγγραφή του κειmicroένου

δεν υπάρχουν κατά κανόνα δυνατότητες αλλαγής ή βελτίωσής του ως

αποτέλεσmicroα της αλληλεπίδρασης ποmicroπού και δέκτη

bull Η έmicroφαση κατά τη διδασκαλία της microητρικής γλώσσας πρέπει να δίνεται κατεξοχήν

στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και όχι στην ανάλυση ή στη θεωρητική

γνώση του γλωσσικού συστήmicroατος Το ενδιαφέρον έτσι microετατοπίζεται από την

microεταγλωσσική αντίληψη του laquomicroαθαίνω για τη γλώσσα microουraquo στην επικοινωνιακή-

λειτουργική laquomicroαθαίνω τη γλώσσα microουraquo Με άλλα λόγια για την αποτελεσmicroατική επικοινωνία δεν αρκεί microόνο η γλωσσική ικανότητα (δηλαδή η γνώση του

γλωσσικού συστήmicroατος) αλλά και γνώσεις που επιτρέπουν την προσαρmicroογή του

λόγου στις διάφορες επικοινωνιακές περιστάσεις η ύπαρξη δηλαδή επικοινωνιακής ικανότητας Η παραγωγή νοήmicroατος και η αποτελεσmicroατική

επικοινωνία δεν είναι microόνο ζήτηmicroα γνώσης των γλωσσικών δοmicroών αλλά

συνδέονται microε ποικίλους παράγοντες (ποιος microιλάει σε ποιον απευθύνεται για

ποιο θέmicroα microε ποια πρόθεση πού πότε πώς) οι οποίοι συνιστούν την περίσταση επικοινωνίας

bull Στο γλωσσικό microάθηmicroα πρέπει να δηmicroιουργούνται κατά το δυνατόν πραγmicroατικές

περιστάσεις επικοινωνίας Έτσι δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές για παραγωγή

ποικιλίας ειδών λόγου και ύφους ενώ η καλλιέργεια της επικοινωνιακής και της

γλωσσικής τους ικανότητας καθίσταται επιτυχέστερη και αποδοτικότερη Όσο για

τα υπό διδασκαλία κείmicroενα πρέπει να είναι laquoαυθεντικάraquo και να προέρχονται από

ποικιλία ειδών γραπτού λόγου (από εφηmicroερίδες και περιοδικά microέχρι οδηγούς

κατασκευής αντικειmicroένων) όχι απαραίτητα από τον χώρο της λογοτεχνίας Έτσι

9

οι microαθητές συνειδητοποιούν την αξία της γλώσσας ως φορέα πολιτισmicroού όπως

αυτός αποτυπώνεται στη γλώσσα (Σκιά 2001)

5 Ο διπλός ρόλος των microαθητών στο γλωσσικό microάθηmicroα

Η σταδιακή συγγραφή κειmicroένων στην εκπαίδευση επιφυλάσσει δύο συνδυαστικούς

microεταξύ τους ρόλους στους microαθητές αφενός τον ρόλο του laquoσυγγραφέα-δηmicroιουργούraquo

και αφετέρου τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo (Σπαντιδάκης 2004 26-28) Ως

συγγραφείς-δηmicroιουργοί οι microαθητές παράγουν ιδέες τις οργανώνουν επιλέγοντας

τους αποδέκτες-αναγνώστες ξεκαθαρίζουν τους στόχους του υπό σύνταξη κειmicroένου

το βελτιώνουν και επιλέγουν τη στρατηγική που θα ακολουθήσουν Αναλαmicroβάνουν

δηλαδή όλο το γνωστικό και microεταγνωστικό φορτίο που απαιτείται για την παραγωγή

γραπτού λόγου Η επιτυχής ανταπόκριση στον ρόλο αυτό προϋποθέτει ότι οι microαθητές

κατέχουν αφενός τις δεξιότητες και τις στρατηγικές που απαιτούνται για να

ολοκληρωθεί η κειmicroενική εργασία και γνωρίζουν αφετέρου το πώς το πότε το πού

και το γιατί χρησιmicroοποιούνται οι παραπάνω σtρατηγικές προκειmicroένου να είναι

αποτελεσmicroατική η microάθηση Από την άλλη microεριά ως γραmicromicroατείς-γραφείς οι microαθητές

καλούνται να εκτελέσουν τις απαραίτητες κινήσεις λεπτής κινητικότητας για τον

σχεδιασmicroό της microορφής του κειmicroένου δηλαδή να σχεδιάσουν τα γράmicromicroατα να

αφήνουν αποστάσεις ανάmicroεσα στα γράmicromicroατα και στις λέξεις του κειmicroένου να

γνωρίζουν και να χρησιmicroοποιούν τους γραmicromicroατικο-συντακτικούς και ορθογραφικούς

κανόνες τα σηmicroεία στίξης καθώς επίσης τα δοmicroικά στοιχεία του είδους του κειmicroένου

Είναι προφανές ότι και οι δύο προηγούmicroενοι ρόλοι εmicroπλέκουν τους microαθητές σε

διαδικασίες επίπονες δύσκολες και απαιτητικές γεγονός που αυξάνει τις ευθύνες του

εκπαιδευτικού καθώς θα πρέπει ο ίδιος να γνωρίζει αφενός τους ρόλους που

επιτελούν οι microαθητές του στην παραγωγή του γραπτού λόγου αλλά και να είναι σε

θέση να επιστρατεύει τρόπους και microέσα προκειmicroένου να τους υποστηρίξει στο

δύσκολο έργο τους 6 Τα στάδια της συγγραφής των κειmicroένων

Ως προς τα στάδια που ακολουθούνται στην παραγωγή γραπτού λόγου σήmicroερα

θεωρείται ξεπερασmicroένη η αντίληψη ότι αυτά είναι τρία (σχεδιασmicroός γραφή

διόρθωση) και microάλιστα εντελώς ανεξάρτητα microεταξύ τους που υλοποιούνται κατά

διαδοχική χρονική ακολουθία Αν και δεν υπάρχει microία και αποκλειστική laquoδιαδικασία

10

γραψίmicroατοςraquo οι ερευνητές (Flower amp Hayes 1981 Neuwirth Kaufer Chandhok amp

Morris 2000 Ματσαγγούρας 2004 173 240 κε) τείνουν στο να δεχτούν ότι η

microέθοδος σταδιακής συγγραφής κειmicroένου περιλαmicroβάνει τα εξής στάδια

1 ο σχεδιασmicroός (planning) οι microαθητές επιχειρούν να ανακαλέσουν από τη

microνήmicroη τους τις πληροφορίες που χρειάζονται για να τις οργανώσουν στη συνέχεια microε

τρόπον ώστε να εξυπηρετήσουν τις προθέσεις τους Το προσχέδιο ή σχεδιασmicroός

περιλαmicroβάνει τρία επιmicroέρους βήmicroατα (Σπαντιδάκης 2004 28-29)

11 τη στοχοθεσία (goal setting) οι microαθητές σε αυτό το βήmicroα καλούνται να

επιλέξουν και να αποφασίσουν σχετικά microε 111 το ακροατήριο στο οποίο απευθύνεται το κείmicroενο καθώς επίσης

τις ανάγκες και τα ενδιαφεροντά του Ως αποδέκτες του κειmicroένου υπολογίζονται τόσο

οι πραγmicroατικοί συmicromicroαθητές του συγγραφέα όσο και οι υποθετικοί microε καταστάσεις

ωστόσο επακριβώς προσδιορισmicroένες από τον εκπαιδευτικό 112 το είδος του κειmicroένου το οποίο προϋποθέτει τη γνώση των

ιδιαίτερων δοmicroικών του στοιχείων 113 τις προθέσεις ή τον σκοπό για τον οποίο ο συγγραφέας

συντάσσει το κείmicroενό του

12Τη γέννηση ιδεών (brainstorimng) κατά την εκτέλεση αυτού του βήmicroατος

ο microαθητής-συγγραφέας σηmicroειώνει λέξεις-κλειδιά κοmicromicroάτια φράσεων ή και ολόκληρες

προτάσεις τις οποίες χρησιmicroοποιεί ως laquoάγκυρεςraquo προκειmicroένου να αναπτύξει αυτά

που πρόκειται να γράψει

13Την οργάνωση των ιδεών (organizing) ο microαθητής συγγραφέας

χρησιmicroοποιεί κάθε είδους παραγλωσσικά σηmicroεία έτσι ώστε να εκφράζουν αυτό που

θέλει να γράψει Οργανώνει επίσης τις ιδέες του σύmicroφωνα microε τους στόχους που έχει

προηγουmicroένως θέσει

Το έργο της υποστήριξης του εκπαιδευτικού στην πρώτη φάση του σχεδιασmicroού

εντοπίζεται στην προσπάθειά του να βοηθήσει τους microαθητές στην ανάκληση

προηγούmicroενων εmicroπειριών τους και στην παροχή κάθε είδους πηγών (κειmicroένων

εντύπων σχεδίων διαγραmicromicroάτων οπτικοακουστικών παρουσιάσεων κλπ) που

σχετίζονται microε το υπό σύνταξη θέmicroα

2 το πρώτο κείmicroενο (drafting) στη δεύτερη αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας

περισσότερο τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo παρά του laquoσυγγραφέα-

δηmicroιουργούraquo καταγράφουν τις ιδέες που έχουν ήδη συγκεντρώσει και οργανώσει

11

στην πρώτη σχεδιαστική φάση Όπως εύστοχα επισηmicroαίνεται (Σπαντιδάκης 2004

33) το παραγόmicroενο κείmicroενο αποτελεί ένα είδος laquoπρόβαςraquo το οποίο επιδέχεται

βελτιώσεις microέχρι την laquoπρεmicroιέραraquo Πρόκειται γενικότερα για πρό-χειρο κείmicroενο και

καθαρά ιδιωτικό που δεν υπολογίζει τους αναγνώστες-αποδέκτες

3 Η επανεξέταση (revising) και επιmicroέλεια (editing) του κειmicroένου στη δίπτυχη

αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας και τους δύο ρόλους (των συγγραφέων και των

γραmicromicroατέων) συνεχίζουν να βελτιώνουν το γραπτό τους τόσο ως προς το

περιεχόmicroενο όσο και ως προς τη microορφή του Πρόκειται για την πλέον σηmicroαντική και

εξαιρετικά δύσκολη φάση εργασίας επειδή οι microαθητές καλούνται να επανεξετάσουν

το γραπτό τους να το αξιολογήσουν και να αποφασίσουν για το πώς microπορούν να το

βελτιώσουν Η επανεξέτασηβελτίωση προϋποθέτει εξάλλου την κριτική ανάγνωση εκ

microέρους των microαθητών του πρωτο-κειmicroένου microε εστίαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό

όσο και στους προαποφασισmicroένους στόχους του Τέλος επειδή η επανεξέταση είναι

το προστάδιο της τελικής laquoέκδοσηςraquo του κειmicroένου εκτιmicroάται ως ένα είδος επιmicroέλειας

(editing) απαιτώντας από τους microαθητές ποικιλία δεξιοτήτων που εκτείνονται από την

ευανάγνωστη και ορθή γραφή των λέξεων microέχρι τον ευέλικτο χειρισmicroό οργάνωσης

προτάσεων και παραγράφων

4 Η έκδοση κοινοποίηση του κειmicroένου (editing) στο στάδιο αυτό οι microαθητές

microοιράζονται το κείmicroενό τους microε άλλους αποδέκτες-αναγνώστες (συmicromicroαθητές

εκπαιδευτικούς γονείς φίλους) που ουσιαστικά αποτελούν το ευρύτερο ακροατήριό

τους Η σηmicroασία του σταδίου αυτού έγκειται στο ότι δίνει σκοπό στη δραστηριότητα

παραγωγής γραπτού λόγου εκφρασmicroένου microε διάφορους τρόπους (βιβλία περιοδικά

και εφηmicroερίδες διαλογική δραmicroατοποίηση δηmicroόσιες ανακοινώσεις σε συmicromicroαθητές ή

και γονείς ηχογράφηση ή και οπτικογράφησή τους)

61 Προϋποθέσεις αποτελεσmicroατικότητας

1 Η σταδιακή συγγραφή του κειmicroένου δεν είναι microια γραmicromicroική διαδικασία και

άπαξ ενέργεια (Faigley 1986) που εξαντλείται στη γνωστή διόρθωση και στην

επιστροφή του κειmicroένου Συνήθως το ένα στάδιο ενυπάρχει στο άλλο και

επανέρχονται πολλές φορές κατά τη διάρκεια της γραφής Εξάλλου από το

παράδειγmicroα των ενηλίκων συγγραφέων είναι διαπιστωmicroένο ότι κατά το γράψιmicroο

σταmicroατάει κάποιος για να ελέγξει ότι είχε γράψει Αν διαπιστώσει πως δεν

εξυπηρετείται ο στόχος που είχε τότε microπορεί αν η απόκλιση είναι microικρή να

βελτιώσει τα γραφέντα να ξανασχεδιάσει σε microικρό ή microεγάλο βαθmicroό το σύνολο του

12

κειmicroένου Συmicroβαίνει δηλαδή ένα είδος αλληλοεγκιβωτισmicroού των σταδίων και όχι

γραmicromicroικής τους αλληλουχίας

2 Επιτακτική ανάγκη κατά την παραγωγή του γραπτού λόγου είναι να microην

αγνοείται η παιδαγωγική αρχή της διαφοροποιηmicroένης διδασκαλίας που θα πρέπει να

προσαρmicroόζεται στις ανάγκες στον ρυθmicroό εργασίας και στις ιδιαιτερότητες κάθε

microαθητή (Graves 1994 57) Όπως οι ενήλικοι συγγραφείς κάθε microαθητής συγγραφέας

γράφει microε τον δικό του τρόπο συνδυάζοντας αυτά που γνωρίζει microε αυτά που θέλει να

πετύχει

3 Είναι απαραίτητο να δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές να βελτιώνουν τα

κείmicroενά τους έπειτα από microια κατάλληλη διδακτική microεθόδευση διόρθωσης ώστε να

συνειδητοποιούν τί θα βελτιώσουν και γιατί Έτσι το γράψιmicroο παίρνει τη microορφή microια

δυναmicroικής και όχι στατικής διαδικασίας Ο παράγοντας επίσης laquoχρόνοςraquo καθίσταται

στην παραγωγή του γραπτού λόγου σηmicroαντικός δεδοmicroένου ότι αναφέρεται σε

αυθεντικές γλωσσικές δραστηριότητες που microπορεί και αξίζει ίσως να διαρκέσουν

ώρες ή και microέρες

4 Στην αποτελεσmicroατικότητα της παραγωγής του γραπτού των microαθητών

συmicroβάλλουν η εξ αρχής γνώση των διδακτικών στόχων και κριτηρίων microε βάση τα

οποία θα κριθούν οι επιδόσεις τους ενώ η παροχή κάθε είδους κινήτρων από την

πλευρά του εκπαιδευτικού ενισχύει την αυτο-εικόνα των microαθητών επηρεάζοντας

καθοριστικά την ποιότητα του γραπτού λόγου Η πάσης φύσεως συνδροmicroή από την

πλευρά του εκπαιδευτικού είναι αποτελεσmicroατικότερη όταν δίνεται κατά τη διάρκεια

της δυσκολίας που αντιmicroετωπίζουν οι microαθητές και εποmicroένως αν αυτό είναι δυνατό

να γίνει κατά τη διάρκεια της παραγωγής λόγου πάντως όχι εκ των υστέρων

5 Στο πλαίσιο αυτό προβάλλεται η ανάγκη της οργάνωσης της γλωσσικής

διδασκαλίας σε οmicroάδες εργασίας Η αντίληψη αυτή σηmicroαίνει ότι η κατάκτηση της

γλώσσας επιτυγχάνεται καλύτερα microέσω της συνεργασίας επειδή ακριβώς η γλώσσα

είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και η παραγωγή γραπτού λόγου είναι κοινωνικά

προσδιορισmicroένη πράξη Εξάλλου η ψυχολογία της microάθησης επισηmicroαίνει τη

σπουδαιότητα της συνεργασίας Αν δεχτούmicroε γενικότερα τη θέση του Vygotsky

(1988) ότι η σκέψη είναι εσωτερικοποιηmicroένες αλληλεπιδράσεις (συνοmicroιλίες δηλαδή microε

άλλους) τότε η παραγωγή γραπτού λόγου είναι εσωτερικοποιηmicroένες συνοmicroιλίες που

εξωτερικοποιούνται και προσφέρονται ξανά ως κοινωνικές Εποmicroένως είναι

13

σηmicroαντικό οι εκπαιδευτικοί να δηmicroιουργούν ένα περιβάλλον πλούσιο σε

αλληλεπιδράσεις-συνοmicroιλίες κατά την παραγωγή γραπτού λόγου των microαθητών

6 Tα παραπάνω συνεπάγονται και έναν διαφορετικό ρόλο του εκπαιδευτικού ο

οποίος στη συγκεκριmicroένη περίπτωση λειτουργεί ως υποστηρικτής της microάθησης που

βοηθάει στην ταχύτερη πνευmicroατική ωρίmicroανση των microαθητών (laquoζώνη της εγγύτερης

ανάπτυξηςraquo) ∆εν λειτουργεί πια ως κάτοχος της γνώσης την οποία διοχετεύει στους

microαθητές αλλά ως εmicroψυχωτής που ενθαρρύνει και δηmicroιουργεί κίνητρα ως microέλος της

οmicroάδας που διατυπώνει ισότιmicroα την άποψή του ως σύmicroβουλος που είναι διαθέσιmicroος

για βοήθεια και συmicroβουλές Αυτός ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει ως αποτέλεσmicroα

την απόκτηση αυτονοmicroίας από τον microαθητή τόσο στο να χρησιmicroοποιεί τη γλώσσα όσο

και στο να microαθαίνει αναλαmicroβάνοντας την ευθύνη της microαθησιακής του πορείας microέσα

και έξω από το σχολείο (Atwell 1991 140-141)

62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν

Η διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου είναι δύσκολο να επιτευχθεί από όλους

τους microαθητές στον ίδιο βαθmicroό Τα διαπιστωmicroένα προβλήmicroατα που καταγράφονται

στη σχετική βιβλιογραφία επιmicroερίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες (Σπαντιδάκης

2004 48-67)

1 Προβλήmicroατα γνωστικών-microεταγνωστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές ως

συγγραφείς αντιmicroετωπίζουν δυσκολίες ως προς

bull τις γνωστικές και microεταγνωστικές δεξιότητες

bull τον σχεδιασmicroό του γραπτού

bull την επανεξέταση βελτίωση των ιδεών

2 Προβλήmicroατα microηχανιστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές κυρίως ως

γραmicromicroατείς αντιmicroετωπίζουν αδυναmicroίες

bull γραφής microε το χέρι

bull ορθογραφίας

bull λεξιλογίου

bull τονισmicroού σύνταξης και στίξης

Ως προς την πρώτη κατηγορία προβληmicroάτων επισηmicroαίνεται ότι σε αντίθεση προς τους έmicroπειρους συγγγραφείς που ακολουθούν σύνθετα microοντέλα επεξεργασmicroένης

γραφής οι microαθητές συγγραφείς συχνά

14

bull δεν είναι σε θέση να επιλέξουν να εφαρmicroόσουν και να αξιολογήσουν microια

κειmicroενική στρατηγική

bull δεν έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναmicroιών τους ως συγγραφέων

bull αδυνατούν να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις που θέτει το υπό ανάπτυξη θέmicroα

bull δεν είναι σε θέση να εκπονήσουν σχέδια και δεν microπορούν να συνειδητοποιήσουν

τον σκοπό για τον οποίο γράφουν

bull Επιλέγουν έτσι το microοντέλο της παράθεσης πληροφοριών που σηmicroαίνει ότι

bull συντάσσουν τις ιδέες τους microε βάση τα όσα ξέρουν ή θυmicroούνται και όχι microε βάση τη

γνώση που παράγεται κατά τη συγγραφική διαδικασία

bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο εύρος λεξιλογίου και προτάσεων

bull γράφουν παρατακτικά ακολουθώντας πρότυπα του προφορικού λόγου

bull επιmicroένουν στο περιεχόmicroενο παρά στη δοmicroή του κειmicroένου

bull γράφουν είτε για τον εαυτό τους είτε για τον δάσκαλο πάντως όχι για τους

αποδέκτες τους

bull θεωρούν την επανεξέταση ως αγγαρεία προβαίνοντας σε περιστασιακές και

επιδερmicroικές βελτιώσεις του γραπτού τους

Ως προς τη δεύτερη κατηγορία επισηmicroαίνεται ειδικότερα ότι οι microαθητές ως

γραmicromicroατείς εmicroφανίζουν τα εξής προβλήmicroατα

bull αδυνατούν να παράγουν ευανάγνωστα κείmicroενα εύκολα και γρήγορα

bull δυσκολεύονται στην αυτόmicroατη ανάκληση και εκτέλεση διαδοχικών microυοκινητικών

κινήσεων που είναι αναγκαίες για τη γραφή γραmicromicroάτων και αριθmicroών (δυσγραφία)

bull προβαίνουν σε θεmicroατικά και καταληκτικά λάθη

bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο προφορικό κυρίως λεξιλόγιο

bull δεν είναι σε θέση να εσωτερικεύσουν την εφαρmicroογή των κανόνων στίξης

bull δοmicroούν ακανόνιστα τις προτάσεις

7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα

Η αντιmicroετώπιση των προβληmicroάτων στην παραγωγή του γραπτού λόγου είναι έργο

του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει αφού διαγνώσει τα προβλήmicroατα και τις ανάγκες

των microαθητών να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τα κατάλληλα υποστηρικτικά microέσα

(αντισταθmicroιστικά-θεραπευτικά ή και τα δύο) της γλωσσικής διδασκαλίας Στο

ρεπερτόριο των τεχνολογικών υποστηρικτικών microέσων ανήκουν και οι υπολογιστές

15

Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές

microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής

λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος

κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =

CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo

(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική

πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους

καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα

(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)

Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της

ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση

διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων

και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί

τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι

διακρίνονται

(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)

όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and

Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)

(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου

κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των

χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)

(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)

περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης

αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου

Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει

ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα

παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα

νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια

εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση

δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα

εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα

στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι

microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε

τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές

16

Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης

εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο

κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή

προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των

παραγώγων της

71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας

Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής

microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της

παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών

βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του

οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη

δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και

φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα

γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν

τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση

λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της

συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το

πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του

ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του

Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς

εντάχθηκαν

bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης

bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται

η υποmicroονή του microηχανήmicroατος

bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία

του δασκάλου

bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων

bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση

προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων

Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη

σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι

17

bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του

συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας

η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία

η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα

laquoερέθισmicroα απάντησηraquo

bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν

εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν

συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης

bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι

αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η

κοινωνική διάσταση της γλώσσας

bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την

πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική

Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα

προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε

microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση

Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα

microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς

υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του

microαθητή

72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo

Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας

ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον

ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της

γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των

microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας

στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας

Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο

Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)

18

εικόνα 1

Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-

ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια

εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε

γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης

bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής

παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο

από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )

εικόνα 2

19

εικόνα 3

bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)

εικόνα 4

20

bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά

ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες

microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)

εικόνα 5

Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο

τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)

Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται

από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ

721 Παρατηρήσεις

Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και

εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και

το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα

laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα

οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των

συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι

τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία

21

του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή

εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo

γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο

πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες

ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό

τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη

γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην

ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή

υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-

Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή

διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα

της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική

καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις

στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)

8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα

Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η

επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των

ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως

δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν

περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές

τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους

χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)

bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι

αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο

bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές

λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται

προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης

bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών

81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία

Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν

ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική

βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και

22

γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής

γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη

περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo

Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του

ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo

οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως

ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)

Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές

αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή

παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι

υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο

και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό

κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι

ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που

ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού

2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή

αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο

που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε

αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται

λάθος

Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών

βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το

αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της

γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και

κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο

προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο

γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)

82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα

Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να

υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα

προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την

πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι

δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε

23

στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα

προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε

λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η

εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές

υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να

διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου

προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν

σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία

συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο

για την εφηmicroερίδα

Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία

bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα

bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα

bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως

ευχάριστο

Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti

2004)

bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας

bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά

εθνικά) microέσω της microίmicroησης

bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι

microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo

bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η

Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της

προσοmicroοίωσης

83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου

Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που

συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και

ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)

Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των

επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985

Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης

2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)

24

bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε

προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο

σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής

bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση

επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν

παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή

τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών

βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)

bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται

εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo

bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της

οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή

συmicromicroαθητή)

bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη

συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα

αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι

δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε

τον διάλογο

bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα

εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του

ρόλου του εκπαιδευτικού

Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες

microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989

Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης

1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως

προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου

των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι

bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να

εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας

bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές

χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού

bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές

βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν

επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για

παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-

25

Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση

στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα

του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές

επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ

προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών

bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο

της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο

Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους

και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία

84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo

Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως

εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας

παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν

microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο

της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η

αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη

διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα

που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως

παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος

στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις

microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν

προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό

παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό

laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr

1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του

Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)

Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και

στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες

οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων

αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του

προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το

microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το

λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών

δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους

26

microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι

laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους

(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη

(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση

επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και

(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι

προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και

το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο

εικόνα 1

Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός

από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής

βασικές δυνατότητες

bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το

θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο

2)

bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει

(πλαίσιο 3)

bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2

27

bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα

πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)

εικόνα 3

bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις

βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)

28

εικόνα 4

bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που

που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)

εικόνα 5

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 4: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

4

bull Σε ποια κατηγορία προβληmicroάτων γλωσσικής διδασκαλίας microπορούν να

προσφέρουν τις υπηρεσίες τους οι ΗΥ

bull Σε ποιο βαθmicroό και κάτω από ποιες συνθήκες οι ΗΥ διαφοροποιούν το έργο του

εκπαιδευτικού και επηρεάζουν θετικά τη στάση και τη συνεργασία των microαθητών

στην παραγωγή γραπτού λόγου (process writing)

2 Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου Επειδή ο λόγος (discourse στην αγγλική και discours στη γαλλική γλώσσα)

χρησιmicroοποιείται σήmicroερα microε πολλές σηmicroασίες σηmicroειώνεται προκαταβολικά εδώ ότι η

σχετική έννοια βασίζεται στην άποψη ότι η γλώσσα αποτελεί πηγή κοινωνικά

οριοθετηmicroένων νοηmicroάτων και όχι microέσο έκφρασης ατοmicroικών ιδεών Αυτό σηmicroαίνει ότι

η διαφορά στους τρόπους ανάγνωσης microηνυmicroάτων και στις microορφές γλωσσικής

παραγωγής δεν οφείλεται τόσο στις ιδιοσυγκρασιακές διαφορές των οmicroιλητών microιας

γλώσσας αλλά συνδέεται microε τη χρήση της στα πλαίσια συγκεκριmicroένων κοινωνικών

θεσmicroών ο κάθε ένας από τους οποίους προσδιορίζει και προσδιορίζεται από τις

πρακτικές τις αξίες και τις έννοιες που συγκροτούν τον λόγο του Με αυτή την έννοια

ο λόγος βρίσκεται σε συνάρτηση microε όλες τις άλλες κοινωνικές πρακτικές και τον

προσεγγίζουmicroε ως διαδικασία και δραστηριότητα -όχι ως κατάσταση ή αντικείmicroενο Τέλος ο λόγος ως διαδικασία διαφοροποιείται από την έννοια κείmicroενο (text) που

αποτελεί το τελικό προϊόν του λόγου και την πραγmicroάτωσή του (Γεωργακοπούλου amp

Γούτσος 1999 17-25)

H παραγωγή του γραπτού λόγου ως διδακτική microέθοδος του γλωσσικού microαθήmicroατος

στην εκπαίδευση εmicroφανίστηκε στον διεθνή χώρο από τις αρχές τις δεκαετίας του 60

Προέκυψε κυρίως ως αποτέλεσmicroα της microετάβασης από τον συmicroπεριφορισmicroό στον

χώρο της γνωστικής ψυχολογίας (Βοσνιάδου 1998) η οποία microετέφερε το κέντρο

βάρους του επιστηmicroονικού ενδιαφέροντος από το τελικό γραπτό προϊόν στη

διαδικασία παραγωγής του από το αποκλειστικό δηλαδή ενδιαφέρον του τί διδάσκει

ο εκπαιδευτικός στο γλωσσικό microάθηmicroα στο τί συmicroβαίνει στους microαθητές κατά τη

διάρκεια παραγωγής γραπτού λόγου για παράδειγmicroα στο πώς γράφουν ποιες

δυσκολίες αντιmicroετωπίζουν γιατί τις αντιmicroετωπίζουν και πώς είναι δυνατόν να

υποστηριχθούν αποτελεσmicroατικότερα (Μέσσιου 2003 Ζώτου-Αργυρούδης 2003)

Στις αρχές της δεκαετίας του 80 άρχισαν να εκπονούνται τα πρώτα γνωστικά microοντέλα

για το πώς γράφει ο άνθρωπος από τους Flower amp Hayes (1981) τα οποία

5

κατοχυρώθηκαν λίγο αργότερα από πορίσmicroατα ερευνών των Bereiter και

Scardamalia (1987) εκπροσώπων της γνωστικής ψυχολογίας (Stainthorp 2004)

Άρχισε έτσι να απασχολεί την επιστηmicroονική κοινότητα ο microαθητής ως συγγραφέας οι

ιδιαιτερότητες και οι δυσκολίες που αντιmicroετωπίζει Το κίνηmicroα αυτό επηρέασε

προοδευτικά τις απόψεις για τη διδασκαλία του γραπτού λόγου κατά προέκταση τον

σχεδιασmicroό των αναλυτικών προγραmicromicroάτων (στο εξής ΑΠ) στην εκπαίδευση

(Ματσαγγούρας 2004 54-79)

3 Από τον laquoτυπωmicroένοraquo στον laquoυπολογιστικόraquo λόγο

Η εφόρmicroηση των ΝΤ στην περιοχή του γραπτού λόγου επέφερε ριζικές αλλαγές στον

τρόπο microε τον οποίο αντιλαmicroβανόmicroασταν microέχρι σήmicroερα λειτουργίες και παράγωγες

εκφάνσεις του όπως η πρόσληψη και η ανάγνωση (Hansen amp Haas 1988 Piolat-

Roussey amp Thunin 1997) Συνοπτικά ο laquoτυπωmicroένοςraquo λόγος αποτυπωmicroένος κυρίως

στον κόσmicroο του χειροποίητου εντύπου παρουσιάζει τις εξής βασικές διαφορές από

τον ηλεκτρονικό laquoυπολογιστικόraquo (Birkerts 1997)

1 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι κατά βάση γραmicromicroικός καθώς δεσmicroεύεται από τις

επιταγές της σύνταξης η οποία αποτελεί ένα είδος χαρτογράφησης των τρόπων που

χρησιmicroοποιεί ο νους για να εκφραστεί λογικά microέσω της γλώσσας Όσο για τα

παραγόmicroενα κείmicroενα του τυπωmicroένου λόγου χαρακτηρίζονται microονοτροπικά Αντίθετα

ο υπολογιστικός λόγος microέσω κυρίως του υπερκειmicroένου θεωρείται microη γραmicromicroικός microε

κειmicroενικά παράγωγα τα οποία χαρακτηρίζονται πολυτροπικά Με τον όρο

laquoπολυτροπικόςraquo νοείται η microορφή παρουσίασης ενός πολιτισmicroικού προϊόντος στο

οποίο περιέχονται και συνδυάζονται περισσότεροι από ένας σηmicroειωτικοί τρόποι

(modes) ενώ microε τον όρο laquomicroονοτροπικόςraquo νοείται η microορφή παρουσίασης ενός

πολιτισmicroικού προϊόντος στο οποίο περιέχεται microόνο ένας σηmicroειωτικός τρόπος Οι

σηmicroειωτικοί τρόποι που microπορούν να συνδυάζονται σε ένα πολυτροπικό κείmicroενο

είναι ο γραπτός και προφορικός λόγος η εικόνα η φωτογραφία το σχέδιο το

σχεδιάγραmicromicroα το χρώmicroα η γραmicromicroατοσειρά η κινούmicroενη εικόνα η microουσική ο ήχος ο

ρυθmicroός οι χειρονοmicroίες (Kress 2003)

2 Η συmicromicroετοχή στην ανάγνωση του τυπωmicroένου λόγου είναι κατεξοχήν ιδιωτική

υπόθεση Παρά το ότι η ανάγνωση στην προκειmicroένη περίπτωση συνιστά πράξη

επικοινωνίας το περιεχόmicroενο του τυπωmicroένου λόγου περνά από τον ιδιωτικό χώρο

του ποmicroπού στον ιδιωτικό χώρο του αποδέκτη Αντίθετα η συmicromicroετοχή στην

ανάγνωση του υπολογιστικού λόγου τρέπεται σε συλλογική ή δηmicroόσια καθώς

6

συmicroβαίνει microέσα σε ένα κύκλο ευρύτερης σύνδεσης Το τεράστιο αποθεmicroατικό υλικό

των δικτύων είναι διαρκώς παρόν σε λανθάνουσα κατάσταση ακόmicroη και όταν δεν

επηρεάζει την άmicroεση επικοινωνία

3 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι δέσmicroιος του χρόνου και της ιστορίας καθώς τα υλικά του

είναι διαστρωmicroατωmicroένα προσφέρονται για ξαναδιάβασmicroα και ιδιαίτερη προσοχή

Αντίθετα ο υπολογιστικός είναι εφήmicroερος και παροντικός microπορεί να τροποποιηθεί ή

να εξαφανιστεί microε το πάτηmicroα ενός πλήκτρου

4 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι στατικός αυτός που προχωρά είναι ο αναγνώστης και

όχι ο τυπωmicroένος λόγος σε αντίθεση προς τον υπολογιστικό λόγο που είναι ρευστός

καθώς εξελίσσεται microε αλmicroατώδεις ρυθmicroούς ανάπτυξης και τροποποιείται συνεχώς

5 Η πρόσληψη του τυπωmicroένου λόγου απαιτεί τη συγκέντρωση και την προσοχή του

αναγνώστη το κείmicroενο κυρίως διαβάζεται- ενώ ο υπολογιστικός λόγος οπτικοποιεί

το περιεχόmicroενο και προκαλεί την εντύπωση το κείmicroενο κυρίως laquoβλέπεταιraquo 4 Για την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας

Η παραγωγή γραπτού λόγου εντάσσεται στη φιλοσοφία της επικοινωνιακής

προσέγγισης της γλώσσας Εmicroφανίστηκε ως αποτέλεσmicroα της επίδρασης όmicroορων

κλάδων της γλωσσολογίας (της κειmicroενογλωσσολογίας της ψυχογλωσσολογίας της

κοινωνιογλωσσολογίας της ανάλυσης συνεχούς λόγου) της εθνογραφίας και της

ανθρωπολογίας και συνιστά την κυρίαρχη αντίληψη στο διεθνή χώρο για τη

γλωσσική αγωγή κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες (Littlewood 1983) Σχετικώς

πρόσφατα ενσωmicroατώθηκε στο σηmicroερινό ΑΠ της Πρωτοβάθmicroιας και ∆ευτεροβάθmicroιας

εκπαίδευσης στη χώρα microας (Χαραλαmicroπόπουλος 1999) Αυτό ωστόσο δεν σηmicroαίνει

ότι στη σηmicroερινή σχολική πρακτική έχει microηδενιστεί το habitus του παραδοσιακού

τρόπου γλωσσικής διδασκαλίας το οποίο στηρίζεται στις επόmicroενες αρχές Μέσσιου

2003)

bull Η έmicroφαση δίνεται στο τελικό προϊόν του γραπτού λόγου

bull Το γράψιmicroο θεωρείται ατοmicroική εργασία

bull Προέχει η συστηmicroατική καλλιέργεια των δεξιοτήτων χρήσης γραmicromicroατικών και

συντακτικών φαινοmicroένων ανεξάρτητα από το κειmicroενικό τους πλαίσιο

bull Το κείmicroενο γράφεται στην τάξη για να διαβαστεί από τον δάσκαλο ο οποίος

7

είναι εκτός από αποκλειστικός ρυθmicroιστής της γλωσσικής αγωγής ο microοναδικός

αποδέκτης-αξιολογητής του τελικού κειmicroένου των microαθητών

Γενικότερα η διδασκαλία της γλώσσας microε βάση τα παραδοσιακά πρότυπα κρίνεται

σήmicroερα microετωπική στη γενικότερη οργάνωση (χωρίς να λαmicroβάνει υπόψη τις

ιδιατερότητες και τις ανάγκες των microαθητών) δασκαλοκεντρική στη δοmicroή της και

ερωτηmicroατική ή microονολογική στον τρόπο κυκλοφορίας της (Ματσαγγούρας 2004 92)

Τη microέθοδο αυτή ήρθε να ανατρέψει η επονοmicroαζόmicroενη laquoεπικοινωνιακή προσέγγιση

της γλώσσαςraquo Αν και ο σχετικός όρος διέπεται από ρευστότητα και έχει

χρησιmicroοποιηθεί από πολλούς για διάφορες ανάγκες και microε διαφορετικές σηmicroασίες οι

βασικές της αρχές θα microπορούσαν να συνοψιστούν στα εξής (Χαραλαmicroπόπουλος

1999)

bull Γλωσσική microονάδα microελέτης της γλώσσας δεν είναι τόσο η λέξη και η πρόταση όσο

το κείmicroενο το οποίο αποτελεί συστατικό στοιχείο του άmicroεσου και ευρύτερου

κοινωνικοπολιτικού περιβάλλοντος χωρίς το οποίο η παραγωγή λόγου θα ήταν

αδύνατη

bull Η γλώσσα είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και χρησιmicroοποιείται σε ποικίλες περιστάσεις

για την εξυπηρέτηση των αναγκών της κοινωνίας Είναι κατ επέκταση από

λειτουργική άποψη πολύmicroορφη Αυτό σηmicroαίνει ότι στην εκπαίδευση δεν υπάρχει

microόνο microία η επίσηmicroη σχολική γλώσσα-νόρmicroα αλλά πολλές γλώσσες όσες και οι

ανάγκες της εκάστοτε κοινωνίας που πρέπει να εξυπηρετηθούν Επίσης δεν

υπάρχει microόνο ένα είδος σχολικού γραπτού λόγου (λχ η έκθεση ιδεών)

bull Η γλωσσική διδασκαλία εποmicroένως πρέπει να έχει ως στόχο να εξασκήσει τους

microαθητές σε διαφορετικά είδη λόγου (προφορικού ή γραπτού) αλλά και σε

διαφορετικά επίπεδα ύφους ανάλογα microε την εκάστοτε περίσταση επικοινωνίας

Με άλλα λόγια η επικοινωνιακή προσέγγιση έχει microεταγνωστικές λειτουργίες και

απώτερο σκοπό να συνειδητοποιήσει το microαθητικό κοινό τη λειτουργία του λόγου

ώστε να microπορεί να επικοινωνεί (προφορικά και γραπτά) διαmicroορφώνοντας τα

στοιχεία της δικής του ιδιολέκτου ανάλογα microε τις προθέσεις του microε τις

διαφορετικές συνθήκες επικοινωνίας και microε τους εκάστοτε

αποδέκτεςαναγνώστες

bull Η κατάκτηση αυτή συνδέεται microε τη microάθηση θεωρούmicroενη ως διαδικασία Αυτό

απαιτεί εmicroπλοκή των microαθητών σε γλωσσικές δραστηριότητες επειδή laquoη γλώσσα

microαθαίνεται πιο εύκολα όταν χρησιmicroοποιείται ενεργητικά παρά όταν προσφέρεται

σαν ένα σύνολο από αποκοmicromicroένες προτάσεις ή ασκήσειςraquo (Halliday amp Hasan

1989 181) H εmicroπλοκή και ενεργητική συmicromicroετοχή των microαθητών προϋποθέτει

8

ευρύ φάσmicroα δραστηριοτήτων στο πλαίσιο των οποίων ενεργούν microε αυτονοmicroία

και έξω από τον άmicroεσο έλεγχο του εκπαιδευτικού Οι δραστηριότητες αυτές

πρέπει να δηmicroιουργούν επικοινωνιακές συνθήκες στις οποίες να νιώθουν οι

microαθητές την ανάγκη να χρησιmicroοποιήσουν τη γλώσσα

bull Ο επικοινωνιακός λόγος επιβάλλει την ένταξή του σε επικοινωνιακό πλαίσιο Ο

προσδιορισmicroός του πλαισίου ή laquoπερικείmicroενουraquo (Γεωργακοπούλου amp Γούτσος

1999) στον γραπτό λόγο παρουσιάζει ιδιοmicroορφίες σε σχέση microε τον προφορικό σε

σηmicroείο να θεωρείται δύσκολο έργο microε σύστηmicroα εντελώς διαφορετικό από τον

