ΜΟΤΙΚΗ

ΑΝΑΔΡΟΜΗ

ΜΕΓΑΡΩΝ και

ΚΡΗΣΗ

ΔΗΜΟΣΙΚΗ ΜΟΤΙΚΗ ΣΩΝ ΜΕΓΑΡΩΝ ΑΣΣΙΚΗΑπό τους αρχαιοελληνικούς χρόνους τα Μέγαρα και η γύρω τους περιοχή - η Μεγαρίς ή Μεγαρική –

ήταν γνωστή για τα ήθη και τα έθιμά της, αλλά και για τον πλούτο της, καθώς παρήγαγε λάδι, δημητριακά

και κρασί. Ο Γάλλος διπλωμάτης και περιηγητής του ελληνικού χώρου Pouqueville στο πεντάτομο έργο του << Σαξίδι στην Ελλάδα>> ( εκδ. 1820 ) περιγράφει την εμπειρία της φιλοξενίας του στα Μέγαρα, όπως και κάποια στιγμιότυπα ενός γλεντιού που παρακολούθησε από τη βεράντα του σπιτιού όπου φιλοξενήθηκε, τις φωτισμένες από τους αναμμένους πυρσούς ταράτσες των άλλων σπιτιών, τα τραγούδια και τις φωνές των γλεντοκόπων, τις λύρες και τα ντέφια που συνόδευαν τους τραγουδιστές, τους καλεσμένους, που μεθυσμένοι όπως ήταν έπειτα απ ΄ το τριήμερο γλέντι έπιναν κρασί μέσα στα

παπούτσια τους. Αργότερα, το Πάσχα του 1899, ο John Ward περιγράφει τους χορούς και τη δεξιοτεχνία των πρωτοχορευτών στα Μέγαρα, παράδοση που συνεχίζεται έως σήμερα.

το τέλος του 18ου αιώνα εγκαταστάθηκε ,στον πλούσιο αυτό τόπο, ο Λιάς Δηλιγιάννης, κτίστης και λαϊκός βιολιτζής. Παντρεύτηκε, έκανε παιδιά και όταν πέθανε άφησε κληρονομιά εκτός απ’ τη φήμη του καλύτερου βιολιτζή και είκοσι απογόνους λαϊκούς παιχνιδιάτορες -λαουτιέρηδες και βιολιτζήδες- που κράτησαν ζωντανή τη μουσική παράδοση στα Μέγαρα, για δύο αιώνες (απ’ το τέλος του 18ου αιώνα

έως σήμερα).Σην αγάπη του δημοτικού τραγουδιού στα Μέγαρα μαρτυράει και ο μεγάλος αριθμός των λαϊκών συγκροτημάτων. Γύρω στο 1925 υπήρχαν περισσότερες από 10 ζυγιές βιολί και λαγούτο και 4 ζυγιές πίπιζα και νταούλι, οι πρώτες κυρίως για τα γλέντια σε κλειστό χώρο και οι δεύτερες για τα πανηγύρια και τις διασκεδάσεις στην ύπαιθρο. τα νεότερα χρόνια μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο, το δημοτικό τραγούδι και οι χοροί παίζονται ή συνοδεύονται απ’ τη ζυγιά βιολί-λαγούτο.

Σο ύφος του μεγαρίτικου τραγουδιού, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο τραγουδιέται ή παίζεται έχει

πολλές ομοιότητες με τη νησιώτικη μελωδία. ΄ αυτό έχει συμβάλει και η γεωγραφική θέση των Μεγάρων: κοντά στη θάλασσα, ανάμεσα στη τερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο, με επίνειο την Πάχη και σημαντική εμπορική κίνηση φυσικά και δέχτηκε την επίδραση του νησιώτικου τραγουδιού. Αυτό φαίνεται και από την αγάπη τους για τη ζυγιά του βιολιού και του λαγούτου , νησιώτικης καταγωγής ,σε σχέση με την πίπιζα και το νταούλι της ηπειρωτικής Ελλάδας.

ΔΟΜΗ ΣΩΝ ΜΕΓΑΡΙΣΙΚΩΝ ΠΑΡΑΔΟΙΑΚΩΝ ΣΡΑΓΟΤΔΙΩΝΣροπικό στη δομή και μονόφωνο είναι το ελληνικό δημοτικό τραγούδι. Οι

μελωδίες του δηλαδή στηρίζονται σε διαφορετική αλληλουχία διαστημάτων από

αυτήν του μείζονα και ελάσσονα της δυτικής μουσικής και τραγουδιόνται και

παίζονται χωρίς αρμονική συνοδεία. Εξαίρεση αποτελούν ορισμένα νεότερα λαϊκά

τραγούδια στον μείζονα και ελάσσονα τρόπο, που τα ακούμε κατά κανόνα απλά

εναρμονισμένα – επτανησιακή καντάδα, αθηναϊκή καντάδα κλπ. – όπως επίσης και

ορισμένα τραγούδια της Βόρειας Ηπείρου που τραγουδιόνται πολυφωνικά.

Ρυθμικά, τα δημοτικά τραγούδια διαιρούνται α) σε μελωδίες περιοδικού ρυθμικού

τύπου – περιοδική επανάληψη ενός ρυθμικού σχήματος, όπως π.χ. όλες οι

χορευτικές μελωδίες – και β) σε μελωδίες ελεύθερου ρυθμικού τύπου – ελεύθερη

ροή διαφόρων ρυθμικών σχημάτων, όπως π.χ. τα τραγούδια της τάβλας κλπ. τις

μελωδίες περιοδικού τύπου συναντάμε άλλους δίσημους, τρίσημους κτλ. Ρυθμούς

– 2/4, ¾ κλπ. καθώς και άλογους ρυθμούς ή ρυθμούς ακσάκ, όπως έχει

επικρατήσει να λέγονται – 5/8, 7/8, 9/8 κλπ. (ακσάκ= κουτσός).

Τα κυριότερα μουσικά όργανα.

Ιδιόφωνα : ζίλια (κύμβαλα) τρίγωνο, μασά, παλαμάκια κ.ά.

Μεμβρανόφωνα: νταούλι, τουμπί – είδος μικρού νταουλιού – ντέφι, τουμπελέκι

(στάμνα) κ.ά.

Αερόφωνα: φλογέρα, σουραύλι, μαντούρα, ζουρνάς – ή πίπιζα ή καραμούζα –

τσαμπούνα, γκάϊντα, κλαρίνο.

Φορδόφωνα: ταμπούρας, λαγούτο, αχλαδόσχημη λύρα, φιαλόσχημη λύρα (ή

κεμεντζέ των Ελλήνων του Πόντου), κανονάκι, σαντούρι και βιολί

Από τα οργανικά συγκροτήματα τα πιο γνωστά, πανελλήνια, είναι: η ζυγιά – από

το ζυγός δύο όργανα – ένας ή δύο ζουρνάδες και νταούλι που συναντάμε στην

ηπειρωτική Ελλάδα, η νησιώτικη ζυγιά βιολί και λαγούτο και η κομπανία κλαρίνο,

βιολί , λαγούτο και σαντούρι, που σιγά-σιγά αντικαθιστά τη ζυγιά ζουρνάς-

νταούλι. Ας σημειωθεί ότι το ελληνικό τραγούδι παίζεται και τραγουδιέται στη

φυσική και όχι στην συγκερασμένη κλίμακα της Δύσης, όταν οι τραγουδιστές και οι

παιχνιδιάτορες δεν έχουν δεχτεί την επίδραση της δυτικής μουσικής.

Οι ελληνικοί χοροί.υνοδεύονται άλλοτε από τραγούδι και άλλοτε από τα διάφορα μουσικά όργανα,

διαιρούνται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τους <<πηδηχτούς>> και τους

<<συρτούς>>. Οι πρώτοι διακρίνονται για τον αυστηρό μαζί και λεβέντικο

χαρακτήρα τους και χορεύονται κυρίως από τους άνδρες, ενώ οι δεύτεροι –οι

συρτοί- περισσότερο λυρικοί και ήρεμοι στην κίνησή τους χορεύονται πολύ και

από τις γυναίκες. Μια τρίτη κατηγορία αποτελείται από χορούς σύνθετους,

πηδηχτούς και συρτούς μαζί. Ανάλογα με τον αριθμό των χορευτών και τον τρόπο

με τον οποίο χορεύονται έχουμε: χορούς ομαδικούς, που είναι συνήθως κυκλικοί,

όπως π.χ. ο καλαματιανός, χορούς αντικριστούς, που χορεύονται από ένα ζευγάρι

χορευτών, ο ένας απέναντι στον άλλο, όπως π.χ. ο νησιώτικος μπάλος και χορούς

για ένα μόνο χορευτή, όπως π.χ. ο χορός του δρεπανιού στην Κύπρο κ.ά.

