Μελέτη των πνευματικών δικαιωμάτων...

Μελέτη των πνευματικών δικαιωμάτων του έργου που παράγεται και διακινείται στο ΤΕΕ

Ομάδα Εργασίας ΤΕΕ

Απόφαση Διοικούσας Επιτροπής:

Α9/Σ43/2008 (9-12-2008)

Στην Ομάδα Εργασίας που συγκροτήθηκε με την παραπάνω απόφαση της Διοικούσας Επιτροπής του ΤΕΕ συμμετείχαν τα ακόλουθα μέλη: • Καλλινίκου Διονυσία, δικηγόρος, Καθ. Πανεπ. Αθηνών • Παπαδόπουλος Μαρίνος Θ., δικηγόρος • Καπελλάκου Γαλάτεια Γ., δικηγόρος • Τοράκη Κατερίνα, Χημικός Μηχανικός (ΤΕΕ) • Καμαριωτάκης Βαγγέλης, Χημικός Μηχανικός (ΤΕΕ) • Λούτζιο Άντζελα, δικηγόρος (ΤΕΕ)

Αθήνα, Μάρτιος 2009

Εισαγωγή

Τα ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας και κατοχύρωσης δικαιωμάτων, ιδιαίτερα μάλιστα στο ηλεκτρονικό περιβάλλον όπου η πρόσβαση και η διάχυση γίνονται με μεγαλύτερη ευκολία, συζητούνται ευρύτατα διεθνώς, με στόχο την προστασία των πνευματικών δημιουργών ή/και αυτών για λογαριασμό των οποίων έχουν παραχθεί. Για το λόγο αυτό, έχουν θεσπιστεί σχετικοί κανόνες και συστήματα, τα οποία επιλέγουν οι οργανισμοί (όπως το ΤΕΕ) να υλοποιούν, ακολουθώντας πάντα τους γενικούς όρους του υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου (Ν2121/1993 και αντίστοιχη ευρωπαϊκή Οδηγία). Το ΤΕΕ, δεδομένου ότι παράγει/εκδίδει επιστημονικό έργο (μελέτες ομάδων εργασίας, εισηγήσεις σε ημερίδες και άλλες εκδηλώσεις, εκδόσεις βιβλίων κτλ) και αναρτά το παραγόμενο από αυτό υλικό στο Διαδίκτυο (εκτός των βιβλίων γενικά), ενώ παράλληλα παρέχει ηλεκτρονικές υπηρεσίες πρόσβασης και διαθέτει ψηφιακό αποθετήριο του έργου αυτού, όφειλε να διερευνήσει και να υλοποιήσει τρόπους κατοχύρωσης των δράσεων αυτών, προστατεύοντας το ίδιο και αποκαθιστώντας μια καθόλα νόμιμη σχέση με τους δημιουργούς του πρωτογενούς υλικού (συγγραφείς/εισηγητές). Σημειώνεται ότι το έργο αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για το ΤΕΕ, ως έργο υποδομής και παρακαταθήκης, δεδομένου ότι το ΤΕΕ είναι ο ελληνικός συλλογικός φορέας που πρωτοπορεί διαχρονικά αφενός μεν στην παραγωγή και διάχυση επιστημονικού έργου, αφετέρου δε στην αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και του διαδικτύου με ποικίλους τρόπους. Η συμμετοχή του και στις δράσεις που σχετίζονται με τα πνευματικά δικαιώματα θεωρείται ότι θα κατοχυρώσει το ίδιο και θα προστατεύσει τα μέλη του, αλλά και θα ισχυροποιήσει τη θέση του στις γενικότερες διεργασίες που λαμβάνουν χώρα στο ελληνικό και ευρωπαϊκό περιβάλλον. Για τους παραπάνω λόγους, το ΤΕΕ ενέκρινε τη συγκρότηση ομάδας εργασίας που θα ασχοληθεί με τα παρακάτω: • Θα καταγράψει την υπάρχουσα κατάσταση και το νομοθετικό πλαίσιο στην Ελλάδα και

διεθνώς, σχετικά με την προστασία και την κατοχύρωση της πνευματικής ιδιοκτησίας • Θα καταγράψει το εύρος των επιστημονικών εργασιών που παράγονται από το ΤΕΕ και

τις συνθήκες κάτω από τις οποίες αναρτώνται στις ηλεκτρονικές του σελίδες (βιβλία, μελέτες ομάδων εργασίας, εισηγήσεις σε εκδηλώσεις κτλ).

• Θα διατυπώσει πρόταση υλοποίησης προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας, τόσο για τα έργα που παράγονται από το ΤΕΕ, όσο και για τα έργα που χρησιμοποιούνται και διακινούνται στο πλαίσιο λειτουργίας των βιβλιοθηκών ΤΕΕ (για δανεισμό, φωτοτύπηση, κτλ).

• Θα προετοιμάσει τη διεξαγωγή ημερίδας για το ίδιο θέμα σε συνεργασία με το Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών, όπου θα παρουσιαστεί πιλοτική εφαρμογή των παραπάνω.

Ως μέλη της Ομάδας εργασίας συμμετείχαν οι: • Καλλινίκου Διονυσία, καθ. Νομικής ΕΚΠΑ • Παπαδόπουλος Μαρίνος Θ., δικηγόρος • Καπελλάκου Γαλάτεια Γ., δικηγόρος • Λούτζιο Άντζελα, δικηγόρος, Νομικό τμήμα ΤΕΕ • Τοράκη Κατερίνα Χημικός Μηχανικός, Διεύθυνση Επιστημονικής και Αναπτυξιακής

Δραστηριότητας ΤΕΕ • Καμαριωτάκης Βαγγέλης, Χημικός Μηχανικός, Τμήμα Αρχείων Πληροφόρησης ΤΕΕ Σημειώνεται ότι το κυρίως κείμενο της γνωμοδότησης συντάχθηκε από τα μέλη Καλλινίκου Δ., Παπαδόπουλο Μ. και Καπελλάκου Γ.

Α

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ

Αθήνα 9 Μαρτίου 2009 Σε εκπλήρωση του αναληφθέντος έργου στο ΤΕΕ με αντικείμενο «Μελέτη των πνευματικών δικαιωμάτων του

έργου που παράγεται και διακινείται στο ΤΕΕ» (Α99/Σ43/2008 Απόφαση της Διοικούσας Επιτροπής ΤΕΕ)

θέτουμε στη διάθεσή σας τα παρακάτω

1. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ

2. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ

3. ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ, ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ & ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ

Αναφορικά με τα παραπάνω στοιχεία, σημειωτέα είναι τα εξής:

1. Στη ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ γίνεται εκτενής ανάλυση του υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου αναφορικά με

ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας που αφορούν στη διαχείριση έργων που παράγονται και

διακινούνται στο ΤΕΕ και κατ’ επέκταση στη δυνατή δημιουργία θεσμικού αποθετηρίου του ΤΕΕ με τα

έργα αυτά. Περιγράφονται, επίσης, παραδείγματα σχετικά με παρόμοια εγχειρήματα στην ημεδαπή

και αλλοδαπή.

2. Στη ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ παρέχονται ως παραρτήματα εκδοτικές συμβάσεις και άδεια ψηφιακής

αναπαραγωγής και διάθεσης στο κοινό για να δικαιούται το ΤΕΕ με χρήση αυτών να διαθέσει

ψηφιακά και online τα έργα που εκδίδει και διακινεί [βλ. ΑΔΕΙΑ ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΣΕ ΨΗΦΙΑΚΟ

ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟ σε ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1]. Για να είναι νόμιμη η ψηφιοποίηση και διάθεση στο διαδίκτυο των

περιοδικών και των βιβλίων, ακόμη και αν ο αρχικός δικαιούχος του συλλογικού έργου και οι

δικαιούχοι των επιμέρους συμβολών είχαν μεταβιβάσει ολικά το περιουσιακό τους δικαίωμα στο ΤΕΕ

για κάθε τρόπο εκμετάλλευσης αλλά πριν η εκμετάλλευση μέσω διαδικτύου καταστεί ευρέως

γνωστή, απαιτείται κατάρτιση νέας σύμβασης με τον ίδιο το δημιουργό ή με τους κληρονόμους του

ώστε να είναι νόμιμη η ψηφιοποίηση και η διάθεση στο διαδίκτυο [βλ. ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΕΡΓΟΥ

ΚΑΙ ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗΣ ΣΕ ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟ σε ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2, ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΚΑΙ

ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗΣ ΣΕ ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟ σε ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3, ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ

ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗΣ ΣΕ ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟ σε ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4].

Συνημμένα στο ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ της ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ και στο URL https://www.marinos.com.gr/tee τα παραπάνω περιγραφόμενα από 1 έως και 3 στοιχεία του παραδοτέου.

Τελούμε στη διάθεσή σας για ο,τιδήποτε σχετικό,

Διονυσία Καλλινίκου

Μαρίνος Παπαδόπουλος

Γαλάτεια Καπελλάκου

Β

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Γ Ν Ω Μ Ο Δ Ο Τ Η Σ Η Σ σ ε Τ . Ε . Ε . Τίτλος σελίδα

Εισαγωγικό Σημείωμα—Περίληψη Γνωμοδότησης Α

Περιεχόμενα Γνωμοδότησης Β

Ι. Το θεσμικό πλαίσιο προστασίας με την πνευματική ιδιοκτησία 1

I.a. Οι διεθνείς συμβάσεις 1

I.β. Το κοινοτικό κεκτημένο 2

Ι.γ. Η εθνική νομοθεσία 3

II.α. Η έννοια του έργου 3

II.β. Διάκριση μορφής από ιδέα 4

II.γ. Πρωτοτυπία 5

II.δ. Ενδεικτική απαρίθμηση έργων 6

III.α. Προγράμματα Η/Υ και βάσεις δεδομένων 8

III.β. Δημιουργός προγράμματος Η/Υ 9

III.γ. Εξαιρέσεις-Περιορισμοί από την άδεια χρήσης προγράμματος Η/Υ 1 0

III.δ. Βάσεις δεδομένων 1 1

IV. Δημιουργός και δικαιούχοι 1 3

V.Το περιουσιακό δικαίωμα 1 6

V.α. Το δικαίωμα αναπαραγωγής 1 7

V.β. Το δικαίωμα διανομής 1 7

V.γ. Το δικαίωμα παρουσίασης στο κοινό 1 8

V.δ. Το δικαίωμα μετάφρασης, διασκευής, προσαρμογής, ή άλλων μετατροπών (δικαίωμα

δημιουργίας παραγώγων έργων)

1 9

VI. Το ηθικό δικαίωμα 2 0

VII.α. Μεταβίβαση, εκμετάλλευση και άσκηση του περιουσιακού δικαιώματος 2 0

VIΙ.β. Συμβάσεις και άδειες εκμετάλλευσης 2 2

VIΙ.γ. Χρονική ισχύς μεταβίβασης 2 3

VIΙ.δ. Τοπική ισχύς μεταβίβασης 2 3

VΙI.ε. Ποσοστιαία αμοιβή 2 4

VIII.α. Διάρκεια προστασίας 2 5

VIII.β. Ειδική διάρκεια προστασίας 2 7

VIV.α. Περιορισμοί και εξαιρέσεις 2 8

VIV.β. Η διαδικασία των τριών σταδίων 2 9

IΧ.α. Αποθετήρια ανοιχτής πρόσβασης και ανοιχτού περιεχόμενου 2 9

IΧ.β. Το παράδειγμα των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών 3 0

IΧ.γ. Οι άδειες Creative Commons 3 3

X. Εκπαιδευτικό υλικό ανοιχτής πρόσβασης 3 9

XI. Κίνητρα και παράγοντες στη δημιουργία ψηφιακών περιοδικών και αποθετηρίων

ανοικτής πρόσβασης και περιεχομένου

4 2

XΙI. Ελεύθερα έργα (Free Cultural Works) 4 7

XIII. Το παράδειγμα του Harvard University Faculty of Arts & Sciences 4 8

XΙV. Δημιουργία αρχείου ελληνικού περιεχομένου στο διαδίκτυο 5 1

XV. Επιστημονικές εργασίες ΤΕΕ (ειδικές περιπτώσεις) 5 1

XV.a. Ψηφιοποίηση 5 1

XV.β. Θεωρία σκοπού της μεταβίβασης 5 2

Β

XV.γ. Το διαδίκτυο ως νέος τρόπος εκμετάλλευσης έργων πνευματικής ιδιοκτησίας 5 2

XV.δ. Παραγγελία ή σύμβαση έργου 5 3

XV.ε. Το περιοδικό ως έργο 5 4

XV.στ. Διάρκεια προστασίας συλλογικού έργου (περιοδικού) 5 6

XVI. Το ΤΕΕ ως εκδότης περιοδικών και βιβλίων 5 6

XVII. Έργο απασχολούμενων στο ΤΕΕ με οποιαδήποτε σχέση εργασίας σε εκτέλεση

υπηρεσιακού καθήκοντος

5 7

XVIΙ.a. Βιβλία και περιοδικά 5 7

XVIΙ.β. Επιστημονικό έργο του ΤΕΕ—Μελέτες 5 8

XVIΙ.γ. Διοικητικά κείμενα και άλλα κείμενα 6 0

XVIII. Αρχιτεκτονικά έργα ως προστατευόμενα έργα 6 1

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: ΑΔΕΙΑ ΚΑΤΑΘΕΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΣΤΟ ΨΗΦΙΑΚΟ ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟΥ ΕΛΛΑΔΑΣ (ΤΕΕ) 6 4

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2: ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ (ΤΕΕ) 6 5

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3: ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ (ΤΕΕ) 6 8

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4: ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ (ΤΕΕ) 7 1

Βιβλιογραφία Γνωμοδότησης 7 4

Γνωμοδότηση για ΤΕΕ

Πνευματική Ιδιοκτησία και ψηφιακές δραστηριότητες ΤΕΕ

1/76

ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ

Ι. Το θεσμικό πλαίσιο προστασίας με την πνευματική ιδιοκτησία

I.a. Οι διεθνείς συμβάσεις

Η διεθνής προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων

επιτυγχάνεται με τη Διεθνή Σύμβαση Βέρνης, τη Διεθνή Σύμβαση Ρώμης, τη Συμφωνία

TRIPS, καθώς και με τις Συνθήκες Internet.

Τα θεμέλια για τη διεθνή προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας τέθηκαν το 1886 με

την υπογραφή της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης για την προστασία των λογοτεχνικών

και καλλιτεχνικών έργων, η οποία στηρίζεται στη γνωστή αρχή της εξομοίωσης

(εθνικής μεταχείρισης) των ξένων δημιουργών ή έργων που προστατεύονται από τη

Σύμβαση προς τους υπηκόους της χώρας όπου ζητείται η προστασία. Η τελευταία

αναθεώρηση της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης έγινε στο Παρίσι το 1971 και κυρώθηκε

από την Ελλάδα με το Ν.100/1975 (ΦΕΚ Α΄ 162).

Η αναγνώριση των συγγενικών δικαιωμάτων σε διεθνές επίπεδο έγινε με τη Διεθνή

Σύμβαση Ρώμης (1961) που προστατεύει τις τρεις βασικές κατηγορίες δικαιούχων,

δηλαδή τους ερμηνευτές ή εκτελεστές καλλιτέχνες, τους παραγωγούς

φωνογραφημάτων και τους ραδιοτηλεοπτικούς οργανισμούς. Η Ελλάδα κύρωσε τη

Διεθνή Σύμβαση Ρώμης με το Ν.2054/1992 (ΦΕΚ Α΄ 104).

Η Συμφωνία TRIPS (Συμφωνία για τα Δικαιώματα Διανοητικής Ιδιοκτησίας στον τομέα

Εμπορίου) περιλαμβάνεται στην Τελική Πράξη του Γύρου της Ουρουγουάης (Μαρακές

1994) που κυρώθηκε από την Ελλάδα με το Ν.2290/1995 (ΦΕΚ Α΄28). Η Συμφωνία TRIPS

άρχισε να δεσμεύει τα περισσότερα κράτη την 1η Ιανουαρίου 1996 και έχει ευρύ πεδίο

εφαρμογής, γιατί καλύπτει τόσο τη βιομηχανική όσο και την πνευματική ιδιοκτησία και

τα συγγενικά δικαιώματα που βρίσκονται στο επίκεντρο των διεθνών οικονομικών

σχέσεων στο πεδίο δράσης του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ).

Ιστορικό γεγονός για τη διεθνή προστασία της πνευματικής και των συγγενικών

δικαιωμάτων ήταν η Διπλωματική Διάσκεψη Γενεύης που πραγματοποιήθηκε 2-20

Δεκεμβρίου 1996 στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Oργανισμού Διανοητικής Ιδιοκτησίας

(WIPO) και οδήγησε στη ψήφιση δύο νέων Διεθνών Συνθηκών. Πρόκειται για τη

Συνθήκη WIPO για την πνευματική ιδιοκτησία και τη Συνθήκη WIPO για τις ερμηνείες-

εκτελέσεις και τα φωνογραφήματα. Με το Ν.3184/2003 (ΦΕΚ Α΄ 228/26.9.2003)



2/76

κυρώθηκε η Συνθήκη του Παγκόσμιου Οργανισμού Διανοητικής Ιδιοκτησίας για την

πνευματική ιδιοκτησία, ενώ με το Ν.3183/2003 (ΦΕΚ Α’ 227/26.9.2003) κυρώθηκε η

Συνθήκη του Παγκόσμιου Οργανισμού Διανοητικής Ιδιοκτησίας για τις εκτελέσεις και τα

φωνογραφήματα.

Ι.β. Το κοινοτικό κεκτημένο

Στον τομέα της πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων έχουν εκδοθεί

οκτώ κοινοτικές οδηγίες που αποτελούν το κοινοτικό κεκτημένο.

α) Οδηγία 91/250/ΕΟΚ για τη νομική προστασία των προγραμμάτων ηλεκτρονικών

υπολογιστών.

β) Οδηγία 92/100/ΕΟΚ σχετικά με το δικαίωμα εκμίσθωσης, το δικαίωμα δανεισμού και

ορισμένα δικαιώματα συγγενικά προς την πνευματική ιδιοκτησία στον τομέα των

προϊόντων της διανοίας (κωδικοποίηση με Οδηγία 2006/115).

γ) Οδηγία 93/83/ΕΟΚ περί συντονισμού ορισμένων κανόνων όσον αφορά το

δικαίωμα του δημιουργού και τα συγγενικά δικαιώματα που εφαρμόζονται στις

δορυφορικές ραδιο-τηλεοπτικές μεταδόσεις και την καλωδιακή αναμετάδοση.

δ) Οδηγία 93/98/ΕΟΚ περί εναρμονίσεως της διάρκειας προστασίας του δικαιώματος

πνευματικής ιδιοκτησίας και ορισμένων συγγενών δικαιωμάτων (κωδικοποίηση με

Οδηγία 2006/116).

ε) Οδηγία 96/9/ΕΟΚ για τη νομική προστασία των βάσεων δεδομένων.

στ) Οδηγία 2001/29/ΕΚ για την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του

δημιουργού και των συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία των πληροφοριών.

ζ) Οδηγία 2001/84/ΕΚ σχετικά με το δικαίωμα παρακολούθησης υπέρ του δημιουργού

ενός πρωτοτύπου έργου τέχνης

η) Οδηγία 2004/48/ΕΚ σχετικά με την επιβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας



3/76

Ι.γ. Η εθνική νομοθεσία

Η ισχύουσα νομοθεσία για την πνευματική ιδιοκτησία και τα συγγενικά δικαιώματα

βασίζεται στο Ν.2121/1993 (ΦΕΚ Α’ 25/4.3.1993), όπως έχει μεταγενέστερα

τροποποιηθεί ιδίως με το άρθρο 81 Ν.3057/2002 (ΦΕΚ Α’ 239/ 2002) που εναρμόνισε

την εθνική νομοθεσία με την Οδηγία 2001/29 για την προστασία του δημιουργού και

των συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας καθώς και με τα

άρθρα 1, 2 και 4 Ν.3524/2007 (ΦΕΚ Α’ 15/ 26.1.2007) που εναρμονίζει την εθνική

νομοθεσία με την Οδηγία 2001/84 για το δικαίωμα παρακολούθησης και την Οδηγία

2004/48 για την επιβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας.

II.α. Η έννοια του έργου

Στο πεδίο εφαρμογής της πνευματικής ιδιοκτησίας ανήκουν τα έργα ως άυλα αγαθά. Η

αρχή αυτή είναι θεμελιώδης. Η πνευματική ιδιοκτησία δεν προστατεύει τον υλικό φορέα

πάνω στον οποίο το έργο είναι ενσωματωμένο. Το βιβλίο ως υλικό αντικείμενο

βρίσκεται έξω από το πεδίο της πνευματικής ιδιοκτησίας, σε αντίθεση με το λογοτεχνικό

ή επιστημονικό έργο που έχει εγγραφεί πάνω στον υλικό φορέα. Στο άρθρο 17

Ν.2121/1993 ρητά προβλέπεται ότι η μεταβίβαση της κυριότητας του υλικού φορέα

πάνω στον οποίο έχει ενσωματωθεί το έργο δεν επιφέρει μεταβίβαση του δικαιώματος

πνευματικής ιδιοκτησίας και δεν παρέχει στο νέο κτήτορα εξουσίες εκμετάλλευσης του

έργου, εκτός αν έχει συμφωνηθεί το αντίθετο. Κατά συνέπεια, ο αγοραστής ενός

βιβλίου αποκτά την κυριότητα στον υλικό φορέα, αλλά δεν αποκτά καμία από τις

εξουσίες του περιουσιακού δικαιώματος, εκτός αν υπάρχει αντίθετη συμφωνία.

Σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία «Ως έργο νοείται κάθε πρωτότυπο πνευματικό

δημιούργημα λόγου, τέχνης ή επιστήμης που εκφράζεται με οποιαδήποτε μορφή…»

(άρθρο 2§1 Ν.2121/ 1993). Από τον ορισμό αυτό συνάγεται ότι προστατεύεται το έργο

το οποίο πηγάζει από το ανθρώπινο πνεύμα και είναι αποτέλεσμα πνευματικής

δημιουργίας που προέρχεται από τον άνθρωπο. Ο νόμος δίνει μία ενδεικτική

απαρίθμηση των έργων (άρθρο 2§1 Ν.2121/1993) και έτσι δεν αποκλείεται η

προστασία και άλλων πνευματικών δημιουργημάτων, πέρα από όσα ρητά

αναφέρονται στη σχετική ρύθμιση.



4/76

II.β. Διάκριση μορφής από ιδέα

Πρέπει να διευκρινισθεί ότι για την παρεχόμενη από το νόμο προστασία στην

πνευματική ιδιοκτησία θεμελιώδης είναι η διάκριση μεταξύ μορφής και ιδέας. Παρά τις

αμφιβολίες και τους προβληματισμούς που κατά καιρούς διατυπώθηκαν, ο

διαχωρισμός αυτός αποτελεί βασικό κανόνα για τον καθορισμό των ορίων της

πνευματικής ιδιοκτησίας. Η ιδέα είναι ελεύθερη και προσιτή στον καθένα, αποτελεί κοινό

κτήμα και δεν μπορεί να γίνει αντικείμενο πνευματικής ιδιοκτησίας παρά μόνο αν πάρει

ορισμένη μορφή. Στο πνεύμα αυτό δεν προστατεύονται οι διαδικασίες, οι μέθοδοι

λειτουργίας και οι μαθηματικές έννοιες αυτές καθαυτές (άρθρο 9§2 Συμφωνίας TRIPS

και άρθρο 2 της Συνθήκης για την Πνευματική Ιδιοκτησία). Η πνευματική ιδιοκτησία

μόνο τη μορφή μπορεί να προστατεύσει και με την έννοια αυτή τα επιστημονικά έργα

αποτελούν αντικείμενο προστασίας, τόσο από την εθνική νομοθεσία, όσο και από τη

Διεθνή Σύμβαση Βέρνης (άρθρο 2§1 Ν.2121/1993 και άρθρο 2§1 Διεθνούς Σύμβασης

Βέρνης). Οι καλλιτεχνικές, εμπορικές ή πολιτικές ιδέες, ο ανθρώπινος τύπος, η μέθοδος

διδασκαλίας, οι κανόνες ενός παιγνιδιού δεν προστατεύονται με την πνευματική

ιδιοκτησία. Σε κάθε περίπτωση η προστασία της ιδέας κατά τις διατάξεις περί

πνευματικής ιδιοκτησίας θα ερχόταν σε αντίθεση με το αίσθημα του δικαίου, αλλά και

με το σκοπό της προστασίας με την πνευματική ιδιοκτησία που δεν έχει στόχο να

δημιουργήσει μονοπώλιο.

Η ιδέα ανήκει, πράγματι, σε όλους, ο τρόπος, όμως, με τον οποίο διατυπώνεται η

έμπνευση και το συναίσθημα του καλλιτέχνη ή ο τρόπος με τον οποίο καταγράφεται

μία θεωρία, ανήκουν αποκλειστικά στην ατομικότητα του κάθε δημιουργού ή του

επιστήμονα και αυτά ακριβώς τα στοιχεία προστατεύονται με την πνευματική

ιδιοκτησία.

Η διάκριση μεταξύ μορφής και ιδέας εφαρμόζεται ρητά και στα προγράμματα

ηλεκτρονικού υπολογιστή (Η/Υ). Η προστασία με την πνευματική ιδιοκτησία παρέχεται

σε κάθε μορφή έκφρασης ενός προγράμματος Η/Υ και δεν εκτείνεται στις ιδέες και στις

αρχές στις οποίες βασίζεται οποιοδήποτε στοιχείο του προγράμματος,

περιλαμβανομένων και εκείνων στις οποίες βασίζονται τα συστήματα διασύνδεσής του

(άρθρο 2§3 Ν.2121/1993, άρθρο 1§2 Οδηγίας 91/250 και άρθρο 4 της Συνθήκης για

την Πνευματική Ιδιοκτησία).



5/76

II.γ. Πρωτοτυπία

Η πρωτοτυπία αποτελεί βασική προϋπόθεση της προστασίας. Η έννοια της

πρωτοτυπίας διαμορφώθηκε κυρίως από την επιστήμη και τη νομολογία γιατί στη

νομοθεσία κατά κανόνα δεν περιλαμβάνεται σχετικός ορισμός. Το ελληνικό δίκαιο

εντάσσεται στο ευρωπαϊκό (ηπειρωτικό) σύστημα προστασίας. Κατά συνέπεια η

πρωτοτυπία προσδιορίζεται με βάση το υποκειμενικό κριτήριο που αποσκοπεί στη

διατήρηση του προσωπικού δεσμού μεταξύ του δημιουργού και του έργου.

Η εθνική νομοθεσία (άρθρα 1§1 και 6§1 Ν.2121/1993) στηρίζεται στην παραδοσιακή

αρχή ότι αρχικός δικαιούχος είναι ο δημιουργός φυσικό πρόσωπο με συνέπεια η

πρωτοτυπία να είναι αποτέλεσμα της προσωπικής συμβολής του δημιουργού χάρη

στην οποία το έργο παρουσιάζει κάποια ιδιαίτερη ατομικότητα, έτσι ώστε να διακρίνεται

από τα διανοητικά προϊόντα της καθημερινότητας. Η ατομικότητα πολλές φορές

βασίζεται στην έννοια της στατιστικής μοναδικότητας και σε ορισμένες περιπτώσεις

γίνεται αναφορά στο στοιχείο του δημιουργικού ύψους. Σύμφωνα με τη νομολογία ένα

έργο είναι πρωτότυπο με την έννοια ότι κάτω από όμοιες συνθήκες και με όμοιους

στόχους κανένας άλλος δεν θα δημιουργούσε ένα όμοιο έργο.

Η πρωτοτυπία διακρίνεται από το στοιχείο του νέου. Το έργο για να είναι πρωτότυπο

δεν χρειάζεται να είναι νέο. Η πρωτοτυπία είναι έννοια υποκειμενική (προσωπική

συμβολή του δημιουργού, ατομικότητα) και αποτελεί βασική προϋπόθεση για την

προστασία με την πνευματική ιδιοκτησία, ενώ το στοιχείο του νέου στηρίζεται σε

κριτήρια αντικειμενικά (ύπαρξη άλλου όμοιου πνευματικού δημιουργήματος) και δεν

αποτελεί προϋπόθεση της προστασίας.

Κατά συνέπεια η πρωτοτυπία αποτελεί βασική προϋπόθεση της προστασίας και

αναπόφευκτα η έννοια αυτή μεταβάλλεται ανάλογα με τα πολιτιστικά και κοινωνικά

δρώμενα της κάθε εποχής. Παρόλα αυτά, το στοιχείο της προσωπικής συμβολής του

δημιουργού, της ατομικότητας και της μοναδικότητας του δημιουργήματος

ανταποκρίνεται περισσότερο στη δομή της πνευματικής ιδιοκτησίας, όπως έχει μέχρι

τώρα διαμορφωθεί στο εθνικό δίκαιο.



6/76

II.δ. Ενδεικτική απαρίθμηση έργων

Σύμφωνα με όσα προαναφέρθηκαν, ο νόμος δίνει μία ενδεικτική απαρίθμηση των

έργων. Η απαρίθμηση αυτή καλύπτει τις πιο βασικές κατηγορίες έργων, αλλά ο

ενδεικτικός χαρακτήρας υποδηλώνει ότι οποιοδήποτε πνευματικό δημιούργημα,

εφόσον εμφανίζει πρωτοτυπία, μπορεί να χαρακτηρισθεί ως έργο προστατευόμενο,

ανεξάρτητα από το αν περιλαμβάνεται ή όχι στη διάταξη του άρθρου 2§1 Ν.2121/1993.

Τα έργα που αναφέρονται στην ενδεικτική απαρίθμηση είναι οι μουσικές συνθέσεις, τα

θεατρικά έργα, οι χορογραφίες, οι παντομίμες, τα οπτικοακουστικά έργα, τα έργα των

εικαστικών τεχνών (έργα ζωγραφικής και γλυπτικής, χαρακτικά έργα, λιθογραφίες), τα

αρχιτεκτονικά έργα, οι φωτογραφίες τα έργα των εφαρμοσμένων τεχνών, οι

εικονογραφήσεις, οι χάρτες και τα τρισδιάστατα έργα που έχουν σχέση με τη

γεωγραφία, την τοπογραφία, την αρχιτεκτονική ή την επιστήμη. Στο νόμο διευκρινίζεται,

επίσης, ότι προστατεύονται τόσο τα έργα του γραπτού, όσο και του προφορικού

λόγου.

Η τάση διεύρυνσης του έργου στην ψηφιακή εποχή είναι σαφής. Η έννοια της

πρωτοτυπίας και η ενδεικτική απαρίθμηση δίνουν τη δυνατότητα προσαρμογής του

έργου στο νέο τεχνολογικό περιβάλλον με βάση τα κριτήρια που ισχύουν σε κάθε

έννομη τάξη.

Κατά συνέπεια οι καλλιτεχνικές παραγωγές που δημιουργούνται με τη βοήθεια Η/Υ,

όπως μουσικές συνθέσεις, μεταφράσεις, εικόνες, φωτογραφίες, εικαστικά έργα,

κινούμενα σχέδια, χάρτες κ.λ.π., αποτελούν αντικείμενο προστασίας, αν πληρούνται οι

αναγκαίες προϋποθέσεις και κυρίως αν εμφανίζουν πρωτοτυπία. Το ίδιο ισχύει και για

τα έργα εικονικής πραγματικότητας. Σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και η ιστοσελίδα

μπορεί να υπαχθεί στην έννοια του έργου. Στην έννοια του έργου υπάγονται και τα

πολυμέσα (multimedia).

Θεμελιώδης αρχή του δικαίου της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι η ανεξαρτησία της

προστασίας από την αξία και τον προορισμό του έργου. Το έργο προστατεύεται

ανεξάρτητα από την αισθητική ή καλλιτεχνική αξία του, ανεξάρτητα από τον παράνομο

ή ανήθικο χαρακτήρα του και ανεξάρτητα από τον προορισμό του.

Τα επίσημα κείμενα με τα οποία εκφράζεται η άσκηση πολιτειακής αρμοδιότητας δεν

αποτελούν αντικείμενο προστασίας γιατί έχουν σκοπό να λάβουν ευρύτερη



7/76

δημοσιότητα και κυκλοφορία χάρη του δημοσίου συμφέροντος (άρθρο 5§2

Ν.2121/1993). Οι νόμοι, τα διατάγματα, οι εγκύκλιοι, οι υπουργικές αποφάσεις, οι

διοικητικές πράξεις, οι αποφάσεις των δικαστηρίων και γενικά τα νομοθετικά, διοικητικά

ή δικαστικά κείμενα που προέρχονται από τα όργανα της Πολιτείας και έχουν σκοπό να

εκφράσουν την πολιτειακή βούληση δεν αποτελούν αντικείμενο πνευματικής

ιδιοκτησίας, εκτός αν έχουν πάρει τη μορφή συλλογής ή μπορούν να ενταχθούν στην

έννοια του παράγωγου έργου.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η άσκηση του δικαιώματος πρόσβασης σε διοικητικά

έγγραφα γίνεται με την επιφύλαξη ύπαρξης των τυχόν δικαιωμάτων πνευματικής και

βιομηχανικής ιδιοκτησίας (άρθρο 5§5 Ν.2690/1999 ΦΕΚ Α’ 45/ 1999) και ότι γενικότερα

οι νομοθετικές ρυθμίσεις για περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα δεν

εφαρμόζονται σε έγγραφα για τα οποία τρίτοι ή φορείς του δημοσίου τομέα έχουν

δικαίωμα πνευματικής ή βιομηχανικής ιδιοκτησίας (άρθρο 3§1 στοιχείο 2 Ν.3448/2006

ΦΕΚ Α’ 57/2006 και άρθρο 1§2 στοιχείο β Οδηγίας 2003/98 EEEK L 345/90/ 31.12.2003).

Οι ειδήσεις δεν αποτελούν, επίσης, αντικείμενο προστασίας με την πνευματική

ιδιοκτησία γιατί δεν συγκεντρώνουν τα βασικά χαρακτηριστικά του έργου. Η απλή

είδηση ως γεγονός δεν προστατεύεται γιατί δεν καλύπτεται η προϋπόθεση της

πρωτοτυπίας. Το άρθρο, όμως, ενός δημοσιογράφου αποτελεί αντικείμενο

προστασίας, εφόσον παρουσιάζει τα στοιχεία της πνευματικής δημιουργίας. Οι

ειδήσεις, βέβαια, μπορούν να προστατευθούν με τις διατάξεις για τον αθέμιτο

ανταγωνισμό, εφόσον συντρέχουν οι αναγκαίες προϋποθέσεις.

Τα απλά γεγονότα ή στοιχεία, όπως ιστορικά γεγονότα, βιβλιογραφία, δεν αποτελούν

αυτά καθαυτά αντικείμενο της προστασίας γιατί δεν υπάρχει το στοιχείο της

πρωτοτυπίας. Αν, όμως, πάρουν τη μορφή συλλογής μπορούν να προστατευθούν,

εφόσον η επιλογή ή η διευθέτηση του περιεχομένου τους εμφανίζει πρωτοτυπία

(άρθρο 2§2 Ν.2121/1993).

Η προστασία δεν εκτείνεται, επίσης, και στις εκφράσεις λαϊκής παράδοσης γιατί τις πιο

πολλές φορές έχει παρέλθει η διάρκεια προστασίας, οπότε αποτελούν κοινό κτήμα. Οι

απρόσωπες, ανώνυμες και άυλες αυτές δημιουργίες αποτελούν την πολιτιστική μας

κληρονομιά, μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά μέσα σε μια κοινωνική ομάδα, χωρίς

να είναι δυνατό να προσδιοριστεί ο αρχικός δικαιούχος. Άλλωστε, και η διάρκεια

προστασίας με την πνευματική ιδιοκτησία έχει λήξει. Οι εκφράσεις λαϊκής παράδοσης



8/76

μπορούν, όμως, να προστατευθούν ως συλλογή π.χ. ανθολογία λαϊκών παραμυθιών,

εφόσον υπάρχει πρωτοτυπία ως προς την επιλογή ή τη διευθέτηση του περιεχομένου

τους. Επίσης, μπορούν να προστατευθούν με τη μορφή παραγώγων έργων π.χ.

μετάφραση ή διασκευή λαϊκού παραμυθιού, διασκευή δημοτικής μουσικής κ.λ.π.

III.α. Προγράμματα Η/Υ και βάσεις δεδομένων

Ιδιαίτερη σημασία έχει η προστασία των προγραμμάτων Η/Υ ως έργων λόγου, γιατί

αποτελούν βασικό στοιχείο διακίνησης του περιεχομένου. Η Οδηγία 91/250 θέσπισε το

νομικό πλαίσιο για την υπαγωγή των προγραμμάτων Η/Υ στην πνευματική ιδιοκτησία.