προφορικό (Bereiter amp Scardamalia 1987 Graves 1978 Ματσαγγούρας 2004

65) Ο γραπτός λόγος είναι οργανωmicroένος έχει διάρκεια στον χρόνο και δεν

στηρίζεται στα παραγλωσσικά και εξωγλωσσικά στοιχεία Αφορά κυρίως στην

επικοινωνία από απόσταση microε microοναδικό microέσο το κείmicroενο Γι αυτό η επικοινωνία

microέσω του γραπτού λόγου είναι microονόδροmicroη και microετά τη συγγραφή του κειmicroένου

δεν υπάρχουν κατά κανόνα δυνατότητες αλλαγής ή βελτίωσής του ως

αποτέλεσmicroα της αλληλεπίδρασης ποmicroπού και δέκτη

bull Η έmicroφαση κατά τη διδασκαλία της microητρικής γλώσσας πρέπει να δίνεται κατεξοχήν

στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και όχι στην ανάλυση ή στη θεωρητική

γνώση του γλωσσικού συστήmicroατος Το ενδιαφέρον έτσι microετατοπίζεται από την

microεταγλωσσική αντίληψη του laquomicroαθαίνω για τη γλώσσα microουraquo στην επικοινωνιακή-

λειτουργική laquomicroαθαίνω τη γλώσσα microουraquo Με άλλα λόγια για την αποτελεσmicroατική επικοινωνία δεν αρκεί microόνο η γλωσσική ικανότητα (δηλαδή η γνώση του

γλωσσικού συστήmicroατος) αλλά και γνώσεις που επιτρέπουν την προσαρmicroογή του

λόγου στις διάφορες επικοινωνιακές περιστάσεις η ύπαρξη δηλαδή επικοινωνιακής ικανότητας Η παραγωγή νοήmicroατος και η αποτελεσmicroατική

επικοινωνία δεν είναι microόνο ζήτηmicroα γνώσης των γλωσσικών δοmicroών αλλά

συνδέονται microε ποικίλους παράγοντες (ποιος microιλάει σε ποιον απευθύνεται για

ποιο θέmicroα microε ποια πρόθεση πού πότε πώς) οι οποίοι συνιστούν την περίσταση επικοινωνίας

bull Στο γλωσσικό microάθηmicroα πρέπει να δηmicroιουργούνται κατά το δυνατόν πραγmicroατικές

περιστάσεις επικοινωνίας Έτσι δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές για παραγωγή

ποικιλίας ειδών λόγου και ύφους ενώ η καλλιέργεια της επικοινωνιακής και της

γλωσσικής τους ικανότητας καθίσταται επιτυχέστερη και αποδοτικότερη Όσο για

τα υπό διδασκαλία κείmicroενα πρέπει να είναι laquoαυθεντικάraquo και να προέρχονται από

ποικιλία ειδών γραπτού λόγου (από εφηmicroερίδες και περιοδικά microέχρι οδηγούς

κατασκευής αντικειmicroένων) όχι απαραίτητα από τον χώρο της λογοτεχνίας Έτσι

9

οι microαθητές συνειδητοποιούν την αξία της γλώσσας ως φορέα πολιτισmicroού όπως

αυτός αποτυπώνεται στη γλώσσα (Σκιά 2001)

5 Ο διπλός ρόλος των microαθητών στο γλωσσικό microάθηmicroα

Η σταδιακή συγγραφή κειmicroένων στην εκπαίδευση επιφυλάσσει δύο συνδυαστικούς

microεταξύ τους ρόλους στους microαθητές αφενός τον ρόλο του laquoσυγγραφέα-δηmicroιουργούraquo

και αφετέρου τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo (Σπαντιδάκης 2004 26-28) Ως

συγγραφείς-δηmicroιουργοί οι microαθητές παράγουν ιδέες τις οργανώνουν επιλέγοντας

τους αποδέκτες-αναγνώστες ξεκαθαρίζουν τους στόχους του υπό σύνταξη κειmicroένου

το βελτιώνουν και επιλέγουν τη στρατηγική που θα ακολουθήσουν Αναλαmicroβάνουν

δηλαδή όλο το γνωστικό και microεταγνωστικό φορτίο που απαιτείται για την παραγωγή

γραπτού λόγου Η επιτυχής ανταπόκριση στον ρόλο αυτό προϋποθέτει ότι οι microαθητές

κατέχουν αφενός τις δεξιότητες και τις στρατηγικές που απαιτούνται για να

ολοκληρωθεί η κειmicroενική εργασία και γνωρίζουν αφετέρου το πώς το πότε το πού

και το γιατί χρησιmicroοποιούνται οι παραπάνω σtρατηγικές προκειmicroένου να είναι

αποτελεσmicroατική η microάθηση Από την άλλη microεριά ως γραmicromicroατείς-γραφείς οι microαθητές

καλούνται να εκτελέσουν τις απαραίτητες κινήσεις λεπτής κινητικότητας για τον

σχεδιασmicroό της microορφής του κειmicroένου δηλαδή να σχεδιάσουν τα γράmicromicroατα να

αφήνουν αποστάσεις ανάmicroεσα στα γράmicromicroατα και στις λέξεις του κειmicroένου να

γνωρίζουν και να χρησιmicroοποιούν τους γραmicromicroατικο-συντακτικούς και ορθογραφικούς

κανόνες τα σηmicroεία στίξης καθώς επίσης τα δοmicroικά στοιχεία του είδους του κειmicroένου

Είναι προφανές ότι και οι δύο προηγούmicroενοι ρόλοι εmicroπλέκουν τους microαθητές σε

διαδικασίες επίπονες δύσκολες και απαιτητικές γεγονός που αυξάνει τις ευθύνες του

εκπαιδευτικού καθώς θα πρέπει ο ίδιος να γνωρίζει αφενός τους ρόλους που

επιτελούν οι microαθητές του στην παραγωγή του γραπτού λόγου αλλά και να είναι σε

θέση να επιστρατεύει τρόπους και microέσα προκειmicroένου να τους υποστηρίξει στο

δύσκολο έργο τους 6 Τα στάδια της συγγραφής των κειmicroένων

Ως προς τα στάδια που ακολουθούνται στην παραγωγή γραπτού λόγου σήmicroερα

θεωρείται ξεπερασmicroένη η αντίληψη ότι αυτά είναι τρία (σχεδιασmicroός γραφή

διόρθωση) και microάλιστα εντελώς ανεξάρτητα microεταξύ τους που υλοποιούνται κατά

διαδοχική χρονική ακολουθία Αν και δεν υπάρχει microία και αποκλειστική laquoδιαδικασία

10

γραψίmicroατοςraquo οι ερευνητές (Flower amp Hayes 1981 Neuwirth Kaufer Chandhok amp

Morris 2000 Ματσαγγούρας 2004 173 240 κε) τείνουν στο να δεχτούν ότι η

microέθοδος σταδιακής συγγραφής κειmicroένου περιλαmicroβάνει τα εξής στάδια

1 ο σχεδιασmicroός (planning) οι microαθητές επιχειρούν να ανακαλέσουν από τη

microνήmicroη τους τις πληροφορίες που χρειάζονται για να τις οργανώσουν στη συνέχεια microε

τρόπον ώστε να εξυπηρετήσουν τις προθέσεις τους Το προσχέδιο ή σχεδιασmicroός

περιλαmicroβάνει τρία επιmicroέρους βήmicroατα (Σπαντιδάκης 2004 28-29)

11 τη στοχοθεσία (goal setting) οι microαθητές σε αυτό το βήmicroα καλούνται να

επιλέξουν και να αποφασίσουν σχετικά microε 111 το ακροατήριο στο οποίο απευθύνεται το κείmicroενο καθώς επίσης

τις ανάγκες και τα ενδιαφεροντά του Ως αποδέκτες του κειmicroένου υπολογίζονται τόσο

οι πραγmicroατικοί συmicromicroαθητές του συγγραφέα όσο και οι υποθετικοί microε καταστάσεις

ωστόσο επακριβώς προσδιορισmicroένες από τον εκπαιδευτικό 112 το είδος του κειmicroένου το οποίο προϋποθέτει τη γνώση των

ιδιαίτερων δοmicroικών του στοιχείων 113 τις προθέσεις ή τον σκοπό για τον οποίο ο συγγραφέας

συντάσσει το κείmicroενό του

12Τη γέννηση ιδεών (brainstorimng) κατά την εκτέλεση αυτού του βήmicroατος

ο microαθητής-συγγραφέας σηmicroειώνει λέξεις-κλειδιά κοmicromicroάτια φράσεων ή και ολόκληρες

προτάσεις τις οποίες χρησιmicroοποιεί ως laquoάγκυρεςraquo προκειmicroένου να αναπτύξει αυτά

που πρόκειται να γράψει

13Την οργάνωση των ιδεών (organizing) ο microαθητής συγγραφέας

χρησιmicroοποιεί κάθε είδους παραγλωσσικά σηmicroεία έτσι ώστε να εκφράζουν αυτό που

θέλει να γράψει Οργανώνει επίσης τις ιδέες του σύmicroφωνα microε τους στόχους που έχει

προηγουmicroένως θέσει

Το έργο της υποστήριξης του εκπαιδευτικού στην πρώτη φάση του σχεδιασmicroού

εντοπίζεται στην προσπάθειά του να βοηθήσει τους microαθητές στην ανάκληση

προηγούmicroενων εmicroπειριών τους και στην παροχή κάθε είδους πηγών (κειmicroένων

εντύπων σχεδίων διαγραmicromicroάτων οπτικοακουστικών παρουσιάσεων κλπ) που

σχετίζονται microε το υπό σύνταξη θέmicroα

2 το πρώτο κείmicroενο (drafting) στη δεύτερη αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας

περισσότερο τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo παρά του laquoσυγγραφέα-

δηmicroιουργούraquo καταγράφουν τις ιδέες που έχουν ήδη συγκεντρώσει και οργανώσει

11

στην πρώτη σχεδιαστική φάση Όπως εύστοχα επισηmicroαίνεται (Σπαντιδάκης 2004

33) το παραγόmicroενο κείmicroενο αποτελεί ένα είδος laquoπρόβαςraquo το οποίο επιδέχεται

βελτιώσεις microέχρι την laquoπρεmicroιέραraquo Πρόκειται γενικότερα για πρό-χειρο κείmicroενο και

καθαρά ιδιωτικό που δεν υπολογίζει τους αναγνώστες-αποδέκτες

3 Η επανεξέταση (revising) και επιmicroέλεια (editing) του κειmicroένου στη δίπτυχη

αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας και τους δύο ρόλους (των συγγραφέων και των

γραmicromicroατέων) συνεχίζουν να βελτιώνουν το γραπτό τους τόσο ως προς το

περιεχόmicroενο όσο και ως προς τη microορφή του Πρόκειται για την πλέον σηmicroαντική και

εξαιρετικά δύσκολη φάση εργασίας επειδή οι microαθητές καλούνται να επανεξετάσουν

το γραπτό τους να το αξιολογήσουν και να αποφασίσουν για το πώς microπορούν να το

βελτιώσουν Η επανεξέτασηβελτίωση προϋποθέτει εξάλλου την κριτική ανάγνωση εκ

microέρους των microαθητών του πρωτο-κειmicroένου microε εστίαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό

όσο και στους προαποφασισmicroένους στόχους του Τέλος επειδή η επανεξέταση είναι

το προστάδιο της τελικής laquoέκδοσηςraquo του κειmicroένου εκτιmicroάται ως ένα είδος επιmicroέλειας

(editing) απαιτώντας από τους microαθητές ποικιλία δεξιοτήτων που εκτείνονται από την

ευανάγνωστη και ορθή γραφή των λέξεων microέχρι τον ευέλικτο χειρισmicroό οργάνωσης

προτάσεων και παραγράφων

4 Η έκδοση κοινοποίηση του κειmicroένου (editing) στο στάδιο αυτό οι microαθητές

microοιράζονται το κείmicroενό τους microε άλλους αποδέκτες-αναγνώστες (συmicromicroαθητές

εκπαιδευτικούς γονείς φίλους) που ουσιαστικά αποτελούν το ευρύτερο ακροατήριό

τους Η σηmicroασία του σταδίου αυτού έγκειται στο ότι δίνει σκοπό στη δραστηριότητα

παραγωγής γραπτού λόγου εκφρασmicroένου microε διάφορους τρόπους (βιβλία περιοδικά

και εφηmicroερίδες διαλογική δραmicroατοποίηση δηmicroόσιες ανακοινώσεις σε συmicromicroαθητές ή

και γονείς ηχογράφηση ή και οπτικογράφησή τους)

61 Προϋποθέσεις αποτελεσmicroατικότητας

1 Η σταδιακή συγγραφή του κειmicroένου δεν είναι microια γραmicromicroική διαδικασία και

άπαξ ενέργεια (Faigley 1986) που εξαντλείται στη γνωστή διόρθωση και στην

επιστροφή του κειmicroένου Συνήθως το ένα στάδιο ενυπάρχει στο άλλο και

επανέρχονται πολλές φορές κατά τη διάρκεια της γραφής Εξάλλου από το

παράδειγmicroα των ενηλίκων συγγραφέων είναι διαπιστωmicroένο ότι κατά το γράψιmicroο

σταmicroατάει κάποιος για να ελέγξει ότι είχε γράψει Αν διαπιστώσει πως δεν

εξυπηρετείται ο στόχος που είχε τότε microπορεί αν η απόκλιση είναι microικρή να

βελτιώσει τα γραφέντα να ξανασχεδιάσει σε microικρό ή microεγάλο βαθmicroό το σύνολο του

12

κειmicroένου Συmicroβαίνει δηλαδή ένα είδος αλληλοεγκιβωτισmicroού των σταδίων και όχι

γραmicromicroικής τους αλληλουχίας

2 Επιτακτική ανάγκη κατά την παραγωγή του γραπτού λόγου είναι να microην

αγνοείται η παιδαγωγική αρχή της διαφοροποιηmicroένης διδασκαλίας που θα πρέπει να

προσαρmicroόζεται στις ανάγκες στον ρυθmicroό εργασίας και στις ιδιαιτερότητες κάθε

microαθητή (Graves 1994 57) Όπως οι ενήλικοι συγγραφείς κάθε microαθητής συγγραφέας

γράφει microε τον δικό του τρόπο συνδυάζοντας αυτά που γνωρίζει microε αυτά που θέλει να

πετύχει

3 Είναι απαραίτητο να δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές να βελτιώνουν τα

κείmicroενά τους έπειτα από microια κατάλληλη διδακτική microεθόδευση διόρθωσης ώστε να

συνειδητοποιούν τί θα βελτιώσουν και γιατί Έτσι το γράψιmicroο παίρνει τη microορφή microια

δυναmicroικής και όχι στατικής διαδικασίας Ο παράγοντας επίσης laquoχρόνοςraquo καθίσταται

στην παραγωγή του γραπτού λόγου σηmicroαντικός δεδοmicroένου ότι αναφέρεται σε

αυθεντικές γλωσσικές δραστηριότητες που microπορεί και αξίζει ίσως να διαρκέσουν

ώρες ή και microέρες

4 Στην αποτελεσmicroατικότητα της παραγωγής του γραπτού των microαθητών

συmicroβάλλουν η εξ αρχής γνώση των διδακτικών στόχων και κριτηρίων microε βάση τα

οποία θα κριθούν οι επιδόσεις τους ενώ η παροχή κάθε είδους κινήτρων από την

πλευρά του εκπαιδευτικού ενισχύει την αυτο-εικόνα των microαθητών επηρεάζοντας

καθοριστικά την ποιότητα του γραπτού λόγου Η πάσης φύσεως συνδροmicroή από την

πλευρά του εκπαιδευτικού είναι αποτελεσmicroατικότερη όταν δίνεται κατά τη διάρκεια

της δυσκολίας που αντιmicroετωπίζουν οι microαθητές και εποmicroένως αν αυτό είναι δυνατό

να γίνει κατά τη διάρκεια της παραγωγής λόγου πάντως όχι εκ των υστέρων

5 Στο πλαίσιο αυτό προβάλλεται η ανάγκη της οργάνωσης της γλωσσικής

διδασκαλίας σε οmicroάδες εργασίας Η αντίληψη αυτή σηmicroαίνει ότι η κατάκτηση της

γλώσσας επιτυγχάνεται καλύτερα microέσω της συνεργασίας επειδή ακριβώς η γλώσσα

είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και η παραγωγή γραπτού λόγου είναι κοινωνικά

προσδιορισmicroένη πράξη Εξάλλου η ψυχολογία της microάθησης επισηmicroαίνει τη

σπουδαιότητα της συνεργασίας Αν δεχτούmicroε γενικότερα τη θέση του Vygotsky

(1988) ότι η σκέψη είναι εσωτερικοποιηmicroένες αλληλεπιδράσεις (συνοmicroιλίες δηλαδή microε

άλλους) τότε η παραγωγή γραπτού λόγου είναι εσωτερικοποιηmicroένες συνοmicroιλίες που

εξωτερικοποιούνται και προσφέρονται ξανά ως κοινωνικές Εποmicroένως είναι

13

σηmicroαντικό οι εκπαιδευτικοί να δηmicroιουργούν ένα περιβάλλον πλούσιο σε

αλληλεπιδράσεις-συνοmicroιλίες κατά την παραγωγή γραπτού λόγου των microαθητών

6 Tα παραπάνω συνεπάγονται και έναν διαφορετικό ρόλο του εκπαιδευτικού ο

οποίος στη συγκεκριmicroένη περίπτωση λειτουργεί ως υποστηρικτής της microάθησης που

βοηθάει στην ταχύτερη πνευmicroατική ωρίmicroανση των microαθητών (laquoζώνη της εγγύτερης

ανάπτυξηςraquo) ∆εν λειτουργεί πια ως κάτοχος της γνώσης την οποία διοχετεύει στους

microαθητές αλλά ως εmicroψυχωτής που ενθαρρύνει και δηmicroιουργεί κίνητρα ως microέλος της

οmicroάδας που διατυπώνει ισότιmicroα την άποψή του ως σύmicroβουλος που είναι διαθέσιmicroος

για βοήθεια και συmicroβουλές Αυτός ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει ως αποτέλεσmicroα

την απόκτηση αυτονοmicroίας από τον microαθητή τόσο στο να χρησιmicroοποιεί τη γλώσσα όσο

και στο να microαθαίνει αναλαmicroβάνοντας την ευθύνη της microαθησιακής του πορείας microέσα

και έξω από το σχολείο (Atwell 1991 140-141)

62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν

Η διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου είναι δύσκολο να επιτευχθεί από όλους

τους microαθητές στον ίδιο βαθmicroό Τα διαπιστωmicroένα προβλήmicroατα που καταγράφονται

στη σχετική βιβλιογραφία επιmicroερίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες (Σπαντιδάκης

2004 48-67)

1 Προβλήmicroατα γνωστικών-microεταγνωστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές ως

συγγραφείς αντιmicroετωπίζουν δυσκολίες ως προς

bull τις γνωστικές και microεταγνωστικές δεξιότητες

bull τον σχεδιασmicroό του γραπτού

bull την επανεξέταση βελτίωση των ιδεών

2 Προβλήmicroατα microηχανιστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές κυρίως ως

γραmicromicroατείς αντιmicroετωπίζουν αδυναmicroίες

bull γραφής microε το χέρι

bull ορθογραφίας

bull λεξιλογίου

bull τονισmicroού σύνταξης και στίξης

Ως προς την πρώτη κατηγορία προβληmicroάτων επισηmicroαίνεται ότι σε αντίθεση προς τους έmicroπειρους συγγγραφείς που ακολουθούν σύνθετα microοντέλα επεξεργασmicroένης

γραφής οι microαθητές συγγραφείς συχνά

14

bull δεν είναι σε θέση να επιλέξουν να εφαρmicroόσουν και να αξιολογήσουν microια

κειmicroενική στρατηγική

bull δεν έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναmicroιών τους ως συγγραφέων

bull αδυνατούν να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις που θέτει το υπό ανάπτυξη θέmicroα

bull δεν είναι σε θέση να εκπονήσουν σχέδια και δεν microπορούν να συνειδητοποιήσουν

τον σκοπό για τον οποίο γράφουν

bull Επιλέγουν έτσι το microοντέλο της παράθεσης πληροφοριών που σηmicroαίνει ότι

bull συντάσσουν τις ιδέες τους microε βάση τα όσα ξέρουν ή θυmicroούνται και όχι microε βάση τη

γνώση που παράγεται κατά τη συγγραφική διαδικασία

bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο εύρος λεξιλογίου και προτάσεων

bull γράφουν παρατακτικά ακολουθώντας πρότυπα του προφορικού λόγου

bull επιmicroένουν στο περιεχόmicroενο παρά στη δοmicroή του κειmicroένου

bull γράφουν είτε για τον εαυτό τους είτε για τον δάσκαλο πάντως όχι για τους

αποδέκτες τους

bull θεωρούν την επανεξέταση ως αγγαρεία προβαίνοντας σε περιστασιακές και

επιδερmicroικές βελτιώσεις του γραπτού τους

Ως προς τη δεύτερη κατηγορία επισηmicroαίνεται ειδικότερα ότι οι microαθητές ως

γραmicromicroατείς εmicroφανίζουν τα εξής προβλήmicroατα

bull αδυνατούν να παράγουν ευανάγνωστα κείmicroενα εύκολα και γρήγορα

bull δυσκολεύονται στην αυτόmicroατη ανάκληση και εκτέλεση διαδοχικών microυοκινητικών

κινήσεων που είναι αναγκαίες για τη γραφή γραmicromicroάτων και αριθmicroών (δυσγραφία)

bull προβαίνουν σε θεmicroατικά και καταληκτικά λάθη

bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο προφορικό κυρίως λεξιλόγιο

bull δεν είναι σε θέση να εσωτερικεύσουν την εφαρmicroογή των κανόνων στίξης

bull δοmicroούν ακανόνιστα τις προτάσεις

7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα

Η αντιmicroετώπιση των προβληmicroάτων στην παραγωγή του γραπτού λόγου είναι έργο

του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει αφού διαγνώσει τα προβλήmicroατα και τις ανάγκες

των microαθητών να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τα κατάλληλα υποστηρικτικά microέσα

(αντισταθmicroιστικά-θεραπευτικά ή και τα δύο) της γλωσσικής διδασκαλίας Στο

ρεπερτόριο των τεχνολογικών υποστηρικτικών microέσων ανήκουν και οι υπολογιστές

15

Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές

microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής

λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος

κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =

CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo

(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική

πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους

καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα

(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)

Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της

ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση

διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων

και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί

τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι

διακρίνονται

(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)

όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and

Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)

(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου

κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των

χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)

(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)

περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης

αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου

Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει

ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα

παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα

νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια

εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση

δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα

εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα

στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι

microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε

τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές

16

Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης

εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο

κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή

προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των

παραγώγων της

71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας

Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής

microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της

παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών

βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του

οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη

δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και

φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα

γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν

τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση

λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της

συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το

πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του

ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του

Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς

εντάχθηκαν

bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης

bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται

η υποmicroονή του microηχανήmicroατος

bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία

του δασκάλου

bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων

bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση

προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων

Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη

σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι

17

bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του

συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας

η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία

η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα

laquoερέθισmicroα απάντησηraquo

bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν

εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν

συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης

bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι

αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η

κοινωνική διάσταση της γλώσσας

bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την

πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική

Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα

προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε

microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση

Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα

microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς

υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του

microαθητή

72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo

Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας

ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον

ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της

γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των

microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας

στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας

Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο

Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)

18

εικόνα 1

Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-

ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια

εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε

γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης

bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής

παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο

από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )

εικόνα 2

19

εικόνα 3

bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)

εικόνα 4

20

bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά

ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες

microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)

εικόνα 5

Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο

τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)

Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται

από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ

721 Παρατηρήσεις

Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και

εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και

το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα

laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα

οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των

συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι

τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία

21

του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή

εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo

γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο

πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες

ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό

τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη

γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην

ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή

υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-

Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή

διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα

της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική

καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις

στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)

8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα

Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η

επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των

ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως

δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν

περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές

τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους

χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)

bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι

αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο

bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές

λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται

προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης

bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών

81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία

Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν

ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική

βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και

22

γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής

γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη

περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo

Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του

ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo

οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως

ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)

Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές

αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή

παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι

υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο

και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό

κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι

ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που

ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού

2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή

αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο

που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε

αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται

λάθος

Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών

βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το

αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της

γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και

κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο

προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο

γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)

82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα

Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να

υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα

προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την

πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι

δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε

23

στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα

προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε

λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η

εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές

υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να

διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου

προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν

σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία

συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο

για την εφηmicroερίδα

Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία

bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα

bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα

bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως

ευχάριστο

Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti

2004)

bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας

bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά

εθνικά) microέσω της microίmicroησης

bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι

microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo

bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η

Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της

προσοmicroοίωσης

83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου

Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που

συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και

ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)

Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των

επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985

Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης

2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)

24

bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε

προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο

σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής

bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση

επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν

παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή

τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών

βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)

bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται

εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo

bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της

οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή

συmicromicroαθητή)

bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη

συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα

αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι

δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε

τον διάλογο

bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα

εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του

ρόλου του εκπαιδευτικού

Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες

microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989

Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης

1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως

προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου

των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι

bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να

εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας

bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές

χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού

bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές

βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν

επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για

παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-

25

Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση

στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα

του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές

επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ

προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών

bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο

της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο

Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους

και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία

84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo

Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως

εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας

παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν

microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο

της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η

αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη

διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα

που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως

παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος

στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις

microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν

προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό

παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό

laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr

1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του

Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)

Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και

στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες

οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων

αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του

προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το

microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το

λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών

δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους

26

microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι

laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους

(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη

(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση

επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και

(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι

προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και

το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο

εικόνα 1

Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός

από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής

βασικές δυνατότητες

bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το

θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο

2)

bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει

(πλαίσιο 3)

bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2

27

bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα

πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)

εικόνα 3

bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις

βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)

28

εικόνα 4

bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που

που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)

εικόνα 5

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 5: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

5

κατοχυρώθηκαν λίγο αργότερα από πορίσmicroατα ερευνών των Bereiter και

Scardamalia (1987) εκπροσώπων της γνωστικής ψυχολογίας (Stainthorp 2004)

Άρχισε έτσι να απασχολεί την επιστηmicroονική κοινότητα ο microαθητής ως συγγραφέας οι

ιδιαιτερότητες και οι δυσκολίες που αντιmicroετωπίζει Το κίνηmicroα αυτό επηρέασε

προοδευτικά τις απόψεις για τη διδασκαλία του γραπτού λόγου κατά προέκταση τον

σχεδιασmicroό των αναλυτικών προγραmicromicroάτων (στο εξής ΑΠ) στην εκπαίδευση

(Ματσαγγούρας 2004 54-79)

3 Από τον laquoτυπωmicroένοraquo στον laquoυπολογιστικόraquo λόγο

Η εφόρmicroηση των ΝΤ στην περιοχή του γραπτού λόγου επέφερε ριζικές αλλαγές στον

τρόπο microε τον οποίο αντιλαmicroβανόmicroασταν microέχρι σήmicroερα λειτουργίες και παράγωγες

εκφάνσεις του όπως η πρόσληψη και η ανάγνωση (Hansen amp Haas 1988 Piolat-

Roussey amp Thunin 1997) Συνοπτικά ο laquoτυπωmicroένοςraquo λόγος αποτυπωmicroένος κυρίως

στον κόσmicroο του χειροποίητου εντύπου παρουσιάζει τις εξής βασικές διαφορές από

τον ηλεκτρονικό laquoυπολογιστικόraquo (Birkerts 1997)

1 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι κατά βάση γραmicromicroικός καθώς δεσmicroεύεται από τις

επιταγές της σύνταξης η οποία αποτελεί ένα είδος χαρτογράφησης των τρόπων που

χρησιmicroοποιεί ο νους για να εκφραστεί λογικά microέσω της γλώσσας Όσο για τα

παραγόmicroενα κείmicroενα του τυπωmicroένου λόγου χαρακτηρίζονται microονοτροπικά Αντίθετα

ο υπολογιστικός λόγος microέσω κυρίως του υπερκειmicroένου θεωρείται microη γραmicromicroικός microε

κειmicroενικά παράγωγα τα οποία χαρακτηρίζονται πολυτροπικά Με τον όρο

laquoπολυτροπικόςraquo νοείται η microορφή παρουσίασης ενός πολιτισmicroικού προϊόντος στο

οποίο περιέχονται και συνδυάζονται περισσότεροι από ένας σηmicroειωτικοί τρόποι

(modes) ενώ microε τον όρο laquomicroονοτροπικόςraquo νοείται η microορφή παρουσίασης ενός

πολιτισmicroικού προϊόντος στο οποίο περιέχεται microόνο ένας σηmicroειωτικός τρόπος Οι

σηmicroειωτικοί τρόποι που microπορούν να συνδυάζονται σε ένα πολυτροπικό κείmicroενο

είναι ο γραπτός και προφορικός λόγος η εικόνα η φωτογραφία το σχέδιο το

σχεδιάγραmicromicroα το χρώmicroα η γραmicromicroατοσειρά η κινούmicroενη εικόνα η microουσική ο ήχος ο

ρυθmicroός οι χειρονοmicroίες (Kress 2003)

2 Η συmicromicroετοχή στην ανάγνωση του τυπωmicroένου λόγου είναι κατεξοχήν ιδιωτική

υπόθεση Παρά το ότι η ανάγνωση στην προκειmicroένη περίπτωση συνιστά πράξη

επικοινωνίας το περιεχόmicroενο του τυπωmicroένου λόγου περνά από τον ιδιωτικό χώρο

του ποmicroπού στον ιδιωτικό χώρο του αποδέκτη Αντίθετα η συmicromicroετοχή στην

ανάγνωση του υπολογιστικού λόγου τρέπεται σε συλλογική ή δηmicroόσια καθώς

6

συmicroβαίνει microέσα σε ένα κύκλο ευρύτερης σύνδεσης Το τεράστιο αποθεmicroατικό υλικό

των δικτύων είναι διαρκώς παρόν σε λανθάνουσα κατάσταση ακόmicroη και όταν δεν

επηρεάζει την άmicroεση επικοινωνία

3 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι δέσmicroιος του χρόνου και της ιστορίας καθώς τα υλικά του

είναι διαστρωmicroατωmicroένα προσφέρονται για ξαναδιάβασmicroα και ιδιαίτερη προσοχή

Αντίθετα ο υπολογιστικός είναι εφήmicroερος και παροντικός microπορεί να τροποποιηθεί ή

να εξαφανιστεί microε το πάτηmicroα ενός πλήκτρου

4 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι στατικός αυτός που προχωρά είναι ο αναγνώστης και

όχι ο τυπωmicroένος λόγος σε αντίθεση προς τον υπολογιστικό λόγο που είναι ρευστός

καθώς εξελίσσεται microε αλmicroατώδεις ρυθmicroούς ανάπτυξης και τροποποιείται συνεχώς

5 Η πρόσληψη του τυπωmicroένου λόγου απαιτεί τη συγκέντρωση και την προσοχή του

αναγνώστη το κείmicroενο κυρίως διαβάζεται- ενώ ο υπολογιστικός λόγος οπτικοποιεί

το περιεχόmicroενο και προκαλεί την εντύπωση το κείmicroενο κυρίως laquoβλέπεταιraquo 4 Για την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας

Η παραγωγή γραπτού λόγου εντάσσεται στη φιλοσοφία της επικοινωνιακής

προσέγγισης της γλώσσας Εmicroφανίστηκε ως αποτέλεσmicroα της επίδρασης όmicroορων

κλάδων της γλωσσολογίας (της κειmicroενογλωσσολογίας της ψυχογλωσσολογίας της

κοινωνιογλωσσολογίας της ανάλυσης συνεχούς λόγου) της εθνογραφίας και της

ανθρωπολογίας και συνιστά την κυρίαρχη αντίληψη στο διεθνή χώρο για τη

γλωσσική αγωγή κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες (Littlewood 1983) Σχετικώς

πρόσφατα ενσωmicroατώθηκε στο σηmicroερινό ΑΠ της Πρωτοβάθmicroιας και ∆ευτεροβάθmicroιας

εκπαίδευσης στη χώρα microας (Χαραλαmicroπόπουλος 1999) Αυτό ωστόσο δεν σηmicroαίνει

ότι στη σηmicroερινή σχολική πρακτική έχει microηδενιστεί το habitus του παραδοσιακού

τρόπου γλωσσικής διδασκαλίας το οποίο στηρίζεται στις επόmicroενες αρχές Μέσσιου

2003)

bull Η έmicroφαση δίνεται στο τελικό προϊόν του γραπτού λόγου

bull Το γράψιmicroο θεωρείται ατοmicroική εργασία

bull Προέχει η συστηmicroατική καλλιέργεια των δεξιοτήτων χρήσης γραmicromicroατικών και

συντακτικών φαινοmicroένων ανεξάρτητα από το κειmicroενικό τους πλαίσιο

bull Το κείmicroενο γράφεται στην τάξη για να διαβαστεί από τον δάσκαλο ο οποίος

7

είναι εκτός από αποκλειστικός ρυθmicroιστής της γλωσσικής αγωγής ο microοναδικός

αποδέκτης-αξιολογητής του τελικού κειmicroένου των microαθητών

Γενικότερα η διδασκαλία της γλώσσας microε βάση τα παραδοσιακά πρότυπα κρίνεται

σήmicroερα microετωπική στη γενικότερη οργάνωση (χωρίς να λαmicroβάνει υπόψη τις

ιδιατερότητες και τις ανάγκες των microαθητών) δασκαλοκεντρική στη δοmicroή της και

ερωτηmicroατική ή microονολογική στον τρόπο κυκλοφορίας της (Ματσαγγούρας 2004 92)

Τη microέθοδο αυτή ήρθε να ανατρέψει η επονοmicroαζόmicroενη laquoεπικοινωνιακή προσέγγιση

της γλώσσαςraquo Αν και ο σχετικός όρος διέπεται από ρευστότητα και έχει

χρησιmicroοποιηθεί από πολλούς για διάφορες ανάγκες και microε διαφορετικές σηmicroασίες οι

βασικές της αρχές θα microπορούσαν να συνοψιστούν στα εξής (Χαραλαmicroπόπουλος

1999)

bull Γλωσσική microονάδα microελέτης της γλώσσας δεν είναι τόσο η λέξη και η πρόταση όσο

το κείmicroενο το οποίο αποτελεί συστατικό στοιχείο του άmicroεσου και ευρύτερου

κοινωνικοπολιτικού περιβάλλοντος χωρίς το οποίο η παραγωγή λόγου θα ήταν

αδύνατη

bull Η γλώσσα είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και χρησιmicroοποιείται σε ποικίλες περιστάσεις

για την εξυπηρέτηση των αναγκών της κοινωνίας Είναι κατ επέκταση από

λειτουργική άποψη πολύmicroορφη Αυτό σηmicroαίνει ότι στην εκπαίδευση δεν υπάρχει

microόνο microία η επίσηmicroη σχολική γλώσσα-νόρmicroα αλλά πολλές γλώσσες όσες και οι

ανάγκες της εκάστοτε κοινωνίας που πρέπει να εξυπηρετηθούν Επίσης δεν

υπάρχει microόνο ένα είδος σχολικού γραπτού λόγου (λχ η έκθεση ιδεών)

bull Η γλωσσική διδασκαλία εποmicroένως πρέπει να έχει ως στόχο να εξασκήσει τους

microαθητές σε διαφορετικά είδη λόγου (προφορικού ή γραπτού) αλλά και σε

διαφορετικά επίπεδα ύφους ανάλογα microε την εκάστοτε περίσταση επικοινωνίας

Με άλλα λόγια η επικοινωνιακή προσέγγιση έχει microεταγνωστικές λειτουργίες και

απώτερο σκοπό να συνειδητοποιήσει το microαθητικό κοινό τη λειτουργία του λόγου

ώστε να microπορεί να επικοινωνεί (προφορικά και γραπτά) διαmicroορφώνοντας τα

στοιχεία της δικής του ιδιολέκτου ανάλογα microε τις προθέσεις του microε τις

διαφορετικές συνθήκες επικοινωνίας και microε τους εκάστοτε

αποδέκτεςαναγνώστες

bull Η κατάκτηση αυτή συνδέεται microε τη microάθηση θεωρούmicroενη ως διαδικασία Αυτό

απαιτεί εmicroπλοκή των microαθητών σε γλωσσικές δραστηριότητες επειδή laquoη γλώσσα

microαθαίνεται πιο εύκολα όταν χρησιmicroοποιείται ενεργητικά παρά όταν προσφέρεται

σαν ένα σύνολο από αποκοmicromicroένες προτάσεις ή ασκήσειςraquo (Halliday amp Hasan

1989 181) H εmicroπλοκή και ενεργητική συmicromicroετοχή των microαθητών προϋποθέτει

8

ευρύ φάσmicroα δραστηριοτήτων στο πλαίσιο των οποίων ενεργούν microε αυτονοmicroία

και έξω από τον άmicroεσο έλεγχο του εκπαιδευτικού Οι δραστηριότητες αυτές

πρέπει να δηmicroιουργούν επικοινωνιακές συνθήκες στις οποίες να νιώθουν οι

microαθητές την ανάγκη να χρησιmicroοποιήσουν τη γλώσσα

bull Ο επικοινωνιακός λόγος επιβάλλει την ένταξή του σε επικοινωνιακό πλαίσιο Ο

προσδιορισmicroός του πλαισίου ή laquoπερικείmicroενουraquo (Γεωργακοπούλου amp Γούτσος

1999) στον γραπτό λόγο παρουσιάζει ιδιοmicroορφίες σε σχέση microε τον προφορικό σε

σηmicroείο να θεωρείται δύσκολο έργο microε σύστηmicroα εντελώς διαφορετικό από τον

προφορικό (Bereiter amp Scardamalia 1987 Graves 1978 Ματσαγγούρας 2004

65) Ο γραπτός λόγος είναι οργανωmicroένος έχει διάρκεια στον χρόνο και δεν

στηρίζεται στα παραγλωσσικά και εξωγλωσσικά στοιχεία Αφορά κυρίως στην

επικοινωνία από απόσταση microε microοναδικό microέσο το κείmicroενο Γι αυτό η επικοινωνία

microέσω του γραπτού λόγου είναι microονόδροmicroη και microετά τη συγγραφή του κειmicroένου

δεν υπάρχουν κατά κανόνα δυνατότητες αλλαγής ή βελτίωσής του ως

αποτέλεσmicroα της αλληλεπίδρασης ποmicroπού και δέκτη

bull Η έmicroφαση κατά τη διδασκαλία της microητρικής γλώσσας πρέπει να δίνεται κατεξοχήν

στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και όχι στην ανάλυση ή στη θεωρητική

γνώση του γλωσσικού συστήmicroατος Το ενδιαφέρον έτσι microετατοπίζεται από την

microεταγλωσσική αντίληψη του laquomicroαθαίνω για τη γλώσσα microουraquo στην επικοινωνιακή-

λειτουργική laquomicroαθαίνω τη γλώσσα microουraquo Με άλλα λόγια για την αποτελεσmicroατική επικοινωνία δεν αρκεί microόνο η γλωσσική ικανότητα (δηλαδή η γνώση του

γλωσσικού συστήmicroατος) αλλά και γνώσεις που επιτρέπουν την προσαρmicroογή του

λόγου στις διάφορες επικοινωνιακές περιστάσεις η ύπαρξη δηλαδή επικοινωνιακής ικανότητας Η παραγωγή νοήmicroατος και η αποτελεσmicroατική

επικοινωνία δεν είναι microόνο ζήτηmicroα γνώσης των γλωσσικών δοmicroών αλλά

συνδέονται microε ποικίλους παράγοντες (ποιος microιλάει σε ποιον απευθύνεται για

ποιο θέmicroα microε ποια πρόθεση πού πότε πώς) οι οποίοι συνιστούν την περίσταση επικοινωνίας

bull Στο γλωσσικό microάθηmicroα πρέπει να δηmicroιουργούνται κατά το δυνατόν πραγmicroατικές

περιστάσεις επικοινωνίας Έτσι δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές για παραγωγή

ποικιλίας ειδών λόγου και ύφους ενώ η καλλιέργεια της επικοινωνιακής και της

γλωσσικής τους ικανότητας καθίσταται επιτυχέστερη και αποδοτικότερη Όσο για

τα υπό διδασκαλία κείmicroενα πρέπει να είναι laquoαυθεντικάraquo και να προέρχονται από

ποικιλία ειδών γραπτού λόγου (από εφηmicroερίδες και περιοδικά microέχρι οδηγούς

κατασκευής αντικειmicroένων) όχι απαραίτητα από τον χώρο της λογοτεχνίας Έτσι

9

οι microαθητές συνειδητοποιούν την αξία της γλώσσας ως φορέα πολιτισmicroού όπως

αυτός αποτυπώνεται στη γλώσσα (Σκιά 2001)

5 Ο διπλός ρόλος των microαθητών στο γλωσσικό microάθηmicroα

Η σταδιακή συγγραφή κειmicroένων στην εκπαίδευση επιφυλάσσει δύο συνδυαστικούς

microεταξύ τους ρόλους στους microαθητές αφενός τον ρόλο του laquoσυγγραφέα-δηmicroιουργούraquo

και αφετέρου τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo (Σπαντιδάκης 2004 26-28) Ως