Πηγή: φυλλάδιο του πρώτου δίσκου από το Λύκειο

Ελληνίδων Υοίβος Ανωγειανάκης

1.ΣΑ ΡΟΤΑΛΙΑ

ήμερα στα Μέγαρα, τη Δευτέρα του Πάσχα, ομάδες νέων φορώντας τις

παραδοσιακές φορεσιές των Μεγάρων γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι κρατώντας

λουλουδένιο σταυρό κι ένα στολισμένο καλάθι. Κάτω από το σταυρό που

χρησιμοποιούν οι Μεγαρίτες σαν ένδειξη της ορθής και αναλλοίωτης πίστης τους,

κρεμούν μια «καλαμάτα», ένα καλής ποιότητας μαντίλι, που συμβολίζει το λάβαρο

της επανάστασης μετεπαναστατικά και το φλάμπουρο προεπαναστατικά.

χηματίζουν κύκλο, με τα χέρια τους στους ώμους του διπλανού τους και χορεύουν

και τραγουδούν τα «ρουσάλια». Ο πρωτοχορευτής, που συνηθίζεται να είναι ο πιο

κοντινός συγγενής ή γνωστός του κάθε σπιτιού που χορεύουν, κρατάει το

λουλουδένιο σταυρό κι ο μικρότερος της παρέας το καλάθι για τα δώρα που τους

δίνουν και λέγεται «σαχανατάρης», δηλαδή ταμίας.

το καλάθι βάζει η νοικοκυρά πασχαλινά αυγά και κουλούρια και ο

σπιτονοικοκύρης χρήματα. Σην παρέα των νέων την κερνά ο αφέντης του σπιτιού

με πασχαλιάτικο μανάρι και καλό κρασί. Πολλές φορές την παρέα συνοδεύουν

ζυγιές οργάνων όπως πίπιζα – νταούλι ή βιολί – λαούτο ή κλαρίνο – νταούλι.

Σα ΡουσάλιαΣο τραγούδι είναι το εξής:

Καλώς σ' ήβραμε αφέντη,

άρχοντά μου τσε λεβέντηΝα τα πούμε τα Ρουσάλια ,

πέστε τα βρε παλικάρια

Να στα πούμε σένα πρώτα,

που σε ήβραμε στη πόρτα

Σσ'εξ υστέρου της κυράς μας

τσε της ρουσοπέρδικάς μας

Κάτω σ' ένα περιβόλι ,δάφνη τσε μηλιά μαλώνει

Δάφνης πήρα εγώ κλωνάρι,να με πάρει το ποτάμι

ΝΑ ΜΕ ΠΆΕΙ ΔΌΗ-ΔΌΗ,

ΚΆΣΨ ΣΗΝ ΓΙΑΛΈΡΝΙΑ ΒΡΌΗ

ΠΟΤ ΠΛΈΝΟΤΝ

ΟΒΡΙΟΠΟΌΛΕς,

ΚΑΜΑΣΊΖΟΤΝ ΣΟΤΡΚΟΠΟΌΛΕς

ΒΆΛΕ ΣΟ ΔΕΞΊ ΟΤ ΦΈΡΙ,

ΜΕς ΣΗΝ ΑΡΓΤΡΉ ΟΤ ΣΈΠΗ

ΒΓΆΛΕ ΣΟ ΕΙΚΟΙΠΕΝΣΆΡΙ,

ΔΟς ΣΟ ΣΟΤ ΑΦΑΝΑΣΆΡΗ

ΝΑ Ας ΠΟΌΜΕ ΦΡΙΣς ΑΝΈΣΗ

ΠΟΤ ΕΣΆΥΗ ΣΕ ΑΝΈΣΗ!!!

2. Φορός της τράταςΣην Σρίτη του Πάσχα γιορτάζει ο Άγιος Ιωάννης ο Φορευταράς.

Σότε όλος ο κόσμος πήγαινε στην πλατεία, όπου βρίσκεται το

εκκλησάκι του, για να δουν τον περίφημο "χορό της Σράτας".

Εκείνη την ημέρα στα Μέγαρα ερχόταν κόσμος από πολλά μέρη

για να θαυμάσουν το ωραίο αυτό έθιμο, καθώς και για να

γλεντήσουν. Γύρω γύρω από την πλατεία υπήρχε παζάρι το οποίο

άρχιζε από την προηγούμενη μέρα και τελείωνε το βράδυ της

Σρίτης. Οι κοπέλες οι οποίες χόρευαν φορούσαν τα κατιφένια.

ταν χορεύεται η Σράτα στο πίσω μέρος του χορού είναι μαζεμένες όλες οι καλλίφωνες γυναίκες οι οποίες αποτελούν τον

χορό ή "κόρο" και τραγουδούν δυνατά, για να ακούν οι πρώτες

που χορεύουν. Και αυτό το έθιμο διατηρείται ζωντανό μέχρι

σήμερα.

Σράτα ΜεγάρωνΕίσαι άγγελος ωραίος,

έχεις μάτια γαλανάκαι χειλάκια κοραλλένια μικρό

μου

και τετράξανθα μαλλιά.

Ζαλίζομαι όταν σε

συλλογίζομαι

του βοριά την κρύα βρύση

έσκυψα να πιω νερόΚαι μου φάνηκε πως μου

δώσαν μωρό μουτα χεράκια σου τα δυο.

ΠΨς ΝΑ Ε ΔΨ ΒΑΊΛΙΑ

ΑΚΜΑ ΔΕΝ Ε ΥΊΛΗΑ.

ΑΝΑΣΈΝΑΞΑ ΚΑΙ ΕΊΠΑ

ΝΑ ΜΗΝ ΕΊΦΑ ΓΕΝΝΗΘΕΊ

ΚΑΙ ΣΗΝ (Ε)ΔΙΚΉ ΟΤ ΑΓΆΠΗ

ΚΑΛΈ ΜΟΤ

ΝΑ ΜΗΝ ΕΊΦΑ ΜΠΕΡΔΕΤΣΕΊ.

ΠΨς ΝΑ ΟΤ ΠΨ ΣΟ ΈΦΕ ΓΕΙΑ

ΠΟΤ ΚΛΑΊΕΙ Η ΔΛΙΑ ΜΟΤ Η

ΚΑΡΔΙΆ.

3. ΑΠΟ ΣΟΤ ΜΑΜΑΚΟΤ Ω ΣΟΤ ΠΑΝΟΤΡΙΑ

Άρθρο από πηγή:

www.istoriatonmegaron.blogspot.com

ΑΠΟ ΣΟΤ ΜΑΜΑΚΟΤ , Ψ ΣΟΤ

ΠΑΝΟΤΡΙΑ ΕΦΑΑ ΜΑΝΣΗΛΙ , ΜΕ 100

ΥΛΟΤΡΙΑ

ΜΟΤ ΠΑΝΕ ΠΨ ΣΟ ΒΡΕ , Η ΣΑΑ

ΣΟΤ ΠΑΠΑ

ΔΨ ' ΜΟΤ ΣΟ ΜΑΝΣΗΛΙ , ΚΡΑΣΑ

ΣΑ ΥΛΟΤΡΙΑ

ΔΕ ΝΣΡΕΠΕΑΙ ΜΑΜΑΚΟ ΚΑΙ Τ ΒΡΕ ΜΑΓΚΑΝΑ

Α ΓΕΛΑΕ Ο ΣΡΤΠΟ Α ΠΗΡΕ ΣΑ ΥΛΟΤΡΙΑ .