Ο Ν.2121/ 1993 σε εφαρμογή της Οδηγίας αυτής περιλαμβάνει ρητά τα προγράμματα

Η/Υ μεταξύ των προστατευομένων έργων. Ειδικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 2§3

θεωρούνται ως έργα λόγου προστατευόμενα με την πνευματική ιδιοκτησία τα

προγράμματα Η/Υ και το προπαρασκευαστικό υλικό του σχεδιασμού τους. Η έννοια

του προγράμματος Η/Υ δεν προσδιορίζεται στο νόμο, αλλά αφήνεται στην επιστήμη

να αποδώσει το σχετικό ορισμό. Με τον τρόπο αυτό παρέχεται η δυνατότητα

προσαρμογής της έννοιας στις εξελίξεις της πληροφορικής. Ο όρος πρόγραμμα Η/Υ

σημαίνει μια σειρά εντολών που έχουν σκοπό να επιτρέψουν στη συσκευή

επεξεργασίας πληροφοριών, δηλαδή στον Η/Υ, να εκτελέσει ή να πετύχει ορισμένες

λειτουργίες ή ορισμένα αποτελέσματα. Στην έννοια του προγράμματος Η/Υ

περιλαμβάνονται κάθε μορφής προγράμματα. Το προπαρασκευαστικό υλικό του

σχεδιασμού τους προστατεύεται μόνο αν οδηγεί στην κατάρτιση ενός προγράμματος

Η/Υ, όταν, δηλαδή, η φύση της προπαρασκευαστικής εργασίας είναι τέτοια ώστε το

πρόγραμμα να μπορεί να προκύψει από αυτήν σ’ ένα μεταγενέστερο στάδιο, π.χ.

διάγραμμα ροής ή περιγραφή ενός προγράμματος.

Σύμφωνα με την αρχή της διάκρισης μεταξύ μορφής και ιδέας, δεν προστατεύονται με

την πνευματική ιδιοκτησία, οι ιδέες και οι αρχές στις οποίες βασίζεται οποιοδήποτε

στοιχείο του προγράμματος Η/Υ, περιλαμβανομένων και εκείνων στις οποίες

βασίζονται τα συστήματα διασύνδεσής τους. Τα συστήματα διασύνδεσης είναι τα

στοιχεία εκείνα τα οποία εξασφαλίζουν τη διασύνδεση και την επικοινωνία του

προγράμματος με άλλο πρόγραμμα ή με άλλο hardware, καθώς και με τους χρήστες.

Προϋπόθεση της προστασίας των προγραμμάτων Η/Υ είναι η πρωτοτυπία τους.

Σύμφωνα με το νόμο, ένα πρόγραμμα Η/Υ θεωρείται πρωτότυπο, εφόσον είναι

προσωπικό πνευματικό δημιούργημα του δημιουργού του (άρθρο 2§3 Ν.2121/1993).



9/76

III.β. Δημιουργός προγράμματος Η/Υ

Ως δημιουργός ενός προγράμματος Η/Υ θεωρείται, σύμφωνα με το γενικό κανόνα

που ισχύει στο ελληνικό δίκαιο, το φυσικό πρόσωπο που έχει δημιουργήσει το

πρόγραμμα. Εάν το πρόγραμμα Η/Υ δημιουργήθηκε από ομάδα φυσικών προσώπων

εφαρμόζονται οι διατάξεις που ισχύουν για τα έργα συνεργασίας ή για τα συλλογικά

έργα. Η κοινοτική Οδηγία αφήνει στα κράτη-μέλη τη δυνατότητα να ορίσουν ως

υποκείμενο του δικαιώματος ένα νομικό πρόσωπο, εφόσον αυτό επιτρέπεται από τη

νομοθεσία του κράτους-μέλους (άρθρο 2§1 Οδηγίας 91/250). Το ελληνικό δίκαιο

βασίζεται στην αρχή της αλήθειας και κατά συνέπεια το νομικό πρόσωπο μόνο

δευτερογενώς μπορεί να αποκτήσει το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας σε

πρόγραμμα Η/Υ.

Όταν ένα πρόγραμμα Η/Υ δημιουργείται από μισθωτό σε εκτέλεση σύμβασης

εργασίας του ή σύμφωνα με τις οδηγίες του εργοδότη του, το περιουσιακό δικαίωμα

μεταβιβάζεται αυτοδικαίως στον εργοδότη, εκτός αν υπάρχει αντίθετη συμφωνία

μεταξύ εργαζόμενου και εργοδότη.

Στη νομοθεσία δεν προβλέπεται ειδική ρύθμιση για το πρόγραμμα Η/Υ το οποίο

δημιουργείται στο πλαίσιο παραγγελίας που έχει χαρακτήρα σύμβασης μίσθωσης

έργου. Σύμφωνα με το γενικό κανόνα αποκτά κατά τρόπο πρωτογενή την πνευματική

ιδιοκτησία ο αρχικός δημιουργός του έργου, δηλαδή εκείνος που δέχθηκε και εκτέλεσε

την παραγγελία, ενώ εκείνος που έδωσε την παραγγελία μόνο δευτερογενώς μπορεί να

αποκτήσει το σχετικό δικαίωμα.

Για τα προγράμματα Η/Υ το άρθρο 10§2 Ν.2121/1993 καθιερώνει το τεκμήριο ότι

δικαιούχος της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι το φυσικό ή νομικό πρόσωπο του οποίου

το όνομα ή η επωνυμία εμφανίζεται πάνω στον υλικό φορέα κατά τον τρόπο που

συνήθως χρησιμοποιείται για την ένδειξη του δικαιούχου. Το τεκμήριο αυτό είναι μαχητό

και διευκολύνει την απόδειξη του υποκείμενου του δικαιώματος σε περίπτωση που

υπάρχει πλειονότητα δημιουργών ή όταν η απόδειξη της δευτερογενούς κτήσης του

δικαιώματος εμφανίζει πρακτικές δυσκολίες. Υφίσταται προσβολή του δικαιώματος

πνευματικής ιδιοκτησίας στην περίπτωση παράνομης αντιγραφής προγράμματος Η/Υ

και ειδικότερα σε κάθε αναπαραγωγή, εναποθήκευση του προγράμματος σε δίσκο, σε

CD-ROM και σε δισκέτες και γενικά σε κάθε χρήση του προγράμματος, χωρίς την άδεια

του δικαιούχου. Στην πράξη η παράνομη αναπαραγωγή αφορά, είτε το χρήστη που



10/76

έχει αποθηκεύσει στο σκληρό δίσκο του Η/Υ του αντίγραφο προγράμματος χωρίς να

έχει προμηθευτεί απαραίτητη άδεια από το δικαιούχο, είτε τον έμπορο που προμηθεύει

στον αγοραστή Η/Υ φορτωμένο με παράνομα (πειρατικά) προγράμματα για να κάνει

δελεαστικότερη την προσφορά του. Για να είναι νόμιμη η χρήση του προγράμματος

Η/Υ πρέπει ο δικαιούχος να παραχωρήσει στον αγοραστή την άδεια χρήσης του

συγκεκριμένου προγράμματος. Η άδεια αυτή δίνεται μέσω μιας σύμβασης που

ονομάζεται «άδεια χρήσης τελικού χρήστη» και δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση

μεταβίβαση του δικαιώματος. O αδειούχος αποκτά απλώς ένα περιορισμένο δικαίωμα

χρήσης, όπως αυτό προβλέπεται στη σχετική άδεια. Η εγκατάσταση προγράμματος

στο σκληρό δίσκο του υπολογιστή, χωρίς την άδεια του δικαιούχου αποδεικνύεται και

από το γεγονός ότι δεν έχουν παραδοθεί στον αγοραστή ούτε η άδεια χρήσης από το

δικαιούχο, ούτε το εγχειρίδιο χρήσης των προγραμμάτων που συνοδεύουν πάντα τα

γνήσια προγράμματα.

III.γ. Εξαιρέσεις-Περιορισμοί από την άδεια χρήσης προγράμματος Η/Υ

Τα άρθρα 42 και 43 Ν.2121/1993 καθιερώνουν ειδικές εξαιρέσεις από τις πράξεις που

υπόκεινται σε άδεια του δικαιούχου προγράμματος Η/Υ (βλ. αντίστοιχα άρθρα 5 και 6

της Οδηγίας 91/250). Οι περιορισμοί αυτοί, όπως αποσυμπίληση ή δημιουργία ενός

εφεδρικού αντιγράφου, ισχύουν μόνο για το νόμιμο χρήστη του προγράμματος.

Πρόκειται για ειδικούς και αποκλειστικούς περιορισμούς τεχνολογικού περιεχομένου

που αφορούν τα προγράμματα Η/Υ και εφαρμόζονται μόνο στις περιπτώσεις που

περιοριστικά προβλέπονται στις συγκεκριμένες ρυθμίσεις. Κατά συνέπεια, οι

περιορισμοί των άρθρων 18 επ. Ν.2121/1993 δεν έχουν εφαρμογή στα προγράμματα

Η/Υ. Η αναπαραγωγή προγράμματος Η/Υ για ιδιωτική χρήση απαγορεύεται, σύμφωνα

με την ειδική ρύθμιση του άρθρου 42§5 Ν.2121/ 1993.

Με βάση το σκεπτικό ότι το πρόγραμμα αποτελεί έργο προστατευόμενο με την

πνευματική ιδιοκτησία είναι φανερό ότι η χρήση του για να είναι νόμιμη θα πρέπει ο

δικαιούχος να παραχωρήσει στον αγοραστή την άδεια χρήσης του συγκεκριμένου

προγράμματος. Κατά συνέπεια, οι υπεύθυνοι μιας βιβλιοθήκης—εν προκειμένω, της

βιβλιοθήκης του ΤΕΕ—θα πρέπει να μεριμνούν ώστε τα προγράμματα που

χρησιμοποιούνται να είναι νόμιμα και να έχει παραδοθεί η άδεια χρήσης των

προγραμμάτων Η/Υ από το δικαιούχο. Αυτό βέβαια ισχύει για τα εμπορικά

προγράμματα Η/Υ—λογισμικά προγράμματα κλειστού πηγαίου κώδικα, proprietary

software—και όχι για τα προγράμματα Η/Υ ανοικτού κώδικα—open source software. Η



11/76

εκμίσθωση προγραμμάτων Η/Υ χωρίς άδεια του δικαιούχου είναι παράνομη, καθώς

και ο δημόσιος δανεισμός, δεδομένου ότι η νομοθεσία δεν κάνει καμία διάκριση στο

σημείο αυτό. Θα ήταν σκόπιμο, λοιπόν, να υπάρχει εμφανής ανακοίνωση στη

βιβλιοθήκη του ΤΕΕ ότι το πρόγραμμα Η/Υ της βιβλιοθήκης υπόκειται στην προστασία

της πνευματικής ιδιοκτησίας και απαγορεύεται η αναπαραγωγή του με οποιαδήποτε

μορφή, εκτός αν πρόκειται περί προγράμματος ανοικτού πηγαίου κώδικα. Αλλά και

στην περίπτωση του open source software, πιθανόν η χρήση του διέπεται από άδεια

τύπου GNU GPL, όποτε εν προκειμένω θα πρέπει να γίνεται αναφορά περί την άδεια

αυτή και παραπομπή στους όρους χρήσης του προγράμματος Η/Υ υπόψη των όρων

της άδειας αυτής. Πιστεύουμε ότι, ενόψει των όσων έχουν αναφερθεί και της κείμενης

νομοθεσίας για την προστασία προγραμμάτων Η/Υ να εξεταστεί σοβαρό το

ενδεχόμενο στα πλαίσια των λειτουργικών αναγκών του ΤΕΕ και της βιβλιοθήκης του να

γίνει αποκλειστική ή—τουλάχιστον—παράλληλη χρήση λογισμικού ανοιχτού πηγαίου

κώδικα—open source software.

III.δ. Βάσεις δεδομένων

Αντικείμενο προστασίας με την πνευματική ιδιοκτησία είναι και οι βάσεις δεδομένων, οι

οποίες λόγω της επιλογής ή της διευθέτησης του περιεχομένου τους αποτελούν

πνευματικά δημιουργήματα (άρθρο 2§2α Ν.2121/ 1993 όπως τροποποιήθηκε με το

άρθρο 7§1 Ν.2819/2000). Πέρα από την προστασία με το δικαίωμα του δημιουργού,

αναγνωρίζεται και το δικαίωμα ειδικής φύσης του κατασκευαστή βάσης δεδομένων

(άρθρο 45Α Ν.2121/1993, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 7§5 Ν.2819/2000 σε

εναρμόνιση με την Οδηγία 96/9). Με βάση το δικαίωμα αυτό ο κατασκευαστής μιας

βάσης δεδομένων, όπως για παράδειγμα ο κατασκευαστής της βάσης δεδομένων της

βιβλιοθήκης του ΤΕΕ, μπορεί ν’ απαγορεύει την εξαγωγή ή/και την

επαναχρησιμοποίηση του συνόλου ή ουσιώδους μέρους του περιεχομένου της βάσης

δεδομένων, αξιολογούμενου ποιοτικά ή ποσοτικά, εφόσον η απόκτηση, ο έλεγχος ή η

παρουσίαση του περιεχομένου της βάσης δεδομένων καταδεικνύει ουσιώδη ποιοτική ή

ποσοτική επένδυση. Σύμφωνα με τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, η έννοια

της επένδυσης που συνδέεται με την απόκτηση του περιεχομένου μιας βάσης

δεδομένων (ταξινόμηση περιβαλλοντικών μελετών, κατάλογοι αρχιτεκτονικών σχεδίων

κ.λ.π.) σημαίνει τα μέσα που χρησιμοποιούνται για την αναζήτηση υφισταμένων

στοιχείων και τη συγκέντρωσή τους στην εν λόγω βάση δεδομένων. Αντίθετα, δεν

περιλαμβάνονται τα μέσα τα οποία χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία των στοιχείων

που συνιστούν το περιεχόμενο μιας βάσης δεδομένων. Στην έννοια των βάσεων



12/76

δεδομένων υπάγονται τόσο οι ηλεκτρονικές (ψηφιακές) βάσεις δεδομένων όσο και οι

μη ηλεκτρονικές (παραδοσιακές) βάσεις δεδομένων (Προοίμιο Αιτ.14). Σύμφωνα με το

άρθρο 1§2 της Οδηγίας 96/9 και το άρθρο 2§2(α) Ν.2121/1993 (άρθρο 7§1

Ν.2819/2000) ως βάση δεδομένων νοείται «η συλλογή έργων, δεδομένων ή άλλων

ανεξάρτητων στοιχείων, διευθετημένων κατά συστηματικό ή μεθοδικό τρόπο και

ατομικώς προσιτών με ηλεκτρονικά μέσα ή με άλλο τρόπο».

Στο Προοίμιο της Οδηγίας (Προοίμιο, Αιτ. 17) τονίζεται ότι η βάση δεδομένων

περιλαμβάνει κάθε συλλογή έργων, λογοτεχνικών, καλλιτεχνικών, μουσικών ή άλλων, ή

άλλο υλικό, όπως κείμενα, ήχους, εικόνες, αριθμούς, πραγματικά στοιχεία και

δεδομένα. Στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας δεν εμπίπτει η συμπίληση μουσικών

εκτελέσεων σε CD (Προοίμιο Αιτ. 19). Στην έννοια των ηλεκτρονικών βάσεων

δεδομένων περιλαμβάνονται τα CD-ROM και τα CD-I (Προοίμιο Αιτ. 22). Η Οδηγία δεν

θίγει την ελευθερία των δημιουργών να αποφασίζουν κατά πόσο και με ποιόν τρόπο

επιτρέπουν να «περιληφθούν τα έργα τους σε βάσεις δεδομένων» (Προοίμιο Αιτ. 18).

Διευκρινίζεται επίσης ότι ο όρος «βάσεις δεδομένων» δεν εκτείνεται στα προγράμματα

Η/Υ που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή και λειτουργία μιας βάσης δεδομένων τα

οποία προστατεύονται με την Οδηγία 91/250 (Προοίμιο Αιτ. 23).

Η βιβλιοθήκη και τα κέντρα πληροφόρησης του ΤΕΕ μπορεί να προστατεύονται με το

ειδικής φύσεως δικαίωμα του κατασκευαστή βάσης δεδομένων όσον αφορά τη δική

τους βάση, όταν πρόκειται για καταλογογράφηση ή ευρετηρίαση βιβλιογραφικού

υλικού και δεδομένων ή συλλογή τίτλων άρθρων. Υποστηρίζεται, μάλιστα, ότι και η

βιβλιοθήκη ως σύνολο θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως βάση δεδομένων.

Αντίθετα, όταν διαθέτουν στο κοινό ηλεκτρονικούς κόμβους με περιεχόμενο το οποίο

ανήκει σε τρίτους, οι όροι χρήσης προσδιορίζονται με βάση τη νομοθεσία και τις

συμβατικές ρυθμίσεις που αφορούν την πρόσβαση και περαιτέρω χρήση του

συγκεκριμένου περιεχομένου. Κατά συνέπεια, η online διάθεση διατριβών,

αρχιτεκτονικών σχεδίων, μηχανολογικών μελετών, γκρίζας βιβλιογραφίας και κάθε

λογής άλλων έργων μελών του ΤΕΕ ή τρίτων απαιτεί την προηγούμενη έγγραφη άδεια

των συγγραφέων/δημιουργών.

Περαιτέρω θα πρέπει να σημειωθεί ότι και ο διαδικτυακός τόπος της βιβλιοθήκης του

ΤΕΕ μπορεί να υπαχθεί στην έννοια του έργου και, ανάλογα με την περίπτωση, στην

έννοια της βάσης δεδομένων, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις που

αναφέρθηκαν παραπάνω και ιδίως αν υπάρχει πρωτοτυπία. Η αποθήκευση, όμως,



13/76

έργων λόγου στη κεντρική μνήμη του υπολογιστή της βιβλιοθήκης του ΤΕΕ και η

παρουσίασή τους στο διαδικτυακό κοινό διαμέσου ιστοσελίδων που εγκαθίστανται

από τη βιβλιοθήκη απαιτεί την προηγούμενη έγγραφη άδεια του δικαιούχου. Το ίδιο

ισχύει και για την αναπαραγωγή της ιστοσελίδας αυτής καθαυτής.

Για το θέμα των συνδέσμων (hyperlinks ή links), δηλαδή των παραπομπών σε άλλες

ιστοσελίδες ή ηλεκτρονικούς τόπους, εφόσον έχουν περιεχόμενο προστατευόμενο με

την πνευματική ιδιοκτησία ή τα συγγενικά δικαιώματα ή το ειδικής φύσης δικαίωμα του

κατασκευαστή βάσης δεδομένων, ισχύουν—κατά την κρατούσα άποψη—τα εξής: (α)

όταν πρόκειται για απλή παραπομπή από μία ιστοσελίδα σε κάποια άλλη αρχική

ιστοσελίδα δεν τίθεται θέμα προσβολής του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας,

αφού πρόκειται για ένα σύγχρονο τρόπο παράθεσης αποσπασμάτων. (β) Όταν,

όμως, γίνεται παραπομπή όχι μόνο στην αρχική ιστοσελίδα, αλλά σε κάποια ειδικότερη

εσωτερική ιστοσελίδα ή απευθείας σε στοιχεία άλλου ηλεκτρονικού τόπου,

υπερπηδώντας την αρχική ιστοσελίδα, (deep linking) θα πρέπει να ζητηθεί και η άδεια

των δικαιούχων. Πέρα από την προσβολή στο περιουσιακό δικαίωμα, ενδέχεται να

υπάρχει και προσβολή του ηθικού δικαιώματος και ειδικότερα της εξουσίας

περιφρούρησης, όσον αφορά στις συνθήκες παρουσίασης του έργου στο κοινό. Η

παράκαμψη της κεντρικής ιστοσελίδας ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων που

προστατεύεται με το ειδικής φύσης δικαίωμα, μπορεί, επίσης, να αποτελέσει

επανειλημμένη και συστηματική εξαγωγή ή/και επαναχρησιμοποίηση επουσιωδών

μερών του περιεχομένου της βάσης δεδομένων, εφόσον συνεπάγεται τη διενέργεια

πράξεων που έρχονται σε σύγκρουση με την κανονική εκμετάλλευση της βάσης

δεδομένων ή θίγουν αδικαιολόγητα τα νόμιμα συμφέροντα του κατασκευαστή της

βάσης (άρθρο 45Α§4 Ν.2121/1993 και άρθρο 7§5 Oδηγίας 96/9). Πρόσφατη

νομολογία έκρινε ότι είναι παράνομη η δημοσίευση περιλήψεων από εφημερίδες και η

παραπομπή σε ιστοσελίδες μέσω συνδέσμων, χωρίς τη σχετική άδεια από το

δικαιούχο, καταδικάζοντας την εταιρία Google για την υπηρεσία news.google.com σε

χρηματική ποινή με διαταγή να κατεβάσει το παράνομο περιεχόμενο.

IV. Δημιουργός και δικαιούχοι

Η εθνική νομοθεσία ακολουθεί την κλασική αρχή που δέχεται ότι ο δημιουργός-φυσικό

πρόσωπο είναι ο αρχικός δικαιούχος του περιουσιακού και του ηθικού δικαιώματος, με

συνέπεια το νομικό πρόσωπο να γίνεται δικαιούχος του περιουσιακού δικαιώματος

μόνο δευτερογενώς (άρθρο 6§1 Ν.2121/1993). Εξαίρεση από τον κανόνα αυτό ισχύει



14/76

για τα ανώνυμα και ψευδώνυμα έργα. Στις περιπτώσεις αυτές η πνευματική ιδιοκτησία

αποκτάται πρωτογενώς από πρόσωπο διαφορετικό από αυτό του δημιουργού, το

οποίο μπορεί να είναι και νομικό πρόσωπο. Ειδικότερα, λογίζεται έναντι των τρίτων ως

αρχικός δικαιούχος όποιος καθιστά νομίμως προσιτό στο κοινό το έργο (άρθρο 11

Ν.2121/1993 όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 8§3 Ν.2557/1997). Στην περίπτωση

αυτή καθιερώνεται ένα νομικό πλάσμα που εξυπηρετεί κυρίως το σκοπό να μη μείνουν

απροστάτευτα τα ανώνυμα και ψευδώνυμα έργα. Το νομικό πλάσμα παύει να ισχύει

όταν εμφανισθεί ο πραγματικός δικαιούχος, οπότε αυτός πλέον αποκτά τα σχετικά

δικαιώματα στην κατάσταση που τα άφησε ο πλασματικός δικαιούχος. Το νομικό

πλάσμα ισχύει έναντι τρίτων και όχι έναντι του αληθινού πνευματικού δημιουργού,

όπως ρητά προβλέπεται στην ίδια τη διάταξη του νόμου.

Ο κανόνας ότι αρχικός δικαιούχος είναι ο δημιουργός ισχύει και για τα έργα που

δημιουργήθηκαν από μισθωτούς σε εκτέλεση σύμβασης εργασίας (άρθρο 8

Ν.2121/1993). Προβλέπεται, όμως, η αυτοδίκαιη μεταβίβαση στον εργοδότη εκείνων

των εξουσιών από το περιουσιακό δικαίωμα που είναι αναγκαίες για την εκπλήρωση

του σκοπού της σύμβασης, εκτός αν υπάρχει αντίθετη συμφωνία. Εξαίρεση από το

γενικό κανόνα προσδιορισμού του υποκειμένου του δικαιώματος ισχύει για τα έργα

που δημιουργήθηκαν από τους απασχολούμενους με οποιαδήποτε σχέση εργασίας

στο Δημόσιο ή σε νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου σε εκτέλεση του υπηρεσιακού

τους καθήκοντος. Για τα έργα αυτά προβλέπεται αυτοδίκαιη μεταβίβαση του

περιουσιακού δικαιώματος στον εργοδότη, εκτός αν υπάρχει αντίθετη συμφωνία.

Για το ειδικό θέμα δημιουργίας προγραμμάτων Η/Υ από μισθωτό σε εκτέλεση

σύμβασης εργασίας ή σύμφωνα με τις οδηγίες του εργοδότη ισχύει η διεθνώς

κρατούσα άποψη κατά την οποία το περιουσιακό δικαίωμα μεταβιβάζεται αυτοδικαίως

στον εργοδότη, εκτός αν υπάρχει αντίθετη συμφωνία (άρθρο 40 Ν.2121/1993).

Για τα οπτικοακουστικά έργα ο σκηνοθέτης τεκμαίρεται δημιουργός του έργου με

συνέπεια ο παραγωγός να γίνεται μόνο δευτερογενής δικαιούχος με μεταβίβαση των

σχετικών εξουσιών από τον πνευματικό δημιουργό, καθώς και από τους δημιουργούς

των επιμέρους συμβολών (άρθρα 9 και 34 Ν.2121/1993).

Για τις περιπτώσεις που υπάρχει πλειονότητα δημιουργών, ο νόμος προβλέπει

ορισμένους κανόνες βάσει των οποίων προσδιορίζεται το υποκείμενο του δικαιώματος



15/76

(άρθρο 7 Ν.2121/1993). Πρόκειται για τα έργα συνεργασίας, τα συλλογικά και τα

σύνθετα έργα.

Έργα συνεργασίας θεωρούνται όσα έχουν δημιουργηθεί με την άμεση σύμπραξη δύο

ή περισσοτέρων δημιουργών οι οποίοι είναι αρχικοί συνδικαιούχοι του περιουσιακού

και του ηθικού δικαιώματος επί του έργου (άρθρο 7§1 Ν.2121/1993). Ως συνεργασία

με την έννοια της διάταξης αυτής νοείται η κοινή προσπάθεια δύο ή περισσοτέρων

φυσικών προσώπων για τη δημιουργία ενός ενιαίου έργου π.χ. έργο λόγου που

γράφεται από δύο ή περισσότερους συγγραφείς. Αν δεν συμφωνήθηκε διαφορετικά

το δικαίωμα ανήκει κατά ίσα μέρη στους συν-δημιουργούς.

Συλλογικά έργα θεωρούνται όσα έχουν δημιουργηθεί με τις αυτοτελείς συμβολές

περισσοτέρων προσώπων κάτω από την πνευματική διεύθυνση και το συντονισμό

ενός φυσικού προσώπου (άρθρο 7§2 Ν.2121/1993). Το φυσικό πρόσωπο που έχει την

πνευματική διεύθυνση και το συντονισμό είναι ο αρχικός δικαιούχος του περιουσιακού

και ηθικού δικαιώματος επί του συλλογικού έργου, ενώ οι δημιουργοί των επί μέρους

συμβολών είναι οι αρχικοί δικαιούχοι του περιουσιακού και του ηθικού δικαιώματος επί

των επί μέρους συμβολών, εφόσον αυτές είναι δεκτικές χωριστής εκμετάλλευσης. Στην

κατηγορία των συλλογικών έργων υπάγονται ιδίως οι εγκυκλοπαίδειες, οι εφημερίδες, τα

περιοδικά, τα λεξικά, οι κατ’ άρθρο ερμηνείες νόμων, οι τιμητικοί τόμοι και τα

οπτικοακουστικά έργα.

Σύνθετο είναι το έργο που απαρτίζεται από τμήματα που έχουν δημιουργηθεί χωριστά.

Οι δημιουργοί των τμημάτων αυτών είναι αρχικοί συνδικαιούχοι των δικαιωμάτων επί

του σύνθετου έργου και αποκλειστικοί αρχικοί δικαιούχοι των δικαιωμάτων του

τμήματος που δημιούργησε ο καθένας, εφόσον αυτό είναι δεκτικό ξεχωριστής

εκμετάλλευσης (άρθρο 7§3 Ν.2121/1993). Στα σύνθετα έργα μπορεί, ανάλογα με τις

εκάστοτε συνθήκες, να ανήκουν από πλευράς υποκειμένου τα πολυμέσα ως

απαρτιζόμενα από έργα τα οποία έχουν δημιουργηθεί χωριστά, καθώς και έργα λόγου

τα οποία διαβάζονται από το συγγραφέα με μουσική υπόκρουση.

Υποκείμενο της προστασίας με τα συγγενικά δικαιώματα είναι οι ερμηνευτές ή

εκτελεστές καλλιτέχνες, οι παραγωγοί φωνογραφημάτων και οπτικοακουστικών έργων,

οι ραδιοτηλεοπτικοί οργανισμοί, οι εκδότες εντύπων, καθώς και το πρόσωπο το οποίο

για πρώτη φορά δημοσιεύει νομίμως ή παρουσιάζει νομίμως στο κοινό έργο

προηγουμένως αδημοσίευτο (άρθρα 46, 47, 48, 51 και 51Α Ν.2121/1993, όπως ισχύει).



16/76

Για το ειδικής φύσης δικαίωμα στις βάσεις δεδομένων, υποκείμενο προστασίας είναι ο

κατασκευαστής βάσης δεδομένων, δηλαδή το φυσικό ή νομικό πρόσωπο που

λαμβάνει την πρωτοβουλία και επωμίζεται τον κίνδυνο των επενδύσεων. Δεν θεωρείται

κατασκευαστής ο εργολάβος βάσης δεδομένων (άρθρο 45Α§1 Ν.2121/1993, όπως

ισχύει).

Σε περίπτωση περισσότερων του ενός δημιουργού απαιτείται η χορήγηση αδειών

χρήσης του έργου από όλους τους δικαιούχους, σύμφωνα με την κλασική αντίληψη

της πνευματικής ιδιοκτησίας, με την επιφύλαξη των κανόνων για τη διάρκεια

προστασίας και των περιορισμών στην έκταση του περιουσιακού δικαιώματος. Το ίδιο

ισχύει και για τους δικαιούχους συγγενικών δικαιωμάτων. Με βάση το σκεπτικό ότι δεν

υπάρχει κοινοτική εναρμόνιση ως προς το υποκείμενο του δικαιώματος, η προσπάθεια

ανεύρεσης ενιαίας λύσης είναι ιδιαίτερα δύσκολη γιατί θα προσέκρουε στους εθνικούς

κανόνες που ισχύουν σε κάθε κράτος μέλος ως προς τον προσδιορισμό του

υποκειμένου, θέμα το οποίο παραμένει ανοιχτό και από τις διεθνείς συμβάσεις.

Στο ερώτημα αν το ψηφιακό περιβάλλον ανατρέπει την έννοια του δημιουργού, η

απάντηση που καταρχήν δίνεται είναι αρνητική. Ο δημιουργός, όμως, μπορεί εύκολα

να πάρει το ρόλο του εκδότη ή του παραγωγού φωνογραφήματος και να προβεί σε

ηλεκτρονική έκδοση του έργου ή σε ηλεκτρονική διάθεση της μουσικής σύνθεσης με

τους όρους που ο ίδιος θα θελήσει. Αυτό θα βοηθήσει κυρίως νέους δημιουργούς στο

να προβληθούν και να γίνουν γρήγορα γνωστοί στο κοινό. Σημαντικό ρόλο μπορεί να

διαδραματίσουν και οι βιβλιοθήκες, όπως η βιβλιοθήκη του ΤΕΕ, αφού έχουν τη

δυνατότητα μαζί με τους συγγραφείς, ιδίως στις ακαδημαϊκές κοινότητες ή τις

κοινότητες των μελών του ΤΕΕ, να προωθήσουν έργα επιστημονικά ή άλλης φύσεως με

σχετικά μικρό κόστος.

V.Το περιουσιακό δικαίωμα

Το περιουσιακό δικαίωμα εξασφαλίζει στο δημιουργό τη δυνατότητα να εκμεταλλευθεί

οικονομικά το έργο του. Το άρθρο 3 Ν.2121/1993, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο

81§1 Ν.3057/2002, απαριθμεί ενδεικτικά τις εξουσίες (δικαιώματα) που απαρτίζουν το

περιουσιακό δικαίωμα και αντιστοιχούν στους βασικότερους τρόπους εκμετάλλευσης

του έργου. Ειδικότερα, αναγνωρίζεται στους δημιουργούς το δικαίωμα να επιτρέπουν ή

να απαγορεύουν την εγγραφή και την αναπαραγωγή των έργων τους, τη μετάφραση,

τη διασκευή, προσαρμογή ή άλλες μετατροπές, τη διανομή του πρωτοτύπου ή των



17/76

αντιτύπων (αντιγράφων), την εκμίσθωση και το δημόσιο δανεισμό, τη δημόσια

εκτέλεση, τη ραδιοτηλεοπτική μετάδοση, την παρουσίαση στο κοινό, καθώς και την

εισαγωγή αντιτύπων που παρήχθησαν στο εξωτερικό χωρίς άδεια ή εφόσον πρόκειται

για εισαγωγή από χώρες εκτός της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, αν το δικαίωμα

εισαγωγής στην Ελλάδα είχε συμβατικά διατηρηθεί από τον δημιουργό.

V.α. Το δικαίωμα αναπαραγωγής

Το δικαίωμα αναπαραγωγής εναρμονίζεται πλήρως με το αντίστοιχο δικαίωμα της

Οδηγίας 2001/29 και προβλέπεται ρητά ότι ο δημιουργός έχει την εξουσία (δικαίωμα)

να επιτρέπει ή να απαγορεύει «την εγγραφή και την άμεση ή έμμεση, προσωρινή ή

μόνιμη αναπαραγωγή, με οποιοδήποτε μέσο και μορφή, εν όλω ή εν μέρει» (ρύθμιση

άρθρου 3§1 στοιχείο α Ν.2121/1993). Άμεση είναι η αναπαραγωγή που γίνεται

απευθείας στο ίδιο ή σε διαφορετικό μέσο, ενώ η έμμεση αναπαραγωγή καλύπτει τις

αναπαραγωγές που γίνονται μέσω ενδιάμεσης διαδικασίας, όπως η ραδιοτηλεοπτική

εκπομπή με χρήση φωνογραφήματος. Η προσωρινή ή μόνιμη αναπαραγωγή έχει την

έννοια ότι στο διαδίκτυο ενδέχεται να υπάρχουν αναπαραγωγές που δεν έχουν σκοπό

ή αποτέλεσμα την παραγωγή μόνιμου αντιγράφου, αλλά μπορεί να οδηγήσουν στη

δημιουργία μη ορατού αντιγράφου στη μνήμη Η/Υ. Κατά συνέπεια, στην πράξη

αναπαραγωγής εμπίπτουν τόσο τα προσωρινά, όσο και τα μόνιμα αντίγραφα. Η τάση

που επικράτησε ήταν ο ευρύς χαρακτήρας της αναπαραγωγής με υποχρεωτική

εξαίρεση ορισμένων πράξεων που, όπως αναπτύσσεται παρακάτω σχετικά με τους

περιορισμούς, επιτρέπουν την ψηφιακή χρήση των έργων κατά τη λειτουργία του

διαδικτύου (τεχνολογικός περιορισμός).

Η φωτοτυπική αναπαραγωγή βιβλίων, περιοδικών, φωτογραφιών, εικόνων ή άλλων

προστατευομένων έργων που αποτελεί συνήθη πρακτική στο πλαίσιο λειτουργίας των

βιβλιοθηκών, ίσως και στη βιβλιοθήκη του ΤΕΕ, εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του

δικαιώματος αναπαραγωγής και εξετάζεται ειδικότερα παρακάτω.

V.β. Το δικαίωμα διανομής

Στην εθνική νομοθεσία το δικαίωμα διανομής, όπως ακριβώς προβλέπεται στην

Οδηγία 2001/29, αντικατέστησε την εξουσία θέσης σε κυκλοφορία που προβλεπόταν

στην αρχική ρύθμιση του άρθρου 3§1 Ν.2121/1993. Έτσι ο δημιουργός, όσον αφορά

το πρωτότυπο ή τα αντίτυπα (αντίγραφα) των έργων του, έχει το δικαίωμα να επιτρέπει



18/76

ή να απαγορεύει τη διανομή τους στο κοινό με οποιαδήποτε μορφή μέσω πώλησης ή

με άλλους τρόπους. Παράλληλα προβλέπεται η κοινοτική ανάλωση του δικαιώματος

διανομής σύμφωνα με την πάγια νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου και το

κοινοτικό κεκτημένο. Το δικαίωμα διανομής εντός της Κοινότητας αναλώνεται μόνο εάν

η πρώτη πώληση ή με οποιονδήποτε άλλον τρόπο πρώτη μεταβίβαση της κυριότητας

του πρωτοτύπου ή των αντιτύπων εντός της Κοινότητας πραγματοποιείται από το

δικαιούχο ή με τη συγκατάθεσή του.

V.γ. Το δικαίωμα παρουσίασης στο κοινό

Το δικαίωμα παρουσίασης στο κοινό δίνει στο δημιουργό την εξουσία/δικαίωμα να

επιτρέπει ή να απαγορεύει την παρουσίαση στο κοινό των έργων του, με χρήση

ενσύρματου ή ασύρματου δικτύου ή με οποιοδήποτε άλλο τρόπο, καθώς και να

καθιστά προσιτά τα έργα στο κοινό κατά τρόπο ώστε οποιοσδήποτε να έχει

πρόσβαση σε αυτά, όπου και όταν επιλέγει ο ίδιος. Το δικαίωμα παρουσίασης στο

κοινό στο μέτρο που περιλαμβάνει και το δικαίωμα διάθεσης έχει μεγάλη πρακτική

σημασία στο πλαίσιο διάδοσης των έργων στο διαδίκτυο (βλ. και άρθρο 8 Συνθήκης

για την πνευματική ιδιοκτησία).