συγγραφείς-δηmicroιουργοί οι microαθητές παράγουν ιδέες τις οργανώνουν επιλέγοντας

τους αποδέκτες-αναγνώστες ξεκαθαρίζουν τους στόχους του υπό σύνταξη κειmicroένου

το βελτιώνουν και επιλέγουν τη στρατηγική που θα ακολουθήσουν Αναλαmicroβάνουν

δηλαδή όλο το γνωστικό και microεταγνωστικό φορτίο που απαιτείται για την παραγωγή

γραπτού λόγου Η επιτυχής ανταπόκριση στον ρόλο αυτό προϋποθέτει ότι οι microαθητές

κατέχουν αφενός τις δεξιότητες και τις στρατηγικές που απαιτούνται για να

ολοκληρωθεί η κειmicroενική εργασία και γνωρίζουν αφετέρου το πώς το πότε το πού

και το γιατί χρησιmicroοποιούνται οι παραπάνω σtρατηγικές προκειmicroένου να είναι

αποτελεσmicroατική η microάθηση Από την άλλη microεριά ως γραmicromicroατείς-γραφείς οι microαθητές

καλούνται να εκτελέσουν τις απαραίτητες κινήσεις λεπτής κινητικότητας για τον

σχεδιασmicroό της microορφής του κειmicroένου δηλαδή να σχεδιάσουν τα γράmicromicroατα να

αφήνουν αποστάσεις ανάmicroεσα στα γράmicromicroατα και στις λέξεις του κειmicroένου να

γνωρίζουν και να χρησιmicroοποιούν τους γραmicromicroατικο-συντακτικούς και ορθογραφικούς

κανόνες τα σηmicroεία στίξης καθώς επίσης τα δοmicroικά στοιχεία του είδους του κειmicroένου

Είναι προφανές ότι και οι δύο προηγούmicroενοι ρόλοι εmicroπλέκουν τους microαθητές σε

διαδικασίες επίπονες δύσκολες και απαιτητικές γεγονός που αυξάνει τις ευθύνες του

εκπαιδευτικού καθώς θα πρέπει ο ίδιος να γνωρίζει αφενός τους ρόλους που

επιτελούν οι microαθητές του στην παραγωγή του γραπτού λόγου αλλά και να είναι σε

θέση να επιστρατεύει τρόπους και microέσα προκειmicroένου να τους υποστηρίξει στο

δύσκολο έργο τους 6 Τα στάδια της συγγραφής των κειmicroένων

Ως προς τα στάδια που ακολουθούνται στην παραγωγή γραπτού λόγου σήmicroερα

θεωρείται ξεπερασmicroένη η αντίληψη ότι αυτά είναι τρία (σχεδιασmicroός γραφή

διόρθωση) και microάλιστα εντελώς ανεξάρτητα microεταξύ τους που υλοποιούνται κατά

διαδοχική χρονική ακολουθία Αν και δεν υπάρχει microία και αποκλειστική laquoδιαδικασία

10

γραψίmicroατοςraquo οι ερευνητές (Flower amp Hayes 1981 Neuwirth Kaufer Chandhok amp

Morris 2000 Ματσαγγούρας 2004 173 240 κε) τείνουν στο να δεχτούν ότι η

microέθοδος σταδιακής συγγραφής κειmicroένου περιλαmicroβάνει τα εξής στάδια

1 ο σχεδιασmicroός (planning) οι microαθητές επιχειρούν να ανακαλέσουν από τη

microνήmicroη τους τις πληροφορίες που χρειάζονται για να τις οργανώσουν στη συνέχεια microε

τρόπον ώστε να εξυπηρετήσουν τις προθέσεις τους Το προσχέδιο ή σχεδιασmicroός

περιλαmicroβάνει τρία επιmicroέρους βήmicroατα (Σπαντιδάκης 2004 28-29)

11 τη στοχοθεσία (goal setting) οι microαθητές σε αυτό το βήmicroα καλούνται να

επιλέξουν και να αποφασίσουν σχετικά microε 111 το ακροατήριο στο οποίο απευθύνεται το κείmicroενο καθώς επίσης

τις ανάγκες και τα ενδιαφεροντά του Ως αποδέκτες του κειmicroένου υπολογίζονται τόσο

οι πραγmicroατικοί συmicromicroαθητές του συγγραφέα όσο και οι υποθετικοί microε καταστάσεις

ωστόσο επακριβώς προσδιορισmicroένες από τον εκπαιδευτικό 112 το είδος του κειmicroένου το οποίο προϋποθέτει τη γνώση των

ιδιαίτερων δοmicroικών του στοιχείων 113 τις προθέσεις ή τον σκοπό για τον οποίο ο συγγραφέας

συντάσσει το κείmicroενό του

12Τη γέννηση ιδεών (brainstorimng) κατά την εκτέλεση αυτού του βήmicroατος

ο microαθητής-συγγραφέας σηmicroειώνει λέξεις-κλειδιά κοmicromicroάτια φράσεων ή και ολόκληρες

προτάσεις τις οποίες χρησιmicroοποιεί ως laquoάγκυρεςraquo προκειmicroένου να αναπτύξει αυτά

που πρόκειται να γράψει

13Την οργάνωση των ιδεών (organizing) ο microαθητής συγγραφέας

χρησιmicroοποιεί κάθε είδους παραγλωσσικά σηmicroεία έτσι ώστε να εκφράζουν αυτό που

θέλει να γράψει Οργανώνει επίσης τις ιδέες του σύmicroφωνα microε τους στόχους που έχει

προηγουmicroένως θέσει

Το έργο της υποστήριξης του εκπαιδευτικού στην πρώτη φάση του σχεδιασmicroού

εντοπίζεται στην προσπάθειά του να βοηθήσει τους microαθητές στην ανάκληση

προηγούmicroενων εmicroπειριών τους και στην παροχή κάθε είδους πηγών (κειmicroένων

εντύπων σχεδίων διαγραmicromicroάτων οπτικοακουστικών παρουσιάσεων κλπ) που

σχετίζονται microε το υπό σύνταξη θέmicroα

2 το πρώτο κείmicroενο (drafting) στη δεύτερη αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας

περισσότερο τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo παρά του laquoσυγγραφέα-

δηmicroιουργούraquo καταγράφουν τις ιδέες που έχουν ήδη συγκεντρώσει και οργανώσει

11

στην πρώτη σχεδιαστική φάση Όπως εύστοχα επισηmicroαίνεται (Σπαντιδάκης 2004

33) το παραγόmicroενο κείmicroενο αποτελεί ένα είδος laquoπρόβαςraquo το οποίο επιδέχεται

βελτιώσεις microέχρι την laquoπρεmicroιέραraquo Πρόκειται γενικότερα για πρό-χειρο κείmicroενο και

καθαρά ιδιωτικό που δεν υπολογίζει τους αναγνώστες-αποδέκτες

3 Η επανεξέταση (revising) και επιmicroέλεια (editing) του κειmicroένου στη δίπτυχη

αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας και τους δύο ρόλους (των συγγραφέων και των

γραmicromicroατέων) συνεχίζουν να βελτιώνουν το γραπτό τους τόσο ως προς το

περιεχόmicroενο όσο και ως προς τη microορφή του Πρόκειται για την πλέον σηmicroαντική και

εξαιρετικά δύσκολη φάση εργασίας επειδή οι microαθητές καλούνται να επανεξετάσουν

το γραπτό τους να το αξιολογήσουν και να αποφασίσουν για το πώς microπορούν να το

βελτιώσουν Η επανεξέτασηβελτίωση προϋποθέτει εξάλλου την κριτική ανάγνωση εκ

microέρους των microαθητών του πρωτο-κειmicroένου microε εστίαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό

όσο και στους προαποφασισmicroένους στόχους του Τέλος επειδή η επανεξέταση είναι

το προστάδιο της τελικής laquoέκδοσηςraquo του κειmicroένου εκτιmicroάται ως ένα είδος επιmicroέλειας

(editing) απαιτώντας από τους microαθητές ποικιλία δεξιοτήτων που εκτείνονται από την

ευανάγνωστη και ορθή γραφή των λέξεων microέχρι τον ευέλικτο χειρισmicroό οργάνωσης

προτάσεων και παραγράφων

4 Η έκδοση κοινοποίηση του κειmicroένου (editing) στο στάδιο αυτό οι microαθητές

microοιράζονται το κείmicroενό τους microε άλλους αποδέκτες-αναγνώστες (συmicromicroαθητές

εκπαιδευτικούς γονείς φίλους) που ουσιαστικά αποτελούν το ευρύτερο ακροατήριό

τους Η σηmicroασία του σταδίου αυτού έγκειται στο ότι δίνει σκοπό στη δραστηριότητα

παραγωγής γραπτού λόγου εκφρασmicroένου microε διάφορους τρόπους (βιβλία περιοδικά

και εφηmicroερίδες διαλογική δραmicroατοποίηση δηmicroόσιες ανακοινώσεις σε συmicromicroαθητές ή

και γονείς ηχογράφηση ή και οπτικογράφησή τους)

61 Προϋποθέσεις αποτελεσmicroατικότητας

1 Η σταδιακή συγγραφή του κειmicroένου δεν είναι microια γραmicromicroική διαδικασία και

άπαξ ενέργεια (Faigley 1986) που εξαντλείται στη γνωστή διόρθωση και στην

επιστροφή του κειmicroένου Συνήθως το ένα στάδιο ενυπάρχει στο άλλο και

επανέρχονται πολλές φορές κατά τη διάρκεια της γραφής Εξάλλου από το

παράδειγmicroα των ενηλίκων συγγραφέων είναι διαπιστωmicroένο ότι κατά το γράψιmicroο

σταmicroατάει κάποιος για να ελέγξει ότι είχε γράψει Αν διαπιστώσει πως δεν

εξυπηρετείται ο στόχος που είχε τότε microπορεί αν η απόκλιση είναι microικρή να

βελτιώσει τα γραφέντα να ξανασχεδιάσει σε microικρό ή microεγάλο βαθmicroό το σύνολο του

12

κειmicroένου Συmicroβαίνει δηλαδή ένα είδος αλληλοεγκιβωτισmicroού των σταδίων και όχι

γραmicromicroικής τους αλληλουχίας

2 Επιτακτική ανάγκη κατά την παραγωγή του γραπτού λόγου είναι να microην

αγνοείται η παιδαγωγική αρχή της διαφοροποιηmicroένης διδασκαλίας που θα πρέπει να

προσαρmicroόζεται στις ανάγκες στον ρυθmicroό εργασίας και στις ιδιαιτερότητες κάθε

microαθητή (Graves 1994 57) Όπως οι ενήλικοι συγγραφείς κάθε microαθητής συγγραφέας

γράφει microε τον δικό του τρόπο συνδυάζοντας αυτά που γνωρίζει microε αυτά που θέλει να

πετύχει

3 Είναι απαραίτητο να δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές να βελτιώνουν τα

κείmicroενά τους έπειτα από microια κατάλληλη διδακτική microεθόδευση διόρθωσης ώστε να

συνειδητοποιούν τί θα βελτιώσουν και γιατί Έτσι το γράψιmicroο παίρνει τη microορφή microια

δυναmicroικής και όχι στατικής διαδικασίας Ο παράγοντας επίσης laquoχρόνοςraquo καθίσταται

στην παραγωγή του γραπτού λόγου σηmicroαντικός δεδοmicroένου ότι αναφέρεται σε

αυθεντικές γλωσσικές δραστηριότητες που microπορεί και αξίζει ίσως να διαρκέσουν

ώρες ή και microέρες

4 Στην αποτελεσmicroατικότητα της παραγωγής του γραπτού των microαθητών

συmicroβάλλουν η εξ αρχής γνώση των διδακτικών στόχων και κριτηρίων microε βάση τα

οποία θα κριθούν οι επιδόσεις τους ενώ η παροχή κάθε είδους κινήτρων από την

πλευρά του εκπαιδευτικού ενισχύει την αυτο-εικόνα των microαθητών επηρεάζοντας

καθοριστικά την ποιότητα του γραπτού λόγου Η πάσης φύσεως συνδροmicroή από την

πλευρά του εκπαιδευτικού είναι αποτελεσmicroατικότερη όταν δίνεται κατά τη διάρκεια

της δυσκολίας που αντιmicroετωπίζουν οι microαθητές και εποmicroένως αν αυτό είναι δυνατό

να γίνει κατά τη διάρκεια της παραγωγής λόγου πάντως όχι εκ των υστέρων

5 Στο πλαίσιο αυτό προβάλλεται η ανάγκη της οργάνωσης της γλωσσικής

διδασκαλίας σε οmicroάδες εργασίας Η αντίληψη αυτή σηmicroαίνει ότι η κατάκτηση της

γλώσσας επιτυγχάνεται καλύτερα microέσω της συνεργασίας επειδή ακριβώς η γλώσσα

είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και η παραγωγή γραπτού λόγου είναι κοινωνικά

προσδιορισmicroένη πράξη Εξάλλου η ψυχολογία της microάθησης επισηmicroαίνει τη

σπουδαιότητα της συνεργασίας Αν δεχτούmicroε γενικότερα τη θέση του Vygotsky

(1988) ότι η σκέψη είναι εσωτερικοποιηmicroένες αλληλεπιδράσεις (συνοmicroιλίες δηλαδή microε

άλλους) τότε η παραγωγή γραπτού λόγου είναι εσωτερικοποιηmicroένες συνοmicroιλίες που

εξωτερικοποιούνται και προσφέρονται ξανά ως κοινωνικές Εποmicroένως είναι

13

σηmicroαντικό οι εκπαιδευτικοί να δηmicroιουργούν ένα περιβάλλον πλούσιο σε

αλληλεπιδράσεις-συνοmicroιλίες κατά την παραγωγή γραπτού λόγου των microαθητών

6 Tα παραπάνω συνεπάγονται και έναν διαφορετικό ρόλο του εκπαιδευτικού ο

οποίος στη συγκεκριmicroένη περίπτωση λειτουργεί ως υποστηρικτής της microάθησης που

βοηθάει στην ταχύτερη πνευmicroατική ωρίmicroανση των microαθητών (laquoζώνη της εγγύτερης

ανάπτυξηςraquo) ∆εν λειτουργεί πια ως κάτοχος της γνώσης την οποία διοχετεύει στους

microαθητές αλλά ως εmicroψυχωτής που ενθαρρύνει και δηmicroιουργεί κίνητρα ως microέλος της

οmicroάδας που διατυπώνει ισότιmicroα την άποψή του ως σύmicroβουλος που είναι διαθέσιmicroος

για βοήθεια και συmicroβουλές Αυτός ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει ως αποτέλεσmicroα

την απόκτηση αυτονοmicroίας από τον microαθητή τόσο στο να χρησιmicroοποιεί τη γλώσσα όσο

και στο να microαθαίνει αναλαmicroβάνοντας την ευθύνη της microαθησιακής του πορείας microέσα

και έξω από το σχολείο (Atwell 1991 140-141)

62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν

Η διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου είναι δύσκολο να επιτευχθεί από όλους

τους microαθητές στον ίδιο βαθmicroό Τα διαπιστωmicroένα προβλήmicroατα που καταγράφονται

στη σχετική βιβλιογραφία επιmicroερίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες (Σπαντιδάκης

2004 48-67)

1 Προβλήmicroατα γνωστικών-microεταγνωστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές ως

συγγραφείς αντιmicroετωπίζουν δυσκολίες ως προς

bull τις γνωστικές και microεταγνωστικές δεξιότητες

bull τον σχεδιασmicroό του γραπτού

bull την επανεξέταση βελτίωση των ιδεών

2 Προβλήmicroατα microηχανιστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές κυρίως ως

γραmicromicroατείς αντιmicroετωπίζουν αδυναmicroίες

bull γραφής microε το χέρι

bull ορθογραφίας

bull λεξιλογίου

bull τονισmicroού σύνταξης και στίξης

Ως προς την πρώτη κατηγορία προβληmicroάτων επισηmicroαίνεται ότι σε αντίθεση προς τους έmicroπειρους συγγγραφείς που ακολουθούν σύνθετα microοντέλα επεξεργασmicroένης

γραφής οι microαθητές συγγραφείς συχνά

14

bull δεν είναι σε θέση να επιλέξουν να εφαρmicroόσουν και να αξιολογήσουν microια

κειmicroενική στρατηγική

bull δεν έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναmicroιών τους ως συγγραφέων

bull αδυνατούν να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις που θέτει το υπό ανάπτυξη θέmicroα

bull δεν είναι σε θέση να εκπονήσουν σχέδια και δεν microπορούν να συνειδητοποιήσουν

τον σκοπό για τον οποίο γράφουν

bull Επιλέγουν έτσι το microοντέλο της παράθεσης πληροφοριών που σηmicroαίνει ότι

bull συντάσσουν τις ιδέες τους microε βάση τα όσα ξέρουν ή θυmicroούνται και όχι microε βάση τη

γνώση που παράγεται κατά τη συγγραφική διαδικασία

bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο εύρος λεξιλογίου και προτάσεων

bull γράφουν παρατακτικά ακολουθώντας πρότυπα του προφορικού λόγου

bull επιmicroένουν στο περιεχόmicroενο παρά στη δοmicroή του κειmicroένου

bull γράφουν είτε για τον εαυτό τους είτε για τον δάσκαλο πάντως όχι για τους

αποδέκτες τους

bull θεωρούν την επανεξέταση ως αγγαρεία προβαίνοντας σε περιστασιακές και

επιδερmicroικές βελτιώσεις του γραπτού τους

Ως προς τη δεύτερη κατηγορία επισηmicroαίνεται ειδικότερα ότι οι microαθητές ως

γραmicromicroατείς εmicroφανίζουν τα εξής προβλήmicroατα

bull αδυνατούν να παράγουν ευανάγνωστα κείmicroενα εύκολα και γρήγορα

bull δυσκολεύονται στην αυτόmicroατη ανάκληση και εκτέλεση διαδοχικών microυοκινητικών

κινήσεων που είναι αναγκαίες για τη γραφή γραmicromicroάτων και αριθmicroών (δυσγραφία)

bull προβαίνουν σε θεmicroατικά και καταληκτικά λάθη

bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο προφορικό κυρίως λεξιλόγιο

bull δεν είναι σε θέση να εσωτερικεύσουν την εφαρmicroογή των κανόνων στίξης

bull δοmicroούν ακανόνιστα τις προτάσεις

7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα

Η αντιmicroετώπιση των προβληmicroάτων στην παραγωγή του γραπτού λόγου είναι έργο

του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει αφού διαγνώσει τα προβλήmicroατα και τις ανάγκες

των microαθητών να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τα κατάλληλα υποστηρικτικά microέσα

(αντισταθmicroιστικά-θεραπευτικά ή και τα δύο) της γλωσσικής διδασκαλίας Στο

ρεπερτόριο των τεχνολογικών υποστηρικτικών microέσων ανήκουν και οι υπολογιστές

15

Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές

microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής

λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος

κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =

CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo

(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική

πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους

καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα

(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)

Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της

ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση

διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων

και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί

τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι

διακρίνονται

(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)

όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and

Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)

(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου

κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των

χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)

(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)

περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης

αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου

Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει

ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα

παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα

νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια

εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση

δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα

εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα

στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι

microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε

τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές

16

Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης

εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο

κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή

προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των

παραγώγων της

71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας

Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής

microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της

παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών

βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του

οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη

δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και

φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα

γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν

τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση

λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της

συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το

πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του

ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του

Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς

εντάχθηκαν

bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης

bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται

η υποmicroονή του microηχανήmicroατος

bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία

του δασκάλου

bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων

bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση

προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων

Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη

σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι

17

bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του

συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας

η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία

η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα

laquoερέθισmicroα απάντησηraquo

bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν

εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν

συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης

bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι

αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η

κοινωνική διάσταση της γλώσσας

bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την

πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική

Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα

προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε

microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση

Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα

microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς

υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του

microαθητή

72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo

Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας

ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον

ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της

γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των

microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας

στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας

Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο

Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)

18

εικόνα 1

Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-

ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια

εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε

γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης

bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής

παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο

από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )

εικόνα 2

19

εικόνα 3

bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)

εικόνα 4

20

bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά

ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες

microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)

εικόνα 5

Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο

τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)

Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται

από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ

721 Παρατηρήσεις

Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και

εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και

το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα

laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα

οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των

συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι

τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία

21

του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή

εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo

γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο

πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες

ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό

τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη

γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην

ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή

υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-

Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή

διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα

της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική

καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις

στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)

8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα

Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η

επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των

ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως

δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν

περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές

τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους

χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)

bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι

αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο

bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές

λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται

προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης

bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών

81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία

Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν

ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική

βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και

22

γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής

γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη

περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo

Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του

ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo

οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως

ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)

Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές

αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή

παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι

υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο

και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό

κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι

ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που

ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού

2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή

αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο

που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε

αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται

λάθος

Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών

βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το

αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της

γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και

κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο

προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο

γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)

82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα

Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να

υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα

προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την

πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι

δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε

23

στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα

προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε

λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η

εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές

υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να

διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου

προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν

σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία

συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο

για την εφηmicroερίδα

Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία

bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα

bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα

bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως

ευχάριστο

Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti

2004)

bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας

bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά

εθνικά) microέσω της microίmicroησης

bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι

microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo

bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η

Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της

προσοmicroοίωσης

83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου

Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που

συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και

ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)

Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των

επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985

Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης

2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)

24

bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε

προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο

σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής

bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση

επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν

παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή

τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών

βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)

bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται

εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo

bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της

οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή

συmicromicroαθητή)

bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη

συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα

αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι

δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε

τον διάλογο

bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα

εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του

ρόλου του εκπαιδευτικού

Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες

microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989

Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης

1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως

προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου

των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι

bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να

εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας

bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές

χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού

bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές

βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν

επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για

παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-

25

Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση

στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα

του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές

επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ

προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών

bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο

της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο

Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους

και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία

84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo

Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως

εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας

παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν

microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο

της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η

αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη

διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα

που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως

παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος

στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις

microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν

προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό

παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό

laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr

1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του

Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)

Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και

στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες

οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων

αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του

προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το

microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το

λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών

δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους

26

microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι

laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους

(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη

(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση

επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και

(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι

προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και

το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο

εικόνα 1

Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός

από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής

βασικές δυνατότητες

bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το

θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο

2)

bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει

(πλαίσιο 3)

bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2

27

bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα

πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)

εικόνα 3

bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις

βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)

28

εικόνα 4

bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που

που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)

εικόνα 5

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 6: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

6

συmicroβαίνει microέσα σε ένα κύκλο ευρύτερης σύνδεσης Το τεράστιο αποθεmicroατικό υλικό

των δικτύων είναι διαρκώς παρόν σε λανθάνουσα κατάσταση ακόmicroη και όταν δεν

επηρεάζει την άmicroεση επικοινωνία

3 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι δέσmicroιος του χρόνου και της ιστορίας καθώς τα υλικά του

είναι διαστρωmicroατωmicroένα προσφέρονται για ξαναδιάβασmicroα και ιδιαίτερη προσοχή

Αντίθετα ο υπολογιστικός είναι εφήmicroερος και παροντικός microπορεί να τροποποιηθεί ή

να εξαφανιστεί microε το πάτηmicroα ενός πλήκτρου

4 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι στατικός αυτός που προχωρά είναι ο αναγνώστης και

όχι ο τυπωmicroένος λόγος σε αντίθεση προς τον υπολογιστικό λόγο που είναι ρευστός

καθώς εξελίσσεται microε αλmicroατώδεις ρυθmicroούς ανάπτυξης και τροποποιείται συνεχώς

5 Η πρόσληψη του τυπωmicroένου λόγου απαιτεί τη συγκέντρωση και την προσοχή του

αναγνώστη το κείmicroενο κυρίως διαβάζεται- ενώ ο υπολογιστικός λόγος οπτικοποιεί

το περιεχόmicroενο και προκαλεί την εντύπωση το κείmicroενο κυρίως laquoβλέπεταιraquo 4 Για την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας

Η παραγωγή γραπτού λόγου εντάσσεται στη φιλοσοφία της επικοινωνιακής

προσέγγισης της γλώσσας Εmicroφανίστηκε ως αποτέλεσmicroα της επίδρασης όmicroορων

κλάδων της γλωσσολογίας (της κειmicroενογλωσσολογίας της ψυχογλωσσολογίας της

κοινωνιογλωσσολογίας της ανάλυσης συνεχούς λόγου) της εθνογραφίας και της

ανθρωπολογίας και συνιστά την κυρίαρχη αντίληψη στο διεθνή χώρο για τη

γλωσσική αγωγή κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες (Littlewood 1983) Σχετικώς

πρόσφατα ενσωmicroατώθηκε στο σηmicroερινό ΑΠ της Πρωτοβάθmicroιας και ∆ευτεροβάθmicroιας

εκπαίδευσης στη χώρα microας (Χαραλαmicroπόπουλος 1999) Αυτό ωστόσο δεν σηmicroαίνει

ότι στη σηmicroερινή σχολική πρακτική έχει microηδενιστεί το habitus του παραδοσιακού

τρόπου γλωσσικής διδασκαλίας το οποίο στηρίζεται στις επόmicroενες αρχές Μέσσιου

2003)

bull Η έmicroφαση δίνεται στο τελικό προϊόν του γραπτού λόγου

bull Το γράψιmicroο θεωρείται ατοmicroική εργασία

bull Προέχει η συστηmicroατική καλλιέργεια των δεξιοτήτων χρήσης γραmicromicroατικών και

συντακτικών φαινοmicroένων ανεξάρτητα από το κειmicroενικό τους πλαίσιο

bull Το κείmicroενο γράφεται στην τάξη για να διαβαστεί από τον δάσκαλο ο οποίος

7

είναι εκτός από αποκλειστικός ρυθmicroιστής της γλωσσικής αγωγής ο microοναδικός

αποδέκτης-αξιολογητής του τελικού κειmicroένου των microαθητών

Γενικότερα η διδασκαλία της γλώσσας microε βάση τα παραδοσιακά πρότυπα κρίνεται

σήmicroερα microετωπική στη γενικότερη οργάνωση (χωρίς να λαmicroβάνει υπόψη τις

ιδιατερότητες και τις ανάγκες των microαθητών) δασκαλοκεντρική στη δοmicroή της και

ερωτηmicroατική ή microονολογική στον τρόπο κυκλοφορίας της (Ματσαγγούρας 2004 92)

Τη microέθοδο αυτή ήρθε να ανατρέψει η επονοmicroαζόmicroενη laquoεπικοινωνιακή προσέγγιση

της γλώσσαςraquo Αν και ο σχετικός όρος διέπεται από ρευστότητα και έχει

χρησιmicroοποιηθεί από πολλούς για διάφορες ανάγκες και microε διαφορετικές σηmicroασίες οι

βασικές της αρχές θα microπορούσαν να συνοψιστούν στα εξής (Χαραλαmicroπόπουλος

1999)

bull Γλωσσική microονάδα microελέτης της γλώσσας δεν είναι τόσο η λέξη και η πρόταση όσο

το κείmicroενο το οποίο αποτελεί συστατικό στοιχείο του άmicroεσου και ευρύτερου

κοινωνικοπολιτικού περιβάλλοντος χωρίς το οποίο η παραγωγή λόγου θα ήταν

αδύνατη

bull Η γλώσσα είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και χρησιmicroοποιείται σε ποικίλες περιστάσεις

για την εξυπηρέτηση των αναγκών της κοινωνίας Είναι κατ επέκταση από

λειτουργική άποψη πολύmicroορφη Αυτό σηmicroαίνει ότι στην εκπαίδευση δεν υπάρχει

microόνο microία η επίσηmicroη σχολική γλώσσα-νόρmicroα αλλά πολλές γλώσσες όσες και οι

ανάγκες της εκάστοτε κοινωνίας που πρέπει να εξυπηρετηθούν Επίσης δεν

υπάρχει microόνο ένα είδος σχολικού γραπτού λόγου (λχ η έκθεση ιδεών)

bull Η γλωσσική διδασκαλία εποmicroένως πρέπει να έχει ως στόχο να εξασκήσει τους

microαθητές σε διαφορετικά είδη λόγου (προφορικού ή γραπτού) αλλά και σε

διαφορετικά επίπεδα ύφους ανάλογα microε την εκάστοτε περίσταση επικοινωνίας

Με άλλα λόγια η επικοινωνιακή προσέγγιση έχει microεταγνωστικές λειτουργίες και

απώτερο σκοπό να συνειδητοποιήσει το microαθητικό κοινό τη λειτουργία του λόγου

ώστε να microπορεί να επικοινωνεί (προφορικά και γραπτά) διαmicroορφώνοντας τα

στοιχεία της δικής του ιδιολέκτου ανάλογα microε τις προθέσεις του microε τις

διαφορετικές συνθήκες επικοινωνίας και microε τους εκάστοτε

αποδέκτεςαναγνώστες

bull Η κατάκτηση αυτή συνδέεται microε τη microάθηση θεωρούmicroενη ως διαδικασία Αυτό

απαιτεί εmicroπλοκή των microαθητών σε γλωσσικές δραστηριότητες επειδή laquoη γλώσσα

microαθαίνεται πιο εύκολα όταν χρησιmicroοποιείται ενεργητικά παρά όταν προσφέρεται

σαν ένα σύνολο από αποκοmicromicroένες προτάσεις ή ασκήσειςraquo (Halliday amp Hasan

1989 181) H εmicroπλοκή και ενεργητική συmicromicroετοχή των microαθητών προϋποθέτει

8

ευρύ φάσmicroα δραστηριοτήτων στο πλαίσιο των οποίων ενεργούν microε αυτονοmicroία

και έξω από τον άmicroεσο έλεγχο του εκπαιδευτικού Οι δραστηριότητες αυτές

πρέπει να δηmicroιουργούν επικοινωνιακές συνθήκες στις οποίες να νιώθουν οι

microαθητές την ανάγκη να χρησιmicroοποιήσουν τη γλώσσα

bull Ο επικοινωνιακός λόγος επιβάλλει την ένταξή του σε επικοινωνιακό πλαίσιο Ο

προσδιορισmicroός του πλαισίου ή laquoπερικείmicroενουraquo (Γεωργακοπούλου amp Γούτσος

1999) στον γραπτό λόγο παρουσιάζει ιδιοmicroορφίες σε σχέση microε τον προφορικό σε

σηmicroείο να θεωρείται δύσκολο έργο microε σύστηmicroα εντελώς διαφορετικό από τον

προφορικό (Bereiter amp Scardamalia 1987 Graves 1978 Ματσαγγούρας 2004

65) Ο γραπτός λόγος είναι οργανωmicroένος έχει διάρκεια στον χρόνο και δεν

στηρίζεται στα παραγλωσσικά και εξωγλωσσικά στοιχεία Αφορά κυρίως στην

επικοινωνία από απόσταση microε microοναδικό microέσο το κείmicroενο Γι αυτό η επικοινωνία

microέσω του γραπτού λόγου είναι microονόδροmicroη και microετά τη συγγραφή του κειmicroένου

δεν υπάρχουν κατά κανόνα δυνατότητες αλλαγής ή βελτίωσής του ως

αποτέλεσmicroα της αλληλεπίδρασης ποmicroπού και δέκτη

bull Η έmicroφαση κατά τη διδασκαλία της microητρικής γλώσσας πρέπει να δίνεται κατεξοχήν

στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και όχι στην ανάλυση ή στη θεωρητική

γνώση του γλωσσικού συστήmicroατος Το ενδιαφέρον έτσι microετατοπίζεται από την

microεταγλωσσική αντίληψη του laquomicroαθαίνω για τη γλώσσα microουraquo στην επικοινωνιακή-

λειτουργική laquomicroαθαίνω τη γλώσσα microουraquo Με άλλα λόγια για την αποτελεσmicroατική επικοινωνία δεν αρκεί microόνο η γλωσσική ικανότητα (δηλαδή η γνώση του

γλωσσικού συστήmicroατος) αλλά και γνώσεις που επιτρέπουν την προσαρmicroογή του

λόγου στις διάφορες επικοινωνιακές περιστάσεις η ύπαρξη δηλαδή επικοινωνιακής ικανότητας Η παραγωγή νοήmicroατος και η αποτελεσmicroατική

επικοινωνία δεν είναι microόνο ζήτηmicroα γνώσης των γλωσσικών δοmicroών αλλά

συνδέονται microε ποικίλους παράγοντες (ποιος microιλάει σε ποιον απευθύνεται για

ποιο θέmicroα microε ποια πρόθεση πού πότε πώς) οι οποίοι συνιστούν την περίσταση επικοινωνίας

bull Στο γλωσσικό microάθηmicroα πρέπει να δηmicroιουργούνται κατά το δυνατόν πραγmicroατικές

περιστάσεις επικοινωνίας Έτσι δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές για παραγωγή

ποικιλίας ειδών λόγου και ύφους ενώ η καλλιέργεια της επικοινωνιακής και της

γλωσσικής τους ικανότητας καθίσταται επιτυχέστερη και αποδοτικότερη Όσο για

τα υπό διδασκαλία κείmicroενα πρέπει να είναι laquoαυθεντικάraquo και να προέρχονται από

ποικιλία ειδών γραπτού λόγου (από εφηmicroερίδες και περιοδικά microέχρι οδηγούς

κατασκευής αντικειmicroένων) όχι απαραίτητα από τον χώρο της λογοτεχνίας Έτσι

9

οι microαθητές συνειδητοποιούν την αξία της γλώσσας ως φορέα πολιτισmicroού όπως

αυτός αποτυπώνεται στη γλώσσα (Σκιά 2001)

5 Ο διπλός ρόλος των microαθητών στο γλωσσικό microάθηmicroα

Η σταδιακή συγγραφή κειmicroένων στην εκπαίδευση επιφυλάσσει δύο συνδυαστικούς

microεταξύ τους ρόλους στους microαθητές αφενός τον ρόλο του laquoσυγγραφέα-δηmicroιουργούraquo

και αφετέρου τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo (Σπαντιδάκης 2004 26-28) Ως

συγγραφείς-δηmicroιουργοί οι microαθητές παράγουν ιδέες τις οργανώνουν επιλέγοντας

τους αποδέκτες-αναγνώστες ξεκαθαρίζουν τους στόχους του υπό σύνταξη κειmicroένου

το βελτιώνουν και επιλέγουν τη στρατηγική που θα ακολουθήσουν Αναλαmicroβάνουν

δηλαδή όλο το γνωστικό και microεταγνωστικό φορτίο που απαιτείται για την παραγωγή

γραπτού λόγου Η επιτυχής ανταπόκριση στον ρόλο αυτό προϋποθέτει ότι οι microαθητές

κατέχουν αφενός τις δεξιότητες και τις στρατηγικές που απαιτούνται για να

ολοκληρωθεί η κειmicroενική εργασία και γνωρίζουν αφετέρου το πώς το πότε το πού

και το γιατί χρησιmicroοποιούνται οι παραπάνω σtρατηγικές προκειmicroένου να είναι

αποτελεσmicroατική η microάθηση Από την άλλη microεριά ως γραmicromicroατείς-γραφείς οι microαθητές

καλούνται να εκτελέσουν τις απαραίτητες κινήσεις λεπτής κινητικότητας για τον

σχεδιασmicroό της microορφής του κειmicroένου δηλαδή να σχεδιάσουν τα γράmicromicroατα να

αφήνουν αποστάσεις ανάmicroεσα στα γράmicromicroατα και στις λέξεις του κειmicroένου να

γνωρίζουν και να χρησιmicroοποιούν τους γραmicromicroατικο-συντακτικούς και ορθογραφικούς

κανόνες τα σηmicroεία στίξης καθώς επίσης τα δοmicroικά στοιχεία του είδους του κειmicroένου

Είναι προφανές ότι και οι δύο προηγούmicroενοι ρόλοι εmicroπλέκουν τους microαθητές σε

διαδικασίες επίπονες δύσκολες και απαιτητικές γεγονός που αυξάνει τις ευθύνες του

εκπαιδευτικού καθώς θα πρέπει ο ίδιος να γνωρίζει αφενός τους ρόλους που

επιτελούν οι microαθητές του στην παραγωγή του γραπτού λόγου αλλά και να είναι σε

θέση να επιστρατεύει τρόπους και microέσα προκειmicroένου να τους υποστηρίξει στο

δύσκολο έργο τους 6 Τα στάδια της συγγραφής των κειmicroένων

Ως προς τα στάδια που ακολουθούνται στην παραγωγή γραπτού λόγου σήmicroερα

θεωρείται ξεπερασmicroένη η αντίληψη ότι αυτά είναι τρία (σχεδιασmicroός γραφή

διόρθωση) και microάλιστα εντελώς ανεξάρτητα microεταξύ τους που υλοποιούνται κατά

διαδοχική χρονική ακολουθία Αν και δεν υπάρχει microία και αποκλειστική laquoδιαδικασία

10

γραψίmicroατοςraquo οι ερευνητές (Flower amp Hayes 1981 Neuwirth Kaufer Chandhok amp

Morris 2000 Ματσαγγούρας 2004 173 240 κε) τείνουν στο να δεχτούν ότι η

microέθοδος σταδιακής συγγραφής κειmicroένου περιλαmicroβάνει τα εξής στάδια

1 ο σχεδιασmicroός (planning) οι microαθητές επιχειρούν να ανακαλέσουν από τη

microνήmicroη τους τις πληροφορίες που χρειάζονται για να τις οργανώσουν στη συνέχεια microε

τρόπον ώστε να εξυπηρετήσουν τις προθέσεις τους Το προσχέδιο ή σχεδιασmicroός

περιλαmicroβάνει τρία επιmicroέρους βήmicroατα (Σπαντιδάκης 2004 28-29)

11 τη στοχοθεσία (goal setting) οι microαθητές σε αυτό το βήmicroα καλούνται να

επιλέξουν και να αποφασίσουν σχετικά microε 111 το ακροατήριο στο οποίο απευθύνεται το κείmicroενο καθώς επίσης

τις ανάγκες και τα ενδιαφεροντά του Ως αποδέκτες του κειmicroένου υπολογίζονται τόσο

οι πραγmicroατικοί συmicromicroαθητές του συγγραφέα όσο και οι υποθετικοί microε καταστάσεις

ωστόσο επακριβώς προσδιορισmicroένες από τον εκπαιδευτικό 112 το είδος του κειmicroένου το οποίο προϋποθέτει τη γνώση των

ιδιαίτερων δοmicroικών του στοιχείων 113 τις προθέσεις ή τον σκοπό για τον οποίο ο συγγραφέας

συντάσσει το κείmicroενό του

12Τη γέννηση ιδεών (brainstorimng) κατά την εκτέλεση αυτού του βήmicroατος

ο microαθητής-συγγραφέας σηmicroειώνει λέξεις-κλειδιά κοmicromicroάτια φράσεων ή και ολόκληρες

προτάσεις τις οποίες χρησιmicroοποιεί ως laquoάγκυρεςraquo προκειmicroένου να αναπτύξει αυτά

που πρόκειται να γράψει

13Την οργάνωση των ιδεών (organizing) ο microαθητής συγγραφέας

χρησιmicroοποιεί κάθε είδους παραγλωσσικά σηmicroεία έτσι ώστε να εκφράζουν αυτό που

θέλει να γράψει Οργανώνει επίσης τις ιδέες του σύmicroφωνα microε τους στόχους που έχει

προηγουmicroένως θέσει

Το έργο της υποστήριξης του εκπαιδευτικού στην πρώτη φάση του σχεδιασmicroού

εντοπίζεται στην προσπάθειά του να βοηθήσει τους microαθητές στην ανάκληση

προηγούmicroενων εmicroπειριών τους και στην παροχή κάθε είδους πηγών (κειmicroένων

εντύπων σχεδίων διαγραmicromicroάτων οπτικοακουστικών παρουσιάσεων κλπ) που

σχετίζονται microε το υπό σύνταξη θέmicroα

2 το πρώτο κείmicroενο (drafting) στη δεύτερη αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας

περισσότερο τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo παρά του laquoσυγγραφέα-

δηmicroιουργούraquo καταγράφουν τις ιδέες που έχουν ήδη συγκεντρώσει και οργανώσει

11

στην πρώτη σχεδιαστική φάση Όπως εύστοχα επισηmicroαίνεται (Σπαντιδάκης 2004

33) το παραγόmicroενο κείmicroενο αποτελεί ένα είδος laquoπρόβαςraquo το οποίο επιδέχεται

βελτιώσεις microέχρι την laquoπρεmicroιέραraquo Πρόκειται γενικότερα για πρό-χειρο κείmicroενο και

καθαρά ιδιωτικό που δεν υπολογίζει τους αναγνώστες-αποδέκτες

3 Η επανεξέταση (revising) και επιmicroέλεια (editing) του κειmicroένου στη δίπτυχη

αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας και τους δύο ρόλους (των συγγραφέων και των

γραmicromicroατέων) συνεχίζουν να βελτιώνουν το γραπτό τους τόσο ως προς το

περιεχόmicroενο όσο και ως προς τη microορφή του Πρόκειται για την πλέον σηmicroαντική και