ΉΜΕΡΑ ΚΑΘΑΡΉ ΔΕΤΣΈΡΑ 2014 ΈΒΑΛΑ ΣΟ ΣΡΑΓΟΌΔΙ ΑΤΣ ΜΑΖΊ ΜΕ ΆΛΛΑ ΜΕΓΑΡΊΣΙΚΑ ΓΙΑ ΝΑ ΣΟ ΑΚΟΌΟΤΜΕ. Ο ΘΕΊΟς ΜΟΤ ΠΌΡΟς Δ. ΜΟΤΡΣΖΟΌΚΟς ΜΟΤ ΕΊΠΕ ΣΙ ΑΤΣ ΕΊΝΑΙ ΜΙΑ ΑΛΗΘΙΝΉ ΙΣΟΡΊΑ ΜΕ ΈΝΑ ΜΕΓΑΡΊΣΙΚΟ ΜΑΝΣΉΛΙ ΠΑΡΑΔΟΜΈΝΟ ΠΟΤ ΦΆΘΗΚΕ ΜΕΣΑΞΌ ΣΟΤ ΠΙΣΙΟΌ ΣΟΤ ΜΑΜΆΚΟΤ (ΠΑΣΈΡΑ ΣΗς ΚΟΠΈΛΑς ΠΟΤ ΕΊΦΕ ΣΟ ΜΑΝΣΉΛΙ) ΚΑΙ ΣΟΤ ΠΙΣΙΟΌ ΣΟΤ ΠΑΝΟΤΡΙΑ. ΠΙΘΑΝΝ ΛΓΨ ΚΜΟΤ ΚΆΠΟΙΟς ΣΟ ΠΉΡΕ ΑΠ ΣΟ ΚΕΥΆΛΙ ΣΗς. ΣΟ ΜΑΝΣΉΛΙ, ΠΨς ΛΈΕΙ ΣΟ ΣΡΑΓΟΌΔΙ, ΣΟ ΒΡΉΚΕ Η ΚΡΗ ΚΆΠΟΙΟΤ ΠΑΠΆ, Η ΣΆΑ (ΑΝΑΣΑΊΑ), ΑΛΛΆ ΉΣΑΝ ΦΨΡΊς ΣΑ ΥΛΟΤΡΙΆ. ΛΟΙ ΣΑ ΜΈΓΑΡΑ ΕΊΠΑΝ ΠΨς ΣΟ ΠΉΡΕ Ο ΣΡΌΠΟς Ο ΟΠΟΊΟς ΣΟΤς ΓΈΛΑΕ ΚΑΙ ΔΕΝ ΕΊΠΕ ΠΟΣΈ ΠΨς ΈΦΕΙ ΣΑ ΥΛΟΤΡΙΆ ΣΟΤ ΠΑΡΑΔΟΜΈΝΟΤ ΜΑΝΣΗΛΙΟΌ. ΣΟ ΣΡΑΓΟΌΔΙ ΠΡΙΝ ΣΕΛΕΙΕΙ ΛΈΕΙ ΚΑΙ ΓΙΑ ΣΟΝ ΜΑΓΚΑΝΆ ΠΕΘΕΡ ΣΗς ΑΡΡΑΒΨΝΙΑΜΈΝΗς ΠΙΘΑΝΝ ΚΟΠΈΛΑς ΠΟΤ ΣΑ ΥΛΟΤΡΙΆ ΜΕ ΣΟ ΜΑΝΣΉΛΙ ΘΑ ΠΉΓΑΙΝΑΝ ΣΟ ΠΑΙΔΊ ΣΟΤ. ΣΟ ΣΡΑΓΟΌΔΙ ΕΚΕΊ ΠΟΤ ΛΈΕΙ ''ΔΨς ΜΟΤ ΣΟ ΜΑΝΣΉΛΙ , ΚΡΆΣΑ ΣΑ ΥΛΟΤΡΙΆ'' ΘΈΛΕΙ ΝΑ ΔΕΊΞΕΙ ΣΗΝ ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΉ ΑΞΊΑ ΠΟΤ ΈΦΕΙ ΈΝΑ ΠΑΡΑΔΟΜΈΝΟ ΜΑΝΣΉΛΙ (ΠΟΤ ΘΑ ΕΊΝΑΙ ΑΠ ΜΆΝΑ ‘Η ΓΙΑΓΙΆ).

Η ΙΣΟΡΊΑ ΑΤΣΉ ΚΑΣΆ ΣΑ ΜΠΆΡΜΠΑ ΠΌΡΟ ΠΡΈΠΕΙ ΝΑ ΕΊΝΑΙ ΚΆΠΟΤ ΓΌΡΨ ΣΟ Β' ΠΑΓΚΜΙΟ ΠΛΕΜΟ!

4. Ο Λουλουβίκος

Ο Λουλουβίκος φεύγει, Ο Λουλουβίκος

φεύγει,

Ο Λουλουβίκος φεύγει, πισώ δεν έρχεται

Και σεις μικροί μεγάλοι, και σεις μικροί

μεγάλοι

και σεις μικροί μεγάλοι να τον προσέχετε

Λουλουβίκο, Λουλουβίκο, φέρ’ τα

παλικάρια πίσω

φέρ’ τα παλικάρια πίσω, Λουλουβίκο,

Λουλουβίκο

Εσύ μ’ αυτή τη γνώμη, εσύ μ’ αυτή τη

γνώμη,

Εσύ μ’ αυτή τη γνώμη, κι’ εγώ μ’ αυτό το

νου

να δούμε ποιος θα πέσει, να δούμε ποιος

θα πέσει

να δούμε ποιος θα πέσει, μηνέτι ταλονού

Έλα, έλα που σου λέω, μη με τυραννάς και

κλαίω,

μη με τυραννάς και κλαίω, έλα, έλα που

σου λέω

Μηνέτι= υπόχρεος

ΛΟΤΛΟΤΒΙΚΟ ΜΕΓΑΡΑ

Ο ΛΟΤΛΟΤΒΊΚΟς ΕΊΝΑΙ ΑΝΔΡΙΚς

ΠΗΔΗΦΣς ΦΟΡς ΣΑ 3 Ε ΔΊΗΜΟ

ΡΤΘΜ, ΠΟΤ ΦΟΡΕΌΕΣΑΙ ΚΑΙ

ΣΡΑΓΟΤΔΙΈΣΑΙ (ΔΊΣΙΦΑ) ΚΤΡΊΨς ΣΙς

ΑΠΚΡΙΕς. ΜΕ ΣΟΝ ΊΔΙΟ ΑΤΣ

ΦΟΡ <<ΚΟΛΆΖΟΤΝ>>, ΔΗΛΑΔΉ

ΚΛΕΊΝΟΤΝ ΣΟ ΓΛΈΝΣΙ ,ΈΠΕΙΣΑ ΑΠ

ΣΟ ΓΆΜΟ. ΛΟΤΛΟΤΒΊΚΟς ΕΊΝΑΙ

ΠΑΡΑΥΘΟΡΆ ΣΗς ΛΈΞΗς

ΛΟΤΔΟΒΊΚΟς (ΚΑΣΆ ΜΊΑ ΠΑΡΆΔΟΗ , ΟΝΟΜΑΊΑ

ΚΑΡΑΒΙΟΌ).

5. Ο Φατζηχρήστος (οργανικό)

Ο Φατζηχρήστος είναι χορός συρτός ( παρά την κάποια

ομοιότητα της μελωδίας του με τον Αιγαιοπελαγίτικο

μπάλλο) που γυρίζει σε τσάμικο (αρχικά σε δίσημο και μετά σε τρίσημο ρυθμό).

6. Καγκέλι Λεπενιώτικο

Αχ, να ‘μουνα κει που γδύνεσαι και

κάνεις τον σταυρό σου

Αχ, να σήκωνα το πάπλωμα να ‘πεφτα

στο πλευρό σου

Αχ, παρηγοριά το ‘χα κι αυτό το

συχνοπέρασμά σου

Αχ, κι αυτό μου το υστέρησες, που να

καεί η καρδιά σου

Αχ, γλέντα τα κόρη, γλέντα τα, τα

δροσερά σου νιάτα

Αχ, γιατί θα ‘ρθει ένας καιρός που θα

στα φάει η πλάκα

Αχ, όποιος τα χείλι σου φιλεί, ζάχαρη

πιπιλίζει

Αχ, κι όποιος με σένα κοιμηθεί, τον ύπνο

λαχταρίζει

ΚΑΓΚΈΛΙ ΛΕΠΕΝΙΏΣΙΚΟ

ΦΟΡς ΜΕ ΣΡΑΓΟΌΔΙ (ΔΊΣΙΦΑ) Ε

ΡΤΘΜ 7/8. ΣΡΑΓΟΤΔΙΈΣΑΙ ΚΑΙ

ΦΟΡΕΌΕΣΑΙ ΣΟ ΓΆΜΟ ΑΠ ΆΝΔΡΕς ΚΑΙ ΓΤΝΑΊΚΕς Ε ΚΛΕΙΣ

ΚΌΚΛΟ ΦΨΡΊς ΝΑ ΚΡΑΣΙΟΌΝΣΑΙ

ΑΠ ΣΑ ΦΈΡΙΑ. Η ΟΝΟΜΑΊΑ ΣΟΤ

ΟΥΕΊΛΕΣΑΙ ,ΚΑΣΆ ΜΙΑ ΕΚΔΟΦΉ, ’ ΈΝΑ ΛΕΠΕΝΙΣΗ, ΚΑΛ ΦΟΡΕΤΣΉ

, ΣΡΑΓΟΤΔΙΣΉ ΚΑΙ ΣΙΦΟΠΛΚΟ

ΠΟΤ ΑΓΑΠΟΌΕ ΚΑΙ ΦΡΕΤΕ

ΠΟΛΌ ΑΤΣ ΣΟ ΚΑΓΚΈΛΙ.

7. ήμερα λάμπει ο ουρανός (τραγούδι του γάμου)

Σο πρώτο, έπειτα από το γαμήλιο γεύμα, επιτραπέζιο

τραγούδι, σε διμερή μορφή (Α-Β) : ελευθέρου ρυθμικού

τύπου μελωδία που ακολουθείται από μελωδία περιοδικού

ρυθμικού τύπου, σε δίσημο ρυθμό. Δίστιχα-παινέματα για

τους νεόνυμφους, τους συμπεθέρους και τους

κουμπάρους.

ήμερα λάμπει ο ουρανός

ήμερα λάμπει ο ουρανός , σήμερα λάμπει η μέρα

σήμερα στεφανώνεται αϊτός την περιστέρα.