Η ψηφιακή διάθεση προϋποθέτει ότι το κοινό μπορεί να έχει πρόσβαση στο

περιεχόμενο από τον τόπο και κατά το χρόνο της ατομικής επιλογής του, ενώ όταν

πρόκειται για ραδιοτηλεοπτική μετάδοση το περιεχόμενο μεταδίδεται από ένα

ραδιοτηλεοπτικό οργανισμό προς ένα παθητικό κοινό που απλά λαμβάνει το

εκπεμπόμενο σήμα από το δέκτη του. Στο άμεσο μέλλον αναμένεται η ψηφιακή

ραδιοτηλεοπτική μετάδοση περιεχομένου, στην οποία το παθητικό κοινό της

αναλογικής μετάδοσης μετουσιώνεται σε ενεργητικό κοινό που θα μπορεί να έχει

πρόσβαση στο περιεχόμενο από τον τόπο και κατά το χρόνο της ατομικής επιλογής

του. Η περίπτωση αυτή θα μπορούσε ν’ αφορά στο ΤΕΕ και στη βιβλιοθήκη του στο

βαθμό που το περιεχόμενό τους καταστούν προσιτά στο κοινό μέσω ψηφιακής

ραδιοτηλεοπτικής αναμετάδοσης.

Ο προσδιορισμός της έννοιας του «κοινού» αφήνεται στην εθνική νομοθεσία και στα

εθνικά δικαστήρια, αφού σε διεθνές και κοινοτικό επίπεδο δεν υπάρχει σχετικός ορισμός

που να γίνεται γενικά αποδεκτός. Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, δημόσια είναι η

παρουσίαση «που κάνει το έργο προσιτό σε κύκλο ευρύτερο από το στενό κύκλο της

οικογένειας και το άμεσο κοινωνικό περιβάλλον, ανεξαρτήτως από το αν τα πρόσωπα



19/76

αυτά του ευρύτερου κύκλου βρίσκονται στον ίδιο ή σε διαφορετικούς χώρους» (άρθρο

3§2 Ν.2121/1993). Η παρουσίαση του έργου στο κοινό πρέπει να εκληφθεί ως μια

ευρεία έννοια που περιλαμβάνει κάθε πράξη με την οποία το έργο γίνεται προσιτό στο

κοινό, δηλαδή σ’ ένα αριθμό ατόμων που δεν χαρακτηρίζονται μεταξύ τους από

ιδιαίτερες οικογενειακές, συγγενικές ή προσωπικές σχέσεις. Στην έννοια της

παρουσίασης στο κοινό περιλαμβάνεται πλέον ρητά και η κατ’ αίτηση μετάδοση

(transmission on demand). Ως παρουσίαση στο κοινό «με οποιονδήποτε άλλο τρόπο»

νοείται και η δημόσια έκθεση έργων των εικαστικών τεχνών. Ρητά εξάλλου προβλέπεται

η μη ανάλωση του δικαιώματος αυτού. Ας σημειωθεί ακόμη ότι και το Ευρωπαϊκό

Δικαστήριο δέχεται ότι η έννοια του «κοινού» εκτιμάται κατά το εθνικό δίκαιο.

V.δ. Το δικαίωμα μετάφρασης, διασκευής, προσαρμογής, ή άλλων μετατροπών

(δικαίωμα δημιουργίας παραγώγων έργων)

Το άρθρο 3§1 στοιχείο β Ν.2121/1993 (βλ. άρθρο 81§1 Ν.3057/2002) αναγνωρίζει στο

δημιουργό το δικαίωμα να επιτρέπει ή να απαγορεύει τη μετάφραση του έργου του.

Αντίστοιχη διάταξη προβλέπεται και στο άρθρο 8 της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης-

Παρισιού. Είναι γνωστό ότι η μετάφραση αποτελεί παράγωγο έργο και προϋποθέτει

ένα αρχικό έργο, που ονομάζεται πρωτότυπο, του οποίου ο δημιουργός επιτρέπει ή

απαγορεύει την απόδοση και μεταφορά από μία γλώσσα ή ιδίωμα σε άλλη γλώσσα ή

ιδίωμα. Μετάφραση αποτελεί και η απόδοση ενός κειμένου από την αρχαία ελληνική

στη νεοελληνική γλώσσα ή από την καθαρεύουσα στη δημοτική. O μεταφραστής, ως

δημιουργός του παράγωγου έργου, έχει δικό του δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας

πάνω στη μετάφραση. Για τα προγράμματα Η/Υ απαιτείται άδεια του δικαιούχου για τη

μετάφραση του συγκεκριμένου προγράμματος είτε η μετάφραση γίνεται από μία

γλώσσα προγραμματισμού σε μία άλλη, είτε από μία μορφή που διαβάζεται από

ανθρώπους σε μία μορφή που διαβάζεται από μηχανήματα. Αναγνωρίζεται, επίσης,

στο δημιουργό το δικαίωμα να επιτρέπει ή ν’ απαγορεύει τη μετάφραση της βάσης

δεδομένων.

Περαιτέρω, αναγνωρίζεται στο δημιουργό το δικαίωμα να επιτρέπει ή να απαγορεύει τη

διασκευή, την προσαρμογή ή άλλες μετατροπές των έργων του. Η διασκευή

περιλαμβάνει κάθε μετατροπή του αρχικού έργου στη μορφή, στη διάρθρωση, στο

ρυθμό, στη μελωδία ή σε οποιοδήποτε άλλο στοιχείο.



20/76

Η διασκευή, όπως και η μετάφραση, ανήκει στην κατηγορία των παράγωγων έργων.

Διαφέρουν όμως μεταξύ τους γιατί η διασκευή προϋποθέτει μεταβολή της μορφής του

έργου, π.χ. αρχιτεκτονικό σχέδιο που διασκευάζεται σε μακέτα για να παρουσιαστεί στο

πλαίσιο έκθεσης που γίνεται σε εκθεσιακό χώρο ή σε σχολεία, ενώ στην περίπτωση της

μετάφρασης χρησιμοποιούνται τα ίδια τεχνικά μέσα του πρωτοτύπου π.χ.

μηχανολογική μελέτη που μεταφράζεται από τα γαλλικά στα ελληνικά.

Για το ΤΕΕ πρακτική σημασία έχουν τα δικαιώματα αυτά για τις περιπτώσεις που η

βιβλιοθήκη αναλαμβάνει τη μετάφραση και έκδοση ενός έργου καθώς και όταν

αναλαμβάνει τη σύνταξη περιλήψεων προς διευκόλυνση των ερευνητών. Είναι φανερό

ότι για τη μετάφραση και έκδοση είναι αναγκαία η άδεια των δικαιούχων, ενώ στη

περίπτωση της περίληψης, αυτή θα πρέπει τουλάχιστον να τίθεται σε γνώση των

συγγραφέων, έτσι ώστε να μην υπάρχει ενδεχόμενο προσβολής του ηθικού

δικαιώματος.

VI. Το ηθικό δικαίωμα

Το ελληνικό δίκαιο αναγνώριζε πάντοτε και προστάτευε το ηθικό δικαίωμα. Η παλαιά

νομοθεσία δεν περιελάμβανε μία γενική διάταξη για το δικαίωμα αυτό, αλλά υπήρχαν

ορισμένες ρυθμίσεις που προέβλεπαν τις μερικότερες εξουσίες του ηθικού

δικαιώματος, όπως το άρθρο 15 Ν.2387/1920, το άρθρο 9 στοιχείο 2 Ν. ΓΥΠΓ#/1909 και

το άρθρο 5 N.988/1943. Oι ρυθμίσεις αυτές συμπληρώνονταν με το άρθρο 6 δις της

Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης-Παρισιού, καθώς και με το άρθρο 57 Α.Κ. για το δικαίωμα

της προσωπικότητας.

Το ηθικό δικαίωμα προστατεύει τον προσωπικό δεσμό του πνευματικού δημιουργού με

το έργο του και απαρτίζεται από τις εξουσίες που αναφέρονται ενδεικτικά στο άρθρο 4

Ν.2121/1993. Πρόκειται για την εξουσία δημοσίευσης, την εξουσία αναγνώρισης της

πατρότητας, την εξουσία περιφρούρησης της ακεραιότητας του έργου, την εξουσία

προσπέλασης και την εξουσία υπαναχώρησης που είναι γνωστή και ως εξουσία

μετάνοιας.

VII.α. Μεταβίβαση, εκμετάλλευση και άσκηση του περιουσιακού δικαιώματος

O Ν. 2121/1993, όπως ισχύει, θεσπίζει τη δυνατότητα μεταβίβασης του περιουσιακού

δικαιώματος και το αμεταβίβαστο του ηθικού δικαιώματος, διευκρινίζει την έννοια των



21/76

συμβάσεων και αδειών εκμετάλλευσης και καθιερώνει ορισμένους κανόνες που συχνά

περιορίζουν τη συμβατική ελευθερία του δημιουργού για να τον προστατεύσουν έναντι

του αντισυμβαλλόμενου. Ειδικότερα, καθιερώνεται ο έγγραφος τύπος ως συστατικό

στοιχείο για το κύρος όλων των δικαιοπραξιών (άρθρο 14), απαγορεύεται η κατάρτιση

συμβάσεων που αφορούν το σύνολο των μελλοντικών έργων ή αναφέρονται σε

μελλοντικούς τρόπους εκμετάλλευσης (άρθρο 13 παρ. 5), προβλέπεται η δυνατότητα

συμβατικού μερισμού του περιουσιακού δικαιώματος και ορισμένοι ερμηνευτικοί

κανόνες για τη διάρκεια, την τοπική ισχύ, το σκοπό, την έκταση ή τα μέσα

εκμετάλλευσης (άρθρο 15), καθιερώνεται η υποχρέωση του αντισυμβαλλόμενου να

παρουσιάσει το έργο στο κοινό μέσα σε εύλογο χρόνο, διευκρινίζεται ότι η μεταβίβαση

της κυριότητας του υλικού φορέα πάνω στον οποίο έχει ενσωματωθεί το έργο δεν

επιφέρει τη μεταβίβαση των εξουσιών που πηγάζουν από το περιουσιακό δικαίωμα

(άρθρο 17) και καθιερώνεται η ποσοστιαία αμοιβή ως αρχή που ισχύει για όλες τις

συμβάσεις (άρθρο 32) με πρόβλεψη ορισμένων εξαιρέσεων, όταν η φύση των

πραγμάτων επιβάλλει άλλο τρόπο αμοιβής.

Το άρθρο 12 Ν. 2121/1993 προβλέπει τη δυνατότητα μεταβίβασης του περιουσιακού

δικαιώματος μεταξύ ζώντων ή αιτία θανάτου. Αντίθετα, το ηθικό δικαίωμα είναι

αμεταβίβαστο μεταξύ ζώντων, ενώ μετά το θάνατο του δημιουργού περιέρχεται στους

κληρονόμους του, οι οποίοι οφείλουν να το ασκούν με τη θέληση του δημιουργού, αν

βέβαια τέτοια θέληση έχει ρητά εκφρασθεί.

Η μεταβίβαση του περιουσιακού δικαιώματος διέπεται από τις διατάξεις του δικαίου της

πνευματικής ιδιοκτησίας που προβλέπονται κυρίως στο Τρίτο και στο Έκτο Κεφάλαιο

του Ν.2121/1993 (άρθρα 12επ. και 32-39) και συμπληρωματικά από τις διατάξεις του

Αστικού Κώδικα.

Για το ηθικό δικαίωμα, το άρθρο 16 Ν.2121/1993 προβλέπει ορισμένες αποκλίσεις από

την αρχή του αμεταβίβαστου με πράξη εν ζωή του δικαιώματος αυτού. Ειδικότερα η

διάταξη αυτή ορίζει ότι «η συναίνεση του δημιουργού για πράξεις ή παραλείψεις, που

αλλιώς θα αποτελούσαν προσβολή του ηθικού δικαιώματος, αποτελεί τρόπο άσκησης

του δικαιώματος αυτού και δεσμεύει το δημιουργό».



22/76

VIΙ.β. Συμβάσεις και άδειες εκμετάλλευσης

Ειδικές ρυθμίσεις προβλέπονται για τις συμβάσεις και άδειες εκμετάλλευσης (άρθρο 13

Ν. 2121/1993). Με τις συμβάσεις εκμετάλλευσης ο αντισυμβαλλόμενος αναλαμβάνει

την υποχρέωση να ασκήσει τις εξουσίες που απορρέουν από το περιουσιακό

δικαίωμα, ενώ με τις άδειες εκμετάλλευσης ο αντισυμβαλλόμενος δεν έχει την

υποχρέωση να εκμεταλλευθεί το έργο, απλώς υποχρεούται να καταβάλει στο

δημιουργό την αντιπαροχή για τη σχετική εκμετάλλευση.

Σύμφωνα με ρητή διάταξη του άρθρου 13§3 Ν.2121/1993 στις συμβάσεις και άδειες

εκμετάλλευσης ο αντισυμβαλλόμενος νομιμοποιείται, εφόσον δεν υπάρχει αντίθετη

συμφωνία, να ζητήσει τη δικαστική προστασία έναντι των τρίτων οι οποίοι

προσβάλλουν τις σχετικές εξουσίες που ασκεί.

Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι οι συμβάσεις και άδειες εκμετάλλευσης

καταρτίζονται intuitu personae σχετικά με το πρόσωπο του αντισυμβαλλόμενου.

Ειδικότερα, το άρθρο 13§6 Ν.2121/1993 προβλέπει ότι τα δικαιώματα εκείνου που

αναλαμβάνει την εκμετάλλευση ή που αποκτά τη δυνατότητα εκμετάλλευσης δεν

μπορούν να μεταβιβασθούν χωρίς τη συναίνεση του δημιουργού. Αυτό ισχύει μόνο σε

περίπτωση μεταβίβασης με πράξη εν ζωή. Αιτία θανάτου, τα σχετικά δικαιώματα

μεταβιβάζονται στους κληρονόμους του αντισυμβαλλόμενου, χωρίς να χρειάζεται

συναίνεση του δημιουργού.

Περαιτέρω το άρθρο 13§5 Ν.2121/1993 προβλέπει ότι «η σύμβαση ή η άδεια δεν μπορεί

ποτέ να περιλαμβάνει το σύνολο των μελλοντικών έργων του δημιουργού…». Η διάταξη

αφορά τις συμβάσεις ή άδειες εκμετάλλευσης και απαγορεύει τη μεταβίβαση του

συνόλου των μελλοντικών έργων.

Εκτός από τη διάταξη για τα μελλοντικά έργα, το άρθρο 13§5 Ν.2121/1993 προβλέπει

ότι «η σύμβαση ή η άδεια… δεν μπορεί ποτέ να θεωρηθεί ότι αναφέρεται και σε

τρόπους εκμετάλλευσης που δεν ήταν γνωστοί κατά το χρόνο κατάρτισης των

σχετικών δικαιοπραξιών». Σκοπός της ρύθμισης αυτής είναι ν’ απαγορεύσει τη

μεταβίβαση του δικαιώματος για χρήσεις που δεν υπάρχουν ή είναι άγνωστες κατά

την κατάρτιση της συμβάσεως.



23/76

Το άρθρο 14 Ν.2121/1993 καθιερώνει ως γενικό κανόνα τον έγγραφο τύπο για κάθε

δικαιοπραξία που αφορά το περιουσιακό δικαίωμα καθώς και την άσκηση του ηθικού

δικαιώματος. O έγγραφος τύπος έχει συστατικό χαρακτήρα αφού ρητά προβλέπεται

ότι η μη τήρησή του επιφέρει την ακυρότητα της δικαιοπραξίας. Η ακυρότητα όμως

είναι σχετική γιατί μπορεί να την επικαλεσθεί μόνο ο δημιουργός. Η διάταξη αυτή του

άρθρου 14 δεσμεύει τη συμβατική ελευθερία του δημιουργού, αλλά είναι ιδιαίτερα

προστατευτική γι’ αυτόν, δεδομένου ότι η επιβολή του έγγραφου τύπου τον αποτρέπει

από την επιπόλαιη και με δυσμενείς όρους απαλλοτρίωση των δικαιωμάτων του.

VIΙ.γ. Χρονική ισχύς μεταβίβασης

Το άρθρο 15 Ν.2121/1993 προβλέπει τη δυνατότητα συμβατικού μερισμού του

περιουσιακού δικαιώματος, καθώς και των εξουσιών που το απαρτίζουν. Στο άρθρο

15§2 προβλέπεται ότι αν δεν καθορίζεται η διάρκεια της μεταβίβασης ή των συμβάσεων

ή των αδειών εκμετάλλευσης και δεν προκύπτει κάτι διαφορετικό από τα συναλλακτικά

ήθη, η διάρκεια αυτή θεωρείται ότι έχει συμφωνηθεί για πέντε χρόνια. Η διάταξη αυτή

περιορίζει την ελευθερία των συμβάσεων είναι, όμως, ιδιαίτερα προστατευτική για το

δημιουργό, γιατί καθορίζει το μέγιστο χρόνο δέσμευσης σε πέντε χρόνια,

λαμβανομένου μάλιστα υπόψη και του γεγονότος ότι δεν υπάρχει η σχετική νομοθετική

πρόβλεψη για τις ειδικές συμβάσεις πνευματικής ιδιοκτησίας. Τα μέρη βέβαια μπορούν

να ορίσουν κάτι διαφορετικό. Άλλωστε και η παραπομπή του νόμου στα συναλλακτικά

ήθη αφήνει περιθώρια να επικρατήσει κάποιος άλλος κανόνας, αν σε συγκεκριμένο

επαγγελματικό χώρο έχουν διαμορφωθεί διαφορετικές συναλλακτικές συνήθειες.

VIΙ.δ. Τοπική ισχύς μεταβίβασης

Στο άρθρο 15§3 διευκρινίζεται ότι σε περίπτωση που δεν καθορίζεται η τοπική ισχύς

της μεταβίβασης ή των συμβάσεων ή αδειών εκμετάλλευσης, θεωρείται ότι αυτές

ισχύουν στη χώρα όπου καταρτίσθηκαν. Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 15§4, αν

δεν προσδιορίζεται η έκταση και τα μέσα εκμετάλλευσης, θεωρείται ότι η μεταβίβαση, οι

συμβάσεις ή άδειες εκμετάλλευσης αφορούν την έκταση και τα μέσα που είναι

αναγκαία για την εκπλήρωση του σκοπού της σύμβασης. Με τη διάταξη αυτή

καθιερώνεται νομοθετικά η θεωρία του σκοπού της μεταβίβασης που είχε διαμορφωθεί

από την επιστήμη και τη νομολογία υπό το καθεστώς του προϊσχύσαντος δικαίου.

Κατά τη θεωρία αυτή η συμφωνούμενη μεταβίβαση εν αμφιβολία καθορίζεται από το

σκοπό της σύμβασης. Θεωρείται, δηλαδή, ότι μεταβιβάζονται εκείνες μόνο οι εξουσίες



24/76

που είναι αναγκαίες ν’ αποκτήσει ο αντισυμβαλλόμενος για να εκπληρωθεί ο σκοπός

της σύμβασης.

Το άρθρο 15§5 Ν.2121/1993 προβλέπει ότι σε περίπτωση μεταβίβασης του

περιουσιακού δικαιώματος ή παροχής αποκλειστικής άδειας εκμετάλλευσης, εκείνος

που αποκτά το δικαίωμα ή την άδεια υποχρεούται να καταστήσει το έργο προσιτό στο

κοινό μέσα σε εύλογο χρόνο και με τον κατάλληλο τρόπο εκμετάλλευσης. Με τη

ρύθμιση αυτή ενισχύεται σημαντικά η θέση του δημιουργού από την άποψη ότι ο

αντισυμβαλλόμενος δεσμεύεται ως προς την εκμετάλλευση του έργου, αφού έχει

υποχρέωση να δημοσιεύσει και γενικά να παρουσιάσει το έργο στο κοινό μέσα σε

εύλογο χρονικό διάστημα.

VΙI.ε. Ποσοστιαία αμοιβή

Το άρθρο 32 Ν.2121/1993 καθιερώνει ως γενικό κανόνα την ποσοστιαία αμοιβή για

κάθε δικαιοπραξία που αφορά στο περιουσιακό δικαίωμα. Σκοπός της διάταξης είναι η

προστασία του δημιουργού, ο οποίος μπορεί πλέον να αξιώνει από τον

αντισυμβαλλόμενο ποσοστά από την εκμετάλλευση του έργου.

Βάση για τον υπολογισμό του ποσοστού είναι «όλα ανεξαιρέτως τα ακαθάριστα

έσοδα ή τα έξοδα ή τα συνδυασμένα ακαθάριστα έσοδα και έξοδα, που

πραγματοποιούνται από τη δραστηριότητα του αντισυμβαλλομένου και προέρχονται

από την εκμετάλλευση του έργου» (άρθρο 32§1 εδ. β# Ν.2121/1993). Σημειώνεται ότι τα

ποσά αυτά που αποτελούν τη βάση υπολογισμού του ποσοστού πρέπει να

πραγματοποιούνται από τη δραστηριότητα του αντισυμβαλλόμενου και να

προέρχονται από την εκμετάλλευση του έργου. Ποσά που πραγματοποιούνται από την

επαγγελματική δραστηριότητα του αντισυμβαλλόμενου, αλλά δεν έχουν σχέση με την

εκμετάλλευση του έργου δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως βάση για τον

υπολογισμό του ποσοστού.

Το ύψος του ποσοστού, εκτός από ορισμένες περιπτώσεις, δεν προσδιορίζεται από το

νόμο, αλλά καθορίζεται ελεύθερα μεταξύ των μερών.

Σύμφωνα με το άρθρο 32§2 Ν.2121/1993, η αρχή της ποσοστιαίας αμοιβής δεν

εφαρμόζεται στα έργα που δημιουργήθηκαν από μισθωτούς σε εκτέλεση σύμβασης

εργασίας, στα προγράμματα Η/Υ και σε κάθε είδους διαφήμιση (άρθρο 32§2



25/76

Ν.2121/1993). Επίσης, στο άρθρο 32§1 εδ. γ’ προβλέπονται ορισμένες εξαιρέσεις από

τον κανόνα της ποσοστιαίας αμοιβής. Oι περιπτώσεις αυτές που η αμοιβή μπορεί να

συμφωνηθεί σε ορισμένο ποσό είναι οι ακόλουθες:

α) Η βάση του υπολογισμού της ποσοστιαίας αμοιβής είναι πρακτικά αδύνατο να

προσδιορισθεί ή ελλείπουν τα μέσα ελέγχου για την εφαρμογή του ποσοστού. Αυτό

φαίνεται να ισχύει για τα έργα που μεταδίδονται ραδιοφωνικά, όπου ο αριθμός των

ατόμων που παρακολουθεί την εκπομπή είναι αδύνατο να προσδιορισθεί

β) Τα έξοδα που απαιτούνται για τον υπολογισμό και τον έλεγχο είναι δυσανάλογα με

την αμοιβή που πρόκειται να εισπραχθεί. Αυτό ισχύει όταν μπορεί να προσδιορισθεί η

βάση υπολογισμού της ποσοστιαίας αμοιβής και υπάρχουν τα μέσα ελέγχου για την

εφαρμογή του ποσοστού, αλλά τα έξοδα που απαιτούνται είναι δυσανάλογα με την

αμοιβή που πρόκειται να εισπραχθεί.

γ) Η φύση ή οι συνθήκες της εκμετάλλευσης καθιστούν αδύνατη την εφαρμογή του

ποσοστού. Εδώ υπάγονται κυρίως οι περιπτώσεις που αναφέρει ο νόμος, δηλαδή

όταν η συμβολή του δημιουργού δεν αποτελεί ουσιώδες στοιχείο σε σχέση με τη

συνολική παραγωγή του έργου, π.χ. άρθρο δημοσιευμένο σε περιοδικά.

Ειδικές διατάξεις ρυθμίζουν την ποσοστιαία αμοιβή σε ορισμένες συμβάσεις, όπως

στην εκδοτική σύμβαση (άρθρο 33 Ν.2121/1993).

VIII.α. Διάρκεια προστασίας

Η πνευματική ιδιοκτησία έχει περιορισμένη χρονική διάρκεια. Όταν περάσει ο νόμιμος

χρόνος, το έργο καθίσταται κοινό κτήμα, ανήκει δηλαδή στο δημόσιο τομέα (Public

Domain) και μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο ελεύθερης εκμετάλλευσης (τελεί υπό

καθεστώς No Rights Reserved). Πρόκειται για το χρονικό περιορισμό της πνευματικής

ιδιοκτησίας που δικαιολογείται για λόγους προστασίας του κοινωνικού συνόλου.

Σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία, η προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας διαρκεί

όλη τη ζωή του δημιουργού και εβδομήντα χρόνια μετά το θάνατό του, που

υπολογίζονται από την 1η Ιανουαρίου του έτους το οποίο έπεται του θανάτου του

δημιουργού (άρθρο 29§1, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 8§5 Ν.2557/1997). Η

διάρκεια αυτή ισχύει τόσο για το ηθικό όσο και το περιουσιακό δικαίωμα. Μετά την

πάροδο του χρόνου αυτού το έργο πέφτει στο δημόσιο τομέα και η εκμετάλλευση ή

γενικότερα η χρήση του είναι ελεύθερη με την επιφύλαξη της άσκησης από το

Δημόσιο, εκπροσωπούμενο από τον Υπουργό Πολιτισμού, των εξουσιών



26/76

αναγνώρισης της πατρότητας και περιφρούρησης της ακεραιότητας του έργου που

απορρέουν από το ηθικό δικαίωμα (άρθρο 29§2 Ν.2121/1993, όπως αντικαταστάθηκε

με το άρθρο 8§8 Ν.2557/1997).

Κατά συνέπεια τα έργα για τα οποία έχει λήξει η διάρκεια προστασίας μπορούν να

γίνουν αντικείμενο οποιασδήποτε χρήσης στο πλαίσιο της λειτουργίας της βιβλιοθήκης

του ΤΕΕ χωρίς να είναι αναγκαία η άδεια του δικαιούχου, εκτός αν υπάρχει ενδεχόμενο

εφαρμογής άλλων διατάξεων, όπως η νομοθεσία για την προστασία της πολιτιστικής

κληρονομιάς ή αν υπάρχει περίπτωση άσκησης του ηθικού δικαιώματος κατά τα

ανωτέρω. Το υλικό που έχει πέσει στο δημόσιο τομέα (Public Domain) μπορεί ελεύθερα

να ψηφιοποιηθεί και να χρησιμοποιηθεί στο πλαίσιο λειτουργίας της ψηφιακής

βιβλιοθήκης. Ας σημειωθεί ότι για τα συγγενικά δικαιώματα η διάρκεια προστασίας

είναι πενήντα χρόνια, σύμφωνα με τις ειδικές ρυθμίσεις του νόμου και ότι όταν

παρέλθει το χρονικό αυτό διάστημα η χρήση τους είναι ελεύθερη (βλ. άρθρο 52

Ν.2121/1993, όπως ισχύει).

Για τα προηγουμένως αδημοσίευτα έργα, δηλαδή για τα έργα τα οποία για πρώτη

φορά νομίμως δημοσιεύονται ή παρουσιάζονται στο κοινό, μετά τη λήξη της

προστασίας του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας, προβλέπεται ένα συγγενικό

δικαίωμα που αναγνωρίζει προστασία ανάλογη με το περιουσιακό δικαίωμα του

δημιουργού. Το δικαίωμα αυτό αναγνωρίζεται σε κάθε πρόσωπο το οποίο μετά τη λήξη

της διάρκειας της πνευματικής ιδιοκτησίας για πρώτη φορά δημοσιεύει νομίμως ή

παρουσιάζει νομίμως στο κοινό έργο το οποίο ήταν προηγουμένως αδημοσίευτο

(άρθρο 51Α Ν.2121/1993). Η ρύθμιση αυτή έχει πρακτική σημασία για έργα

προηγουμένως αδημοσίευτα τα οποία φυλάσσονται σε βιβλιοθήκες ή αρχεία και τα

οποία δεν είχαν δημοσιευθεί κατά τη διάρκεια της πνευματικής ιδιοκτησίας. Το

πρόσωπο το οποίο νομίμως δημοσιεύει για πρώτη φορά ή παρουσιάζει νομίμως στο

κοινό τα έργα αυτά για πρώτη φορά, δικαιούται προστασίας ανάλογης με το

περιουσιακό δικαίωμα του δημιουργού που διαρκεί εικοσιπέντε έτη από τη στιγμή της

πρώτης δημοσίευσης ή της νόμιμης δημοσίευσης στο κοινό και υπολογίζεται από την

1η Ιανουαρίου του έτους το οποίο έπεται της πρώτης νόμιμης δημοσίευσης ή

παρουσίασης στο κοινό.



27/76

VIII.β. Ειδική διάρκεια προστασίας

Για ορισμένες κατηγορίες έργων ισχύει ειδική διάρκεια προστασίας. Για τα ανώνυμα ή

ψευδώνυμα έργα η πνευματική ιδιοκτησία διαρκεί εβδομήντα χρόνια από την 1η

Ιανουαρίου του έτους που έπεται εκείνου κατά το οποίο το έργο κατέστη νομίμως

προσιτό στο κοινό, εκτός αν πριν από την πάροδο αυτής της χρονικής περιόδου, ο

δημιουργός αποκαλύψει την ταυτότητά του ή το ψευδώνυμο δεν αφήνει καμία

αμφιβολία για την ταυτότητα του δημιουργού, οπότε ισχύουν οι γενικοί κανόνες

(άρθρο 31§1 Ν.2121/1993, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 8§7 Ν.2557/1997).

Όταν ένα έργο δημοσιεύεται σε τόμους, τμήματα, τεύχη, αριθμούς ή επεισόδια και η

διάρκεια προστασίας αρχίζει από τη στιγμή που το έργο κατέστη νομίμως προσιτό στο

κοινό, η διάρκεια προστασίας υπολογίζεται για κάθε μέρος χωριστά (άρθρο 31§2

Ν.2121/1993, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 8§7 Ν.2557/1997). Πρακτικά η

ρύθμιση αυτή αφορά μόνο τα ανώνυμα και ψευδώνυμα έργα, γιατί μόνο για την

κατηγορία αυτή η διάρκεια προστασίας υπολογίζεται με βάση το χρόνο κατά τον

οποίο το έργο γίνεται νόμιμα προσιτό στο κοινό.

Για τα οπτικοακουστικά έργα η διάρκεια προστασίας λήγει εβδομήντα έτη μετά το

θάνατο του τελευταίου επιζώντος μεταξύ των ακολούθων προσώπων: του κυρίου

σκηνοθέτη, του σεναριογράφου, του συγγραφέα διαλόγων και του συνθέτη μουσικής,

που γράφτηκε ειδικά για να χρησιμοποιηθεί στο οπτικοακουστικό έργο (άρθρο 31§3

Ν.2121/1993, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 8§7 Ν.2557/1997 σε συνδυασμό με

άρθρο 2§2 της Οδηγίας 93/98).

Σύμφωνα με τη Διεθνή Σύμβαση Βέρνης η προστασία διαρκεί όλη τη ζωή του

δημιουργού και πενήντα χρόνια από το θάνατό του (άρθρο 7§1 της Διεθνούς

Σύμβασης Βέρνης), χωρίς να αποκλείεται στις χώρες της Ένωσης η δυνατότητα ν’

αναγνωρίσουν μεγαλύτερη διάρκεια προστασίας (άρθρο 7§6 της Διεθνούς Σύμβασης

Βέρνης). Η διάρκεια προστασίας διέπεται από το νόμο της χώρας όπου ζητείται η

προστασία. Αν όμως η διάρκεια στη χώρα προστασίας διαφέρει από τη διάρκεια στη

χώρα προέλευσης του έργου, εφαρμόζεται η αρχή της σύγκρισης των διαρκειών

προστασίας. Σύμφωνα με την αρχή αυτή η διάρκεια στη χώρα όπου ζητείται η

προστασία δεν υπερβαίνει τη διάρκεια που ορίζεται στη χώρα προέλευσης, εκτός αν

υπάρχει αντίθετη ρύθμιση στη νομοθεσία της χώρας όπου ζητείται η προστασία

(άρθρο 7§8 της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης).



28/76

VIV.α. Περιορισμοί και εξαιρέσεις

Η εθνική νομοθεσία προβλέπει ορισμένους περιορισμούς του περιουσιακού

δικαιώματος στο Τέταρτο Κεφάλαιο του Ν.2121/1993. Οι περιορισμοί αυτοί που

εξυπηρετούν κυρίως στόχους επιστημονικούς, εκπαιδευτικούς, πολιτιστικούς και

ενημερωτικούς, ισχύουν αναλόγως και για τα συγγενικά δικαιώματα (άρθρο 52

στοιχείο β Ν.2121/1993).

Ειδικότερα, καθιερώνονται ως περιορισμοί η παράθεση αποσπασμάτων (άρθρο 19),

η χρήση για λόγους ενημέρωσης (άρθρο 25), η αναπαραγωγή για σκοπούς

εκπαιδευτικούς (άρθρα 20§§1 και 2), η αναπαραγωγή από βιβλιοθήκες και αρχεία

(άρθρο 22), η αναπαραγωγή κινηματογραφικών ταινιών με σκοπό τη διατήρησή τους

στο Εθνικό Κινηματογραφικό Αρχείο (άρθρο 23), η αναπαραγωγή για δικαστικούς ή

διοικητικούς σκοπούς (άρθρο 24), η αναπαραγωγή ορισμένων έργων που βρίσκονται

σε δημόσιο χώρο (άρθρο 26), η δημόσια εκτέλεση σε ειδικές περιστάσεις (άρθρο 27),

καθώς και η παρουσίαση στο κοινό και αναπαραγωγή έργων των εικαστικών τεχνών

(άρθρο 28). Παράλληλα, προβλέπεται ειδική ρύθμιση για την αναπαραγωγή για

ιδιωτική χρήση (άρθρο 18).

Κατά την εναρμόνιση με την Οδηγία 2001/29, το άρθρο 81§2 Ν.3057/2002

τροποποίησε την εθνική νομοθεσία στα εξής σημεία:

Εντάσσεται στην ελληνική έννομη τάξη ο υποχρεωτικός περιορισμός που αφορά την

«εξαίρεση από το δικαίωμα αναπαραγωγής» (άρθρο 5§1 της Οδηγίας 2001/29).

Ειδικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 28Α εξαιρούνται από το δικαίωμα αυτό οι

προσωρινές πράξεις αναπαραγωγής οι οποίες είναι μεταβατικές ή παρεπόμενες και οι

οποίες αποτελούν αναπόσπαστο και ουσιώδες τμήμα μιας τεχνολογικής μεθόδου,

έχουν δε ως αποκλειστικό σκοπό να επιτρέψουν (α) την εντός δικτύου μετάδοση μεταξύ

τρίτων μέσω διαμεσολαβητή ή (β) τη νόμιμη χρήση, ενός έργου ή άλλου

προστατευόμενου αντικειμένου και οι οποίες δεν έχουν καμία ανεξάρτητη οικονομική

σημασία. Πρόκειται για το λεγόμενο «τεχνολογικό περιορισμό» που πηγάζει από την

ίδια τη λειτουργία των Η/Υ και του διαδικτύου. Με τη ρύθμιση αυτή νομιμοποιείται η

αναγκαστική και αναπόφευκτη αναπαραγωγή έργων ή άλλων αντικειμένων που

προστατεύονται κατά τη μεταφορά τους μέσω του διαδικτύου.



29/76

Από τους δυνητικούς περιορισμούς, πέρα από τις υπάρχουσες ρυθμίσεις (άρθρα 18-

28 Ν.2121/1993, όπως ισχύει) που προαναφέρθηκαν και αφορούν θέματα, όπως η

ιδιωτική αναπαραγωγή, η παράθεση αποσπασμάτων, η αναπαραγωγή από

βιβλιοθήκες ή αρχεία κ.λ.π., καθιερώνεται και ο περιορισμός προς όφελος τυφλών και

κωφαλάλων (άρθρο 28Α).

VIV.β. Η διαδικασία των τριών σταδίων

Για όλους τους περιορισμούς που αναφέρονται στο τέταρτο κεφάλαιο του

Ν.2121/1993 ισχύει η γενική ρήτρα εφαρμογής (άρθρο 28Γ), δηλαδή η διαδικασία των

τριών σταδίων (three step test) σύμφωνα με την οποία οι προβλεπόμενοι στην εθνική

νομοθεσία περιορισμοί, εφαρμόζονται μόνο σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις, οι

οποίες δεν αντίκεινται στην κανονική εκμετάλλευση του έργου (1st step) ή άλλων

προστατευομένων αντικειμένων (2nd step) και δεν θίγουν αδικαιολόγητα τα έννομα

συμφέροντα του δικαιούχου (3rd step). Πρόκειται για τη γενική ρήτρα εφαρμογής που

με βάση την Οδηγία 2001/29 απευθύνεται, όχι μόνο στο νομοθέτη, αλλά και στο

δικαστή ο οποίος καλείται σε κάθε περίπτωση να κρίνει αν πρόκειται ή όχι για

περιορισμό που επιτρέπεται με βάση το τεστ των τριών σταδίων. Η δικαστική αυτή

κρίση έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί το τελικό αποτέλεσμα της εφαρμογής της διαδικασίας

των τριών σταδίων κρίνεται σε εθνικό επίπεδο.