εξαιρετικά δύσκολη φάση εργασίας επειδή οι microαθητές καλούνται να επανεξετάσουν

το γραπτό τους να το αξιολογήσουν και να αποφασίσουν για το πώς microπορούν να το

βελτιώσουν Η επανεξέτασηβελτίωση προϋποθέτει εξάλλου την κριτική ανάγνωση εκ

microέρους των microαθητών του πρωτο-κειmicroένου microε εστίαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό

όσο και στους προαποφασισmicroένους στόχους του Τέλος επειδή η επανεξέταση είναι

το προστάδιο της τελικής laquoέκδοσηςraquo του κειmicroένου εκτιmicroάται ως ένα είδος επιmicroέλειας

(editing) απαιτώντας από τους microαθητές ποικιλία δεξιοτήτων που εκτείνονται από την

ευανάγνωστη και ορθή γραφή των λέξεων microέχρι τον ευέλικτο χειρισmicroό οργάνωσης

προτάσεων και παραγράφων

4 Η έκδοση κοινοποίηση του κειmicroένου (editing) στο στάδιο αυτό οι microαθητές

microοιράζονται το κείmicroενό τους microε άλλους αποδέκτες-αναγνώστες (συmicromicroαθητές

εκπαιδευτικούς γονείς φίλους) που ουσιαστικά αποτελούν το ευρύτερο ακροατήριό

τους Η σηmicroασία του σταδίου αυτού έγκειται στο ότι δίνει σκοπό στη δραστηριότητα

παραγωγής γραπτού λόγου εκφρασmicroένου microε διάφορους τρόπους (βιβλία περιοδικά

και εφηmicroερίδες διαλογική δραmicroατοποίηση δηmicroόσιες ανακοινώσεις σε συmicromicroαθητές ή

και γονείς ηχογράφηση ή και οπτικογράφησή τους)

61 Προϋποθέσεις αποτελεσmicroατικότητας

1 Η σταδιακή συγγραφή του κειmicroένου δεν είναι microια γραmicromicroική διαδικασία και

άπαξ ενέργεια (Faigley 1986) που εξαντλείται στη γνωστή διόρθωση και στην

επιστροφή του κειmicroένου Συνήθως το ένα στάδιο ενυπάρχει στο άλλο και

επανέρχονται πολλές φορές κατά τη διάρκεια της γραφής Εξάλλου από το

παράδειγmicroα των ενηλίκων συγγραφέων είναι διαπιστωmicroένο ότι κατά το γράψιmicroο

σταmicroατάει κάποιος για να ελέγξει ότι είχε γράψει Αν διαπιστώσει πως δεν

εξυπηρετείται ο στόχος που είχε τότε microπορεί αν η απόκλιση είναι microικρή να

βελτιώσει τα γραφέντα να ξανασχεδιάσει σε microικρό ή microεγάλο βαθmicroό το σύνολο του

12

κειmicroένου Συmicroβαίνει δηλαδή ένα είδος αλληλοεγκιβωτισmicroού των σταδίων και όχι

γραmicromicroικής τους αλληλουχίας

2 Επιτακτική ανάγκη κατά την παραγωγή του γραπτού λόγου είναι να microην

αγνοείται η παιδαγωγική αρχή της διαφοροποιηmicroένης διδασκαλίας που θα πρέπει να

προσαρmicroόζεται στις ανάγκες στον ρυθmicroό εργασίας και στις ιδιαιτερότητες κάθε

microαθητή (Graves 1994 57) Όπως οι ενήλικοι συγγραφείς κάθε microαθητής συγγραφέας

γράφει microε τον δικό του τρόπο συνδυάζοντας αυτά που γνωρίζει microε αυτά που θέλει να

πετύχει

3 Είναι απαραίτητο να δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές να βελτιώνουν τα

κείmicroενά τους έπειτα από microια κατάλληλη διδακτική microεθόδευση διόρθωσης ώστε να

συνειδητοποιούν τί θα βελτιώσουν και γιατί Έτσι το γράψιmicroο παίρνει τη microορφή microια

δυναmicroικής και όχι στατικής διαδικασίας Ο παράγοντας επίσης laquoχρόνοςraquo καθίσταται

στην παραγωγή του γραπτού λόγου σηmicroαντικός δεδοmicroένου ότι αναφέρεται σε

αυθεντικές γλωσσικές δραστηριότητες που microπορεί και αξίζει ίσως να διαρκέσουν

ώρες ή και microέρες

4 Στην αποτελεσmicroατικότητα της παραγωγής του γραπτού των microαθητών

συmicroβάλλουν η εξ αρχής γνώση των διδακτικών στόχων και κριτηρίων microε βάση τα

οποία θα κριθούν οι επιδόσεις τους ενώ η παροχή κάθε είδους κινήτρων από την

πλευρά του εκπαιδευτικού ενισχύει την αυτο-εικόνα των microαθητών επηρεάζοντας

καθοριστικά την ποιότητα του γραπτού λόγου Η πάσης φύσεως συνδροmicroή από την

πλευρά του εκπαιδευτικού είναι αποτελεσmicroατικότερη όταν δίνεται κατά τη διάρκεια

της δυσκολίας που αντιmicroετωπίζουν οι microαθητές και εποmicroένως αν αυτό είναι δυνατό

να γίνει κατά τη διάρκεια της παραγωγής λόγου πάντως όχι εκ των υστέρων

5 Στο πλαίσιο αυτό προβάλλεται η ανάγκη της οργάνωσης της γλωσσικής

διδασκαλίας σε οmicroάδες εργασίας Η αντίληψη αυτή σηmicroαίνει ότι η κατάκτηση της

γλώσσας επιτυγχάνεται καλύτερα microέσω της συνεργασίας επειδή ακριβώς η γλώσσα

είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και η παραγωγή γραπτού λόγου είναι κοινωνικά

προσδιορισmicroένη πράξη Εξάλλου η ψυχολογία της microάθησης επισηmicroαίνει τη

σπουδαιότητα της συνεργασίας Αν δεχτούmicroε γενικότερα τη θέση του Vygotsky

(1988) ότι η σκέψη είναι εσωτερικοποιηmicroένες αλληλεπιδράσεις (συνοmicroιλίες δηλαδή microε

άλλους) τότε η παραγωγή γραπτού λόγου είναι εσωτερικοποιηmicroένες συνοmicroιλίες που

εξωτερικοποιούνται και προσφέρονται ξανά ως κοινωνικές Εποmicroένως είναι

13

σηmicroαντικό οι εκπαιδευτικοί να δηmicroιουργούν ένα περιβάλλον πλούσιο σε

αλληλεπιδράσεις-συνοmicroιλίες κατά την παραγωγή γραπτού λόγου των microαθητών

6 Tα παραπάνω συνεπάγονται και έναν διαφορετικό ρόλο του εκπαιδευτικού ο

οποίος στη συγκεκριmicroένη περίπτωση λειτουργεί ως υποστηρικτής της microάθησης που

βοηθάει στην ταχύτερη πνευmicroατική ωρίmicroανση των microαθητών (laquoζώνη της εγγύτερης

ανάπτυξηςraquo) ∆εν λειτουργεί πια ως κάτοχος της γνώσης την οποία διοχετεύει στους

microαθητές αλλά ως εmicroψυχωτής που ενθαρρύνει και δηmicroιουργεί κίνητρα ως microέλος της

οmicroάδας που διατυπώνει ισότιmicroα την άποψή του ως σύmicroβουλος που είναι διαθέσιmicroος

για βοήθεια και συmicroβουλές Αυτός ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει ως αποτέλεσmicroα

την απόκτηση αυτονοmicroίας από τον microαθητή τόσο στο να χρησιmicroοποιεί τη γλώσσα όσο

και στο να microαθαίνει αναλαmicroβάνοντας την ευθύνη της microαθησιακής του πορείας microέσα

και έξω από το σχολείο (Atwell 1991 140-141)

62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν

Η διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου είναι δύσκολο να επιτευχθεί από όλους

τους microαθητές στον ίδιο βαθmicroό Τα διαπιστωmicroένα προβλήmicroατα που καταγράφονται

στη σχετική βιβλιογραφία επιmicroερίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες (Σπαντιδάκης

2004 48-67)

1 Προβλήmicroατα γνωστικών-microεταγνωστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές ως

συγγραφείς αντιmicroετωπίζουν δυσκολίες ως προς

bull τις γνωστικές και microεταγνωστικές δεξιότητες

bull τον σχεδιασmicroό του γραπτού

bull την επανεξέταση βελτίωση των ιδεών

2 Προβλήmicroατα microηχανιστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές κυρίως ως

γραmicromicroατείς αντιmicroετωπίζουν αδυναmicroίες

bull γραφής microε το χέρι

bull ορθογραφίας

bull λεξιλογίου

bull τονισmicroού σύνταξης και στίξης

Ως προς την πρώτη κατηγορία προβληmicroάτων επισηmicroαίνεται ότι σε αντίθεση προς τους έmicroπειρους συγγγραφείς που ακολουθούν σύνθετα microοντέλα επεξεργασmicroένης

γραφής οι microαθητές συγγραφείς συχνά

14

bull δεν είναι σε θέση να επιλέξουν να εφαρmicroόσουν και να αξιολογήσουν microια

κειmicroενική στρατηγική

bull δεν έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναmicroιών τους ως συγγραφέων

bull αδυνατούν να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις που θέτει το υπό ανάπτυξη θέmicroα

bull δεν είναι σε θέση να εκπονήσουν σχέδια και δεν microπορούν να συνειδητοποιήσουν

τον σκοπό για τον οποίο γράφουν

bull Επιλέγουν έτσι το microοντέλο της παράθεσης πληροφοριών που σηmicroαίνει ότι

bull συντάσσουν τις ιδέες τους microε βάση τα όσα ξέρουν ή θυmicroούνται και όχι microε βάση τη

γνώση που παράγεται κατά τη συγγραφική διαδικασία

bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο εύρος λεξιλογίου και προτάσεων

bull γράφουν παρατακτικά ακολουθώντας πρότυπα του προφορικού λόγου

bull επιmicroένουν στο περιεχόmicroενο παρά στη δοmicroή του κειmicroένου

bull γράφουν είτε για τον εαυτό τους είτε για τον δάσκαλο πάντως όχι για τους

αποδέκτες τους

bull θεωρούν την επανεξέταση ως αγγαρεία προβαίνοντας σε περιστασιακές και

επιδερmicroικές βελτιώσεις του γραπτού τους

Ως προς τη δεύτερη κατηγορία επισηmicroαίνεται ειδικότερα ότι οι microαθητές ως

γραmicromicroατείς εmicroφανίζουν τα εξής προβλήmicroατα

bull αδυνατούν να παράγουν ευανάγνωστα κείmicroενα εύκολα και γρήγορα

bull δυσκολεύονται στην αυτόmicroατη ανάκληση και εκτέλεση διαδοχικών microυοκινητικών

κινήσεων που είναι αναγκαίες για τη γραφή γραmicromicroάτων και αριθmicroών (δυσγραφία)

bull προβαίνουν σε θεmicroατικά και καταληκτικά λάθη

bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο προφορικό κυρίως λεξιλόγιο

bull δεν είναι σε θέση να εσωτερικεύσουν την εφαρmicroογή των κανόνων στίξης

bull δοmicroούν ακανόνιστα τις προτάσεις

7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα

Η αντιmicroετώπιση των προβληmicroάτων στην παραγωγή του γραπτού λόγου είναι έργο

του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει αφού διαγνώσει τα προβλήmicroατα και τις ανάγκες

των microαθητών να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τα κατάλληλα υποστηρικτικά microέσα

(αντισταθmicroιστικά-θεραπευτικά ή και τα δύο) της γλωσσικής διδασκαλίας Στο

ρεπερτόριο των τεχνολογικών υποστηρικτικών microέσων ανήκουν και οι υπολογιστές

15

Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές

microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής

λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος

κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =

CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo

(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική

πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους

καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα

(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)

Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της

ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση

διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων

και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί

τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι

διακρίνονται

(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)

όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and

Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)

(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου

κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των

χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)

(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)

περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης

αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου

Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει

ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα

παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα

νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια

εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση

δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα

εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα

στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι

microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε

τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές

16

Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης

εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο

κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή

προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των

παραγώγων της

71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας

Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής

microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της

παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών

βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του

οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη

δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και

φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα

γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν

τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση

λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της

συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το

πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του

ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του

Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς

εντάχθηκαν

bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης

bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται

η υποmicroονή του microηχανήmicroατος

bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία

του δασκάλου

bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων

bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση

προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων

Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη

σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι

17

bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του

συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας

η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία

η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα

laquoερέθισmicroα απάντησηraquo

bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν

εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν

συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης

bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι

αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η

κοινωνική διάσταση της γλώσσας

bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την

πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική

Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα

προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε

microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση

Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα

microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς

υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του

microαθητή

72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo

Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας

ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον

ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της

γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των

microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας

στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας

Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο

Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)

18

εικόνα 1

Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-

ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια

εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε

γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης

bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής

παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο

από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )

εικόνα 2

19

εικόνα 3

bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)

εικόνα 4

20

bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά

ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες

microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)

εικόνα 5

Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο

τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)

Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται

από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ

721 Παρατηρήσεις

Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και

εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και

το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα

laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα

οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των

συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι

τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία

21

του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή

εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo

γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο

πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες

ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό

τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη

γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην

ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή

υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-

Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή

διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα

της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική

καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις

στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)

8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα

Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η

επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των

ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως

δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν

περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές

τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους

χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)

bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι

αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο

bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές

λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται

προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης

bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών

81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία

Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν

ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική

βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και

22

γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής

γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη

περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo

Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του

ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo

οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως

ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)

Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές

αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή

παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι

υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο

και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό

κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι

ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που

ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού

2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή

αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο

που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε

αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται

λάθος

Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών

βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το

αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της

γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και

κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο

προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο

γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)

82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα

Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να

υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα

προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την

πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι

δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε

23

στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα

προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε

λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η

εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές

υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να

διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου

προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν

σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία

συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο

για την εφηmicroερίδα

Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία

bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα

bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα

bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως

ευχάριστο

Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti

2004)

bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας

bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά

εθνικά) microέσω της microίmicroησης

bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι

microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo

bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η

Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της

προσοmicroοίωσης

83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου

Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που

συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και

ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)

Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των

επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985

Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης

2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)

24

bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε

προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο

σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής

bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση

επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν

παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή

τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών

βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)

bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται

εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo

bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της

οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή

συmicromicroαθητή)

bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη

συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα

αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι

δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε

τον διάλογο

bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα

εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του

ρόλου του εκπαιδευτικού

Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες

microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989

Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης

1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως

προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου

των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι

bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να

εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας

bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές

χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού

bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές

βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν

επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για

παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-

25

Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση

στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα

του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές

επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ

προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών

bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο

της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο

Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους

και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία

84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo

Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως

εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας

παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν

microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο

της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η

αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη

διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα

που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως

παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος

στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις

microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν

προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό

παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό

laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr

1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του

Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)

Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και

στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες

οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων

αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του

προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το

microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το

λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών

δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους

26

microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι

laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους

(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη

(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση

επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και

(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι

προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και

το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο

εικόνα 1

Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός

από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής

βασικές δυνατότητες

bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το

θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο

2)

bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει

(πλαίσιο 3)

bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2

27

bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα

πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)

εικόνα 3

bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις

βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)

28

εικόνα 4

bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που

που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)

εικόνα 5

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 7: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

7

είναι εκτός από αποκλειστικός ρυθmicroιστής της γλωσσικής αγωγής ο microοναδικός

αποδέκτης-αξιολογητής του τελικού κειmicroένου των microαθητών

Γενικότερα η διδασκαλία της γλώσσας microε βάση τα παραδοσιακά πρότυπα κρίνεται

σήmicroερα microετωπική στη γενικότερη οργάνωση (χωρίς να λαmicroβάνει υπόψη τις

ιδιατερότητες και τις ανάγκες των microαθητών) δασκαλοκεντρική στη δοmicroή της και

ερωτηmicroατική ή microονολογική στον τρόπο κυκλοφορίας της (Ματσαγγούρας 2004 92)

Τη microέθοδο αυτή ήρθε να ανατρέψει η επονοmicroαζόmicroενη laquoεπικοινωνιακή προσέγγιση

της γλώσσαςraquo Αν και ο σχετικός όρος διέπεται από ρευστότητα και έχει

χρησιmicroοποιηθεί από πολλούς για διάφορες ανάγκες και microε διαφορετικές σηmicroασίες οι

βασικές της αρχές θα microπορούσαν να συνοψιστούν στα εξής (Χαραλαmicroπόπουλος

1999)

bull Γλωσσική microονάδα microελέτης της γλώσσας δεν είναι τόσο η λέξη και η πρόταση όσο

το κείmicroενο το οποίο αποτελεί συστατικό στοιχείο του άmicroεσου και ευρύτερου

κοινωνικοπολιτικού περιβάλλοντος χωρίς το οποίο η παραγωγή λόγου θα ήταν

αδύνατη

bull Η γλώσσα είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και χρησιmicroοποιείται σε ποικίλες περιστάσεις

για την εξυπηρέτηση των αναγκών της κοινωνίας Είναι κατ επέκταση από

λειτουργική άποψη πολύmicroορφη Αυτό σηmicroαίνει ότι στην εκπαίδευση δεν υπάρχει

microόνο microία η επίσηmicroη σχολική γλώσσα-νόρmicroα αλλά πολλές γλώσσες όσες και οι

ανάγκες της εκάστοτε κοινωνίας που πρέπει να εξυπηρετηθούν Επίσης δεν

υπάρχει microόνο ένα είδος σχολικού γραπτού λόγου (λχ η έκθεση ιδεών)

bull Η γλωσσική διδασκαλία εποmicroένως πρέπει να έχει ως στόχο να εξασκήσει τους

microαθητές σε διαφορετικά είδη λόγου (προφορικού ή γραπτού) αλλά και σε

διαφορετικά επίπεδα ύφους ανάλογα microε την εκάστοτε περίσταση επικοινωνίας

Με άλλα λόγια η επικοινωνιακή προσέγγιση έχει microεταγνωστικές λειτουργίες και

απώτερο σκοπό να συνειδητοποιήσει το microαθητικό κοινό τη λειτουργία του λόγου

ώστε να microπορεί να επικοινωνεί (προφορικά και γραπτά) διαmicroορφώνοντας τα

στοιχεία της δικής του ιδιολέκτου ανάλογα microε τις προθέσεις του microε τις

διαφορετικές συνθήκες επικοινωνίας και microε τους εκάστοτε

αποδέκτεςαναγνώστες

bull Η κατάκτηση αυτή συνδέεται microε τη microάθηση θεωρούmicroενη ως διαδικασία Αυτό

απαιτεί εmicroπλοκή των microαθητών σε γλωσσικές δραστηριότητες επειδή laquoη γλώσσα

microαθαίνεται πιο εύκολα όταν χρησιmicroοποιείται ενεργητικά παρά όταν προσφέρεται

σαν ένα σύνολο από αποκοmicromicroένες προτάσεις ή ασκήσειςraquo (Halliday amp Hasan

1989 181) H εmicroπλοκή και ενεργητική συmicromicroετοχή των microαθητών προϋποθέτει

8

ευρύ φάσmicroα δραστηριοτήτων στο πλαίσιο των οποίων ενεργούν microε αυτονοmicroία

και έξω από τον άmicroεσο έλεγχο του εκπαιδευτικού Οι δραστηριότητες αυτές

πρέπει να δηmicroιουργούν επικοινωνιακές συνθήκες στις οποίες να νιώθουν οι

microαθητές την ανάγκη να χρησιmicroοποιήσουν τη γλώσσα

bull Ο επικοινωνιακός λόγος επιβάλλει την ένταξή του σε επικοινωνιακό πλαίσιο Ο

προσδιορισmicroός του πλαισίου ή laquoπερικείmicroενουraquo (Γεωργακοπούλου amp Γούτσος

1999) στον γραπτό λόγο παρουσιάζει ιδιοmicroορφίες σε σχέση microε τον προφορικό σε

σηmicroείο να θεωρείται δύσκολο έργο microε σύστηmicroα εντελώς διαφορετικό από τον

προφορικό (Bereiter amp Scardamalia 1987 Graves 1978 Ματσαγγούρας 2004

65) Ο γραπτός λόγος είναι οργανωmicroένος έχει διάρκεια στον χρόνο και δεν

στηρίζεται στα παραγλωσσικά και εξωγλωσσικά στοιχεία Αφορά κυρίως στην

επικοινωνία από απόσταση microε microοναδικό microέσο το κείmicroενο Γι αυτό η επικοινωνία

microέσω του γραπτού λόγου είναι microονόδροmicroη και microετά τη συγγραφή του κειmicroένου

δεν υπάρχουν κατά κανόνα δυνατότητες αλλαγής ή βελτίωσής του ως

αποτέλεσmicroα της αλληλεπίδρασης ποmicroπού και δέκτη

bull Η έmicroφαση κατά τη διδασκαλία της microητρικής γλώσσας πρέπει να δίνεται κατεξοχήν

στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και όχι στην ανάλυση ή στη θεωρητική

γνώση του γλωσσικού συστήmicroατος Το ενδιαφέρον έτσι microετατοπίζεται από την

microεταγλωσσική αντίληψη του laquomicroαθαίνω για τη γλώσσα microουraquo στην επικοινωνιακή-

λειτουργική laquomicroαθαίνω τη γλώσσα microουraquo Με άλλα λόγια για την αποτελεσmicroατική επικοινωνία δεν αρκεί microόνο η γλωσσική ικανότητα (δηλαδή η γνώση του

γλωσσικού συστήmicroατος) αλλά και γνώσεις που επιτρέπουν την προσαρmicroογή του

λόγου στις διάφορες επικοινωνιακές περιστάσεις η ύπαρξη δηλαδή επικοινωνιακής ικανότητας Η παραγωγή νοήmicroατος και η αποτελεσmicroατική

επικοινωνία δεν είναι microόνο ζήτηmicroα γνώσης των γλωσσικών δοmicroών αλλά

συνδέονται microε ποικίλους παράγοντες (ποιος microιλάει σε ποιον απευθύνεται για

ποιο θέmicroα microε ποια πρόθεση πού πότε πώς) οι οποίοι συνιστούν την περίσταση επικοινωνίας

bull Στο γλωσσικό microάθηmicroα πρέπει να δηmicroιουργούνται κατά το δυνατόν πραγmicroατικές

περιστάσεις επικοινωνίας Έτσι δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές για παραγωγή

ποικιλίας ειδών λόγου και ύφους ενώ η καλλιέργεια της επικοινωνιακής και της

γλωσσικής τους ικανότητας καθίσταται επιτυχέστερη και αποδοτικότερη Όσο για

τα υπό διδασκαλία κείmicroενα πρέπει να είναι laquoαυθεντικάraquo και να προέρχονται από

ποικιλία ειδών γραπτού λόγου (από εφηmicroερίδες και περιοδικά microέχρι οδηγούς

κατασκευής αντικειmicroένων) όχι απαραίτητα από τον χώρο της λογοτεχνίας Έτσι

9

οι microαθητές συνειδητοποιούν την αξία της γλώσσας ως φορέα πολιτισmicroού όπως

αυτός αποτυπώνεται στη γλώσσα (Σκιά 2001)

5 Ο διπλός ρόλος των microαθητών στο γλωσσικό microάθηmicroα

Η σταδιακή συγγραφή κειmicroένων στην εκπαίδευση επιφυλάσσει δύο συνδυαστικούς

microεταξύ τους ρόλους στους microαθητές αφενός τον ρόλο του laquoσυγγραφέα-δηmicroιουργούraquo

και αφετέρου τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo (Σπαντιδάκης 2004 26-28) Ως

συγγραφείς-δηmicroιουργοί οι microαθητές παράγουν ιδέες τις οργανώνουν επιλέγοντας

τους αποδέκτες-αναγνώστες ξεκαθαρίζουν τους στόχους του υπό σύνταξη κειmicroένου

το βελτιώνουν και επιλέγουν τη στρατηγική που θα ακολουθήσουν Αναλαmicroβάνουν

δηλαδή όλο το γνωστικό και microεταγνωστικό φορτίο που απαιτείται για την παραγωγή

γραπτού λόγου Η επιτυχής ανταπόκριση στον ρόλο αυτό προϋποθέτει ότι οι microαθητές

κατέχουν αφενός τις δεξιότητες και τις στρατηγικές που απαιτούνται για να

ολοκληρωθεί η κειmicroενική εργασία και γνωρίζουν αφετέρου το πώς το πότε το πού

και το γιατί χρησιmicroοποιούνται οι παραπάνω σtρατηγικές προκειmicroένου να είναι

αποτελεσmicroατική η microάθηση Από την άλλη microεριά ως γραmicromicroατείς-γραφείς οι microαθητές

καλούνται να εκτελέσουν τις απαραίτητες κινήσεις λεπτής κινητικότητας για τον

σχεδιασmicroό της microορφής του κειmicroένου δηλαδή να σχεδιάσουν τα γράmicromicroατα να

αφήνουν αποστάσεις ανάmicroεσα στα γράmicromicroατα και στις λέξεις του κειmicroένου να

γνωρίζουν και να χρησιmicroοποιούν τους γραmicromicroατικο-συντακτικούς και ορθογραφικούς

κανόνες τα σηmicroεία στίξης καθώς επίσης τα δοmicroικά στοιχεία του είδους του κειmicroένου

Είναι προφανές ότι και οι δύο προηγούmicroενοι ρόλοι εmicroπλέκουν τους microαθητές σε

διαδικασίες επίπονες δύσκολες και απαιτητικές γεγονός που αυξάνει τις ευθύνες του

εκπαιδευτικού καθώς θα πρέπει ο ίδιος να γνωρίζει αφενός τους ρόλους που

επιτελούν οι microαθητές του στην παραγωγή του γραπτού λόγου αλλά και να είναι σε

θέση να επιστρατεύει τρόπους και microέσα προκειmicroένου να τους υποστηρίξει στο

δύσκολο έργο τους 6 Τα στάδια της συγγραφής των κειmicroένων

Ως προς τα στάδια που ακολουθούνται στην παραγωγή γραπτού λόγου σήmicroερα

θεωρείται ξεπερασmicroένη η αντίληψη ότι αυτά είναι τρία (σχεδιασmicroός γραφή

διόρθωση) και microάλιστα εντελώς ανεξάρτητα microεταξύ τους που υλοποιούνται κατά

διαδοχική χρονική ακολουθία Αν και δεν υπάρχει microία και αποκλειστική laquoδιαδικασία

10

γραψίmicroατοςraquo οι ερευνητές (Flower amp Hayes 1981 Neuwirth Kaufer Chandhok amp

Morris 2000 Ματσαγγούρας 2004 173 240 κε) τείνουν στο να δεχτούν ότι η

microέθοδος σταδιακής συγγραφής κειmicroένου περιλαmicroβάνει τα εξής στάδια

1 ο σχεδιασmicroός (planning) οι microαθητές επιχειρούν να ανακαλέσουν από τη

microνήmicroη τους τις πληροφορίες που χρειάζονται για να τις οργανώσουν στη συνέχεια microε

τρόπον ώστε να εξυπηρετήσουν τις προθέσεις τους Το προσχέδιο ή σχεδιασmicroός

περιλαmicroβάνει τρία επιmicroέρους βήmicroατα (Σπαντιδάκης 2004 28-29)

11 τη στοχοθεσία (goal setting) οι microαθητές σε αυτό το βήmicroα καλούνται να

επιλέξουν και να αποφασίσουν σχετικά microε 111 το ακροατήριο στο οποίο απευθύνεται το κείmicroενο καθώς επίσης

τις ανάγκες και τα ενδιαφεροντά του Ως αποδέκτες του κειmicroένου υπολογίζονται τόσο

οι πραγmicroατικοί συmicromicroαθητές του συγγραφέα όσο και οι υποθετικοί microε καταστάσεις

ωστόσο επακριβώς προσδιορισmicroένες από τον εκπαιδευτικό 112 το είδος του κειmicroένου το οποίο προϋποθέτει τη γνώση των

ιδιαίτερων δοmicroικών του στοιχείων 113 τις προθέσεις ή τον σκοπό για τον οποίο ο συγγραφέας

συντάσσει το κείmicroενό του

12Τη γέννηση ιδεών (brainstorimng) κατά την εκτέλεση αυτού του βήmicroατος

ο microαθητής-συγγραφέας σηmicroειώνει λέξεις-κλειδιά κοmicromicroάτια φράσεων ή και ολόκληρες

προτάσεις τις οποίες χρησιmicroοποιεί ως laquoάγκυρεςraquo προκειmicroένου να αναπτύξει αυτά

που πρόκειται να γράψει

13Την οργάνωση των ιδεών (organizing) ο microαθητής συγγραφέας

χρησιmicroοποιεί κάθε είδους παραγλωσσικά σηmicroεία έτσι ώστε να εκφράζουν αυτό που

θέλει να γράψει Οργανώνει επίσης τις ιδέες του σύmicroφωνα microε τους στόχους που έχει

προηγουmicroένως θέσει

Το έργο της υποστήριξης του εκπαιδευτικού στην πρώτη φάση του σχεδιασmicroού

εντοπίζεται στην προσπάθειά του να βοηθήσει τους microαθητές στην ανάκληση

προηγούmicroενων εmicroπειριών τους και στην παροχή κάθε είδους πηγών (κειmicroένων

εντύπων σχεδίων διαγραmicromicroάτων οπτικοακουστικών παρουσιάσεων κλπ) που

σχετίζονται microε το υπό σύνταξη θέmicroα

2 το πρώτο κείmicroενο (drafting) στη δεύτερη αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας

περισσότερο τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo παρά του laquoσυγγραφέα-

δηmicroιουργούraquo καταγράφουν τις ιδέες που έχουν ήδη συγκεντρώσει και οργανώσει

11

στην πρώτη σχεδιαστική φάση Όπως εύστοχα επισηmicroαίνεται (Σπαντιδάκης 2004

33) το παραγόmicroενο κείmicroενο αποτελεί ένα είδος laquoπρόβαςraquo το οποίο επιδέχεται

βελτιώσεις microέχρι την laquoπρεmicroιέραraquo Πρόκειται γενικότερα για πρό-χειρο κείmicroενο και

καθαρά ιδιωτικό που δεν υπολογίζει τους αναγνώστες-αποδέκτες

3 Η επανεξέταση (revising) και επιmicroέλεια (editing) του κειmicroένου στη δίπτυχη

αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας και τους δύο ρόλους (των συγγραφέων και των

γραmicromicroατέων) συνεχίζουν να βελτιώνουν το γραπτό τους τόσο ως προς το

περιεχόmicroενο όσο και ως προς τη microορφή του Πρόκειται για την πλέον σηmicroαντική και

εξαιρετικά δύσκολη φάση εργασίας επειδή οι microαθητές καλούνται να επανεξετάσουν

το γραπτό τους να το αξιολογήσουν και να αποφασίσουν για το πώς microπορούν να το

βελτιώσουν Η επανεξέτασηβελτίωση προϋποθέτει εξάλλου την κριτική ανάγνωση εκ

microέρους των microαθητών του πρωτο-κειmicroένου microε εστίαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό

όσο και στους προαποφασισmicroένους στόχους του Τέλος επειδή η επανεξέταση είναι

το προστάδιο της τελικής laquoέκδοσηςraquo του κειmicroένου εκτιmicroάται ως ένα είδος επιmicroέλειας

(editing) απαιτώντας από τους microαθητές ποικιλία δεξιοτήτων που εκτείνονται από την

ευανάγνωστη και ορθή γραφή των λέξεων microέχρι τον ευέλικτο χειρισmicroό οργάνωσης

προτάσεων και παραγράφων

4 Η έκδοση κοινοποίηση του κειmicroένου (editing) στο στάδιο αυτό οι microαθητές

microοιράζονται το κείmicroενό τους microε άλλους αποδέκτες-αναγνώστες (συmicromicroαθητές

εκπαιδευτικούς γονείς φίλους) που ουσιαστικά αποτελούν το ευρύτερο ακροατήριό

τους Η σηmicroασία του σταδίου αυτού έγκειται στο ότι δίνει σκοπό στη δραστηριότητα

παραγωγής γραπτού λόγου εκφρασmicroένου microε διάφορους τρόπους (βιβλία περιοδικά

και εφηmicroερίδες διαλογική δραmicroατοποίηση δηmicroόσιες ανακοινώσεις σε συmicromicroαθητές ή

και γονείς ηχογράφηση ή και οπτικογράφησή τους)

61 Προϋποθέσεις αποτελεσmicroατικότητας

1 Η σταδιακή συγγραφή του κειmicroένου δεν είναι microια γραmicromicroική διαδικασία και

άπαξ ενέργεια (Faigley 1986) που εξαντλείται στη γνωστή διόρθωση και στην

επιστροφή του κειmicroένου Συνήθως το ένα στάδιο ενυπάρχει στο άλλο και

επανέρχονται πολλές φορές κατά τη διάρκεια της γραφής Εξάλλου από το

παράδειγmicroα των ενηλίκων συγγραφέων είναι διαπιστωmicroένο ότι κατά το γράψιmicroο

σταmicroατάει κάποιος για να ελέγξει ότι είχε γράψει Αν διαπιστώσει πως δεν

εξυπηρετείται ο στόχος που είχε τότε microπορεί αν η απόκλιση είναι microικρή να

βελτιώσει τα γραφέντα να ξανασχεδιάσει σε microικρό ή microεγάλο βαθmicroό το σύνολο του

12

κειmicroένου Συmicroβαίνει δηλαδή ένα είδος αλληλοεγκιβωτισmicroού των σταδίων και όχι

γραmicromicroικής τους αλληλουχίας

2 Επιτακτική ανάγκη κατά την παραγωγή του γραπτού λόγου είναι να microην

αγνοείται η παιδαγωγική αρχή της διαφοροποιηmicroένης διδασκαλίας που θα πρέπει να

προσαρmicroόζεται στις ανάγκες στον ρυθmicroό εργασίας και στις ιδιαιτερότητες κάθε

microαθητή (Graves 1994 57) Όπως οι ενήλικοι συγγραφείς κάθε microαθητής συγγραφέας

γράφει microε τον δικό του τρόπο συνδυάζοντας αυτά που γνωρίζει microε αυτά που θέλει να

πετύχει

3 Είναι απαραίτητο να δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές να βελτιώνουν τα

κείmicroενά τους έπειτα από microια κατάλληλη διδακτική microεθόδευση διόρθωσης ώστε να

συνειδητοποιούν τί θα βελτιώσουν και γιατί Έτσι το γράψιmicroο παίρνει τη microορφή microια

δυναmicroικής και όχι στατικής διαδικασίας Ο παράγοντας επίσης laquoχρόνοςraquo καθίσταται

στην παραγωγή του γραπτού λόγου σηmicroαντικός δεδοmicroένου ότι αναφέρεται σε

αυθεντικές γλωσσικές δραστηριότητες που microπορεί και αξίζει ίσως να διαρκέσουν

ώρες ή και microέρες

4 Στην αποτελεσmicroατικότητα της παραγωγής του γραπτού των microαθητών

συmicroβάλλουν η εξ αρχής γνώση των διδακτικών στόχων και κριτηρίων microε βάση τα

οποία θα κριθούν οι επιδόσεις τους ενώ η παροχή κάθε είδους κινήτρων από την

πλευρά του εκπαιδευτικού ενισχύει την αυτο-εικόνα των microαθητών επηρεάζοντας

καθοριστικά την ποιότητα του γραπτού λόγου Η πάσης φύσεως συνδροmicroή από την

πλευρά του εκπαιδευτικού είναι αποτελεσmicroατικότερη όταν δίνεται κατά τη διάρκεια

της δυσκολίας που αντιmicroετωπίζουν οι microαθητές και εποmicroένως αν αυτό είναι δυνατό

να γίνει κατά τη διάρκεια της παραγωγής λόγου πάντως όχι εκ των υστέρων

5 Στο πλαίσιο αυτό προβάλλεται η ανάγκη της οργάνωσης της γλωσσικής

διδασκαλίας σε οmicroάδες εργασίας Η αντίληψη αυτή σηmicroαίνει ότι η κατάκτηση της

γλώσσας επιτυγχάνεται καλύτερα microέσω της συνεργασίας επειδή ακριβώς η γλώσσα

είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και η παραγωγή γραπτού λόγου είναι κοινωνικά

προσδιορισmicroένη πράξη Εξάλλου η ψυχολογία της microάθησης επισηmicroαίνει τη

σπουδαιότητα της συνεργασίας Αν δεχτούmicroε γενικότερα τη θέση του Vygotsky

(1988) ότι η σκέψη είναι εσωτερικοποιηmicroένες αλληλεπιδράσεις (συνοmicroιλίες δηλαδή microε

άλλους) τότε η παραγωγή γραπτού λόγου είναι εσωτερικοποιηmicroένες συνοmicroιλίες που

εξωτερικοποιούνται και προσφέρονται ξανά ως κοινωνικές Εποmicroένως είναι

13

σηmicroαντικό οι εκπαιδευτικοί να δηmicroιουργούν ένα περιβάλλον πλούσιο σε

αλληλεπιδράσεις-συνοmicroιλίες κατά την παραγωγή γραπτού λόγου των microαθητών

6 Tα παραπάνω συνεπάγονται και έναν διαφορετικό ρόλο του εκπαιδευτικού ο

οποίος στη συγκεκριmicroένη περίπτωση λειτουργεί ως υποστηρικτής της microάθησης που

βοηθάει στην ταχύτερη πνευmicroατική ωρίmicroανση των microαθητών (laquoζώνη της εγγύτερης

ανάπτυξηςraquo) ∆εν λειτουργεί πια ως κάτοχος της γνώσης την οποία διοχετεύει στους

microαθητές αλλά ως εmicroψυχωτής που ενθαρρύνει και δηmicroιουργεί κίνητρα ως microέλος της

οmicroάδας που διατυπώνει ισότιmicroα την άποψή του ως σύmicroβουλος που είναι διαθέσιmicroος

για βοήθεια και συmicroβουλές Αυτός ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει ως αποτέλεσmicroα

την απόκτηση αυτονοmicroίας από τον microαθητή τόσο στο να χρησιmicroοποιεί τη γλώσσα όσο

και στο να microαθαίνει αναλαmicroβάνοντας την ευθύνη της microαθησιακής του πορείας microέσα

και έξω από το σχολείο (Atwell 1991 140-141)

62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν

Η διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου είναι δύσκολο να επιτευχθεί από όλους

τους microαθητές στον ίδιο βαθmicroό Τα διαπιστωmicroένα προβλήmicroατα που καταγράφονται

στη σχετική βιβλιογραφία επιmicroερίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες (Σπαντιδάκης

2004 48-67)

1 Προβλήmicroατα γνωστικών-microεταγνωστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές ως

συγγραφείς αντιmicroετωπίζουν δυσκολίες ως προς

bull τις γνωστικές και microεταγνωστικές δεξιότητες

bull τον σχεδιασmicroό του γραπτού

bull την επανεξέταση βελτίωση των ιδεών

2 Προβλήmicroατα microηχανιστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές κυρίως ως

γραmicromicroατείς αντιmicroετωπίζουν αδυναmicroίες

bull γραφής microε το χέρι

bull ορθογραφίας

bull λεξιλογίου

bull τονισmicroού σύνταξης και στίξης

Ως προς την πρώτη κατηγορία προβληmicroάτων επισηmicroαίνεται ότι σε αντίθεση προς τους έmicroπειρους συγγγραφείς που ακολουθούν σύνθετα microοντέλα επεξεργασmicroένης

γραφής οι microαθητές συγγραφείς συχνά

14

bull δεν είναι σε θέση να επιλέξουν να εφαρmicroόσουν και να αξιολογήσουν microια

κειmicroενική στρατηγική

bull δεν έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναmicroιών τους ως συγγραφέων

bull αδυνατούν να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις που θέτει το υπό ανάπτυξη θέmicroα

bull δεν είναι σε θέση να εκπονήσουν σχέδια και δεν microπορούν να συνειδητοποιήσουν

τον σκοπό για τον οποίο γράφουν

bull Επιλέγουν έτσι το microοντέλο της παράθεσης πληροφοριών που σηmicroαίνει ότι

bull συντάσσουν τις ιδέες τους microε βάση τα όσα ξέρουν ή θυmicroούνται και όχι microε βάση τη

γνώση που παράγεται κατά τη συγγραφική διαδικασία

bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο εύρος λεξιλογίου και προτάσεων

bull γράφουν παρατακτικά ακολουθώντας πρότυπα του προφορικού λόγου

bull επιmicroένουν στο περιεχόmicroενο παρά στη δοmicroή του κειmicroένου

bull γράφουν είτε για τον εαυτό τους είτε για τον δάσκαλο πάντως όχι για τους

αποδέκτες τους

bull θεωρούν την επανεξέταση ως αγγαρεία προβαίνοντας σε περιστασιακές και

επιδερmicroικές βελτιώσεις του γραπτού τους

Ως προς τη δεύτερη κατηγορία επισηmicroαίνεται ειδικότερα ότι οι microαθητές ως

γραmicromicroατείς εmicroφανίζουν τα εξής προβλήmicroατα

bull αδυνατούν να παράγουν ευανάγνωστα κείmicroενα εύκολα και γρήγορα

bull δυσκολεύονται στην αυτόmicroατη ανάκληση και εκτέλεση διαδοχικών microυοκινητικών