Σα μελιτζανιά, τα μελιτζανιά, αμάν- αμάν,

τα μελιτζανιά να μην τα βάλεις πια.

Μάνα μου που με πότιζες ,σαν άνθος στην αυλή σου

τώρα που στεφανώθηκα, δώσε μου την ευχή σου.

Έβγα ,ήλιε μου, έβγα, ήλιε μου, αμάν-αμάν,

έβγα, ήλιε μου, κάτσε και μήλιε μου.

8. Σο παπάζι (τραγούδι του γάμου)

Επιτραπέζιο (ή της τάβλας) τραγούδι του γάμου , που

ακολουθεί συνήθως το <<ήμερα λάμπει ο ουρανός>> σε

τετράσημο ρυθμό.

Σο παπάζι

ταν βάζεις, κυρά μου, το παπάζι, με τη φούντα τη χρυσή

γεια σου Κυρά Βασιλική

τρέμει ο ούρα- , ο ουρα-νός να πέσει, με τ’ αστέρια του μαζί

γεια σου λεβέντικο κορμί

ένα τα λέω κι α-, κι α-κουσ΄ τα

κι αν έχει νου παγκριά-, παγκριά-στου τα

9. ΄αφήνω την καληνυχτιά ( τραγούδι

του γάμου)

ρα είναι κι ας πηγαίνουμε, κι ας

λιανοπερπατούμε

Οι όμορφες αμάν-αμάν

Οι όμορφες της γειτονιάς

Οι όμορφες της γειτονιάς να μη μας

βαρεθούνε

Κοντά στα ξημερώματα

μου έκανες καμώματα

μου έκανες καμώματα

κοντά στα ξημερώματα

’ αφήνω την καληνυχτιά πέσε

γλυκοκοιμήσου

Και στ΄ όνειρο, αμάν-αμάν

και στ΄ όνειρό σου να με δεις

και στ΄ όνειρό σου να με δεις σκλάβο

και δουλευτή σου

Είσαι γαλέρνιος μαστραπάς

Κι όποιονε δεις τον αγαπάς

κι όποιονε δεις τον αγαπάς

είσαι γαλέρνιος μαστραπάς

΄ ΑΥΉΝΩ ΣΗΝ ΚΑΛΗΝΤΦΣΙΆ

ΣΟ ΣΕΛΕΤΣΑΊΟ ΣΡΑΓΟΌΔΙ (ΔΊΣΙΦΑ) ΈΠΕΙΣΑ ΑΠ ΣΟ ΓΑΜΉΛΙΟ ΓΛΈΝΣΙ, ΠΡΙΝ ΥΌΓΟΤΝ ΟΙ ΤΓΓΕΝΕΊς ΚΑΙ ΥΊΛΟΙ ΑΠ ΣΟ ΠΊΣΙ ΣΨΝ ΝΕΝΤΜΥΨΝ. Η ΜΕΛΨΔΊΑ ΣΟΤ, ΑΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΌ ΡΤΘΜΟΌ, ΔΕ ΦΟΡΕΌΕΣΑΙ. Η ΤΝΟΔΕΊΑ ΣΟΤ ΛΑΓΟΌΣΟΤ ΠΕΡΙΟΡΊΖΕΣΑΙ ’ ΈΝΑ <<ΊΟ>>: ΣΗ <<ΤΓΦΟΡΔΊΑ>> ΣΗς ΣΟΝΙΚΉς.

10. Λαμπρή κάμαρα

Φορός Σράτα, σε τετράσημο ρυθμό, που χορεύεται και τραγουδιέται (δίστιχα)

μόνον από γυναίκες την Σρίτη του Πάσχα.

Λαμπρή καμά-, αμάν-αμάν, λαμπρή καμά-ρα κι ας περνά

Λαμπρή καμά-, αμάν-αμάν, λαμπρή καμάρα κι ας περνά

Λαμπρή καμάρα ιε ας περνά τ’ Αγιού Γιωργιού ν’ το τέλος

Πιάστε τα δρα-, αμάν- αμάν, πιάστε το δρά-πανάκια σας

Πιάστε τα δρα-, αμάν –αμάν, πιάστε το δραπανάκια σας

Πιάστε τα δραπανάκια σας γιατ’ έφτασε το θέρος.

Δε μου λέτε τί να κάνω, π’ αγαπώ και θα πεθάνω

Δε μου λέτε τι να κάνω, π’ αγαπώ και θα πεθάνω.

Ψραία που-, αμάν-αμάν, ωραία που ‘ν τα Μέγαρα

ωραία που-, αμάν-αμάν, ωραία που ‘ν τα Μέγαρα

ωραία που’ν τα Μέγαρα την Σρίτη στον Αη Γιάννη

έρχεται ο-, αμάν -αμάν, έρχεται ό-λη η ξενουριά

έρχεται ο-, αμάν- αμάν, έρχεται ό-λη η ξενουριά

έρχεται όλη η ξενουριά και κάνουνε σεργιάνι.

Αχ ντουνιά μου πενεμένε, δε σε γλέντησα καϋμένε

Αχ ντουνιά μου πενεμένε, δε σε γλέντησα καϋμένε.

11. Σης τριανταφυλλιάς τα φύλλα

Φορός με τραγούδι (δίστιχο), σε επτάσημο ρυθμό, που χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στο γάμο, τον αρραβώνα και σε άλλες διασκεδάσεις.

Σης τριανταφυλλιάς τα φύλλα,

Σης τρανταφυλλιάς τα φύλλαΘα τα φτιάξω φορεσιά,Θα τα φτιάξω φορεσιάΘα τα βάλω να περάσωΝα σου κάψω την καρδιά,

Να σου κάψω την καρδιά.

Πού είσαι και δε φαίνεσαι να τραγουδώ να χαίρεσαιΠού είσαι και δε φαίνεσαι, να τραγουδώ να χαίρεσαι.

Άσε με να καζαντήσω,

Άσε με να καζαντήσωΚαι θα ιδείς τη γνώμη μου, Και θα ιδείς τη γνώμη μουΣι φλωριά θα σου φορέσω,Σι φλωριά θα σου φορέσω

Φρυσοχελιδόνι μου,Φρυσοχελιδόνι μου.Μηλόστομη, μηλόστομη, μελαχρινή και νόστιμη,Μηλόστομη, μηλόστομη, μελαχρινή και νόστιμη.

12. Ο Παπίρης (Οργανικό)

Φορός συρτός, στα τρία, σε δίσημο ρυθμό.

Φορεύεται από άνδρες και γυναίκες στο γάμο, τα

γλέντια και τα πανηγύρια.

13. Αντικρυστός (Οργανικό)

Αντικρυστός χορός (καρσιλαμάς) σε 9/8. Φορεύεται

από άνδρες και γυναίκες σε κύκλο, χωρίς να

κρατούν τα χέρια, σε κάθε χαρά και διασκέδαση.

14. Σώρα τα πουλιά (Σραγούδι

του γάμου)

Σώρα οι πέ-, μωρέ, τώρα οι πέρδικες

Σώρα οι πέ-, μωρέ, τώρα οι πέρδικες

Σώρα οι πέρδικες γλυκά που

κελαηδούνε

Σην γλυκιά-, μωρέ, την γλυκιά ν’ αυγή

Σην γλυκιά-, μωρέ, την γλυκιά ν’ αυγή

Σην γλυκιά ν’ αυγή δυ’ ώρεςπριν

ξημερώσει

Ξύπνα αφέ-, μωρέ, ξύπνα αφέ-ντη μου

Ξύπνα αφέ-, μωρέ, ξύπνα αφέ-ντη μου

Ξύπνα αφέντη μου, ξύπνα καλέ μου

αφέντη

Ξύπνα γιά-, μωρέ, ξύπνα για να δεις

Ξύπνα για-, μωρέ, ξύπνα για να δεις

Ξύπνα για να δεις δυο μάτια, μαύρα

μάτια.

Κι’ άσπρονε, μωρέ, κι’ άσπρονε λαιμό

Κι’ άσπρονε, μωρέ, κι’ άσπρονε λαιμό

Κι ‘ άσπρονε λαιμό, κορμί

κυπαρισσένιο.

ΣΏΡΑ ΣΑ ΠΟΤΛΙΆ

(ΣΡΑΓΟΎΔΙ ΣΟΤ ΓΆΜΟΤ)

ΣΡΑΓΟΌΔΙ Ε ΔΊΗΜΟ ΡΤΘΜ.