IΧ.α. Αποθετήρια ανοιχτής πρόσβασης και ανοιχτού περιεχόμενου

Η δημιουργία αποθετηρίων ανοιχτής πρόσβασης (open access) και ανοιχτού

περιεχομένου (open content) εντάσσεται στις πρωτοβουλίες που έχουν πάρει πολλές

χώρες π.χ. Η.Π.Α., Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά και λιγότερο πλούσιες χώρες που

αδυνατούν να ανταποκριθούν στο αυξημένο κόστος των επιστημονικών εκδόσεων. Η

δημιουργία τέτοιων αποθετηρίων με προστατευόμενο περιεχόμενο προϋποθέτει την

άδεια των δικαιούχων του περιεχομένου. Η άδεια αυτή μπορεί εύκολα να χορηγηθεί για

την εξυπηρέτηση σκοπών εκπαιδευτικών και ερευνητικών, έτσι ώστε να καταστεί δυνατή

η δημιουργία ηλεκτρονικών κόμβων με επιστημονικό ή τεχνολογικό ή άλλο υλικό, όπως

μελέτες, εργασίες, γκρίζα βιβλιογραφία. Αποθετήρια αυτού του τύπου είναι χρήσιμα για

μετα-δεδομένα (meta-data) και για στοιχεία που δεν ανήκουν στο πεδίο προστασίας

της πνευματικής ιδιοκτησίας, οπότε δεν χρειάζεται η χορήγηση άδειας (π.χ. νόμοι).



30/76

IΧ.β. Το παράδειγμα των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών

Οι πρωτοβουλίες που έχουν προχωρήσει σε άλλες χώρες, θα μπορούσαν να

αναληφθούν και στην Ελλάδα από τις ακαδημαϊκές κυρίως βιβλιοθήκες και τα κέντρα

πληροφόρησης. Ως τέτοια, θα μπορούσε να θεωρηθεί και η βιβλιοθήκη του ΤΕΕ. Οι

ψηφιακές βιβλιοθήκες και τα αποθετήρια παρέχουν τη δυνατότητα συγκέντρωσης,

διατήρησης και διάθεσης του πνευματικού κεφαλαίου των ιδρυμάτων στα οποία

υλοποιούνται και δύνανται να αποτελέσουν θεμέλιο ενός παγκόσμιου συστήματος

κατανεμημένων διαλειτουργικών αποθετηρίων επιστημονικού πλούτου. Μέσω της

στρατηγικής ανάπτυξης ακαδημαϊκών αποθετηρίων προβάλλονται οι δραστηριότητες

και αυξάνεται το κύρος των Ιδρυμάτων, υποστηρίζονται οι πρωτοβουλίες του

επιστημονικού προσωπικού για αυτοαρχειοθέτηση και το ερευνητικό υλικό καθίσταται

ευρύτερα ορατό και προσιτό χωρίς περιορισμούς. Επιπλέον, παρέχεται η δυνατότητα

δημιουργίας νέων επιστημονικών εκδόσεων και θεμελιώνεται ένα έγκυρο σύστημα

αξιολόγησης της επιστημονικής έρευνας. Τα ακαδημαϊκά αποθετήρια αποτελούν

συστατικό στοιχείο ενός νέου αποκεντρωμένου μοντέλου, ενός νέου παραδείγματος

στο χώρο των επιστημονικών εκδόσεων. Κατά συνέπεια, η ανάπτυξη της βιβλιοθήκης

του ΤΕΕ ως διαλειτουργικού αποθετηρίου επιστημονικού πλούτου ευρύτερα ορατού και

προσιτού στο κοινό χωρίς περιορισμούς, θα μπορούσε—εφόσον η εν λόγω ανάπτυξη

γίνει σύννομα υπόψη του παρόντος νομοθετικού πλαισίου—να συντελέσει έτσι ώστε το

ΤΕΕ να καταστεί κόμβος επιστημονικής γνώσης ανοικτής πρόσβασης.

Οι βιβλιοθήκες λόγω του περιορισμού των κονδυλίων τους και του υψηλού κόστους

πρόσκτησης και πρόσβασης σε εξειδικευμένο επιστημονικό περιεχόμενο αδυνατούν να

αντεπεξέλθουν στις οικονομικές υποχρεώσεις έναντι των προμηθευτών τους και να

παρέχουν νέες σύγχρονες υπηρεσίες στους χρήστες τους. Τα τελευταία χρόνια εκτός

από τις συνηθισμένες μορφές έντυπης έκδοσης και τον παραδοσιακό τρόπο

διανομής, η νομική επιστημονική κοινότητα εισέρχεται στο χώρο της ηλεκτρονικής

δημοσίευσης. Με τη συνδρομή των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών,

αξιοποιούνται δυνατότητες όπως (α) δημοσίευσης σε περιοδικά ανοιχτής πρόσβασης

(β) δημοσίευσης σε προσωπικές ιστοσελίδες ή σε ιστοσελίδες Πανεπιστημίων ή άλλων

ιδρυμάτων (γ) υποβολής του υλικού (pre-print, post-print, η no-print) σε ψηφιακά

αρχεία ή αποθετήρια στο διαδίκτυο (εμπορικά ή μη).

Ανάμεσα στα πιο δημοφιλή εμπορικά νομικά αποθετήρια (Legal repositories)

συγκαταλέγονται το Legal Scholarship Network τμήμα του Social Science Research



31/76

Network (SSRN) και το Bepress Legal Repository τμήμα της Berkeley Electronic Press.

Ειδικότερα το Legal Scholarship Repository της κοινοπραξίας New England Law Library

Consortium (NELLCO) υλοποιείται σε κοινοπρακτική βάση και στηρίζεται στη

συνεργασία εικοσιπέντε Ιδρυμάτων. Νομικές σχολές Πανεπιστημίων όπως το Boston,

Columbia, Cornell, Duke, Pennsylvania, Yale κ.λ.π., συνεργάζονται με σκοπό την

προώθηση της επιστημονικής έρευνας, της διάχυσης και της προσβασιμότητας μίας

μεγάλης ποικιλίας παραγόμενου από την κοινότητα επιστημονικού υλικού (New

England Law Library Consortium). Ανάλογα παραδείγματα αλλοδαπών επιστημονικών

και τεχνολογικών αποθετηρίων όπως η IEEE/IET Electronic Library περί των διαφόρων

επιστημονικών και τεχνικών ειδικοτήτων των μελών του ΤΕΕ μπορούν ν’ αναζητηθούν

και ν’ αποτελέσουν πηγή έμπνευσης για τη μετουσίωση της αναλογικής βιβλιοθήκης

του ΤΕΕ σε ψηφιακό αποθετήριο γνώσης ελεύθερα προσβάσιμης.

Η αξιοποίηση των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών καθώς και των νέων

επιστημονικών τάσεων και αναπτυξιακών προσπαθειών στον τομέα της διαχείρισης

της γνώσης καθιστούν δυνατή την ανάπτυξη νέων υπηρεσιών στις Βιβλιοθήκες και

υπηρεσίες πληροφόρησης έργων τεχνολογικού και επιστημονικού περιεχομένου. Στις

βιβλιοθήκες πρέπει να διερευνηθεί η δυνατότητα δημιουργίας ενός λειτουργικού

μοντέλου διαχείρισης (συλλογής, οργάνωσης, διατήρησης και πρόσβασης) του

παραγόμενου από την επιστημονική κοινότητα υλικού (ψηφιακού ή ψηφιοποιημένου).

Το ΤΕΕ διαθέτει ήδη αποθετήριο της πνευματικής παραγωγής μελών του το οποίο

είναι προσιτό στους τελικούς χρήστες καθώς και θεματική πύλη πρόσβασης σε έργα

επιστημονικά. Αν πρόκειται για έργα τα οποία εμπίπτουν στους περιορισμούς που

αφορούν στη διάρκεια του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας δεν χρειάζεται άδεια

των δικαιούχων. Στην αντίθετη περίπτωση θα πρέπει να εξασφαλιστεί η σχετική

έγγραφη άδεια αξιοποίησης τους για το συγκεκριμένο σκοπό.

Τα οφέλη που προκύπτουν από την υλοποίηση αυτού του διττού εγχειρήματος θα είναι

άμεσα και απτά για όλη την κοινότητα των μελών του ΤΕΕ, αλλά και τρίτων, δεδομένου

του γεγονότος ότι επιτυγχάνεται (α) συγκέντρωση, οργάνωση, διατήρηση, διάχυση του

υλικού που παράγεται εντός του καθενός ιδρύματος, (β) διευκόλυνση της επικοινωνίας

και της συνεργασίας, (γ) προώθηση των δραστηριοτήτων και προβολή της

επιστημονικής της παραγωγής, (δ) εξασφάλιση δυνατοτήτων δημιουργίας έγκυρων

επιστημονικών ηλεκτρονικών εκδόσεων από το ίδιο το ίδρυμα και αξιοποίηση των

πλεονεκτημάτων της ηλεκτρονικής δημοσίευσης, (ε) δυνατότητα άμεσης πρόσβασης



32/76

και χρήσης του υλικού από απομακρυσμένα σημεία και από άτομα με ειδικές ανάγκες,

(στ) υποστήριξη της εκπαιδευτικής διαδικασίας και δραστηριοτήτων εξ αποστάσεως

και συνεχιζόμενης εκπαίδευσης. Επιπλέον, μέσα από τις διαδικασίες υλοποίησης (ζ)

βελτιώνονται οι υποδομές αρχειοθέτησης, (η) συγκεντρώνονται και διατηρούνται για

σκοπούς μακροχρόνιας πρόσβασης σπάνια έργα της επιστήμης και τεχνολογίας και,

τέλος, (θ) αναβαθμίζεται ο ρόλος της βιβλιοθήκης, αφού της δίνεται η ευκαιρία να

εξελιχθεί σε μονάδα διαχείρισης γνώσης. Η δημιουργία του επιστημονικού και

τεχνολογικού αποθετηρίου του ΤΕΕ και της θεματικής πύλης του προϋποθέτει τη

στήριξη του εγχειρήματος από τους διοικητικούς, οικονομικούς και τεχνολογικούς

μηχανισμούς του ΤΕΕ. Ζωτικής σημασίας για την επίτευξη του στόχου θεωρείται η

καθιέρωση πολιτικών συγκέντρωσης, διατήρησης και πρόσβασης του υλικού. Η

τυποποίηση, επίσης, των διαδικασιών και ενεργειών υποβολής θα συμβάλλει

ουσιαστικά στην ομαλή ροή των εργασιών και τη διευκόλυνση των όσων θέλουν να

αξιοποιούν τη δυνατότητα αυτo-αρχειοθέτησης, των ερευνητών και του προσωπικού

της βιβλιοθήκης του ΤΕΕ.

Στις συμφωνίες ή στους όρους χορήγησης αδειών χρήσης του κατατιθέμενου υλικού

απαιτείται να ορίζονται με σαφήνεια τα δικαιώματα των δημιουργών, τα δικαιώματα

των χρηστών, το επιτρεπόμενο είδος πρόσβασης (εντός ή εκτός του δικτύου του ΤΕΕ),

ποιός, που, για ποιό σκοπό δύναται να χρησιμοποιήσει το κατατεθειμένο υλικό,

καθώς και το χρονικό διάστημα που το υλικό αυτό θα φιλοξενείται στο αποθετήριο.

Ζητήματα σχετικά με την εγκυρότητα και την αποδοχή από την επιστημονική κοινότητα

επιβάλλεται να αντιμετωπιστούν με διαδικασίες αξιολόγησης και θέσπισης

επιστημονικών κριτηρίων αξιολόγησης και αποδοχής.

Τα έργα ή το περιεχόμενο που είναι δυνατό να αποτελέσουν πολύτιμο υλικό ενός

αποθετηρίου του ΤΕΕ μπορεί να είναι:

Πληροφορίες του δημοσίου τομέα (νόμοι, προεδρικά διατάγματα, αποφάσεις,

και ενδεχομένως σχέδια νόμων και προπαρασκευαστικών επιτροπών)

Σπάνιο υλικό που φιλοξενείται στη βιβλιοθήκη του ΤΕΕ και για το οποίο η

διάρκεια προστασίας έχει παρέλθει

Έργα που παράγονται από τα μέλη του ΤΕΕ ή προκύπτουν από συνεργασίες

(με άδεια των συγγραφέων)

Επιστημονικά άρθρα ή τμήματα έργων τα οποία έχουν ήδη εκδοθεί (με άδεια

των συγγραφέων και εκδοτών)



33/76

Επιστημονικά άρθρα τα οποία είναι σε κατάσταση προδημοσίευσης και είναι

επιθυμητή από το συγγραφέα η κρίση της κοινότητας

Διδακτορικές διατριβές που εκπονούνται στα Πολυτεχνεία (με άδεια του

διδάκτορα)

Διπλωματικές εργασίες (με άδεια του συγγραφέα)

Εργασίες σεμιναρίων και υλικό που δημιουργείται κατά τη διάρκεια των

σεμιναρίων (με άδεια των ομιλητών, καθηγητών κλπ)

Εργασίες ή μελέτες που χρηματοδοτούνται από ερευνητικά προγράμματα

(άδεια ερευνητών κλπ με πρόβλεψη στη σχετική σύμβαση)

Πρακτικά Συνεδρίων και ημερίδων (κατόπιν άδειας των ομιλητών)

Έργα ή τμήμα αυτών που διατίθενται από τους εκδότες και συγγραφείς για

αυτό το σκοπό.

Η εμπειρία καθώς και η υποδομή και τεχνογνωσία υποστήριξης των υφιστάμενων

πρωτοβουλιών ανάπτυξης ψηφιακών βιβλιοθηκών ή θεματικών πυλών επιβάλλεται να

αξιολογείται και να λαμβάνεται υπόψη.

Αξίζει να τονιστεί, στο σημείο αυτό, ότι είναι σκόπιμο να εξεταστεί η δυνατότητα χρήσης

των νέων αδειών ανοιχτού περιεχομένου όπως οι άδειες ελεύθερου λογισμικού /

λογισμικού ανοικτού κώδικα GPL & LGPL και οι άδειες Creative Commons που από τον

Οκτώβριο 2008 διατίθενται και στην ελληνική γλώσσα υπόψη του ελληνικού νομικού

πλαισίου και είναι ελεύθερα διαθέσιμες μέσω του ομώνυμου οργανισμού που εδρεύει

στις ΗΠΑ (http://creativecommons.org)

IX.γ. Οι άδειες Creative Commons

Το 2001 ιδρύθηκε στο Cambridge της Μασαχουσέτης των ΗΠΑ από τον Lawrence

Lessig Καθηγητή Νομικής επιστήμης—τότε—στο Πανεπιστήμιο Harvard των ΗΠΑ, και

μια μικρή διεπιστημονική ομάδα, το ίδρυμα Creative Commons με στόχο τη διάθεση

εργαλείων στο δημιουργό πνευματικής ιδιοκτησίας που θα του επέτρεπαν να μπορεί να

χορηγεί άδεια χρήσης του έργου του με πιο ελεύθερο και ανοιχτό τρόπο.

Οι άδειες Creative Commons (CC) επιτρέπουν την ελεύθερη χρήση πέρα από τα όρια

του fair use και των νόμιμων περιορισμών ως προς την έκταση του περιουσιακού

δικαιώματος. Στο χρήστη επιτρέπεται ιδίως η αναπαραγωγή, η διανομή, η παρουσίαση



34/76

στο κοινό και η μετατροπή του έργου. Σκοπός του συστήματος που προτείνεται με τις

άδειες Creative Commons δεν είναι η ανατροπή και κατάργηση της πνευματικής

ιδιοκτησίας, αλλά ο επαναπροσδιορισμός των κανόνων της και η δημιουργία νέας

ισορροπίας με βάση τις αρχές του διαδικτύου. Η ελεύθερη διασκευή και μετατροπή

καθιστά το περιεχόμενο προσιτό στο κοινό με τους συμβατικούς όρους που οι ίδιοι οι

δημιουργοί διαγράφουν με απώτερο στόχο τη δημιουργία ενός συμβατικού δημόσιου

τομέα πάνω στον οποίο μπορούν να παραχθούν άλλα έργα. Η ιδέα δημιουργίας ενός

νέου δημόσιου τομέα εντός του ισχύοντος συστήματος πνευματικής ιδιοκτησίας είναι

χρήσιμη και για τις χώρες με αναπτυσσόμενη οικονομία.

Πηγή έμπνευσης για τη δημιουργία των Creative Commons είναι το περιεχόμενο

επιστολής του τρίτου Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Thomas Jefferson προς τον

Isaac McPherson τον Αύγουστο του 1813, στην οποία ο Jefferson προσεγγίζοντας την

έννοια της ιδιοκτησίας των ιδεών—της πνευματικής ιδιοκτησίας, θα λέγαμε σήμερα—

διατυπώνει την άποψη ότι η αξία μιας ιδέας δεν μειώνεται όταν την χρησιμοποιούν

περισσότεροι άνθρωποι. Στα λόγια του Thomas Jefferson στην εν λόγω επιστολή,

«Αυτός που λαμβάνει μια ιδέα από εμένα, εμπνέεται χωρίς εγώ να χάνω την ιδέα. Αυτός

που ανάβει το κερί του από το δικό μου, φωτίζεται χωρίς να με συσκοτίζει» είδε ο

Καθηγητής Νομικής Lawrence Lessig την κεντρική ιδέα των Creative Commons,

δηλαδή την ευρύτατα, πλέον, διαδεδομένη αντίληψη ότι η βέλτιστη εκμετάλλευση των

πνευματικών δικαιωμάτων ή η διάδοση του έργου των δημιουργών γίνεται σήμερα,

στην ψηφιακή εποχή και κοινωνία των διαδικτυακών επικοινωνιών, με αποτελεσματικό

τρόπο, όταν μέρος από το περιουσιακό δικαίωμα των δημιουργών υποχωρεί προς

όφελος των χρηστών ή των άλλων δημιουργών. Η μέγιστη διάδοση συγκεκριμένων

τύπων έργων ή η εφαρμογή συγκεκριμένων επιχειρηματικών μοντέλων επιτυγχάνεται

στον ψηφιακό κόσμο με τη διάθεση των εξουσιών αναπαραγωγής, μεταβολής και

διάθεσης του έργου. Ουσιαστικά, οι άδειες Creative Commons δημιουργήθηκαν από

την ανάγκη να καλυφθεί το κενό μεταξύ του All Rights Reserved που εξασφάλιζε το

Copyright και του No Rights Reserved που υφίσταται για όσα έργα βρίσκονται στο

Public Domain. Αφενός η αδυναμία της κείμενης νομοθεσίας για την προστασία της

πνευματικής ιδιοκτησίας να καλύψει το υφιστάμενο κενό, αφετέρου η προαγωγή της

πληροφορικής τεχνολογίας που κατέστησε το κενό ορατό—ή περισσότερο ορατό—

οδήγησε στη δημιουργία των αδειών Creative Commons με σκοπό όχι την αλλαγή της

νομοθεσίας για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά την παροχή στους

δημιουργούς της ελευθερίας διαχείρισης της πνευματικής ιδιοκτησίας τους κατά το



35/76

δοκούν και χωρίς εξαρτήσεις από τους εκάστοτε gatekeepers και συντεχνίες στην

τοπική αγορά διαχείρισης έργων πνευματικής ιδιοκτησίας.

Η ένδειξη Some Rights Reserved επιτρέπει τη μη εμπορική χρήση του έργου που μπορεί

να κυκλοφορεί ελεύθερα στο διαδίκτυο, αλλά και στη συνήθη έντυπη μορφή με αμοιβή

από κάποιον εκδοτικό οίκο. Το σύστημα των αδειών Creative Commons προτείνει

ευέλικτους τρόπους άσκησης του δικαιώματος μέσω των συγκεκριμένων αδειών. Σε

νομικό επίπεδο είναι γνωστό ότι το περιουσιακό δικαίωμα μεταβιβάζεται και ασκείται

μέσω των συμβάσεων και αδειών εκμετάλλευσης. Από την άποψη αυτή οι άδειες

Creative Commons μπορούν να ενταχθούν στη κατηγορία των μη αποκλειστικών

αδειών εκμετάλλευσης.

Το κλασικό δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας σε τελική ανάλυση ενδυναμώνεται από τη

χρήση αδειών Creative Commons και γενικά από την ανοιχτή διάθεση περιεχομένου.

Αφού ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να βρει διαθέσιμα έργα με άδειες Creative

Commons και υλικό ελεύθερα προσβάσιμο, είναι φανερό ότι δεν μπορεί να έχει καμία

δικαιολογία σε περίπτωση προσβολής πνευματικών δικαιωμάτων για περιεχόμενο που

διατίθεται στο κοινό με τους κλασικούς κανόνες της πνευματικής ιδιοκτησίας.

Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί ότι η νομική ισχύς των αδειών αυτών κρίνεται

σύμφωνα με τους εκάστοτε εθνικούς κανόνες της πνευματικής ιδιοκτησίας ή του

αστικού δικαίου.

Ιδιαίτερη σημασία για το θέμα των αδειών Creative Commons και των

Πανεπιστημιακών Βιβλιοθηκών έχουν οι ρυθμίσεις του Ν.2121/1993 που αφορούν στις

συμβάσεις και στις άδειες εκμετάλλευσης (άρθρα 12 επ.), γιατί και οι άδειες Creative

Commons κατατάσσονται στις άδειες εκμετάλλευσης, οπότε μπορούμε να

υποστηρίξουμε ότι οι σχετικοί κανόνες εφαρμόζονται αναλογικά.

Οι κανόνες που καθιερώνονται στα άρθρα 12 επ. Ν.2121/1993 έχουν σκοπό να

εξασφαλίσουν την προστασία του δημιουργού έναντι του αντισυμβαλλόμενου που

εκμεταλλεύεται το έργο (έγγραφος τύπος, απαγόρευση κατάρτισης συμβάσεων που

αφορούν τους μελλοντικούς τρόπους εκμετάλλευσης ή το σύνολο των μελλοντικών

έργων, μερισμός εξουσιών, θεωρία σκοπού κλπ) και αποτελούν το επιστέγασμα

θέσεων και απόψεων της θεωρίας και της νομολογίας που είχαν αναπτυχθεί κατά το

προϊσχύσαν δίκαιο.



36/76

Το άρθρο 13 προβλέπει ειδικές ρυθμίσεις για τις συμβάσεις και άδειες εκμετάλλευσης.

Με τις συμβάσεις εκμετάλλευσης ο αντισυμβαλλόμενος αναλαμβάνει την υποχρέωση

να ασκήσει τις εξουσίες που απορρέουν από το περιουσιακό δικαίωμα, ενώ με τις

άδειες εκμετάλλευσης ο αντισυμβαλλόμενος δεν έχει την υποχρέωση να εκμεταλλευθεί

το έργο, απλώς υποχρεούται να καταβάλει στο δημιουργό την αντιπαροχή για τη

σχετική εκμετάλλευση. Oι συμβάσεις και άδειες εκμετάλλευσης διακρίνονται σε

αποκλειστικές ή μη, ανάλογα με το αν παρέχουν στον αντισυμβαλλόμενο το δικαίωμα

να ασκεί τις εξουσίες στις οποίες αναφέρεται η σύμβαση ή η άδεια εκμετάλλευσης κατ’

αποκλεισμό οποιουδήποτε τρίτου ή παράλληλα προς άλλους αντισυμβαλλόμενους ή

προς το δημιουργό. Σε περίπτωση αμφιβολίας προβλέπεται ο ερμηνευτικός κανόνας

ότι η σύμβαση και η άδεια εκμετάλλευσης θεωρούνται μη αποκλειστικές.

Οι άδειες Creative Commons μπορούν να υπαχθούν στις άδειες εκμετάλλευσης. Ο

δημιουργός επιλέγει μία από τις άδειες Creative Commons και στη συνέχεια μπορεί να

ενσωματώσει τη συγκεκριμένη άδεια στην ιστοσελίδα του όπου δημοσιεύει το έργο του.

Αν δεν έχει δική του ιστοσελίδα μπορεί να δημοσιεύει το έργο του σε ιστοσελίδες που

διαθέτουν αυτές τις άδειες. Οι άδειες Creative Commons δεν επιτρέπουν τη χρήση

τεχνολογικών μέτρων, δεν καταργούν τους περιορισμούς στην έκταση του

περιουσιακού δικαιώματος και επιτρέπουν την ανταλλαγή έργων με το σύστημα peer

to peer.

Η ύπαρξη και λειτουργία των ελληνοποιημένων αδειών Creative Commons είναι

κατεξοχήν τεχνο-νομικό εγχείρημα αφού πέραν της διαμόρφωσης του νομικού

περιεχομένου τους με έρεισμα κυρίως στο θεσμικό πλαίσιο για την προστασία της

πνευματικής ιδιοκτησίας και στο ενοχικό δίκαιο, η λειτουργία των αδειών αυτών

προϋποθέτει τη χρήση μετα-δεδομένων (meta-tags και meta-data) που επιτρέπουν την

αναγνώριση των έργων τα οποία διατίθενται και διαδίδονται υπό τους όρους και τις

προϋποθέσεις των σχετικών αδειών κατόπιν ενεργοποίησης διαδικτυακών εφαρμογών

που καθιστούν εφικτό τον εύκολο εντοπισμό της διάδοσης των έργων που

προστατεύονται με τις άδειες Creative Commons ή/και την ενδεχόμενη περαιτέρω

τροποποίησή τους υπό τους όρους των αδειών αυτών.

Κάθε άδεια Creative Commons απαρτίζεται από τρία μέρη:

1. το Commons Deed, το εισαγωγικό μέρος

2. το Legal Code, το νομικό μέρος



37/76

3. τα meta-data, το τεχνολογικό μέρος

Το πρώτο μέρος ονομαζόμενο Commons Deed συνίσταται σε περιληπτική διατύπωση

σε απλή γλώσσα έτσι ώστε να είναι εύληπτη και από μη νομομαθείς του περιεχομένου

της άδειας, δηλαδή των χρήσεων του έργου που η άδεια επιτρέπει. Το Commons

Deed δεν υποκαθιστά σε καμία περίπτωση την πλήρη και αναλυτική διατύπωση των

χρήσεων του έργου που η άδεια επιτρέπει όπως αυτή περιλαμβάνεται στο δεύτερο

μέρος της άδειας. Κοντολογίς, το Commons Deed είναι μια σύνοψη της άδειας που

προηγείται της διατύπωσης του πλήρους περιεχομένου της άδειας, με σκοπό να

καθιστά σαφές στον μη νομομαθή δημιουργό το είδος των χρήσεων του έργου που η

άδεια επιτρέπει, και έτσι να βοηθά τον δημιουργό να επιλέξει την καταλληλότερη γι’

αυτόν άδεια.

Το δεύτερο μέρος ονομαζόμενο Legal Code συνίσταται σε πλήρη και αναλυτική

διατύπωση των χρήσεων του έργου που η άδεια επιτρέπει. Το μέρος αυτό της άδειας

είναι διατυπωμένο σε γλώσσα νομική, όπως αυτή που χρησιμοποιείται σε κάθε κείμενο

σύμβασης διαμορφωμένο από δικηγόρους.

Το τρίτο μέρος απαρτίζεται από τα μετα-δεδομένα (meta-tags και meta-data) τα οποία

επιτρέπουν την αναγνώριση των έργων τα οποία διατίθενται και διαδίδονται υπό τους

όρους και τις προϋποθέσεις των αδειών αυτών. Τα μετα-δεδομένα συνιστούν το

τεχνολογικό μέρος των αδειών αυτών και όπως γίνεται αντιληπτό υφίστανται και

λειτουργούν συναρτώμενα στο λεκτικό, συμβατικό, περιεχόμενο των αδειών.

Οι άδειες Creative Commons:

προσφέρονται δωρεάν μέσω διαδικτύου, τόσο στο νομικό όσο και στο

τεχνολογικό τους μέρος.

δεν είναι αποκλειστικές, υπό την έννοια ότι ο δημιουργός ή/και δικαιούχος

δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας διατηρεί το δικαίωμα να επιτρέψει χρήσεις

του έργου του διαφοροποιούμενος είτε ως προς τις άδειες είτε ως προς τα

πρόσωπα που δεσμεύονται από τους όρους των επιλεγόμενων αδειών .

με τη χρήση κάποιας από τις άδειες των Creative Commons ο δημιουργός

ή/και δικαιούχος δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας δεν παραιτείται καμιάς

από τις εξουσίες του, που απορρέουν είτε από το περιουσιακό είτε από το ηθικό



38/76

δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας. Εξακολουθεί να τις διατηρεί και μπορεί να τις

ασκήσει με οποιοδήποτε τρόπο εκείνος κρίνει σκόπιμο.

Οι έξι άδειες CC είναι οι εξής:

Attribution

Attribution + Share-Alike

Attribution + Non-Derivatives

Attribution + Non-Commercial

Attribution + Non-Commercial + Non-Derivatives

Attribution + Non-Commercial + Share-Alike

Ειδικότερα, με χρήση των αδειών CC:

A t t r i b u t i o n

Ο αποδέκτης της άδειας μπορεί να χρησιμοποιήσει το

έργο όπως θέλει, αρκεί να διατηρήσει τις διατυπώσεις

που προβλέπονται στην άδεια σχετικά με την

αναφορά στον αρχικό δημιουργό


S h a r e - A l i k e


έργο όπως θέλει αρκεί να αδειοδοτήσει οποιοδήποτε

παράγωγο έργο με την ίδια άδεια ή μια άδεια με τα

ίδια στοιχεία άδειας και να διατηρήσει τις διατυπώσεις




N o n D e r i v a t i v e s


έργο όπως θέλει, αλλά δεν μπορεί να δημιουργήσει

παράγωγα έργα και πρέπει να διατηρήσει τις

διατυπώσεις που προβλέπονται στην άδεια σχετικά με

την αναφορά στον αρχικό δημιουργό



39/76


N o n C o m m e r c i a l


έργο με οποιονδήποτε τρόπο αρκεί να μην υπάρχει

σκοπός εμπορικής χρήσης και να διατηρήσει τις





N o n D e r i v a t i v e s



σκοπός εμπορικής χρήσης, να μη δημιουργήσει

παράγωγα έργα και να διατηρήσει τις διατυπώσεις





S h a r e - A l i k e



σκοπός εμπορικής χρήσης, να αδειοδοτήσει

οποιοδήποτε παράγωγο έργο με την ίδια άδεια ή μια

άδεια με τα ίδια στοιχεία άδειας και να διατηρήσει τις



X. Εκπαιδευτικό υλικό ανοιχτής πρόσβασης

Όσο το κίνημα της Ανοικτής Πρόσβασης ενισχύεται διεθνώς, όλο και περισσότεροι

εκδότες ή άλλοι ενδιάμεσοι κρίκοι στην αλυσίδα της παραγωγής και

διακίνησης/διάχυσης της γνώσης και της καλλιτεχνικής έκφρασης αναμένεται ότι θα

συμφωνούν, ή θ’ αναγκαστούν να συμφωνήσουν, να επιτρέπουν στους δημιουργούς

τη διατήρηση του δικαιώματος αυτό-αρχειοθέτησης των έργων και δημοσιεύσεών τους

άσχετα αν αυτές εμφανίζονται ταυτόχρονα σε κάποιο εμπορικό περιοδικό ή

αποθετήριο ή άλλο μέσο εμπορικής διανομής.

Στην προκείμενη περίπτωση των ψηφιακών βιβλιοθηκών και αποθετηρίων έργων

μελών του ΤΕΕ, οι συγγραφείς που συναινούν να περιλαμβάνονται τα έργα τους σ’

αυτά θα πρέπει να διατηρούν το δικαίωμα να διαθέσουν ελεύθερα τα δημοσιευμένα



40/76

έργα τους μέσα από άλλα αποθετήρια ανοικτής πρόσβασης (Institutional Repositories)

ή/και από το δικό τους διαδικτυακό τόπο παρέχοντας, όμως, το δικαίωμα πρώτης

δημοσίευσης στο ψηφιακό περιοδικό ή/και αποθετήριο του ΤΕΕ. Στην περίπτωση των

ψηφιακών περιοδικών και αποθετηρίων του ΤΕΕ, πρέπει να αναπτύσσονται μηχανισμοί

αξιολόγησης και διασφάλισης της ποιότητας των περιεχομένων σ’ αυτά έργων έτσι

ώστε η διάθεση των έργων μέσα από τα ψηφιακά περιοδικά και αποθετήρια του ΤΕΕ

ανοικτής πρόσβασης να μη γίνεται σε βάρος του ποιοτικού ελέγχου του διατιθέμενου

περιεχομένου των δημιουργών.

Εκτός του ΤΕΕ που ως νομικό πρόσωπο ανήκει στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, άλλοι

φορείς που δημοσιεύουν έργα ελεύθερα προσβάσιμα μέσω του διαδικτύου μπορεί να

δημιουργούνται από μη κερδοσκοπικούς ή κερδοσκοπικούς οργανισμούς. Στις

περισσότερες των περιπτώσεων, οι φορείς αυτοί θα εφαρμόζουν σύστημα ποιοτικού

ελέγχου (π.χ. τη διαδικασία του peer review), όπως άλλωστε πρέπει να κάνει και το ΤΕΕ.

Ως προς το σύστημα διαχείρισης των πνευματικών δικαιωμάτων του περιεχομένου, τα

ψηφιακά αποθετήρια και websites ανοικτής πρόσβασης του ΤΕΕ πρέπει να επιτρέπουν

στους δημιουργούς να διατηρούν τα πνευματικά δικαιώματά τους και να ασκούν αυτά

κατά το δοκούν. Χρήσιμο θα ήταν τα περιοδικά και αποθετήρια ανοιχτής πρόσβασης

του ΤΕΕ να περιλαμβάνουν στην online περιγραφή της ταυτότητάς τους σαφείς όρους

χρήσης των έργων των δημιουργών, τους οποίους θα πρέπει να αποδέχονται

εγγράφως και «ως έχουν» οι δημιουργοί πριν την αποστολή του έργου τους στο ΤΕΕ

για να χρησιμοποιηθεί αυτό σε ψηφιακό περιοδικό ή/και αποθετήριό του. Στους όρους

αυτούς, το ΤΕΕ ως αντισυμβαλλόμενος του καθενός δημιουργού μπορεί να υποδεικνύει

τη χρήση αδειών ανοιχτού περιεχομένου όπως οι άδειες Creative Commons για τη

διάθεση του έργου του δημιουργού στο κοινό μέσω του ψηφιακού περιοδικού ή/και

αποθετηρίου του ΤΕΕ.

Τα ψηφιακά αποθετήρια είναι ψηφιακές βάσεις δεδομένων στο διαδίκτυο που παρέχουν

ελεύθερη και χωρίς περιορισμό πρόσβαση σε επιστημονικό, καλλιτεχνικό και ερευνητικό

υλικό. Υπάρχουν δυο τύποι αποθετηρίων:

1. Θεματικά αποθετήρια

2. Θεσμικά ή Ιδρυματικά αποθετήρια, που συνήθως υλοποιούνται και

υποστηρίζονται από κάποιο ακαδημαϊκό οργανισμό ή ερευνητικό φορέα

Αποθετήρια, βιβλιοθήκες, websites και περιοδικά ανοικτής πρόσβασης προέκυψαν

επειδή ακριβώς δημιουργήθηκε η ανάγκη της ύπαρξης εκπαιδευτικού υλικού ανοικτής



41/76

πρόσβασης. Ο όρος Open Educational Resources—Εκπαιδευτικό υλικό Ανοικτής

Πρόσβασης—χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά σε διεθνές συνέδριο της UNESCO το

2002 όπου περιγράφηκε ως εξής:

«The open provision of educational resources, enabled by information and

communication technologies, for consultation, use and adaptation by a community

of users for non-commercial purposes»

Η πρωτοβουλία ανοικτής πρόσβασης της Βουδαπέστης (Budapest Open Access

Initiative, 2002) προσδιορίζει την ανοικτή πρόσβαση ως εξής:

«There are many degrees and kinds of wider and easier access to this literature. By

‘open access’ to this literature, we mean its free availability on the public internet,

permitting any users to read, download, copy, distribute, print, search, or link to the

full texts of these articles, crawl them for indexing, pass them as data to software, or

use them for any other lawful purpose, without financial, legal, or technical barriers

other than those inseparable from gaining access to the internet itself. The only

constraint on reproduction and distribution, and the only role for copyright in this

domain, should be to give authors control over the integrity of their work and the right

to be properly acknowledged and cited.»