κινήσεων που είναι αναγκαίες για τη γραφή γραmicromicroάτων και αριθmicroών (δυσγραφία)

bull προβαίνουν σε θεmicroατικά και καταληκτικά λάθη

bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο προφορικό κυρίως λεξιλόγιο

bull δεν είναι σε θέση να εσωτερικεύσουν την εφαρmicroογή των κανόνων στίξης

bull δοmicroούν ακανόνιστα τις προτάσεις

7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα

Η αντιmicroετώπιση των προβληmicroάτων στην παραγωγή του γραπτού λόγου είναι έργο

του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει αφού διαγνώσει τα προβλήmicroατα και τις ανάγκες

των microαθητών να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τα κατάλληλα υποστηρικτικά microέσα

(αντισταθmicroιστικά-θεραπευτικά ή και τα δύο) της γλωσσικής διδασκαλίας Στο

ρεπερτόριο των τεχνολογικών υποστηρικτικών microέσων ανήκουν και οι υπολογιστές

15

Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές

microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής

λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος

κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =

CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo

(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική

πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους

καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα

(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)

Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της

ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση

διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων

και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί

τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι

διακρίνονται

(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)

όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and

Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)

(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου

κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των

χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)

(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)

περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης

αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου

Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει

ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα

παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα

νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια

εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση

δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα

εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα

στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι

microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε

τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές

16

Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης

εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο

κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή

προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των

παραγώγων της

71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας

Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής

microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της

παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών

βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του

οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη

δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και

φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα

γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν

τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση

λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της

συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το

πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του

ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του

Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς

εντάχθηκαν

bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης

bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται

η υποmicroονή του microηχανήmicroατος

bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία

του δασκάλου

bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων

bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση

προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων

Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη

σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι

17

bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του

συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας

η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία

η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα

laquoερέθισmicroα απάντησηraquo

bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν

εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν

συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης

bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι

αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η

κοινωνική διάσταση της γλώσσας

bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την

πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική

Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα

προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε

microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση

Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα

microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς

υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του

microαθητή

72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo

Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας

ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον

ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της

γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των

microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας

στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας

Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο

Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)

18

εικόνα 1

Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-

ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια

εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε

γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης

bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής

παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο

από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )

εικόνα 2

19

εικόνα 3

bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)

εικόνα 4

20

bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά

ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες

microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)

εικόνα 5

Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο

τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)

Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται

από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ

721 Παρατηρήσεις

Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και

εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και

το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα

laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα

οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των

συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι

τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία

21

του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή

εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo

γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο

πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες

ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό

τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη

γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην

ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή

υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-

Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή

διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα

της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική

καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις

στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)

8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα

Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η

επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των

ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως

δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν

περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές

τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους

χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)

bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι

αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο

bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές

λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται

προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης

bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών

81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία

Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν

ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική

βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και

22

γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής

γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη

περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo

Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του

ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo

οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως

ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)

Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές

αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή

παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι

υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο

και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό

κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι

ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που

ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού

2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή

αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο

που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε

αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται

λάθος

Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών

βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το

αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της

γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και

κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο

προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο

γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)

82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα

Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να

υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα

προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την

πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι

δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε

23

στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα

προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε

λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η

εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές

υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να

διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου

προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν

σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία

συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο

για την εφηmicroερίδα

Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία

bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα

bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα

bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως

ευχάριστο

Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti

2004)

bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας

bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά

εθνικά) microέσω της microίmicroησης

bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι

microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo

bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η

Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της

προσοmicroοίωσης

83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου

Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που

συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και

ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)

Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των

επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985

Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης

2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)

24

bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε

προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο

σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής

bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση

επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν

παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή

τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών

βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)

bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται

εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo

bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της

οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή

συmicromicroαθητή)

bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη

συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα

αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι

δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε

τον διάλογο

bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα

εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του

ρόλου του εκπαιδευτικού

Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες

microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989

Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης

1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως

προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου

των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι

bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να

εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας

bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές

χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού

bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές

βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν

επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για

παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-

25

Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση

στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα

του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές

επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ

προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών

bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο

της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο

Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους

και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία

84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo

Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως

εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας

παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν

microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο

της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η

αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη

διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα

που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως

παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος

στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις

microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν

προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό

παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό

laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr

1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του

Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)

Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και

στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες

οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων

αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του

προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το

microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το

λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών

δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους

26

microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι

laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους

(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη

(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση

επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και

(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι

προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και

το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο

εικόνα 1

Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός

από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής

βασικές δυνατότητες

bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το

θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο

2)

bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει

(πλαίσιο 3)

bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2

27

bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα

πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)

εικόνα 3

bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις

βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)

28

εικόνα 4

bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που

που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)

εικόνα 5

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 8: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

8

ευρύ φάσmicroα δραστηριοτήτων στο πλαίσιο των οποίων ενεργούν microε αυτονοmicroία

και έξω από τον άmicroεσο έλεγχο του εκπαιδευτικού Οι δραστηριότητες αυτές

πρέπει να δηmicroιουργούν επικοινωνιακές συνθήκες στις οποίες να νιώθουν οι

microαθητές την ανάγκη να χρησιmicroοποιήσουν τη γλώσσα

bull Ο επικοινωνιακός λόγος επιβάλλει την ένταξή του σε επικοινωνιακό πλαίσιο Ο

προσδιορισmicroός του πλαισίου ή laquoπερικείmicroενουraquo (Γεωργακοπούλου amp Γούτσος

1999) στον γραπτό λόγο παρουσιάζει ιδιοmicroορφίες σε σχέση microε τον προφορικό σε

σηmicroείο να θεωρείται δύσκολο έργο microε σύστηmicroα εντελώς διαφορετικό από τον

προφορικό (Bereiter amp Scardamalia 1987 Graves 1978 Ματσαγγούρας 2004

65) Ο γραπτός λόγος είναι οργανωmicroένος έχει διάρκεια στον χρόνο και δεν

στηρίζεται στα παραγλωσσικά και εξωγλωσσικά στοιχεία Αφορά κυρίως στην

επικοινωνία από απόσταση microε microοναδικό microέσο το κείmicroενο Γι αυτό η επικοινωνία

microέσω του γραπτού λόγου είναι microονόδροmicroη και microετά τη συγγραφή του κειmicroένου

δεν υπάρχουν κατά κανόνα δυνατότητες αλλαγής ή βελτίωσής του ως

αποτέλεσmicroα της αλληλεπίδρασης ποmicroπού και δέκτη

bull Η έmicroφαση κατά τη διδασκαλία της microητρικής γλώσσας πρέπει να δίνεται κατεξοχήν

στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και όχι στην ανάλυση ή στη θεωρητική

γνώση του γλωσσικού συστήmicroατος Το ενδιαφέρον έτσι microετατοπίζεται από την

microεταγλωσσική αντίληψη του laquomicroαθαίνω για τη γλώσσα microουraquo στην επικοινωνιακή-

λειτουργική laquomicroαθαίνω τη γλώσσα microουraquo Με άλλα λόγια για την αποτελεσmicroατική επικοινωνία δεν αρκεί microόνο η γλωσσική ικανότητα (δηλαδή η γνώση του

γλωσσικού συστήmicroατος) αλλά και γνώσεις που επιτρέπουν την προσαρmicroογή του

λόγου στις διάφορες επικοινωνιακές περιστάσεις η ύπαρξη δηλαδή επικοινωνιακής ικανότητας Η παραγωγή νοήmicroατος και η αποτελεσmicroατική

επικοινωνία δεν είναι microόνο ζήτηmicroα γνώσης των γλωσσικών δοmicroών αλλά

συνδέονται microε ποικίλους παράγοντες (ποιος microιλάει σε ποιον απευθύνεται για

ποιο θέmicroα microε ποια πρόθεση πού πότε πώς) οι οποίοι συνιστούν την περίσταση επικοινωνίας

bull Στο γλωσσικό microάθηmicroα πρέπει να δηmicroιουργούνται κατά το δυνατόν πραγmicroατικές

περιστάσεις επικοινωνίας Έτσι δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές για παραγωγή

ποικιλίας ειδών λόγου και ύφους ενώ η καλλιέργεια της επικοινωνιακής και της

γλωσσικής τους ικανότητας καθίσταται επιτυχέστερη και αποδοτικότερη Όσο για

τα υπό διδασκαλία κείmicroενα πρέπει να είναι laquoαυθεντικάraquo και να προέρχονται από

ποικιλία ειδών γραπτού λόγου (από εφηmicroερίδες και περιοδικά microέχρι οδηγούς

κατασκευής αντικειmicroένων) όχι απαραίτητα από τον χώρο της λογοτεχνίας Έτσι

9

οι microαθητές συνειδητοποιούν την αξία της γλώσσας ως φορέα πολιτισmicroού όπως

αυτός αποτυπώνεται στη γλώσσα (Σκιά 2001)

5 Ο διπλός ρόλος των microαθητών στο γλωσσικό microάθηmicroα

Η σταδιακή συγγραφή κειmicroένων στην εκπαίδευση επιφυλάσσει δύο συνδυαστικούς

microεταξύ τους ρόλους στους microαθητές αφενός τον ρόλο του laquoσυγγραφέα-δηmicroιουργούraquo

και αφετέρου τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo (Σπαντιδάκης 2004 26-28) Ως

συγγραφείς-δηmicroιουργοί οι microαθητές παράγουν ιδέες τις οργανώνουν επιλέγοντας

τους αποδέκτες-αναγνώστες ξεκαθαρίζουν τους στόχους του υπό σύνταξη κειmicroένου

το βελτιώνουν και επιλέγουν τη στρατηγική που θα ακολουθήσουν Αναλαmicroβάνουν

δηλαδή όλο το γνωστικό και microεταγνωστικό φορτίο που απαιτείται για την παραγωγή

γραπτού λόγου Η επιτυχής ανταπόκριση στον ρόλο αυτό προϋποθέτει ότι οι microαθητές

κατέχουν αφενός τις δεξιότητες και τις στρατηγικές που απαιτούνται για να

ολοκληρωθεί η κειmicroενική εργασία και γνωρίζουν αφετέρου το πώς το πότε το πού

και το γιατί χρησιmicroοποιούνται οι παραπάνω σtρατηγικές προκειmicroένου να είναι

αποτελεσmicroατική η microάθηση Από την άλλη microεριά ως γραmicromicroατείς-γραφείς οι microαθητές

καλούνται να εκτελέσουν τις απαραίτητες κινήσεις λεπτής κινητικότητας για τον

σχεδιασmicroό της microορφής του κειmicroένου δηλαδή να σχεδιάσουν τα γράmicromicroατα να

αφήνουν αποστάσεις ανάmicroεσα στα γράmicromicroατα και στις λέξεις του κειmicroένου να

γνωρίζουν και να χρησιmicroοποιούν τους γραmicromicroατικο-συντακτικούς και ορθογραφικούς

κανόνες τα σηmicroεία στίξης καθώς επίσης τα δοmicroικά στοιχεία του είδους του κειmicroένου

Είναι προφανές ότι και οι δύο προηγούmicroενοι ρόλοι εmicroπλέκουν τους microαθητές σε

διαδικασίες επίπονες δύσκολες και απαιτητικές γεγονός που αυξάνει τις ευθύνες του

εκπαιδευτικού καθώς θα πρέπει ο ίδιος να γνωρίζει αφενός τους ρόλους που

επιτελούν οι microαθητές του στην παραγωγή του γραπτού λόγου αλλά και να είναι σε

θέση να επιστρατεύει τρόπους και microέσα προκειmicroένου να τους υποστηρίξει στο

δύσκολο έργο τους 6 Τα στάδια της συγγραφής των κειmicroένων

Ως προς τα στάδια που ακολουθούνται στην παραγωγή γραπτού λόγου σήmicroερα

θεωρείται ξεπερασmicroένη η αντίληψη ότι αυτά είναι τρία (σχεδιασmicroός γραφή

διόρθωση) και microάλιστα εντελώς ανεξάρτητα microεταξύ τους που υλοποιούνται κατά

διαδοχική χρονική ακολουθία Αν και δεν υπάρχει microία και αποκλειστική laquoδιαδικασία

10

γραψίmicroατοςraquo οι ερευνητές (Flower amp Hayes 1981 Neuwirth Kaufer Chandhok amp

Morris 2000 Ματσαγγούρας 2004 173 240 κε) τείνουν στο να δεχτούν ότι η

microέθοδος σταδιακής συγγραφής κειmicroένου περιλαmicroβάνει τα εξής στάδια

1 ο σχεδιασmicroός (planning) οι microαθητές επιχειρούν να ανακαλέσουν από τη

microνήmicroη τους τις πληροφορίες που χρειάζονται για να τις οργανώσουν στη συνέχεια microε

τρόπον ώστε να εξυπηρετήσουν τις προθέσεις τους Το προσχέδιο ή σχεδιασmicroός

περιλαmicroβάνει τρία επιmicroέρους βήmicroατα (Σπαντιδάκης 2004 28-29)

11 τη στοχοθεσία (goal setting) οι microαθητές σε αυτό το βήmicroα καλούνται να

επιλέξουν και να αποφασίσουν σχετικά microε 111 το ακροατήριο στο οποίο απευθύνεται το κείmicroενο καθώς επίσης

τις ανάγκες και τα ενδιαφεροντά του Ως αποδέκτες του κειmicroένου υπολογίζονται τόσο

οι πραγmicroατικοί συmicromicroαθητές του συγγραφέα όσο και οι υποθετικοί microε καταστάσεις

ωστόσο επακριβώς προσδιορισmicroένες από τον εκπαιδευτικό 112 το είδος του κειmicroένου το οποίο προϋποθέτει τη γνώση των

ιδιαίτερων δοmicroικών του στοιχείων 113 τις προθέσεις ή τον σκοπό για τον οποίο ο συγγραφέας

συντάσσει το κείmicroενό του

12Τη γέννηση ιδεών (brainstorimng) κατά την εκτέλεση αυτού του βήmicroατος

ο microαθητής-συγγραφέας σηmicroειώνει λέξεις-κλειδιά κοmicromicroάτια φράσεων ή και ολόκληρες

προτάσεις τις οποίες χρησιmicroοποιεί ως laquoάγκυρεςraquo προκειmicroένου να αναπτύξει αυτά

που πρόκειται να γράψει

13Την οργάνωση των ιδεών (organizing) ο microαθητής συγγραφέας

χρησιmicroοποιεί κάθε είδους παραγλωσσικά σηmicroεία έτσι ώστε να εκφράζουν αυτό που

θέλει να γράψει Οργανώνει επίσης τις ιδέες του σύmicroφωνα microε τους στόχους που έχει

προηγουmicroένως θέσει

Το έργο της υποστήριξης του εκπαιδευτικού στην πρώτη φάση του σχεδιασmicroού

εντοπίζεται στην προσπάθειά του να βοηθήσει τους microαθητές στην ανάκληση

προηγούmicroενων εmicroπειριών τους και στην παροχή κάθε είδους πηγών (κειmicroένων

εντύπων σχεδίων διαγραmicromicroάτων οπτικοακουστικών παρουσιάσεων κλπ) που

σχετίζονται microε το υπό σύνταξη θέmicroα

2 το πρώτο κείmicroενο (drafting) στη δεύτερη αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας

περισσότερο τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo παρά του laquoσυγγραφέα-

δηmicroιουργούraquo καταγράφουν τις ιδέες που έχουν ήδη συγκεντρώσει και οργανώσει

11

στην πρώτη σχεδιαστική φάση Όπως εύστοχα επισηmicroαίνεται (Σπαντιδάκης 2004

33) το παραγόmicroενο κείmicroενο αποτελεί ένα είδος laquoπρόβαςraquo το οποίο επιδέχεται

βελτιώσεις microέχρι την laquoπρεmicroιέραraquo Πρόκειται γενικότερα για πρό-χειρο κείmicroενο και

καθαρά ιδιωτικό που δεν υπολογίζει τους αναγνώστες-αποδέκτες

3 Η επανεξέταση (revising) και επιmicroέλεια (editing) του κειmicroένου στη δίπτυχη

αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας και τους δύο ρόλους (των συγγραφέων και των

γραmicromicroατέων) συνεχίζουν να βελτιώνουν το γραπτό τους τόσο ως προς το

περιεχόmicroενο όσο και ως προς τη microορφή του Πρόκειται για την πλέον σηmicroαντική και

εξαιρετικά δύσκολη φάση εργασίας επειδή οι microαθητές καλούνται να επανεξετάσουν

το γραπτό τους να το αξιολογήσουν και να αποφασίσουν για το πώς microπορούν να το

βελτιώσουν Η επανεξέτασηβελτίωση προϋποθέτει εξάλλου την κριτική ανάγνωση εκ

microέρους των microαθητών του πρωτο-κειmicroένου microε εστίαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό

όσο και στους προαποφασισmicroένους στόχους του Τέλος επειδή η επανεξέταση είναι

το προστάδιο της τελικής laquoέκδοσηςraquo του κειmicroένου εκτιmicroάται ως ένα είδος επιmicroέλειας

(editing) απαιτώντας από τους microαθητές ποικιλία δεξιοτήτων που εκτείνονται από την

ευανάγνωστη και ορθή γραφή των λέξεων microέχρι τον ευέλικτο χειρισmicroό οργάνωσης

προτάσεων και παραγράφων

4 Η έκδοση κοινοποίηση του κειmicroένου (editing) στο στάδιο αυτό οι microαθητές

microοιράζονται το κείmicroενό τους microε άλλους αποδέκτες-αναγνώστες (συmicromicroαθητές

εκπαιδευτικούς γονείς φίλους) που ουσιαστικά αποτελούν το ευρύτερο ακροατήριό

τους Η σηmicroασία του σταδίου αυτού έγκειται στο ότι δίνει σκοπό στη δραστηριότητα

παραγωγής γραπτού λόγου εκφρασmicroένου microε διάφορους τρόπους (βιβλία περιοδικά

και εφηmicroερίδες διαλογική δραmicroατοποίηση δηmicroόσιες ανακοινώσεις σε συmicromicroαθητές ή

και γονείς ηχογράφηση ή και οπτικογράφησή τους)

61 Προϋποθέσεις αποτελεσmicroατικότητας

1 Η σταδιακή συγγραφή του κειmicroένου δεν είναι microια γραmicromicroική διαδικασία και

άπαξ ενέργεια (Faigley 1986) που εξαντλείται στη γνωστή διόρθωση και στην

επιστροφή του κειmicroένου Συνήθως το ένα στάδιο ενυπάρχει στο άλλο και

επανέρχονται πολλές φορές κατά τη διάρκεια της γραφής Εξάλλου από το

παράδειγmicroα των ενηλίκων συγγραφέων είναι διαπιστωmicroένο ότι κατά το γράψιmicroο

σταmicroατάει κάποιος για να ελέγξει ότι είχε γράψει Αν διαπιστώσει πως δεν

εξυπηρετείται ο στόχος που είχε τότε microπορεί αν η απόκλιση είναι microικρή να

βελτιώσει τα γραφέντα να ξανασχεδιάσει σε microικρό ή microεγάλο βαθmicroό το σύνολο του

12

κειmicroένου Συmicroβαίνει δηλαδή ένα είδος αλληλοεγκιβωτισmicroού των σταδίων και όχι

γραmicromicroικής τους αλληλουχίας

2 Επιτακτική ανάγκη κατά την παραγωγή του γραπτού λόγου είναι να microην

αγνοείται η παιδαγωγική αρχή της διαφοροποιηmicroένης διδασκαλίας που θα πρέπει να

προσαρmicroόζεται στις ανάγκες στον ρυθmicroό εργασίας και στις ιδιαιτερότητες κάθε

microαθητή (Graves 1994 57) Όπως οι ενήλικοι συγγραφείς κάθε microαθητής συγγραφέας

γράφει microε τον δικό του τρόπο συνδυάζοντας αυτά που γνωρίζει microε αυτά που θέλει να

πετύχει

3 Είναι απαραίτητο να δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές να βελτιώνουν τα

κείmicroενά τους έπειτα από microια κατάλληλη διδακτική microεθόδευση διόρθωσης ώστε να

συνειδητοποιούν τί θα βελτιώσουν και γιατί Έτσι το γράψιmicroο παίρνει τη microορφή microια

δυναmicroικής και όχι στατικής διαδικασίας Ο παράγοντας επίσης laquoχρόνοςraquo καθίσταται

στην παραγωγή του γραπτού λόγου σηmicroαντικός δεδοmicroένου ότι αναφέρεται σε

αυθεντικές γλωσσικές δραστηριότητες που microπορεί και αξίζει ίσως να διαρκέσουν

ώρες ή και microέρες

4 Στην αποτελεσmicroατικότητα της παραγωγής του γραπτού των microαθητών

συmicroβάλλουν η εξ αρχής γνώση των διδακτικών στόχων και κριτηρίων microε βάση τα

οποία θα κριθούν οι επιδόσεις τους ενώ η παροχή κάθε είδους κινήτρων από την

πλευρά του εκπαιδευτικού ενισχύει την αυτο-εικόνα των microαθητών επηρεάζοντας

καθοριστικά την ποιότητα του γραπτού λόγου Η πάσης φύσεως συνδροmicroή από την

πλευρά του εκπαιδευτικού είναι αποτελεσmicroατικότερη όταν δίνεται κατά τη διάρκεια

της δυσκολίας που αντιmicroετωπίζουν οι microαθητές και εποmicroένως αν αυτό είναι δυνατό

να γίνει κατά τη διάρκεια της παραγωγής λόγου πάντως όχι εκ των υστέρων

5 Στο πλαίσιο αυτό προβάλλεται η ανάγκη της οργάνωσης της γλωσσικής

διδασκαλίας σε οmicroάδες εργασίας Η αντίληψη αυτή σηmicroαίνει ότι η κατάκτηση της

γλώσσας επιτυγχάνεται καλύτερα microέσω της συνεργασίας επειδή ακριβώς η γλώσσα

είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και η παραγωγή γραπτού λόγου είναι κοινωνικά

προσδιορισmicroένη πράξη Εξάλλου η ψυχολογία της microάθησης επισηmicroαίνει τη

σπουδαιότητα της συνεργασίας Αν δεχτούmicroε γενικότερα τη θέση του Vygotsky

(1988) ότι η σκέψη είναι εσωτερικοποιηmicroένες αλληλεπιδράσεις (συνοmicroιλίες δηλαδή microε

άλλους) τότε η παραγωγή γραπτού λόγου είναι εσωτερικοποιηmicroένες συνοmicroιλίες που

εξωτερικοποιούνται και προσφέρονται ξανά ως κοινωνικές Εποmicroένως είναι

13

σηmicroαντικό οι εκπαιδευτικοί να δηmicroιουργούν ένα περιβάλλον πλούσιο σε

αλληλεπιδράσεις-συνοmicroιλίες κατά την παραγωγή γραπτού λόγου των microαθητών

6 Tα παραπάνω συνεπάγονται και έναν διαφορετικό ρόλο του εκπαιδευτικού ο

οποίος στη συγκεκριmicroένη περίπτωση λειτουργεί ως υποστηρικτής της microάθησης που

βοηθάει στην ταχύτερη πνευmicroατική ωρίmicroανση των microαθητών (laquoζώνη της εγγύτερης

ανάπτυξηςraquo) ∆εν λειτουργεί πια ως κάτοχος της γνώσης την οποία διοχετεύει στους

microαθητές αλλά ως εmicroψυχωτής που ενθαρρύνει και δηmicroιουργεί κίνητρα ως microέλος της

οmicroάδας που διατυπώνει ισότιmicroα την άποψή του ως σύmicroβουλος που είναι διαθέσιmicroος

για βοήθεια και συmicroβουλές Αυτός ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει ως αποτέλεσmicroα

την απόκτηση αυτονοmicroίας από τον microαθητή τόσο στο να χρησιmicroοποιεί τη γλώσσα όσο

και στο να microαθαίνει αναλαmicroβάνοντας την ευθύνη της microαθησιακής του πορείας microέσα

και έξω από το σχολείο (Atwell 1991 140-141)

62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν

Η διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου είναι δύσκολο να επιτευχθεί από όλους

τους microαθητές στον ίδιο βαθmicroό Τα διαπιστωmicroένα προβλήmicroατα που καταγράφονται

στη σχετική βιβλιογραφία επιmicroερίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες (Σπαντιδάκης

2004 48-67)

1 Προβλήmicroατα γνωστικών-microεταγνωστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές ως

συγγραφείς αντιmicroετωπίζουν δυσκολίες ως προς

bull τις γνωστικές και microεταγνωστικές δεξιότητες

bull τον σχεδιασmicroό του γραπτού

bull την επανεξέταση βελτίωση των ιδεών

2 Προβλήmicroατα microηχανιστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές κυρίως ως

γραmicromicroατείς αντιmicroετωπίζουν αδυναmicroίες

bull γραφής microε το χέρι

bull ορθογραφίας

bull λεξιλογίου

bull τονισmicroού σύνταξης και στίξης

Ως προς την πρώτη κατηγορία προβληmicroάτων επισηmicroαίνεται ότι σε αντίθεση προς τους έmicroπειρους συγγγραφείς που ακολουθούν σύνθετα microοντέλα επεξεργασmicroένης

γραφής οι microαθητές συγγραφείς συχνά

14

bull δεν είναι σε θέση να επιλέξουν να εφαρmicroόσουν και να αξιολογήσουν microια

κειmicroενική στρατηγική

bull δεν έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναmicroιών τους ως συγγραφέων

bull αδυνατούν να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις που θέτει το υπό ανάπτυξη θέmicroα

bull δεν είναι σε θέση να εκπονήσουν σχέδια και δεν microπορούν να συνειδητοποιήσουν

τον σκοπό για τον οποίο γράφουν

bull Επιλέγουν έτσι το microοντέλο της παράθεσης πληροφοριών που σηmicroαίνει ότι

bull συντάσσουν τις ιδέες τους microε βάση τα όσα ξέρουν ή θυmicroούνται και όχι microε βάση τη

γνώση που παράγεται κατά τη συγγραφική διαδικασία

bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο εύρος λεξιλογίου και προτάσεων

bull γράφουν παρατακτικά ακολουθώντας πρότυπα του προφορικού λόγου

bull επιmicroένουν στο περιεχόmicroενο παρά στη δοmicroή του κειmicroένου

bull γράφουν είτε για τον εαυτό τους είτε για τον δάσκαλο πάντως όχι για τους

αποδέκτες τους

bull θεωρούν την επανεξέταση ως αγγαρεία προβαίνοντας σε περιστασιακές και

επιδερmicroικές βελτιώσεις του γραπτού τους

Ως προς τη δεύτερη κατηγορία επισηmicroαίνεται ειδικότερα ότι οι microαθητές ως

γραmicromicroατείς εmicroφανίζουν τα εξής προβλήmicroατα

bull αδυνατούν να παράγουν ευανάγνωστα κείmicroενα εύκολα και γρήγορα

bull δυσκολεύονται στην αυτόmicroατη ανάκληση και εκτέλεση διαδοχικών microυοκινητικών

κινήσεων που είναι αναγκαίες για τη γραφή γραmicromicroάτων και αριθmicroών (δυσγραφία)

bull προβαίνουν σε θεmicroατικά και καταληκτικά λάθη

bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο προφορικό κυρίως λεξιλόγιο

bull δεν είναι σε θέση να εσωτερικεύσουν την εφαρmicroογή των κανόνων στίξης

bull δοmicroούν ακανόνιστα τις προτάσεις

7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα

Η αντιmicroετώπιση των προβληmicroάτων στην παραγωγή του γραπτού λόγου είναι έργο

του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει αφού διαγνώσει τα προβλήmicroατα και τις ανάγκες

των microαθητών να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τα κατάλληλα υποστηρικτικά microέσα

(αντισταθmicroιστικά-θεραπευτικά ή και τα δύο) της γλωσσικής διδασκαλίας Στο

ρεπερτόριο των τεχνολογικών υποστηρικτικών microέσων ανήκουν και οι υπολογιστές

15

Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές

microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής

λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος

κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =

CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo

(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική

πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους

καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα

(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)

Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της

ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση

διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων

και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί

τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι

διακρίνονται

(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)

όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and

Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)

(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου

κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των

χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)

(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)

περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης

αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου

Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει

ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα

παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα

νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια

εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση

δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα

εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα

στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι

microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε

τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές

16

Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης

εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο

κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή

προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των

παραγώγων της

71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας

Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής

microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της

παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών

βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του

οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη

δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και

φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα

γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν

τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση

λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της

συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το

πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του

ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του

Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς

εντάχθηκαν

bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης

bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται

η υποmicroονή του microηχανήmicroατος

bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία

του δασκάλου

bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων

bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση

προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων

Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη

σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι

17

bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του

συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας

η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία

η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα

laquoερέθισmicroα απάντησηraquo

bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν

εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν

συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης

bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι

αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η

κοινωνική διάσταση της γλώσσας

bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την

πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική

Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα

προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε

microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση

Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα

microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς

υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του

microαθητή

72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo

Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας

ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον

ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της

γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των

microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας

στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας

Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο

Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)

18

εικόνα 1

Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-

ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια

εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε

γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης

bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής

παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο

από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )

εικόνα 2

19

εικόνα 3

bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)

εικόνα 4

20

bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά

ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες

microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)

εικόνα 5

Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο

τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)

Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται

από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ

721 Παρατηρήσεις

Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και

εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και

το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα

laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα

οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των

συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι

τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία

21

του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή

εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo

γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο

πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες

ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό

τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη

γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην

ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή

υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-

Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή

διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα

της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική

καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις

στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)

8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα

Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η

επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των

ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως

δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν

περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές

τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους

χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)

bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι

αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο

bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές

λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται

προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης

bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών

81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία

Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν

ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική

βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και

22

γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής

γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη

περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo

Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του

ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo

οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως

ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)

Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές

αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή

παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι

υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο

και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό

κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι

ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που

ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού

2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή

αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο

που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε

αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται

λάθος

Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών

βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το

αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της

γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και

κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο

προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο

γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)

82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα

Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να

υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα

προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την

πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι

δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε

23

στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα

προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε

λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η

εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές

υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να

διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου

προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν

σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία

συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο

για την εφηmicroερίδα

Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία

bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα

bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα

bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως

ευχάριστο

Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti

2004)

bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας

bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά

εθνικά) microέσω της microίmicroησης

bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι

microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo

bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η

Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της

προσοmicroοίωσης

83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου

Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που

συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και

ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)

Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των

επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985

Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης

2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)

24

bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε

προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο

σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής

bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση

επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν

παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή

τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών

βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)

bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται

εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo

bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της

οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή

συmicromicroαθητή)

bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη

συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα

αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι

δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε

τον διάλογο

bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα

εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του

ρόλου του εκπαιδευτικού

Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες

microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989

Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης

1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως

προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου

των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι

bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να

εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας

bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές

χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού

bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές

βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν

επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για

παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-

25

Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση

στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα

του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές

επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ

προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών

bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο

της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο

Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους

και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία

84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo

Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως

εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας

παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν

microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο

της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η

αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη

διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα

που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως

παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος

στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις

microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν

προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό

παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό

laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr

1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του

Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)

Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και

στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες

οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων

αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του

προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το

microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το

λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών

δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους

26

microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι

laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους

(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη

(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση

επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και

(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι

προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και

το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο

εικόνα 1

Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός

από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής

βασικές δυνατότητες

bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το

θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο

2)

bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει

(πλαίσιο 3)

bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2

27

bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα

πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)

εικόνα 3

bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις

βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)

28

εικόνα 4

bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που

που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)

εικόνα 5

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 9: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

9

οι microαθητές συνειδητοποιούν την αξία της γλώσσας ως φορέα πολιτισmicroού όπως

αυτός αποτυπώνεται στη γλώσσα (Σκιά 2001)

5 Ο διπλός ρόλος των microαθητών στο γλωσσικό microάθηmicroα

Η σταδιακή συγγραφή κειmicroένων στην εκπαίδευση επιφυλάσσει δύο συνδυαστικούς

microεταξύ τους ρόλους στους microαθητές αφενός τον ρόλο του laquoσυγγραφέα-δηmicroιουργούraquo

και αφετέρου τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo (Σπαντιδάκης 2004 26-28) Ως

συγγραφείς-δηmicroιουργοί οι microαθητές παράγουν ιδέες τις οργανώνουν επιλέγοντας

τους αποδέκτες-αναγνώστες ξεκαθαρίζουν τους στόχους του υπό σύνταξη κειmicroένου

το βελτιώνουν και επιλέγουν τη στρατηγική που θα ακολουθήσουν Αναλαmicroβάνουν

δηλαδή όλο το γνωστικό και microεταγνωστικό φορτίο που απαιτείται για την παραγωγή

γραπτού λόγου Η επιτυχής ανταπόκριση στον ρόλο αυτό προϋποθέτει ότι οι microαθητές

κατέχουν αφενός τις δεξιότητες και τις στρατηγικές που απαιτούνται για να

ολοκληρωθεί η κειmicroενική εργασία και γνωρίζουν αφετέρου το πώς το πότε το πού

και το γιατί χρησιmicroοποιούνται οι παραπάνω σtρατηγικές προκειmicroένου να είναι

αποτελεσmicroατική η microάθηση Από την άλλη microεριά ως γραmicromicroατείς-γραφείς οι microαθητές

καλούνται να εκτελέσουν τις απαραίτητες κινήσεις λεπτής κινητικότητας για τον

σχεδιασmicroό της microορφής του κειmicroένου δηλαδή να σχεδιάσουν τα γράmicromicroατα να

αφήνουν αποστάσεις ανάmicroεσα στα γράmicromicroατα και στις λέξεις του κειmicroένου να

γνωρίζουν και να χρησιmicroοποιούν τους γραmicromicroατικο-συντακτικούς και ορθογραφικούς

κανόνες τα σηmicroεία στίξης καθώς επίσης τα δοmicroικά στοιχεία του είδους του κειmicroένου

Είναι προφανές ότι και οι δύο προηγούmicroενοι ρόλοι εmicroπλέκουν τους microαθητές σε

διαδικασίες επίπονες δύσκολες και απαιτητικές γεγονός που αυξάνει τις ευθύνες του

εκπαιδευτικού καθώς θα πρέπει ο ίδιος να γνωρίζει αφενός τους ρόλους που

επιτελούν οι microαθητές του στην παραγωγή του γραπτού λόγου αλλά και να είναι σε

θέση να επιστρατεύει τρόπους και microέσα προκειmicroένου να τους υποστηρίξει στο

δύσκολο έργο τους 6 Τα στάδια της συγγραφής των κειmicroένων

Ως προς τα στάδια που ακολουθούνται στην παραγωγή γραπτού λόγου σήmicroερα

θεωρείται ξεπερασmicroένη η αντίληψη ότι αυτά είναι τρία (σχεδιασmicroός γραφή

διόρθωση) και microάλιστα εντελώς ανεξάρτητα microεταξύ τους που υλοποιούνται κατά

διαδοχική χρονική ακολουθία Αν και δεν υπάρχει microία και αποκλειστική laquoδιαδικασία

10

γραψίmicroατοςraquo οι ερευνητές (Flower amp Hayes 1981 Neuwirth Kaufer Chandhok amp

Morris 2000 Ματσαγγούρας 2004 173 240 κε) τείνουν στο να δεχτούν ότι η

microέθοδος σταδιακής συγγραφής κειmicroένου περιλαmicroβάνει τα εξής στάδια

1 ο σχεδιασmicroός (planning) οι microαθητές επιχειρούν να ανακαλέσουν από τη

microνήmicroη τους τις πληροφορίες που χρειάζονται για να τις οργανώσουν στη συνέχεια microε

τρόπον ώστε να εξυπηρετήσουν τις προθέσεις τους Το προσχέδιο ή σχεδιασmicroός

περιλαmicroβάνει τρία επιmicroέρους βήmicroατα (Σπαντιδάκης 2004 28-29)

11 τη στοχοθεσία (goal setting) οι microαθητές σε αυτό το βήmicroα καλούνται να

επιλέξουν και να αποφασίσουν σχετικά microε 111 το ακροατήριο στο οποίο απευθύνεται το κείmicroενο καθώς επίσης

τις ανάγκες και τα ενδιαφεροντά του Ως αποδέκτες του κειmicroένου υπολογίζονται τόσο

οι πραγmicroατικοί συmicromicroαθητές του συγγραφέα όσο και οι υποθετικοί microε καταστάσεις

ωστόσο επακριβώς προσδιορισmicroένες από τον εκπαιδευτικό 112 το είδος του κειmicroένου το οποίο προϋποθέτει τη γνώση των

ιδιαίτερων δοmicroικών του στοιχείων 113 τις προθέσεις ή τον σκοπό για τον οποίο ο συγγραφέας

συντάσσει το κείmicroενό του

12Τη γέννηση ιδεών (brainstorimng) κατά την εκτέλεση αυτού του βήmicroατος

ο microαθητής-συγγραφέας σηmicroειώνει λέξεις-κλειδιά κοmicromicroάτια φράσεων ή και ολόκληρες

προτάσεις τις οποίες χρησιmicroοποιεί ως laquoάγκυρεςraquo προκειmicroένου να αναπτύξει αυτά

που πρόκειται να γράψει

13Την οργάνωση των ιδεών (organizing) ο microαθητής συγγραφέας

χρησιmicroοποιεί κάθε είδους παραγλωσσικά σηmicroεία έτσι ώστε να εκφράζουν αυτό που

θέλει να γράψει Οργανώνει επίσης τις ιδέες του σύmicroφωνα microε τους στόχους που έχει

προηγουmicroένως θέσει

Το έργο της υποστήριξης του εκπαιδευτικού στην πρώτη φάση του σχεδιασmicroού

εντοπίζεται στην προσπάθειά του να βοηθήσει τους microαθητές στην ανάκληση

προηγούmicroενων εmicroπειριών τους και στην παροχή κάθε είδους πηγών (κειmicroένων

εντύπων σχεδίων διαγραmicromicroάτων οπτικοακουστικών παρουσιάσεων κλπ) που

σχετίζονται microε το υπό σύνταξη θέmicroα

2 το πρώτο κείmicroενο (drafting) στη δεύτερη αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας

περισσότερο τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo παρά του laquoσυγγραφέα-

δηmicroιουργούraquo καταγράφουν τις ιδέες που έχουν ήδη συγκεντρώσει και οργανώσει

11

στην πρώτη σχεδιαστική φάση Όπως εύστοχα επισηmicroαίνεται (Σπαντιδάκης 2004

33) το παραγόmicroενο κείmicroενο αποτελεί ένα είδος laquoπρόβαςraquo το οποίο επιδέχεται

βελτιώσεις microέχρι την laquoπρεmicroιέραraquo Πρόκειται γενικότερα για πρό-χειρο κείmicroενο και

καθαρά ιδιωτικό που δεν υπολογίζει τους αναγνώστες-αποδέκτες

3 Η επανεξέταση (revising) και επιmicroέλεια (editing) του κειmicroένου στη δίπτυχη

αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας και τους δύο ρόλους (των συγγραφέων και των

γραmicromicroατέων) συνεχίζουν να βελτιώνουν το γραπτό τους τόσο ως προς το

περιεχόmicroενο όσο και ως προς τη microορφή του Πρόκειται για την πλέον σηmicroαντική και

εξαιρετικά δύσκολη φάση εργασίας επειδή οι microαθητές καλούνται να επανεξετάσουν

το γραπτό τους να το αξιολογήσουν και να αποφασίσουν για το πώς microπορούν να το

βελτιώσουν Η επανεξέτασηβελτίωση προϋποθέτει εξάλλου την κριτική ανάγνωση εκ

microέρους των microαθητών του πρωτο-κειmicroένου microε εστίαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό

όσο και στους προαποφασισmicroένους στόχους του Τέλος επειδή η επανεξέταση είναι

το προστάδιο της τελικής laquoέκδοσηςraquo του κειmicroένου εκτιmicroάται ως ένα είδος επιmicroέλειας

(editing) απαιτώντας από τους microαθητές ποικιλία δεξιοτήτων που εκτείνονται από την

ευανάγνωστη και ορθή γραφή των λέξεων microέχρι τον ευέλικτο χειρισmicroό οργάνωσης