ΣΑ ΜΈΓΑΡΑ ΠΑΊΖΕΣΑΙ Ψς

ΠΑΣΙΝΆΔΑ (ΣΡΑΓΟΌΔΙ ΜΕ

ΟΡΓΑΝΙΚΉ ΤΝΟΔΕΊΑ,

ΤΝΉΘΨς ΣΟ ΔΡΜΟ), ΣΑΝ

ΟΙ ΚΑΛΕΜΈΝΟΙ ΓΤΡΊΖΟΤΝ ΣΑ

ΠΊΣΙΑ ΣΟΤς, ΈΠΕΙΣΑ ΑΠ ΓΛΈΝΣΙ

Ε ΓΆΜΟ, Ε ΑΡΡΑΒΝΑ Ή ΚΑΙ

Ε ΆΛΛΕς ΔΙΑΚΕΔΆΕΙς. Η

ΜΕΛΨΔΊΑ «ΣΡΑ ΣΑ ΠΟΤΛΙΆ»,

ΑΝ ΚΑΙ Ε ΡΤΘΜ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΌ

ΣΌΠΟΤ, ΔΕ ΦΟΡΕΌΕΣΑΙ. Η

ΤΝΟΔΕΊΑ ΣΟΤ ΛΑΓΟΌΣΟΤ

ΠΕΡΙΟΡΊΖΕΣΑΙ ’ΈΝΑ «ΊΟ»: ΣΗ

«ΤΓΦΟΡΔΊΑ» ΣΗς ΣΟΝΙΚΉς.

15. Μόϊνα-νε-να

Μία από τις μελωδίες του χορού Σράτα, σε επτάσημο ρυθμό. Η μελωδία «Μόϊνα-νε-

να» εκτός από την Σρίτη του Πάσχα, χορεύεται και τραγουδιέται (δίστιχα) επίσης και

τις Απόκριες.

Μόϊνα-νε-να, στα καρυδόφυλλα πατώ

Μόϊνα-νε-να, στα καρυδόφυλλα πατώ

τα καρυδόφυλλα πατώ και σιγανά περνάω,

τα καρυδόφυλλα πατώ και σιγανά περνάω,

Μόϊνα-νε-να, να μην το μάθει η μάνα σου,

Μόϊνα-νε-να, να μην το μάθει η μάνα σου,

Να μην το μάθει η μάνα σου και πει πως σ’αγαπάω,

Να μην το μάθει η μάνα σου και πει πως σ’αγαπάω.

Αναστεναγμοί ως πότε, την καρδούλα μου θα τρώτε,

Αναστεναγμοί ως πότε, την καρδούλα μου θα τρώτε.

Μόϊνα-νε-να, ψηλό κυπαρισσάκι μου

Μόϊνα-νε-να, ψηλό κυπαρισσάκι μου

Χηλό κυπαρισσάκι μου, λυγίσου δε σε φτάνω,

Χηλό κυπαρισσάκι μου, λυγίσου δε σε φτάνω.

μόϊνα-νε-να, να μυριστώ τους κλώνους σου,

να μυριστώ τους κλώνους σου κι ‘ ύστερα ας πεθάνω,

να μυριστώ τους κλώνους σου κι ‘ ύστερα ας πεθάνω.

Άνθη του Λεβάντη ρώτα, πόσο σ’αγαπούσα πρώτα,

Άνθη του Λεβάντη ρώτα πόσο σ’ αγαπούσα πρώτα.

16. Σραγούδια των αρραβώνων

Απόψε αρραβωνιάζεται ωραίο κυπαρίσσι,

Ένας γυαλέρνος μαστραπάς στην κρουσταλλένια

βρύση.

Γαμπρέ μου, καλορίζικος χρυσό το ριζικό σου,

ου ‘δωσα μία πέρδικα να έχεις στο πλευρό σου.

17. Σραγούδια αποκριάτικα

Οι Αποκριές και οι Σουρνές ήρθανε μαζεμένες

Και οι αμερικάνισες είναι σεκλετισμένες.

Οι Αποκριές περάσανε, πάνε οι μασκαράδες,

Καλώς την τη σαρακοστή με τις εφτά βδομάδες.

18. Σραγούδια του πόνου

Εσύ διαβάτη που περνάς, σταμάτησε το βήμα,

Να δεις αυτόν τον άγγελο που βρίσκεται στο μνήμα.

’ αγάπησα και έλεγα, Θε μου δώσ’του χρόνους

Μα τώρα που μ’αρνήθηκε, δώστ’ ου πληγές και πόνους.

’ αγάπησα και έλεγα, Θε μου για να ζήσει,

Μα τώρα που μ’αρνήθηκε, τρελός να καταντήσει.

Να τόνε δέρνει η θάλασσα, να τον χτυπά το κύμα,

Να κλαίει να παραδέρνεται γι το δικό μου κρίμα.

Παλιά στράτα δε χάνεται , καινούρια δε χαλιέται,

Μα η παλιά αγαπητικιά πορέ δε λησμονιέται.

Βασανισμένη μου καρδιά, τυραγνισμένο σώμα,

Πώς ήσουν και πώς έγινες και πώς θα καταντήσεις ‘κόμα.

19. Μοιρολόγια

Σο μοιρολόγι της αυγής

Ξημέρωσε μαγκούφα αυγή

Σσαι ο ήλιος πάει στη δύση

Παν τα πουλάκια στη βοσκή

Κι όμορφες στη βρύση

Κατά τη μεταφορά του νεκρού στα χέρια

Αγάλια αγάλια βρε παιδιάιγά και με το βήμα

Εσείς θα πάτε σπίτι σαςΣσαι εγώ θα μπω στο μνήμα.

ΣΗΝ ΠΌΡΣΑ ΣΟΤ ΝΕΚΡΟΣΑΥΕΊΟΤ

ΜΕς ΣΟΤς ΝΕΚΡΟΌς ΠΛΗΊΑΑ

ΝΕΚΡΟΊ ΚΆΜΕΣΕ ΣΠΟ

ΝΑ ΠΆΧΟΤΝΕ ΣΑ ΒΆΑΝΑ

ΣΑ ΛΓΙΑ ΣΨΝ ΑΝΘΡΠΨΝ.

ΟΙ ΣΆΥΟΙ ΔΕ ΜΕ ΔΈΦΟΝΣΑΙ,

ΓΙΑΣΊ ΟΙ ΝΕΚΡΟΊ ΥΨΝΆΖΟΤΝ,

ΕΜΕΊς ΔΕ ΘΈΛΟΤΜΕ ΧΤΦΈς

ΠΟΤ ΒΑΡΙΑΝΑΣΕΝΆΖΟΤΝ.

Η ΜΆΝΑ ΕΊΝΑΙ ΈΡΑΝΟς, Η ΜΆΝΑ ΕΊΝΑΙ ΛΙΜΆΝΙ,

Η ΜΆΝΑ ΠΆΠΛΨΜΑ ΦΡΤ ΚΑΙ ΛΑ ΣΑ ΚΕΠΆΖΕΙ.

Η ΜΆΝΑ ΕΊΝΑΙ ΣΟ ΠΆΠΛΨΜΑ, Η ΜΑΝΑ ΣΟ ΕΝΣΝΙ,

ΚΙ ,ΣΙ ΝΑ ΚΆΜΟΤΝ ΣΑ ΠΑΙΔΙΆ, Η ΜΆΝΑ ΣΑ ΔΙΚΙΝΕΙ.

ΥΕΌΓΨ ‘Π ΣΑ ΠΡΟΨΡΙΝΆ, ΥΕΌΓΨ ‘Π ΣΑ ΜΆΣΑΙΑ,

ΠΆΨ ΣΗΝ ΑΝΑΙΝΙΑ ΖΨΉ, ΣΗ ΦΡΑ ΣΗ ΔΙΚΑΊΑ.

ΈΥΤΓΕ ‘Π ΣΟ ΠΊΣΙ ΜΟΤ ΨΡΑΊΟ ΚΤΠΑΡΊΙ,

ΠΟΤ ΆΠΛΨΝΕ ΣΟΤς ΚΛΝΟΤς ΣΟΤ ΚΑΙ ΊΚΙΨΝΕ ΣΟ ΠΊΣΙ.

20.Ερωτικά δίστιχα

Χηλέ, λιγνέ μου Έλληνα και δείξη του πλατάνου,Ποίας τα μάτια κοίταξες κι αρνήθης τα δικά μου;

Θεέ μου, και να γινότανε καωγάς στη γειτονιά σου,λοι να τρέχαν στον καβγά και ‘γώ στην αγκαλιά σου.

Ματάκια μου φρυδάκια μου, προδότες του κορμιού μου,

Εσείς μου τον προδώσατε τον έρωτα στο νου μου.

Μάτια του έρωτα βαστάς και φρύδια του πολέμου,Και με τα δυο με πολεμάς, για γλίτωσε με Θέ μου.

Σα όμορφα ματάκια σου πώς τάχεις μαθημένα,Και όταν γυρίζω να τα διω τάχεις χαμηλωμένα!

Σα όμορφα τα μάτια σου με πόθο είναι πλασμένα,Και με το χρώμα του ουρανού είναι ζωγραφισμένα.

Σι μ’ ωφελεί να σ’ αγαπώ και να μη σ’ανταμώνω,Να είμαι μέσα σε μπαξέ και κλώνο να μη κόβω.

Η εμορφιά σου μ’ έκαμε ό,τι μου πεις να κάμω,Να κάθομαι και να μετρώ σπυρί σπυρί την άμμο.