Επίσης, οι συνδιασκέψεις της Βηθέσδης (Ιούνιος 2003) και του Βερολίνου (Οκτώβρης

2003) προσδιορίζουν την ανοικτή πρόσβαση ως εξής:

«For a work to be OA, the copyright holder must consent in advance to let users

copy, use, distribute, transmit and display the work publicly and to make and

distribute derivative works, in any digital medium for any responsible purpose, subject

to proper attribution of authorship....»

Με την έννοια εκπαιδευτικό και επιστημονικό υλικό ανοικτής πρόσβασης του ΤΕΕ θα

μπορούσαμε να περιγράψουμε τα ψηφιοποιημένα έργα ή/και άλλο υλικό που

διατίθεται ελεύθερα, μέσω αναλογικών ή ψηφιακών μέσων διανομής και διάθεσης, σε

χρήστες εμπλεκόμενους στην επιστημονική διαδικασία για να τα χρησιμοποιούν στα

πλαίσια της επαγγελματικής ή εκπαιδευτικής διαδικασίας, της δια βίου μάθησης και της

έρευνας. Τέτοιο εκπαιδευτικό υλικό είναι συλλογές έργων και υλικού καθώς και

περιοδικών του ΤΕΕ στο οποίο μπορεί καθένας να έχει πρόσβαση χωρίς η

προσβασιμότητα του κάθε χρήστη να περιορίζει την προσβασιμότητα των άλλων σ’



42/76

αυτές. Κατά συνέπεια, το εκπαιδευτικό υλικό ανοικτής πρόσβασης θα έχει τη φύση είτε

δημόσιων αγαθών (public goods) είτε αγαθών η αξία των οποίων μεγαλώνει εκθετικά

όσο περισσότεροι τα χρησιμοποιούν (open fountain of goods).

Στοιχεία της έννοιας εκπαιδευτικό υλικό ανοικτής πρόσβασης πρέπει να είναι:

1. Επιστημονικό και Μαθησιακό υλικό: ολοκληρωμένα μαθήματα ή στοιχεία

μαθημάτων, ή υποστηρικτικό υλικό εκπαίδευσης κ.λ.π.

2. Εργαλεία παραγωγής ψηφιακού επιστημονικού και μαθησιακού υλικού: λογισμικό

ψηφιακής παραγωγής και ανεύρεσης υλικού, εργαλεία προσαρμογής του

παραγόμενου μαθησιακού υλικού σε τοπικά δεδομένα, content & learning

management tools, content development tools, online κοινότητες κ.λ.π.

3. Εργαλεία υλοποίησης της ψηφιακής διάθεσης επιστημονικού και μαθησιακού

υλικού: άδειες εκμετάλλευσης χρήσης πνευματικής ιδιοκτησίας, λογισμικό ψη-

φιακής διάθεσης υλικού κ.λ.π.

Πρέπει να τονίζουμε ότι η έννοια του εκπαιδευτικού υλικού ανοικτής πρόσβασης—και η

έννοια της ανοικτής πρόσβασης, γενικότερα, όπως αυτή προκύπτει από τις διεθνείς

συνδιασκέψεις της Βουδαπέστης, Βηθέσδης, και Βερολίνου—απαιτεί όχι μόνο την άρση

οικονομικής φύσεως εμπόδιων για την πρόσβαση στο περιεχόμενο, αλλά επιπλέον την

άρση και των νομικών εμποδίων, όπως η απαραίτητη συναίνεση του δημιουργού,

προκειμένου να μπορεί να καταστεί το περιεχόμενο προσβάσιμο ελεύθερα.

XI. Κίνητρα και παράγοντες στη δημιουργία ψηφιακών περιοδικών και αποθετηρίων

ανοικτής πρόσβασης και περιεχομένου

Το εύλογο ερώτημα που δημιουργείται το μυαλό του καθενός είναι γιατί ένας

δημιουργός έργου να διαθέσει αυτό μέσω του ψηφιακού περιοδικού ή/και

αποθετηρίου ανοικτής πρόσβασης του ΤΕΕ για επιστημονικούς ή άλλους σκοπούς είτε

με τους όρους χρήσης που τάσσει το ΤΕΕ είτε με κάποια άδεια Creative Commons; Τι

κερδίζει από αυτό;

Υπάρχουν δύο ειδών επιχειρήματα για την απάντηση του ερωτήματος αυτού:

1. επιχειρήματα που περιγράφουν τα οφέλη του δημιουργού από τη διάθεση του

έργου του σε καθεστώς ανοικτής πρόσβασης (Pull arguments)

2. επιχειρήματα που περιγράφουν τις αρνητικές συνέπειες από τη μη διάθεση του

έργου του δημιουργού σε καθεστώς ανοικτής πρόσβασης (Push arguments).



43/76

Ειδικότερα,

Push arguments:

• Αν ο δημιουργός ενός έργου, αλλά και οι φορείς επιστημονικού υλικού δεν

υποστηρίξουν τη διάθεση των έργων και του υλικού υπό καθεστώς ανοικτής

πρόσβασης, τότε ο υφιστάμενος κίνδυνος περιορισμού της εκπαίδευσης ως

δημόσιου αγαθού από τις δυνάμεις της αγοράς εντείνεται.

• Η μη διάθεση επιστημονικών και εκπαιδευτικών έργων υπό καθεστώς ανοικτής

πρόσβασης συμπαρασύρει και εγκλωβίζει την εκπαίδευση, που αναγνωρίζεται

Συνταγματικά ως κατεξοχήν δημόσιο αγαθό, στην τιμολογιακή πολιτική των

κερδοσκοπικών εταιριών και άλλων φορέων που μεσολαβούν στη παραγωγή και

διάθεση του εκπαιδευτικού και ερευνητικού υλικού στο καταναλωτικό κοινό. Η

τιμολογιακή πολιτική των εταιριών αυτών—που μεσολαβούν μεταξύ δημιουργού και

χρήστη του εκπαιδευτικού και ερευνητικού υλικού—δημιουργεί κοινωνικές

ανισότητες και αποκλεισμούς στο βαθμό που όλοι οι ενδιαφερόμενοι πολίτες δεν

θα διαθέτουν την οικονομική δυνατότητα να έχουν ελεύθερη πρόσβαση στο

διατιθέμενο εκπαιδευτικό και ερευνητικό υλικό. Κοντολογίς, η προσβασιμότητα του

κοινού στο επιστημονικό, εκπαιδευτικό και ερευνητικό υλικό θα καθορίζεται από

τους παράγοντες της αγοράς που στοχεύουν εκ φύσεως στην κερδοσκοπία και όχι

από την επιθυμία είτε του δημιουργού είτε του κοινού που χρησιμοποιεί το

εκπαιδευτικό ή ερευνητικό υλικό και επιθυμεί να έχει ακώλυτη πρόσβαση σε αυτό.

Pull arguments:

• Αν ο δημιουργός επιστημονικού, εκπαιδευτικού ή ερευνητικού έργου, αλλά και οι

φορείς του υλικού αυτού υποστηρίξουν τη διάθεση των έργων και του υλικού υπό

καθεστώς ανοικτής πρόσβασης, τότε με αυτή τη διάθεση του περιεχομένου

επιτυγχάνεται μεγαλύτερη και ταχύτερη διάδοση των έργων.

• Όσο περισσότεροι είναι οι χρήστες ενός έργου τόσο μεγαλύτερη μπορεί να είναι η

δημιουργικότητα των χρηστών που εμπνέονται και δημιουργούν περαιτέρω έργα

από το έργο ανοικτής πρόσβασης και διοχετεύουν την έμπνευση και

παραγωγικότητά τους στο κοινωνικό σύνολο.

• Όσο περισσότεροι είναι οι χρήστες ενός επιστημονικού, εκπαιδευτικού ή

ερευνητικού έργου τόσο μεγαλύτερος μπορεί να είναι ο ποιοτικός έλεγχος του

έργου αυτού από τους ίδιους τους χρήστες του.

• Η διάθεση περιεχομένου ψηφιακών περιοδικών και αποθετηρίων υπό καθεστώς

ανοικτής πρόσβασης επιτρέπει την άμβλυνση των υφιστάμενων κοινωνικών



44/76

περιορισμών και αποκλεισμών αναφορικά με την πρόσβαση και χρήση των

περιεχομένων έργων από τον καθένα.

• Η διάθεση έργων υπό καθεστώς ανοικτής πρόσβασης προκαλεί μεγαλύτερη

προβολή, δημιουργεί ταχύτερα φήμη για το δημιουργό, και ικανοποιεί τη συνήθη

επιθυμία του δημιουργού να διαθέσει το έργο του στο κοινό αδιακρίτως.

Πέραν αυτών των επιχειρημάτων, στα κίνητρα ενός δημιουργού για τη διάθεση του

έργου του υπό καθεστώς ανοικτής πρόσβασης, μπορεί κανείς να διακρίνει τα εξής:

1. τον αλτρουισμό ή την ανάγκη επικοινωνίας του δημιουργού με το κοινωνικό

σύνολο για το μοίρασμα της παραγωγής και των προϊόντων της διανοίας του. Το

μοίρασμα δεν βλάπτει, προκαλεί την καινοτομία, την περαιτέρω παραγωγή έργων,

και προσφέρει ικανοποίηση στη γνώση ότι άλλοι έχουν ακώλυτη πρόσβαση στο

προϊόν της διανοίας του δημιουργού.

2. Τη δημοσιότητα και τη δημιουργία φήμης, «egoboo», ελεγχόμενης από το

δημιουργό και όχι από τον εκάστοτε ενδιάμεσο μεσάζοντα, εκδότη ή άλλον, μεταξύ

δημιουργού και κοινού που χρησιμοποιεί το έργο του ή τον διαφημιστή ή marketer

του εκδότη ή της εταιρίας εκμετάλλευσης του ερευνητικού έργου του δημιουργού.

3. Την ευρέως αποδεκτή προσπάθεια για την προώθηση των πωλήσεων του έργου

του δημιουργού μέσω της τακτικής διάθεσης δειγμάτων αυτού, π.χ. sampling,

μεμονωμένα άρθρα, υπό καθεστώς ανοικτής πρόσβασης.

Το κίνημα ανοικτής πρόσβασης βρήκε γόνιμο έδαφος και αναπτύχθηκε αφορώντας

κυρίως στα λεγόμενα «royalty-free» έργα, δηλαδή στα έργα τα οποία οι δημιουργοί

τους παράγουν χωρίς ν’ αποσκοπούν στο οικονομικό κέρδος. Χαρακτηριστικότερο

παράδειγμα των royalty free έργων είναι τα επιστημονικά άρθρα που δημοσιεύουν

επιστήμονες και ερευνητές σε επιστημονικές περιοδικές εκδόσεις. Η συντριπτική

πλειοψηφία των δημιουργών τέτοιων άρθρων παράγει τα έργα με κύριο στόχο την

προαγωγή της επιστήμης και της επιστημονικής αναγνώρισης του συγγραφέα. Και δεν

είναι καθόλου τυχαίο που τόσο στην περίπτωση του ΤΕΕ όσο και διεθνώς σε πληθώρα

άλλων περιπτώσεων, το εγχείρημα της μετάβασης σε καθεστώς ανοικτής πρόσβασης

ξεκίνησε πιλοτικά από επιστημονική περιοδική έκδοση για να γενικευθεί σταδιακά.

Σε πολλές περιπτώσεις υιοθέτησης καθεστώτος ανοικτής πρόσβασης, σημαντικό ρόλο

έπαιξε το γεγονός ότι τα έργα των δημιουργών που τέθηκαν υπό αυτό το καθεστώς

παράγονται με χρηματοδότηση από τη φορολογία των πολιτών. Το επιχείρημα της

ελεύθερης πρόσβασης σε χρηματοδοτούμενα από δημόσιους πόρους έργα είναι



45/76

ισχυρό διεθνώς. Εν όψει αυτού του επιχειρήματος, ο Οργανισμός Οικονομικής

Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Ο.Ο.Σ.Α.) έχει ήδη προβεί στη Διακήρυξη της ελεύθερης

πρόσβασης σε ερευνητικά δεδομένα δημόσιας χρηματοδότησης (Declaration on

Access to Research Data From Public Funding) την οποία προσυπογράφουν

τουλάχιστον τριάντα κράτη-μέλη Ο.Ο.Σ.Α.

Οι δύο σημαντικότεροι δίαυλοι διάθεσης περιεχομένου ανοικτής πρόσβασης είναι τα

επιστημονικά περιοδικά και τα αποθετήρια ανοικτής πρόσβασης. Άλλα μέσα, όπως

websites, ebooks, listservs, blogs, wikis, RSS feeds και P2P file-sharing networks,

χρησιμοποιούνται γι’ αυτό το σκοπό και είναι σίγουρο ότι στο μέλλον θα υπάρξουν και

άλλα μέσα. Η κύρια διαφορά μεταξύ των επιστημονικών περιοδικών εκδόσεων και των

αποθετηρίων είναι ότι στην περίπτωση των πρώτων υπάρχει συνήθως διαδικασία

peer-reviewing ενώ στην περίπτωση των δεύτερων αυτή δεν υφίσταται. Σημαντικές

διαφορές υπάρχουν στον κόστος δημιουργίας και λειτουργίας αυτών, επίσης.

Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που επηρεάζουν τη διάθεση στο κοινό των έργων

των δημιουργών υπό καθεστώς ανοικτής πρόσβασης. Οι παράγοντες αυτοί

διακρίνονται σε:

1. τεχνικούς

2. οικονομικούς

3. κοινωνικούς

4. νομικούς

Στους τεχνικούς παράγοντες περιλαμβάνονται:

1. Η διαθεσιμότητα όλο και μεγαλύτερης ευρυζωνικότητας στις διαδικτυακές

τεχνολογίες επικοινωνιών.

2. Η διαρκώς αυξανόμενη χωρητικότητα των αποθηκευτικών μέσων δεδομένων και η

παράλληλη διαρκώς αυξανόμενη ικανότητα και ταχύτητα στην επεξεργασία

δεδομένων των επεξεργαστών πληροφοριακών συστημάτων.

3. Ο διαρκής εμπλουτισμός της αγοράς με τεχνολογικά (λογισμικού και υλικού—

software & hardware) προϊόντα που επιτρέπουν τη δημιουργία, διανομή, και

μοίρασμα των έργων των δημιουργών.

Στους οικονομικούς παράγοντες περιλαμβάνονται:

1. Η συνεχής μείωση του κόστους κτήσης τεχνολογικών προϊόντων που επιτρέπουν

τη δημιουργία, διανομή και μοίρασμα των έργων των δημιουργών, παράλληλα με



46/76

τη συνεχή βελτίωση της ποιότητας της χρήσης των έργων μέσω αυτών των

τεχνολογικών προϊόντων.

2. Τα νέα μοντέλα οικονομικής ανάπτυξης που δημιουργούνται γύρω από την

διάθεση περιεχομένου ανοικτής πρόσβασης.

3. Το συνεχώς μειούμενο κόστος της ευρυζωνικής σύνδεσης στο διαδίκτυο.

Στους κοινωνικούς παράγοντες περιλαμβάνονται:

1. Αλτρουιστικά κίνητρα

2. Μη χρηματικά οφέλη από τη διάθεση των έργων υπό καθεστώς ανοικτής

πρόσβασης σε νέες κοινωνικές ομάδας χρηστών στις οποίες άλλοτε δεν υπήρχε

διαθεσιμότητα του έργου του δημιουργού.

3. Η επιθυμία του δημιουργού για διαδραστική επικοινωνία με τους χρήστες των

έργων του. Επίσης, η επιθυμία για δημιουργία και διαχείριση κοινοτήτων χρηστών

(online communities, peer-review communities) του έργου του δημιουργού.

Στους νομικούς παράγοντες περιλαμβάνονται:

1. Η δημιουργία νέων μέσων αδειοδότησης όπως οι άδειες Creative Commons για τη

διάθεση έργων υπό καθεστώς ανοικτής πρόσβασης

2. Η δημιουργία νέων πολιτικών διάθεσης της πνευματικής και επιστημονικής

παραγωγής, ιδιαίτερα αυτής που είναι χρηματοδοτούμενη από τις εισφορές των

φορολογουμένων πολιτών παράλληλα με την αξιοποίηση διαδικτυακών

εφαρμογών και εργαλείων υπό συνθήκες ανοικτής πρόσβασης.

Πέραν αυτών των παραγόντων, πρέπει να τονιστεί ότι η εξασφάλιση της ανοικτότητας

(openness) του περιεχομένου δεν συνεπάγεται αυτοδίκαια και την επίτευξη της

προσβασιμότητας του περιεχομένου για όλους. Παράγοντες που μπορούν να

εμποδίζουν την καθολική προσβασιμότητα στο περιεχόμενο ενός επιστημονικού

περιοδικού ή/και αποθετήριου είναι οι εξής:

1. τεχνικά ή/και νομικά μέσα λογοκρισίας του περιεχομένου στο διαδίκτυο.

2. η γλώσσα σύνταξης του περιεχομένου.

3. η έλλειψη δυνατότητας πρόσβασης στο περιεχόμενο των Α.Μ.Ε.Α.

4. η έλλειψη πρόσβασης στο διαδίκτυο.



47/76

XΙI. Ελεύθερα έργα (Free Cultural Works)

Πολύς λόγος γίνεται στις μέρες μας για το ανοιχτό περιεχόμενο, δηλαδή την ελεύθερη

πρόσβαση (open access) σ’ ελεύθερο πνευματικών δικαιωμάτων περιεχόμενο (open

content), δηλαδή για το διεθνώς αναγνωρίσιμο κίνημα Openness, αλλά και τη

γιγάντωση σχετικών πρωτοβουλιών για την ελεύθερη κυκλοφορία και πρόσβαση στη

γνώση. Ως «Ελεύθερα έργα» (Free Cultural Works) ορίζονται τα έργα στα οποία ο

δημιουργός επιτρέπει τις εξής ελευθερίες:

1. Ελευθερία χρήσης του έργου.

2. Ελευθερία μελέτης του έργου και εφαρμογής της γνώσης που παράγεται εκ του

περιεχομένου του έργου.

3. Ελευθερία δημιουργίας και διανομής αντιγράφων του έργου.

4. Ελευθερία δημιουργίας και διανομής παραγώγων έργων, δηλαδή τροποποιήσεων

εκ του έργου.

Ο ορισμός των Ελεύθερων Έργων είναι δημιούργημα εκπορευόμενο από το βιβλίο του

Καθηγητή Lawrence Lessig «Free Culture» αλλά και από τις αρχές που διέπουν το

λογισμικό ανοικτού κώδικα όπως αυτές έχουν προσδιοριστεί από το Free Software

Foundation που ίδρυσε ο Richard Stallman.

Υπόψη των ελευθεριών αυτών, ένα έργο καθίσταται Ελεύθερο Έργο όταν είτε αυτό έχει

διατεθεί με άδειες Creative Commons και ειδικότερα την άδεια Attribution (Aναφορά) ή

την άδεια Attribution + ShareAlike (Αναφορά + Παρόμοια Διανομή), ή άλλες άδειες, αν

υπάρχουν, που επιτρέπουν τις ελευθερίες αυτές δηλαδή παρέχουν στο χρήστη του

έργου τα ίδια δικαιώματα μ’ αυτά που οι εν λόγω άδειες Creative Commons παρέχουν.

Στην περίπτωση αυτή, δηλαδή της διάθεσης έργου με άδειες Creative Commons

Attribution ή Attribution + ShareAlike, το έργο τελεί υπό καθεστώς Some Rights

Reserved μέσω των εν λόγω αδειών, και είναι Ελεύθερο Έργο υπόψη των παρεχόμενων

με τις άδειες αυτές δικαιωμάτων χρήσης στους χρήστες αυτών. Η άλλη περίπτωση

κατά την οποία ένα έργο πληρεί τις προϋποθέσεις χαρακτηρισμού του ως Ελεύθερου

Έργου, αφορά στο έργο που έχει περιέλθει στο Δημόσιο Τομέα—Public Domain—όπου

ουσιαστικά όλες οι ελευθερίες που χαρακτηρίζουν τα Ελεύθερα Έργα υφίστανται επειδή

το έργο τελεί υπό καθεστώς No Rights Reserved. Κατά συνέπεια, γίνεται κατανοητό ότι

οι άδειες Creative Commons είναι, στην ουσία, νομικά μέσα για να επιτευχθεί η

μετάβαση προς την ανοικτή πρόσβαση και τη διάθεση ανοικτού περιεχομένου.



48/76

Το να μιλάμε για Ελεύθερα Έργα—όπως ορίστηκε η έννοιά τους προηγούμενα—σε μία

αγορά, όπως η Ελληνική που μάλλον δεν είναι φίλα προσκείμενη στην καινοτομία των

αδειών Creative Commons, είναι τουλάχιστον ριψοκίνδυνο. Οι δυσκολίες που

δημιουργεί το υφιστάμενο πλαίσιο για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας δεν

θα επέτρεπε εύκολα στους δημιουργούς έργων να επιλέξουν να θέσουν τα έργα τους

στη διάθεση του καταναλωτικού τους κοινού είτε με άδεια Creative Commons

Attribution είτε με την άδεια Attribution + ShareAlike. Ωστόσο, κατά τη γνώμη μας

δύσκολα θα μπορούσε να τους αποτρέψει από το να επιλέξουν κάποια άλλη εκ των

αδειών Creative Commons, όπως η άδεια Attribution + NonCommercial +

NoDerivatives (Αναφορά + Μη Εμπορική Χρήση + Όχι Παράγωγα έργα), για να

διαχειριστούν την πνευματική ιδιοκτησίας τους. Υπόψη αυτού του γεγονότος, η

ενδεχόμενη υιοθέτηση από το ΤΕΕ της τακτικής να χρησιμοποιείται, εναλλακτικά με τους

προτεινόμενους από το ΤΕΕ συμβατικούς όρους χρήσης των έργων των δημιουργών

διατιθέμενων μέσω ψηφιακών περιοδικών ή/και αποθετηρίων, μία άδεια Creative

Commons όπως η άδεια Attribution + NonCommercial + NoDerivatives (Αναφορά +

Μη Εμπορική Χρήση + Όχι Παράγωγα έργα), θα δημιουργούσε ένα status quo ικανό

να βρει μιμητές και σε άλλους φορείς ψηφιακών αποθετηρίων στη χώρα. Άλλωστε, τα

μέχρι σήμερα στατιστικά στοιχεία και δεδομένα χρήσης των αδειών Creative Commons

διεθνώς αναδεικνύουν ότι η πλειονότητα των δημιουργών προτιμά να αδειοδοτεί τα

έργα τους με άδειες Creative Commons που δεν επιτρέπουν την εμπορική χρήση,

παρακρατώντας έτσι το δικαίωμα του δημιουργού να εμπορευθεί το έργο του κατά το

δοκούν.

XΙII. Το παράδειγμα του Harvard University Faculty of Arts & Science

Στις 12 Φεβρουαρίου 2008, το διεθνούς φήμης πανεπιστήμιο Harvard των Η.Π.Α. και

ειδικότερο το τμήμα Faculty of Arts & Science (FAS) πήρε απόφαση να υιοθετήσει

πολιτική ανοικτής πρόσβασης για όλα τα έργα που παράγονται από δημιουργούς στα

πλαίσια των προσφερόμενων από το πανεπιστήμιο αυτό πτυχιακών και μεταπτυχιακών

προγραμμάτων και σπουδαστικών αντικειμένων. Η απόφαση για υιοθέτηση πολιτικής

ανοικτής πρόσβασης που πάρθηκε με ψηφοφορία, ορίζει ότι κάθε μέλος της

ακαδημαϊκής κοινότητας υποχρεούται να στέλνει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο κάθε

άρθρου ή έργου που συγγράφει στο ψηφιακό αποθετήριο του πανεπιστημίου και ότι

κάθε δημιουργός παρέχει την άδεια για χρήση της πνευματικής του ιδιοκτησίας στο

πανεπιστήμιο με σκοπό να χρησιμοποιούνται τα έργα του τόσο στο ψηφιακό

αποθετήριο του πανεπιστημίου όσο και για να διανέμονται αυτά ελεύθερα με κάθε



49/76

τρόπο, εκτός εάν ο δημιουργός έχει εξαιρέσει από την πολιτική ανοικτής πρόσβασης

μεμονωμένες περιπτώσεις των έργων του. Με άλλα λόγια, το τμήμα FAS του

πaπανεπιστημίου Harvard επέλεξε να καταστήσει την πολιτική ανοικτής πρόσβασης ως

τον κανόνα για τα έργα που παράγονται από τα μέλη της κοινότητάς του και να

επιτρέπει την εξαίρεση από τον κανόνα αυτό για μεμονωμένες περιπτώσεις (σύστημα

opt-out). Αναφορικά με το περιεχόμενο του δικαιώματος opt-out από την πολιτική

ανοικτής πρόσβασης, ετέθη ο προβληματισμός αν θα ήταν σκόπιμο το δικαίωμα opt-

out να μην περιλαμβάνει την καταχώρηση του έργου στο ηλεκτρονικό αποθετήριο,

αλλά ν’ αφορά σε κάθε άλλη χρήση διάθεσης του έργου στο κοινό. Δηλαδή,

προτάθηκε να μην μπορεί ο δημιουργός ν’ απoκλείσει το έργο του από το να καταστεί

περιεχόμενο του αποθετηρίου του πανεπιστημίου.

Η εν λόγω απόφαση για την υιοθέτηση πολιτικής ανοικτής πρόσβασης απαρτίζεται

από δύο στοιχεία, εξίσου σημαντικά για επίτευξη του σκοπούμενου αποτελέσματος,

δηλαδή της ευρύτατης δυνατής αποδοχής της πολιτικής ανοιχτής πρόσβασης. Το

πρώτο στοιχείο αφορά στην υποχρεωτική κατάθεση ψηφιακού αντιγράφου του έργου

του δημιουργού σε ηλεκτρονικό αποθετήριο του πανεπιστημίου. Χωρίς το στοιχείο

αυτό, η προσπάθεια ευρύτατης αποδοχής της πολιτικής ανοικτής πρόσβασης δεν

αναμένονταν ότι θα έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Το δεύτερο στοιχείο αφορά στην

παροχή άδειας στο πανεπιστήμιο για χρήση της πνευματικής ιδιοκτησίας του

δημιουργού. Μέσο για την παροχή δικαιωμάτων χρήσης πνευματικής ιδιοκτησίας του

εκάστοτε δημιουργού είναι η λεγόμενη «Πανεπιστημιακή Άδεια» (University License). Η

Πανεπιστημιακή άδεια είναι σύμβαση παροχής δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας

από το δημιουργό προς το πανεπιστήμιο ορίζουσα τις χορηγούμενες εξουσίες, αλλά

και προσδιορίζοντας τις χρήσεις του έργου για τις οποίες δεν παρέχεται η συναίνεση

του δημιουργού (limitations). Τέτοιες χρήσεις για τις οποίες δεν συντρέχει η συναίνεση

του δημιουργού είναι οποιαδήποτε εμπορική χρήση του έργου του. Έτσι, ο δημιουργός

διατηρεί για τον εαυτό του το δικαίωμα και μπορεί να το μεταβιβάσει σε οποιονδήποτε

εκδότη να προβεί σε εκτύπωση και διάθεση του έργου του στο κοινό έναντι οικονομικού

ανταλλάγματος.

Η υπερψήφιση της πρότασης για την υιοθέτηση της πολιτικής ανοικτής πρόσβασης

στο FAS του πανεπιστημίου Harvard συντελέστηκε κατόπιν διετούς τουλάχιστον

συντονισμένης προσπάθειας και σχεδιασμού που περιελάμβανε σωρευτικά τις

παρακάτω δράσεις:



50/76

1. διερεύνηση και προσδιορισμό της βέλτιστης πρακτικής για την αλλαγή πολιτικής

του πανεπιστημίου αναφορικά με τα πνευματικά δικαιώματα των δημιουργών.

2. διαρκή επιμόρφωση των στελεχών τόσο της διοίκησης όσο και των λοιπών

τμημάτων του πανεπιστημίου για την ανοικτή πρόσβαση και τα νομικά μέσα (άδειες

ανοικτής πρόσβασης) για την επίτευξη του σκοπούμενου αποτελέσματος.

3. εντοπισμό και εξασφάλιση των αναγκαίων πόρων για την υποστήριξη της

πολιτικής ανοικτής πρόσβασης.

Επιπλέον, το τμήμα FAS του πανεπιστημίου Harvard, αποφάσισε τη δημιουργία νέας

ειδικής υπηρεσίας στο πλαίσιο του οργανωτικής διάρθρωσης και των λειτουργιών του

εν λόγω πανεπιστημίου, η οποία θα είναι επιφορτισμένη με τη διαχείριση των

ζητημάτων που αφορούν στην υιοθέτηση και λειτουργία της πολιτικής ανοικτής

πρόσβασης. Η υπηρεσία αυτή, δηλαδή το Office of Scholarly Communication (OSC)

απόσκοπεί, στο πλαίσιο της νέας πολιτικής ανοικτής πρόσβασης, να εμπλουτίσει με

όσο το δυνατόν περισσότερα μέλη τη λίστα των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας

του FAS που εισφέρουν την πνευματική τους ιδιοκτησία σύμφωνα με τη νέα πολιτική

ανοικτής πρόσβασης. Επιπλέον, το OSC θα τελεί σε πλήρη διαλειτουργικότητα και

συνεργασία με τις βιβλιοθήκες του πανεπιστημίου Harvard, καθώς και το τμήμα

πληροφορικών συστημάτων, δηλαδή το Office for Information Systems (OIS) με σκοπό

τη βέλτιστη λειτουργία των ηλεκτρονικών αποθετηρίων και ψηφιακών επιστημονικών

περιοδικών του FAS.

Ας σημειωθεί ότι μετά την υιοθέτηση της πολιτικής ανοικτής πρόσβασης του FAS του

πανεπιστημίου Harvard, η Νομική Σχολή του πανεπιστημίου αυτού, δηλαδή το Harvard

Law School (HLS) ανακοίνωσε στις 7 Μαΐου 2008 ότι ομόφωνα ψήφισε υπέρ της

υιοθέτησης πολιτικής ανοικτής πρόσβασης για όλα τα επιστημονικά άρθρα των μελών

της ακαδημαϊκής του κοινότητας, μιμούμενο την αντίστοιχη πολιτική του FAS. Επίσης,

και άλλα πανεπιστημιακά ιδρύματα σπεύδουν να μιμηθούν το παράδειγμα του FAS στο

Harvard. Έτσι το Μάρτιο 2008, το πανεπιστήμιο της California (University of California),

μέσα από το τμήμα του Office of Scholarly Communication, έθεσε σε δημόσια

διαβούλευση την πρότασή του για την υιοθέτηση πολιτικής ανοικτής πρόσβασης.

Η καινοτομία του τμήματος FAS του πανεπιστημίου Harvard είναι σίγουρο ότι θα βρει

πολλούς μιμητές σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα από την υλοποίηση της

πολιτικής ανοικτής πρόσβασης. Ολοκληρώνοντας τη σύντομη αναφορά μας στο

παράδειγμα του Harvard για την ανοικτή πρόσβαση, θα ήταν παράλειψη να μην



51/76

αναφερθεί η περίπτωση τεχνολογικού του πανεπιστημίου της Μασσαχουσσέτης,

δηλαδή του M.I.T. το οποίο πρώτο απ’ όλα τα Ivy League Schools προώθησε την ιδέα

της ανοικτής πρόσβασης και την υλοποίησε στα πλαίσια του προγράμματος

σπουδών Open Course Ware (OCW) προσφέροντας περισσότερα από 1,800

σπουδαστικά αντικείμενα σε καθεστώς ανοιχτής πρόσβασης.

XΙV. Δημιουργία αρχείου ελληνικού περιεχομένου στο διαδίκτυο

Τα κέντρα πληροφόρησης που διαθέτουν την κατάλληλη τεχνολογική υποδομή

μπορούν να θεσμοθετήσουν τη δημιουργία αρχείου εθνικού ιστού των δημόσιων

οργανισμών π.χ. Υπουργεία, Πανεπιστήμια, Επιμελητήρια. Για τη ρύθμιση του θέματος

αυτού χρειάζεται νομοθετική διάταξη ή παραχώρηση σχετικής άδειας από τον κάθε

φορέα. Άλλωστε, σύμφωνα με τη Σύσταση της Επιτροπής της 24ης Αυγούστου 2006, η

«ιστοσυγκομιδή» αποτελεί ένα από τους βασικούς στόχους διαφύλαξης περιεχομένου

στο διαδίκτυο (ΕΕ L 236/28 31.8.2006). Το ΤΕΕ θα μπορούσε να θεσμοθετήσει την

ιστοσυγκομιδή για ορισμένα θέματα.

XV. Επιστημονικές εργασίες ΤΕΕ (ειδικές περιπτώσεις)

XV.a. Ψηφιοποίηση

Η ψηφιοποίηση ενός έργου είναι μία διαδικασία που έχει σαν αποτέλεσμα την

κωδικοποίησή του σε δυαδική μορφή από ένα αναλογικό φορέα και την εγγραφή του

σε ένα ψηφιακό φορέα (πχ σκληρό δίσκο του υπολογιστή). Στην πράξη η

ψηφιοποίηση πληροφοριών και εν προκειμένω των έργων συνοδεύεται πάντοτε από

αποθήκευση σε ηλεκτρονικό φορέα και για το λόγο αυτό η διαδικασία της

ψηφιοποίησης καταλήγει σε αναπαραγωγή. Επειδή η ψηφιοποίηση αλλάζει την

εξωτερική εμφάνιση του έργου -όταν γίνεται χωρίς άδεια- δεν αποκλείεται να θεωρηθεί

ότι προσβάλλει την εξουσία περιφρούρησης της ακεραιότητας του έργου, δηλαδή μίας

από τις εξουσίες που απαρτίζουν το ηθικό δικαίωμα του δημιουργού.

Το ΤΕΕ ψηφιοποιεί τα έργα και τα αποθηκεύει σε ηλεκτρονικό φορέα για να τα

καταστήσει προσιτά στο κοινό μέσω του διαδικτύου. Η ενέργεια αυτή εμπίπτει στα

περιουσιακά δικαιώματα του δημιουργού και, όπως αναφέρεται στην παράγραφο

VII.β. του παρόντος, απαιτεί έγγραφη άδεια για να είναι έγκυρη. Περαιτέρω, η διάθεση

των έργων στο διαδίκτυο εμπίπτει στην έννοια της παρουσίασης στο κοινό και

επιτρέπεται μόνο μετά από άδεια του δημιουργού ή του δικαιούχου.



52/76

XV.β. Θεωρία σκοπού της μεταβίβασης

Σύμφωνα με το άρθρο 15§4 σε περίπτωση που δεν προκύπτει σαφώς από τη

σύμβαση η έκταση ή τα μέσα της μεταβίβασης ή σύμβασης εκμετάλλευσης θεωρείται

ότι ο αντισυμβαλλόμενος αποκτά εκείνες μόνο τις εξουσίες που είναι αναγκαίες για να

εκπληρωθεί ο σκοπός της σύμβασης. Η διάταξη εφαρμόζεται σε περίπτωση

αμφιβολίας ως προς το συγκεκριμένο περιεχόμενο της σύμβασης και έχει ως στόχο

την προστασία του δημιουργού και όχι να ακυρώσει τη σύμβαση. Έτσι, ο δημιουργός

εξακολουθεί να είναι δικαιούχος των εξουσιών που δεν έχουν ρητά μεταβιβαστεί και δεν

είναι αναγκαίες για την εκπλήρωση του σκοπού της σύμβασης.

Στις περιπτώσεις που το ΤΕΕ έχει συνάψει με δημιουργό σύμβαση μεταβίβασης ή

εκμετάλλευσης αλλά δεν έχει ορίσει την έκταση της μεταβίβασης και τα μέσα της

εκμετάλλευσης τότε αναζητείται ο σκοπός της σύμβασης. Σε καμία όμως περίπτωση

δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι ο δημιουργός έχει μεταβιβάσει στο ΤΕΕ τους τρόπους

εκμετάλλευσης που δεν ήταν γνωστοί κατά τη σύναψη της σύμβασης (για παράδειγμα

ψηφιακή διάθεση το 1950).

XV.γ. Το διαδίκτυο ως νέος τρόπος εκμετάλλευσης έργων πνευματικής ιδιοκτησίας

Το άρθρο 13§5 ορίζει ότι η σύμβαση ή η άδεια εκμετάλλευσης δεν μπορεί να

αναφέρεται σε τρόπους εκμετάλλευσης που δεν ήταν γνωστοί κατά το χρόνο

κατάρτισης των δικαιοπραξιών. Σύμφωνα με την αρχή της αλήθειας, οι νέες εξουσίες

που αντιστοιχούν σε νέες μορφές εκμετάλλευσης, μπορούν να γεννηθούν μόνο στο

πρόσωπο του δημιουργού. Έτσι, ακόμα κι αν ο αρχικός δικαιούχος του συλλογικού

έργου και οι δημιουργοί των επιμέρους συμβολών έχουν μεταβιβάσει ολικά τα

περιουσιακά τους δικαιώματα, δεν μπορεί να έχουν μεταβιβάσει την εκμετάλλευση

μέσω διαδικτύου, τουλάχιστον μέχρι την περίοδο που αυτός ο τρόπος εκμετάλλευσης

κατέστη ευρέως γνωστός στο συναλλακτικό κύκλο.