προτάσεων και παραγράφων

4 Η έκδοση κοινοποίηση του κειmicroένου (editing) στο στάδιο αυτό οι microαθητές

microοιράζονται το κείmicroενό τους microε άλλους αποδέκτες-αναγνώστες (συmicromicroαθητές

εκπαιδευτικούς γονείς φίλους) που ουσιαστικά αποτελούν το ευρύτερο ακροατήριό

τους Η σηmicroασία του σταδίου αυτού έγκειται στο ότι δίνει σκοπό στη δραστηριότητα

παραγωγής γραπτού λόγου εκφρασmicroένου microε διάφορους τρόπους (βιβλία περιοδικά

και εφηmicroερίδες διαλογική δραmicroατοποίηση δηmicroόσιες ανακοινώσεις σε συmicromicroαθητές ή

και γονείς ηχογράφηση ή και οπτικογράφησή τους)

61 Προϋποθέσεις αποτελεσmicroατικότητας

1 Η σταδιακή συγγραφή του κειmicroένου δεν είναι microια γραmicromicroική διαδικασία και

άπαξ ενέργεια (Faigley 1986) που εξαντλείται στη γνωστή διόρθωση και στην

επιστροφή του κειmicroένου Συνήθως το ένα στάδιο ενυπάρχει στο άλλο και

επανέρχονται πολλές φορές κατά τη διάρκεια της γραφής Εξάλλου από το

παράδειγmicroα των ενηλίκων συγγραφέων είναι διαπιστωmicroένο ότι κατά το γράψιmicroο

σταmicroατάει κάποιος για να ελέγξει ότι είχε γράψει Αν διαπιστώσει πως δεν

εξυπηρετείται ο στόχος που είχε τότε microπορεί αν η απόκλιση είναι microικρή να

βελτιώσει τα γραφέντα να ξανασχεδιάσει σε microικρό ή microεγάλο βαθmicroό το σύνολο του

12

κειmicroένου Συmicroβαίνει δηλαδή ένα είδος αλληλοεγκιβωτισmicroού των σταδίων και όχι

γραmicromicroικής τους αλληλουχίας

2 Επιτακτική ανάγκη κατά την παραγωγή του γραπτού λόγου είναι να microην

αγνοείται η παιδαγωγική αρχή της διαφοροποιηmicroένης διδασκαλίας που θα πρέπει να

προσαρmicroόζεται στις ανάγκες στον ρυθmicroό εργασίας και στις ιδιαιτερότητες κάθε

microαθητή (Graves 1994 57) Όπως οι ενήλικοι συγγραφείς κάθε microαθητής συγγραφέας

γράφει microε τον δικό του τρόπο συνδυάζοντας αυτά που γνωρίζει microε αυτά που θέλει να

πετύχει

3 Είναι απαραίτητο να δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές να βελτιώνουν τα

κείmicroενά τους έπειτα από microια κατάλληλη διδακτική microεθόδευση διόρθωσης ώστε να

συνειδητοποιούν τί θα βελτιώσουν και γιατί Έτσι το γράψιmicroο παίρνει τη microορφή microια

δυναmicroικής και όχι στατικής διαδικασίας Ο παράγοντας επίσης laquoχρόνοςraquo καθίσταται

στην παραγωγή του γραπτού λόγου σηmicroαντικός δεδοmicroένου ότι αναφέρεται σε

αυθεντικές γλωσσικές δραστηριότητες που microπορεί και αξίζει ίσως να διαρκέσουν

ώρες ή και microέρες

4 Στην αποτελεσmicroατικότητα της παραγωγής του γραπτού των microαθητών

συmicroβάλλουν η εξ αρχής γνώση των διδακτικών στόχων και κριτηρίων microε βάση τα

οποία θα κριθούν οι επιδόσεις τους ενώ η παροχή κάθε είδους κινήτρων από την

πλευρά του εκπαιδευτικού ενισχύει την αυτο-εικόνα των microαθητών επηρεάζοντας

καθοριστικά την ποιότητα του γραπτού λόγου Η πάσης φύσεως συνδροmicroή από την

πλευρά του εκπαιδευτικού είναι αποτελεσmicroατικότερη όταν δίνεται κατά τη διάρκεια

της δυσκολίας που αντιmicroετωπίζουν οι microαθητές και εποmicroένως αν αυτό είναι δυνατό

να γίνει κατά τη διάρκεια της παραγωγής λόγου πάντως όχι εκ των υστέρων

5 Στο πλαίσιο αυτό προβάλλεται η ανάγκη της οργάνωσης της γλωσσικής

διδασκαλίας σε οmicroάδες εργασίας Η αντίληψη αυτή σηmicroαίνει ότι η κατάκτηση της

γλώσσας επιτυγχάνεται καλύτερα microέσω της συνεργασίας επειδή ακριβώς η γλώσσα

είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και η παραγωγή γραπτού λόγου είναι κοινωνικά

προσδιορισmicroένη πράξη Εξάλλου η ψυχολογία της microάθησης επισηmicroαίνει τη

σπουδαιότητα της συνεργασίας Αν δεχτούmicroε γενικότερα τη θέση του Vygotsky

(1988) ότι η σκέψη είναι εσωτερικοποιηmicroένες αλληλεπιδράσεις (συνοmicroιλίες δηλαδή microε

άλλους) τότε η παραγωγή γραπτού λόγου είναι εσωτερικοποιηmicroένες συνοmicroιλίες που

εξωτερικοποιούνται και προσφέρονται ξανά ως κοινωνικές Εποmicroένως είναι

13

σηmicroαντικό οι εκπαιδευτικοί να δηmicroιουργούν ένα περιβάλλον πλούσιο σε

αλληλεπιδράσεις-συνοmicroιλίες κατά την παραγωγή γραπτού λόγου των microαθητών

6 Tα παραπάνω συνεπάγονται και έναν διαφορετικό ρόλο του εκπαιδευτικού ο

οποίος στη συγκεκριmicroένη περίπτωση λειτουργεί ως υποστηρικτής της microάθησης που

βοηθάει στην ταχύτερη πνευmicroατική ωρίmicroανση των microαθητών (laquoζώνη της εγγύτερης

ανάπτυξηςraquo) ∆εν λειτουργεί πια ως κάτοχος της γνώσης την οποία διοχετεύει στους

microαθητές αλλά ως εmicroψυχωτής που ενθαρρύνει και δηmicroιουργεί κίνητρα ως microέλος της

οmicroάδας που διατυπώνει ισότιmicroα την άποψή του ως σύmicroβουλος που είναι διαθέσιmicroος

για βοήθεια και συmicroβουλές Αυτός ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει ως αποτέλεσmicroα

την απόκτηση αυτονοmicroίας από τον microαθητή τόσο στο να χρησιmicroοποιεί τη γλώσσα όσο

και στο να microαθαίνει αναλαmicroβάνοντας την ευθύνη της microαθησιακής του πορείας microέσα

και έξω από το σχολείο (Atwell 1991 140-141)

62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν

Η διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου είναι δύσκολο να επιτευχθεί από όλους

τους microαθητές στον ίδιο βαθmicroό Τα διαπιστωmicroένα προβλήmicroατα που καταγράφονται

στη σχετική βιβλιογραφία επιmicroερίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες (Σπαντιδάκης

2004 48-67)

1 Προβλήmicroατα γνωστικών-microεταγνωστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές ως

συγγραφείς αντιmicroετωπίζουν δυσκολίες ως προς

bull τις γνωστικές και microεταγνωστικές δεξιότητες

bull τον σχεδιασmicroό του γραπτού

bull την επανεξέταση βελτίωση των ιδεών

2 Προβλήmicroατα microηχανιστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές κυρίως ως

γραmicromicroατείς αντιmicroετωπίζουν αδυναmicroίες

bull γραφής microε το χέρι

bull ορθογραφίας

bull λεξιλογίου

bull τονισmicroού σύνταξης και στίξης

Ως προς την πρώτη κατηγορία προβληmicroάτων επισηmicroαίνεται ότι σε αντίθεση προς τους έmicroπειρους συγγγραφείς που ακολουθούν σύνθετα microοντέλα επεξεργασmicroένης

γραφής οι microαθητές συγγραφείς συχνά

14

bull δεν είναι σε θέση να επιλέξουν να εφαρmicroόσουν και να αξιολογήσουν microια

κειmicroενική στρατηγική

bull δεν έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναmicroιών τους ως συγγραφέων

bull αδυνατούν να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις που θέτει το υπό ανάπτυξη θέmicroα

bull δεν είναι σε θέση να εκπονήσουν σχέδια και δεν microπορούν να συνειδητοποιήσουν

τον σκοπό για τον οποίο γράφουν

bull Επιλέγουν έτσι το microοντέλο της παράθεσης πληροφοριών που σηmicroαίνει ότι

bull συντάσσουν τις ιδέες τους microε βάση τα όσα ξέρουν ή θυmicroούνται και όχι microε βάση τη

γνώση που παράγεται κατά τη συγγραφική διαδικασία

bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο εύρος λεξιλογίου και προτάσεων

bull γράφουν παρατακτικά ακολουθώντας πρότυπα του προφορικού λόγου

bull επιmicroένουν στο περιεχόmicroενο παρά στη δοmicroή του κειmicroένου

bull γράφουν είτε για τον εαυτό τους είτε για τον δάσκαλο πάντως όχι για τους

αποδέκτες τους

bull θεωρούν την επανεξέταση ως αγγαρεία προβαίνοντας σε περιστασιακές και

επιδερmicroικές βελτιώσεις του γραπτού τους

Ως προς τη δεύτερη κατηγορία επισηmicroαίνεται ειδικότερα ότι οι microαθητές ως

γραmicromicroατείς εmicroφανίζουν τα εξής προβλήmicroατα

bull αδυνατούν να παράγουν ευανάγνωστα κείmicroενα εύκολα και γρήγορα

bull δυσκολεύονται στην αυτόmicroατη ανάκληση και εκτέλεση διαδοχικών microυοκινητικών

κινήσεων που είναι αναγκαίες για τη γραφή γραmicromicroάτων και αριθmicroών (δυσγραφία)

bull προβαίνουν σε θεmicroατικά και καταληκτικά λάθη

bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο προφορικό κυρίως λεξιλόγιο

bull δεν είναι σε θέση να εσωτερικεύσουν την εφαρmicroογή των κανόνων στίξης

bull δοmicroούν ακανόνιστα τις προτάσεις

7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα

Η αντιmicroετώπιση των προβληmicroάτων στην παραγωγή του γραπτού λόγου είναι έργο

του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει αφού διαγνώσει τα προβλήmicroατα και τις ανάγκες

των microαθητών να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τα κατάλληλα υποστηρικτικά microέσα

(αντισταθmicroιστικά-θεραπευτικά ή και τα δύο) της γλωσσικής διδασκαλίας Στο

ρεπερτόριο των τεχνολογικών υποστηρικτικών microέσων ανήκουν και οι υπολογιστές

15

Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές

microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής

λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος

κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =

CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo

(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική

πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους

καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα

(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)

Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της

ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση

διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων

και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί

τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι

διακρίνονται

(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)

όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and

Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)

(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου

κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των

χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)

(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)

περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης

αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου

Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει

ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα

παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα

νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια

εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση

δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα

εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα

στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι

microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε

τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές

16

Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης

εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο

κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή

προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των

παραγώγων της

71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας

Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής

microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της

παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών

βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του

οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη

δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και

φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα

γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν

τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση

λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της

συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το

πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του

ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του

Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς

εντάχθηκαν

bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης

bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται

η υποmicroονή του microηχανήmicroατος

bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία

του δασκάλου

bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων

bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση

προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων

Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη

σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι

17

bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του

συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας

η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία

η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα

laquoερέθισmicroα απάντησηraquo

bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν

εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν

συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης

bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι

αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η

κοινωνική διάσταση της γλώσσας

bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την

πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική

Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα

προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε

microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση

Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα

microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς

υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του

microαθητή

72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo

Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας

ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον

ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της

γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των

microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας

στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας

Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο

Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)

18

εικόνα 1

Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-

ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια

εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε

γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης

bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής

παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο

από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )

εικόνα 2

19

εικόνα 3

bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)

εικόνα 4

20

bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά

ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες

microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)

εικόνα 5

Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο

τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)

Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται

από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ

721 Παρατηρήσεις

Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και

εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και

το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα

laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα

οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των

συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι

τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία

21

του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή

εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo

γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο

πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες

ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό

τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη

γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην

ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή

υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-

Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή

διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα

της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική

καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις

στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)

8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα

Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η

επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των

ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως

δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν

περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές

τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους

χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)

bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι

αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο

bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές

λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται

προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης

bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών

81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία

Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν

ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική

βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και

22

γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής

γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη

περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo

Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του

ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo

οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως

ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)

Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές

αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή

παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι

υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο

και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό

κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι

ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που

ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού

2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή

αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο

που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε

αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται

λάθος

Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών

βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το

αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της

γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και

κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο

προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο

γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)

82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα

Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να

υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα

προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την

πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι

δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε

23

στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα

προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε

λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η

εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές

υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να

διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου

προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν

σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία

συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο

για την εφηmicroερίδα

Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία

bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα

bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα

bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως

ευχάριστο

Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti

2004)

bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας

bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά

εθνικά) microέσω της microίmicroησης

bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι

microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo

bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η

Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της

προσοmicroοίωσης

83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου

Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που

συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και

ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)

Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των

επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985

Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης

2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)

24

bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε

προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο

σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής

bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση

επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν

παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή

τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών

βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)

bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται

εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo

bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της

οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή

συmicromicroαθητή)

bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη

συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα

αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι

δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε

τον διάλογο

bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα

εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του

ρόλου του εκπαιδευτικού

Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες

microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989

Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης

1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως

προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου

των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι

bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να

εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας

bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές

χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού

bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές

βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν

επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για

παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-

25

Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση

στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα

του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές

επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ

προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών

bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο

της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο

Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους

και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία

84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo

Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως

εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας

παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν

microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο

της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η

αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη

διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα

που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως

παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος

στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις

microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν

προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό

παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό

laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr

1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του

Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)

Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και

στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες

οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων

αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του

προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το

microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το

λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών

δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους

26

microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι

laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους

(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη

(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση

επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και

(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι

προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και

το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο

εικόνα 1

Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός

από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής

βασικές δυνατότητες

bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το

θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο

2)

bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει

(πλαίσιο 3)

bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2

27

bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα

πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)

εικόνα 3

bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις

βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)

28

εικόνα 4

bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που

που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)

εικόνα 5

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 10: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

10

γραψίmicroατοςraquo οι ερευνητές (Flower amp Hayes 1981 Neuwirth Kaufer Chandhok amp

Morris 2000 Ματσαγγούρας 2004 173 240 κε) τείνουν στο να δεχτούν ότι η

microέθοδος σταδιακής συγγραφής κειmicroένου περιλαmicroβάνει τα εξής στάδια

1 ο σχεδιασmicroός (planning) οι microαθητές επιχειρούν να ανακαλέσουν από τη

microνήmicroη τους τις πληροφορίες που χρειάζονται για να τις οργανώσουν στη συνέχεια microε

τρόπον ώστε να εξυπηρετήσουν τις προθέσεις τους Το προσχέδιο ή σχεδιασmicroός

περιλαmicroβάνει τρία επιmicroέρους βήmicroατα (Σπαντιδάκης 2004 28-29)

11 τη στοχοθεσία (goal setting) οι microαθητές σε αυτό το βήmicroα καλούνται να

επιλέξουν και να αποφασίσουν σχετικά microε 111 το ακροατήριο στο οποίο απευθύνεται το κείmicroενο καθώς επίσης

τις ανάγκες και τα ενδιαφεροντά του Ως αποδέκτες του κειmicroένου υπολογίζονται τόσο

οι πραγmicroατικοί συmicromicroαθητές του συγγραφέα όσο και οι υποθετικοί microε καταστάσεις

ωστόσο επακριβώς προσδιορισmicroένες από τον εκπαιδευτικό 112 το είδος του κειmicroένου το οποίο προϋποθέτει τη γνώση των

ιδιαίτερων δοmicroικών του στοιχείων 113 τις προθέσεις ή τον σκοπό για τον οποίο ο συγγραφέας

συντάσσει το κείmicroενό του

12Τη γέννηση ιδεών (brainstorimng) κατά την εκτέλεση αυτού του βήmicroατος

ο microαθητής-συγγραφέας σηmicroειώνει λέξεις-κλειδιά κοmicromicroάτια φράσεων ή και ολόκληρες

προτάσεις τις οποίες χρησιmicroοποιεί ως laquoάγκυρεςraquo προκειmicroένου να αναπτύξει αυτά

που πρόκειται να γράψει

13Την οργάνωση των ιδεών (organizing) ο microαθητής συγγραφέας

χρησιmicroοποιεί κάθε είδους παραγλωσσικά σηmicroεία έτσι ώστε να εκφράζουν αυτό που

θέλει να γράψει Οργανώνει επίσης τις ιδέες του σύmicroφωνα microε τους στόχους που έχει

προηγουmicroένως θέσει

Το έργο της υποστήριξης του εκπαιδευτικού στην πρώτη φάση του σχεδιασmicroού

εντοπίζεται στην προσπάθειά του να βοηθήσει τους microαθητές στην ανάκληση

προηγούmicroενων εmicroπειριών τους και στην παροχή κάθε είδους πηγών (κειmicroένων

εντύπων σχεδίων διαγραmicromicroάτων οπτικοακουστικών παρουσιάσεων κλπ) που

σχετίζονται microε το υπό σύνταξη θέmicroα

2 το πρώτο κείmicroενο (drafting) στη δεύτερη αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας

περισσότερο τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo παρά του laquoσυγγραφέα-

δηmicroιουργούraquo καταγράφουν τις ιδέες που έχουν ήδη συγκεντρώσει και οργανώσει

11

στην πρώτη σχεδιαστική φάση Όπως εύστοχα επισηmicroαίνεται (Σπαντιδάκης 2004

33) το παραγόmicroενο κείmicroενο αποτελεί ένα είδος laquoπρόβαςraquo το οποίο επιδέχεται

βελτιώσεις microέχρι την laquoπρεmicroιέραraquo Πρόκειται γενικότερα για πρό-χειρο κείmicroενο και

καθαρά ιδιωτικό που δεν υπολογίζει τους αναγνώστες-αποδέκτες

3 Η επανεξέταση (revising) και επιmicroέλεια (editing) του κειmicroένου στη δίπτυχη

αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας και τους δύο ρόλους (των συγγραφέων και των

γραmicromicroατέων) συνεχίζουν να βελτιώνουν το γραπτό τους τόσο ως προς το

περιεχόmicroενο όσο και ως προς τη microορφή του Πρόκειται για την πλέον σηmicroαντική και

εξαιρετικά δύσκολη φάση εργασίας επειδή οι microαθητές καλούνται να επανεξετάσουν

το γραπτό τους να το αξιολογήσουν και να αποφασίσουν για το πώς microπορούν να το

βελτιώσουν Η επανεξέτασηβελτίωση προϋποθέτει εξάλλου την κριτική ανάγνωση εκ

microέρους των microαθητών του πρωτο-κειmicroένου microε εστίαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό

όσο και στους προαποφασισmicroένους στόχους του Τέλος επειδή η επανεξέταση είναι

το προστάδιο της τελικής laquoέκδοσηςraquo του κειmicroένου εκτιmicroάται ως ένα είδος επιmicroέλειας

(editing) απαιτώντας από τους microαθητές ποικιλία δεξιοτήτων που εκτείνονται από την

ευανάγνωστη και ορθή γραφή των λέξεων microέχρι τον ευέλικτο χειρισmicroό οργάνωσης

προτάσεων και παραγράφων

4 Η έκδοση κοινοποίηση του κειmicroένου (editing) στο στάδιο αυτό οι microαθητές

microοιράζονται το κείmicroενό τους microε άλλους αποδέκτες-αναγνώστες (συmicromicroαθητές

εκπαιδευτικούς γονείς φίλους) που ουσιαστικά αποτελούν το ευρύτερο ακροατήριό

τους Η σηmicroασία του σταδίου αυτού έγκειται στο ότι δίνει σκοπό στη δραστηριότητα

παραγωγής γραπτού λόγου εκφρασmicroένου microε διάφορους τρόπους (βιβλία περιοδικά

και εφηmicroερίδες διαλογική δραmicroατοποίηση δηmicroόσιες ανακοινώσεις σε συmicromicroαθητές ή

και γονείς ηχογράφηση ή και οπτικογράφησή τους)

61 Προϋποθέσεις αποτελεσmicroατικότητας

1 Η σταδιακή συγγραφή του κειmicroένου δεν είναι microια γραmicromicroική διαδικασία και

άπαξ ενέργεια (Faigley 1986) που εξαντλείται στη γνωστή διόρθωση και στην

επιστροφή του κειmicroένου Συνήθως το ένα στάδιο ενυπάρχει στο άλλο και

επανέρχονται πολλές φορές κατά τη διάρκεια της γραφής Εξάλλου από το

παράδειγmicroα των ενηλίκων συγγραφέων είναι διαπιστωmicroένο ότι κατά το γράψιmicroο

σταmicroατάει κάποιος για να ελέγξει ότι είχε γράψει Αν διαπιστώσει πως δεν

εξυπηρετείται ο στόχος που είχε τότε microπορεί αν η απόκλιση είναι microικρή να

βελτιώσει τα γραφέντα να ξανασχεδιάσει σε microικρό ή microεγάλο βαθmicroό το σύνολο του

12

κειmicroένου Συmicroβαίνει δηλαδή ένα είδος αλληλοεγκιβωτισmicroού των σταδίων και όχι

γραmicromicroικής τους αλληλουχίας

2 Επιτακτική ανάγκη κατά την παραγωγή του γραπτού λόγου είναι να microην

αγνοείται η παιδαγωγική αρχή της διαφοροποιηmicroένης διδασκαλίας που θα πρέπει να

προσαρmicroόζεται στις ανάγκες στον ρυθmicroό εργασίας και στις ιδιαιτερότητες κάθε

microαθητή (Graves 1994 57) Όπως οι ενήλικοι συγγραφείς κάθε microαθητής συγγραφέας

γράφει microε τον δικό του τρόπο συνδυάζοντας αυτά που γνωρίζει microε αυτά που θέλει να

πετύχει

3 Είναι απαραίτητο να δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές να βελτιώνουν τα

κείmicroενά τους έπειτα από microια κατάλληλη διδακτική microεθόδευση διόρθωσης ώστε να

συνειδητοποιούν τί θα βελτιώσουν και γιατί Έτσι το γράψιmicroο παίρνει τη microορφή microια

δυναmicroικής και όχι στατικής διαδικασίας Ο παράγοντας επίσης laquoχρόνοςraquo καθίσταται

στην παραγωγή του γραπτού λόγου σηmicroαντικός δεδοmicroένου ότι αναφέρεται σε

αυθεντικές γλωσσικές δραστηριότητες που microπορεί και αξίζει ίσως να διαρκέσουν

ώρες ή και microέρες

4 Στην αποτελεσmicroατικότητα της παραγωγής του γραπτού των microαθητών

συmicroβάλλουν η εξ αρχής γνώση των διδακτικών στόχων και κριτηρίων microε βάση τα

οποία θα κριθούν οι επιδόσεις τους ενώ η παροχή κάθε είδους κινήτρων από την

πλευρά του εκπαιδευτικού ενισχύει την αυτο-εικόνα των microαθητών επηρεάζοντας

καθοριστικά την ποιότητα του γραπτού λόγου Η πάσης φύσεως συνδροmicroή από την

πλευρά του εκπαιδευτικού είναι αποτελεσmicroατικότερη όταν δίνεται κατά τη διάρκεια

της δυσκολίας που αντιmicroετωπίζουν οι microαθητές και εποmicroένως αν αυτό είναι δυνατό

να γίνει κατά τη διάρκεια της παραγωγής λόγου πάντως όχι εκ των υστέρων

5 Στο πλαίσιο αυτό προβάλλεται η ανάγκη της οργάνωσης της γλωσσικής

διδασκαλίας σε οmicroάδες εργασίας Η αντίληψη αυτή σηmicroαίνει ότι η κατάκτηση της

γλώσσας επιτυγχάνεται καλύτερα microέσω της συνεργασίας επειδή ακριβώς η γλώσσα

είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και η παραγωγή γραπτού λόγου είναι κοινωνικά

προσδιορισmicroένη πράξη Εξάλλου η ψυχολογία της microάθησης επισηmicroαίνει τη

σπουδαιότητα της συνεργασίας Αν δεχτούmicroε γενικότερα τη θέση του Vygotsky

(1988) ότι η σκέψη είναι εσωτερικοποιηmicroένες αλληλεπιδράσεις (συνοmicroιλίες δηλαδή microε

άλλους) τότε η παραγωγή γραπτού λόγου είναι εσωτερικοποιηmicroένες συνοmicroιλίες που

εξωτερικοποιούνται και προσφέρονται ξανά ως κοινωνικές Εποmicroένως είναι

13

σηmicroαντικό οι εκπαιδευτικοί να δηmicroιουργούν ένα περιβάλλον πλούσιο σε

αλληλεπιδράσεις-συνοmicroιλίες κατά την παραγωγή γραπτού λόγου των microαθητών

6 Tα παραπάνω συνεπάγονται και έναν διαφορετικό ρόλο του εκπαιδευτικού ο

οποίος στη συγκεκριmicroένη περίπτωση λειτουργεί ως υποστηρικτής της microάθησης που

βοηθάει στην ταχύτερη πνευmicroατική ωρίmicroανση των microαθητών (laquoζώνη της εγγύτερης

ανάπτυξηςraquo) ∆εν λειτουργεί πια ως κάτοχος της γνώσης την οποία διοχετεύει στους

microαθητές αλλά ως εmicroψυχωτής που ενθαρρύνει και δηmicroιουργεί κίνητρα ως microέλος της

οmicroάδας που διατυπώνει ισότιmicroα την άποψή του ως σύmicroβουλος που είναι διαθέσιmicroος

για βοήθεια και συmicroβουλές Αυτός ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει ως αποτέλεσmicroα

την απόκτηση αυτονοmicroίας από τον microαθητή τόσο στο να χρησιmicroοποιεί τη γλώσσα όσο

και στο να microαθαίνει αναλαmicroβάνοντας την ευθύνη της microαθησιακής του πορείας microέσα

και έξω από το σχολείο (Atwell 1991 140-141)

62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν

Η διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου είναι δύσκολο να επιτευχθεί από όλους

τους microαθητές στον ίδιο βαθmicroό Τα διαπιστωmicroένα προβλήmicroατα που καταγράφονται

στη σχετική βιβλιογραφία επιmicroερίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες (Σπαντιδάκης

2004 48-67)

1 Προβλήmicroατα γνωστικών-microεταγνωστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές ως

συγγραφείς αντιmicroετωπίζουν δυσκολίες ως προς

bull τις γνωστικές και microεταγνωστικές δεξιότητες

bull τον σχεδιασmicroό του γραπτού

bull την επανεξέταση βελτίωση των ιδεών

2 Προβλήmicroατα microηχανιστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές κυρίως ως

γραmicromicroατείς αντιmicroετωπίζουν αδυναmicroίες

bull γραφής microε το χέρι

bull ορθογραφίας

bull λεξιλογίου

bull τονισmicroού σύνταξης και στίξης

Ως προς την πρώτη κατηγορία προβληmicroάτων επισηmicroαίνεται ότι σε αντίθεση προς τους έmicroπειρους συγγγραφείς που ακολουθούν σύνθετα microοντέλα επεξεργασmicroένης

γραφής οι microαθητές συγγραφείς συχνά

14

bull δεν είναι σε θέση να επιλέξουν να εφαρmicroόσουν και να αξιολογήσουν microια

κειmicroενική στρατηγική

bull δεν έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναmicroιών τους ως συγγραφέων

bull αδυνατούν να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις που θέτει το υπό ανάπτυξη θέmicroα

bull δεν είναι σε θέση να εκπονήσουν σχέδια και δεν microπορούν να συνειδητοποιήσουν

τον σκοπό για τον οποίο γράφουν

bull Επιλέγουν έτσι το microοντέλο της παράθεσης πληροφοριών που σηmicroαίνει ότι

bull συντάσσουν τις ιδέες τους microε βάση τα όσα ξέρουν ή θυmicroούνται και όχι microε βάση τη

γνώση που παράγεται κατά τη συγγραφική διαδικασία

bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο εύρος λεξιλογίου και προτάσεων

bull γράφουν παρατακτικά ακολουθώντας πρότυπα του προφορικού λόγου

bull επιmicroένουν στο περιεχόmicroενο παρά στη δοmicroή του κειmicroένου

bull γράφουν είτε για τον εαυτό τους είτε για τον δάσκαλο πάντως όχι για τους

αποδέκτες τους

bull θεωρούν την επανεξέταση ως αγγαρεία προβαίνοντας σε περιστασιακές και

επιδερmicroικές βελτιώσεις του γραπτού τους

Ως προς τη δεύτερη κατηγορία επισηmicroαίνεται ειδικότερα ότι οι microαθητές ως

γραmicromicroατείς εmicroφανίζουν τα εξής προβλήmicroατα

bull αδυνατούν να παράγουν ευανάγνωστα κείmicroενα εύκολα και γρήγορα

bull δυσκολεύονται στην αυτόmicroατη ανάκληση και εκτέλεση διαδοχικών microυοκινητικών

κινήσεων που είναι αναγκαίες για τη γραφή γραmicromicroάτων και αριθmicroών (δυσγραφία)

bull προβαίνουν σε θεmicroατικά και καταληκτικά λάθη

bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο προφορικό κυρίως λεξιλόγιο

bull δεν είναι σε θέση να εσωτερικεύσουν την εφαρmicroογή των κανόνων στίξης

bull δοmicroούν ακανόνιστα τις προτάσεις

7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα

Η αντιmicroετώπιση των προβληmicroάτων στην παραγωγή του γραπτού λόγου είναι έργο

του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει αφού διαγνώσει τα προβλήmicroατα και τις ανάγκες

των microαθητών να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τα κατάλληλα υποστηρικτικά microέσα

(αντισταθmicroιστικά-θεραπευτικά ή και τα δύο) της γλωσσικής διδασκαλίας Στο

ρεπερτόριο των τεχνολογικών υποστηρικτικών microέσων ανήκουν και οι υπολογιστές

15

Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές

microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής

λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος

κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =

CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo

(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική

πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους

καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα

(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)

Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της

ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση

διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων

και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί

τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι

διακρίνονται

(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)

όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and

Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)

(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου

κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των

χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)

(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)

περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης

αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου

Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει

ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα

παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα

νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια

εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση

δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα

εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα

στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι

microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε

τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές

16

Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης

εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο

κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή

προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των

παραγώγων της

71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας

Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής

microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της

παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών

βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του

οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη

δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και

φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα

γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν

τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση

λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της

συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το

πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του

ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του

Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς

εντάχθηκαν

bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης

bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται

η υποmicroονή του microηχανήmicroατος

bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία

του δασκάλου

bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων

bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση

προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων

Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη

σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι

17

bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του

συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας

η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία

η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα

laquoερέθισmicroα απάντησηraquo

bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν

εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν

συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης

bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι

αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η

κοινωνική διάσταση της γλώσσας

bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την

πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική

Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα

προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε

microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση

Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα

microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς

υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του

microαθητή

72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo

Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας

ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον

ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της

γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των

microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας

στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας

Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο

Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)

18

εικόνα 1

Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-

ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια

εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε

γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης

bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής

παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο

από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )

εικόνα 2

19

εικόνα 3

bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)

εικόνα 4

20

bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά

ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες

microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)

εικόνα 5

Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο

τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)

Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται

από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ

721 Παρατηρήσεις

Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και

εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και

το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα

laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα

οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των

συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι

τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία

21

του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή

εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo

γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο

πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες

ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό

τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη

γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην

ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή

υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-

Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή

διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα

της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική

καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις

στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)

8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα

Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η

επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των

ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως

δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν

περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές

τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους

χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)

bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι

αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο

bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές

λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται

προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης

bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών

81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία

Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν

ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική

βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και

22

γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής

γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη

περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo

Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του

ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo

οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως

ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)

Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές

αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή

παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι

υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο

και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό

κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι

ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που

ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού

2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή

αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο

που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε

αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται

λάθος

Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών

βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το

αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της

γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και

κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο

προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο

γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)

82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα

Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να

υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα

προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την

πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι

δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε

23

στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα

προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε

λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η

εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές

υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να

διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου

προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν

σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία

συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο

για την εφηmicroερίδα

Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία

bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα

bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα

bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως

ευχάριστο

Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti

2004)

bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας

bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά

εθνικά) microέσω της microίmicroησης

bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι

microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo

bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η

Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της

προσοmicroοίωσης

83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου

Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που

συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και

ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)

Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των

επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985

Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης

2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)

24

bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε

προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο

σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής

bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση

επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν

παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή

τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών

βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)

bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται

εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo

bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της

οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή

συmicromicroαθητή)

bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη

συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα

αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι

δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε

τον διάλογο

bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα

εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του

ρόλου του εκπαιδευτικού

Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες

microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989

Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης

1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως

προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου

των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι

bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να

εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας

bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές

χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού

bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές

βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν

επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για

παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-

25

Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση

στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα

του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές

επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ

προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών

bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο

της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο

Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους

και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία

84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo

Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως

εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας

παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν

microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο

της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η

αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη

διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα

που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως

παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος

στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις

microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν

προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό

παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό

laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr

1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του

Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)

Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και

στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες

οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων

αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του

προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το

microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το

λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών

δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους

26

microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι

laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους

(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη

(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση

επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και

(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι

προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και

το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο

εικόνα 1

Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός

από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής

βασικές δυνατότητες

bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το

θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο

2)

bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει

(πλαίσιο 3)

bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2

27

bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα

πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)

εικόνα 3

bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις

βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)

28

εικόνα 4

bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που

που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)

εικόνα 5

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 11: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

11

στην πρώτη σχεδιαστική φάση Όπως εύστοχα επισηmicroαίνεται (Σπαντιδάκης 2004

33) το παραγόmicroενο κείmicroενο αποτελεί ένα είδος laquoπρόβαςraquo το οποίο επιδέχεται

βελτιώσεις microέχρι την laquoπρεmicroιέραraquo Πρόκειται γενικότερα για πρό-χειρο κείmicroενο και

καθαρά ιδιωτικό που δεν υπολογίζει τους αναγνώστες-αποδέκτες

3 Η επανεξέταση (revising) και επιmicroέλεια (editing) του κειmicroένου στη δίπτυχη

αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας και τους δύο ρόλους (των συγγραφέων και των

γραmicromicroατέων) συνεχίζουν να βελτιώνουν το γραπτό τους τόσο ως προς το

περιεχόmicroενο όσο και ως προς τη microορφή του Πρόκειται για την πλέον σηmicroαντική και

εξαιρετικά δύσκολη φάση εργασίας επειδή οι microαθητές καλούνται να επανεξετάσουν

το γραπτό τους να το αξιολογήσουν και να αποφασίσουν για το πώς microπορούν να το

βελτιώσουν Η επανεξέτασηβελτίωση προϋποθέτει εξάλλου την κριτική ανάγνωση εκ

microέρους των microαθητών του πρωτο-κειmicroένου microε εστίαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό

όσο και στους προαποφασισmicroένους στόχους του Τέλος επειδή η επανεξέταση είναι

το προστάδιο της τελικής laquoέκδοσηςraquo του κειmicroένου εκτιmicroάται ως ένα είδος επιmicroέλειας

(editing) απαιτώντας από τους microαθητές ποικιλία δεξιοτήτων που εκτείνονται από την

ευανάγνωστη και ορθή γραφή των λέξεων microέχρι τον ευέλικτο χειρισmicroό οργάνωσης

προτάσεων και παραγράφων

4 Η έκδοση κοινοποίηση του κειmicroένου (editing) στο στάδιο αυτό οι microαθητές

microοιράζονται το κείmicroενό τους microε άλλους αποδέκτες-αναγνώστες (συmicromicroαθητές

εκπαιδευτικούς γονείς φίλους) που ουσιαστικά αποτελούν το ευρύτερο ακροατήριό

τους Η σηmicroασία του σταδίου αυτού έγκειται στο ότι δίνει σκοπό στη δραστηριότητα

παραγωγής γραπτού λόγου εκφρασmicroένου microε διάφορους τρόπους (βιβλία περιοδικά

και εφηmicroερίδες διαλογική δραmicroατοποίηση δηmicroόσιες ανακοινώσεις σε συmicromicroαθητές ή

και γονείς ηχογράφηση ή και οπτικογράφησή τους)

61 Προϋποθέσεις αποτελεσmicroατικότητας

1 Η σταδιακή συγγραφή του κειmicroένου δεν είναι microια γραmicromicroική διαδικασία και

άπαξ ενέργεια (Faigley 1986) που εξαντλείται στη γνωστή διόρθωση και στην

επιστροφή του κειmicroένου Συνήθως το ένα στάδιο ενυπάρχει στο άλλο και

επανέρχονται πολλές φορές κατά τη διάρκεια της γραφής Εξάλλου από το

παράδειγmicroα των ενηλίκων συγγραφέων είναι διαπιστωmicroένο ότι κατά το γράψιmicroο

σταmicroατάει κάποιος για να ελέγξει ότι είχε γράψει Αν διαπιστώσει πως δεν

εξυπηρετείται ο στόχος που είχε τότε microπορεί αν η απόκλιση είναι microικρή να

βελτιώσει τα γραφέντα να ξανασχεδιάσει σε microικρό ή microεγάλο βαθmicroό το σύνολο του

12

κειmicroένου Συmicroβαίνει δηλαδή ένα είδος αλληλοεγκιβωτισmicroού των σταδίων και όχι

γραmicromicroικής τους αλληλουχίας

2 Επιτακτική ανάγκη κατά την παραγωγή του γραπτού λόγου είναι να microην

αγνοείται η παιδαγωγική αρχή της διαφοροποιηmicroένης διδασκαλίας που θα πρέπει να

προσαρmicroόζεται στις ανάγκες στον ρυθmicroό εργασίας και στις ιδιαιτερότητες κάθε

microαθητή (Graves 1994 57) Όπως οι ενήλικοι συγγραφείς κάθε microαθητής συγγραφέας

γράφει microε τον δικό του τρόπο συνδυάζοντας αυτά που γνωρίζει microε αυτά που θέλει να

πετύχει

3 Είναι απαραίτητο να δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές να βελτιώνουν τα

κείmicroενά τους έπειτα από microια κατάλληλη διδακτική microεθόδευση διόρθωσης ώστε να

συνειδητοποιούν τί θα βελτιώσουν και γιατί Έτσι το γράψιmicroο παίρνει τη microορφή microια

δυναmicroικής και όχι στατικής διαδικασίας Ο παράγοντας επίσης laquoχρόνοςraquo καθίσταται

στην παραγωγή του γραπτού λόγου σηmicroαντικός δεδοmicroένου ότι αναφέρεται σε

αυθεντικές γλωσσικές δραστηριότητες που microπορεί και αξίζει ίσως να διαρκέσουν

ώρες ή και microέρες

4 Στην αποτελεσmicroατικότητα της παραγωγής του γραπτού των microαθητών

συmicroβάλλουν η εξ αρχής γνώση των διδακτικών στόχων και κριτηρίων microε βάση τα

οποία θα κριθούν οι επιδόσεις τους ενώ η παροχή κάθε είδους κινήτρων από την

πλευρά του εκπαιδευτικού ενισχύει την αυτο-εικόνα των microαθητών επηρεάζοντας

καθοριστικά την ποιότητα του γραπτού λόγου Η πάσης φύσεως συνδροmicroή από την

πλευρά του εκπαιδευτικού είναι αποτελεσmicroατικότερη όταν δίνεται κατά τη διάρκεια

της δυσκολίας που αντιmicroετωπίζουν οι microαθητές και εποmicroένως αν αυτό είναι δυνατό

να γίνει κατά τη διάρκεια της παραγωγής λόγου πάντως όχι εκ των υστέρων

5 Στο πλαίσιο αυτό προβάλλεται η ανάγκη της οργάνωσης της γλωσσικής

διδασκαλίας σε οmicroάδες εργασίας Η αντίληψη αυτή σηmicroαίνει ότι η κατάκτηση της

γλώσσας επιτυγχάνεται καλύτερα microέσω της συνεργασίας επειδή ακριβώς η γλώσσα

είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και η παραγωγή γραπτού λόγου είναι κοινωνικά