ΨΆΝ ΑΤΣ ΣΟ ΛΟΌΛΟΤΔΟ, ΈΣΙ ΚΑΙ ‘Γ ΑΝΘΟΌΑ

ΚΑΙ ΜΕ ΚΑΡΔΊΑ ΚΑΘΑΡΉ ΣΟΝ ΚΜΟ ΕΓΛΕΝΣΟΌΑ.

Η ΕΜΟΡΥΙΆ ΣΟΝ ΆΝΘΡΨΠΟ ΑΞΊΖΕΙ ΈΝΑ ΒΑΊΛΕΙΟ,

ΑΝ ΣΗΝ ΗΜΈΡΑ ΣΗΝ ΚΑΛΉ ΠΟΤ ΒΓΑΊΝΕΙ ΜΕ ΣΟΝ ΉΛΙΟ.

Η ΕΜΟΡΥΙΆ ΣΟΝ ΆΝΘΡΨΠΟ ΕΊΝΑΙ ΜΙΑ ΠΑΡΟΤΊΑ,

ΑΝ ΣΑ ΚΕΡΙΆ ΠΟΤ ΑΝΆΒΟΤΝΕ ΜΈΑ ΣΗΝ ΕΚΚΛΗΊΑ.

ΚΑΣΑΚΑΗΜΈΝΗ ΜΟΤ ΚΑΡΔΙΆ, ΒΑΘΙΆ ΕΊΝΑΙ Η ΠΛΗΓΉ ΟΤ,

ΣΟΝ ΚΆΣΨ ΚΜΟ ΑΚΟΌΓΟΝΣΑΙ ΟΙ ΑΝΑΣΕΝΑΓΜΟΊ ΟΤ.

ΚΑΡΔΙΆ ΜΟΤ ΑΠΑΡΗΓΡΗΣΗ ΠΑΡΗΓΟΡΉΟΤ ΑΣΉ ΟΤ

ΚΑΙ ΆΛΛΕς ΚΑΡΔΙΈς ΈΦΟΤΝΕ ΒΆΑΝΑ ΔΕΝ ΕΊΑΙ ΜΟΝΑΦΉ ΟΤ.

ΑΝ ΘΈΛΕΙς ΠΛΟΌΣΗ ΔΙΆΒΑΙΝΕ ΚΑΙ ΜΈΝΑ ΔΕ ΜΕ ΜΈΛΛΕΙ,

ΣΑ ΦΊΛΙΑ ΓΡΙΑ ΣΡΓΟΝΣΑΙ ΚΑΙ Η ΚΑΡΔΙΆ ΑΠΟΜΈΝΕΙ.

ΑΝ ΘΈΛΕΙς Ν’ ΑΓΑΠΙΜΑΣΕ, ΔΕΊΞΕ ΜΟΤ ΗΜΑΔΆΚΙ,

ΣΑΝ ΚΡΑΣ ΜΕ’ ΣΟ ΦΟΡ ΥΊΞΕ ΜΟΤ ΣΟ ΦΕΡΆΚΙ.

ΣΑΝ ΠΕΡΝ ΣΗΝ ΠΡΣΑ ΟΤ, ΣΑ ΦΝΆΡΙΑ ΟΤ ΓΝΨΡΊΖΨ,

ΚΌΒΨ ΚΑΙ ΣΑ ΓΛΤΚΟΥΙΛ ΚΑΙ ΔΆΚΡΤΑ ΣΑ ΓΕΜΊΖΨ.

ΑΓΆΠΗ ΠΟΤ ΔΕΝ ΠΑΊΡΝΕΣΑΙ, ΔΕΝ ΠΡΈΠΕΙ Ν’ ΑΓΑΠΙΈΣΑΙ,

ΓΙΑΣΊ Ο ΝΙς ΜΑΡΑΊΝΕΣΑΙ ΚΑΙ Η ΚΡΗ ΑΔΙΚΙΈΣΑΙ.

ΒΟΤΝΆ ΜΗ ΠΡΑΙΝΊΕΣΕ, ΠΟΤΛΙΆ ΜΗ ΚΕΛΑΗΔΕΊΣΕ,

Μ’ ΑΡΝΉΘΗΚΕ Η ΑΓΆΠΗ ΜΟΤ, ΠΟΛΌ ΝΑ ΠΙΚΡΑΘΕΊΣΕ.

ΔΕΝ ΣΟ ‘ΠΑ ‘ΓΨ ΠΟΤΛΆΚΙ ΜΟΤ, ΝΑ ΜΗΝ ΑΓΑΠΗΘΟΌΜΕ,

ΓΙΑΣΊ ΕΊΝ’ ΣΑ ΠΊΣΙΑ ΜΑς ΚΟΝΣΆ ΚΑΙ ΘΑ ΥΑΝΕΡΨΘΟΌΜΕ.

ΜΑς ΠΉΡΑΝΕ ΣΗΝ ΜΠΈΡΔΙΚΑ ΣΗΝ ΦΡΤΟΣΟΛΙΜΈΝΗ

ΚΑΙ ΆΥΗΑΝ ΣΗ ΓΕΙΡΟΝΙΆ Α ΦΡΑ ΓΚΡΕΜΙΜΈΝΗ.

ΞΌΠΝΑ ΚΙ ΑΓΡΌΠΝΑ ΜΆΣΙΑ ΜΟΤ ΚΑΙ ΝΊΧΟΤ ΜΕ ΣΟ ΜΦΟ

ΚΑΙ ‘ΚΕΊΝΟς ΠΟΤ Ε ΑΓΑΠΆ, Ε ΣΡΑΓΟΤΔΆ ΑΠΞΨ.

ΦΊΛΙΑ ΠΙΚΡΆ ΚΑΙ ΈΝΑ ΓΛΤΚ ΣΗΝ ΡΑ ΜΕ ΠΟΣΊΖΕΙς,

ΕΓ ΓΙΑ ΈΝΑ ΦΆΝΟΜΑΙ ΚΑΙ Τ ΔΕΝ ΣΟ ΓΝΨΡΊΖΕΙς.

ΈΝΑς ΘΕς ΜΑς ΈΠΛΑΕ, ΈΝΑ ΚΑΙ ΜΕ ΣΡΤΓΝΑ,

ΓΙΑ ΝΑ ΓΛΤΚΟΥΙΛΙΜΑΣΕ ΣΑ ΦΕΊΛΗ ΚΑΙ ΣΟ ΣΜΑ.

ΠΈΡΑΑ ΞΑΝΑΠΈΡΑΑ ΑΠ ΣΗ ΓΕΙΣΟΝΙΆ ΟΤ,

ΒΓΉΚΑΝ ΚΑΙ ΜΕ ΜΑΛΝΑΝΕ ΣΑ ΓΕΙΣΟΝΠΟΤΛΆ ΟΤ.

ΜΆΝΑ ΜΗ ΜΕ ΔΈΡΝΕΙς ΜΕ ΣΟ ΑΔΡΆΦΣΙ ΟΤ,

ΕΓ ΘΑ ΣΝΕ ΠΆΡΨ ΓΙΑ ΣΟ ΙΝΆΣΙ ΟΤ.

Παληές αναμνήσεις Μεγαρέων και ιδίως του Μίνιου

σοι δεν γνώρισαν αυτόν τιν

καλοκάγαθον τον μπάρμπα Μήτση το

Μίνιο, θα τον γνωρίσουν τώρα. Ο Μίνιος λεγόταν Δημήτριος Κορώσης.

Λαϊκός τύπος εύχαρις και ποιητής εκ

του προχείρου. Ήταν σχεδόν

αγράμματος αλλά είχε ταλέντο

ευφυούς ανθρώπου. Μόλις σε

αντίκριζε σε είχε στολίσει με το

τραγουδάκι σου. Είναι πασίγνωστα τα τραγούδια του, όταν ήταν

ερωτευμένος με τη σύζυγό του τη Γραμματική.

ΣΗς ΔΗΜΑΡΦΊΑς ΣΑ ΣΕΝΆ

ΜΕ’ ΣΟΤ ΚΑΡΑΠΑΣΆΚΙΑ

ΒΡΑΔΙΈς ΠΟΛΛΈς ΞΕΝΌΦΣΗΑ

ΓΙΑ ΔΤΟ ΜΑΌΡΑ ΜΑΣΆΚΙΑ.

ΠΨ! ΠΨ! ΕΥΝΑΞΑ

ΚΟΙΜΟΤΝ ΚΑΙ Ε ΣΡΜΑΖΑ

ΛΟΙ ΠΑΊΡΝΟΤΝΕ ΛΑΜΠΆΔΕς

ΚΑΙ ΛΟΙ ΚΆΝΟΤΝΕ ΛΑΜΠΡΉ

ΚΑΙ ΣΟΤ ΜΊΝΙΟΤ ΣΟΤ ΚΑΗΜΈΝΟΤ

ΣΟΤ ΈΥΤΓΕ Η ΓΡΑΜΜΑΣΙΚΉ.