Για να δικαιούται το ΤΕΕ να διαθέσει ψηφιακά τα περιοδικά και τα βιβλία, θα πρέπει να

έχει ρητή άδεια ψηφιακής αναπαραγωγής και διάθεσης στο κοινό [βλ. ΑΔΕΙΑ

ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΣΕ ΨΗΦΙΑΚΟ ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟ σε ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1]. Τέτοια άδεια είναι

αδύνατο να υπάρχει για τα περιοδικά «Έργα» και «Αρχιμήδης» που είναι παλαιότερα (η

έκδοσή τους σταμάτησε το 1931 και το 1910 αντίστοιχα) αλλά εν μέρει και για τα

«Τεχνικά Χρονικά» και το «Ενημερωτικό Δελτίο» που άρχισαν να εκδίδονται (σε έντυπη



53/76

μορφή) το 1932 και το 1959 αντίστοιχα, δηλαδή πολύ πριν η εκμετάλλευση μέσω

διαδικτύου καταστεί ευρέως γνωστή.

Κατά συνέπεια, για να είναι νόμιμη η ψηφιοποίηση και διάθεση στο διαδίκτυο των

περιοδικών και των βιβλίων, ακόμη και αν ο αρχικός δικαιούχος του συλλογικού

έργου και οι δικαιούχοι των επιμέρους συμβολών είχαν μεταβιβάσει ολικά το

περιουσιακό τους δικαίωμα στο ΤΕΕ για κάθε τρόπο εκμετάλλευσης πριν η

εκμετάλλευση μέσω διαδικτύου καταστεί ευρέως γνωστή, απαιτείται κατάρτιση νέας

σύμβασης με τον ίδιο το δημιουργό ή με τους κληρονόμους του ώστε να είναι νόμιμη

η ψηφιοποίηση και η διάθεση στο διαδίκτυο [βλ. ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΚΑΙ

ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗΣ ΣΕ ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟ σε ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2, ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΥ

ΕΡΓΟΥ ΚΑΙ ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗΣ ΣΕ ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟ σε ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3, ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ

ΕΡΓΟΥ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗΣ ΣΕ ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟ σε ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4].

Ως προς την ψηφιακή διάθεση των «Τεχνικών Χρονικών» από το 1998 και του

«Ενημερωτικού Δελτίου» από 1997, θα πρέπει οι δημιουργοί να έχουν επιτρέψει ρητά την

μέσω διαδικτύου εκμετάλλευση των έργων τους.

XV.δ. Παραγγελία ή σύμβαση έργου

Στην περίπτωση παραγγελίας έργου, δημιουργός είναι το φυσικό πρόσωπο που

αναλαμβάνει να εκτελέσει την παραγγελία. Συνήθως πρόκειται για σύμβαση έργου

αλλά δεν αποκλείεται η σύμβαση να έχει τη μορφή μίσθωσης εργασίας. Την πνευματική

ιδιοκτησία αποκτά ο πραγματικός δημιουργός, ο εργολάβος ακόμη και στην

περίπτωση που την παραγγελία δίνει το Δημόσιο. Μόνο στην περίπτωση που

συμβατικά συμφωνείται μεταβίβαση των δικαιωμάτων ή συμφωνείται ότι επιτρέπεται η

εκμετάλλευση του έργου γίνεται (δευτερογενώς) δικαιούχος των περιουσιακών

δικαιωμάτων ο παραγγελέας με την παράδοση του έργου.

Δεν αποκλείεται εκείνος που παραγγέλλει να συμπράττει ενεργά στη δημιουργία του

έργου, οπότε ενδέχεται να πρόκειται για έργο συνεργασίας. Στην τελευταία αυτή

περίπτωση εκείνος που συμβάλλει στη δημιουργία πρέπει είναι ένα φυσικό πρόσωπο ή

αν την παραγγελία έδωσε ένα νομικό πρόσωπο αναζητείται το φυσικό πρόσωπο που

απασχολείται στο νομικό και συνέβαλλε στη δημιουργία.

Αν εκείνος που δημιουργεί το κατά παραγγελία έργο είναι απασχολούμενος με

οποιαδήποτε σχέση εργασίας στο Δημόσιο και η δημιουργία εμπίπτει στις



54/76

αρμοδιότητές του, τότε ισχύουν όσο αναλύθηκαν σχετικά με τους απασχολούμενος

στο Δημόσιο ή σε ΝΠΔΔ. Κατά συνέπεια η πνευματική ιδιοκτησία των έργων, ή μελετών

που παραγγέλλει το ΤΕΕ ανήκει στο πρόσωπο ή τα πρόσωπα που ανέλαβαν να

εκτελέσουν την παραγγελία, εκτός αν από τη σύμβαση προκύπτει ότι με την παράδοση

του έργου το ΤΕΕ αποκτά δικαιώματα εκμετάλλευσης του έργου ή δημιουργός του

έργου είναι απασχολούμενος στο ΤΕΕ με οποιαδήποτε σχέση εργασίας, το έργο αυτό

έγινε σε εκτέλεση των αρμοδιοτήτων του και δεν ορίζεται κάτι άλλο συμβατικά.

XV.ε. Το περιοδικό ως έργο

Το ΤΕΕ μέσω της ιστοσελίδας του επιτρέπει την πρόσβαση στα περιοδικά: α) Τεχνικά

Χρονικά, β) Ενημερωτικό Δελτίο, γ) Έργα και δ) Αρχιμήδης, που εκδίδει το ίδιο. Τα

περιοδικά κατά κανόνα εμπίπτουν στην κατηγορία των συλλογικών έργων. Συλλογικό

είναι το έργο που έχει δημιουργηθεί με τις αυτοτελείς συμβολές περισσότερων

δημιουργών κάτω από την πνευματική διεύθυνση και το συντονισμό ενός φυσικού

προσώπου. Στην εξεταζόμενη περίπτωση ενέχονται τα δικαιώματα: α) του φυσικού

προσώπου που έχει την πνευματική διεύθυνση και το συντονισμό του περιοδικού, β)

των δημιουργών των επιμέρους συμβολών και γ) του εκδότη του περιοδικού.

(i) Αρχικός δικαιούχος του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας επί του περιοδικού

Αρχικός δικαιούχος του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας επί του έργου του

περιοδικού ως συλλογικού έργου είναι το φυσικό πρόσωπο ή τα φυσικά πρόσωπα

που έχουν αναλάβει το συντονισμό και την πνευματική διεύθυνση του. Για να

αναγνωριστεί το φυσικό αυτό πρόσωπο ως αρχικός δικαιούχος πρέπει να έχει

συμβάλλει δημιουργικά στην παραγωγή του έργου (πχ καθορισμός των δημιουργών

των επιμέρους συμβολών και του θεματικού αντικειμένου του έργου, κατευθυντήριες

οδηγίες ως προς το περιεχόμενο κλπ). Μπορεί έτσι να είναι αρχικός δικαιούχος

δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας επί του περιοδικού ο διευθυντής ή ακόμη ο

εκδότης (εφόσον είναι φυσικό πρόσωπο) που συντονίζει και διευθύνει πνευματικά το

περιοδικό.

(ii) Το ΤΕΕ ως δευτερογενής δικαιούχος των δικαιωμάτων εκμετάλλευσης των

περιοδικών

Ένα νομικό πρόσωπο, επειδή δεν μπορεί να δημιουργήσει, καθίσταται δικαιούχος των

δικαιωμάτων εκμετάλλευσης του συλλογικού έργου μόνο δευτερογενώς. Έτσι, για να



55/76

καταστεί το ΤΕΕ δικαιούχος εκμετάλλευσης α) του συλλογικού έργου και β) των

επιμέρους συμβολών, απαιτείται μεταβίβαση των σχετικών εξουσιών του περιουσιακού

δικαιώματος από τον αρχικό δικαιούχο (από εκείνον που συντονίζει ή διευθύνει

πνευματικά) και των δημιουργών των επιμέρους συμβολών εκτός αν αυτός/αυτοί

απασχολούνται με οποιαδήποτε σχέση εργασίας από το ΤΕΕ και το έργο

δημιουργήθηκε σε εκτέλεση του υπηρεσιακού τους καθήκοντος, οπότε εφαρμόζεται το

άρθρο 8 του Ν. 2121/1993 (βλ. παρακάτω έργο «Έργο απασχολούμενων στο ΤΕΕ με

οποιαδήποτε σχέση εργασίας σε εκτέλεση υπηρεσιακού καθήκοντος», σ. 6)

Σημειώνεται ότι το άρθρο 10 του Ν. 2121/2003 στην περίπτωση των συλλογικών έργων

αναγνωρίζει ως κατά τεκμήριο δικαιούχο το νομικό πρόσωπο το όνομα ή η επωνυμία

του οποίου εμφανίζεται πάνω στον υλικό φορέα κατά τρόπο που συνήθως

χρησιμοποιείται για την ένδειξη του δικαιούχου. Το τεκμήριο αυτό διευκολύνει την

απόδειξη της ιδιότητας του νομικού προσώπου ως δικαιούχου, κυρίως όταν ζητείται η

δικαστική προστασία του δικαιώματος. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι το ΤΕΕ μπορεί να

προσφύγει στα δικαστήρια χωρίς να χρειάζεται να αποδείξει τη δευτερογενή κτήση

όταν παραβιάζεται από τρίτο το δικαίωμα εκμετάλλευσης στα εν λόγω περιοδικά, υπό

την προϋπόθεση ότι η επωνυμία του ΤΕΕ εμφανίζεται πάνω στον υλικό φορέα τους. Το

τεκμήριο είναι μαχητό που σημαίνει ότι χωρεί αντίθετη απόδειξη.

(iii) Οι δημιουργοί των επιμέρους συμβολών

Οι δημιουργοί των επιμέρους συμβολών, δηλαδή των φυσικών προσώπων που

γράφουν άρθρα στα α) Τεχνικά Χρονικά, β) Ενημερωτικό Δελτίο, γ) Έργα και δ)

Αρχιμήδης, θεωρούνται αρχικοί δικαιούχοι των επιμέρους συμβολών τους, εφόσον η

επιμέρους συμβολή είναι δεκτική χωριστής εκμετάλλευσης. Αυτό σημαίνει ότι ο

δημιουργός της συμβολής (πχ του άρθρου) δύναται να ασκήσει χωριστά το δικαίωμά

του για άλλο τρόπο εκμετάλλευσης και πέρα από το σκοπό της αρχικής σύμβασης,

εκτός αν έχει μεταβιβάσει αποκλειστικά τα δικαιώματά του στον διευθυντή/συντονιστή ή

στον εκδότη (φυσικό ή νομικό πρόσωπο). Τονίζεται ότι ο αρχικός δικαιούχος του

περιοδικού έχει δικαίωμα στο συλλογικό έργο και δεν μπορεί να χρησιμοποιεί τις

επιμέρους συμβολές για άλλο σκοπό από εκείνο που συμφωνήθηκε με το δημιουργό

της συμβολής.

Στην πράξη οι δημιουργοί των επιμέρους συμβολών υπογράφουν σύμβαση συνήθως

με τον διευθυντή-συντονιστή του περιοδικού που τις περισσότερες φορές έχει τη

μορφή σύμβασης έργου. Η σύμβαση αυτή θα πρέπει να καθορίζει την έκταση της



56/76

μεταβίβασης ή να επιτρέπει υπό προϋποθέσεις τη χωριστή εκμετάλλευση της επιμέρους

συμβολής από το δημιουργό της. Σημειώνεται ότι η χωριστή εκμετάλλευση μιας

επιμέρους συμβολής είναι πιθανό, αν δεν παραβιάζει κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας,

να θεωρηθεί υπό προϋποθέσεις αθέμιτος ανταγωνισμός.

XV.στ. Διάρκεια προστασίας συλλογικού έργου (περιοδικού)

Για τα συλλογικά έργα δεν υπάρχει ειδική διάταξη ως προς τη διάρκεια προστασίας

τους κατά συνέπεια η προστασία διαρκεί όλη τη ζωή του δημιουργού-φυσικού

προσώπου που αναλαμβάνει την πνευματική διεύθυνση και το συντονισμό του έργου

και 70 χρόνια μετά το θάνατό του. Αυτό ισχύει για το συλλογικό έργο, δηλαδή για το

περιοδικό. Η ίδια διάρκεια προστασίας ισχύει και για τις επιμέρους συμβολές. Τελικά

δηλαδή για να καταστεί το περιεχόμενο του περιοδικού δημόσιο αγαθό θα πρέπει να

έχουν περάσει 70 χρόνια από το θάνατο όχι μόνο του αρχικού δικαιούχου (δηλ. του

διευθυντή/συντονιστή) αλλά και του κάθε δημιουργού επιμέρους συμβολής.

Το ΤΕΕ μπορεί να ψηφιοποιήσει και να διαθέσει ηλεκτρονικά τα περιοδικά χωρίς να

ζητήσει άδεια στην περίπτωση που ο αρχικός δικαιούχος του συλλογικού έργου και οι

συγγραφείς των επιμέρους συμβολών είχαν αποβιώσει το αργότερο μέχρι την

31.12.1938 (2009-70 (παίρνουμε τη μεγαλύτερη δυνατή διάρκεια προστασίας)=1939 και

επειδή ο υπολογισμός των 70 χρόνων ξεκινούν από την 1η Ιανουαρίου του έτους που

έπεται του θανάτου αφαιρείται μία ακόμη χρονιά). Αυτά ισχύουν με την επιφύλαξη

δικαιωμάτων σε τυχόν εικόνες ή σχέδια

XVI. Το ΤΕΕ ως εκδότης περιοδικών και βιβλίων

Το ΤΕΕ ως εκδότης των έντυπων περιοδικών και βιβλίων έχει το δικαίωμα να επιτρέπει ή

να απαγορεύει την αναπαραγωγή με οποιοδήποτε τρόπο (φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές

ή άλλες μεθόδους) της στοιχειοθεσίας και της σελιδοποίησης των έργων που έχουν

εκδώσει, για σκοπούς εκμετάλλευσης. Το συγγενικό δικαίωμα του εκδότη διαρκεί 50

χρόνια από την τελευταία έκδοση του έργου.

Στην περίπτωση που το ΤΕΕ δεν είναι εκδότης του περιοδικού για την ψηφιοποίηση του

έργου, για παράδειγμα των περιοδικών «Αρχιτεκτονική» και «Ζυγός», απαιτείται άδεια α)

από τον αρχικό δικαιούχο και τους δημιουργούς των επιμέρους συμβολών ή αν έχει

μεταβιβάσει ή συνάψει αποκλειστική σύμβαση/άδεια εκμετάλλευσης από το



57/76

δευτερογενή δικαιούχο, και β) του εκδότη αν το έργο πρόκειται να τεθεί στο διαδίκτυο με

τη στοιχειοθεσία και τη σελιδοποίηση του εντύπου (πχ σκανάρισμα).

Σημειώνεται ότι στην έννοια της αναπαραγωγής ενέχεται και η μερική αναπαραγωγή.

Το ΤΕΕ χωρίς την άδεια των δικαιούχων (δημιουργών, εκδοτών κλπ) δεν έχει δικαίωμα να

διαθέσει όχι μόνο ολόκληρο το έργο αλλά ούτε μέρος αυτού. Η εξαίρεση του άρθρου

19 του Ν.2121/1993 που αναφέρεται σε όλα τα περιουσιακά δικαιώματα, επιτρέπει

χωρίς άδεια του δημιουργού και χωρίς αμοιβή την παράθεση αποσπασμάτων από

έργο άλλου νομίμως δημοσιευμένου για την υποστήριξη της γνώμης εκείνου που

παραθέτει ή την κριτική της γνώμης άλλου, εφόσον η παράθεση είναι σύμφωνη με τα

χρηστά ήθη και η έκταση των αποσπασμάτων δικαιολογείται από τον επιδιωκόμενο

σκοπό, πάντοτε με την ένδειξη της πηγής και των ονομάτων του δημιουργού και του

εκδότη, εφόσον τα ονόματα αυτά εμφανίζονται στην πηγή. Η αναπαραγωγή και

παρουσίαση στο κοινό μέρους του έργου που δεν είναι σύντομη και δε δικαιολογείται

από τον επιδιωκόμενο σκοπό, απαγορεύεται χωρίς την άδεια των δικαιούχων. Έτσι, για

παράδειγμα το έργο του Π. Καραντηνού, Τα νέα σχολικά κτίρια, δεν μπορεί να

ψηφιοποιηθεί και να διατεθεί ψηφιακά ούτε μερικώς χωρίς την άδεια του δημιουργού ή

του δικαιούχου, αν ο δημιουργός έχει μεταβιβάσει τα περιουσιακά του δικαιώματα.

XVII. Έργο απασχολούμενων στο ΤΕΕ με οποιαδήποτε σχέση εργασίας σε εκτέλεση

υπηρεσιακού καθήκοντος

XVII.a. Βιβλία και περιοδικά

Σε περίπτωση που ένα έργο δημιουργήθηκε από δημόσιο υπάλληλο με οποιαδήποτε

σχέση εργασίας σε εκτέλεση υπηρεσιακού καθήκοντος, το περιουσιακό δικαίωμα

μεταβιβάζεται αυτοδικαίως στον εργοδότη, εκτός αν έχει συμφωνηθεί κάτι άλλο

συμβατικά. Ο υπάλληλος αποκτά πρωτογενώς το περιουσιακό και το ηθικό δικαίωμα,

αλλά γίνεται αυτοδίκαιη μεταβίβαση του περιουσιακού δικαιώματος στον εργοδότη του.

Προϋπόθεση της μεταβίβασης στον εργοδότη είναι να εμπίπτει το έργο στις

αρμοδιότητες που έχουν ανατεθεί στον υπάλληλο. Η δημιουργία μπορεί να είναι το

αποτέλεσμα του κύριου ή παρεπόμενου -συναφούς του κυρίου- καθήκοντος του

υπαλλήλου. Δεν εμπίπτουν στην υπαλληλική αρμοδιότητα α) έργα δημοσίου

υπαλλήλου που δεν σχετίζονται ή ξεπερνούν την ιδιότητά του αυτή (δραστηριότητα της

συγκεκριμένης υπηρεσίας), β) έργα που δημιουργήθηκαν χωρίς να υπάρχει αντίστοιχη

υποχρέωση ή εντολή. Επίσης, δεν ανήκουν στο Δημόσιο έργα που δημιουργούνται



58/76

κατά παραγγελία της Δημόσιας Υπηρεσίας ή του ΝΠΔΔ από πρόσωπο που δεν ανήκει

στο προσωπικό του Δημοσίου ή του ΝΠΔΔ.

Ως προς τα περιοδικά και τα βιβλία που εκδίδει το ΤΕΕ, αν ο αρχικός δικαιούχος και οι

δημιουργοί των επιμέρους συμβολών ή οι δημιουργοί (αν πρόκειται για βιβλίο) είναι

απασχολούμενοι στο ΤΕΕ, τότε γίνεται δεκτό ότι έχουν μεταβιβαστεί στο ΝΠΔΔ

αυτοδίκαια οι περιουσιακές εξουσίες ως προς τους τρόπους εκμετάλλευσης που ήταν

γνωστοί τη στιγμή που ο υπάλληλος ανέλαβε τα καθήκοντά του και εφόσον η

δημιουργία του εμπίπτει στις υπαλληλικές του υποχρεώσεις.

XVII.β. Επιστημονικό έργο του ΤΕΕ - Μελέτες

α) Ομάδες εργασίας

Ως προς το επιστημονικό έργο του ΤΕΕ (μελέτες) εφόσον το έργο είναι πρωτότυπο (δεν

πρόκειται δηλαδή για επιστημονικές θεωρίες και ανακαλύψεις, για αλγόριθμους,

μαθηματικούς τύπους ή ορισμούς ή μαθηματικά θεωρήματα) και εφόσον πρόκειται

για έργο υπαλλήλου του ΤΕΕ που εμπίπτει στην υπαλληλική του αρμοδιότητα ως κύριο

ή παρεπόμενο καθήκον ισχύουν τα ανωτέρω.

Αν το έργο δημιουργήθηκε από πρόσωπα που δεν ανήκουν στο προσωπικό του ΤΕΕ

κατά παραγγελία του τελευταίου, τα περιουσιακά δικαιώματα ανήκουν στα πρόσωπα

αυτά, εκτός αν συμβατικά έχει συμφωνηθεί μεταβίβαση των δικαιωμάτων στο ΝΠΔΔ με

την παράδοση του έργου. Δηλαδή για να διαθέσει στο διαδίκτυο το ΤΕΕ το έργο του

οποίου ζήτησε τη δημιουργία θα πρέπει να έχει έγγραφη άδεια από τους δημιουργούς

του.

β) Συνέδρια, ημερίδες, διαλέξεις και σεμινάρια

Ως προς τα συνέδρια, τις ημερίδες, τις διαλέξεις και τα σεμινάρια που διοργανώνει το

ΤΕΕ αν οι ομιλητές/εισηγητές α) απασχολούνται στο ΤΕΕ με οποιαδήποτε σχέση

εργασίας, β) η συμμετοχή στο συνέδριο, ημερίδα, διάλεξη κλπ αποτελεί κύριο ή

παρεπόμενο καθήκον του και γ) δεν έχει συμφωνηθεί κάτι άλλο συμβατικά, τότε το ΤΕΕ

έχει τα περιουσιακά δικαιώματα και έχει δικαίωμα να αναρτά το υλικό στο διαδίκτυο. Αν

οι ομιλητές δεν ανήκουν στο προσωπικό του ΤΕΕ ή η συμμετοχή στο συνέδριο, ημερίδα,

διάλεξη κλπ δεν αποτελεί κύριο ή παρεπόμενο καθήκον του, τότε το ΤΕΕ, για να

αναρτήσει το υλικό στο διαδίκτυο, θα πρέπει να ζητήσει έγγραφη άδεια από το



59/76

δημιουργό του έργου-ομιλητή/εισηγητή με την πρόσκληση στο συνέδριο, ημερίδα,

διάλεξη, σεμινάριο κοκ.

γ) Φωτογραφίες και αφίσες εκδήλωσης

(i) Φωτογραφίες

Ο Ν. 2121/1993 προστατεύει τη φωτογραφία ως έργο εφόσον είναι πρωτότυπη

(αποτέλεσμα προσωπικής πνευματικής εργασίας του δημιουργού τους) και

ανεξάρτητα από την αισθητική της αξία, όπως κάθε άλλο έργο. Προστατεύονται έτσι

και οι απλές φωτογραφίες και κάθε εικόνα που παράγεται με ανάλογο μέσο ή τρόπο.

Για την πρωτοτυπία της φωτογραφίας μπορεί να ληφθούν υπόψη στοιχεία που

υποδεικνύουν τις επιλογές του δημιουργού όπως η γωνία που διάλεξε ο φωτογράφος,

παρεμβάσεις στα χρώματα, φωτοσκιάσεις, φωτομοντάζ κλπ.

Φωτογραφίες εκδήλωσης (εφόσον παρουσιάζουν πρωτοτυπία), αν αποτελεί έργο

απασχολούμενο στο ΤΕΕ και εμπίπτει στην υπαλληλική του αρμοδιότητα ως κύριο ή

παρεπόμενο καθήκον, ισχύουν τα ανωτέρω. Αν οι φωτογραφίες είναι το αποτέλεσμα

έργου προσώπων που δεν ανήκουν στο προσωπικό του ΤΕΕ και δημιουργήθηκαν κατά

παραγγελία του τελευταίου, τα περιουσιακά δικαιώματα ανήκουν στα πρόσωπα αυτά

εκτός αν συμβατικά έχει συμφωνηθεί μεταβίβαση των δικαιωμάτων στο ΝΠΔΔ με την

παράδοση του έργου. Για να αναρτηθούν στην περίπτωση αυτή οι φωτογραφίες στο

διαδίκτυο πρέπει το ΤΕΕ να λάβει ειδική άδεια. Αυτά ισχύουν ως προς το δίκαιο της

πνευματικής ιδιοκτησίας και τα δικαιώματα του φωτογράφου. Με την ανάρτηση των

φωτογραφιών στο διαδίκτυο δεν αποκλείεται να θίγονται διατάξεις άλλων νόμων πχ

Αστικός Κώδικας αρ.57ΑΚ για την προστασία της προσωπικότητας και νόμος για τα

προσωπικά δεδομένα, όσον αφορά τα πρόσωπα που εμφανίζονται στις

φωτογραφίες.

(ii) Αφίσες

Οι αφίσες εφόσον είναι πρωτότυπες προστατεύονται ως έργο. Μπορεί μάλιστα να

υπαχθούν, υπό προϋποθέσεις, και στα εικαστικά έργα. Αν οι αφίσες των εκδηλώσεων

δημιουργήθηκαν από απασχολούμενο στο ΤΕΕ στα πλαίσια του κύριου ή

παρεπόμενου υπαλληλικού του καθήκοντος, τα περιουσιακά δικαιώματα

μεταβιβάζονται αυτοδίκαια στο ΤΕΕ. Αν οι αφίσες αυτές είναι το αποτέλεσμα έργου

προσώπου που δεν ανήκει στο προσωπικό του ΤΕΕ κατά παραγγελία του τελευταίου,



60/76

τα περιουσιακά δικαιώματα ανήκουν στο πρόσωπο αυτό, εκτός αν συμβατικά έχει

συμφωνηθεί μεταβίβαση των δικαιωμάτων στο ΝΠΔΔ με την παράδοση του έργου.

XVII.γ. Διοικητικά κείμενα και άλλα κείμενα

Έργα όπου εκφράζεται η άσκηση πολιτειακής αρμοδιότητας δηλαδή νόμοι,

διατάγματα, εγκύκλιοι, διοικητικά ή δικαστικά κείμενα δεν προστατεύονται από το Ν.

2121/1993 (άρθρο 2§5), εκτός αν αποτελούν συλλογή ή παράγωγα έργα. Σύμφωνα με

το Ν.1486/1984 όπως δημοσιεύεται στο ΦΕΚ 161 τεύχος πρώτο της 18ης Οκτωβρίου

1984, κεντρικά όργανα του ΤΕΕ είναι η Αντιπροσωπεία, η Διοικούσα Επιτροπή, ο

Πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής και οι Επιστημονικές Επιτροπές Ειδικοτήτων

(προβλέπονται και αντίστοιχα όργανα στα Περιφερειακά Τμήματα), ενώ τον πειθαρχικό

έλεγχο των μελών του ΤΕΕ ασκεί το Ανώτατο Πειθαρχικό Συμβούλιο (άρθρο 6). Οι

αποφάσεις της Διοικούσας Επιτροπής, της Αντιπροσωπείας του ΤΕΕ, τα πρακτικά

συνεδριάσεων Επιτροπών, αποφάσεις του Πειθαρχικού Συμβουλίου, εφόσον

αποτελούν διοικητικά κείμενα με τα οποία εκφράζεται η άσκηση της Πολιτειακής

αρμοδιότητας και εφόσον για τη σύνταξή τους έχει ακολουθηθεί η προβλεπόμενη

διαδικασία και έχουν συμπληρωθεί οι διατυπώσεις που απαιτούνται για την ισχύ τους

(για παράδειγμα υπογραφή Προέδρου, σφραγίδα κλπ), δεν προστατεύονται με

πνευματική ιδιοκτησία. Αν δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις αυτές και εφόσον πρόκειται

για πρωτότυπη δημιουργία, το έργο προστατεύεται με το Ν.2121/1993 και ισχύουν τα

ανωτέρω ως προς την αυτοδίκαιη μεταβίβαση των δικαιωμάτων στο ΝΠΔΔ αν το έργο

έχει δημιουργηθεί από απασχολούμενο στο ΤΕΕ.

Οι πραγματογνωμοσύνες, εφόσον πληρούν την προϋπόθεση της πρωτοτυπίας

προστατεύονται ως έργο λόγου (επιστημονικά έργα) με την πνευματική ιδιοκτησία και

δεν εμπίπτουν στην εξαίρεση του αρ. 2§5, γιατί δεν εκφράζουν Πολιτειακή βούληση. Αν

δημιουργήθηκαν από απασχολούμενο στο ΤΕΕ κατά την εκτέλεση των κύριων ή

παρεπόμενων καθηκόντων του, τα περιουσιακά δικαιώματα ανήκουν στο ΤΕΕ. Αν ο

δημιουργός δεν απασχολείται στο ΤΕΕ, τότε τα περιουσιακά δικαιώματα ανήκουν σ’

αυτόν, εκτός αν έχει συμβατικά συμφωνηθεί διαφορετικά, με την επιφύλαξη εφαρμογής

της θεωρίας του σκοπού. Το ίδιο ισχύει και για τις εκθέσεις εκπροσώπων του ΤΕΕ σε

διαγωνισμούς, συμβούλια κλπ, για τα κείμενα των μελών ΤΕΕ, για τις γνωμοδοτήσεις

του νομικού τμήματος του ΤΕΕ, τις εισηγήσεις μηχανικών στο Πειθαρχικό Συμβούλιο.



61/76

Ως προς το έργο της Επιστημονικής Επιτροπής Ειδικοτήτων ισχύουν τα ίδια, εκτός αν

επειδή το όργανο αυτό προβλέπεται ως κεντρικό όργανο εκφράζει πολιτειακή βούληση.

XVIII. Αρχιτεκτονικά έργα ως προστατευόμενα έργα

Ο Ν.2121/1993 στο άρθρο 2 ρητά προστατεύει τα αρχιτεκτονικά έργα. Στην έννοια του

αρχιτεκτονικού έργου εμπίπτουν τα προσχέδια, τα σκίτσα και οι μακέτες και τα

τρισδιάστατα έργα δηλαδή τα οικοδομήματα, που στην ουσία αναπαράγουν τα

σχέδια. Το αρχιτεκτονικό έργο προστατεύεται, όπως τα υπόλοιπα έργα, εφόσον είναι

πρωτότυπο, ανεξάρτητα από τον λειτουργικό προορισμό του έργου, ανεξάρτητα

δηλαδή από το αν εξυπηρετούν χρηστικές ανάγκες και από τα υλικά που

χρησιμοποιούνται για την κατασκευή του. Η διαμόρφωση των εσωτερικών χώρων

εμπίπτει στην έννοια του αρχιτεκτονικού έργου ενώ προστατεύονται και τα τμήματα του

έργου εφόσον είναι πρωτότυπα, πχ διακοσμητικά στοιχεία στην είσοδο, κάγκελα,

κήπος κλπ. Κείμενα επεξηγηματικά των σχεδίων, εφόσον είναι πρωτότυπα,

προστατεύονται ως έργα λόγου.

Για να είναι πρωτότυπο ένα αρχιτεκτονικό έργο, πρέπει να μην αποτελεί κοινότυπη λύση

σε ένα τεχνικό πρόβλημα με βάση τους κανόνες της επιστήμης. Θα πρέπει ο

αρχιτέκτονας να έχει προβεί σε μία επιλογή των επιμέρους στοιχείων (χρώματα,

διαστάσεις, όγκοι κλπ) ώστε να καταφέρνει να δημιουργεί ένα νέο αισθητικό

αποτέλεσμα και να εναρμονίζει το οικοδόμημα με το υπάρχον περιβάλλον. Έτσι, η

στατική μελέτη ενός πολιτικού μηχανικού δεν προστατεύεται διότι δεν παρουσιάζει

κανένα αισθητικά νέο αποτέλεσμα και αποτελεί απλή επίλυση ενός τεχνικού

προβλήματος σύμφωνα με την οικεία επιστήμη.

Ο δημιουργός του αρχιτεκτονικού έργου, όπως και οι δημιουργοί των υπόλοιπων

έργων, αποκτά πρωτογενώς με τη δημιουργία του έργου περιουσιακά και ηθικά

δικαιώματα. Συχνά όμως τα αρχιτεκτονικά έργα δημιουργούνται από μισθωτούς σε

εκτέλεση σύμβασης εργασίας (για παράδειγμα αρχιτέκτονας που εργάζεται σε

κατασκευαστική εταιρία ή αρχιτεκτονικό γραφείο). Στην περίπτωση αυτή, αν δεν

υπάρχει αντίθετη συμφωνία, θεωρείται ότι ο εργοδότης αποκτά αυτοδίκαια τις

περιουσιακές εξουσίες που είναι αναγκαίες για την εκπλήρωση του σκοπού της

σύμβασης. Δεν χρειάζεται ειδική σύμβαση μεταξύ του μισθωτού και του εργοδότη όταν

πρόκειται για έργο που δημιουργήθηκε σε εκτέλεση της σύμβασης εργασίας, γιατί ο



62/76

ίδιος ο νόμος προβλέπει αυτή την εκχώρηση. Δεν αποκλείεται, άλλωστε, το

αρχιτεκτονικό έργο να δημιουργήθηκε με σύμβαση παραγγελίας, οπότε δεν είναι

απίθανο ο παραγγελέας με τη σύμβαση να απέκτησε και τις περιουσιακές εξουσίες του

αρχιτεκτονικού έργου, αν κάτι τέτοιο ορίζεται ρητά στη σύμβαση.

Σημειώνεται περαιτέρω ότι τα αρχιτεκτονικά έργα εξαιρούνται της ελεύθερης

αναπαραγωγής για ιδιωτική χρήση όταν πρόκειται για αναπαραγωγή σε μορφή

κτιρίου (αρ.18§2α N. 2121/1993). Το ίδιο ισχύει βέβαια και για τμήματα του

οικοδομήματος εφόσον αυτά παρουσιάζουν πρωτοτυπία. Η φωτογράφηση των

οικοδομημάτων αποτελεί αναπαραγωγή του που απαιτεί την άδεια του δημιουργού ή

του δικαιούχου, εκτός αν η φωτογράφηση γίνεται παρεμπιπτόντως, δηλαδή δεν

στοχεύει στην αποτύπωση του συγκεκριμένου κτιρίου (πχ φωτογραφία ιδιώτη μπροστά

σε ένα κτίριο).

Ως προς τα ηθικά δικαιώματα του αρχιτέκτονα αναφέρεται ότι:

α) ο αρχιτέκτονας έχει το δικαίωμα να αναγράφει το όνομά του στην πρόσοψη του

οικοδομήματος που ανήγειρε,

β) έχει το δικαίωμα προσπέλασης στο έργο του για να το μελετήσει, να το

φωτογραφήσει κλπ,

γ) ως προς το δικαίωμα διατήρησης της ακεραιότητας του έργου, ο αρχιτέκτονας

οφείλει να δεχτεί μεταβολές στο έργο του, εφόσον κρίνονται αναγκαίες για λόγους

λειτουργικούς και χρηστικούς και δεν επιφέρουν μείωση της αισθητικής του αξίας. Δεν

επιτρέπονται αισθητικές επεμβάσεις στο έργο του αρχιτέκτονα όταν δεν υπαγορεύεται

από αντικειμενική αναγκαιότητα. Γίνεται ωστόσο δεκτό ότι ως προς την κατασκευή

δημόσιων κτισμάτων μπορεί να απαιτηθεί τροποποίηση προκειμένου να

εξοικονομηθούν χρόνος και χρήματα.

Το ΤΕΕ για να ψηφιοποιήσει και διαθέσει ηλεκτρονικά τα αρχιτεκτονικά σχέδια ή

φωτογραφίες των οικοδομημάτων πρέπει να έχει την άδεια των δημιουργών, εκτός αν

πρόκειται για έργα που δημιουργήθηκαν από απασχολούμενο στο ΤΕΕ σε εκτέλεση

υπηρεσιακού καθήκοντος. Το ΤΕΕ πρέπει, επίσης, να εξετάσει το ενδεχόμενο ο

αρχιτέκτονας να έχει ήδη μεταβιβάσει τα περιουσιακά του δικαιώματα στον εργοδότη

του ή σ’ εκείνον που παρήγγειλε το έργο, οπότε η άδεια θα πρέπει να δοθεί από τον

δευτερογενή δικαιούχο. Το ίδιο ισχύει και για τα κείμενα που ενδεχομένως συνοδεύουν



63/76

το αρχιτεκτονικό σχέδιο. Για το λόγο αυτό το ΤΕΕ πρέπει να δείξει ιδιαίτερη προσοχή

στην ψηφιοποίηση και ψηφιακή διάθεση των αρχείων που περιέχουν έργα παρά το

γεγονός ότι οι δημιουργοί έχουν δωρίσει τα αρχεία (άρθρο 17 Ν. 2121/1993).

Βάσεις δεδομένων με πληροφορίες για μηχανικούς ισχύουν ό,τι αναφέρουμε

παραπάνω για τις βάσεις δεδομένων.