προσδιορισmicroένη πράξη Εξάλλου η ψυχολογία της microάθησης επισηmicroαίνει τη

σπουδαιότητα της συνεργασίας Αν δεχτούmicroε γενικότερα τη θέση του Vygotsky

(1988) ότι η σκέψη είναι εσωτερικοποιηmicroένες αλληλεπιδράσεις (συνοmicroιλίες δηλαδή microε

άλλους) τότε η παραγωγή γραπτού λόγου είναι εσωτερικοποιηmicroένες συνοmicroιλίες που

εξωτερικοποιούνται και προσφέρονται ξανά ως κοινωνικές Εποmicroένως είναι

13

σηmicroαντικό οι εκπαιδευτικοί να δηmicroιουργούν ένα περιβάλλον πλούσιο σε

αλληλεπιδράσεις-συνοmicroιλίες κατά την παραγωγή γραπτού λόγου των microαθητών

6 Tα παραπάνω συνεπάγονται και έναν διαφορετικό ρόλο του εκπαιδευτικού ο

οποίος στη συγκεκριmicroένη περίπτωση λειτουργεί ως υποστηρικτής της microάθησης που

βοηθάει στην ταχύτερη πνευmicroατική ωρίmicroανση των microαθητών (laquoζώνη της εγγύτερης

ανάπτυξηςraquo) ∆εν λειτουργεί πια ως κάτοχος της γνώσης την οποία διοχετεύει στους

microαθητές αλλά ως εmicroψυχωτής που ενθαρρύνει και δηmicroιουργεί κίνητρα ως microέλος της

οmicroάδας που διατυπώνει ισότιmicroα την άποψή του ως σύmicroβουλος που είναι διαθέσιmicroος

για βοήθεια και συmicroβουλές Αυτός ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει ως αποτέλεσmicroα

την απόκτηση αυτονοmicroίας από τον microαθητή τόσο στο να χρησιmicroοποιεί τη γλώσσα όσο

και στο να microαθαίνει αναλαmicroβάνοντας την ευθύνη της microαθησιακής του πορείας microέσα

και έξω από το σχολείο (Atwell 1991 140-141)

62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν

Η διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου είναι δύσκολο να επιτευχθεί από όλους

τους microαθητές στον ίδιο βαθmicroό Τα διαπιστωmicroένα προβλήmicroατα που καταγράφονται

στη σχετική βιβλιογραφία επιmicroερίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες (Σπαντιδάκης

2004 48-67)

1 Προβλήmicroατα γνωστικών-microεταγνωστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές ως

συγγραφείς αντιmicroετωπίζουν δυσκολίες ως προς

bull τις γνωστικές και microεταγνωστικές δεξιότητες

bull τον σχεδιασmicroό του γραπτού

bull την επανεξέταση βελτίωση των ιδεών

2 Προβλήmicroατα microηχανιστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές κυρίως ως

γραmicromicroατείς αντιmicroετωπίζουν αδυναmicroίες

bull γραφής microε το χέρι

bull ορθογραφίας

bull λεξιλογίου

bull τονισmicroού σύνταξης και στίξης

Ως προς την πρώτη κατηγορία προβληmicroάτων επισηmicroαίνεται ότι σε αντίθεση προς τους έmicroπειρους συγγγραφείς που ακολουθούν σύνθετα microοντέλα επεξεργασmicroένης

γραφής οι microαθητές συγγραφείς συχνά

14

bull δεν είναι σε θέση να επιλέξουν να εφαρmicroόσουν και να αξιολογήσουν microια

κειmicroενική στρατηγική

bull δεν έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναmicroιών τους ως συγγραφέων

bull αδυνατούν να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις που θέτει το υπό ανάπτυξη θέmicroα

bull δεν είναι σε θέση να εκπονήσουν σχέδια και δεν microπορούν να συνειδητοποιήσουν

τον σκοπό για τον οποίο γράφουν

bull Επιλέγουν έτσι το microοντέλο της παράθεσης πληροφοριών που σηmicroαίνει ότι

bull συντάσσουν τις ιδέες τους microε βάση τα όσα ξέρουν ή θυmicroούνται και όχι microε βάση τη

γνώση που παράγεται κατά τη συγγραφική διαδικασία

bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο εύρος λεξιλογίου και προτάσεων

bull γράφουν παρατακτικά ακολουθώντας πρότυπα του προφορικού λόγου

bull επιmicroένουν στο περιεχόmicroενο παρά στη δοmicroή του κειmicroένου

bull γράφουν είτε για τον εαυτό τους είτε για τον δάσκαλο πάντως όχι για τους

αποδέκτες τους

bull θεωρούν την επανεξέταση ως αγγαρεία προβαίνοντας σε περιστασιακές και

επιδερmicroικές βελτιώσεις του γραπτού τους

Ως προς τη δεύτερη κατηγορία επισηmicroαίνεται ειδικότερα ότι οι microαθητές ως

γραmicromicroατείς εmicroφανίζουν τα εξής προβλήmicroατα

bull αδυνατούν να παράγουν ευανάγνωστα κείmicroενα εύκολα και γρήγορα

bull δυσκολεύονται στην αυτόmicroατη ανάκληση και εκτέλεση διαδοχικών microυοκινητικών

κινήσεων που είναι αναγκαίες για τη γραφή γραmicromicroάτων και αριθmicroών (δυσγραφία)

bull προβαίνουν σε θεmicroατικά και καταληκτικά λάθη

bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο προφορικό κυρίως λεξιλόγιο

bull δεν είναι σε θέση να εσωτερικεύσουν την εφαρmicroογή των κανόνων στίξης

bull δοmicroούν ακανόνιστα τις προτάσεις

7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα

Η αντιmicroετώπιση των προβληmicroάτων στην παραγωγή του γραπτού λόγου είναι έργο

του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει αφού διαγνώσει τα προβλήmicroατα και τις ανάγκες

των microαθητών να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τα κατάλληλα υποστηρικτικά microέσα

(αντισταθmicroιστικά-θεραπευτικά ή και τα δύο) της γλωσσικής διδασκαλίας Στο

ρεπερτόριο των τεχνολογικών υποστηρικτικών microέσων ανήκουν και οι υπολογιστές

15

Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές

microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής

λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος

κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =

CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo

(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική

πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους

καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα

(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)

Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της

ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση

διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων

και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί

τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι

διακρίνονται

(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)

όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and

Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)

(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου

κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των

χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)

(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)

περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης

αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου

Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει

ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα

παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα

νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια

εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση

δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα

εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα

στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι

microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε

τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές

16

Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης

εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο

κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή

προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των

παραγώγων της

71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας

Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής

microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της

παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών

βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του

οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη

δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και

φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα

γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν

τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση

λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της

συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το

πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του

ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του

Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς

εντάχθηκαν

bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης

bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται

η υποmicroονή του microηχανήmicroατος

bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία

του δασκάλου

bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων

bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση

προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων

Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη

σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι

17

bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του

συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας

η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία

η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα

laquoερέθισmicroα απάντησηraquo

bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν

εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν

συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης

bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι

αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η

κοινωνική διάσταση της γλώσσας

bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την

πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική

Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα

προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε

microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση

Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα

microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς

υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του

microαθητή

72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo

Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας

ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον

ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της

γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των

microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας

στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας

Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο

Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)

18

εικόνα 1

Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-

ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια

εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε

γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης

bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής

παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο

από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )

εικόνα 2

19

εικόνα 3

bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)

εικόνα 4

20

bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά

ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες

microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)

εικόνα 5

Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο

τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)

Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται

από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ

721 Παρατηρήσεις

Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και

εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και

το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα

laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα

οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των

συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι

τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία

21

του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή

εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo

γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο

πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες

ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό

τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη

γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην

ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή

υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-

Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή

διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα

της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική

καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις

στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)

8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα

Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η

επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των

ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως

δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν

περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές

τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους

χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)

bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι

αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο

bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές

λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται

προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης

bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών

81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία

Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν

ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική

βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και

22

γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής

γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη

περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo

Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του

ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo

οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως

ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)

Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές

αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή

παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι

υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο

και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό

κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι

ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που

ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού

2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή

αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο

που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε

αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται

λάθος

Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών

βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το

αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της

γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και

κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο

προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο

γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)

82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα

Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να

υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα

προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την

πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι

δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε

23

στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα

προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε

λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η

εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές

υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να

διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου

προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν

σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία

συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο

για την εφηmicroερίδα

Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία

bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα

bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα

bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως

ευχάριστο

Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti

2004)

bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας

bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά

εθνικά) microέσω της microίmicroησης

bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι

microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo

bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η

Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της

προσοmicroοίωσης

83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου

Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που

συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και

ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)

Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των

επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985

Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης

2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)

24

bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε

προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο

σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής

bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση

επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν

παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή

τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών

βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)

bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται

εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo

bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της

οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή

συmicromicroαθητή)

bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη

συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα

αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι

δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε

τον διάλογο

bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα

εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του

ρόλου του εκπαιδευτικού

Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες

microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989

Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης

1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως

προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου

των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι

bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να

εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας

bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές

χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού

bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές

βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν

επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για

παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-

25

Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση

στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα

του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές

επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ

προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών

bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο

της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο

Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους

και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία

84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo

Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως

εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας

παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν

microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο

της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η

αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη

διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα

που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως

παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος

στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις

microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν

προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό

παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό

laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr

1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του

Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)

Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και

στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες

οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων

αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του

προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το

microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το

λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών

δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους

26

microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι

laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους

(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη

(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση

επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και

(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι

προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και

το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο

εικόνα 1

Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός

από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής

βασικές δυνατότητες

bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το

θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο

2)

bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει

(πλαίσιο 3)

bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2

27

bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα

πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)

εικόνα 3

bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις

βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)

28

εικόνα 4

bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που

που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)

εικόνα 5

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 12: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

12

κειmicroένου Συmicroβαίνει δηλαδή ένα είδος αλληλοεγκιβωτισmicroού των σταδίων και όχι

γραmicromicroικής τους αλληλουχίας

2 Επιτακτική ανάγκη κατά την παραγωγή του γραπτού λόγου είναι να microην

αγνοείται η παιδαγωγική αρχή της διαφοροποιηmicroένης διδασκαλίας που θα πρέπει να

προσαρmicroόζεται στις ανάγκες στον ρυθmicroό εργασίας και στις ιδιαιτερότητες κάθε

microαθητή (Graves 1994 57) Όπως οι ενήλικοι συγγραφείς κάθε microαθητής συγγραφέας

γράφει microε τον δικό του τρόπο συνδυάζοντας αυτά που γνωρίζει microε αυτά που θέλει να

πετύχει

3 Είναι απαραίτητο να δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές να βελτιώνουν τα

κείmicroενά τους έπειτα από microια κατάλληλη διδακτική microεθόδευση διόρθωσης ώστε να

συνειδητοποιούν τί θα βελτιώσουν και γιατί Έτσι το γράψιmicroο παίρνει τη microορφή microια

δυναmicroικής και όχι στατικής διαδικασίας Ο παράγοντας επίσης laquoχρόνοςraquo καθίσταται

στην παραγωγή του γραπτού λόγου σηmicroαντικός δεδοmicroένου ότι αναφέρεται σε

αυθεντικές γλωσσικές δραστηριότητες που microπορεί και αξίζει ίσως να διαρκέσουν

ώρες ή και microέρες

4 Στην αποτελεσmicroατικότητα της παραγωγής του γραπτού των microαθητών

συmicroβάλλουν η εξ αρχής γνώση των διδακτικών στόχων και κριτηρίων microε βάση τα

οποία θα κριθούν οι επιδόσεις τους ενώ η παροχή κάθε είδους κινήτρων από την

πλευρά του εκπαιδευτικού ενισχύει την αυτο-εικόνα των microαθητών επηρεάζοντας

καθοριστικά την ποιότητα του γραπτού λόγου Η πάσης φύσεως συνδροmicroή από την

πλευρά του εκπαιδευτικού είναι αποτελεσmicroατικότερη όταν δίνεται κατά τη διάρκεια

της δυσκολίας που αντιmicroετωπίζουν οι microαθητές και εποmicroένως αν αυτό είναι δυνατό

να γίνει κατά τη διάρκεια της παραγωγής λόγου πάντως όχι εκ των υστέρων

5 Στο πλαίσιο αυτό προβάλλεται η ανάγκη της οργάνωσης της γλωσσικής

διδασκαλίας σε οmicroάδες εργασίας Η αντίληψη αυτή σηmicroαίνει ότι η κατάκτηση της

γλώσσας επιτυγχάνεται καλύτερα microέσω της συνεργασίας επειδή ακριβώς η γλώσσα

είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και η παραγωγή γραπτού λόγου είναι κοινωνικά

προσδιορισmicroένη πράξη Εξάλλου η ψυχολογία της microάθησης επισηmicroαίνει τη

σπουδαιότητα της συνεργασίας Αν δεχτούmicroε γενικότερα τη θέση του Vygotsky

(1988) ότι η σκέψη είναι εσωτερικοποιηmicroένες αλληλεπιδράσεις (συνοmicroιλίες δηλαδή microε

άλλους) τότε η παραγωγή γραπτού λόγου είναι εσωτερικοποιηmicroένες συνοmicroιλίες που

εξωτερικοποιούνται και προσφέρονται ξανά ως κοινωνικές Εποmicroένως είναι

13

σηmicroαντικό οι εκπαιδευτικοί να δηmicroιουργούν ένα περιβάλλον πλούσιο σε

αλληλεπιδράσεις-συνοmicroιλίες κατά την παραγωγή γραπτού λόγου των microαθητών

6 Tα παραπάνω συνεπάγονται και έναν διαφορετικό ρόλο του εκπαιδευτικού ο

οποίος στη συγκεκριmicroένη περίπτωση λειτουργεί ως υποστηρικτής της microάθησης που

βοηθάει στην ταχύτερη πνευmicroατική ωρίmicroανση των microαθητών (laquoζώνη της εγγύτερης

ανάπτυξηςraquo) ∆εν λειτουργεί πια ως κάτοχος της γνώσης την οποία διοχετεύει στους

microαθητές αλλά ως εmicroψυχωτής που ενθαρρύνει και δηmicroιουργεί κίνητρα ως microέλος της

οmicroάδας που διατυπώνει ισότιmicroα την άποψή του ως σύmicroβουλος που είναι διαθέσιmicroος

για βοήθεια και συmicroβουλές Αυτός ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει ως αποτέλεσmicroα

την απόκτηση αυτονοmicroίας από τον microαθητή τόσο στο να χρησιmicroοποιεί τη γλώσσα όσο

και στο να microαθαίνει αναλαmicroβάνοντας την ευθύνη της microαθησιακής του πορείας microέσα

και έξω από το σχολείο (Atwell 1991 140-141)

62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν

Η διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου είναι δύσκολο να επιτευχθεί από όλους

τους microαθητές στον ίδιο βαθmicroό Τα διαπιστωmicroένα προβλήmicroατα που καταγράφονται

στη σχετική βιβλιογραφία επιmicroερίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες (Σπαντιδάκης

2004 48-67)

1 Προβλήmicroατα γνωστικών-microεταγνωστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές ως

συγγραφείς αντιmicroετωπίζουν δυσκολίες ως προς

bull τις γνωστικές και microεταγνωστικές δεξιότητες

bull τον σχεδιασmicroό του γραπτού

bull την επανεξέταση βελτίωση των ιδεών

2 Προβλήmicroατα microηχανιστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές κυρίως ως

γραmicromicroατείς αντιmicroετωπίζουν αδυναmicroίες

bull γραφής microε το χέρι

bull ορθογραφίας

bull λεξιλογίου

bull τονισmicroού σύνταξης και στίξης

Ως προς την πρώτη κατηγορία προβληmicroάτων επισηmicroαίνεται ότι σε αντίθεση προς τους έmicroπειρους συγγγραφείς που ακολουθούν σύνθετα microοντέλα επεξεργασmicroένης

γραφής οι microαθητές συγγραφείς συχνά

14

bull δεν είναι σε θέση να επιλέξουν να εφαρmicroόσουν και να αξιολογήσουν microια

κειmicroενική στρατηγική

bull δεν έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναmicroιών τους ως συγγραφέων

bull αδυνατούν να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις που θέτει το υπό ανάπτυξη θέmicroα

bull δεν είναι σε θέση να εκπονήσουν σχέδια και δεν microπορούν να συνειδητοποιήσουν

τον σκοπό για τον οποίο γράφουν

bull Επιλέγουν έτσι το microοντέλο της παράθεσης πληροφοριών που σηmicroαίνει ότι

bull συντάσσουν τις ιδέες τους microε βάση τα όσα ξέρουν ή θυmicroούνται και όχι microε βάση τη

γνώση που παράγεται κατά τη συγγραφική διαδικασία

bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο εύρος λεξιλογίου και προτάσεων

bull γράφουν παρατακτικά ακολουθώντας πρότυπα του προφορικού λόγου

bull επιmicroένουν στο περιεχόmicroενο παρά στη δοmicroή του κειmicroένου

bull γράφουν είτε για τον εαυτό τους είτε για τον δάσκαλο πάντως όχι για τους

αποδέκτες τους

bull θεωρούν την επανεξέταση ως αγγαρεία προβαίνοντας σε περιστασιακές και

επιδερmicroικές βελτιώσεις του γραπτού τους

Ως προς τη δεύτερη κατηγορία επισηmicroαίνεται ειδικότερα ότι οι microαθητές ως

γραmicromicroατείς εmicroφανίζουν τα εξής προβλήmicroατα

bull αδυνατούν να παράγουν ευανάγνωστα κείmicroενα εύκολα και γρήγορα

bull δυσκολεύονται στην αυτόmicroατη ανάκληση και εκτέλεση διαδοχικών microυοκινητικών

κινήσεων που είναι αναγκαίες για τη γραφή γραmicromicroάτων και αριθmicroών (δυσγραφία)

bull προβαίνουν σε θεmicroατικά και καταληκτικά λάθη

bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο προφορικό κυρίως λεξιλόγιο

bull δεν είναι σε θέση να εσωτερικεύσουν την εφαρmicroογή των κανόνων στίξης

bull δοmicroούν ακανόνιστα τις προτάσεις

7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα

Η αντιmicroετώπιση των προβληmicroάτων στην παραγωγή του γραπτού λόγου είναι έργο

του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει αφού διαγνώσει τα προβλήmicroατα και τις ανάγκες

των microαθητών να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τα κατάλληλα υποστηρικτικά microέσα

(αντισταθmicroιστικά-θεραπευτικά ή και τα δύο) της γλωσσικής διδασκαλίας Στο

ρεπερτόριο των τεχνολογικών υποστηρικτικών microέσων ανήκουν και οι υπολογιστές

15

Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές

microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής

λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος

κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =

CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo

(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική

πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους

καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα

(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)

Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της

ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση

διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων

και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί

τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι

διακρίνονται

(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)

όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and

Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)

(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου

κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των

χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)

(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)

περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης

αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου

Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει

ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα

παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα

νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια

εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση

δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα

εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα

στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι

microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε

τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές

16

Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης

εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο

κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή

προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των

παραγώγων της

71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας

Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής

microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της

παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών

βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του

οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη

δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και

φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα

γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν

τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση

λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της

συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το

πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του

ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του

Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς

εντάχθηκαν

bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης

bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται

η υποmicroονή του microηχανήmicroατος

bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία

του δασκάλου

bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων

bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση

προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων

Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη

σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι

17

bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του

συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας

η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία

η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα

laquoερέθισmicroα απάντησηraquo

bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν

εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν

συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης

bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι

αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η

κοινωνική διάσταση της γλώσσας

bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την

πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική

Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα

προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε

microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση

Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα

microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς

υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του

microαθητή

72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo

Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας

ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον

ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της

γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των

microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας

στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας

Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο

Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)

18

εικόνα 1

Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-

ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια

εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε

γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης

bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής

παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο

από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )

εικόνα 2

19

εικόνα 3

bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)

εικόνα 4

20

bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά

ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες

microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)

εικόνα 5

Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο

τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)

Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται

από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ

721 Παρατηρήσεις

Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και

εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και

το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα

laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα

οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των

συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι

τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία

21

του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή

εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo

γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο

πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες

ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό

τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη

γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην

ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή

υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-

Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή

διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα

της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική

καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις

στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)

8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα

Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η

επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των

ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως

δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν

περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές

τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους

χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)

bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι

αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο

bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές

λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται

προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης

bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών

81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία

Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν

ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική

βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και

22

γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής

γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη

περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo

Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του

ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo

οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως

ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)

Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές

αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή

παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι

υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο

και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό

κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι

ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που

ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού

2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή

αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο

που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε

αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται

λάθος

Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών

βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το

αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της

γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και

κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο

προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο

γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)

82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα

Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να

υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα

προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την

πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι

δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε

23

στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα

προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε

λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η

εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές

υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να

διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου

προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν

σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία

συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο

για την εφηmicroερίδα

Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία

bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα

bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα

bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως

ευχάριστο

Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti

2004)

bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας

bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά

εθνικά) microέσω της microίmicroησης

bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι

microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo

bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η

Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της

προσοmicroοίωσης

83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου

Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που

συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και

ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)

Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των

επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985

Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης

2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)

24

bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε

προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο

σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής

bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση

επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν

παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή

τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών

βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)

bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται

εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo

bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της

οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή

συmicromicroαθητή)

bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη

συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα

αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι

δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε

τον διάλογο

bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα

εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του

ρόλου του εκπαιδευτικού

Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες

microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989

Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης

1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως

προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου

των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι

bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να

εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας

bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές

χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού

bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές

βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν

επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για

παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-

25

Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση

στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα

του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές

επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ

προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών

bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο

της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο

Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους

και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία

84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo

Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως

εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας

παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν

microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο

της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η

αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη

διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα

που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως

παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος

στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις

microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν

προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό

παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό

laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr

1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του

Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)

Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και

στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες

οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων

αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του

προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το

microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το

λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών

δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους

26

microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι

laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους

(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη

(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση

επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και

(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι

προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και

το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο

εικόνα 1

Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός

από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής

βασικές δυνατότητες

bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το

θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο

2)

bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει

(πλαίσιο 3)

bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2

27

bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα

πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)

εικόνα 3

bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις

βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)

28

εικόνα 4

bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που

που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)

εικόνα 5

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 13: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

13

σηmicroαντικό οι εκπαιδευτικοί να δηmicroιουργούν ένα περιβάλλον πλούσιο σε

αλληλεπιδράσεις-συνοmicroιλίες κατά την παραγωγή γραπτού λόγου των microαθητών

6 Tα παραπάνω συνεπάγονται και έναν διαφορετικό ρόλο του εκπαιδευτικού ο

οποίος στη συγκεκριmicroένη περίπτωση λειτουργεί ως υποστηρικτής της microάθησης που

βοηθάει στην ταχύτερη πνευmicroατική ωρίmicroανση των microαθητών (laquoζώνη της εγγύτερης

ανάπτυξηςraquo) ∆εν λειτουργεί πια ως κάτοχος της γνώσης την οποία διοχετεύει στους

microαθητές αλλά ως εmicroψυχωτής που ενθαρρύνει και δηmicroιουργεί κίνητρα ως microέλος της

οmicroάδας που διατυπώνει ισότιmicroα την άποψή του ως σύmicroβουλος που είναι διαθέσιmicroος

για βοήθεια και συmicroβουλές Αυτός ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει ως αποτέλεσmicroα

την απόκτηση αυτονοmicroίας από τον microαθητή τόσο στο να χρησιmicroοποιεί τη γλώσσα όσο

και στο να microαθαίνει αναλαmicroβάνοντας την ευθύνη της microαθησιακής του πορείας microέσα

και έξω από το σχολείο (Atwell 1991 140-141)

62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν

Η διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου είναι δύσκολο να επιτευχθεί από όλους

τους microαθητές στον ίδιο βαθmicroό Τα διαπιστωmicroένα προβλήmicroατα που καταγράφονται

στη σχετική βιβλιογραφία επιmicroερίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες (Σπαντιδάκης

2004 48-67)

1 Προβλήmicroατα γνωστικών-microεταγνωστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές ως

συγγραφείς αντιmicroετωπίζουν δυσκολίες ως προς

bull τις γνωστικές και microεταγνωστικές δεξιότητες

bull τον σχεδιασmicroό του γραπτού

bull την επανεξέταση βελτίωση των ιδεών

2 Προβλήmicroατα microηχανιστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές κυρίως ως

γραmicromicroατείς αντιmicroετωπίζουν αδυναmicroίες

bull γραφής microε το χέρι

bull ορθογραφίας

bull λεξιλογίου

bull τονισmicroού σύνταξης και στίξης

Ως προς την πρώτη κατηγορία προβληmicroάτων επισηmicroαίνεται ότι σε αντίθεση προς τους έmicroπειρους συγγγραφείς που ακολουθούν σύνθετα microοντέλα επεξεργασmicroένης

γραφής οι microαθητές συγγραφείς συχνά

14

bull δεν είναι σε θέση να επιλέξουν να εφαρmicroόσουν και να αξιολογήσουν microια

κειmicroενική στρατηγική

bull δεν έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναmicroιών τους ως συγγραφέων

bull αδυνατούν να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις που θέτει το υπό ανάπτυξη θέmicroα

bull δεν είναι σε θέση να εκπονήσουν σχέδια και δεν microπορούν να συνειδητοποιήσουν

τον σκοπό για τον οποίο γράφουν

bull Επιλέγουν έτσι το microοντέλο της παράθεσης πληροφοριών που σηmicroαίνει ότι

bull συντάσσουν τις ιδέες τους microε βάση τα όσα ξέρουν ή θυmicroούνται και όχι microε βάση τη

γνώση που παράγεται κατά τη συγγραφική διαδικασία

bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο εύρος λεξιλογίου και προτάσεων

bull γράφουν παρατακτικά ακολουθώντας πρότυπα του προφορικού λόγου

bull επιmicroένουν στο περιεχόmicroενο παρά στη δοmicroή του κειmicroένου

bull γράφουν είτε για τον εαυτό τους είτε για τον δάσκαλο πάντως όχι για τους

αποδέκτες τους

bull θεωρούν την επανεξέταση ως αγγαρεία προβαίνοντας σε περιστασιακές και

επιδερmicroικές βελτιώσεις του γραπτού τους

Ως προς τη δεύτερη κατηγορία επισηmicroαίνεται ειδικότερα ότι οι microαθητές ως

γραmicromicroατείς εmicroφανίζουν τα εξής προβλήmicroατα

bull αδυνατούν να παράγουν ευανάγνωστα κείmicroενα εύκολα και γρήγορα

bull δυσκολεύονται στην αυτόmicroατη ανάκληση και εκτέλεση διαδοχικών microυοκινητικών

κινήσεων που είναι αναγκαίες για τη γραφή γραmicromicroάτων και αριθmicroών (δυσγραφία)

bull προβαίνουν σε θεmicroατικά και καταληκτικά λάθη

bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο προφορικό κυρίως λεξιλόγιο

bull δεν είναι σε θέση να εσωτερικεύσουν την εφαρmicroογή των κανόνων στίξης

bull δοmicroούν ακανόνιστα τις προτάσεις

7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα

Η αντιmicroετώπιση των προβληmicroάτων στην παραγωγή του γραπτού λόγου είναι έργο

του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει αφού διαγνώσει τα προβλήmicroατα και τις ανάγκες

των microαθητών να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τα κατάλληλα υποστηρικτικά microέσα

(αντισταθmicroιστικά-θεραπευτικά ή και τα δύο) της γλωσσικής διδασκαλίας Στο

ρεπερτόριο των τεχνολογικών υποστηρικτικών microέσων ανήκουν και οι υπολογιστές

15

Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές

microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής

λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος

κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =

CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo

(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική

πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους

καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα

(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)

Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της

ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση

διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων

και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί

τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι

διακρίνονται

(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)

όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and

Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)

(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου

κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των

χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)

(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)

περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης

αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου

Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει

ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα

παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα

νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια

εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση

δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα

εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα

στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι

microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε

τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές

16

Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης

εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο

κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή

προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των

παραγώγων της

71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας

Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής

microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της

παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών

βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του

οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη

δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και

φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα

γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν

τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση

λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της

συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το

πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του

ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του

Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς

εντάχθηκαν

bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης

bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται

η υποmicroονή του microηχανήmicroατος

bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία

του δασκάλου

bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων

bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση

προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων

Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη

σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι

17

bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του

συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας

η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία

η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα

laquoερέθισmicroα απάντησηraquo

bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν

εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν

συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης

bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι

αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η

κοινωνική διάσταση της γλώσσας

bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την

πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική

Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα

προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε

microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση

Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα

microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς

υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του

microαθητή

72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo

Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας

ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον

ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της

γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των

microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας

στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας

Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο

Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)

18

εικόνα 1

Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-

ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια

εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε

γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης

bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής

παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο

από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )

εικόνα 2

19

εικόνα 3

bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)

εικόνα 4

20

bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά

ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες

microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)

εικόνα 5

Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο

τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)

Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται

από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ

721 Παρατηρήσεις

Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και

εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και

το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα

laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα

οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των

συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι

τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία

21

του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή

εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo

γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο

πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες

ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό

τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη

γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην

ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή

υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-

Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή

διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα

της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική

καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις

στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)

8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα

Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η

επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των

ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως

δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν

περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές

τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους

χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)

bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι

αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο

bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές

λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται

προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης

bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών

81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία

Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν

ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική

βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και

22

γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής

γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη

περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo

Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του

ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo

οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως

ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)

Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές

αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή

παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι

υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο

και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό

κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι

ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που

ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού

2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή

αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο

που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε

αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται

λάθος

Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών

βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το

αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της

γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και

κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο

προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο

γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)

82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα

Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να

υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα

προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την

πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι

δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε

23

στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα

προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε

λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η

εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές

υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να

διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου

προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν

σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία

συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο

για την εφηmicroερίδα

Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία

bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα

bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα

bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως

ευχάριστο

Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti

2004)

bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας

bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά

εθνικά) microέσω της microίmicroησης

bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι

microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo

bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η

Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της

προσοmicroοίωσης

83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου

Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που

συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και

ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)

Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των

επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985

Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης

2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)

24

bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε

προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο

σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής

bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση

επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν

παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή

τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών

βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)

bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται

εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo

bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της

οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή

συmicromicroαθητή)

bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη

συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα

αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι

δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε

τον διάλογο

bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα

εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του

ρόλου του εκπαιδευτικού

Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες

microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989

Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης

1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως

προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου

των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι

bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να

εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας

bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές

χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού

bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές

βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν

επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για

παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-

25

Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση

στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα

του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές

επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ

προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών

bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο

της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο

Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους

και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία

84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo

Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως

εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας

παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν

microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο

της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η

αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη

διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα

που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως

παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος

στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις

microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν

προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό

παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό

laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr

1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του

Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)

Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και

στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες

οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων

αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του

προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το

microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το

λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών

δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους

26

microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι

laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους

(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη

(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση

επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και

(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι

προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και

το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο

εικόνα 1

Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός

από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής

βασικές δυνατότητες

bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το

θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο

2)

bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει

(πλαίσιο 3)

bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2

27

bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα

πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)

εικόνα 3

bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις

βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)

28

εικόνα 4

bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που

που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)

εικόνα 5

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 14: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

14

bull δεν είναι σε θέση να επιλέξουν να εφαρmicroόσουν και να αξιολογήσουν microια

κειmicroενική στρατηγική

bull δεν έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναmicroιών τους ως συγγραφέων

bull αδυνατούν να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις που θέτει το υπό ανάπτυξη θέmicroα

bull δεν είναι σε θέση να εκπονήσουν σχέδια και δεν microπορούν να συνειδητοποιήσουν

τον σκοπό για τον οποίο γράφουν

bull Επιλέγουν έτσι το microοντέλο της παράθεσης πληροφοριών που σηmicroαίνει ότι

bull συντάσσουν τις ιδέες τους microε βάση τα όσα ξέρουν ή θυmicroούνται και όχι microε βάση τη

γνώση που παράγεται κατά τη συγγραφική διαδικασία

bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο εύρος λεξιλογίου και προτάσεων

bull γράφουν παρατακτικά ακολουθώντας πρότυπα του προφορικού λόγου

bull επιmicroένουν στο περιεχόmicroενο παρά στη δοmicroή του κειmicroένου

bull γράφουν είτε για τον εαυτό τους είτε για τον δάσκαλο πάντως όχι για τους

αποδέκτες τους

bull θεωρούν την επανεξέταση ως αγγαρεία προβαίνοντας σε περιστασιακές και

επιδερmicroικές βελτιώσεις του γραπτού τους

Ως προς τη δεύτερη κατηγορία επισηmicroαίνεται ειδικότερα ότι οι microαθητές ως

γραmicromicroατείς εmicroφανίζουν τα εξής προβλήmicroατα

bull αδυνατούν να παράγουν ευανάγνωστα κείmicroενα εύκολα και γρήγορα

bull δυσκολεύονται στην αυτόmicroατη ανάκληση και εκτέλεση διαδοχικών microυοκινητικών

κινήσεων που είναι αναγκαίες για τη γραφή γραmicromicroάτων και αριθmicroών (δυσγραφία)

bull προβαίνουν σε θεmicroατικά και καταληκτικά λάθη

bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο προφορικό κυρίως λεξιλόγιο

bull δεν είναι σε θέση να εσωτερικεύσουν την εφαρmicroογή των κανόνων στίξης

bull δοmicroούν ακανόνιστα τις προτάσεις

7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα

Η αντιmicroετώπιση των προβληmicroάτων στην παραγωγή του γραπτού λόγου είναι έργο

του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει αφού διαγνώσει τα προβλήmicroατα και τις ανάγκες

των microαθητών να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τα κατάλληλα υποστηρικτικά microέσα

(αντισταθmicroιστικά-θεραπευτικά ή και τα δύο) της γλωσσικής διδασκαλίας Στο

ρεπερτόριο των τεχνολογικών υποστηρικτικών microέσων ανήκουν και οι υπολογιστές

15

Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές

microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής

λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος

κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =

CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo

(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική

πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους

καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα

(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)

Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της

ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση

διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων

και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί

τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι

διακρίνονται

(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)

όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and

Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)

(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου

κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των

χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)

(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)

περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης

αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου

Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει

ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα

παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα

νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια

εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση

δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα

εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα

στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι

microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε

τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές

16

Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης

εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο

κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή

προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των

παραγώγων της

71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας

Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής

microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της

παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών

βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του

οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη

δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και

φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα

γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν

τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση

λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της

συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το

πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του

ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του

Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς

εντάχθηκαν

bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης

bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται

η υποmicroονή του microηχανήmicroατος

bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία

του δασκάλου

bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων

bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση

προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων

Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη

σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι

17

bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του

συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας

η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία

η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα

laquoερέθισmicroα απάντησηraquo

bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν

εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν

συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης

bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι

αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η

κοινωνική διάσταση της γλώσσας

bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την

πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική

Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα

προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε

microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση

Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα

microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς

υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του

microαθητή

72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo

Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας

ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον

ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της

γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των

microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας

στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας

Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο

Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)

18

εικόνα 1

Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-

ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια

εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε

γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης

bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής

παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο

από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )

εικόνα 2

19

εικόνα 3

bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)

εικόνα 4

20

bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά

ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες

microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)

εικόνα 5

Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο

τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)

Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται

από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ

721 Παρατηρήσεις

Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και

εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και

το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα

laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα

οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των

συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι

τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία

21

του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή

εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo

γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο

πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες

ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό

τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη

γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην

ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή

υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-

Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή

διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα

της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική

καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις

στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)

8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα

Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η

επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των

ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως

δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν

περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές

τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους

χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)

bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι

αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο

bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές

λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται

προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης

bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών

81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία

Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν

ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική

βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και

22

γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής

γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη

περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo

Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του

ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo

οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως

ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)

Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές

αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή

παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι

υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο

και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό

κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι

ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που

ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού

2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή

αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο

που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε

αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται

λάθος

Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών

βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το

αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της

γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και

κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο

προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο

γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)

82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα

Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να

υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα

προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την

πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι

δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε

23

στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα

προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε

λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η

εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές

υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να

διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου

προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν

σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία

συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο

για την εφηmicroερίδα

Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία

bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα

bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα

bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως

ευχάριστο

Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti

2004)

bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας

bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά

εθνικά) microέσω της microίmicroησης

bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι

microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo

bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η

Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της

προσοmicroοίωσης

83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου

Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που

συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και

ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)

Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των

επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985

Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης

2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)

24

bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε

προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο

σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής

bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση

επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν

παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή

τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών

βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)

bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται

εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo

bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της

οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή

συmicromicroαθητή)

bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη

συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα

αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι

δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε

τον διάλογο

bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα

εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του

ρόλου του εκπαιδευτικού

Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες

microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989

Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης

1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως

προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου

των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι

bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να

εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας

bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές

χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού

bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές

βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν

επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για

παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-

25

Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση

στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα

του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές

επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ

προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών

bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο

της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο

Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους

και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία

84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo

Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως

εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας

παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν

microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο

της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η

αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη

διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα

που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως

παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος

στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις

microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν

προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό

παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό

laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr

1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του

Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)

Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και

στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες

οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων

αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του

προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το

microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το

λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών

δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους

26

microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι

laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους

(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη

(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση

επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και

(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι

προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και

το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο

εικόνα 1

Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός

από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής

βασικές δυνατότητες

bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το

θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο

2)

bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει

(πλαίσιο 3)

bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2

27

bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα

πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)

εικόνα 3

bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις

βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)

28

εικόνα 4

bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που

που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)

εικόνα 5

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 15: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

15

Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές

microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής

λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος

κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =

CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo

(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική

πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους

καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα

(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)

Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της

ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση

διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων

και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί

τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι

διακρίνονται

(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)

όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and

Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)

(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου

κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των

χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)

(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)

περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης

αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου

Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει

ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα

παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα

νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια

εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση

δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα

εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα

στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι

microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε

τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές

16

Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης

εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο

κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή

προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των

παραγώγων της

71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας

Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής

microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της

παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών

βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του

οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη

δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και

φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα

γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν

τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση

λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της

συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το

πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του

ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του

Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς

εντάχθηκαν

bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης

bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται

η υποmicroονή του microηχανήmicroατος

bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία

του δασκάλου

bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων

bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση

προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων

Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη

σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι

17

bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του

συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας

η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία

η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα

laquoερέθισmicroα απάντησηraquo

bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν

εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν

συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης

bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι

αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η

κοινωνική διάσταση της γλώσσας

bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την

πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική

Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα

προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε

microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση

Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα

microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς

υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του

microαθητή

72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo

Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας

ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον

ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της

γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των

microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας

στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας

Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο

Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)

18

εικόνα 1

Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-

ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια

εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε

γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης

bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής

παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο

από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )

εικόνα 2

19

εικόνα 3

bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)

εικόνα 4

20

bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά

ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες

microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)

εικόνα 5

Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο

τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)

Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται

από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ

721 Παρατηρήσεις

Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και

εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και

το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα

laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα

οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των

συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι

τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία

21

του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή

εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo

γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο

πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες

ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό

τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη

γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην

ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή

υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-

Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή

διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα

της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική

καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις

στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)