ΓΡΑΜΜΑΣΙΣΉ ΓΡΑΜΜΑΣΙΣΉ

ΥΈΡΝΨ ΛΑΜΠΆΔΕς ΣΑΙ ΑΡΝΊ.

ΝΑ ΒΟΤΛΙΆΞΕΙ ΣΟ ΛΙΟΝΣΆΡΙ

ΝΑ ΚΑΟΌΝΕ ΟΙ ΘΕΜΨΝΙΈς

ΠΟΤ ΣΙς ΥΌΛΑΓΕ Ο ΜΊΝΙΟς

ΓΙΑ ΜΑς ΣΙς ΟΡΥΑΝΈς.

Σα πιο παλιά χρόνια στα

Μέγαρα δεν υπήρχαν κέντρα

και καφετέριες, όπως τώρα

για να σμίγουν οι νέοι και το

μόνο μέρος ήταν η πλατεία

εκεί που είναι σήμερα το

λιοντάρι «Ηρώον» τσαι εκεί

χόρευαν τα θηλυκά το χορό

την τράτας, την κάθε εποχή.

Σότε ο Μίνιος έλεγε και τα

στιχάκια του. Σα εξής:

TΑ ΚΟΡΊΣΙΑ ΣΗς ΠΛΑΣΑΊΑς

ΚΆΜΑΝΕ ΑΝΑΥΟΡΆ

ΚΑΙ ΣΗ ΣΕΊΛΑΝ ΣΟ

ΔΕΠΣΗ

ΚΑΙ ΖΗΣΟΌΑΝ ΠΑΝΣΡΕΙΆ.

ΣΑΙ ΣΟΤς ΕΊΠΕ Ο ΔΕΠΣΗς

ΚΆΜΕΣΕ ΤΠΟΜΟΝΉ

ΝΑ ΡΨΣΉΨ ΝΑ ΞΕΣΆΨ

ΠΟΤ ΕΊΝΑΙ ΟΙ ΚΑΛΟΊ

ΓΑΜΠΡΟΊ.

Η διασκέδαση το βράδυ μετά τις ελές

ούρπωτσε στο χωρίο της Κινέτας. τρώκανε σοφρά οι

νοικοτσυράδες για τους αργάτες τους τσαι καλέκανε τους

νοματαίους που είχανε στην δούλεψη τους να φάνε. Η τσίτσα στο

σοφρά είχε τη μπρώτη ρίβα. Κρεμμύδι τσαι πράσο μελεούνι, από τη γκαμινάδα ερχότανε η πεντοβολία της τέγκας που ψηνότανε.

Καθήκανε όλοι γιούρου γιούρου ‘ πό το σοφρά τσαι

καρτερούσανε την τσυρά να τσοινώσει τα φασούλια. Ο

Θανάτσης γιόμιτσε τις κούπες μία μία με κρασί κοτσινέλι, σήκωτσε

την κούπα του τσαι είπε: «διο σχωρέστους που τα βαίνανε τούτο

είναι μπάλσαμο, ν’ αγιάσουνε τα κοκαλάτσια τους.» Σσοίνωτσε η

Μαλάμω τα φασούλια τσαι οι αργάτες πέκανε σα τα κοράτσια

στη ρέγκα, τα φασούλια τσαι το κοτσινέλι, τα κουτάλια τους

ανεβοκατεβαίνανε σαν το ροδάνι στο πηγάδι, τα πιάτα αδειάκανε, η τσίτσα τέλειωτσε τσαι ένας ένας σηκωνότανε, έστρωνε τα ρούχα

του για ύπνο τσαι από δω πάνε τσαι οι άλλοι. Σσείνο το βράδυ

είχανε βεγκέρα στο σπίτι του Φρίστου. Θα παίζανε το μπαλωματή

τσαι θα παρασταίνανε κάμποσους Μεγαρίτες με τα κουσούρια τους….θα κατουριόντουσαν όλοι τους από τα γέλια.

Επιμέλεια Μεγαρίτικων Σραγουδιών:

Μπεθάνη Κατερίνα

Παπαλευθέρη Ελένη

Κρητικά

ΣραγούδιαΕΊΔΗ ΚΑΙ ΙΣΟΡΊΑ…

ύγχρονη Εποχή:

Οι μελετητές της σύγχρονης Κρητικής μουσικής έχουν

διαπιστώσει τις επιδράσεις από πολύ παλιές παραδόσεις,

ακόμη και από την Βυζαντινή μουσική. Επιπλέον η Κρητική

μουσική αντίθεση με τη δημοτική παράδοση άλλων περιοχών

της Ελλάδας ,εξακολουθεί να είναι ζωντανή και να εμπλουτίζεται. Αυτό οφείλεται και στην ιδιαίτερη σημασία που

έχει ο στίχος,είτε πρόκειται για μεγάλη ρίμα,είτε για σύντομη

δίστιχη μαντινάδα,ο οποίος εξακολουθεί να εξελίσσεται και

μέσω αυτοσχεδιασμού,που θεωρείται βασικό προσόν για έναν καλό λυράρη.Σα Κρητικά τραγούδια αναφέρονται σε πολύ

πρόσφατα ιστορικά γεγονότα όπως: Μάχη της Κρήτης,τη

δικτατορία,ή την εξέργεση του Πολυτεχνίου.Ο αυτοσχεδιάσμος

θεωρείται αναπόσπαστο στοιχείο της Κρητικής μουσικής.

Οι πρώτοι επώνμοι λαϊκοί μουσικοί είναι ο

Θοδωρομανώλης(λυράρης από τα Φανιά),και ο τέφανος

Σριανταφυλλάκης ή Κιόρος (βιολάτορας από τις

Λουσακιές,Κισάμου)οι οποίοι έζησαν τον 18ο αιω. Έως τις

αρχές του 19ο.

Η Κρητική μουσική είναι μονοφωνική,όπως η Δημοτική μουσική της υπόλοιπης Ελλάδας.Μορφολογικά προσομοιάζει με κάποιες μουσικές των νησιών,κυκλάδων και δωδεκανήσων.Επιρρόες υπήρξαν από τα 400 περίπου χρόνια της Εντεκοκρατίας και εντοπίζονται στις δυτικότροπες λασηθιώτικες μελωδίες,που στην πορεία υιοθετήθηκαν άπο τους κάτοικους του Χηλορείτη και μετετράπησαν σε καθαρό κρητικό ιδίωμα,τις χυματικές κοντυλιές που έως τότε πιθανολογούμε ότι τραγουδιώταν σε άλλους σκοπούς ή ήταν μόνο απαγγελία.Για τις ρίμες υποστηριζόταν ότι τραγουδιώταν για δύο σκοπούς.Ρίμες βγάζανε σε όλη την Κρήτη,για γεγονότα,ιστορικά,ηρωικά ή της καθημερινότητας μια συνήθεια πανάρχαια.

Ο Γιάννης Μαρκόπουλος,ο Χαρααντώνης και το συγκρότημα Φαϊνηδες είναι μερικοί άπο αυτούς που επιτρέπουν στην Κρητική μουσική παράδοση να παραμένει σήμερα περισσότερο ζωντανή παρά ποτέ.

Ριζίτικα Σραγούδια

Σα ριζίτκα τραγούδια ανήκουν κυρίως στη Δυτική Κρήτη.Ψστόσο, είναι διαδεδομένα και στην Κεντρική Κρήτη.Τπάρχουν δύο απόψεις για την ονομασία ‘ριζίτικα’, η μία δέχεται ότι πήραν το όνομα τους άπο την αρχαία Ριζηνία και η άλλη διαπιστώνει,πώς όπως π.χ. για άλλες κατηγορίες τραγουδιών υπάρχουν οι όροι ‘ανατολίτικα’ κλπ. ,έτσι αναλόγως τα τραγόυδια της ρίζας,των προγόνων,της γενιάς,τα ονόμασε ο λαός Ριζίτικα.

Αυτά τα τραγούδια καλύπτουν πολλούς τομείς της έκφρασης του λαού, όπως τραγούδια της τάβλας,της στράτας,ενώ λέγονται επίσης σε γάμους,στις γιορτές και στις βαφτίσεις,όπως και σε περιπτώσεις γλεντιού.Η θεματολογία τους είναι ηρωικά-επαναστατικά κατά των κατακτητών,ιστορικά,αφηγηματικά,της ξενητιάς,θρησκευτικά,αλληγορικά,της αγάπης,ποιμενικά κλπ.Η μουσική τους είναι σοβαρή και με στοιχεία πόνου.

Σα ριζίτικα τραγούδια δε

χορεύονται.Σραγουδιούνται σε 32 μελώδιες,ή

ομαδικά-χορωδιακά,ή αρχικά άδεται ένα ημιστίχιο από έναν τραγουδιστή και κατόπιν αυτό

επαναλαμβάνεται χορωδιακά από την παρέα,ενώ

αρκετά ριζίτικα έχουν δικές τους μελωδίες.Δεν

υπάρχει πάντα ομοιοκαταληξία και ο στίχος δεν

είναι πάντα 15σύλλαβος.Οι παρέες πρίν και μετά τα ριζίτικα τραγουδούν σε αργό ρυθμό

μελωδικούς σκοπούς του χανιώτικου συρτού με

μαντινάδες.

Σο γνωστότερο ριζίτκο είναι το ‘Πότε θα κάνει ξαστερία’.

Μαντινάδα

Η μαντινάδα ή πατινάδα ή κοτσάκι είναι ποίημα που αποτελείται από δύο στίχους που συνήθως είναι 15σύλλαβοι σε ομοικαταληξία ή και τέσσερα ημιστίχια που δεν ομοικαταληκτούν απαραίτητα.Αποτελεί μέσο αυθόρμητης λαϊκής έκφρασης σε αρκετά μέρη της Ελλάδας, κυρίως όμως ως κατηγορία του νησιώτικου ελληνικού τραγουδιού στην Κρήτη που είναι ξακουστή για τις μαντινάδες της.

Ειδικότερα η κρητική μαντινάδα διακρίνεται για την ιδιάζουσα έκφραση,το μεστό της φράσης και αντανακλά τα αισθήματα,τη σκέψη και τη ζωή του κρητικού λαού.Αντλεί τη θεματολογία της από ποικίλους τομείς και ανάλογα διακρίνονται σε σκωπτικές μαντινάδες ,ερωτικές , ευκαιριακές και φιλοσοφικές.Είτε ως φιλοσοφία,είτε εκφράζοντας παράπονο,η μαντινάδα επί αιώνες συνοδεύει τους Κρητικούς σε όλες τους τις στιγμές και στις εκδηλώσεις,στο σημείο που όσοι δεν είναι από την Κρήτη την θεωρούν αποκλειστικά κρητική ποιητική δημιουργία.

Σο όνομα ‘Μαντινάδα’ θεωρείται

εξελληνισμένος τύπος του ενετικού

‘mantinada’ που είναι ταυτόσημο με το

ιταλικό ‘mantinatta’.μως αυτό το είδος

υπήρχε και προ της Εντεκοκρατίας όπως

αποδεικνύεται σε βυζαντινό χειρόγραφο

του 15ου αιω., που περιέχονται τα

΄Καταλόγια (βυζαντινά λαϊκα νυχτερινά

τραγούδια)τα οποία και είναι μαντινάδες

Ερωτόκριτος

Ο Ερωτόκριτος του Βιντσέντσου Κορνάρου τραγουδιέται σε όλη την Κρήτη.ήμερα ο Ερωτόκριτος έχει επικρατήσει να τραγουδιέται πάνω στη διασκευή του Νίκου Ξυλούρη,άμετρα.Τπάρχει ηχογράφηση του Καλογερίδη το 1.952 με εκτέλεση σαν κοντυλιές,η εκτέλεση του Ναύτη το 1.994 όπως τον άκουσε το Ηράκλειο στη δεκαετία του 1.930 πάλι σαν κοντυλιές και αυτή που διέσωσε ο λασηθιώτης Βαγγέλης Βαρδάκης πάλι σε διαφορετική εκτέλεση αλλά ρυθμικά και πάλι σαν κοντυλιές.Λιγότερο ακούγεται η Ερωφίλη,η Βοσκοπούλα και η θυσία του Αβραάμ που αν και προέρχονται από τη λόγια ποίηση,είχαν περάσει στη δημοτική παράδοση.

Σο ‘φιλ-Εντέμ’ αναφέρεται στο βιβλίο του Μ.Νικολακάκη, ’Σα παλιά Φανιά’(1.961)ότι το 1.916 ήταν το πρώτο δημοτικό τραγούδι στα Φανιά.

Μια ειδική ομάδα τραγουδιών είναι οι μανέδες και μια άλλη τα λεγόμενα σταφιδιάνα ή ταμπαχανιώτικα ή Κρητικά ρεμπέτικα.Μερικά από αυτά εχουν επιδράσεις από τα μουσικά μοτίβα και το στίχο των παραδοσοιακών τραγουδιών της Μικράς Ασίας,αφού πρόσφυγες Μικρασιάτες εγκαταστάθηκαν και στην Κρήτη.Από τα μέχρι τώρα στοιχεία το πρώτο τραγούδι σε αυτό το μοτίβο υπήρξε ο ‘ταφιδιανός σκοπός’τουτουρκοκρητικού ραφιδάκη γύρω στο 1.890.Παλιοί σκοποί επίσης ήταν οι:Φαλεπιανός μανές,Νενέ,ουρμελίμ,Κράτα καλό λογαριασμό.

Κρητική Λύρα

Είναι τρίχορδο,τοξωτό μουσικό όργανο,που κατέχει κεντρική θέση στην παραδοσιακή μουσική της Κρήτης,του Αιγαίου και των Δωδεκανήσων.Η Κρητική λύρα προσομοιάζει έντονα τη Βυζαντινή λύρα που απποτελεί τον πρόγονο Ευρωπαϊκων τοξωτών έγχορδων και είναι αντίστοιχη του ρεμπάπ,που ήταν δημοφιλής την ίδια εποχή στις Ισλαμικές Αυτοκρατορίες.

Η Βυζαντινή λύρα διαθόθηκε με ασαφή εξέλιξη στην Ευρώπη. Φαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Ιταλική λύρα ‘lira da bracciο’ τοξωτό έγχορδο του 15 αιω. ,που πιθανόν να υπήρξε ο προκάτοχος του σύγχρονου βιολιού.Η Βυζαντινή λύρα εισήχθει μετα το 961 μ.Φ. όταν το νησί επανακαταλήφθηκε από τη Βυζαντινή αυτοκρατορία έπειτα από Αραβική κατοχή,με στρατιωτική επέμβαση του Νικηφόρου Υωκά.Η λύρα εισήχθει στο νησί από τα Δωδεκάνησα .Αυτό έγινε τον 12 αιω., διαδόθηκε σε Ανατολή και Δύση με την πάροδο των αιώνων και ιδιαίτερα κατά την περίοδο της εντεκοκρατίας του νησιού .To βιολί άσκησε επιρροή στην μουσική της Κρήτης τόσο από οργανολογική όσο και από μουσική άποψη,φέρνοντας αλλαγές στην οργανολογία,στην στιχουργία,στο χρονισμό,στη μουσική γλώσσα καθώς και στην πρακτική απόδοση των έργων επεκτείνοντας και εμπλουτίζοντας τη συλλογή αυτών.

Τπάρχουν τρία είδη Κρητικής λύρας:

Σο λυράκι:χεδόν όμοιο με τη Βυζαντινή λύρα που χρησιμοποιείται για συνοδεία στους κρητικούς χορούς.

Η βρονόλυρα:Που δίνει πολύ ισχυρό ήχο ιδανική για μουσική υπόκρουση.

Η κοινή λύρα:δημοφιλής στο νησί σήμερα προέκυψε από συνδυασμό του βιολιού με το λυράκι.

Η επιρροή του βιολιού προκάλεσε την αναμόρφωση πολλών χαρακτηριστικών της παλιάς μορφής της κρητικής λύρας,όπως ο χρονισμός ,η πρακτική απόδωση και το ρεπερτόριο των έργων.Σο 1.920 δημιουργήθηκε η βιολόλυρα σε μια προσπάθεια των κατασκευαστών οργάνων να προσδώσουν τον ήχο και τις τεχνικές δυνατότητες του βιολιού με το λυράκι είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία της κοινής λύρας.Άλλα είδη περιλαμβάνουν την τετράχορδη λύρα Βελανυδία ή Μουριά.

Νίκος Ξυλούρης

Ένας από τους γνωστότερους τραγουδιστές της Κρήτης.Γεννηθηκε το 1.936 στο χωριό Ανώγεια Μυλοποταμού Ρεθύμνου της Κρήτης από οικογένεια με μουσική παράδοση.Αδέλφια του οι γνωστοί μουσικοί της Κρητικής μουσικής Αντώνης Ξυλούρης και Γιάννης Ξυλούρης.Με την στήριξη των Κρητικών έγινε γνωστός και το 1.958 ηχογράφησε το πρώτο του δίσκο.Με τίτλο ‘Μια μαυροφόρα περνα’. Έπειτα με την βοήθεια διάσημων ανθρώπων στην κοινωνία έγινε γνωστός σε όλη την Ελλάδα.την ακμή της καριέρας του αντιλήφθηκε ότι έχει καρκίνο.Μετά από μεγάλο αγώνα,πολλαπλές εγχειρήσεις και αρκετή ταλαιπωρία έχασε τη μάχη στο Νοσοκομείο Πειραιώς στις 8 Υεβρουαρίου 1.980 σε ηλικία 43 χρονών.Με τη φωνή και το ήθος του σημάδεψε τα χρόνια της χούντας,την αντίσταση σε αυτήν, αλλά και τα πρώτα χρόνια μεταπολίτευσης.

Επιμέλεια των Κρητικών Σραγουδιών:

τέλλα Ξάνθη

Μαρίνα Μπέλση

Φριστίνα Παλούκα