64/76

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1

ΛΟΓΟΤΥΠΟ ΤΕΕ-ΤΙΤΛΟΣ-ΛΟΓΟΤΥΠΟ ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟΥ

ΑΔΕΙΑ ΚΑΤΑΘΕΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΣΤΟ ΨΗΦΙΑΚΟ ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟΥ ΕΛΛΑΔΑΣ ( ΤΕΕ )

Για την κατάθεση του Έργου ή των Έργων σας (εφεξής Έργο) στο ψηφιακό αποθετήριο του Τεχνικού Επιμελητήριου Ελλάδας (εφεξής, ΤΕΕ) απαιτείται ν’ αποδεχθείτε προηγουμένως τους όρους της παρούσας μη αποκλειστικής και ανέγκλητης παροχής Άδειας Κατάθεσης Έργου στο Ψηφιακό Αποθετήριο (εφεξής, Άδεια) όπως περιγράφονται παρακάτω:

1. Εκχωρείτε και παραχωρείτε στο ΤΕΕ το δικαίωμα α) να αναπαραγάγει το Έργο για την αρχειοθέτηση και συντήρησή του και β) να αναπαραγάγει το Έργο και να το διανέμει ηλεκτρονικά μέσω του ψηφιακού αποθετήριου ελεύθερης πρόσβασης και ανοικτού περιεχομένου του ΤΕΕ σε όποια μορφή και με όποιο τρόπο το ΤΕΕ κρίνει βέλτιστο και στη χρονική στιγμή που κρίνει σκόπιμο για τη διατήρηση και διάθεση στο κοινό του Έργου.

2. Εκχωρείτε και παραχωρείτε στο ΤΕΕ, επίσης, τα δικαιώματα να προβεί σε μετάφραση, προσαρμογή και μετατροπή του Έργου, σε παρουσίαση/διάθεση στο κοινό, σε δημόσιο δανεισμό, σε διανομή αντιγράφων σε ψηφιακή μορφή, να περιλαμβάνει το Έργο σε καταλόγους του, και να προσθέτει σε ψηφιακό αντίγραφο του Έργου μετα-δεδομένα (meta-data) για την εξυπηρέτηση της λειτουργίας καταχώρησης του Έργου στο ψηφιακό αποθετήριο και διάθεσής του μέσω αυτού.

3. Η ως άνω εκχώρηση και παραχώρηση των εξουσιών πνευματικής ιδιοκτησίας από εσάς στο ΤΕΕ διαρκεί για όλο το χρονικό διάστημα προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας, για όσο χρονικό διάστημα υφίσταται το ψηφιακό αποθετήριο, και ισχύει για όλες τις χώρες του κόσμου.

4. Διατηρείτε τα πνευματικά δικαιώματα επί του έργου σας, εκτός από δικαιώματα που μπορεί να έχετε μεταβιβάσει σε τρίτους και εκχωρείτε και παραχωρείτε στο ΤΕΕ μόνον τις απολύτως αναγκαίες εξουσίες πνευματικής ιδιοκτησίας για την καταχώρηση του Έργου σας στο ψηφιακό αποθετήριο του ΤΕΕ.

5. Διατηρείτε το δικαίωμα να εκδώσετε και να εμπορευθείτε το Έργο σας μέσω οποιουδήποτε εκδότη ή/και με οποιονδήποτε άλλο τρόπο επιλέξετε.

6. Συναινείτε ν’ ασκεί το ΤΕΕ τις εξουσίες που απορρέουν από το ηθικό δικαίωμα επί του Έργου ιδίως της απόφασης για το χρόνο, τον τόπο, τον τρόπο κατά τους οποίους θα γίνει το Έργο προσιτό στο κοινό και της απαγόρευσης κάθε παραμόρφωσης, αλλοίωσης, προσβολής ή άλλης επέμβασης στο Έργο από τρίτους.

7. Βεβαιώνετε ότι : a. Είστε ο δημιουργός ή δικαιούχος των πνευματικών δικαιωμάτων επί του Έργου. b. Σε περίπτωση περισσοτέρων του ενός δημιουργών ή δικαιούχων έχετε την έγγραφη

συναίνεση του καθένα δημιουργού ή δικαιούχου του Έργου για να προβείτε στην παρούσα παροχή Άδειας.

c. Το Έργο είναι πρωτότυπο και δεν προσβάλει τα πνευματικά δικαιώματα τρίτων. d. Το Έργο δεν παραβιάζει τον ελληνικό νόμο.

8. Αποδέχεστε ότι το ΤΕΕ έχει το δικαίωμα να μην κάνει αποδεκτό Έργο για αρχειοθέτηση ή/και διανομή, και ότι διατηρεί το δικαίωμα να αφαιρέσει από το αποθετήριο κατατεθειμένο Έργο για νομικούς, διαχειριστικούς ή άλλους λόγους.

9. Αναγνωρίζετε ότι το ΤΕΕ δεν υποχρεούται να αναπαραγάγει, να παρουσιάζει ή να διανείμει το Έργο στην μορφή με την οποία κατατέθηκε ή δημιουργήθηκε.

10. Αποδέχεστε ότι το ΤΕΕ έχει την πνευματική ιδιοκτησία, εκτός εάν αναφέρεται διαφορετικά, σε πρόσθετα (μετα)δεδομένα, λογισμικά, κείμενα και τεκμήρια που δημιούργησε αυτό προκειμένου να καταστεί εφικτό για εσάς, τους δημιουργούς ή δικαιούχους, να προβείτε στην κατάθεση του Έργου στο ψηφιακό αποθετήριο.

(check-in στο παρακάτω τετράγωνο)

Υποβάλλω το Έργο σύμφωνα με τους παραπάνω όρους και παρέχω σ’ αυτό την ΑΔΕΙΑ ΚΑΤΑΘΕΣΗΣ

ΕΡΓΟΥ ΣΤΟ ΨΗΦΙΑΚΟ ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟΥ ΕΛΛΑΔΑΣ ( ΤΕΕ)



65/76


ΛΟΓΟΤΥΠΟ ΤΕΕ

ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ ( ΤΕΕ )

Σήμερα την …../…/20…, στην Αθήνα οι παρακάτω συμβαλλόμενοι:

Αφενός

Το ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ (ΤΕΕ) που εδρεύει στην Αθήνα, στη διεύθυνση οδός Καραγιώργη Σερβίας αρ. 4, νομίμως εκπροσωπούμενο από τον Πρόεδρο της Διοικούσας Επιτροπής ΤΕΕ, κ. Γιάννη Αλαβάνο, [εφεξής ΤΕΕ]

Αφετέρου Ο/Η ………………………………………. του ……………. και της ……………………, γεννημένος/η στην ………………….. στις ………………………….., που επαγγέλλεται ………………………………….., κάτοικος ……………………., οδός …………………………… αρ. …., κάτοχος Α.Δ.Τ. με αρ………………./………………… (Α.Φ.Μ. …………….., Δ.Ο.Υ. ………………….), [εφεξής ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η]

Σ Υ Μ Φ Ω Ν Ο Υ Ν Κ Α Ι Α Π Ο Δ Ε Χ Ο Ν Τ Α Ι Τ Α Ε Ξ Η Σ

1. Με την παρούσα σύμβαση το ΤΕΕ σύμφωνα με την………απόφαση του/της …………………………. αναθέτει στον αντισυμβαλλόμενο την παραγωγή έργου (άρθρου, μελέτης κλπ) με αντικείμενο…………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………………………….[εφεξής ΕΡΓΟ].

2. Με τη σύμβαση αυτή το ΤΕΕ καθίσταται αποκλειστικός κύριος του υλικού φορέα και δικαιούχος του ΕΡΓΟΥ και των δικαιωμάτων που απορρέουν από αυτό και αποκτά το δικαίωμα να αξιοποιήσει το ΕΡΓΟ με όποιον τρόπο κρίνει σκόπιμο.

3. Όλα τα έξοδα της εκμετάλλευσης του ΕΡΓΟΥ θα βαραίνουν το ΤΕΕ στο πλαίσιο των σκοπών του. 4. Ο/Η ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η μεταβιβάζει καθ’ ολοκληρία στο ΤΕΕ το σύνολο του περιουσιακού

δικαιώματος από την πνευματική ιδιοκτησία του επί του ΕΡΓΟΥ. Η μεταβίβαση αυτή περιλαμβάνει, όσον αφορά το ΕΡΓΟ και τα αντίτυπα ή αντίγραφα αυτού, ιδίως τις εξουσίες:

a. εγγραφής και άμεσης ή έμμεσης αναπαραγωγής του ΕΡΓΟΥ, προσωρινής ή μόνιμης, με οποιοδήποτε μέσο και μορφή, εν όλω ή εν μέρει

b. μετάφρασης c. διασκευής, προσαρμογής ή άλλης μετατροπής d. διανομής στο κοινό με οποιαδήποτε μορφή μέσω πώλησης ή με άλλους τρόπους e. εκμίσθωσης και δημόσιου δανεισμού του πρωτοτύπου ή των αντιτύπων του ΕΡΓΟΥ f. δημόσιας εκτέλεσης g. ραδιοτηλεοπτικής μετάδοσης παράλληλα προς την επιφάνεια της γης ή μέσω

δορυφόρου και με οποιονδήποτε τρόπο (ραδιόφωνο, τηλεόραση, ηλεκτρομαγνητικά κύματα, διαδίκτυο, συνδρομητική υπηρεσία κλπ)

h. παρουσίασης στο κοινό, μέσω ενσύρματου ή ασύρματου τηλεπικοινωνιακού δικτύου ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο, περιλαμβανομένης και της διάθεσης στο κοινό κατά τρόπο ώστε οποιοσδήποτε να έχει πρόσβαση στο ΕΡΓΟ, όπου και όταν επιλέγει

i. χρήσης ή εκμετάλλευσης του τίτλου του ΕΡΓΟΥ με οποιοδήποτε τρόπο για την προώθηση ή προβολή στο πλαίσιο των σκοπών του ΤΕΕ για την ηλεκτρονική έκδοση και διάθεση έργων από αυτό ή μέσω αυτού.

5. Ο/Η ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η συναινεί να ασκεί ο ΤΕΕ τις εξουσίες που απορρέουν από το ηθικό δικαίωμα επί του ΕΡΓΟΥ, ιδίως:

a. της απόφασης για το χρόνο, τον τόπο, τον τρόπο κατά τους οποίους θα γίνει το ΕΡΓΟ προσιτό στο κοινό

b. της απαγόρευσης κάθε παραμόρφωσης, αλλοίωσης, προσβολής ή άλλης επέμβασης στο ΕΡΓΟ από τρίτους.

6. Ο/Η ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η συναινεί σε κάθε πιθανή τροποποίηση, μετατροπή, προσαρμογή ή άλλη επέμβαση (editing) επί του ΕΡΓΟΥ από οποιοδήποτε και αν προέρχεται, εφόσον αυτή γίνεται στο πλαίσιο των σκοπών του ΤΕΕ για την ηλεκτρονική έκδοση και διάθεσή του ΕΡΓΟΥ του είτε πρόκειται για διάθεση του ΕΡΓΟΥ αυτοτελώς είτε για οποιαδήποτε διάθεσή του με χρήση πληροφορικού συστήματος



66/76

(computerized retrieval system) και με ενσωμάτωση του ΕΡΓΟΥ σε συλλογικό έργο (collection) ή βάση δεδομένων (data base) ή διαδικασία μάθησης εξ αποστάσεως (e-learning).

7. Ο/Η ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η μπορεί να κάνει χρήση τμήματος ή του συνόλου του ΕΡΓΟΥ του για εμπορικούς ή μη εμπορικούς σκοπούς, μόνο ύστερα από γραπτή άδεια του ΤΕΕ. Σε κάθε περίπτωση επανέκδοσης του ΕΡΓΟΥ από το ΤΕΕ ή τρίτον, ο/η ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η οφείλει ν’ αναφέρει ρητά επί του επανεκδιδόμενου ΕΡΓΟΥ του ότι η πρώτη έκδοση αυτού έγινε από το ΤΕΕ και το έτος που αυτή πραγματοποιήθηκε. Το ΤΕΕ μπορεί ν’ αρνηθεί να χορηγήσει τη γραπτή άδειά του στον/στην ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟ/Η εφόσον κρίνει ότι η σκοπούμενη χρήση τμήματος ή του συνόλου του ΕΡΓΟΥ του για οποιονδήποτε λόγο συνιστά πράξη ανταγωνισμού του ΤΕΕ.

8. Το ΤΕΕ οφείλει να μεταβιβάσει στον/στην ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟ/Η ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο του ΕΡΓΟΥ όπως αυτό δημοσιεύεται. Εφόσον η λήψη του ηλεκτρονικού αντιγράφου δεν είναι εφικτή για οποιονδήποτε λόγο, το ΤΕΕ μπορεί να μεταβιβάσει στον/στην ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟ/Η ένα απλό αντίγραφο του ΕΡΓΟΥ όπως αυτό δημοσιεύεται.

9. Το ΤΕΕ μπορεί να μεταβιβάσει τα δικαιώματα που αποκτά με την παρούσα σύμβαση σε τρίτους και ότι ο/η ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η συναινεί στη μεταβίβαση αυτή.

10. Η ως άνω μεταβίβαση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας από τον/την ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟ/Η στο ΤΕΕ διαρκεί για όλο το χρονικό διάστημα προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και ισχύει για όλες τις χώρες του κόσμου.

11. Ο/Η ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η εγγυάται ότι το ΕΡΓΟ είναι πρωτότυπο και ελεύθερο από κάθε δικαίωμα τρίτου και δεν προσβάλλει την πνευματική ιδιοκτησία άλλου. Σε αντίθετη περίπτωση το ΤΕΕ έχει δικαίωμα να αξιώσει την αποκατάσταση κάθε ζημίας που θα υποστεί και να μη δημοσιεύσει το ΕΡΓΟ ή να παύσει (άρει) τη σχετική δημοσίευση. Το ΤΕΕ έχει τη διακριτική ευχέρεια, εφόσον κρίνει ότι τμήμα του ΕΡΓΟΥ προσβάλλει δικαιώματα ή την προσωπικότητα τρίτων ή αντίκειται στους νόμους, να αφαιρέσει το σχετικό τμήμα του ΕΡΓΟΥ.

12. Ο/Η ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η αναλαμβάνει την υποχρέωση να παραδώσει το ΕΡΓΟ εντός προθεσμίας ένα μήνα μετά από την ανάθεση για την εκτέλεση του ΕΡΓΟΥ όπως ορίζεται στο παρόν συμφωνητικό. Αν η ανάθεση γίνει σταδιακά και τμηματικά, ο/η ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η έχει την υποχρέωση να παραδώσει κάθε τμήμα του ΕΡΓΟΥ ένα μήνα μετά την ανάθεση από το ΤΕΕ της εκτέλεσης του αντίστοιχου τμήματος του ΕΡΓΟΥ. Σε κάθε περίπτωση όπου το ΕΡΓΟ συνολικά ή τμηματικά δεν παραδοθεί ολόκληρο στο καθορισμένο χρονικό διάστημα παράδοσης, το ΤΕΕ έχει το δικαίωμα να υπαναχωρήσει μονομερώς από το συμφωνητικό αυτό και να διεκδικήσει με κάθε νόμιμο μέσο χρηματική αποζημίωση από τον/την ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟ/Η. Η παράδοση του ΕΡΓΟΥ συνολικά ή τμηματικά θα γίνεται όπως προβλέπεται σε σχετική διαδικασία που καθορίζει το ΤΕΕ.

13. Σε κάθε περίπτωση ο/η ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η υποχρεούται να συμπράξει με το ΤΕΕ για την αποτροπή οποιουδήποτε εμποδίου στην εκμετάλλευση και χρήση του ΕΡΓΟΥ.

14. Η συνολική αμοιβή του/της ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΥ/ΗΣ για την εκτέλεση του ΕΡΓΟΥ σε πλήρη και ολοσχερή εξόφληση κάθε αξίωσης ανέρχεται στο συνολικό ποσό των ……………………ΧΙΛΙΑΔΩΝ ΕΥΡΩ ΚΑΙ ………………… ΛΕΠΤΩΝ (….,….. €) το οποίο και τα συμβαλλόμενα μέρη κρίνουν ότι είναι δίκαιο και εύλογο τίμημα για τη δημιουργία, παραγωγή, εκτέλεση και παράδοση του ΕΡΓΟΥ καθώς και για κάθε είδους εκμετάλλευση ή χρήση αυτού του ΕΡΓΟΥ από το ΤΕΕ ή τρίτους που τυχόν θα υποδείξει το ΤΕΕ. Στην παραπάνω αμοιβή θα γίνονται όλες οι νόμιμες κρατήσεις και θα αφαιρείται οποιοδήποτε ποσό, φόρος, τέλος, ασφαλιστική εισφορά κτλ. είναι υποχρεωμένος το ΤΕΕ να καταβάλει για λογαριασμό του/της ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΥ/ΗΣ. Ο/Η ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η αναλαμβάνει την υποχρέωση να υπογράφει ή εκδίδει τα κατά νόμο απαραίτητα παραστατικά στοιχεία για την είσπραξη της αμοιβής του/της.

15. Τα συμβαλλόμενα μέρη συμφωνούν ότι το ΤΕΕ ως αποκλειστικός κύριος του υλικού φορέα και δικαιούχος του ΕΡΓΟΥ και των δικαιωμάτων που απορρέουν από αυτό μπορεί να διανέμει και διαθέτει το ΕΡΓΟ στο κοινό με χρήση οποιασδήποτε εκ των αδειών εκμετάλλευσης έργων πνευματικής ιδιοκτησίας ανοικτής πρόσβασης (π.χ. άδειες CREATIVE COMMONS) στην ελληνική τους έκδοση. Σε κάθε περίπτωση που ο/η ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η διαθέτει το ΕΡΓΟ του με χρήση οποιασδήποτε εκ των αδειών εκμετάλλευσης έργων πνευματικής ιδιοκτησίας ανοικτής πρόσβασης, υποχρεούται να ενημερώσει ρητά το ΤΕΕ για το γεγονός αυτό και το είδος της άδειας εκμετάλλευσης ανοικτής πρόσβασης που έχει επιλέξει για τη διάθεση του ΕΡΓΟΥ στο κοινό.

16. Τα συμβαλλόμενα μέρη δηλώνουν ότι όλοι οι όροι του παρόντος συμφωνητικού είναι ουσιώδεις, εκφράζουν τη βούλησή τους να συνεργαστούν για την παραγωγή και διάθεση του ΕΡΓΟΥ, ανταποκρίνονται πλήρως στους όρους του παρόντος συμφωνητικού και παραιτούνται από κάθε δικαίωμα να ακυρώσουν ή να διαρρήξουν το συμφωνητικό για οποιοδήποτε λόγο και για αυτούς που προβλέπονται στα άρθρα 140, 178, 179, 288 και 388 του Αστικού Κώδικα, καθώς και για όσα τυχόν προβλέπονται στη νομοθεσία της πνευματικής ιδιοκτησίας. Σε περίπτωση παραβίασης έστω και ενός όρου του παρόντος συμφωνητικού από τον/την ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟ/Η, το ΤΕΕ έχει το δικαίωμα να καταγγείλει τη σύμβαση και να αξιώσει από τον/την ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟ/Η εύλογη αποζημίωση.

17. Καμία τροποποίηση, διαγραφή, προσθήκη, ακύρωση, παραίτηση ή άλλη μεταβολή όρου ή διατάξεως του παρόντος συμφωνητικού δεν θα είναι ισχυρή και έγκυρη παρά μόνο εφόσον διατυπωθεί εγγράφως.

Το παρόν συμφωνητικό συντάσσεται σε δύο όμοια πρωτότυπα

από τα οποία το ένα λαμβάνει Ο/Η ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η και το άλλο αποστέλλεται στο ΤΕΕ



67/76

ΟΙ ΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΙ

Ο/Η ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η ΤΟ ΤΕΕ

..........................................

(υπογραφή)

.......................................... Γιάννης Αλαβάνος

Πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής

(σφραγίδα)

..........................................



68/76



ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ ( ΤΕΕ )


Αφενός


Αφετέρου Ο/Η ………………………………………. του ……………. και της ……………………, γεννημένος/η στην ………………….. στις ………………………….., που επαγγέλλεται ………………………………….., κάτοικος ……………………., οδός …………………………… αρ. …., κάτοχος Α.Δ.Τ. με αρ………………./………………… (Α.Φ.Μ. …………….., Δ.Ο.Υ. ………………….), [εφεξής ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ 1 ή ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ εφόσον γίνεται αναφορά σε όλους τους δημιουργούς]

&

Ο/Η ………………………………………. του ……………. και της ……………………, γεννημένος/η στην ………………….. στις ………………………….., που επαγγέλλεται ………………………………….., κάτοικος ……………………., οδός …………………………… αρ. …., κάτοχος Α.Δ.Τ. με αρ………………./………………… (Α.Φ.Μ. …………….., Δ.Ο.Υ. ………………….), [εφεξής ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ 2 ή ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ εφόσον γίνεται αναφορά σε όλους τους δημιουργούς]

Ο ι ο π ο ί ο ι τ ε λ ο ύ ν υ π ό τ ι ς ο δ η γ ί ε ς κ α ι τ ο ν σ υ ν τ ο ν ι σ μ ό τ ω ν δ ρ α σ τ η ρ ι ο τ ή τ ω ν τ ο υ ς γ ι α τ η ν π α ρ α γ ω γ ή τ ο υ Σ υ λ λ ο γ ι κ ο ύ Έ ρ γ ο υ τ ο υ ς α π ό

Τον/Την ………………………………………. του ……………. και της ……………………, γεννημένο/η στην ………………….. στις ………………………….., που επαγγέλλεται ………………………………….., κάτοικος ……………………., οδός …………………………… αρ. …., κάτοχος Α.Δ.Τ. με αρ………………./………………… (Α.Φ.Μ. …………….., Δ.Ο.Υ. ………………….), [εφεξής ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η]

Σ Υ Μ Φ Ω Ν Ο Υ Ν Κ Α Ι Α Π Ο Δ Ε Χ Ο Ν Τ Α Ι Τ Α Ε Ξ Η Σ

1. Με την παρούσα σύμβαση το ΤΕΕ σύμφωνα με την………απόφαση του/της …………………………. αναθέτει στον αντισυμβαλλόμενο την παραγωγή έργου (άρθρου, μελέτης κλπ) με αντικείμενο…..……….. ……………………………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………….[εφεξής ΕΡΓΟ].


3. Όλα τα έξοδα της εκμετάλλευσης του ΕΡΓΟΥ θα βαραίνουν το ΤΕΕ στο πλαίσιο των σκοπών του. 4. Ο/Η ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η μεταβιβάζει καθ’ ολοκληρία στο ΤΕΕ το σύνολο του περιουσιακού

δικαιώματος από την πνευματική ιδιοκτησία του επί του ΕΡΓΟΥ. Η μεταβίβαση αυτή περιλαμβάνει, όσον αφορά το ΕΡΓΟ και τα αντίτυπα ή αντίγραφα αυτού, ιδίως τις εξουσίες:






69/76



5. Ο/Η ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η συναινεί να ασκεί ο ΤΕΕ τις εξουσίες που απορρέουν από το ηθικό δικαίωμα επί του ΕΡΓΟΥ, ιδίως:

j. της απόφασης για το χρόνο, τον τόπο, τον τρόπο κατά τους οποίους θα γίνει το ΕΡΓΟ προσιτό στο κοινό

k. της απαγόρευσης κάθε παραμόρφωσης, αλλοίωσης, προσβολής ή άλλης επέμβασης στο ΕΡΓΟ από τρίτους.

6. Ο/Η ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η συναινεί σε κάθε πιθανή τροποποίηση, μετατροπή, προσαρμογή ή άλλη επέμβαση (editing) επί του ΕΡΓΟΥ από οποιοδήποτε και αν προέρχεται, εφόσον αυτή γίνεται στο πλαίσιο των σκοπών του ΤΕΕ για την ηλεκτρονική έκδοση και διάθεσή του ΕΡΓΟΥ του είτε πρόκειται για διάθεση του ΕΡΓΟΥ αυτοτελώς είτε για οποιαδήποτε διάθεσή του με χρήση πληροφορικού συστήματος (computerized retrieval system) και με ενσωμάτωση του ΕΡΓΟΥ σε συλλογικό έργο (collection) ή βάση δεδομένων/αποθετήριο (data base) ή διαδικασία μάθησης εξ αποστάσεως (e-learning).

7. Ο/Η ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η μπορεί να κάνει χρήση τμήματος ή του συνόλου του ΕΡΓΟΥ του για εμπορικούς ή μη εμπορικούς σκοπούς, μόνο ύστερα από γραπτή άδεια του ΤΕΕ. Σε κάθε περίπτωση χρήσης τμήματος ή του συνόλου του ΕΡΓΟΥ από τον ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟ/Η ή τρίτον, ο/η ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η οφείλει ν’ αναφέρει ρητά επί του επανεκδιδόμενου ΕΡΓΟΥ του ότι η πρώτη έκδοση αυτού έγινε από το ΤΕΕ και το έτος που αυτή πραγματοποιήθηκε. Το ΤΕΕ μπορεί ν’ αρνηθεί να χορηγήσει τη γραπτή άδειά του στον/στην ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟ/Η εφόσον κρίνει ότι η σκοπούμενη χρήση τμήματος ή του συνόλου του ΕΡΓΟΥ του για οποιονδήποτε λόγο συνιστά πράξη ανταγωνισμού του ΤΕΕ.

8. Το ΤΕΕ οφείλει να διαβιβάσει στον/στην ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟ/Η από ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο του ΕΡΓΟΥ για κάθε ένα ΔΗΜΙΟΥΡΓΟ όπως αυτό δημοσιεύεται. Εφόσον η λήψη του ηλεκτρονικού αντιγράφου, ενός για κάθε ένα ΔΗΜΙΟΥΡΓΟ, δεν είναι εφικτή για οποιονδήποτε λόγο, το ΤΕΕ μπορεί να παραδώσει στον/στην ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟ/Η από ένα απλό αντίγραφο του ΕΡΓΟΥ για κάθε ένα ΔΗΜΙΟΥΡΓΟ όπως αυτό δημοσιεύεται.

9. Το ΤΕΕ μπορεί να μεταβιβάσει τα δικαιώματα που αποκτά με την παρούσα σύμβαση σε τρίτους και ο/η ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η συναινεί στη μεταβίβαση αυτή.

10. Η ως άνω μεταβίβαση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας από τον/την ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟ/Η στο ΤΕΕ διαρκεί για όλο το χρονικό διάστημα προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και ισχύει για όλες τις χώρες του κόσμου.

11. Ο/Η ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η εγγυάται ότι το ΕΡΓΟ είναι πρωτότυπο και ελεύθερο από κάθε δικαίωμα τρίτου και δεν προσβάλλει την πνευματική ιδιοκτησία άλλου. Σε αντίθετη περίπτωση το ΤΕΕ έχει δικαίωμα να αξιώσει την αποκατάσταση κάθε ζημίας που θα υποστεί και να μη δημοσιεύσει το ΕΡΓΟ ή να παύσει τη σχετική δημοσίευση. Το ΤΕΕ έχει τη διακριτική ευχέρεια, εφόσον κρίνει ότι τμήμα του ΕΡΓΟΥ προσβάλλει δικαιώματα ή την προσωπικότητα τρίτων ή αντίκειται στους νόμους, να αφαιρέσει το σχετικό τμήμα του ΕΡΓΟΥ.

12. Ο/Η ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η αναλαμβάνει την υποχρέωση να παραδώσει το ΕΡΓΟ εντός προθεσμίας ένα μήνα μετά από την ανάθεση για την εκτέλεση του ΕΡΓΟΥ όπως ορίζεται στο παρόν συμφωνητικό. Αν η ανάθεση γίνει σταδιακά και τμηματικά, ο/η ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η έχει την υποχρέωση να παραδώσει κάθε τμήμα του ΕΡΓΟΥ ένα μήνα μετά την ανάθεση από το ΤΕΕ της εκτέλεσης του αντίστοιχου τμήματος του ΕΡΓΟΥ. Σε κάθε περίπτωση όπου το ΕΡΓΟ συνολικά ή τμηματικά δεν παραδοθεί ολόκληρο στο καθορισμένο χρονικό διάστημα παράδοσης, το ΤΕΕ έχει το δικαίωμα να υπαναχωρήσει μονομερώς από το συμφωνητικό αυτό και να διεκδικήσει με κάθε νόμιμο μέσο χρηματική αποζημίωση από τον/την ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟ/Η ή/και τον/την ΔΗΜΙΟΥΡΓΟ που δεν προέβη σε προσήκουσα εκπλήρωση της υποχρέωσής του/της. Η παράδοση του ΕΡΓΟΥ συνολικά ή τμηματικά θα γίνεται όπως προβλέπεται σε σχετική διαδικασία που καθορίζει το ΤΕΕ.

13. Σε κάθε περίπτωση ο/η ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η υποχρεούται να συμπράξει με το ΤΕΕ για την αποτροπή οποιουδήποτε εμποδίου στην εκμετάλλευση και χρήση του ΕΡΓΟΥ.

14. Η συνολική αμοιβή του/της ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΥ/ΗΣ για την εκτέλεση του ΕΡΓΟΥ σε πλήρη και ολοσχερή εξόφληση κάθε αξίωσης ανέρχεται στο συνολικό ποσό των ………………………………………… ΕΥΡΩ ΚΑΙ ………………… ΛΕΠΤΩΝ (….,….. €) το οποίο και τα συμβαλλόμενα μέρη κρίνουν ότι είναι δίκαιο και εύλογο τίμημα για τη δημιουργία, παραγωγή, εκτέλεση και παράδοση του ΕΡΓΟΥ καθώς και για κάθε είδους εκμετάλλευση ή χρήση αυτού του ΕΡΓΟΥ από το ΤΕΕ ή τρίτους που τυχόν θα υποδείξει το ΤΕΕ. Στην παραπάνω αμοιβή θα γίνονται όλες οι νόμιμες κρατήσεις και θα αφαιρείται οποιοδήποτε ποσό, φόρος, τέλος, ασφαλιστική εισφορά κτλ. είναι υποχρεωμένο το ΤΕΕ να καταβάλει για λογαριασμό του/της ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΥ/ΗΣ. Ο/Η ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η αναλαμβάνει την υποχρέωση να υπογράφει ή εκδίδει τα κατά νόμο απαραίτητα παραστατικά στοιχεία για την είσπραξη της αμοιβής του/της. Εκ της συνολικής αμοιβής αυτής τα συμβαλλόμενα μέρη συμφωνούν ότι η διανομή του χρηματικού ποσού στους ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΣ θα γίνει όπως προβλέπει το ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 της παρούσας σύμβασης που αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτής.



70/76

15. Τα συμβαλλόμενα μέρη συμφωνούν ότι το ΤΕΕ ως αποκλειστικός κύριος του υλικού φορέα και δικαιούχος του ΕΡΓΟΥ και των δικαιωμάτων που απορρέουν από αυτό μπορεί να διανέμει και διαθέτει το ΕΡΓΟ στο κοινό με χρήση οποιασδήποτε εκ των αδειών εκμετάλλευσης έργων πνευματικής ιδιοκτησίας ανοικτής πρόσβασης (π.χ. άδειες CREATIVE COMMONS) στην ελληνική τους έκδοση. Σε κάθε περίπτωση που ο/η ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η διαθέτει το ΕΡΓΟ του με χρήση οποιασδήποτε εκ των αδειών εκμετάλλευσης έργων πνευματικής ιδιοκτησίας ανοικτής πρόσβασης, υποχρεούται να ενημερώσει ρητά το ΤΕΕ και τους ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΣ για το γεγονός αυτό και το είδος της άδειας εκμετάλλευσης ανοικτής πρόσβασης που έχει επιλέξει για τη διάθεση του ΕΡΓΟΥ στο κοινό.

16. Τα συμβαλλόμενα μέρη δηλώνουν ότι όλοι οι όροι του παρόντος συμφωνητικού είναι ουσιώδεις, εκφράζουν τη βούλησή τους να συνεργαστούν για την παραγωγή και διάθεση του ΕΡΓΟΥ, ανταποκρίνονται πλήρως στους όρους του παρόντος συμφωνητικού και παραιτούνται από κάθε δικαίωμα να ακυρώσουν ή να διαρρήξουν το συμφωνητικό για οποιοδήποτε λόγο και για αυτούς που προβλέπονται στα άρθρα 140, 178, 179, 288 και 388 του Αστικού Κώδικα, καθώς και για όσα τυχόν προβλέπονται στη νομοθεσία της πνευματικής ιδιοκτησίας. Σε περίπτωση παραβίασης έστω και ενός όρου του παρόντος συμφωνητικού από τον/την ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟ/Η, το ΤΕΕ έχει το δικαίωμα να καταγγείλει τη σύμβαση και να αξιώσει από τον/την ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟ/Η ή/και τους ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΣ εύλογη αποζημίωση.




ΟΙ ΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΙ Ο/Η ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η ΤΟ ΤΕΕ

..........................................

(υπογραφή)



(σφραγίδα)

..........................................



71/76



ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΣΥΝΕΡΓΑΣ ΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ ( ΤΕΕ )


Αφενός


Αφετέρου Ο/Η ………………………………………. του ……………. και της ……………………, γεννημένος/η στην ………………….. στις ………………………….., που επαγγέλλεται ………………………………….., κάτοικος ……………………., οδός …………………………… αρ. …., κάτοχος Α.Δ.Τ. με αρ………………./………………… (Α.Φ.Μ. …………….., Δ.Ο.Υ. ………………….), [εφεξής ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ 1 ή ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ εφόσον γίνεται αναφορά σε όλους τους δημιουργούς]

&

Ο/Η ………………………………………. του ……………. και της ……………………, γεννημένος/η στην ………………….. στις ………………………….., που επαγγέλλεται ………………………………….., κάτοικος ……………………., οδός …………………………… αρ. …., κάτοχος Α.Δ.Τ. με αρ………………./………………… (Α.Φ.Μ. …………….., Δ.Ο.Υ. ………………….), [εφεξής ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ 2 ή ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ εφόσον γίνεται αναφορά σε όλους τους δημιουργούς]

Ο ι ο π ο ί ο ι σ υ μ π ρ ά τ τ ο υ ν κ α ι κ α τ ε υ θ ύ ν ο υ ν τ η ν π ρ ο σ ω π ι κ ή σ υ ν ε ι σ φ ο ρ ά τ ο υ ς γ ι α τ η ν π α ρ α γ ω γ ή τ ο υ Έ ρ γ ο υ Σ υ ν ε ρ γ α σ ί α ς

1. Με την παρούσα σύμβαση το ΤΕΕ σύμφωνα με την………απόφαση του/της …………………………. αναθέτει στον αντισυμβαλλόμενο την παραγωγή έργου (άρθρου, μελέτης κλπ) με αντικείμενο…..……….. ……………………………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………….[εφεξής ΕΡΓΟ].


3. Όλα τα έξοδα της εκμετάλλευσης του ΕΡΓΟΥ θα βαραίνουν το ΤΕΕ στο πλαίσιο των σκοπών του. 4. Οι ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ μεταβιβάζουν καθ’ ολοκληρία στο ΤΕΕ το σύνολο του περιουσιακού δικαιώματος από

την πνευματική ιδιοκτησία τους επί του ΕΡΓΟΥ. Η μεταβίβαση αυτή περιλαμβάνει, όσον αφορά το ΕΡΓΟ και τα αντίτυπα ή αντίγραφα αυτού, ιδίως τις εξουσίες:






5. Οι ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ συναινούν να ασκεί ο ΤΕΕ τις εξουσίες που απορρέουν από το ηθικό δικαίωμα επί του ΕΡΓΟΥ, ιδίως:



72/76

a. της απόφασης για το χρόνο, τον τόπο, τον τρόπο κατά τους οποίους θα γίνει το ΕΡΓΟ προσιτό στο κοινό

b. της απαγόρευσης κάθε παραμόρφωσης, αλλοίωσης, προσβολής ή άλλης επέμβασης στο ΕΡΓΟ από τρίτους.

6. Οι ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ συναινούν σε κάθε πιθανή τροποποίηση, μετατροπή, προσαρμογή ή άλλη επέμβαση (editing) επί του ΕΡΓΟΥ από οποιοδήποτε και αν προέρχεται, εφόσον αυτή γίνεται στο πλαίσιο των σκοπών του ΤΕΕ για την ηλεκτρονική έκδοση και διάθεσή του ΕΡΓΟΥ τους είτε πρόκειται για διάθεση του ΕΡΓΟΥ αυτοτελώς είτε για οποιαδήποτε διάθεσή του με χρήση πληροφορικού συστήματος (computerized retrieval system) και με ενσωμάτωση του ΕΡΓΟΥ σε συλλογικό έργο (collection) ή βάση δεδομένων/αποθετήριο (data base) ή διαδικασία μάθησης εξ αποστάσεως (e-learning).

7. Οι ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ μπορούν να κάνουν χρήση τμήματος ή του συνόλου του ΕΡΓΟΥ τους για εμπορικούς ή μη εμπορικούς σκοπούς, μόνο ύστερα από γραπτή άδεια του ΤΕΕ. Σε κάθε περίπτωση χρήσης τμήματος ή του συνόλου του ΕΡΓΟΥ από τους ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΣ ή τρίτον, οι ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ οφείλουν ν’ αναφέρουν ρητά επί του επανεκδιδόμενου ΕΡΓΟΥ του ότι η πρώτη έκδοση αυτού έγινε από το ΤΕΕ και το έτος που αυτή πραγματοποιήθηκε. Το ΤΕΕ μπορεί ν’ αρνηθεί να χορηγήσει τη γραπτή άδειά του στους ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΣ εφόσον κρίνει ότι η σκοπούμενη χρήση τμήματος ή του συνόλου του ΕΡΓΟΥ τους για οποιονδήποτε λόγο συνιστά πράξη ανταγωνισμού του ΤΕΕ.

8. Το ΤΕΕ οφείλει να διαβιβάσει στους ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΣ από ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο του ΕΡΓΟΥ για κάθε ένα ΔΗΜΙΟΥΡΓΟ όπως αυτό δημοσιεύεται. Εφόσον η λήψη του ηλεκτρονικού αντιγράφου, ενός για κάθε ένα ΔΗΜΙΟΥΡΓΟ, δεν είναι εφικτή για οποιονδήποτε λόγο, το ΤΕΕ μπορεί να παραδώσει στους ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΣ από ένα απλό αντίγραφο του ΕΡΓΟΥ για κάθε ένα ΔΗΜΙΟΥΡΓΟ όπως αυτό δημοσιεύεται.

9. Το ΤΕΕ μπορεί να μεταβιβάσει τα δικαιώματα που αποκτά με την παρούσα σύμβαση σε τρίτους και οι ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ συναινούν στη μεταβίβαση αυτή.

10. Η ως άνω μεταβίβαση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας από τους ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΣ στο ΤΕΕ διαρκεί για όλο το χρονικό διάστημα προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και ισχύει για όλες τις χώρες του κόσμου.

11. Οι ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ εγγυώνται ότι το ΕΡΓΟ είναι πρωτότυπο και ελεύθερο από κάθε δικαίωμα τρίτου και δεν προσβάλλει την πνευματική ιδιοκτησία άλλου. Σε αντίθετη περίπτωση το ΤΕΕ έχει δικαίωμα να αξιώσει την αποκατάσταση κάθε ζημίας που θα υποστεί και να μη δημοσιεύσει το ΕΡΓΟ ή να παύσει τη σχετική δημοσίευση. Το ΤΕΕ έχει τη διακριτική ευχέρεια, εφόσον κρίνει ότι τμήμα του ΕΡΓΟΥ προσβάλλει δικαιώματα ή την προσωπικότητα τρίτων ή αντίκειται στους νόμους, να αφαιρέσει το σχετικό τμήμα του ΕΡΓΟΥ.

12. Οι ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ αναλαμβάνουν την υποχρέωση να παραδώσουν το ΕΡΓΟ εντός προθεσμίας ένα μήνα μετά από την ανάθεση για την εκτέλεση του ΕΡΓΟΥ όπως ορίζεται στο παρόν συμφωνητικό. Αν η ανάθεση γίνει σταδιακά και τμηματικά, οι ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ έχουν την υποχρέωση να παραδώσουν κάθε τμήμα του ΕΡΓΟΥ ένα μήνα μετά την ανάθεση από το ΤΕΕ της εκτέλεσης του αντίστοιχου τμήματος του ΕΡΓΟΥ. Σε κάθε περίπτωση όπου το ΕΡΓΟ συνολικά ή τμηματικά δεν παραδοθεί ολόκληρο στο καθορισμένο χρονικό διάστημα παράδοσης, το ΤΕΕ έχει το δικαίωμα να υπαναχωρήσει μονομερώς από το συμφωνητικό αυτό και να διεκδικήσει με κάθε νόμιμο μέσο χρηματική αποζημίωση από τους ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΣ που δεν προέβησαν σε προσήκουσα εκπλήρωση της υποχρέωσής τους. Η παράδοση του ΕΡΓΟΥ συνολικά ή τμηματικά θα γίνεται όπως προβλέπεται σε σχετική διαδικασία που καθορίζει το ΤΕΕ.

13. Σε κάθε περίπτωση Οι ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ υποχρεούνται να συμπράξουν με το ΤΕΕ για την αποτροπή οποιουδήποτε εμποδίου στην εκμετάλλευση και χρήση του ΕΡΓΟΥ.

14. Η συνολική αμοιβή των ΔΗΜΙΟΥΡΓΩΝ για την εκτέλεση του ΕΡΓΟΥ σε πλήρη και ολοσχερή εξόφληση κάθε αξίωσης ανέρχεται στο συνολικό ποσό των ………………………………………… ΕΥΡΩ ΚΑΙ ………………… ΛΕΠΤΩΝ (….,….. €) το οποίο και τα συμβαλλόμενα μέρη κρίνουν ότι είναι δίκαιο και εύλογο τίμημα για τη δημιουργία, παραγωγή, εκτέλεση και παράδοση του ΕΡΓΟΥ καθώς και για κάθε είδους εκμετάλλευση ή χρήση αυτού του ΕΡΓΟΥ από το ΤΕΕ ή τρίτους που τυχόν θα υποδείξει το ΤΕΕ. Στην παραπάνω αμοιβή θα γίνονται όλες οι νόμιμες κρατήσεις και θα αφαιρείται οποιοδήποτε ποσό, φόρος, τέλος, ασφαλιστική εισφορά κτλ. είναι υποχρεωμένο το ΤΕΕ να καταβάλει για λογαριασμό των ΔΗΜΙΟΥΡΓΩΝ. Οι ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ αναλαμβάνουν την υποχρέωση να υπογράφουν ή εκδίδουν τα κατά νόμο απαραίτητα παραστατικά στοιχεία για την είσπραξη της αμοιβής τους. Εκ της συνολικής αμοιβής αυτής τα συμβαλλόμενα μέρη συμφωνούν ότι η διανομή του χρηματικού ποσού στους ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΣ θα γίνει όπως προβλέπει το ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 της παρούσας σύμβασης που αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτής.

15. Τα συμβαλλόμενα μέρη συμφωνούν ότι το ΤΕΕ ως αποκλειστικός κύριος του υλικού φορέα και δικαιούχος του ΕΡΓΟΥ και των δικαιωμάτων που απορρέουν από αυτό μπορεί να διανέμει και διαθέτει το ΕΡΓΟ στο κοινό με χρήση οποιασδήποτε εκ των αδειών εκμετάλλευσης έργων πνευματικής ιδιοκτησίας ανοικτής πρόσβασης (π.χ. άδειες CREATIVE COMMONS) στην ελληνική τους έκδοση. Σε κάθε περίπτωση που οι ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ διαθέτουν το ΕΡΓΟ τους με χρήση οποιασδήποτε εκ των αδειών εκμετάλλευσης έργων πνευματικής ιδιοκτησίας ανοικτής πρόσβασης, υποχρεούνται να ενημερώσουν ρητά το ΤΕΕ για το γεγονός αυτό και το είδος της άδειας εκμετάλλευσης ανοικτής πρόσβασης που έχουν επιλέξει για τη διάθεση του ΕΡΓΟΥ στο κοινό.

16. Τα συμβαλλόμενα μέρη δηλώνουν ότι όλοι οι όροι του παρόντος συμφωνητικού είναι ουσιώδεις, εκφράζουν τη βούλησή τους να συνεργαστούν για την παραγωγή και διάθεση του ΕΡΓΟΥ, ανταποκρίνονται πλήρως στους όρους του παρόντος συμφωνητικού και παραιτούνται από κάθε



73/76

δικαίωμα να ακυρώσουν ή να διαρρήξουν το συμφωνητικό για οποιοδήποτε λόγο και για αυτούς που προβλέπονται στα άρθρα 140, 178, 179, 288 και 388 του Αστικού Κώδικα, καθώς και για όσα τυχόν προβλέπονται στη νομοθεσία της πνευματικής ιδιοκτησίας. Σε περίπτωση παραβίασης έστω και ενός όρου του παρόντος συμφωνητικού από τους ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΣ, το ΤΕΕ έχει το δικαίωμα να καταγγείλει τη σύμβαση και να αξιώσει από τους ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΣ εύλογη αποζημίωση.




ΟΙ ΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΙ Ο/Η ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΣ/Η ΤΟ ΤΕΕ

..........................................

(υπογραφή)



(σφραγίδα)

..........................................



74/76

Βιβλιογραφία

Γενική Βιβλιογραφία

Καλλινίκου Δ., Πνευματική Ιδιοκτησία και συγγενικά δικαιώματα, 3η έκδοση, Δίκαιο & Οικονομία, Π.Ν. Σάκκουλας, Αθήνα, 2008 Κοριατοπούλου-Αγγέλη Π. & Τσίγκου Χ., Πνευματική Ιδιοκτησία, Λημματογραφημένη ερμηνεία, εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη, 2008 Κοτσίρης Λ., Δίκαιο Πνευματικής Ιδιοκτησίας, 4η έκδοση, Θεσ/νίκη 2005 Κοτσίρης Λ. – Σταματούδη Ε. (επιμέλεια), Νόμος για την πνευματική ιδιοκτησία, Κατ’ άρθρο ερμηνεία του Ν. 2121/1993, αρθρογραφία-Βιβλιογραφία-Νομολογία, Εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα – Θεσ/νίκη 2009 Κουμάντος Γ., Πνευματική Ιδιοκτησία, 8η έκδοση, Εκδ. Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα 2002 Κουμάντος Γ., Σύμμεικτα, Εκδ. Αντ. Σάκκουλα, 2004 Μαρίνος Μ.-Θ., Πνευματική Ιδιοκτησία, 2η έκδοση, Εκδ. Αντ.Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 2004

Ειδική Βιβλιογραφία

Συμβάσεις

Δεσποτίδου Α., Φύση και λειτουργία της εκδοτικής σύμβασης, Εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσ/νίκη, 2003 Κοριατοπούλου-Αγγέλη Π., Οι συμβατικοί περιορισμοί στην εκμετάλλευση του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας, Διδακτορική διατριβή, Εκδ. Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 1994 Νικολόπουλος Ι., Η μεταβίβαση του περιουσιακού δικαιώματος της πνευματικής ιδιοκτησίας, Διδακτορική Διατριβή, Εκδ. Αντ. Σάκκουλα, 2005 Νικολόπουλος Π., Συμβάσεις έντυπης έκδοσης και αναδρομική εφαρμογή του Ν. 2121/1993, Εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 1996 Σταυρίδου Σ., Η σύμβαση ανάθεσης διαχείρισης στο δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας, Εκδ. Αντ. Σάκκουλα, 1999 Χιωτέλλης Α., Η σύμβαση έντυπης έκδοσης, Ελληνικές Πανεπιστημιακές Εκδόσεις, Αθήνα

Internet

Καλλινίκου Δ., Πνευματική ιδιοκτησία και Internet, Δίκαιο & Οικονομία, Π.Ν. Σάκκουλας, Αθήνα, 2001 Κουμάντος Γ., Κοτσίρης Λ., Μαρίνος Μ-Θ., Κοριατοπούλου Π., Σταυρίδου Σ., Κοινωνία των πληροφοριών και πνευματική ιδιοκτησία, Η νέα κοινοτική ρύθμιση, Εκδ. Αντ. Σάκκουλα, 2001 Κουμάντος Γ., Δεσποτίδου Α., Μαρίνος Μ-Θ., Οικονομίδη Δ., Κοριατοπούλου Π., Σταυρίδου Σ., Σταματούδη Ε., Κοινωνία των πληροφοριών και πνευματική ιδιοκτησία, Η ελληνική ρύθμιση, Εκδ. Αντ. Σάκκουλα, 2003 Συνοδινού Τ.-Ε., Πνευματική ιδιοκτησία και νέες τεχνολογίες. Η σχέση χρήστη-δημιουργού, Εκδ. Σάκκουλας, Αθήνα-Θεσ/νίκη, 2008 Τσώλη Δ., Τεχνικές ανάπτυξης λογισμικού για την προστασία, διαχείριση και αξιοποίηση της πνευματικής ιδιοκτησίας σε πληροφοριακά συστήματα διαδικτύου και ηλεκτρονικού εμπορίου, Διδακτορική διατριβή, Πολυτεχνική Σχολή Παν/μίου Πατρών, Πάτρα 2004

Λογισμικό και Βάσεις Δεδομένων

Κανελοπούλου-Μπότη, Νομική προστασία βάσεων δεδομένων, Νομική Βιβλιοθήκη, 2004 Μαρίνος Μ., Λογισμικό (software). Νομική προστασία και συμβάσεις, εκδ. Κριτική Ι 1989 και ΙΙ 1992 Συνοδινού Τ.-Ε., Η νομική προστασία των βάσεων δεδομένων, Εκδ. Σάκκουλας, Αθήνα-Θεσ/νίκη, 2004

Διάφορα

Γαρουφαλιά Ο., Τα εικαστικά έργα και η νομική τους προστασία, Εκδ. Δίκαιο και Οικονομία, Π.Ν. Σάκκουλας, 2001 Καλλινίκου Δ., Πνευματική Ιδιοκτησία και Βιβλιοθήκες, Δίκαιο & Οικονομία, Π.Ν. Σάκκουλας, Αθήνα, 2007 Κυπρούλη Κ., Το συγγενικό δικαίωμα των ερμηνευτών εκτελεστών καλλιτεχνών, Εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσ/νίκη, 2000 Ουρούμπεη Γ., Ποινική προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας, Νομική Βιβλιοθήκη, 2000 Παπαδοπούλου Α., Το δικαίωμα του δημιουργού για τη διατήρηση της ακεραιότητας του έργου, Θεσ/νίκη, 1997



75/76

Άρθρα

Αυγερινός Γ.- Τσιαβός Π., Οι άδειες ανοιχτού κώδικα ως συμβατική μορφή οργάνωσης παραγωγικής δραστηριότητας, ΔιΜΕΕ 2/2006, σ.169-180 Γαρουφαλιά Ό., Η κατά παραγγελία δημιουργία έργων προστατευόμενων από την πνευματική ιδιοκτησία, ΧρΙΔ 2004, σ.302-314 Δεληγιάννη Έ., Το δικαίωμα αναπαραγωγής των πνευματικών έργων στην κοινωνία των πληροφοριών, ΕΕΕυρ., 1999, σ.237-253 Δεσποτίδου-Αντωνιάδου Α., Η προστασία του τίτλου (Με αφορμή τη ΜΠΒόλου 1134/1993), ΕπισκΕΔ 1995, σ. 717-735 Ιγγλεζάκης Ι., Το λογισμικό ανοιχτού κώδικα (open source software). Ζητήματα δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας και σχετικών συμβάσεων, ΕπισκΕΔ 2001, σ.891-912 Ιγγλεζάκης Ι., Το δικαίωμα του δημιουργού και τα συγγενικά δικαιώματα στην κοινωνία της πληροφορίας, Η Οδηγία 2001/29/ΕΚ, ΕπισκΕΔ 2001, σ.575-582 Ιγγλεζάκης Ι., Το δικαίωμα στη βάση δεδομένων –στο μεταίχμιο μεταξύ πνευματικής και της βιομηχανικής ιδιοκτησίας- με αφορμή την απόφαση ΠολΠρΑθ 6544/2006, ΕπισκΕΔ 2007, σ.375-388 Ιγγλεζάκης Ι., Ζητήματα από τη διάθεση ανοιχτού περιεχομένου (open content) στο πλαίσιο της κοινωνίας της πληροφορίας, ΕπισκΕΔ 2007, σ. 1065-1082 Καλλινίκου Δ., Η συνθήκη για την πνευματική ιδιοκτησία και η συνθήκη για τις ερμηνείες-εκτελέσεις και τα φωνογραφήματα –WIPO 1996, ΚριτΕ 2/1997, σ.37-58 Καλλινίκου Δ., Τελευταίες εξελίξεις στον τομέα της πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων σε διεθνές, κοινοτικό και εθνικό επίπεδο, ΔΕΕ 1998, σ.6-9 Καλλινίκου Δ., Πνευματική ιδιοκτησία και Συγγενικά Δικαιώματα στην Κοινωνία των Πληροφοριών, ΔΕΕ 1998, σ. 926-932 Καλλινίκου Δ., Η προστασία των δημοσιογράφων κατά το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας, ΧρΙΔ 2001, σ. 289-294 Καλλινίκου Δ., Ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας –Τηλεοπτική μετάδοση παλαιών ελληνικών κινηματογραφικών ταινιών, ΚριτΕ 1/2001, σ. 245-252 Καλλινίκου Δ., Η εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας με την Οδηγία 2001/29 για το δικαίωμα του δημιουργού και το συγγενικά δικαιώματα στην κοινωνία της πληροφορίας, ΧρΙΔ 2003, σ. 385-390 Καλλινίκου Δ., Φωτοτυπική αναπαραγωγή ολόκληρου βιβλίου από φωτοτυπικά κέντρα χωρίς άδεια των δικαιούχων, ΧρΙΔ 2005 σ. 289-293 Καλλινίκου Δ., Τεχνικά μέσα και αναπαραγωγή για ιδιωτική χρήση, ΧρΙΔ 2008, σ. 372-376 Καλλινίκου Δ., Αρχεία, Βιβλιοθήκες και Πνευματική Ιδιοκτησία, Ιόνιος Επιθεώρηση του Δικαίου, 2006 σ.18-33 Καλλινίκου Δ., Αρχεία, Η συμβολή της Πνευματικής Ιδιοκτησίας στην Τέχνη και στην Οικονομία, ΧρΙΔ 2008 σ.679-684 Καλλινίκου Δ., Άδειες Ανοιχτού Περιεχομένου, www.marinos.com.gr Καλλινίκου Δ., Νέες τεχνολογίες και πνευματική ιδιοκτησία, 2008, www.marinos.com.gr Καλλινίκου Δ. - Καρούνος Θ. - Παπαδόπουλος Μ., Οι ελληνοποιημένες άδειες Creative Commons, ΔιΜΕΕ 2007, σ. 337-386 Κανελλοπούλου-Μπότη Μ., Το ειδικής φύσεως δικαίωμα του κατασκευαστή βάσης δεδομένων: ενσωμάτωση, ερμηνεία και αξιολόγηση της Οδηγίας 96/9/ΕΟΚ, ΔιΜΕΕ 2006, σ. 338-346 Κικκή Ι., Το μέλλον του ηθικού δικαιώματος του δημιουργού στην κοινωνία της πληροφορίας, ΧρΙΔ 2005, σ. 294-304 Κοτσίρης Λ., Ειδικό συγγενικό δικαίωμα εκδοτών – Ο τίτλος εντύπου ως σήμα και διακριτικό γνώρισμα (γνωμ.), ΔΕΕ 2003, σ.597-601 Κοτσίρης Λ., Ειδικοί διάδοχοι δημιουργών – ανάθεση διαχείρισης ή προστασίας δικαιωμάτων τους σε Οργανισμό Συλλογικής Διαχείρισης, ΔιΜΕΕ 2006, σ. 317-325 Κουμάντος Γ., Πνευματική Ιδιοκτησία και απειλές από την τεχνική, ΕλλΔ 1993, σ.1226-1231 Κουμάντος Γ., Βάσεις Δεδομένων και Κοινοτικές Οδηγίες, ΝοΒ 2002, σ. 501-507 Κριθαρά Θ., Η προστασία των προγραμμάτων Η/Υ κατά το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας, Digesta 2004, σ. 253-265 Κρίππα Γ., Το έγκλημα της κλοπής πνευματικής ιδιοκτησίας, ΠοινΧρ 1993, σ. 945-963 Μαρίνος Μ.-Θ., Το Internet και οι συνέπειές του στο χώρο του δικαίου, ΕλλΔ 1998, σ. 2-14 Μαρίνος Μ.-Θ., Η προσβολή του λογισμικού (software) – Νομικές διαπιστώσεις και κατευθύνσεις, ΕΕμπΔ 1988, σ. 559-572 Μαρίνος Μ.-Θ., Το τεκμήριο υπέρ του δημιουργού σήμερα, ΕλλΔ 1992, σ. 270-273 Μαρίνος Μ.-Θ., Προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών – Κατευθυντήριες γραμμές προστασίας και η αφηρημένη αποζημίωση του άρθρου 65 ν. 2121/1993, ΚριτΕπ 2/1996, σ. 93-102 Μαρίνος Μ.-Θ., Προβλήματα πνευματικής ιδιοκτησίας από την εκμετάλλευση έργων λόγου σε ψηφιακές βάσεις δεδομένων, ΕλλΔ 1996, σ. 1222-1233 Μαρίνος Μ.-Θ., Νομική προστασία βάσεων δεδομένων. Το ιδιαίτερο (sui generis) δικαίωμα της Οδηγίας 96/9/ΕΟΚ, ΔΕΕ 1997, σ.128-135 Μαρίνος Μ.-Θ., Ο εξαρτημένος δημιουργός – Μερικές παρατηρήσεις στα άρθρα 8 και 40 ν. 2121 για την πνευματική ιδιοκτησία, ΕλλΔ 1998, σ. 263-275 Μαρίνος Μ.-Θ., Μερικές παρατηρήσεις για τη θέση των παραδοσιακών δημόσιων βιβλιοθηκών και των δημόσιων ψηφιακών βιβλιοθηκών στο σύστημα του Ν.2121/1993, ΕλλΔ 1998, σ. 1483-1488



76/76

Μαρίνος Μ.-Θ., Παραχώρηση χρήσης βάσεων δεδομένων – Η πληροφορία ως αντικείμενο συναλλαγής, ΕΕμπΔ 1998, σ. 16-36 Μαρίνος Μ.-Θ., Προβλήματα πνευματικής ιδιοκτησία από την αναπαραγωγή μέσω φωτοτυπικών κέντρων, ΕΕμπΔ 2002, σ. 464-470 Μαρίνος Μ.-Θ., Η πνευματική ιδιοκτησία στο ψηφιακό περιβάλλον, Σύμμεικτα Γ. Κουμάντου, σ. 691-707 Παπαδόπουλος Μ., Οι άδειες Creative Commons – έκδοση 3.0- Ελλάδα, www.marinos.com.gr Παπαδοπούλου Α., Η προστασία των αρχιτεκτονικών έργων από τη σκοπιά του δικαίου της πνευματικής ιδιοκτησίας, ΕλλΔ 1997, σ. 1979-1981 Παπαδοπούλου Α., Η πνευματική ιδιοκτησία στο χώρο και το χρόνο του διαδικτύου, ΔΕΕ 2002, σ. 1212 επ. Παπαδοπούλου Α., Η φωτοτυπική αναπαραγωγή από βιβλιοθήκες και προβλήματα πνευματικής ιδιοκτησίας, ΔΕΕ 2006, σ. 345-356 Παπαδοπούλου Δ., Η άσκηση του ηθικού δικαιώματος στις ψηφιακές βιβλιοθήκες, ΧρΙΔ 2007, σ. 171-182 Σκούρτης Δ., Η προστασία των φωτογραφιών κατά το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας, ΕλλΔ 1996, σ. 1234-1238 Σταυρίδου Σ., Προστασία αλλοδαπών αρχιτεκτονικών έργων και αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί – Σκέψεις με αφορμή την απόφαση ΜΠρΑθ 276/2001, ΧρΙΔ 2003, σ. 88-95 Στρακαντούνα Β., Νομική κατάθεση ηλεκτρονικών δημοσιεύσεων, ΧρΙΔ 2005, σ. 89-96 Στρακαντούνα Β., Η ανοιχτή πρόσβαση στις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες, www.marinos.com.gr Συνοδινού Τ.-Ε., Το κριτήριο της πρωτοτυπίας στο δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας στην Ευρώπη, Αρμ. 2001, σ.755 επ. Συνοδινού Τ.-Ε., Οι βάσεις δεδομένων απέναντι στο απόγειο του διαδικτύου, ΧρΙΔ 2007, σ. 667-672 Τσιαβός Π., Επαναπροσδιορίζοντας το ρόλο της βιβλιοθήκης και του αρχείου για την ψηφιακή εποχή, Ιόνιος Επιθεώρηση του Δικαίου, 2006, σ. 46-66 Τσιαβός Π., Προσεγγίζοντας το φαινόμενο Creative Commons: Νομικές, οργανωτικές, ιδεολογικές και τεχνολογικές διαστάσεις, www.creativecommons.gr

Καταγραφή υλικού ΤΕΕ του οποίου ενδιαφέρει η διάθεση σε ηλεκτρονική μορφή Στο ΤΕΕ και κύρια μέσω του συστήματος της Βιβλιοθήκης, έχει υιοθετηθεί τα τελευταία χρόνια η πολιτική της διάθεσης του πρωτογενούς υλικού σε ηλεκτρονική μορφή μέσω του Διαδικτύου. Επιθυμάι είναι η διάθεση αυτή να γίνεται με τις προϋποθέσεις και τους όρους που προβλέπει η νομοθεσία περί πνευματικών δικαιωμάτων. Ενδιαφέρει επίσης, να εξεταστεί η περίπτωση που που τίθενται περιορισμοί διάθεσης του υλικού στο Διαδίκτυο, να υπάρχει η δυνατότητα αποθήκευσης στο τοπικό δίκτυο για τοπική χρήση από τους χρήστες της Βιβλιοθήκης ΤΕΕ. Το υλικό αυτό μπορεί να κατηγοριοποιηθεί ως εξής:

Περιοδικά που εκδίδει το ΤΕΕ Ενημερωτικό Δελτίο Εβδομαδιαία έκδοση του ΤΕΕ, από το 1959. Από το 1997 βρίσκεται και σε ηλεκτρονική μορφή στη σελίδα του ΤΕΕ (http://portal.tee.gr/portal/page/portal/PRESS/ENHMEROTIKO_DELTIO). Επίσης, από τη βάση 3 του Συλλογικού Καταλόγου Βιβλιοθηκών ΤΕΕ (http://opac.tee.gr): Αναζήτηση στο Ενημερωτικό Δελτίο, υπάρχει δυνατότητα αναζήτησης και πρόσβασης στο πλήρες κείμενο για όλα τα τεύχη μετά το 2002 Τεχνικά Χρονικά Περιοδική έκδοση του Τεχνικού Επιμελητηρίου. Εκδίδεται από το 1932. Από το 1998 βρίσκεται και σε ηλεκτρονική μορφή στη σελίδα του ΤΕΕ (http://portal.tee.gr/portal/page/portal/PUBLICATIONS ) Επίσης, από τη βάση 26 του Συλλογικού Καταλόγου Βιβλιοθηκών ΤΕΕ (http://opac.tee.gr): Τεχνικά Χρονικά, υπάρχει δυνατότητα αναζήτησης και πρόσβασης στο πλήρες κείμενο για όλα τα τεύχη μετά το 1998 Έργα Περιοδική έκδοση του Τεχνικού Επιμελητηρίου, προγενέστερη των Τεχνικών Χρονικών. Η Βιβλιοθήκη διαθέτει τεύχη της περιόδου 1927-1931 Αρχιμήδης Περιοδική έκδοση του Ελληνικού Πολυτεχνικού Συλλόγου (πριν από την ίδρυση του ΤΕΕ). Η Βιβλιοθήκη διαθέτει τεύχη της περιόδου 1899-1910

Επιστημονικό Έργο του ΤΕΕ – Μελέτες Το επιστημονικό έργο του ΤΕΕ, το οποίο χαρακτηρίζουμε ως «μελέτες», περιλαμβάνει τις επιστημονικές εκδηλώσεις που έχει οργανώσει το ΤΕΕ (συνέδρια, ημερίδες, διαλέξεις, σεμινάρια κλπ.) καθώς και τις μελέτες των Ομάδων Εργασίας τις οποίες έχει συγκροτήσει το

1

http://portal.tee.gr/portal/page/portal/PRESS/ENHMEROTIKO_DELTIO

http://opac.tee.gr/

http://portal.tee.gr/portal/page/portal/PUBLICATIONS

http://opac.tee.gr/

ΤΕΕ. Το υλικό αυτό αναφέρεται σε καθαρά τεχνικά θέματα ή σε θέματα που αφορούν τους μηχανικούς (πχ. μελέτες και έρευνες για την επαγγελματική κατάσταση και τις προοπτικές απασχόλησης των μηχανικών). Τα τελευταία χρόνια το έργο του ΤΕΕ αναρτάται στην ιστοσελίδα του (Ψηφιακή Βιβλιοθήκη ΤΕΕ: http://portal.tee.gr/portal/page/portal/LIBRARY/TEKMHRIWSH/TAB4285344). Επίσης, το υλικό αυτό αναρτάται στις σελίδες των Εκδηλώσεων ΤΕΕ, όπου επίσης αναρτώνται το πρόγραμμα, οι αφίσες και οι φωτογραφίες της εκδήλωσης (π.χ. http://portal.tee.gr/portal/page/portal/SCIENTIFIC_WORK/EKDILOSEIS_P/EPISTHMONIKES_EVENTS/meresPolitistikisKlironomias) Επίσης, από τη βάση του Συλλογικού Καταλόγου Βιβλιοθηκών ΤΕΕ (http://opac.tee.gr): Ψηφιακή Βιβλιοθήκη ΤΕΕ, υπάρχει δυνατότητα αναζήτησης και πρόσβασης στο πλήρες κείμενο του υλικού που περιλαμβάνει η Ψηφιακή Βιβλιοθήκη.

Άλλο Ψηφιοποιημένο υλικό που ήδη διατίθεται στο Διαδίκτυο

• Βάσεις δεδομένων: Μηχανικοί, Κτίρια (Αττικής), Κάστρα και Αφίσες (http://opac.tee.gr) • «Books_notee» (υλικό που διατίθεται ελεύθερο στο διαδίκτυο, καταφορτώνεται στον

εξυπηρετητή του ΤΕΕ και διατίθεται ελεύθερα μέσα από το σύστημα της Βιβλιοθήκης ΤΕΕ (http://opac.tee.gr),

Αρχειακό υλικό ιδιαίτερου ενδιαφέροντος

• Αρχεία Μηχανικών – δωρεές στο ΤΕΕ Μηχανικοί – μέλη του ΤΕΕ, έχουν κατά καιρούς δωρίσει το αρχείο τους στο ΤΕΕ. Πρόκειται για υλικό με σημαντικό ενδιαφέρον κυρίως από ιστορική άποψη. Επισυνάπτεται, ενδεικτικά, πρόχειρη καταγραφή μέρους του αρχείου του μηχανικού Κ. Παπαδάκη (υπάρχουν συνολικά 63 φάκελοι). Τα αρχεία αυτά μπορεί να περιέχουν έγγρφα, σχέδια, βιβλία, σημειώσεις κτλ. • Κάστρα – φρούρια (έργο ΟΕ στη δεκαετία του 70, έγγραφα)

• Φωτογραφικό υλικό αρχιτεκτονικής (slides)

Βιβλία – Εκδόσεις ΤΕΕ, πρόσφατοι ή παλαιότεροι τίτλοι Εξετάζεται η επιλεκτική διάθεση τίτλων από τις εκδόσεις ΤΕΕ, - μέρους ή του συνόλου της έκδοσης (π.χ. Π. Καραντηνού: Τα νέα σχολικά κτίρια 1938, Τεχνική Επετηρίς ΤΕΕ κτλ, Αρχιτεκτονική της Ζακύνθου του Δ. Ζήβα κτλ). ¨ηδη το τελευταίο είχε ψηφιοποιηθεί στο πλαίσιο προγράμματος στην Κοινωνία της Πληροφορίας μετά από έγγραφη άδεια του συγγραφέα.

2

http://portal.tee.gr/portal/page/portal/LIBRARY/TEKMHRIWSH/TAB4285344

http://portal.tee.gr/portal/page/portal/SCIENTIFIC_WORK/EKDILOSEIS_P/EPISTHMONIKES_EVENTS/meresPolitistikisKlironomias

http://portal.tee.gr/portal/page/portal/SCIENTIFIC_WORK/EKDILOSEIS_P/EPISTHMONIKES_EVENTS/meresPolitistikisKlironomias

http://opac.tee.gr/

http://opac.tee.gr/

http://opac.tee.gr/

Βιβλία – Εκδόσεις τρίτων ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, παλαιότερες εκδόσεις

Μπορεί να μας απασχολήσει και για βιβλία που δεν έχουν εκδοθεί από το ΤΕΕ και έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους μηχανικούς. Παραδείγματα: Ιστορικό Αρχιτεκτονικό Αρχείο Δ. Μπάτση : Η βαριά βιομηχανία στην Ελλάδα Ε. Βαλαβάνη: Μέτρα και σταθμά, 1936 F. Loyer: Architecture de la Greece Contemporaine, 1966

Υλικό από βιβλιοθήκες περιφερειακών τμημάτων Τα περιφερειακά τμήματα έχουν ή συγκεντρώνουν ειδικές συλλογές τοπικού συνήθως ενδιαφέροντος, π.χ.: Αρχείο Κιτσίκη Αρχείο παραδοσιακών οικισμών της Κέρκυρας (έχει ήδη ψηφιοποιηθεί στο πλαίσιο προγράμματος στην Κοινωνία της Πληροφορίας). Αρχείο παραδοσιακών οικισμών της Θεσπρωτίας (ΤΕΕ Ηπείρου) Αρχείο παραδοσιακών κτιρίων στα Χανιά (ΤΕΕ Δ. Κρήτης) .......................

Περιοδικές εκδόσεις άλλων εκδοτικών οικων, παλαιότερων ετών, των οποίων η

ψηφιοποίηση παρουσιάζει ενδιαφέρον Περιοδικό Αρχιτεκτονική Περιοδικό Ζυγός .........................

Άλλο υλικό που χρησιμοποιείται, συγκεντρώνεται ή παράγεται στο ΤΕΕ • Αποφάσεις ΔΕ, Αντιπροσωπείας ΤΕΕ, Πρακτικά συνεδριάσεων Επιτροπών • Αποφάσεις Πειθαρχικού Συμβουλίου • Πραγματογνωμοσύνες • Εκθέσεις Εκπροσώπων ΤΕΕ σε Διαγωνισμούς, Συμβούλια κτλ • Νομοθεσία • Διάφορα κείμενα συμβούλων κτλ μελών ΤΕΕ • Τράπεζα Πληροφοριών ΤΕΕ (με πληροφορίες για μηχανικούς)

3

Αρχείο Κ. Παπαδάκη

Φάκελοι

1. Αι τελευταίαι έρευναι 2. Αι υδραυλικαί δυνάμεις Μέσου Αλιάκμονος [9] 3. Αλληλογραφία Μελέτης Υδρεύσεως πόλεως Ξάνθης 4. Αντίγραφα μελέτης Εσωτερικού δικτύου Κατερίνης 5. Αντίγραφα μελέτης Υδρεύσεως Κατερίνης 6. Αντιπλημμυρικά έργα ποτ. Πηνειού 7. Αντλίαι κεντγρόφυγες / Υδροστρόβιλοι Kaplan / Αντλίαια Μαμμούθ / Υδραυλ.

Ομοιότης [14] 8. Αποξήρανσις Σαρηγκιόλ / Λεκάνη ποτ. Εβρου [7] 9. Αρδεύσεις / Δίκτυα αποχετεύσεων [2] 10. Αρδευσις δια τεχνητής βροχής 11. Βροχομετρικά [1] 12. Δίκτυα αποθηκεύεσεως / Εξίσωσις βροχής / Αξιοποίηση έργων πεδιάδος

Θεσσαλονίκης 13. Εγγραφα και συμβάσεις οριστικής μελέτης Κάρλας (Κύριον Αποχετ. Και Αποστρ.

Δίκτυον) Υπουργ. Δημοσ. Εργων 14. Εκ του Αμερικανικού Low-Dams / Ερευνα συσχετίσεως Επιφανειών 15. Ενιαίος φόρος 1958 16. Επιβλαβεστέρα θέσις στάθμης υδάτων υπεράνω φράγματος [2] 17. Επικοινωνία θαλάσσης και έλους (υδραυλικόν πρόβλημα) [11] 18. Εργοληψία μικρών κατασκευών από το Γαλλ. Μηχανικόν, έτ. 1917 / Μαθητικαί

ασκήσεις Πολυτεχνείου 19. Ερευνητικαί μικροεργασίαι (Ηπείρου, Κεφαλληνίας) 20. Θεμελιώσεις [9] 21. Θεωρητικαί σπουδαί υδραυλικών ζητημάτων [4] 22. Θόλοι / Πυργοδεξαμεναί / Κυλινδρ. Υδραποθήκαι [3] 23. Καθολικόν 24. Καθολικόν 25. Κατάλογοι αντλιών κεντρόφυγων και υδροστροβίλων μικρών [8] 26. Κατάλογοι εκσκαφέων [5] 27. Κατοικία Μέφου / Κατάστημα Πανέτσου / Καπναποθήκη Nissim / Εργοστάσιον

Τουρνιβούχα / Εκτίμησις – Σχέδ. Αναβατήρος / Προϋπολογ. Τραπέζης Αθηνών [14] 28. Κτίρια Τελωνείου Θεσσαλονίκης [12b] 29. Μαθηματικά / Θεωρ. Μηχανική 30. Μεγ. παροχαί ποτ. Σπερχειού και Αώου / Παροχαί / Θεωρητική σπουδή πορείας

πλημμυρών [18] 31. ..........................................

5

Μελέτη των πνευματικών δικαιωμάτων...

Documents

Transcript of Μελέτη των πνευματικών δικαιωμάτων...