8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα

Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η

επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των

ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως

δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν

περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές

τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους

χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)

bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι

αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο

bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές

λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται

προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης

bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών

81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία

Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν

ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική

βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και

22

γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής

γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη

περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo

Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του

ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo

οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως

ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)

Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές

αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή

παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι

υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο

και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό

κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι

ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που

ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού

2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή

αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο

που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε

αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται

λάθος

Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών

βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το

αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της

γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και

κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο

προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο

γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)

82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα

Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να

υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα

προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την

πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι

δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε

23

στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα

προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε

λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η

εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές

υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να

διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου

προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν

σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία

συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο

για την εφηmicroερίδα

Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία

bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα

bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα

bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως

ευχάριστο

Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti

2004)

bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας

bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά

εθνικά) microέσω της microίmicroησης

bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι

microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo

bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η

Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της

προσοmicroοίωσης

83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου

Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που

συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και

ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)

Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των

επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985

Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης

2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)

24

bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε

προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο

σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής

bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση

επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν

παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή

τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών

βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)

bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται

εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo

bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της

οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή

συmicromicroαθητή)

bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη

συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα

αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι

δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε

τον διάλογο

bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα

εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του

ρόλου του εκπαιδευτικού

Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες

microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989

Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης

1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως

προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου

των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι

bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να

εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας

bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές

χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού

bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές

βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν

επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για

παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-

25

Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση

στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα

του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές

επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ

προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών

bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο

της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο

Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους

και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία

84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo

Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως

εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας

παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν

microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο

της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η

αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη

διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα

που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως

παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος

στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις

microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν

προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό

παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό

laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr

1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του

Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)

Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και

στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες

οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων

αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του

προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το

microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το

λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών

δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους

26

microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι

laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους

(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη

(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση

επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και

(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι

προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και

το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο

εικόνα 1

Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός

από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής

βασικές δυνατότητες

bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το

θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο

2)

bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει

(πλαίσιο 3)

bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2

27

bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα

πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)

εικόνα 3

bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις

βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)

28

εικόνα 4

bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που

που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)

εικόνα 5

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 16: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

16

Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης

εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο

κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή

προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των

παραγώγων της

71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας

Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής

microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της

παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών

βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του

οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη

δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και

φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα

γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν

τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση

λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της

συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το

πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του

ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του

Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς

εντάχθηκαν

bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης

bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται

η υποmicroονή του microηχανήmicroατος

bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία

του δασκάλου

bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων

bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση

προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων

Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη

σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι

17

bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του

συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας

η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία

η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα

laquoερέθισmicroα απάντησηraquo

bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν

εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν

συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης

bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι

αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η

κοινωνική διάσταση της γλώσσας

bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την

πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική

Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα

προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε

microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση

Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα

microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς

υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του

microαθητή

72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo

Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας

ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον

ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της

γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των

microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας

στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας

Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο

Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)

18

εικόνα 1

Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-

ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια

εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε

γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης

bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής

παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο

από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )

εικόνα 2

19

εικόνα 3

bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)

εικόνα 4

20

bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά

ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες

microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)

εικόνα 5

Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο

τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)

Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται

από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ

721 Παρατηρήσεις

Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και

εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και

το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα

laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα

οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των

συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι

τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία

21

του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή

εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo

γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο

πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες

ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό

τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη

γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην

ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή

υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-

Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή

διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα

της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική

καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις

στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)

8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα

Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η

επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των

ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως

δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν

περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές

τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους

χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)

bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι

αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο

bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές

λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται

προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης

bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών

81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία

Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν

ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική

βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και

22

γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής

γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη

περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo

Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του

ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo

οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως

ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)

Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές

αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή

παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι

υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο

και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό

κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι

ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που

ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού

2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή

αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο

που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε

αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται

λάθος

Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών

βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το

αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της

γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και

κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο

προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο

γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)

82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα

Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να

υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα

προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την

πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι

δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε

23

στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα

προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε

λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η

εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές

υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να

διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου

προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν

σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία

συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο

για την εφηmicroερίδα

Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία

bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα

bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα

bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως

ευχάριστο

Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti

2004)

bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας

bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά

εθνικά) microέσω της microίmicroησης

bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι

microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo

bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η

Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της

προσοmicroοίωσης

83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου

Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που

συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και

ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)

Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των

επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985

Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης

2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)

24

bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε

προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο

σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής

bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση

επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν

παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή

τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών

βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)

bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται

εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo

bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της

οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή

συmicromicroαθητή)

bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη

συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα

αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι

δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε

τον διάλογο

bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα

εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του

ρόλου του εκπαιδευτικού

Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες

microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989

Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης

1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως

προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου

των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι

bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να

εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας

bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές

χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού

bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές

βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν

επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για

παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-

25

Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση

στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα

του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές

επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ

προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών

bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο

της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο

Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους

και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία

84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo

Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως

εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας

παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν

microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο

της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η

αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη

διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα

που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως

παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος

στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις

microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν

προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό

παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό

laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr

1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του

Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)

Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και

στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες

οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων

αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του

προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το

microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το

λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών

δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους

26

microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι

laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους

(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη

(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση

επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και

(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι

προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και

το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο

εικόνα 1

Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός

από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής

βασικές δυνατότητες

bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το

θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο

2)

bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει

(πλαίσιο 3)

bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2

27

bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα

πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)

εικόνα 3

bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις

βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)

28

εικόνα 4

bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που

που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)

εικόνα 5

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 17: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

17

bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του

συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας

η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία

η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα

laquoερέθισmicroα απάντησηraquo

bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν

εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν

συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης

bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι

αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η

κοινωνική διάσταση της γλώσσας

bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την

πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική

Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα

προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε

microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση

Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα

microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς

υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του

microαθητή

72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo

Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας

ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον

ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της

γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των

microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας

στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας

Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο

Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)

18

εικόνα 1

Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-

ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια

εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε

γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης

bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής

παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο

από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )

εικόνα 2

19

εικόνα 3

bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)

εικόνα 4

20

bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά

ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες

microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)

εικόνα 5

Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο

τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)

Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται

από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ

721 Παρατηρήσεις

Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και

εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και

το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα

laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα

οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των

συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι

τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία

21

του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή

εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo

γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο

πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες

ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό

τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη

γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην

ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή

υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-

Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή

διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα

της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική

καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις

στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)

8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα

Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η

επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των

ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως

δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν

περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές

τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους

χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)

bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι

αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο

bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές

λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται

προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης

bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών

81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία

Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν

ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική

βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και

22

γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής

γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη

περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo

Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του

ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo

οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως

ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)

Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές

αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή

παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι

υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο

και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό

κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι

ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που

ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού

2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή

αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο

που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε

αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται

λάθος

Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών

βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το

αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της

γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και

κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο

προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο

γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)

82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα

Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να

υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα

προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την

πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι

δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε

23

στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα

προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε

λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η

εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές

υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να

διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου

προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν

σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία

συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο

για την εφηmicroερίδα

Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία

bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα

bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα

bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως

ευχάριστο

Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti

2004)

bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας

bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά

εθνικά) microέσω της microίmicroησης

bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι

microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo

bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η

Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της

προσοmicroοίωσης

83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου

Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που

συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και

ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)

Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των

επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985

Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης

2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)

24

bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε

προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο

σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής

bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση

επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν

παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή

τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών

βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)

bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται

εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo

bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της

οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή

συmicromicroαθητή)

bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη

συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα

αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι

δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε

τον διάλογο

bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα

εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του

ρόλου του εκπαιδευτικού

Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες

microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989

Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης

1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως

προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου

των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι

bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να

εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας

bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές

χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού

bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές

βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν

επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για

παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-

25

Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση

στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα

του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές

επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ

προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών

bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο

της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο

Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους

και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία

84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo

Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως

εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας

παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν

microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο

της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η

αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη

διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα

που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως

παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος

στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις

microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν

προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό

παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό

laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr

1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του

Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)

Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και

στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες

οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων

αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του

προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το

microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το

λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών

δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους

26

microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι

laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους

(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη

(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση

επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και

(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι

προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και

το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο

εικόνα 1

Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός

από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής

βασικές δυνατότητες

bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το

θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο

2)

bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει

(πλαίσιο 3)

bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2

27

bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα

πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)

εικόνα 3

bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις

βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)

28

εικόνα 4

bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που

που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)

εικόνα 5

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 18: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

18

εικόνα 1

Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-

ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια

εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε

γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης

bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής

παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο

από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )

εικόνα 2

19

εικόνα 3

bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)

εικόνα 4

20

bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά

ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες

microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)

εικόνα 5

Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο

τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)

Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται

από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ

721 Παρατηρήσεις

Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και

εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και

το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα

laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα

οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των

συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι

τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία

21

του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή

εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo

γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο

πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες

ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό

τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη

γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην

ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή

υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-

Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή

διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα

της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική

καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις

στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)

8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα

Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η

επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των

ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως

δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν

περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές

τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους

χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)

bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι

αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο

bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές

λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται

προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης

bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών

81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία

Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν

ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική

βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και

22

γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής

γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη

περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo

Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του

ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo

οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως

ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)

Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές

αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή

παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι

υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο

και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό

κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι

ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που

ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού

2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή

αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο

που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε

αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται

λάθος

Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών

βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το

αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της

γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και

κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο

προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο

γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)

82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα

Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να

υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα

προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την

πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι

δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε

23

στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα

προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε

λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η

εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές

υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να

διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου

προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν

σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία

συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο

για την εφηmicroερίδα

Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία

bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα

bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα

bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως

ευχάριστο

Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti

2004)

bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας

bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά

εθνικά) microέσω της microίmicroησης

bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι

microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo

bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η

Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της

προσοmicroοίωσης

83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου

Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που

συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και

ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)

Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των

επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985

Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης

2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)

24

bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε

προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο

σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής

bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση

επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν

παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή

τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών

βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)

bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται

εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo

bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της

οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή

συmicromicroαθητή)

bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη

συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα

αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι

δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε

τον διάλογο

bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα

εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του

ρόλου του εκπαιδευτικού

Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες

microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989

Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης

1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως

προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου

των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι

bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να

εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας

bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές

χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού

bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές

βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν

επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για

παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-

25

Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση

στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα

του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές

επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ

προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών

bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο

της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο

Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους

και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία

84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo

Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως

εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας

παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν

microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο

της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η

αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη

διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα

που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως

παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος

στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις

microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν

προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό

παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό

laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr

1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του

Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)

Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και

στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες

οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων

αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του

προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το

microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το

λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών

δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους

26

microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι

laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους

(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη

(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση

επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και

(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι

προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και

το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο

εικόνα 1

Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός

από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής

βασικές δυνατότητες

bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το

θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο

2)

bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει

(πλαίσιο 3)

bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2

27

bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα

πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)

εικόνα 3

bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις

βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)

28

εικόνα 4

bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που

που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)

εικόνα 5

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 19: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

19

εικόνα 3

bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)

εικόνα 4

20

bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά

ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες

microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)

εικόνα 5

Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο

τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)

Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται

από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ

721 Παρατηρήσεις

Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και

εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και

το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα

laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα

οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των

συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι

τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία

21

του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή

εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo

γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο

πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες

ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό

τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη

γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην

ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή

υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-

Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή

διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα

της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική

καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις

στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)

8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα

Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η

επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των

ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως

δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν

περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές

τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους

χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)

bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι

αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο

bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές

λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται

προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης

bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών

81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία

Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν

ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική

βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και

22

γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής

γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη

περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo

Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του

ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo

οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως

ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)

Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές

αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή

παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι

υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο

και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό

κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι

ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που

ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού

2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή

αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο

που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε

αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται

λάθος

Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών

βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το

αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της

γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και

κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο

προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο

γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)

82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα

Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να

υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα

προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την

πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι

δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε

23

στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα

προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε

λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η

εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές

υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να

διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου

προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν

σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία

συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο

για την εφηmicroερίδα

Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία

bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα

bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα

bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως

ευχάριστο

Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti

2004)

bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας

bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά

εθνικά) microέσω της microίmicroησης

bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι

microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo

bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η

Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της

προσοmicroοίωσης

83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου

Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που

συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και

ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)

Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των

επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985

Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης

2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)

24

bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε

προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο

σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής

bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση

επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν

παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή

τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών

βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)

bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται

εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo

bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της

οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή

συmicromicroαθητή)

bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη

συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα

αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι

δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε

τον διάλογο

bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα

εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του

ρόλου του εκπαιδευτικού

Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες

microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989

Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης

1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως

προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου

των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι

bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να

εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας

bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές

χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού

bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές

βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν

επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για

παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-

25

Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση

στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα

του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές

επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ

προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών

bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο

της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο

Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους

και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία

84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo

Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως

εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας

παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν

microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο

της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η

αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη

διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα

που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως

παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος

στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις

microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν

προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό

παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό

laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr

1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του

Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)

Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και

στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες

οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων

αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του

προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το

microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το

λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών

δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους

26

microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι

laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους

(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη

(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση

επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και

(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι

προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και

το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο

εικόνα 1

Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός

από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής

βασικές δυνατότητες

bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το

θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο

2)

bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει

(πλαίσιο 3)

bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2

27

bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα

πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)

εικόνα 3

bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις

βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)

28

εικόνα 4

bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που

που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)

εικόνα 5

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 20: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

20

bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά

ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες

microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)

εικόνα 5

Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο

τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)

Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται

από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ

721 Παρατηρήσεις

Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και

εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και

το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα

laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα

οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των

συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι

τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία

21

του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή

εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo

γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο

πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες

ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό

τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη

γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην

ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή

υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-

Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή

διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα

της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική

καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις

στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)

8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα

Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η

επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των

ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως

δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν

περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές

τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους

χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)

bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι

αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο

bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές

λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται

προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης

bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών

81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία

Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν

ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική

βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και

22

γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής

γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη

περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo

Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του

ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo

οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως

ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)

Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές

αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή

παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι

υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο

και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό

κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι

ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που

ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού

2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή

αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο

που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε

αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται

λάθος

Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών

βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το

αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της

γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και

κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο

προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο

γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)

82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα

Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να

υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα

προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την

πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι

δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε

23

στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα

προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε

λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η

εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές

υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να

διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου

προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν

σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία

συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο

για την εφηmicroερίδα

Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία

bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα

bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα

bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως

ευχάριστο

Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti

2004)

bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας

bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά

εθνικά) microέσω της microίmicroησης

bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι

microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo

bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η

Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της

προσοmicroοίωσης

83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου

Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που

συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και

ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)

Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των

επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985

Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης

2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)

24

bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε

προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο

σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής

bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση

επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν

παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή

τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών

βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)

bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται

εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo

bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της

οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή

συmicromicroαθητή)

bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη

συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα

αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι

δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε

τον διάλογο

bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα

εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του

ρόλου του εκπαιδευτικού

Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες

microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989

Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης

1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως

προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου

των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι

bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να

εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας

bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές

χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού

bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές

βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν

επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για

παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-

25

Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση

στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα

του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές

επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ

προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών

bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο

της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο

Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους

και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία

84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo

Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως

εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας

παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν

microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο

της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η

αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη

διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα

που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως

παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος

στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις

microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν

προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό

παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό

laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr

1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του

Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)

Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και

στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες

οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων

αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του

προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το

microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το

λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών

δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους

26

microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι

laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους

(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη

(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση

επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και

(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι

προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και

το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο

εικόνα 1

Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός

από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής

βασικές δυνατότητες

bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το

θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο

2)

bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει

(πλαίσιο 3)

bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2

27

bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα

πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)

εικόνα 3

bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις

βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)

28

εικόνα 4

bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που

που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)

εικόνα 5

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 21: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

21

του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή

εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo

γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο

πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες

ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό

τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη

γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην

ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή

υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-

Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή

διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα

της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική

καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις

στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)

8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα

Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η

επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των

ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως

δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν

περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές

τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους

χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)

bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι

αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο

bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές

λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται

προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης

bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών

81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία

Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν

ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική

βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και

22

γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής

γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη

περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo

Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του

ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo

οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως

ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)

Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές

αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή

παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι

υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο

και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό

κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι

ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που

ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού

2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή

αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο

που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε

αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται

λάθος

Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών

βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το

αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της

γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και

κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο

προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο

γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)

82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα

Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να

υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα

προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την

πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι

δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε

23

στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα

προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε

λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η

εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές

υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να

διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου

προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν

σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία

συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο

για την εφηmicroερίδα

Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία

bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα

bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα

bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως

ευχάριστο

Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti

2004)

bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας

bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά

εθνικά) microέσω της microίmicroησης

bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι

microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo

bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η

Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της

προσοmicroοίωσης

83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου

Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που

συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και

ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)

Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των

επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985

Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης

2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)

24

bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε

προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο

σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής

bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση

επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν

παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή

τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών

βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)

bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται

εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo

bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της

οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή

συmicromicroαθητή)

bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη

συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα

αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι

δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε

τον διάλογο

bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα

εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του

ρόλου του εκπαιδευτικού

Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες

microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989

Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης

1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως

προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου

των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι

bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να

εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας

bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές

χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού

bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές

βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν

επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για

παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-

25

Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση

στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα

του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές

επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ

προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών

bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο

της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο

Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους

και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία

84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo

Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως

εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας

παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν

microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο

της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η

αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη

διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα

που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως

παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος

στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις

microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν

προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό

παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό

laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr

1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του

Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)

Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και

στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες

οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων

αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του

προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το

microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το

λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών

δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους

26

microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι

laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους

(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη

(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση

επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και

(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι

προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και

το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο

εικόνα 1

Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός

από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής

βασικές δυνατότητες

bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το

θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο

2)

bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει

(πλαίσιο 3)

bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2

27

bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα

πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)

εικόνα 3

bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις

βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)

28

εικόνα 4

bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που

που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)

εικόνα 5

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 22: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

22

γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής

γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη

περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo

Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του

ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo

οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως

ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)

Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές

αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή

παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι

υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο

και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό

κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι

ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που

ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού

2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή

αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο

που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε

αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται

λάθος

Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών

βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το

αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της

γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και

κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο

προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο

γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)

82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα

Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να

υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα

προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την

πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι

δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε

23

στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα

προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε

λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η

εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές

υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να

διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου

προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν

σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία

συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο

για την εφηmicroερίδα

Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία

bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα

bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα

bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως

ευχάριστο

Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti

2004)

bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας

bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά

εθνικά) microέσω της microίmicroησης

bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι

microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo

bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η

Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της

προσοmicroοίωσης

83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου

Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που

συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και

ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)

Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των

επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985

Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης

2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)

24

bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε

προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο

σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής

bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση

επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν

παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή

τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών

βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)

bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται

εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo

bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της

οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή

συmicromicroαθητή)

bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη

συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα

αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι

δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε

τον διάλογο

bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα

εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του

ρόλου του εκπαιδευτικού

Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες

microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989

Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης

1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως

προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου

των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι

bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να

εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας

bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές

χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού

bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές

βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν

επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για

παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-

25

Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση

στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα

του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές

επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ

προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών

bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο

της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο

Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους

και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία

84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo

Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως

εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας

παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν

microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο

της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η

αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη

διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα

που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως

παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος

στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις

microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν

προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό

παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό

laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr

1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του

Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)

Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και

στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες

οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων

αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του

προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το

microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το

λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών

δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους

26

microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι

laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους

(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη

(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση

επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και

(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι

προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και

το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο

εικόνα 1

Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός

από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής

βασικές δυνατότητες

bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το

θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο

2)

bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει

(πλαίσιο 3)

bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2

27

bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα

πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)

εικόνα 3

bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις

βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)

28

εικόνα 4

bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που

που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)

εικόνα 5

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 23: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

23

στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα

προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε

λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η

εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές

υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να

διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου

προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν

σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία

συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο

για την εφηmicroερίδα

Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία

bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα

bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα

bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως

ευχάριστο

Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti

2004)

bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας

bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά

εθνικά) microέσω της microίmicroησης

bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι

microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo

bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η

Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της

προσοmicroοίωσης

83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου

Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που

συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και

ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)

Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των

επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985

Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης

2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)

24

bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε

προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο

σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής

bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση

επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν

παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή

τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών

βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)

bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται

εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo

bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της

οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή

συmicromicroαθητή)

bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη

συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα

αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι

δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε

τον διάλογο

bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα

εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του

ρόλου του εκπαιδευτικού

Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες

microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989

Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης

1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως

προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου

των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι

bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να

εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας

bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές

χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού

bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές

βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν

επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για

παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-

25

Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση

στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα

του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές

επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ

προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών

bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο

της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο

Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους

και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία

84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo

Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως

εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας

παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν

microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο

της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η

αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη

διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα

που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως

παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος

στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις

microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν

προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό

παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό

laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr

1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του

Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)

Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και

στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες

οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων

αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του

προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το

microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το

λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών

δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους

26

microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι

laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους

(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη

(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση

επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και

(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι

προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και

το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο

εικόνα 1

Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός

από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής

βασικές δυνατότητες

bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το

θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο

2)

bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει

(πλαίσιο 3)

bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2

27

bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα

πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)

εικόνα 3

bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις

βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)

28

εικόνα 4

bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που

που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)

εικόνα 5

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 24: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

24

bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε

προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο

σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής

bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση

επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν

παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή

τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών

βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)

bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται

εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo

bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της

οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή

συmicromicroαθητή)

bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη

συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα

αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι

δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε

τον διάλογο

bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα

εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του

ρόλου του εκπαιδευτικού

Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες

microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989

Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης

1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως

προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου

των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι

bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να

εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας

bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές

χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού

bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές

βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν

επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για

παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-

25

Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση

στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα

του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές

επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ

προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών

bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο

της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο

Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους

και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία

84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo

Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως

εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας

παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν

microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο

της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η

αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη

διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα

που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως

παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος

στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις

microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν

προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό

παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό

laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr

1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του

Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)

Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και

στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες

οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων

αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του

προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το

microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το

λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών

δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους

26

microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι

laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους

(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη

(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση

επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και

(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι

προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και

το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο

εικόνα 1

Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός

από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής

βασικές δυνατότητες

bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το

θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο

2)

bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει

(πλαίσιο 3)

bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2

27

bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα

πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)

εικόνα 3

bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις

βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)

28

εικόνα 4

bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που

που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)

εικόνα 5

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 25: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

25

Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση

στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα

του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές

επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ

προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών

bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο

της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο

Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους

και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία

84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo

Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως

εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας

παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν

microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο

της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η

αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη

διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα

που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως

παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος

στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις

microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν

προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό

παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό

laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr

1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του

Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)

Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και

στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες

οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων

αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του

προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το

microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το

λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών

δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους

26

microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι

laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους

(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη

(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση

επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και

(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι

προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και

το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο

εικόνα 1

Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός

από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής

βασικές δυνατότητες

bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το

θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο

2)

bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει

(πλαίσιο 3)

bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2

27

bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα

πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)

εικόνα 3

bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις

βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)

28

εικόνα 4

bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που

που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)

εικόνα 5

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 26: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

26

microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι

laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους

(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη

(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση

επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και

(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι

προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και

το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο

εικόνα 1

Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός

από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής

βασικές δυνατότητες

bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το

θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο

2)

bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει

(πλαίσιο 3)

bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2

27

bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα

πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)

εικόνα 3

bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις

βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)

28

εικόνα 4

bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που

που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)

εικόνα 5

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 27: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

27

bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα

πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)

εικόνα 3

bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις

βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)

28

εικόνα 4

bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που

που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)

εικόνα 5

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 28: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

28

εικόνα 4

bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που

που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)

εικόνα 5

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 29: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

29

bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις

στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)

εικόνα 6

bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό

λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε

προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)

εικόνα 7

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 30: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

30

bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των

γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων

(πλαίσιο 10 εικόνα 8)

εικόνα 8

bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)

841 Παρατηρήσεις

Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν

τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε

τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της

καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού

του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι

ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα

εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη

γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να

σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά

υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα

του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν

bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η

συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου

bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και

πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 31: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

31

σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις

σελίδες του συστήmicroατος

bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και

εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται

επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες

σκέψεις

bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση

bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και

σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του

∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και

εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας

στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το

αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του

(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά

και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων

συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της

γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική

διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)

(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην

υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία

Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού

η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα

διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί

πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο

∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι

εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα

ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει

αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των

οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή

(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο

γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά

Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 32: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

32

προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από

πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να

διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε

παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό

πολυmicroέσων

91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση

των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα

στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς

κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της

παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική

επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι

microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα

να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά

φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των

ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο

γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει

γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας

microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή

ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και

υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή

στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω

των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα

laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated

Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom

Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80

από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και

σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή

εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα

εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα

ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 33: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

33

σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του

Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη

συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν

έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν

laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και

τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η

εκπαιδευτική κοινότητα

Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού

λόγου όπως

bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον

κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών

bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο

οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος

του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών

bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου

και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο

περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου

bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων

κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής

ορθογραφίας και στίξης

bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την

τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης

προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά

Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα

οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο

ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 34: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

34

∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής

γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και

διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι

προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της

χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)

έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε

διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των

microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να

laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου

Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και

καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα

microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες

σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της

συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν

να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα

ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας

σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα

ανακοινώσεων

Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να

χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η

ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο

σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 35: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

35

το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της

ορθογραφίας των προσχεδίων

Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του

προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει

συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay

Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα

παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις

τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική

συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να

microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να

microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν

προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι

ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά

το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους

Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται

κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 36: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

36

της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-

αναγνώστες

Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών

πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη

βιβλιογραφία

912 Παρατηρήσεις

Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo

προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)

1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον

γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι

microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας

2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του

προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης

3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών

τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου

4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις

τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο

χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο

(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής

γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού

λόγου

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 37: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

37

5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος

να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν

προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών

microέσων γλωσσικής microάθησης

10 Επιλογικές παρατηρήσεις

Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του

γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις

1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο

οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο

υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό

θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει

να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού

microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών

λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε

ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ

στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν

αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά

συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές

πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές

καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου

συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε

να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία

ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα

από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και

από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα

Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των

ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται

2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα

πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν

(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην

υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά

πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την

επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη

(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 38: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

38

γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε

προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει

αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή

διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα

καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς

γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία

για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να

απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης

(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια

ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να

αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo

δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας

επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία

τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που

γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989

Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής

έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)

Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την

παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της

γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό

διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας

τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή

διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως

βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης

1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο

εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος

της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής

διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για

γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά

(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα

διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της

(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 39: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

39

γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη

ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε

αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί

σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες

της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά

περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις

ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού

Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού

microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο

γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση

του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την

υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού

λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα

πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και

την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο

να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 40: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

40

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου

microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας

στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του

21ου αιώνα

Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα

∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και

Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)

Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον

Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας

Μέθοδος Project

∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος

Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο

∆ιαδίκτυο)

Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά

αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα

του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη

διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί

πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία

είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που

ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της

παραγωγής του γραπτού λόγου

Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι

bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική

προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους

και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και

όχι microια microοναδική απόπειρα

bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και

να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία

των ιδεών και τη συνοχή

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 41: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

41

bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε

microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες

bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια

στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και

κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής

bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του

αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον

συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο

laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα

1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός

Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε

σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει

σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή

όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον

ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε

το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται

το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των

αγώνων

Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και

διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών

από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία

που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι

ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο

φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι

της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική

που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση

των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε

διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις

πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)

Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια

του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης

και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 42: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

42

προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων

Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς

παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή

τύπο

21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού

Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να

αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα

των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων

από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε

αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις

προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές

microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες

bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo

httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr

httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-

V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-

dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr

bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων

των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp

bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί

άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες

httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos

bull Του BBC

httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 43: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

43

Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο

προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους

σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το

∆ιαδίκτυο

22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους

Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε

εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη

συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση

του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό

επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)

το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)

Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να

αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και

συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα

σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη

δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν

τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο

λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του

υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι

διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν

αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα

κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά

microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της

επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με

την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής

των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους

Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να

microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους

και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε

προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα

ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα

Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 44: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

44

αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της

ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία

Εφηmicroερίδα

Ηmicroεροmicroηνία

Τίτλος

Στάση του άρθρου

Ρητορική

Επίπεδο ύφους

Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο

microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση

προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των

Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα

προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)

Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως

θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και

ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας

3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο

31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας

microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές

εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να

γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια

οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για

παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο

από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η

χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο

σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο

Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η

κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον

προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)

32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 45: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

45

του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και

οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την

πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί

να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει

microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά

4 Παραγωγή γραπτού λόγου

Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η

πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε

οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης

Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές

προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής

5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια

επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου

microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων

αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει

ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους

microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε

την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -

και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή

οmicroάδων microαθητών

51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)

Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς

φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς

που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον

εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι

την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος

αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)

(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη

συνολική τους πορεία

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 46: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

46

(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από

τον εκπαιδευτικό

(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η

οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο

προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ

6 ∆ηmicroοσίευση

Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και

εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν

να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων

από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν

προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν

οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε

ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση

στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη

σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους

7 Αξιολόγηση

Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project

microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που

θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα

αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους

βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα

αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν

σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό

για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις

και κρίσεις

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 47: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

47

12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from

Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16

N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH

Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-

Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational

Research 631 69-93

P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy

and Technology 4 1-12

C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition

Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms

A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611

107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student

Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45

Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley

L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo

College English 486 527-542

L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College

Composition and Communication 32 365-387

D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation

D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann

M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press

W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A

Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199

G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and

Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical

Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York

Teachers College Press

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 48: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

48

G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching

NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67

F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of

Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22

G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge

F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC

Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC

Digests)

W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge

University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to

Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in

Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer

Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science

Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers

Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying

the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary

Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The

Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and

Education 54 1-18

A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on

Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies

47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo

Communication Research 17 26-44

J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92

2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era

London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes

that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 49: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

49

στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-

20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing

Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50

J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A

Communicative Approach Rowley MA Newbury Press

U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations

and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349

Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo

στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo

Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-

Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and

Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ

laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη

Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27

Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη

Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58

Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo

W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο

Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην

Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ

laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού

Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση

129 133-138

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 50: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

50

Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt

Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και

Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ

53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt

M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε

Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας

Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή

Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The

Sciences of Education Online 11

lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των

Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64

∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών

Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄

Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας

Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και

∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον

Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της

Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-

420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo

Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική

Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo

Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας

Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική

Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη

Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού

Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235

Page 51: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4 3. Από τον «τυπωµένο» στον

51

∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία

Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική

Επιθεώρηση 36 43-59

Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των

Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών

Ερευνών 7 157-170

Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της

Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo

Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην

Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα

Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆

Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική

Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής

Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής

Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo

Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού

Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική

Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367

Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo

Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για

τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235


Η μαγεία της Ελληνικής γλώσσας · 2019. 5. 21. · 1 Η μαγεία της Ελληνικής γλώσσας Εισαγωγικά Στις μέρες μας

Η μαγεία της Ελληνικής γλώσσας · 2019. 5. 21. · 1 Η μαγεία της Ελληνικής γλώσσας Εισαγωγικά Στις μέρες μας

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ - schooltime · κείμενα, δημοσιογραφικά κείμενα. Σε κάθε περίπτωση η παραγωγή γραπτού

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ - schooltime · κείμενα, δημοσιογραφικά κείμενα. Σε κάθε περίπτωση η παραγωγή γραπτού

ασκήσεις γραπτού λόγου

ασκήσεις γραπτού λόγου

“Σχεδιασµός και ανάπτυξη παιχνιδιού στην ......4 1. Εισαγωγικά Στόχος της παρούσας εργασίας είναι ο σχεδιασµός

“Σχεδιασµός και ανάπτυξη παιχνιδιού στην ......4 1. Εισαγωγικά Στόχος της παρούσας εργασίας είναι ο σχεδιασµός

Δύο ιακικές προάις για α Νέα Ελληνικά Α΄ ΕΠΑ.Λ.users.sch.gr/achrono/wordpress/wp-content/uploads/... · • αραγωγή γραπτού λόγου

Δύο ιακικές προάις για α Νέα Ελληνικά Α΄ ΕΠΑ.Λ.users.sch.gr/achrono/wordpress/wp-content/uploads/... · • αραγωγή γραπτού λόγου

ISBN: 978-618-82935-1-9deeaef.gr/wp-content/uploads/2018/06/Botsakis-full-text.pdf · 4ο Διεπιστημονικό Συνέδριο « Προσωκρατικοί Φιλόσοφοι

ISBN: 978-618-82935-1-9deeaef.gr/wp-content/uploads/2018/06/Botsakis-full-text.pdf · 4ο Διεπιστημονικό Συνέδριο « Προσωκρατικοί Φιλόσοφοι

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2017...Διδάσκων 2 Οκτ Εισαγωγικά Μαυροθαλασσίτης 3 Οκτ Πειραματικές αρχές, Σημαντικά Ψηφία

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2017...Διδάσκων 2 Οκτ Εισαγωγικά Μαυροθαλασσίτης 3 Οκτ Πειραματικές αρχές, Σημαντικά Ψηφία

Να διατηρηθεί μέχρι ................2gym-xylok.kor.sch.gr/grasep/odigiesilismathgymnasiu2008.doc · Web view6 ώρες 10-12 A. Εισαγωγικά κείμενα

Να διατηρηθεί μέχρι ................2gym-xylok.kor.sch.gr/grasep/odigiesilismathgymnasiu2008.doc · Web view6 ώρες 10-12 A. Εισαγωγικά κείμενα

Title – Authors – Journal: Thin Solid Flims (2009) Author ...dspace.nitrkl.ac.in/dspace/bitstream/2080/813/1/main text.pdf · Rourkela Steel Plant, SAIL, India Rourkela – 769011

Title – Authors – Journal: Thin Solid Flims (2009) Author ...dspace.nitrkl.ac.in/dspace/bitstream/2080/813/1/main text.pdf · Rourkela Steel Plant, SAIL, India Rourkela – 769011

Εισαγωγικά Θέματα WWW

Εισαγωγικά Θέματα WWW

Σύντομο Εγχειρίδιο SPSS 16 - psych.uoa.grroussosp/stats/Manual_SPSS16.pdf · Σύντομο Εγχειρίδιο SPSS 16.0 [3] Δυο λόγια εισαγωγικά

Σύντομο Εγχειρίδιο SPSS 16 - psych.uoa.grroussosp/stats/Manual_SPSS16.pdf · Σύντομο Εγχειρίδιο SPSS 16.0 [3] Δυο λόγια εισαγωγικά

νόνηνα 1 Εισαγωγικά Ηλέκτρα Πιτόσκα ......Αναλξνικόνρα (2/4) •Εισάγει τους φοιτητές (Συνέχεια): –Στην οικονομική

νόνηνα 1 Εισαγωγικά Ηλέκτρα Πιτόσκα ......Αναλξνικόνρα (2/4) •Εισάγει τους φοιτητές (Συνέχεια): –Στην οικονομική

ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ6lyk-acharn.att.sch.gr/newsite/images/docs/projects/B2.text.pdf · Β’2 project Καθηγηής: Παναγιώης Γρονάς ΟΜΑΔΑ

ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ6lyk-acharn.att.sch.gr/newsite/images/docs/projects/B2.text.pdf · Β’2 project Καθηγηής: Παναγιώης Γρονάς ΟΜΑΔΑ

Διόρθωση Γραπτού (θέμα: Περιγράφω το κατοικίδιο μου) - Δ΄Δημοτικού

Διόρθωση Γραπτού (θέμα: Περιγράφω το κατοικίδιο μου) - Δ΄Δημοτικού

III. ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ › attachments › file › 2512.pdf · 2018-10-05 · και γραπτού λόγου, παραγωγή προφορικού

III. ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ › attachments › file › 2512.pdf · 2018-10-05 · και γραπτού λόγου, παραγωγή προφορικού

Παλίντροπος ἡ Kerk, Zeller, Gigon ἀπόσπασμα 51)deeaef.gr/wp-content/uploads/2016/03/Σπυρίδης-full-text.pdf · Επειδή ο Ηράκλειτος συνεδύαζεν

Παλίντροπος ἡ Kerk, Zeller, Gigon ἀπόσπασμα 51)deeaef.gr/wp-content/uploads/2016/03/Σπυρίδης-full-text.pdf · Επειδή ο Ηράκλειτος συνεδύαζεν

Εισαγωγικά 19.pdfΤΡΙΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ Κριτική σκέη, εκπαίδευση και δημοσιογραφία

Εισαγωγικά 19.pdfΤΡΙΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ Κριτική σκέη, εκπαίδευση και δημοσιογραφία

N z 1962).deeaef.gr/wp-content/uploads/2016/06/Lazou-full-text.pdf · πλαίσιο της θεμελιώδους διδασκαλίας του για την ενότητα των

N z 1962).deeaef.gr/wp-content/uploads/2016/06/Lazou-full-text.pdf · πλαίσιο της θεμελιώδους διδασκαλίας του για την ενότητα των

RSL Hellenic Sub-Branch - ANAGNOSTIS Newsletter Nov2019 - Greek.pdf · Το κείμενο αυτό, είναι μια μεταγραφή γραπτού έργου της μαθήτριας

RSL Hellenic Sub-Branch - ANAGNOSTIS Newsletter Nov2019 - Greek.pdf · Το κείμενο αυτό, είναι μια μεταγραφή γραπτού έργου της μαθήτριας

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ...blogs.sch.gr/kyriakou/files/2012/07/programmata... · 2012. 7. 6. · ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΆ Ελλάδα:

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ...blogs.sch.gr/kyriakou/files/2012/07/programmata... · 2012. 7. 6. · ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΆ Ελλάδα: