Nadine Querre

Institut

Académiquement

Affilié www.pointdappui-ufp.fr

Πανεπιστηµιακό ∆ίπλωµα εφαρµογής της σωµατο-

ψυχοπαιδαγωγικής στη συνοδεία στρες, πόνου και άλγους.

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΣΩΜΑΤΟ-ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ

ΣΤΗ ΣΥΝΟΔΕΙΑ ΣΩΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ

_______________________________________________________________

«Η συνοδεία του stress

στην Φασιαθεραπεία και

την Σωματο-ψυχοπαιδαγωγική»

Nadine Quéré

Απομαγνητοφωνημένες σημειώσεις

Αθήνα Σεπτέμβριος 2009

Diplôme d’Université Nadine Quéré

_______________________________________________________________________________________________________

Απομαγνητοφώνηση: Μάκης Λιόλιος Σελ:2 από 139

1η Ημέρα

Πέμπτη 10 Σεπτεμβρίου 2009


_______________________________________________________________________________________________________


Nadine: Καλημέρα… Ίσως με γνωρίζετε στην μέθοδο από τις δουλειές μου που έ-

χουν σχέση με το αγγειακό σύστημα. Είναι αλήθεια γιατί από το 2000 έχω ασχοληθεί με

όλες τις εργασίες που έχουν γίνει σχετικά με αυτό το θέμα. Είναι αλήθεια ότι χωρίς να το

θέλω ακριβώς, από μία καθαρή τύχη, βρέθηκα να κάνω παρουσίαση στο Harvard. Δεν έκα-

να βέβαια εγώ την παρουσίαση γιατί τα αγγλικά μου δεν είναι καλά. Έχω όμως συμμετάσ-

χει στο πρωτόκολλο έρευνας με ερευνητές και γιατρούς. Ήταν πραγματικά μια περιπέτεια

να εισχωρήσει κανείς στην σκληρή επιστήμη και όχι κάτι απλό. Γιατί σας μιλάω τώρα γι αυ-

τό. Από την πρώτη στιγμή που ξεκίνησα την μέθοδο το 1984 η έγνοια μου ήταν… ήμουν 23

ετών και ερχόμουν από σπουδές φυσιοθεραπείας και πριν από αυτό είχα σπουδάσει βιο-

χημεία. Από την πρώτη στιγμή που άρχισα να κατανοώ την Εσωτερική Κίνηση και τι συμβα-

ίνει στην φασιαθεραπεία, ίσως η πλευρά μου που ήταν σχετική με την βιολογία και την βιο-

χημεία με έκανε να αναρωτιέμαι τι είναι αυτό που συμβαίνει κάτω από τα χέρια μας. Σίγο-

υρα υπήρχε αυτό που νιώθαμε και όλη αυτή η επαφή μέσα από το άγγιγμα και έλεγα ότι οι

ιστοί χαλαρώνουν, τα αγγεία διαστέλλονται… αλλά πώς γίνεται όλο αυτό; 20 χρόνια αργό-

τερα κατάφερα να μετρήσω, με την ομάδα των συνεργατών της έρευνας, χρησιμοποιώντας

υπερηχογραφήματα με Doppler, τις επιδράσεις του αγγίγματος στα αγγεία.1 Αυτή είναι η

δουλειά που έκανα στο Harvard σε επίπεδο πειράματος. Στην αρχή ερευνήσαμε το μέγεθος

της διαστολής των αγγείων κάτω από τα χέρια μας και την θερμότητα, πράγματα που ήταν

γνωστό ότι συνέβαιναν. Αλλά στην πραγματικότητα δεν ήταν αυτό που βρήκαμε. Αυτό που

βρήκαμε ήταν ότι το άγγιγμα δια χειρός επηρέαζε την κατάσταση των αγγείων και τη ροή

τους. Δεν θα σας κάνω όλη αυτήν την παρουσίαση γιατί δεν είναι το θέμα του μαθήματος

αλλά θα σας δώσω όλα τα σχετικά sites. Κάναμε την έρευνα σε ένα γκρουπ υπερτονικών

ανθρώπων και σε μία ομάδα ανθρώπων με φυσιολογικό στρες. Γιατί όταν οι άνθρωποι έχο-

υν ένα στρες που οδηγεί σε παθογένεια έχουν όχι μόνο αγγειοσυστολή αλλά έχουν και αλ-

λαγές της ροής των υγρών που ρέουν στα αγγεία. Κατά κανόνα η ροή μέσα στα αγγεία είναι

συνεχής προς μία κατεύθυνση. Ακόμα κι αν υπάρχουν ρυθμικές ωθήσεις η ροή είναι προς

μία κατεύθυνση. Όταν όμως υπάρχει στρες η ροή είναι τυρβώδης, με διάφορες αναταράξε-

ις και στροβίλους. Το πρωτόκολλο προέβλεπε 10 λεπτά φασιαθεραπείας. Οι άνθρωποι που

είχαν αυτήν την τυρβώδη ροή στα αγγεία τους αποκτούσαν μια κανονική ευθύγραμμη ροή.

Είχαμε και μία ομάδα μάρτυρα στην οποία εφαρμοζόταν συνηθισμένο μασάζ. Το μασάζ δεν

είχε παρόμοια αποτελέσματα. Σας μιλάω για αυτό το θέμα γιατί αφορά στο στρες. Οι άν-

θρωποι νιώθουν την επίδραση που έχει το στρες στα αγγεία. Στην επιστημονική συζήτηση

αυτό που είναι ενδιαφέρον είναι το εξής: όταν η ροή στα αγγεία είναι κανονική, ευθύγραμ-

μη το αίμα έρχεται και «γλύφει» τα τοιχώματα των αγγείων, το ενδοθήλιο. Είναι σαν το αί-

1 Journal of Bodywork and Movement Therapies

Fasciatherapy combined with pulsology touch induces changes in blood turbulence potentially beneficial for vascular endothelium Nadine Quere΄a,1, Evelyne Noe¨l, MDb,2, Anne Lieutaud, MSc,3, Patrizia d’Alessio, MD, PhDd,_

Περίληψη: Το στρες, είτε φυσικό είτε συγκινησιακό, είναι γνωστό ότι διεγείρει τον άξονα υποθάλαμος-υπόφυση-επινεφρίδια

και επιφέρει σημαντικές αλλαγές στις βιοχημικές παραμέτρους της λειτουργίας των οργάνων. Η fascia είναι ένας ελαστικός

ιστός που περικλείει τα όργανα και ο οποίος αντιδρά στο στρες με τάνυσμα, συμβάλλοντας έτσι στην δυσλειτουργία του σώ-

ματος. Ένα από τα πλέον καταφανή συμπτώματα του στρες είναι ότι προκαλεί αγγειοκινητικές αντιδράσεις. Και το τάνυσμα

της fascia και οι αγγειακές μεταβολές είναι αναστρέψιμα, αλλά μερικές φορές οι εντάσεις εγκαθίστανται στην fascia και στα-

διακά αρχίζουν να δυσχεραίνουν συγκεκριμένες σωματικές λειτουργίες. Εδώ παρουσιάζουμε τα αποτελέσματα μιας μελέτης

με την οποία ερευνήθηκαν οι επιδράσεις μιας θεραπείας δια χειρός (Fasciatherapy Méthode Danis Bois σε συνδυασμό με

Σφυγμολογικό Άγγιγμα) που εφαρμόστηκε στην αρτηρία. Μετρήσαμε τις μεταβολές σημαντικών παραγόντων που συμβάλλουν

στην αγγειακή λειτουργία. Η μελέτη μας έδειξε ότι αυτή η χειραγωγική προσέγγιση είναι ικανή να επηρεάσει την πίεση του

αίματος και ειδικότερα την τυρβώδη ροή του.


_______________________________________________________________________________________________________


μα να χαϊδεύει την αρτηρία. Αυτό παράγει διάφορες ουσίες που ρυθμίζουν την τονικότητα.

Οι ουσίες αυτές είναι επίσης αντιφλεγμονώδεις, αναγκαίες για την καθημερινή μας ζωή.

Αυτό το γλίστρημα του αίματος (shear stress = πίεση διάτμησης, σχισίματος)2 σε σχέση με

τις fascias, ρυθμίζει την τονικότητα του σώματος και το ανοσοποιητικό σύστημα. Θέλω να

σας διευρύνω την ιδέα ότι το αίμα είναι απλώς ένα υγρό που ρέει μέσα στα αγγεία και απ-

λώς περιλαμβάνει οξυγόνο και διοξείδιο του άνθρακα. Το αίμα έχει μια τεράστια λειτουρ-

γία. Όταν υπάρχει σωματικό στρες αλλά και ψυχολογικό, μέχρις ένα ορισμένο στάδιο, θα

μιλήσουμε για αυτό, η ροή του αίματος δημιουργεί αυτούς τους στροβίλους. Άρα το αίμα

αντί να χαϊδεύει την αρτηρία είναι σαν να δίνει μικρά χτυπήματα στα τοιχώματα της με ένα

σφυρί. Και τότε! Συναγερμός! Η αρτηρία δηλώνει συναγερμό και παράγει ουσίες που θα

δημιουργήσουν φλεγμονές. Δηλαδή αυτή η τυρβώδης ροή δημιουργεί φλεγμονές. Βέβαια

υπάρχει ένα ολόκληρο σύστημα που κινητοποιείται και δεν θα το αναλύσω με λεπτομέρει-

ες. Όμως αυτή η τροποποίηση της κατάστασης των αγγείων είναι η αφετηρία πολλών πα-

θολογιών φλεγμονώδους και εκφυλιστικής υφής. Αποδείξαμε λοιπόν ότι η φασιαθεραπεία

μετατρέπει αυτήν την στροβιλώδη ροή σε κανονική. Η υπόθεση εργασίας ήταν ότι το άγγιγ-

μα μέσω της φασιαθεραπείας και της ΣΨΠ έχουν αποτελέσματα αντιφλεγμονώδη. Θα εξε-

τάσουμε για λίγο πώς το στρες δημιουργεί φλεγμονές.

Αυτή ήταν μια γρήγορη παρουσίαση.

Υπάρχει κάποια ερώτηση;

(ερώτηση σχετικά με την έννοια του shear stress)

Η ροή του αίματος στις αρτηρίες γίνεται με ωθήσεις. Αυτή η φυσιολογική ροή του

αίματος στις αρτηρίες δημιουργεί ένα φυσιολογικό στρες. Είναι ένα φυσικό είδος μασάζ

στα τοιχώματα των αρτηριών. Και βέβαια αυτή η ροή του αίματος έχει επιδράσεις σε άλλα

συστήματα όπως το ανοσοποιητικό. Οι συνδετικοί ιστοί δίνουν πληροφορίες στις αρτηρίες

και αντίθετα.

Σε αυτό το DU θα κάνω τρία μαθήματα. Αύριο θα ασχοληθούμε με την βιολογική

πλευρά του στρες, σήμερα θα ασχοληθούμε με την ψυχοκοινωνική πλευρά του στρες και

αργότερα, μέσα στο τετραήμερο, θα κάνουμε το μάθημα «παθολογία και στρες» όταν το

στρες είναι πραγματικά παθογόνο, και πυροδοτεί διάφορες παθολογίες. Έχω αρκετές γνώ-

σεις να σας προσφέρω και αυτό έχω σκοπό να κάνω. Άλλωστε αυτός είναι και ο στόχος του

DU.

Για να τελειώσω την εισαγωγή: ξεκινώντας από αυτές τις εργασίες τις σχετικές με το

αγγειακό, μόλις τέλειωσα ένα master «η σχέση της φασιαθεραπείας με τους συνδετικούς

ιστούς». Για να κάνω αυτό το master στηρίχθηκα στη δουλειά που έκανα στο Harvard. Βέ-

βαια και σε άλλες εργασίες που έχω κάνει αλλά αυτή η εργασία ήταν ο πυρήνας. Στο Άμ-

στερνταμ θα γίνει ένα άλλο διεθνές συνέδριο, συνέχεια της παρουσίασης στο Harvard, τον

Οκτώβρη. Ετοιμάζουμε επίσης μία εργασία που θα παρουσιαστεί στη Βοστώνη το 2011.

Κατά την διάρκεια όλων αυτών των εργασιών είχα ανάγκη να κατανοήσω καλύτερα την έν-

νοια του στρες. Γι αυτό και παρακολούθησα αυτό το DU στο Παρίσι και έτσι μπορώ να σας

δώσω τα τελευταία δεδομένα σχετικά με το στρες και την βιοψυχική επίδρασή του. Την ερ-

γασία μου την παρουσίασα στο Παρίσι μπροστά σε 25 γιατρούς. Και βέβαια μου ζήτησαν

να διδάξω. Αυτό συμβαίνει πάντα στη ζωή μου. Ενώ εγώ θέλω να είμαι μαθήτρια συνεχώς

μου ζητάνε να γίνω καθηγήτρια.

Τώρα θα κάνω ένα μάθημα όπου θα συνδυάσω αυτές τις έννοιες του στρες τόσο

από την πλευρά της φασιαθεραπείας όσο και από την πλευρά της ΣΨΠ. Έχω να σας δώσω

δεδομένα, στοιχεία. Τα περισσότερα είναι στα αγγλικά και θα σας δώσω σχετική βιβλιογ-

2 Βλ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι


_______________________________________________________________________________________________________


ραφία. Βέβαια θα ξαναμιλήσουμε σε αυτό το σεμινάριο για την συνοδεία ανθρώπων με

στρες μέσω της φασιαθεραπείας και της ΣΨΠ.

- Αντιστρες!

Nadine: Εγώ θα πάω πιο μακριά από το να σας μιλήσω για αντιστρές. Στο μάθημα

που μου ζητήθηκε να κάνω στο… δεν μίλησα για το αγγειακό σύστημα αλλά μου ζήτησαν να

παρουσιάσω τεχνικές χαλάρωσης γενικά. Και βέβαια μου είπαν να μιλήσω για όλα αυτά

που έχω κάνει. Έτσι μπορούσαμε να μιλήσουμε εκεί για όλες τις τεχνικές διαχείρισης του

στρες. Έτσι περιέγραψα με λεπτομέρειες διαφορετικές τεχνικές χαλάρωσης. Τώρα πια δεν

το κάνω αυτό. Τώρα κάνω αισθητήρια ενδοσκόπηση, φασιαθεραπεία, ΣΨΠ. Δεν ψάχνω μό-

νο την τονική χαλάρωση. Δεν κάνω έρευνα μόνο γι αυτό το θέμα. Η έρευνα μου έχει στόχο

την εξισορρόπηση του τόνου. Γι αυτό και εισήγαγα την έννοια της «ευτονίας». Κάποια στιγ-

μή ανέφερα ότι πέραν από την χαλάρωση, πώς αποκτά νόημα η αισθητηριακότητα και να

βοηθήσει κανείς μέσω αυτού του τρόπου να βρεθούν στρατηγικές για την διαχείριση του

στρες. δημιουργήθηκε ένα σοκ στο ακροατήριο των μαθημάτων που δίδαξα. Ο διευθυντής

του DU ενδιαφέρθηκε πάρα πολύ γι αυτό το… παρά πέρα. Είναι ερευνητής και το θέμα του

είναι η αξιολόγηση της ψυχοθεραπείας στην Γαλλία. Κατά την γνώμη του, αν δεν πρόκειται

για υστερία, η αισθητηριακότητα έχει σχέση με την χαλάρωση εξαιτίας των ψυχοσωματι-

κών ή σωματοψυχικών διόδων. Γνωρίζουμε ότι όταν κάποιος είναι χαλαρωμένος βρίσκεται

σε ειρήνη με τις σκέψεις του. Αυτό ισχύει για όλα: για το μασάζ, για την ευτονία, για μας…

Αλλά εγώ επί πλέον προτείνω: μέσα σε αυτήν την χαλάρωση, μέσα σε αυτήν την τονική αρ-

μονία να οδηγηθεί κανείς να βρει ένα άλλο νόημα που θα τον οδηγήσει σε μια καλύτερη

διαχείριση των γεγονότων. Αυτό είναι καινούργιο, τουλάχιστον στην Γαλλία. Μου παρατη-

ρήσανε ότι αυτό μπορεί να αλλάξει τις αναπαραστάσεις των ανθρώπων. Κι εκεί σώθηκα!

Γιατί με ρωτάνε: έχετε έρευνες, έχετε δουλειά να παρουσιάσετε πάνω σε αυτό; Βέβαια! Την

έρευνα του Danis Bois. Και ήταν μια καλή ευκαιρία. Γι αυτό, με αφορμή την παρατήρηση

του Κώστα, παίρνω την ευκαιρία και σας μιλάω για το στρες. Όταν είπα ότι θα διευρύνουμε

την έννοια του στρες εννοούσα αυτό ακριβώς. Στρες στη ζωή που όμως είναι μια μετάβαση

ζωής που ίσως κρύβει μια ανανέωση που έχει κάποιο νόημα. Θα μιλήσουμε για όλα αυτά.

Εγώ συνδέω πολύ εύκολα την βιολογία με την ψυχολογία και την πνευματικότητα.

Για μένα το φυσικό σώμα δεν είναι μόνο ένα φυσικό σώμα αλλά είναι και ένα ψυχικό σώμα

και ένα πνευματικό σώμα. Δεν ξέρω αν σας ενοχλεί ο όρος πνευματικότητα. Στα γαλλικά

λέμε: να λες την γάτα, γάτα (τα σύκα, σύκα και…) Υπάρχουν πολλοί επιστήμονες που

πλησιάζουν την πνευματικότητα ξεκινώντας από την βιολογία. Για μένα η βιολογία είναι

ένα είδος τέχνης. Όταν κοιτάζω το σώμα στην συνολική του αρχιτεκτονική και μετά κοιτάζω

την λειτουργία του κυττάρου για μένα είναι δύο πράγματα σχετικά. Για μένα δεν υπάρχει το

σώμα και ο ψυχισμός και η πνευματικότητα. Για μένα υφίστανται ταυτόχρονα όλα μαζί.

Πολλές φορές ακούω να λένε «η εσωτερική μου κίνηση πάει καλά αλλά το σώμα μου όχι».

Πώς είναι δυνατόν! Χρειάζεται ένας συντονισμός. Θα μιλήσουμε για τις διόδους τις σωμα-

τοψυχικές. Πώς κάθε σκέψη, το περιβάλλον, κάτι έξω από εμάς επηρεάζει το βιοχημικό πε-

ριβάλλον μας.


_______________________________________________________________________________________________________


Le stressaccompagnement en fasciathérapie et en

Somato-psychopédagogie

Nadine QuéréCo-directrice de l’école de fasciathérapie de Paris

Chercheuse au CERAP/UFP

Η συνοδεία του στρες

Στην φασιαθεραπεία και στην

Σωματοψυχοπαιδαγωγική

Το στρες: ένα µοντέλο βιο-ψυχο-κοινωνικό

� Χαρακτηρίζει ένα φαινόµενο που είναι τόσο βιολογικό όσο και ψυχολογικό και κοινωνικό.

� Ενσωµατώνει το σύµπτωµα σε ένα πλαίσιο.


_______________________________________________________________________________________________________


Δεν ξέρω τι γίνεται εδώ στην Ελλάδα αλλά στην Γαλλία μιλάμε παντού για το στρες.

«είμαι στρεσαρισμένος , είσαι στρεσαρισμένος, είμαστε στρεσαρισμένοι». Παντού, σε πε-

ριοδικά, σε εφημερίδες μιλάνε για το στρες.

Θέλω να σας αναπτύξω την βιο-ψυχο-κοινωνική άποψη για το στρες που βγάζει

στην επιφάνεια και το βιολογικό και το ψυχικό και το κοινωνικό μέρος. Δεν μπορεί να είναι

κανείς στρεσαρισμένος έτσι, στα καλά-καθούμενα, από μόνος του. Πιεζόμαστε από το

στρες είτε από ένα γεγονός, είτε από την ανυπαρξία γεγονότος, πιεζόμαστε από ένα περι-

βάλλον. Αν βγάλετε τον άνθρωπο, παύει να έχει στρες. Είναι ένα σύνολο ψυχοκοινωνικό. Η

λέξη στρες προέρχεται από τα αγγλικά. Στην πραγματικότητα η λέξη στρες στα αγγλικά ση-

μαίνει πίεση, αντιπαράθεση. Τα παιδιά αν δεν τα πιέσουμε καθόλου δεν θα μπορέσουμε να

τα εκπαιδεύσουμε. Βλέπουμε ότι υπάρχει μία πίεση που είναι φυσιολογική και απαραίτη-

τη. Ο όρος στρες είναι δανεικός από την ορολογία συμπεριφοράς των υλικών. Όταν έχουμε

ένα υλικό που περιβάλλεται από ένα άλλο υλικό και συμπιέζεται. Ο όρος χρησιμοποιείται

και στην οικοδομική, στο μπετόν όπου μιλάμε για προεντεταμένο μπετόν. Όταν αυτή η

συμπίεση διαρκεί μακρό χρόνο και είναι πολύ ισχυρή σε σχέση με τις δυνατότητες προσαρ-

μογής του υλικού, δημιουργείται ασθένεια. Για να μιλήσουμε για το στρες θα μιλήσουμε

κυρίως για τις αντιδράσεις του στρες γιατί θα δούμε ότι οι αντιδράσεις στο στρες είναι υ-

ποκειμενικές. Παράδειγμα. Κάποιος φτάνει στο αυτοκίνητο του και βλέπει ότι το έχουν

γδάρει (στο Παρίσι αυτό το πράγμα συμβαίνει συχνά). Λέει: «στο Παρίσι συμβαίνουν αυ-

τά». Ένα άλλο άτομο βλέπει την ζημιά και πυροδοτεί αντίδραση επιβίωσης σαν να είχε δει

πυρηνική έκρηξη. Τριακόσιες χιλιάδες λευκά αιμοσφαίρια κινητοποιούνται για να αντιμε-

τωπίσουν την απειλή. Και πρόκειται για το ίδιο γεγονός! Επίσης δεν μπορούμε να κρίνουμε

το άτομο που αντέδρασε τόσο έντονα. Δεν μπορούμε να κρίνουμε αν είναι καλή ή κακή αν-

τίδραση. Δεν μπορούμε να του πούμε: μην κάνεις έτσι! Δεν θα διορθωθεί καθόλου η κα-

τάσταση. Αυτό θα το δούμε και με τους ασθενείς μας. Δεν μπορούμε να πούμε σε ασθενή

με στρες: δεν είναι τίποτε, δεν έχεις τίποτε. Είναι θεραπευτικό λάθος. Ο Christian πρέπει να

σας το είπε: πρέπει να υποδεχτούμε την οδύνη του άλλου. Και κυρίως όταν έχει αντιδράσει

όχι άσχημα αλλά έντονα και όταν κάποιος άλλος έχει αντιδράσει ήρεμα. Το άλλο άτομο

μπορεί να μην έχει υποστεί βλάβη. Είναι γιατί υπάρχει ένα πλαίσιο στο οποίο συνέβη αυτό.

Ένα πλαίσιο παρελθόν-παρόν. Επειδή ένα άτομο αντέδρασε έντονα δεν σημαίνει ότι πάντα

θα αρρωστήσει. Δεν είναι απαραίτητο. Ίσως για το συγκεκριμένο άτομο να ήταν ένας τρό-

πος συγκινησιακής έκφρασης. Για κάποιο άλλο άτομο μια τέτοια αντίδραση μπορεί να είναι

νοσογόνα. Αυτό θα το συζητήσουμε. Αλλά στην αρχή οι αντιδράσεις του στρες είναι κάτι

φυσιολογικό. Αν δεν έχει ένα άτομο αντιδράσει στο στρες δεν μπορεί να προσαρμοστεί

στην καθημερινή ζωή. Για παράδειγμα: το γεγονός ότι τρώμε δημιουργεί ένα στρες στον

οργανισμό. Τρέχουμε να προλάβουμε το λεωφορείο; Δημιουργεί στρες. Συζητάμε με κά-

ποιον και προσπαθούμε να περάσουμε την άποψη μας; Στρες. Είναι όλα αυτά που κάνει το

σώμα για να προσαρμοστεί σε μία κατάσταση. Όλα αυτά είναι εντελώς φυσιολογικά. Θα

δούμε τα διαφορετικά στάδια που συμβαίνει αυτό γιατί είναι σαν να ρίχνουμε λάδι στη

φωτιά καμιά φορά. Για ένα άτομο πρέπει να μπορούμε να ξεχωρίσουμε πότε ένα στρες εί-

ναι φυσιολογικό και πότε αυτό θέτει σε κίνδυνο την υγεία.


_______________________________________________________________________________________________________


Το στρες είναι φυσιολογικό

« Η αντίδραση σε εξωτερικές δυνάµεις, διατηρώντας παράλληλα µια σχετική σταθερότητα του εσωτερικού περιβάλλοντος απαιτεί από τον οργανισµό µόνιµες προσαρµογές. Το στρες είναι ταυτόχρονα αιτία και αποτέλεσµα αυτής της βιολογικής διαδικασίας που εξυπηρετεί τη δράση, ακόµη και την επιβίωση του ατόµου » Dr Thurin

∆εν είναι το στρες που είναι σηµαντικό αλλά η απόκριση.Η απόκριση είναι προσωπική.

� ∆εν µπορεί να συγκριθεί µε ένα µόνο γεγονός

� Μια διαδικασία απόκρισης

Περιλαµβάνει : – Την ιστορία του υποκειµένου:

� Γενετική (φαινότυπος), οικογενειακή κληρονοµικότητα, παιδικά τραύµατα.

– Οι τρέχουσες συνθήκες: � Κοινωνική υποστήριξη, οι συνθήκες της ζωής, το

κοινωνικό και οικογενειακό κλίµα, οι διαπροσωπικές σχέσεις..

Και η αντιληπτική σχέση µε τον εαυτό (fascia et SPP)

Είναι πολύ απλοϊκό να πούμε ότι το τάδε γεγονός δημιουργεί το δείνα στρες. Καμιά

φορά μπορεί να στρεσάρει κάποιον το γεγονός ότι δεν συμβαίνει κάτι. Ή μπορεί πολλές

φορές μια διαδοχή επαναλαμβανόμενων γεγονότων να οδηγήσει σε στρες. Είναι κυρίως

μια διαδικασία απόκρισης, αντίδρασης. (αναφορά στον πίνακα παραπάνω). Και περιλαμ-

βάνει το ιστορικό του ατόμου, τις γενετικές προδιαγραφές, την οικογενειακή κληρονομικό-

τητα και τους παιδικούς τραυματισμούς. Παράδειγμα: Τα παιδιά που έχουν υποστεί κακο-

ποίηση και όλη τους η βιολογική αντίδραση στο στρες είναι απορρυθμισμένη ακόμα κι αν


_______________________________________________________________________________________________________


καταφέρουν ως ενήλικες να έχουν μια ειρηνική ζωή, αντιδρούν στο στρες με πολύ οξύ τρό-

πο. Υπάρχουν άνθρωποι που μπορεί να τους ερεθίσει ένας απλός θόρυβος, μια λέξη. Αυτό

πρέπει να κάνει κάποιος είναι να αναδιοργανώσει το σύστημα. Χρειάζεται ρύθμιση εκ νέου

γιατί υπάρχει μια απορρύθμιση. Γιατί δεν πρόκειται μόνο για υπερέκκριση αδρεναλίνης ή

κορτιζόνης αλλά είναι μια συνολική απορρύθμιση του συστήματος. Όταν κάποιος έχει υ-

πέρταση, που είναι μια παθολογία προερχόμενη κατά 90% από το στρες, θα δούμε ότι η

φασιαθεραπεία είναι πολύ αποτελεσματική, γιατί δεν ρυθμίζει μόνο την αδρεναλίνη αλλά

κάνει αναδιοργάνωση του συστήματος στο σύνολο του. Γιατί αν θα ξεκινήσει κάποιος να

παίρνει φάρμακα για την υπέρταση θα πρέπει να τα παίρνει σε όλη του τη ζωή γιατί ακρι-

βώς δεν ρυθμίζουμε εκ νέου το συνολικό σύστημα. Κι όταν μιλάω για σύστημα εννοώ υπο-

θάλαμο και επινεφρίδια.

Είναι σημαντικό επίσης το ιστορικό. Η προσωπική ιστορία του, οι κοινωνικές συν-

θήκες, η υποστήριξη που έχει το άτομο, οι συνθήκες της ζωής του. Η κοινωνική και οικογε-

νειακή ατμόσφαιρα και οι διαπροσωπικές σχέσεις (πίνακας). Όλα αυτά είναι πολύ σημαντι-

κά. Επίσης προσθέτω την αντιληπτική σχέση με τον εαυτό. Αυτό έχει να κάνει περισσότερο

με την δική μας μέθοδο. Σε όλες τις τεχνικές χαλάρωσης για τις οποίες σας μίλησα πριν, ό-

λοι προσπαθούν να έχουν το άτομο μέσα στον εαυτό του και χαλαρό. Γνωρίζουμε ότι όλες

οι σωματοψυχικές δίοδοι είναι πολύ ευαίσθητες στις συγκινησιακές αντιδράσεις. Ο αμυγ-

δαλοειδής πυρήνας είναι το όργανο που καταγράφει όλες τις συγκινησιακές αντιδράσεις

του ατόμου. Δηλαδή διευθύνει το κέντρο της συγκινησιακής μνήμης του ανθρώπου. Θα

δούμε στη μέθοδο μας ότι, ανάλογα πώς το άτομο προσαρμόζει τη σχέση με τον εαυτό του

θα μπορέσει να διαχειριστεί και τα γεγονότα της ζωής του. Και θα δούμε τι εννοώ όταν λέω

«διαχειριστεί». Με δυο λόγια: για μας δεν σημαίνει τίποτε το να λυθεί ένα πρόβλημα αλλά

να προχωρήσει πιο πέρα. Όλες οι πληροφορίες που περιέχονται μέσα στο γεγονός θα του

επιτρέψουν να προχωρήσει συνολικά στη ζωή του. Αυτό εν περιλήψει.

Θα σας μιλήσω τώρα για τα μοντέλα του στρες. Δεν θα τα εξαντλήσουμε όλα. Θα

πάμε από τα πιο παλιά στα πιο σύγχρονα.

Οι τύποι του στρες

� Το µοντέλο του Seyle: (1930) το στρες που ονοµάζεται σύνδροµο γενικής προσαρµογής ορίζεται ως « αντίδραση του οργανισµού σε οποιοδήποτε αίτηµα του γίνεται και έχει σκοπό την προσαρµογή »

� 3 φάσεις :

– Αντίδραση συναγερµού: κινητοποίηση αµυντικών δυνάµεων

– Στάδιο αντίστασης

– Φάση παράδοσης

QuickTime™ et undιcompresseur TIFF (non compressι)

sont requis pour visionner cette image.

Le score allostatique est défini par le niveau d’activité physiologique à travers une série de systèmes régulateurs : tension

artérielle systolique et diastolique, rapport taille hanche, taux de HDL-cholestérol, hbA1C, DHEA-S, cortisolurie des 12h, taux

urinaire d’épinéphrines et de norépinéphrines. Fibrinogène, interleukine-6, CRP, préalbumine, clearance creatinine, peak-flow.


_______________________________________________________________________________________________________


Δεν μπορώ να μιλήσω για το στρες χωρίς να μιλήσω για τον Selye. 3 Είναι αυτός που

θεμελίωσε την έννοια του στρες. Η βιογραφία του είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Βέβαια δυσ-

κολεύτηκε να περάσει προς τα έξω την άποψη του για το στρες. Του πήρε 40 χρόνια. Αλλά

σήμερα για μας είναι κάτι το αυτονόητο. Αυτός βέβαια από κείνη την εποχή είχε καταλάβει

ότι αρκεί να υπάρχει ένα σωματικό σοκ, π.χ. ένας τραυματισμός, ή ένα σοκ ψυχολογικό ή

ψυχοκοινωνικό, π.χ. κάποιες κακές ειδήσεις, και το σώμα σε αυτές τις περιπτώσεις πυροδο-

τεί τους ίδιους μηχανισμούς. Η ανακάλυψη του ήταν εντυπωσιακή αλλά και δεδομένη. Το

να αντιδρά το σώμα με τον ίδιο τρόπο είτε τραυματιστεί φυσικά ή όταν δεχτεί κακές ειδή-

σεις σημαίνει ότι για το σώμα είναι ίδια πληροφορία. Αγγειοσυστολή, έκκριση αδρεναλίνης

κλπ. η μόνη διαφορά είναι στον φυσικό τραυματισμό όπου το σώμα στέλνει ουσίες για την

επούλωση της πληγής τοπικά. Στο ψυχολογικό επίπεδο έχουμε γενικευμένη αντίδραση σε

όλο το σώμα. Τόνισε όμως το γεγονός ότι υπάρχουν στο σώμα αντιδράσεις που δεν είναι

εξειδικευμένες.

(παρουσιάζει το παραπάνω σλάιντ).

Το μοντέλο του Seyle: (1930) το στρες που ονομάζεται σύνδρομο γενικής προσαρ-

μογής ορίζεται ως « αντίδραση του οργανισμού σε οποιοδήποτε αίτημα του γίνεται

και έχει σκοπό την προσαρμογή »

Έχει τρεις φάσεις:

• Φάση του συναγερμού. Εκλύεται αδρεναλίνη, αυξάνονται οι παλμοί της

καρδιάς. Συμβαίνουν τα ίδια που θα συνέβαιναν σε μια ψυχολογική αντίδ-

ραση. Έχουμε τα ίδια συμπτώματα σαν να τρέχαμε. Βλέπουμε ότι ψυχολο-

γικά αυξάνεται η επαγρύπνηση, η προσοχή. Αν κοιμόμαστε και ξυπνήσουμε

από στρες σε 1/10 του δευτερολέπτου έχουμε αποκτήσει επαγρύπνηση.

• Αλλά αυτή η αντίδραση είναι εκπληκτικά αποτελεσματική. Είναι ένας μηχα-

νισμός πολύ αποτελεσματικός και πολύ χρήσιμος. Τα στρεσογόνα ερεθίσ-

ματα αν διαρκέσουν καιρό, περίπου στους έξη μήνες μπαίνουν στο στάδιο

της αντίστασης. Το σώμα αλλάζει τον μεταβολισμό του. Εκλύεται κορτιζόνη

και συγχρόνως, σε ψυχολογικό επίπεδο, αρχίζει να υπάρχει μία μεταβολή.

Κούραση, τάση απομόνωσης, ευερεθιστότητα.

• Αυτά είναι σημάδια ότι η ύπαρξη αρχίζει να αντλεί από τα αποθέματα τα

ψυχικά και τα σωματικά. Η τελευταία φάση έχει δύο ενδεχόμενα: είτε θα

προκύψει προσαρμογή, είτε θα γίνει αυτό που ονομάζουμε φάση εξάντλη-

σης. Το σώμα έχει εξαντλήσει τα αποθέματα του και δεν αντέχει άλλο. Και

τότε έχουμε πάρα πολλά προβλήματα στο νευροφυτικό σύστημα και αρχί-

ζουν και εκδηλώνονται παθολογίες. Σωματικές, με την αρτηριακή υπέρταση

και ψυχολογικές όπως η κατάθλιψη.

Αυτό το μοντέλο ισχύει και σήμερα αλλά υπάρχουν και άλλα μοντέλα. Ο Seyle έχει

πεθάνει αλλά δεν μπορεί κανείς να τον αγνοήσει.

Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που μετά τον Seyle δουλέψανε πάνω σε αυτό το θέμα

όπως ο Claude Bernard ο οποίος ανέπτυξε την έννοια της ομοιοστασίας. Άρχισαν οι επιστή-

μονες να αντιλαμβάνονται ότι το σώμα έχει συνολικές αντιδράσεις. Γιατί παλιά πίστευαν

ότι μία ασθένεια είναι τοπικό φαινόμενο και ότι κάθε ασθένεια είχε οργανικές τροποποιή-

3 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙΙ


_______________________________________________________________________________________________________


σεις διαφορετικές. Επομένως αυτή η προσέγγιση του Seyle ήταν μία ανατροπή στον ιατρικό

κόσμο. Σας τα λέω όλα αυτά γιατί στην δική μας θεραπεία θα δουλέψουμε στις μη εξειδι-

κευμένες διαταραχές. Μιλάμε για συνολικό πεδίο. Θα μιλήσουμε αργότερα γι αυτό.

Το µοντέλο του Laborit (1914-1995)

Γιατρός, χειρουργός, 20 βιβλία σχετικά µε την φιλοσοφία της επιστήµης. Καθ. Της βιο-ψυχο-κοινωνιολογίας στο Québec.

� Αντίδραση που εξασφαλίζει την επιβίωση του οργανισµού όταν αντιµετωπίζει κίνδυνο

� Το άτοµο δεν µπορεί ούτε να το σκάσει, ούτε να παλέψει

� Αναστολή της δράσης

� Παθογόνες συνέπειες.

Θα μιλήσουμε τώρα για το μοντέλο του Laborit.

Έχει γράψει πάρα πολλά έργα. Πέθανε το 1995 και γι αυτό δεν είναι και τόσο γνωσ-

τός. Ο ίδιος γνώριζε βέβαια την άποψη του Seyle αλλά πρόσθεσε την ψυχολογική πλευρά.

• Το στρες είναι μία αντίδραση του οργανισμού που εξασφαλίζει την επιβίω-

ση του οργανισμού μπροστά σε έναν κίνδυνο.

• Το άτομο δεν μπορεί ούτε να το σκάσει, ούτε να παλέψει (no fight, no

flight)

• Αναστολή δράσης.

Ο Laborit έκανε πειράματα με ποντίκια. Το έβαλε μέσα σε ένα κλουβί όπου υπήρ-

χαν δύο χώροι. Ανάμεσα στους δύο χώρους υπήρχε μία μικρή πόρτα. Του έκανε ηλεκτρο-

σόκ και αυτό περνώντας από την πόρτα πήγαινε στο άλλο μέρος. Επαναλάμβανε το ηλεκ-

τροσόκ και το ποντίκι ξαναπήγαινε στον άλλο χώρο. Βγάζει το ποντίκι από το κλουβί, του

παίρνει πίεση αίματος και του κάνει και εξετάσεις αίματος. Κανένα βιολογικό πρόβλημα.

Βάζει στο κλουβί δύο ποντίκια, κλείνει την ενδιάμεση πόρτα και επαναλαμβάνει το ηλεκ-

τροσόκ στο ένα ποντίκι. Αρχίζουν να μαλώνουν μεταξύ τους και γραπώνονται από τα τοι-

χώματα. Τα βγάζει και τα εξετάζει. Το ποντίκι-μάρτυρας δεν έχει κανένα βιολογικό πρόβλη-

μα. Το ίδιο ποντίκι το ξαναβάζει για τρίτη φορά στο κλουβί, κλείνει την πορτίτσα, ξανά ρεύ-

μα και αρχίζει να χτυπιέται πάνω στην πόρτα. Στην εξέταση αίματος που ακολούθησε το

ποντίκι είχε μεταβολή. Δεν λέω βέβαια ότι πρέπει να τσακωνόμαστε με τους γείτονες!!! Ό-

ταν είχε βάλει τα δύο ποντίκια μαζί αυτά μαλώνανε για το ποιο θα περάσει. Αλλά διαπισ-

τώνει ότι το χειρότερο είδος στρες είναι το ψυχοκοινωνικό. Το άτομο νιώθει εγκλωβισμένο.

Νιώθει δηλαδή ότι δεν μπορεί ούτε να το σκάσει ούτε να παλέψει. Είναι πολύ σημαντικό

για να δει κανείς τον κίνδυνο που μπορεί να προκαλέσει στην υγεία. Οι ασθενείς μας το


_______________________________________________________________________________________________________


διηγούνται αυτό το φαινόμενο πολύ συχνά και μας λένε: «δεν ξέρω πια τι να κάνω». Είναι

πάντα σε αδιέξοδο. Λένε ότι δεν μπορούν να κάνουν τίποτε. Προσπαθούμε να τους βρούμε

μια διέξοδο, μια λύση αλλά πάντα λένε: «δεν γίνεται, δεν μπορώ να κάνω τίποτε, είμαι εγ-

κλωβισμένος». Βέβαια σε αυτήν την περίπτωση τα πράγματα είναι καλά γιατί μας το λένε.

Είναι ήδη μια λύση το ότι το έχουν πει σε κάποιον. Αλλά υπάρχει τεράστιος αριθμός αν-

θρώπων, κυρίως υπαλλήλων, οι οποίοι δεν μπορούν ούτε να παρατήσουν τη δουλειά τους,

ούτε βέβαια να ρίξουν μια μπουνιά στον προϊστάμενό τους. Τι κάνουν οι άνθρωποι πολύ

συχνά; Κάνουν τζόγκινγκ… αθλητισμό… για να εκτονώνονται. Πρέπει λοιπόν να είστε σε ε-

παγρύπνηση, να δείτε αν ο ασθενής σας είναι σε αυτήν την κατάσταση του εγκλωβισμού.

Καμιά φορά το πρόβλημα μπορεί να είναι οικογενειακό, καμιά φορά επαγγελματικό. Για το

σώμα αυτή η κατάσταση είναι εξαιρετικά παθογόνος.

Στην τελευταία γραμμή μιλάει για παθογόνες συνέπειες. Με την μέθοδό μας διώχ-

νουμε αυτήν την κατάσταση αναστολής δράσης. Θα μας μιλήσει… θα κάνει κίνηση… θα

μπει σε δράση. Και το βοηθάμε σε αυτό το επίπεδο.

Επαγγελµατικό στρες

� Μοντέλο του Siegrist

«η προσπάθεια που καταβάλει το άτοµο µετριάζεται από το αίσθηµα ότι θα υπάρξει ανταµοιβή ». Η ανταπόδοση µπορεί να είναι υλική (αύξηση µισθού) ή ανταπόδοση κοινωνική (αναγνώριση) ή θα είναι συµβολική (νοηµατοδότηση της προσπάθειας του).

Ένα άλλο μοντέλο στρες είναι το επαγγελματικό ή μοντέλο του Siegrist. Η καμπύλη

παριστά την ικανότητα εργασίας. Η άλλη γραμμή παριστά το επίπεδο του στρες. Το ανοιχ-

τόχρωμο μέρος είναι το παραγωγικό στρες, δεύτερο είναι το μη παραγωγικό και από ένα

σημείο και μετά έχουμε το στρες που παραλύει. Οι εργοδότες πρέπει να διεγείρουν τους

εργαζόμενους μέχρι του σημείου που είναι παραγωγικοί αλλά όχι να τους οδηγήσουν στο

σημείο του στρες που παραλύει. Ο Siegrist λοιπόν λέει: «η προσπάθεια που καταβάλει το

άτομο μετριάζεται από το αίσθημα ότι θα υπάρξει ανταμοιβή». Η ανταπόδοση μπορεί να

είναι υλική (αύξηση μισθού) ή ανταπόδοση κοινωνική (αναγνώριση) ή θα είναι συμβολική

(νοηματοδότηση της προσπάθειας του). Π.χ. δουλεύει κάποιος σε μία εθελοντική οργάνω-

ση. Δεν έχει ανταπόδοση οικονομική αλλά παρόλα αυτά οι άνθρωποι αυτοί δουλεύουν με

πολύ προθυμία και μπορεί να πει κανείς ότι δουλεύουν ακούραστα. Αν όμως ένα αφεντικό

τους πει δουλέψτε τρεις ώρες παραπάνω, θα εξαντληθούν. Το σημαντικό λοιπόν είναι η


_______________________________________________________________________________________________________


προσπάθεια του ανθρώπου να αναγνωρίζεται από κάποιον. Όσο περισσότερη αναγνώριση

υπάρχει της προσπάθειας, τόσο λιγότερη κούραση υπάρχει.

Modèle de Lazarus et Folkman(1984)

� Το άτοµο διαθέτει µια διπλή αξιολόγηση απέναντι σε µία στρεσογόνο κατάσταση

– 1. Πρόσληψη της κατάστασης ως απειλής(κίνδυνος)

– 2- Αξιολόγηση των διαθέσιµων πόρων για την αντιµετώπιση.

Ένα άλλο μοντέλο είναι το μοντέλο του Lazarus & Folkman (1984). Πολύ ενδιαφέ-

ρον. Το άτομο διαθέτει μια διπλή αξιολόγηση απέναντι σε μία στρεσογόνο κατάσταση.

1. Πρόσληψη της κατάστασης ως απειλή (κίνδυνος). Θα πει αμέσως: μήπως βρίσ-

κομαι σε κίνδυνο; Δηλαδή αξιολογεί την κατάσταση ως επικίνδυνη. Σχεδόν α-

συνείδητα.

2. Αξιολογεί τι δυνατότητες έχει για να αντιμετωπίσει την κατάσταση. «Βρίσκομαι

σε κίνδυνο αλλά μπορώ να τον αντιμετωπίσω; Έχω τις δυνάμεις;»

Είναι πολύ σημαντικό.

Έχω ασθενείς που λένε: δεν πρόκειται να τα καταφέρω. Είμαι εξαντλημένος… δεν τα

βγάζω πέρα… δεν μπορώ να αντιμετωπίσω την κατάσταση.

Ένα καλό σημάδι, μετά από μία αγωγή, είναι όταν μας πει: ναι, τώρα είμαι ικανός

να το κάνω. Είναι πραγματικά ένα κριτήριο είτε της επίλυσης του στρες είτε ότι συνεχίζει η

παθολογία. Για όσους διαβάζουν γαλλικά μπορώ να τους δώσω την διπλωματική μου εργα-

σία στο οποίο ασχολήθηκα με έξη κλινικές περιπτώσεις όπου αντιμετώπισα το ψυχοκοινω-

νικό περιβάλλον αυτών των περιπτώσεων. Θα δείτε εκεί την περίπτωση ενός άνδρα που

δεν πήγαινε καθόλου καλά στη δουλειά του. Είχε μόλις παντρευτεί, είχε γεννηθεί το παιδί

του και η δουλειά του δεν πήγαινε καθόλου καλά. Βλέπουμε ότι είναι δύο διαφορετικά πο-

λύ σημαντικά γεγονότα. Το βασικό είναι ότι έχει μεγάλο πρόβλημα στη δουλειά. Δεν είχε

καμία δυνατότητα να πάρει προαγωγή στη δουλειά του, όλη του τη ζωή θα έβγαζε 1300

ευρώ και ήταν όλα αυτά τα ανοίγματα που είχε κάνει, σπίτι… μωρό… Είχε στηθάγχη, κρίσεις

πανικού και στρες. Μετά από πολλές συνεδρίες μου είπε: «κατάφερα να κάνω ένα βιογρα-

φικό». Τρείς συνεδρίες μετά μου είπε: «έστειλα το βιογραφικό». Είχε βρει τη δύναμη να

γράψει βιογραφικό. Τώρα έχει αλλάξει δουλειά και πηγαίνει κάπως καλύτερα. Χρειάζεται ο

άνθρωπος να βρει κάποια στιγμή όπου θα πάρει δυνάμεις, που θα ανατρέψει την κατάστα-


_______________________________________________________________________________________________________


ση, το αδιέξοδο. Υπάρχει συχνά η περίπτωση οι άνθρωποι να μην θέλουν να λύσουν το

πρόβλημα τους. Ή να θέλουν να αλλάξουν την κατάστασή τους αλλά να μην έχουν καθόλου

τη δύναμη να το κάνουν. Είχα κάποιον που κινδύνευε να πεθάνει. Συνοδεύω πολλούς αν-

θρώπους που έχουν πάρει διαζύγιο ή έχουν χωρίσει. Ξέρουμε ότι αυτό ποτέ δεν είναι μια

καλή στιγμή για κανέναν, ανεξάρτητα σε ποια μεριά βρίσκεται ο καθένας, υπάρχουν στιγ-

μές απειλητικές για τον άνθρωπο. Δεν ξέρουμε αν είναι αληθής η κατάσταση αλλά το άτομο

την βιώνει έτσι. Η αίσθηση που έχει είναι ότι η κατάσταση είναι αληθής. Επομένως, το σί-

γουρο είναι ότι δεν πρέπει καθόλου να πεις «δεν είναι σπουδαίο… δεν πειράζει… κλπ» ή να

πει κανείς: «ξέρω, (διπλό λάθος) ο σύζυγός σας δεν πρόκειται να το κάνει αυτό…» Εκείνη

νιώθει απειλημένη κι αυτό είναι αλήθεια. «Σας λέω ότι αυτό που νιώθετε είναι αληθινό».

Είναι ένα αίσθημα που είχε και αυτό το λαμβάνουμε ως αληθές. Εμείς βέβαια μπορεί να

δούμε άλλον βαθμό κινδύνου, τον πραγματικό βαθμό κινδύνου.

Patrick Légeron

� Ψυχίατρος και γενικός διευθυντής του Stimulus, συµβουλευτικής εταιρείας για την αλλαγή της συµπεριφοράς.

� «rζητάµε σήµερα πάρα πολλά από τους µισθωτούς. Αυτοί αναπτύσσουν ένα αίσθηµα µαταίωσης, την αίσθηση ότι δίνουν πάρα πολλά αλλά δεν παίρνουν τίποτε, ότι δεν αναγνωρίζονται κοινωνικά από τους ανωτέρους τους αλλά ούτε καν από τους πελάτες τους. Σε αυτήν την κατάσταση προστίθεται το τεχνολογικό στρες, δηλαδή ένα στρες που είναι συνδεδεµένο µε τη χρήση των νέων τεχνολογιών».

Ένα άλλο μοντέλο είναι αυτό του Patrick Légeron. Είναι πολύ γνωστός ψυχίατρος

και διευθυντής του Stimulus, εταιρείας συμβουλευτικής για την αλλαγή της συμπεριφοράς.

Λέει: «…ζητάμε σήμερα πάρα πολλά από τους μισθωτούς. Αυτοί αναπτύσσουν ένα

αίσθημα ματαίωσης, την αίσθηση ότι δίνουν πάρα πολλά αλλά δεν παίρνουν τίποτε, ότι δεν

αναγνωρίζονται κοινωνικά από τους ανωτέρους τους αλλά ούτε καν από τους πελάτες τους.

Σε αυτήν την κατάσταση προστίθεται το τεχνολογικό στρες, δηλαδή ένα στρες που είναι

συνδεδεμένο με τη χρήση των νέων τεχνολογιών». Υπάρχουν λοιπόν υπάλληλοι υψηλού

κινδύνου. Είχα κάποτε μία πελάτισσα που δούλευε σε μία εταιρεία πληροφορικής για μη-

χανικούς. Είναι από αυτούς που φοράνε ένα κοστούμι και έχουν ένα τηλέφωνο και έναν

υπολογιστή. Έμαθα ότι κοιμότανε παρέα με τον υπολογιστή της, με το κινητό δίπλα της α-

ναμμένο. Προσπάθησα να μην εκδηλωθεί ερυθηματώδης λύκος. Μέχρι στιγμής δεν έχει

εκδηλωθεί. Βλέπετε τι προβλήματα μπορεί να εκδηλωθούν εξαιτίας αυτού του τεχνοστρες.

Της έκανα αγωγές επί 6 χρόνια. Άλλαξε πολύ στη διάρκεια αυτών των 6 χρόνων. Τώρα μου


_______________________________________________________________________________________________________


είπε ότι θέλει να κάνει αυτό που κάνω εγώ!!! Τώρα βρίσκεται στον 2ο χρόνο της ΣΨΠ. Έχει

ήδη βέβαια PhD και διάφορα πτυχία αλλά τώρα ασχολείται με την ΣΨΠ. Όταν μου το ζήτη-

σε ξαφνιάστηκα γιατί δεν θα της το πρότεινα ποτέ. Βέβαια όλα αυτά 6 χρόνια μετά και νο-

μίζω ότι δεν θα εκδηλωθεί ο λύκος.

- Είχε προδιάθεση για τον ερυθηματώδη λύκο;

Nadine: Ναι. Είναι αυτοάνοσο και ήταν πιθανή η εκδήλωσή του. Αρνήθηκε να πάρει

κορτιζόνη και έκανε μόνο χειραγωγές. Εγώ αυτό που προσπάθησα να κάνω ήταν να μην

εκδηλωθεί η ασθένεια. Δεν έκανα όμως μόνη μου όλη την θεραπεία αλλά με φυτοθεραπεία

μαζί.

Ένα άλλο επάγγελμα, επικίνδυνο για στρες, είναι το επάγγελμα του ταμία σε super

market. Γιατί δεν έχουν καθόλου αναγνώριση για τη δουλειά τους και πάρα πολύ στρες.

Αλλά το πιο επικίνδυνο επάγγελμα, μετά από τις νοσοκόμες και τους πυροσβέστες,

είναι οι ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας. Δουλεύουν πολλές ώρες και έχουν τεράστια ευθύ-

νη κρατώντας ζωές ανθρώπων στα χέρια τους. Αλλά ο κίνδυνος είναι εικονικός. Στην πραγ-

ματικότητα δεν βλέπουν τον κίνδυνο. Σας μιλάω γι αυτό γιατί σε σχέση με το στρες οτιδή-

ποτε είναι εικονικό το σώμα δεν το θέλει καθόλου, δεν του αρέσει. Προτιμά μια καλή γρίπη.

Είναι πιο καλά εξοπλισμένο να αντιμετωπίσει μια γρίπη παρά έναν κίνδυνο που δεν τον έχει

μπροστά του. Αυτοί οι άνθρωποι βρίσκονται πραγματικά μπροστά σε έναν πολύ μεγάλο

στρες. Υπάρχουν εξειδικευμένοι ψυχολόγοι γι αυτά τα επαγγέλματα. Υπάρχουν και σχετικές

μελέτες ειδικά γι αυτά τα επαγγέλματα. Πυροσβέστες, νοσοκόμες επίσης έχουν μεγάλο

στρες, αλλά αυτοί έχουν τον κίνδυνο μπροστά τους.

- Όταν λέτε εικονικό κίνδυνο εννοείτε «φανταστικό» κίνδυνο;

Nadine: Οι ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας δεν βλέπουν τους επιβάτες ενός αεροπ-

λάνου.

- Δεν αναφέρεστε στο στρες των «αφεντικών». Αυτοί δεν έχουν στρες;

Nadine: Υπάρχει μια ολόκληρη κατηγορία που αφορά το coaching. Στην Γαλλία υ-

πάρχει μια ομάδα που πηγαίνει σε επιχειρήσεις και αντιμετωπίζει τα προβλήματα που υ-

πάρχουν στις σχέσεις των ανθρώπων και κάνει coaching. Και μιλάει κυρίως με τα στελέχη,

τους διευθυντές. Τους εκπαιδεύει στην επικοινωνία με τους άλλους. Επίσης υπάρχουν άν-

θρωποι της δικιάς μας μεθόδου που μπαίνουν στις επιχειρήσεις για να τους προτείνουν

μεθόδους που έχουν να κάνουν με την ΣΨΠ. Παρακολούθησα κάποιες ομάδες ψυχοκινητι-

κής. Ένας καθηγητής πανεπιστημίου που δίδαξε την συστημική των ομάδων. Το να δουλέ-

ψει ένας ΣΨΠ σε αυτό το πλαίσιο είναι πολύ ενδιαφέρον γιατί μπορεί να κάνει καλή δουλε-

ιά με τους ανθρώπους.

Ένας άλλος πανεπιστημιακός καθηγητής που ονομάζεται Crocq, (τώρα μπαίνουμε

σε μια πιο σύγχρονη προσέγγιση). Προσφέρονται πτυχία πανεπιστημιακά σε αυτόν τον το-

μέα σε δύο πανεπιστήμια στην Γαλλία. Χάρη σ’αυτόν από το 1992 το μετατραυματικό στρες

έχει αναγνωριστεί ως ασθένεια. PTSD.


_______________________________________________________________________________________________________


Pr Crocq et le PTSD

� Πανεπιστήµιο Paris V, ειδικός στις νευρώσεις του πολέµου.

� Από το 1992, το µετατραυµατικό σύνδροµο έχει αναγνωριστεί ως αυθεντική ασθένεια.

Άτομα που εκτέθηκαν σε πολύ τραυματικά γεγονότα και στη συνέχεια έχουν ξαφ-

νικές αναμνήσεις. Ήρθε ένα πυροσβέστης που κατέθεσε μια μαρτυρία. Έγινε μια απόπειρα

στο Παρίσι και ήταν ο πρώτος που έφτασε στο συμβάν. Πολύ ικανός ο ίδιος. Βάλανε βόμβα

σε ένα τρένο και αυτός ήταν ο επικεφαλής όλης της επιχείρησης διάσωσης. Καθώς διηγείτο

την ιστορία του το αίμα μου πάγωνε κάθε τόσο. Χρειαζόταν να κάνει πράγματα που κανείς

μας δεν μπορεί να αντέξει. Να πάρει νεκρούς από την φωτιά… αλλά έκανε τη δουλειά του

για 15 ώρες περίπου. Και μετά επέστρεψε κανονικά στη δουλειά του σαν να μην συνέβαινε

τίποτε. Ύστερα από 6 μήνες άρχισε να έχει εφιάλτες όλο και περισσότερο. Ειδικά τις ημέρες

που ερχόταν ξαφνικές εικόνες. Περπατούσε στο δρόμο και έβλεπε τα πρόσωπα των νεκρών.

Του ήρθε κατάθλιψη. Δυσκολευόταν στη δουλειά του, πήρε διαζύγιο και έπεφτε όλο και

περισσότερο. Αυτή είναι μια πολύ χονδροειδής περίπτωση μετατραυματικού συνδρόμου.

Αυτό που έχει συμβεί είναι ότι δεν έχω βοηθήσει πολλούς ανθρώπους με εκδηλωμένο PTSD

αλλά πιστεύω ότι έχω βοηθήσει ανθρώπους ώστε να μην εκδηλωθεί. Μερικές φορές ο το-

κετός μπορεί να είναι μια τέτοια εμπειρία. Έχω συνοδεύσει νέα γυναίκα, έγκυο με τον σύν-

τροφο της. Στον 7ο μήνα της εγκυμοσύνης την εγκατέλειψε λέγοντας ότι αγαπά κάποια άλ-

λη. Την συνόδευσα ως τον τοκετό συνεχώς γνωρίζοντας ότι αν γεννούσε νιώθοντας εγκατα-

λειμμένη αυτό θα μπορούσε να πυροδοτήσει σύνδρομο στρες. Την συνόδευσα μέχρι το τέ-

λος, μέχρι την γέννα. Φρόντισα να συνοδεύεται πάντα. Είχε μαζί της την καλύτερη της φίλη

στην οποία είχε μεγάλη εμπιστοσύνη. Κανόνισα να μην είναι μόνη της στον τοκετό. Και επε-

ιδή ακριβώς δεν ήταν απομονωμένη, πήγε καλά ο τοκετός. Επίσης την συνόδευσα μετά. Για

ένα διάστημα δεν βρεθήκαμε. Γεννήθηκε ένα κοριτσάκι και κάποια στιγμή επανήλθε γιατί ο

πρώην εγκατέλειψε την προσωρινή φιλενάδα και ζήτησε να επιστρέψει στη σχέση. Το

πρόβλημα ήταν ότι της τηλεφωνούσε 10-15 φορές τη μέρα λέγοντάς της ότι θέλει να επισ-

τρέψει, ότι την αγαπάει… κι αυτή ήταν πολύ μεγάλη ηθική πίεση που την έκανε να τρέμει.

Ήταν μια φοβερή κατάσταση. Κάποια στιγμή μου είπε ότι χτύπησε το παιδί. Βέβαια της εί-


_______________________________________________________________________________________________________


πα ότι δεν ήταν σωστό να χτυπάει το παιδί της και στη συνέχεια ξεκινήσαμε κάποιες συ-

νεδρίες. Κάναμε ένα πρόγραμμα ώστε όταν είναι πολύ επηρεασμένη από το στρες να κάθε-

ται σε κάποια απόσταση από το μωρό. Ο ρόλος μου δεν ήταν να της πω «άφησε τον» ή

«μην τον αφήνεις». Ήταν ο πατέρας του παιδιού. Όλο αυτό που είπαμε ως τώρα ήταν το

στρες της πίεσης του να επιστρέψει αλλά αυτή μετά από πέντε συνεδρίες βρήκε τη δύναμη

να του πει να σταματήσει να την πιέζει. Κανονίσανε να βλέπει το παιδί του κάθε δύο μέρες.

Είναι αρκετά περίπλοκο. Αυτά τα λέω για να δούμε ότι δεν μπορούμε να μειώνουμε τον

κίνδυνο που προέρχεται από παρόμοιες περίπλοκες καταστάσεις στρες. Βάζεις σε κίνδυνο

τη ζωή ενός μωρού μιας γυναίκας. Ευτυχώς είχε ένα καλό τέλος. Τώρα το παιδάκι είναι δύο

ετών. Ο πατέρας του παιδιού την άφησε ήσυχη. Ο πατέρας βέβαια είναι καταθλιπτικός που

χρειάζεται υποστήριξη από ψυχοφάρμακα. Άρχισε να κάνει θεραπεία και αυτός αλλά με

άλλον θεραπευτή. Όλες οι συνθήκες ζωής της ήταν τέτοιες που θα μπορούσε να έχει μπει

σε ένα μετατραυματικό στρες μετά τον τοκετό.

Το µοντέλο του Danis Bois

� Ο τρόπος της απήχησης του σοκ

– Αξιολόγηση του κύµατος σοκ στο σώµα

– ∆υσκολίες δοµικές και νευροφυτικές

– Αποευαισθητοποίηση

– Επίδραση σωµατο-ψυχική

� Η αντιληπτική-γνωστική µετατρεψιµότητα ως πρότυπο για την ρύθµιση του στρες

Αυτό είναι το μοντέλο του Danis Bois. Το πεδίο του βέβαια είναι πολύ μεγαλύτερο

από την διαχείριση του στρες. Ένα μέρος αυτού του μοντέλου είναι η οδός της αντήχησης

ενός σοκ μέσα στον άνθρωπο. Αξιολογούμε τον τρόπο της διάδοσης του κύματος του σοκ

μέσα στο σώμα. Θα αξιολογήσουμε επίσης τις δομικές και νευροφυτικές δυσκολίες. Θα α-

ξιολογήσουμε την αποευαισθητοποίηση, γιατί με την χειραγωγή μπορούμε να γνωρίζουμε

την κατάσταση της αισθητηριακότητας του θεραπευόμενου. Δεν γνωρίζω άλλες τεχνικές

που μπορούν να το κάνουν αυτό με τα χέρια. Με το μασάζ δεν μπορούμε να αξιολογήσου-

με την σχέση επαφής που έχει το άτομο με το σώμα του. Ίσως το γνωρίζετε αλλά εγώ θα

σας παρουσιάσω με κατηγορίες πώς μπορούμε να βαθμολογήσουμε τη σχέση επαφής του

θεραπευόμενου με το σώμα του. Αξιολογούμε επίσης τις σωματοψυχικές επιπτώσεις. Εκεί

συναντούμε την έννοια του στρες όπως διδάσκεται στο πανεπιστήμιο. Εκεί πάλι λέμε ότι

είναι η ενότητα του σώματος με το πνεύμα. Φεύγουμε λίγο από την έννοια την αυστηρά


_______________________________________________________________________________________________________


ψυχοσωματική που αφορά περισσότερο την ψυχανάλυση. Στην ΣΨΠ δεν είναι τόσο πολύ ο

ψυχισμός που έρχεται προς το σώμα αλλά είναι τα σωματικά αισθήματα που πυροδοτούν-

ται στο χώρο του αισθητού. Αυτό είναι που θα νοηματοδοτήσουμε. Καθώς το νοηματοδο-

τούμε το σώμα έχει ήδη δεχθεί την αγωγή. Όταν φτάσει το σώμα στο σημείο να δώσει τις

πληροφορίες του τότε και το σώμα και ο ψυχισμός έχουν ήδη αλλάξει.

Είναι η γνωστική-αντιληπτική μετατρεψιμότητα που κάνει την ρύθμιση ή προσαρ-

μογή στο στρες. Αυτό το μοντέλο της γνωστικής-αντιληπτικής μετατρεψιμότητας είναι πολύ

σημαντικό. Δεν είναι μια τεχνική χαλάρωσης. Βέβαια αυτές οι τεχνικές έχουν τα δικά τους

αποτελέσματα. Αυτό που κάνουμε είναι ότι παίρνουμε τις πληροφορίες που μας δίνει το

βίωμα, για να βρούμε εκείνες τις δράσεις που θα μας βοηθήσουν να διαχειριστούμε την

λύση. Γι αυτό εγώ ποτέ δεν μιλάω για διαχείριση του στρες, αυτό που λένε αντιστρές. Απ-

λώς και μόνο το να χαλαρώσουμε το σώμα είναι πάρα πολύ σπουδαίο. Θα δούμε τις δια-

φορές ανάμεσα σε αυτές τις προσεγγίσεις. Προσφέρουμε στο άτομο την δυνατότητα να

αντλήσει πληροφορίες από τα βιώματα του και να αναλογιστεί πάνω σε αυτές τις εμπειρίες

και να κάνει κάτι με αυτές. Στην παραδοσιακή ψυχολογία και την ψυχιατρική θεωρούσανε

ότι το να έχει κανείς σωματικά αισθήματα ήταν κάτι νευρωτικό, μια μορφή υστερίας. Όταν

τους λέγαμε ότι αυτό είναι για το οποίο έχουν μιλήσει τόσο πολύ οι φαινομενολόγοι, μας

λέγανε ότι αυτά είναι φιλοσοφίες. Και διαπιστώσαμε βέβαια ότι δεν ξέρανε απολύτως τίπο-

τε για την φαινομενολογία. Όταν συγκρίνεται η δική μας προσέγγιση με άλλες προσεγγίσεις

που ασχολούνται με το σώμα, πράγματα που για μας είναι προφανή για τους άλλους είναι

τελείως άγνωστα.

Διάλειμμα.


_______________________________________________________________________________________________________


Η έννοια της διάρκειας του στρες

� Οξύ στρες (λιγότερο από µία ώρα)

� Σύντοµο στρες (αρκετές ηµέρες έως ένα µήνα)

� Μακροχρόνιο στρες( περισσότερο από έναν µήνα: πένθος, ανεργία, φροντίδα για άτοµα µε χρόνιες παθήσεις)

� Συσσώρευση των γεγονότων και της ετερογένειας.

Θα αναφερθούμε στο μέρος που αφορά στην διάρκεια του στρες.

Το οξύ στρες είναι αυτό που διαρκεί λιγότερο από μία ώρα. Ένα ατύχημα… ένα δια-

γώνισμα… αν πέφτεις με αλεξίπτωτο είναι ένα πολύ οξύ στρες που δεν διαρκεί πολύ.

Ονομάζουμε σύντομο το στρες που διαρκεί από μερικές ημέρες έως ένα μήνα.

Αυτοί οι δύο πρώτοι τύποι στρες είναι πολύ πιθανόν ότι δεν θα αφήσουν κάποιο

εντύπωμα στο σώμα. Μιλάμε για είτε για σωματικά είτε για ψυχικά εντυπώματα. Αυτό ε-

ξαρτάται από το πλαίσιο στο οποίο βιώθηκε το στρες και σε ποια κατάσταση ήταν ο άν-

θρωπος όταν του συνέβη το στρες. Αν το άτομο ήταν ήδη κουρασμένο τα πράγματα θα ή-

ταν πιο δύσκολα. Ή αν αυτό συμβεί σε ένα δυσάρεστο κοινωνικό πλαίσιο, με δυσκολίες,

είναι πολύ πιθανό να αφήσει αποτυπώματα. Ή αν το άτομο έχει λιγότερη σχέση με τον εαυ-

τό του τότε θα έχουμε περισσότερα αποτυπώματα.

Μακροχρόνιο είναι το στρες όταν διαρκεί περισσότερο από ένα μήνα. Το πένθος, η

ανεργία, ή το να είναι κάποιος υπεύθυνος για άτομα με χρόνιες παθολογίες. Έχω συνοδεύ-

σει ανθρώπους σε πένθος. Υπάρχει ένα οξύ μέρος που είναι η ίδια η απώλεια. Παρότι είναι

μόνον ένα το γεγονός, καθώς περνά ο καιρός το άτομο πηγαίνει από την οξεία φάση σε μία

χρόνια φάση πένθους. Γιατί εκεί πλέον εκεί έχει να αντιμετωπίσει τις καθημερινές συγκινή-

σεις και το στρες τους. Υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι να συνοδεύουμε τα διαφορετικά

στάδια του πένθους. Το άτομο κάνει διαφορετικού είδους προσαρμογές. Στην αρχή το άτο-

μο βρίσκεται σε άρνηση: «δεν είναι δυνατόν… δεν μπορεί να πέθανε». Στη συνέχεια έρχεται

μία φάση θυμού. Μετά ακολουθούν διαφορετικά στάδια αποδοχής του θανάτου. Μετά

έρχεται η προσαρμογή του ανθρώπου στον θάνατο. Μια περίοδος που είναι προσαρμογής

και της φυσιολογίας. Αυτά βλέπουμε στα διαφορετικά στάδια πένθους που μπορεί να κρα-

τήσουν από δύο έως έξη χρόνια, πριν το άτομο ξαναποκτήσει την ικανότητα να προχωρήσει

στη ζωή του. Με την ΣΨΠ μπορούμε να μειώσουμε αυτόν τον χρόνο. Ένα εύλογο ερώτημα

είναι αν πρέπει να μειώσουμε την διάρκεια του πένθους. Η απάντηση είναι, ναι, γιατί με

αυτόν τον τρόπο μειώνουμε την οδύνη. Αυτό που λέμε είναι ότι όταν αντιμετωπίσουμε


_______________________________________________________________________________________________________


σωστά το πένθος δεν σημαίνει ότι ξεχνάμε το άτομο που πέθανε. Το άτομο αποκτά την ικα-

νότητα του να ξαναφτιάξει τη ζωή του χωρίς να ξεχνά τον άνθρωπό του. Γιατί σίγουρα υ-

πάρχει μια ζωή που έρχεται. Εμείς είμαστε εκεί για διδάξουμε στο άτομο πώς να αρχίσει

την καινούργια του ζωή. με αυτόν τον τρόπο ελαττώσουμε τον πόνο και την οδύνη. Αυτό

βέβαια δεν γίνεται σε τρεις συνεδρίες. Μπορεί να κρατήσει χρόνια. Θα σας το αναπτύξω

αργότερα.

Συσσώρευση γεγονότων που συνιστούν μία ετερογένεια. Κάποια γεγονότα επανα-

λαμβάνονται. Π.χ. κάθε μέρα επαναλαμβάνεται ένας τσακωμός. Κι όταν αυτό το πράγμα

διαρκέσει 1-2 χρόνια ή περισσότερο, είναι τελείως εξοντωτικό. Ή μπορεί να είναι διαφορε-

τικού τύπου γεγονότα που συμβαίνουν όμως όλα μαζί.

Ας μιλήσουμε τώρα για χωρισμό που οδηγεί σε διαζύγιο. Δεν είναι εύκολο να διαχε-

ιριστεί κανείς τον χωρισμό. Ταυτόχρονα με τον χωρισμό συμβαίνουν θέματα που αφορούν

στα παιδιά, αλλαγή απασχόλησης, αλλαγές στο σπίτι, ενώ το αρχικό γεγονός είναι η διάσ-

ταση ανάμεσα σε δύο ανθρώπους, ξαφνικά έχεις να αντιμετωπίσεις πέντε πράγματα μαζί.

Και σε έναν θεραπευόμενο είναι δύσκολο να διαχειριστούμε πέντε πράγματα που συμβαί-

νουν ταυτόχρονα. Είναι δύσκολος χειρισμός. Αυτό που δεν πρέπει οπωσδήποτε να κάνετε

είναι ότι επειδή κάποιος είναι σχετικός με τη μέθοδο να του πείτε: «κάνε περισσότερο δια-

λογισμό» ή «τη στιγμή που θα έρθεις σε επαφή με το αισθητό όλα θα ξεπεραστούν». Αυτό

να μην το κάνετε. Ακούω ότι γίνεται αλλά μην το κάνετε. Επειδή έχει χάσει την επαφή του

με το εσωτερικό του πρέπει να τον βοηθήσετε να την ξαναβρεί. Αυτό ισχύει και για μας το-

υς ίδιους, όχι μόνο για τους ασθενείς μας. Αυτό που κάνουμε στην μέθοδο μας είναι να

βοηθήσουμε τους ανθρώπους να ξαναβρούν τη σχέση τους με το αισθητό, γιατί αν την εί-

χαν δεν θα υπήρχε πρόβλημα. Τους βοηθάμε να βρουν την πηγή μέσα τους, την δύναμη για

να μπορέσουν να βελτιωθούν. Θα μιλήσουμε για τα διαφορετικά στάδια της συνοδείας.

Επίδραση του εθισµού και / ή κατακρήµνιση

� Το µακροχρόνιο στρες µπορεί να παράγειλιγότερο δυσµενείς επιπτώσεις από ότι τοσύντοµο και µεσοπρόθεσµο στρες, λόγωτων αποτελεσµάτων του εθισµού.

� Υπάρχει, ένα αντίστροφο φαινόµενο πουπολλαπλασιάζει τις εκδηλώσεις του στρες.

Το μακροχρόνιο στρες μπορεί να παράγει λιγότερο δυσμενή αποτελέσματα από ότι

το σύντομο ή μέσης διάρκειας στρες γιατί το συνηθίζουμε. Είπαμε προηγουμένως ότι το

μακροχρόνιο στρες επιφέρει μεγάλες αλλαγές στην φυσιολογία του ανθρώπου. Αλλά υπάρ-


_______________________________________________________________________________________________________


χουν άνθρωποι που συνηθίζουν το στρες και παίρνουν κάποιου είδους δύναμη. Δεν είναι

σε καλή επαφή με τον εαυτό τους αλλά καταφέρνουν μέσα από την συνήθεια να το αντιμε-

τωπίζουν και να είναι καλύτερα. Φτάνουν στο σημείο όταν το στρες ελαττωθεί να αισθά-

νονται σαν να έχουν χάσει ένα μέρος του εαυτού τους. Δεν μπορούν να ζήσουν χωρίς το

στρες. Αυτοί βέβαια είναι εθισμένοι στην αδρεναλίνη του ίδιου τους του οργανισμού.

Υπάρχει ένα αντίθετο φαινόμενο που πολλαπλασιάζει τις εκδηλώσεις του στρες. Και

στη συνέχεια το άτομο δεν αντέχει το παραμικρό στρες. Σ’αυτές τις περιπτώσεις ακόμα και

μια πόρτα που ακούγεται να κλείνει κάνει το πολύ στρεσαρισμένο άτομο να βάλει τα κλά-

ματα. Ή στο άκουσμα μιας λέξης ο άνθρωπος εκρήγνυται. Και αναρωτιόμαστε τι έγινε. Όταν

φτάνει σε αυτό το σημείο το άτομο, ακόμα και το παραμικρό φυσιολογικό στρες είναι υ-

περβολικό. Έχω μια θεραπευόμενη που μετακόμισε και έπρεπε να συνδέσει το τηλέφωνο

και το internet. Είναι τόσο στρεσαρισμένη που δεν μπορούσε να το κάνει. Τη ρώτησα τι εί-

ναι αυτό που κάνει; Το μόνο που είχε να κάνει ήταν να σηκώσει το τηλέφωνο και να ζητήσει

μια σύνδεση. Ήταν πολύ μεγάλο λάθος μου γιατί μπήκε σε πανικό. Δεν την βοηθάω με αυ-

τόν τον τρόπο. Έπρεπε να την είχα βοηθήσει να βρει μέσα της τη δύναμη να το κάνει. Επί-

σης αυτοενοχοποιήθηκε μ’αυτόν τον τρόπο και απέκτησε μια επίγνωση της κατάστασης της

κι αυτό ήταν σοβαρό λάθος μου ως θεραπευτή. Στη συνέχεια μέσα από συνεδρίες απέκτη-

σε την δύναμη να σηκώσει το τηλέφωνο και να ζητήσει την σύνδεση. Κάνουμε λάθη και

πολλές φορές δεν το αντιλαμβανόμαστε. Μετά από τρεις συνεδρίες κατάφερε να τηλεφω-

νήσει. Είναι μικρά πράγματα που τα κάνουμε χωρίς να το καταλάβουμε. Είναι απλό να πο-

ύμε κάνε αυτό ή το άλλο αλλά για τον θεραπευόμενο χρειάζεται να κάνει κάποια δουλειά

για να μπορέσει να βρει μέσα του τις πηγές της δύναμης του. Δεν αντιλαμβανόμαστε την

κατακρήμνιση στην οποία βρίσκεται ο άλλος γιατί τυπικά δεν είναι ασθενής. Μιλάμε για

εξάντληση, κατακρήμνιση ψυχική. Χρειάζεται να προσέχουμε πολύ σε αυτές τις περιπτώσε-

ις.

Θα σας μιλήσω για το στρες που γεννά παθολογία. Ποια είναι τα συμπτώματα που

παρουσιάζει. Θα σας το δώσω σε κατηγορίες. Την σωματική του πλευρά, την γνωσιακή, την

συγκινησιακή και την συμπεριφορική. Το στρες αγγίζει όλες αυτές τις κατηγορίες. Τα συμ-

πτώματα εμφανίζονται χωρίς να υπάρχει κάποια εμφανής νόσος. Στην Γαλλία κατά κανόνα

οι γιατροί δεν ξέρουν τι να κάνουν με αυτό. Ίσως να δώσουν κάποιες βιταμίνες, η ελαφρά

ψυχοφάρμακα. Η δική μας μέθοδος είναι πολύ αποτελεσματική σε αυτές τις περιπτώσεις.

Στη συνέχεια θα μιλήσουμε για τις περιπτώσεις όπου εμφανίζονται μεγάλες παθολογίες. Τα

συμπτώματα βέβαια για τα οποία μιλάμε μπορούν να συνεχιστούν παράλληλα με τις παθο-

λογίες. Έχετε μιλήσει ήδη για τις σωματικές διαταραχές.

(Slide): “Οι σωματικές διαταραχές, συμπεριλαμβανομένων των διαταραχών του νε-

υροφυτικού συστήματος με υπερδραστηριότητα του συμπαθητικού συστήματος”.

Υπάρχουν τρεις παράγραφοι με διάφορα συμπτώματα.

Ξηροστομία, αίσθηση κόμπου στο λαιμό ή δυσκολία στην κατάποση, δυσκολία στην

αναπνοή, αίσθημα πνιγμού, ταχυκαρδία, εφίδρωση, ψευδοστηθάγχη , θωρακικός πόνο α-

ίσθηση κινητικότητας στο στομάχι.

Είχα έναν ασθενή 30 ετών που έπαθε μια κρίση ψευδοστηθάγχης. Του πήρα τον

σφυγμό και δεν υπήρχε ένδειξη εμφράγματος. Έβαλα σε κίνηση τον θώρακα και την καρδιά

και χειροτέρεψε. Όσο πιο πολύ κινητοποιούσα την καρδιά τόσο πιο πολύ μεγάλωνε η ψευ-

δοστηθάγχη. Ήταν κρίση πανικού. Του είπα ότι όλα πάνε καλά, δεν έχει κάτι σοβαρό αλλά

χρειάζεται να πάρει κάποιο αγχολυτικό. Τηλεφώνησα στο γιατρό για να συνταγογραφήσει


_______________________________________________________________________________________________________


ένα αντίστοιχο φάρμακο. Ήταν ένα εύσωμος άντρας που δεν είχε κλάψει ποτέ στη ζωή του

αλλά έκλαψε. Έγινε κομμάτια. Μου έβγαλε τα μέσα του και μου είπα πολλά πράγματα. Τις

επόμενες φορές που του έκανα χειραγωγή πρόσεξα περισσότερο τον θώρακά του. Στη συ-

νέχεια άλλαξε δουλειά και μου ζητούσε συγγνώμη επειδή με τάραξε με την αντίδραση που

έκανε. Τον ρώτησα τι υπάρχει πίσω από τα δάκρυα του και μου μίλησε. Ήταν η δουλειά το-

υ… το μωρό… Μετά οργάνωσα όλες τις αγωγές πάνω σε αυτό το θέμα. Πάντα βέβαια είμαι

πολύ προσεκτική. Πηγαίνω πολύ απαλά στην καρδιά. Δεν έκανα κάποιο λάθος. Η αγωγή

που έκανα ανέδειξε αυτό το πρόβλημα και με βάση αυτό προχώρησα στην αγωγή. Τον είχα

ρωτήσει στην αρχή αν νομίζει ότι είναι σε στρες και μου απάντησε αρνητικά. «όχι δεν έχω

στρες, απλώς νιώθω κάποιο μικρό σφίξιμο και επίσης έχω φόβο θανάτου». Ήταν σαν να

είχα βρει βραδυφλεγή βόμβα και έτσι πρόσεχα τι θα κάνω στο θώρακα του. Αλλά η επίδ-

ραση της Εσωτερικής Κίνησης στην καρδιά τον… έστειλε. Είχε ξαναπάθει τέτοιο επεισόδιο

στη δουλειά του και είχαν φωνάξει την πυροσβεστική!!! Κι όταν ήρθε η πυροσβεστική τους

είπε ότι δεν είχε καρδιακό πρόβλημα γιατί το είχαν επιβεβαιώσει οι γιατροί. Δεν είναι συ-

νηθισμένη περίπτωση. Μου έχει συμβεί τρεις φορές σε εικοσιπέντε χρόνια. Αν είχα περισ-

σότερο χρόνο μαζί του θα μπορούσε να γίνει κάπως καλύτερα, αλλά δεν είχα χρόνο, έγινε

ότι έγινε και έκρινα ότι χρειαζόταν και ιατρική βοήθεια. Αν τον είχα απλώς ρωτήσει τι του

συμβαίνει δεν θα μου είχε πει. Αλλά η Εσωτερική Κίνηση στο θώρακά του ανέδειξε το

πρόβλημα. Είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι επέτρεψε στον εαυτό του να κλάψει. Τώρα

έχει περάσει ενάμισης χρόνος και όταν αισθάνεται ότι κάτι θα συμβεί κάνει κίνηση καθισ-

τός. Παρά το ότι είναι τεράστιος κάνει καθιστή κίνηση. Όταν έμαθε την καθιστή κίνηση είπε

ότι θα το κάνει. Πολλές φορές οι ήρεμοι άνθρωποι έχουν τεράστιο δυναμικό μέσα τους. Δεν

έκανα λάθος. Σας το λέω αυτό για να μην έχετε φόβους. Αυτή είναι μια ακραία περίπτωση.

Μην φοβόσαστε, πάρτε το χρόνο που χρειάζεται. Μου έχουν τύχει πολλές περιπτώσεις αν-

θρώπων που χάσανε κάποιο αγαπημένο τους πρόσωπο. τους έκανα αγωγή για τρεις μέρες

μετά την απώλεια. Όταν έβαλα σε κίνηση την καρδιά και τον θώρακα έπρεπε να το κάνω

πολύ απαλά. Όταν το άτομο είναι σε τέτοιο συγκινησιακό στρες δεν είναι εύκολο να βάλο-

υμε την κίνηση της αγάπης στην καρδιά. Χρειάζεται να ξαναποκτήσουν την συνήθεια να

αγαπήσουν τον εαυτό τους και τους άλλους.


_______________________________________________________________________________________________________


Οι σωµατικές διαταραχές, συµπεριλαµβανοµένων των διαταραχών

του νευροφυτικού συστήµατος µε υπερδραστηριότητα του συµπαθητικού συστήµατος

Ξηροστοµία, αίσθηση κόµπου στο λαιµό ή δυσκολία στην κατάποση, δυσκολία στην αναπνοή, αίσθηµα πνιγµού, ταχυκαρδία, εφίδρωση, ψευδοστηθάγχη ,

θωρακικός πόνος, αίσθηση κινητικότητας στο στοµάχι.

Κρύο, ρίγος και σύσπαση των µυών, µυρµήγκιασµα και µούδιασµα στα άκρα, µυϊκή ένταση, πόνος στους µυς και αίσθηση πόνου στα άκρα.

Αδυναµία χαλάρωσης, αίσθηµα υπερφόρτισης, εξάντληση ή υπερτονία, συχνή ούρηση, φούσκωµα ή βάρος του στοµάχου, ευερέθιστο έντερο.

Κρύο, ρίγος και σύσπαση των μυών, μυρμήγκιασμα και μούδιασμα στα άκρα, μυϊκή

ένταση, πόνος στους μυς και αίσθηση πόνου στα άκρα.

Αδυναμία χαλάρωσης, αίσθημα υπερφόρτισης, εξάντληση ή υπερτονία, συχνή ού-

ρηση, φούσκωμα ή βάρος του στομάχου, ευερέθιστο έντερο.

Δεν πρέπει να τα έχει όλα αυτά κανείς! Αν υπάρχει ένα ή περισσότερα από αυτά τα

συμπτώματα, είναι ένδειξη ότι κάτι τρέχει με το στρες. Στην ιατρική είναι άλλο πράγμα το

ευερέθιστο, άλλο πράγμα το φούσκωμα αλλά εδώ με αυτόν τον τρόπο να ενοποιούμε γιατί

αναφέρονται στο στρες.

Οι άλλες διαταραχές

� Οι διαταραχές του ύπνου : αϋπνίες, δυσκολίες στον ύπνο που σχετίζονται µε ανησυχία(αναµάσηµα σκέψεων), ξύπνηµα µέσα στη νύχτα (συχνά περίπου στις 3 πµ) που δενσυµπληρώνεται µε ύπνο, µη αποκατάσταση ύπνου, δυσκολία να παραµείνει σε ύπνο,εφιάλτες.

� Οι διαταραχές της διατροφής : ταχεία απώλεια βάρους ή υπερβολική πρόσληψη τροφής(το πρόσωπο τρώει για να αντισταθµίσει το στρες

� Η κατάσταση κόπωσης του προσώπου : κούραση φυσική ή ψυχική, σύνδροµο χρόνιαςκόπωσης, υπερβολική κούραση ύστερα από ελάσσονα σωµατική προσπάθεια,αίσθηση αδειάσµατος, εξάντληση, burn out

Οι διαταραχές του ύπνου: αϋπνίες, δυσκολίες στον ύπνο που σχετίζονται με ανησυ-

χία (αναμάσημα σκέψεων), ξύπνημα μέσα στη νύχτα (συχνά περίπου στις 3 πμ) που δεν


_______________________________________________________________________________________________________


συμπληρώνεται με ύπνο, μη αποκατάσταση ύπνου, δυσκολία να παραμείνει σε ύπνο, εφι-

άλτες. Ρωτάμε λοιπόν τους θεραπευόμενους πώς είναι ο ύπνος τους. Οι διαταραχές του

ύπνου είναι μια μεγάλη σειρά ενδείξεων ότι το νευροφυτικό είναι διαταραγμένο. Οι άν-

θρωποι εξαντλούνται όταν δεν μπορούν να κοιμηθούν. Πολύ συχνά επίσης εμφανίζεται το

φαινόμενο όσο πιο πολύ στρες έχει ένα άτομο τόσο πιο πολύ να κοιμάται. Είναι σπάνιο αλ-

λά συμβαίνει σε κάποια άτομα όταν έχουν στρες να έχουν έναν βαρύ ύπνο. Κοιμάται αρκε-

τά αλλά ξυπνά κουρασμένος. Κοιμούνται για να αποφύγουν την πραγματικότητα που είναι

τρομακτική. Αυτό που είναι πιο συνηθισμένο είναι ότι οι άνθρωποι πάνε για ύπνο αλλά το-

υς κατακλύζουν οι σκέψεις και τα προβλήματα.

Οι διαταραχές της διατροφής : ταχεία απώλεια βάρους ή υπερβολική πρόσληψη

τροφής (το πρόσωπο τρώει για να αντισταθμίσει το στρες). Είχα ασθενή με χρόνιο στρες ο

οποίος χάρηκε γιατί τουλάχιστον θα αδυνάτιζε. Του εξήγησα όμως ότι δεν είναι καλό αυτό

το πράγμα γιατί όταν αδυνατίζουμε με αυτόν τον τρόπο τα κύτταρα υποφέρουν. Παράγον-

ται ουσίες που προκαλούν φλεγμονές κι αυτό ναι μεν σε αδυνατίζει αλλά ταυτόχρονα γερ-

νάς και πιο γρήγορα. Όταν χάνει γρήγορα βάρος όλο το σύστημα ισορροπίας του λιπώδους

ιστού διαταράσσεται. Γι αυτό όταν αντιμετωπίζουμε τέτοιες περιπτώσεις καλό είναι να συ-

νεργαζόμαστε με διατροφολόγους. Υπάρχουν άτομα που τρώνε κατά το στρες αλλά όταν

αυτό ξεπεράσει κάποιο όριο σταματάνε να τρώνε.

Η κατάσταση κόπωσης του προσώπου: κούραση φυσική ή ψυχική, σύνδρομο χρό-

νιας κόπωσης, υπερβολική κούραση ύστερα από ελάσσονα σωματική προσπάθεια, αίσθη-

ση αδειάσματος, εξάντληση, burn out. Έχει σημασία να ρωτήσουμε τον θεραπευόμενο τι

είδους κούραση αισθάνεται. Ας πούμε, αισθάνεται κούραση το πρωί όταν σηκώνεται ή έχει

πτώσεις που οφείλονται σε κόπωση καθ’όλη τη διάρκεια της μέρας; Μήπως και η παρα-

μικρή προσπάθεια του φαίνεται πολύ βαριά; Αυτά είναι πράγματα που οι άνθρωποι δεν θα

σας τα πουν μόνοι τους, αυθόρμητα. Λένε: «θάθελα να μην πάρω το μετρό για τέσσερις

στάσεις αλλά δεν μπορώ να το κάνω». Αυτό δεν είναι κατάθλιψη. Είναι το σύνδρομο της

χρόνιας κόπωσης. Στην κατάθλιψη ο άνθρωπος δεν έχει την διάθεση να κάνει τίποτε. Αν

σου πει: «θέλω να το κάνω αλλά δεν μπορώ», τότε είναι σύνδρομο χρόνιας κόπωσης.


_______________________________________________________________________________________________________


Ψυχολογικές επιπτώσεις

� Οι γνωσιακές επιπτώσεις: διαταραχή στην προσοχή (αφηρηµάδα), η υπερµνησία (hypermnesia), υπερδιέγερση, εστίαση, απώλεια µνήµης, αλλοίωση σκέψης (µεγιστοποίηση), αναξιότητα, απώλεια της εµπιστοσύνης.

� Οι συναισθηµατικές επιπτώσεις: ευερεθιστότητα, θυµός, έλλειψη ευαισθησίας, ψυχρότητα, αλεξιθυµία (αδυναµία να εκφράσουν συναισθήµατα µε λέξεις), ανηδονία (απώλεια της ικανότητας για εµπειρία µε θετικά συναισθήµατα, για εµπειρία ευχαρίστησης και ικανοποίησης), υπερ-αντιδραστικότητα, ακατάλληλη συναισθηµατική αντίδραση.

� Οι συµπεριφορικές επιπτώσεις: θαµπά κίνητρα, βούληση, διαταραχή του συντονισµού, αποµόνωση, απόσυρση, επιθετικότητα, διατροφικές διαταραχές, υπερκινητικότητα προσαρµοσµένα, ανικανότητα να έχουν την κατάλληλη απάντηση, ακόµη και για τις εκδηλώσεις της καθηµερινής ζωής , ηιδεοψυχαναγκαστική συµπεριφορά, προβλήµατα επικοινωνίας, των συγκρούσεων, την αναπηρία επαγγελµατική ζωή.

Ψυχολογικές επιπτώσεις.

Οι γνωσιακές επιπτώσεις: διαταραχή στην προσοχή (αφηρημάδα), η υπερμνησία

(hypermnesia), υπερδιέγερση, εστίαση, απώλεια μνήμης, αλλοίωση σκέψης (μεγιστοποίη-

ση), αναξιότητα, απώλεια της εμπιστοσύνης.

Οι συναισθηματικές επιπτώσεις: ευερεθιστότητα, θυμός, έλλειψη ευαισθησίας,

ψυχρότητα, αλεξιθυμία (αδυναμία να εκφράσουν συναισθήματα με λέξεις), ανηδονία (α-

πώλεια της ικανότητας για εμπειρία με θετικά συναισθήματα, για εμπειρία ευχαρίστησης

και ικανοποίησης (αυτές στην ψυχολογία είναι διαταραχές σύνδεσης-αποσύνδεσης)), υπερ-

αντιδραστικότητα, ακατάλληλη συναισθηματική αντίδραση. Π.χ. κάποιος που μπαίνει ξαφ-

νικά στο αυτοκίνητο του και τρέχει με 150 χιλιόμετρα χωρίς να υπάρχει λόγος. Δηλαδή αρ-

χίζει να ενεργεί με τρόπους που δεν θα βοηθήσουν καθόλου το πρόβλημα του. Αλλά αυτό

που κάνει είναι μια αναπλήρωση.

Οι συμπεριφορικές επιπτώσεις: θαμπά κίνητρα, διαταραχή βούλησης, διαταραχή

του συντονισμού, απομόνωση, απόσυρση, επιθετικότητα, διατροφικές διαταραχές, υπερκι-

νητικότητα, ανικανότητα να έχουν την κατάλληλη απάντηση ακόμη και για τις εκδηλώσεις

της καθημερινής ζωής, ιδεοψυχαναγκαστική συμπεριφορά, προβλήματα επικοινωνίας,

συγκρούσεις, εμπόδια στην επαγγελματική ζωή. Όλοι μας έχουμε αντιμετωπίσει παρόμοιες

καταστάσεις όχι μόνο στους θεραπευόμενους αλλά και σε μας τους ίδιους.

Διάλλειμα.


_______________________________________________________________________________________________________


Πριν συνεχίσουμε θα ήθελα να σας πω ότι έχω επίγνωση ότι αυτά που λέμε μπορεί

να αγγίξουν κάποιους με προσωπικό τρόπο. Έχω κάνει αυτό το μάθημα δεκάδες φορές και

μερικές φορές οι άνθρωποι έρχονται και μου λένε ότι μιλάτε για εμένα, ή δεν ήξερα ότι έχω

περάσει καταστάσεις που περιγράφονται ακριβώς έτσι, ή ακόμα περισσότερο, αυτό που

παρουσιάσατε αυτό βιώνω τώρα. Γι αυτό λέμε ότι αυτό μπορεί να συμβαίνει στους θερα-

πευόμενους μας αλλά μπορεί να συμβαίνει και σε μας τους ίδιους. Ξέρω ότι δεν είναι απλό

να βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μία αντήχηση της δικιάς μας προσωπικής ιστορίας. Μη

φοβάστε όμως. Γιατί στη συνέχεια θα κάνουμε πρακτική στην οποία θα δουλέψουμε αυτές

τις καταστάσεις. Θα μπορούσατε αν θέλετε να με πλησιάσετε και να μου μιλήσετε για την

δική σας κατάσταση. Κάνω αυτό το μάθημα γιατί έχει σημασία, είτε για τους θεραπευόμε-

νους μας είτε για μας τους ίδιους. Πόσο μακριά πρέπει να πάμε μέσα στο στρες. Όταν κά-

ποιος πει στοπ, πρέπει να σταματάμε γιατί αλλιώς κινδυνεύει να αρρωστήσει. Κι αν δεν εί-

μαι ήδη καλά, τι μπορώ να κάνω σε σχέση με την επίγνωση αυτή. Εγώ προσωπικά είμαι ιδι-

αίτερα ευαίσθητη σε αυτό το θέμα γιατί έχω βιώσει μία κατάσταση χρόνιου στρες αρκετά

έντονη. Ίσως το ιδεώδες να ήταν, οι καθηγητές να μην αρρωσταίνουν ποτέ! Κάποια στιγμή

χρειάστηκε να σταματήσω τη δουλειά μου για πέντε μήνες, πριν από τρία χρόνια. Ήταν μια

σημαντική παθολογία που περνούσα. Τι μπορούμε να κάνουμε για να μην φύγουμε απλώς

από αυτήν την σημαντική κατάσταση στρες; Αλλά να έχουμε επίγνωση του τι μάθαμε. Δεν

θα έλεγα βέβαια ότι θα το έκανα επίτηδες να ξαναμπώ σε μία τέτοια κατάσταση, όμως οι

πληροφορίες που άντλησα ήταν τέτοιες που με βοήθησαν να κάνω μία μεγάλη μετουσίω-

ση. Θέλω να τα μοιραστώ αυτά μαζί σας γιατί κάποιες φορές έρχονται άνθρωποι και μου

λένε: «ναι… παραδίδεις αυτό το μάθημα αλλά… αν ήξερες…». Θέλω να σας πω ότι ξέρω.

Είναι λίγο… το να είσαι μέσα στο αισθητό και ξαφνικά να βρεθείς σε κατάσταση στρες… δεν

μπορούμε μόνοι μας να βρούμε αυτά που θα μας βοηθήσουν. Χρειαζόμαστε υποστήριξη.

Υπάρχει ένα θέμα αυτονομίας στη μέθοδο μας που μερικές φορές μπορεί αυτή η αυτονο-

μία να στραφεί εναντίον μας. Υπάρχουν πράγματα που μπορούμε να κάνουμε μόνοι μας

για τον εαυτό μας… διαλογισμό, κίνηση… αλλά κάποια στιγμή χρειαζόμαστε βοήθεια. μπο-

ρεί κάποιος να το βιώσει ως ήττα το να ζητήσει βοήθεια. Ας είμαστε ταπεινόφρονες.

Συνεχίζουμε το μάθημα.

Έχουμε λοιπόν τα διαφορετικά συμπτώματα του στρες και αυτά τα συμπτώματα

υπάρχουν αρκετό καιρό πριν παρουσιαστεί κάποια παθολογία. Αν καταφέρουμε να παρέμ-

βουμε αρκετά νωρίς μπορεί η παθολογία να μην εκδηλωθεί. Γι αυτό είναι χρήσιμο να αναγ-

νωρίζουμε τα μικρά συμπτώματα πριν εκδηλωθεί κάτι σημαντικό. Το σώμα ήδη λέει: «στα-

μάτα-σταμάτα, δεν αντέχω». Συχνά λέω στους θεραπευόμενους: «προσοχή το στροφόμετ-

ρο πάει στο κόκκινο. Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε έτσι. Δεν μπορώ εγώ να συνεχίσω έτ-

σι».

Τώρα θα μιλήσουμε για τις διαταραχές της επαφής με τον εαυτό. Το σκίτσο είναι

χαρακτηριστικό. Μέσα στον καθρέφτη έχει γυρίσει την πλάτη του στον εαυτό του! Στην ψυ-

χολογία τις ονομάζουμε διαταραχές αποσύνδεσης. Χαρακτηρίζονται από μία ξαφνική και

προσωρινή αλλαγή της επαφής με την ταυτότητα μας ή της συνείδησης. Αυτό είναι μια ά-

μυνα απέναντι σε τραυματισμό ή στρες. Στη μέθοδο μας αυτό πάντα συνοδεύεται από μία

απώλεια του αισθητού. Αν είναι σε οξεία κατάσταση, το άτομο χάνει την επαφή του με το

αισθητό για να μην υποφέρει. Δεν μιλάμε για ψυχωτικές παθολογίες. Δεν είμαστε σε εκεί-

νον τον χώρο. Σίγουρα δεν μιλάμε για την σχιζοφρένεια. Αυτό συμβαίνει σε καθημερινούς

ανθρώπους που ξαφνικά παθαίνουν κάποιο σοκ και νιώθουν αποσυνδεδεμένοι από τον


_______________________________________________________________________________________________________


∆ιαταραχές επαφής µε τον εαυτό

� Οι διαταραχές αποσύνδεσης χαρακτηρίζονται από µια ξαφνική και προσωρινή αλλαγή της κανονικής λειτουργίας της ταυτότητας, ή της συνείδησης ότι µπορεί το πρόσωπο να αισθάνεται µια αίσθηση πληρότητας. Η χρήση της αποσύνδεσης είναι µια άµυνα κατά των ακραίων τραυµάτων ή στρες. -

-απώλεια της αναφοράς της πραγµατικότητας του εαυτού (αποπροσωποποίηση), τα συναισθήµατα είναι µέσα στην οµίχλη (αποσύνδεση),αναισθησία ψυχολογική, αυτός ο όρος υποδηλώνει µια οξεία αποκόλληση του υποκειµένου από τις υποχρεώσεις του έναντι του ιδίου.

� Η αποπροσωποποίηση χαρακτηρίζεται από µια αίσθηση µη πραγµατικού.Άτοµα µε την διαταραχή αυτή µπορεί να αισθάνονται ότι έχουν αποσπαστεί απότο σώµα τους σαν να βλέπουν τις διανοητικές διαδικασίες τους από έξω.Μπορούν επίσης να αισθάνονται σαν να λειτουργούν µε αυτόµατο πιλότο ή,όπως σε ένα όνειρο.

εαυτό τους. Όταν νιώσει κάποιος αυτό το αίσθημα είναι σαν να νιώθει ξένος προς τον κόσ-

μο, προς τους ανθρώπους. Αυτές οι διαταραχές της αποσύνδεσης επίσης περιγράφουν μια

απώλεια της αναφοράς της σχέσης με την πραγματικότητα του εαυτού του. Και αυτό λέγε-

ται «απο-προσωποποίηση». Βέβαια δεν θα έρθει κάποιος να μας πει ότι έχω μια διαταραχή

αποπροσωποποίησης!!! Έρχεται κάποιος και μας λέει: «δεν νομίζω ότι είμαι αυτός που ή-

μουνα… ή δεν νιώθω καλά στο πετσί μου…» Αυτό που μας λέει το άτομο γίνεται ένα μέρος

της αξιολόγησης που κάνουμε. Ή μπορεί να έχει ένα αίσθημα ότι είναι μέσα σε μια ομίχλη,

αποσυνδεδεμένος από τον εαυτό του. Είναι σαν να βλέπει τον εαυτό του από έξω. Ήταν ένα

άτομο που μέσα της ζούσε αρκετά ευτυχισμένη, παντρεμένη… με παιδιά… Μετά την αγωγή

είπε κάτι πολύ διαφορετικό: «ήρθα γιατί θέλω πολύ να νιώσω το σώμα μου, επειδή από

πάρα πολύ παλιά ένιωθα ότι κοίταζα τον εαυτό μου απ’έξω». Ανέκτησε την επαφή με τον

εαυτό της και με την απόλαυση της ύπαρξης.

Για την αποπροσωποποίηση: το βασικό της χαρακτηριστικό είναι ότι το άτομο νιώ-

θει ότι δεν είναι πραγματικό. Είναι χωρισμένος από το σώμα και σαν να είναι έξω από το

σώμα. Ή νιώθουν ότι είναι σε αυτόματο πιλότο ή σαν σε όνειρο. Έχουν αρκετή επίγνωση

αυτών που περιγράφουμε.

Τελευταία είναι η αξιολόγηση του ψυχοκοινωνικού. Σας συνιστώ να κάνετε αυτήν

την ψυχοκοινωνική αξιολόγηση σε ένα-δύο θεραπευόμενους. Έχετε έναν πίνακα όπου μπο-

ρείτε να σημειώσετε την συγκινησιακή κατάσταση… τις διαταραχές της γνωσιακής λειτουρ-

γίας, της προσοχής, της μνήμης της συμπεριφοράς. Τις οικογενειακές συνθήκες. Π.χ. ζούσε

σε ένα μεγάλο διαμέρισμα με όλη την οικογένεια και τώρα είναι μόνος σε μία γκαρσονιέρα.

Διαπροσωπικές σχέσεις. Πώς τα πάει με τους συνεργάτες στη δουλειά, στην οικογένεια. Οι

ατομικές προδιαθέσεις. Π.χ. ένα άτομο έχει υπέρταση και μας έρχεται για χρόνιο στρες. θα

κοιτάξουμε αν το οικογενειακό του ιστορικό έχει παρόμοια περιστατικά. Ένας πίνακας πα-

θολογίας όπου καταγράφουμε πιθανά παθολογικά συμπτώματα, διαταραχές του ύπνου,

του νευροφυτικού, της διατροφής, κούραση. Ή παθολογίες του στρες, όπως ψωρίαση, ρευ-


_______________________________________________________________________________________________________


ματοειδής αρθρίτιδα, υπέρταση. Αν έχουν συμβεί συγκεκριμένα στρεσογόνα γεγονότα. Και

η χρονική διάρκεια αυτών των γεγονότων και αν επαναλήφθηκαν.

Η αξιολόγηση του πλαισίου

Συναισθηµατική κατάσταση

Γνωσιακές διαταραχές: Προσοχή - µνήµη - συµπεριφορά

Συνθήκες της ζωής

∆ιαπροσωπικές σχέσεις

Ατοµικές προδιαθέσεις

Πίνακας παθολογιών:Συµπτώµατα – νευροφυτικές διαταραχές,

ύπνος- διατροφή - κούραση

Παθολογία άγχους

Εκδηλώσεις άγχους

∆ιάρκεια και επανάληψη

Απειλή και δυνατότητα ελέγχου

Προσωπική νοηµατοδότηση

Οι απειλές στη ζωή του και πόσο τις ελέγχει. Αν αισθάνεται ότι κινδυνεύει από κάτι.

Μπορεί να κινητοποιήσει την κατάσταση; Έχει τις δυνάμεις;

Τι νοηματοδότηση δίνει το άτομο για τη ζωή του. Οι δικές του ερμηνείες για τα

πράγματα και πώς τα νοηματοδοτεί.

Με τους θεραπευόμενους σας κάνετε την κανονική αξιολόγηση της ΣΨΠ. Τώρα, πώς

κάνουμε αυτήν την αξιολόγηση. Προφανώς δεν παίρνετε τον πίνακα και αρχίζετε τις ερω-

τήσεις!!! Μπορεί βέβαια να το κάνετε αλλά δεν θα έχετε καλά αποτελέσματα. Η συμβουλή

μου είναι: στην αρχή σας λέει για ποιόν λόγο ήρθε. Ο τρόπος που εγώ το κάνω είναι να κά-

νω την χειραγωγή ή την καθιστή διαδικασία και συχνά το άτομο μιλάει για τον εαυτό του,

για την δυναμική του. Π.χ. την ώρα που κάνω τον θώρακα το άτομο λέει κάποια πράγματα…

δεν του βγάζω με το τσιγκέλι το ιστορικό του. Είναι καλύτερα το ιστορικό του να βγει σιγά-

σιγά από αυτό που βγαίνει με την κίνηση. Τα θυμόμαστε αυτά που μας λέει και μετά την

συνεδρία συμπληρώνουμε τον πίνακα με τις εντυπώσεις μας. Μερικές φορές γράφω ακρι-

βώς τη φράση που μου είπε. Π.χ. «μου πέσανε τα χέρια». Και γράφω δίπλα ένα δικό μου

σχόλιο: «δεν μπορεί πια να αντιμετωπίσει». Σας συμβουλεύω να το κάνετε έτσι. Μερικές

φορές μπορεί να μην μιλάει το άτομο, αλλά με τη δουλειά που κάνουμε απελευθερώνεται

η γλώσσα. Την ώρα που κάνω χειραγωγή ή κίνηση τους αφήνω να πουν την ιστορία τους.

Και καθώς μου διηγούνται την ιστορία τους αρχίζω να εικόνα για τα πράγματα… Αυτό που

ρωτάω είναι τι είδους ύπνο κάνει. Μετά από τρεις περίπου συνεδρίες έχω τον πίνακα συμ-

πληρωμένο. Δεν έχω αποσπάσει το ιστορικό. Το ιστορικό μου το δίνει η εργασία. Μπορεί

να μου δώσουν κάποιες ενδείξεις αυτές οι πληροφορίες για ένα πρόβλημα που μπορεί να

προκύψει στο μέλλον. Μπορεί εμείς να εργαζόμαστε με αμεσότητα στο παρόν αλλά το ά-

τομο να έχει προβλήματα για το μέλλον. Να το απασχολεί το μέλλον. Είχαμε μιλήσει για την

έννοια «αυτού που πρόκειται να συμβεί». Η αξιολόγηση της ΣΨΠ μα δείχνει σε ποια κατάσ-


_______________________________________________________________________________________________________


ταση έντασης είναι το σώμα του ή είναι αισθητηριακή του κατάσταση ή την αξιολόγηση της

κίνησης και με ποιο τρόπο διαχειρίζεται την σχέση του με τον εαυτό του. Έτσι έχουμε μια

ιδέα για τη ζωή του. Σιγά-σιγά μας βοηθάει να σχεδιάσουμε την στρατηγική με την οποία

θα τον βοηθήσουμε. Αυτό σημαίνει πως η δουλειά μας, καθώς προχωράει, μας δείχνει αν

ελαττώνεται η δυσκολία του με την προσοχή του, η συμπεριφορά του, αν αισθάνεται λιγό-

τερο απειλημένος, αν μπορεί να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις της ζωής και να βρίσκει λύ-

σεις. Και δεν είναι βέβαια τα γεγονότα της ζωής που αλλάζουν αλλά η δική του στάση. Είναι

απλοϊκό να πούμε ότι ένα συγκεκριμένο γεγονός προκαλεί ένα στρες. Είναι μια ολόκληρη

διαδικασία του πώς ανταποκρίνεται το άτομο μέσα σε ένα ψυχοκοινωνικό πλαίσιο. Κι αυ-

τός είναι και ο λόγος που δεν είμαστε αντίγραφα ο ένας του άλλου αλλά έχουμε ένα δια-

φορετικό πλαίσιο ψυχοκοινωνικό. Όλα αυτά βέβαια μέσα σε μία δικιά μας κατανόηση της

σχέσης με το αισθητό. Είναι η σχέση επαφής με τον εαυτό μας καθώς την συντηρεί αυτήν

την σχέση και την θρέφει το αισθητό. Θα μιλήσουμε για τις στρατηγικές προσαρμογής στο

στρες που χρησιμοποιεί η μέθοδος.

Ερωτήσεις;

- Ο άνθρωπος που δεν τα έχει όλα αυτά, είναι ζωντανός ή πεθαμένος;

Nadine: Είναι ένας υγιής άνθρωπος. Κάποιος π.χ. που έχει μια μηραλγία είναι σε

μία κατάσταση στρες. Είναι βέβαια ένα σωματικό στρες αλλά, συνοδεύεται από ένα ψυχο-

κοινωνικό στρες; μου διηγήθηκε τη ζωή του. Ήταν ένα άτομο 70 ετών που δεν είχε καμία

διαταραχή. Μου διηγήθηκε πως ήταν η ζωή του με τη σύντροφό του… δεν είχε κάτι σημαν-

τικό να πει για δυσκολίες με τα παιδιά του… Τελικά η ερώτηση κλειδί ήταν : «από πότε το

έχετε αυτό;» Την άνοιξη κάνοντας τον κήπο παρουσιάστηκε αυτή η μηραλγία. Σιγά-σιγά

αυτός ο πόνος μεγάλωνε με αποτέλεσμα όταν περπατούσε να μην μπορεί να ακολουθήσει

τους άλλους οι οποίοι τον πιέζανε να μην μένει πίσω. Όπως καταλαβαίνετε στον πίνακα δεν

υπήρχε τίποτε να συμπληρώσω. Τελικά αυτό ήταν ένα μπλοκάρισμα στο ισχίο. Κάποια

στιγμή στη διάρκεια των θεραπειών, συγκρίνουμε αυτό που έχουμε πάρει με τα χέρια με

αυτό που έχουμε στον πίνακα αξιολόγησης και πώς αυτά τα δύο συνδέονται. Το άγγιγμα

μας δίνει πολλές πληροφορίες. Το ψυχοκοινωνικό πλαίσιο αντιστοιχεί σε ολόκληρο το σώ-

μα. Αύριο θα μιλήσουμε για την βιολογική πλευρά. Η απώλεια του ρυθμού, η αγγειοσυστο-

λή, οι εντάσεις καταλαμβάνουν ολόκληρο το σώμα. Σε αυτό το άτομο που είχε ένα μικρό

πρόβλημα με το ισχίο του, προστέθηκε η ψυχοκοινωνική ένταση.

Μπορούμε στην αποπροσωποποίηση να δούμε τι ρόλο παίζει το εντύπωμα του σοκ.

Οι άνθρωποι υπομένουν πάρα πολλά πράγματα και με αυτά τα πράγματα φτιάχνουν ένα

ολόκληρο πλαίσιο. Κι αυτό μας επιτρέπει να εστιάσουμε στα συμπτώματα. π.χ. ένα πρόβ-

λημα αναπνοής που επανεμφανίζεται πρέπει να μας κάνει να προσέξουμε. Χρειάζεται να

πυκνώσουμε τις θεραπείες. Όλα αυτά που βρίσκουμε πρέπει να τα εξηγήσουμε στον θερα-

πευόμενο και συχνά δεν ξέρει τι ακριβώς και εκπλήσσεται μαθαίνοντας ότι αυτό που βιώνει

είναι στρες. Π.χ. όταν του λέμε ότι έχει ινομυαλγία λέει: α, τώρα ξέρω τι έχω, και αισθάνε-

ται ασφαλής. Όταν τους εξηγούμε τι συμβαίνει απαντούν ότι «τώρα καταλαβαίνω τι έχω».

Και εξηγώ ότι θα κάνω αυτήν την συγκεκριμένη διαδικασία για να σε βοηθήσω. Γιατί οι άν-

θρωποι λόγω του στρες έχουν διαφορετικά συμπτώματα, σε διαφορετικά σημεία του σώ-

ματος τους και δεν καταλαβαίνουν ότι πρόκειται για το ίδιο πράγμα. Οπότε ανάμεσα στην

κατάσταση του να είναι κανείς τελείως υγιής και στην κατάσταση ασθένειας, υπάρχει όλο


_______________________________________________________________________________________________________


αυτό το φάσμα με το οποίο ασχολούμαστε. Σε αυτές τις ενδιάμεσες καταστάσεις όπου οι

παθολογίες δεν είναι έκδηλα φανερές, η ιατρική δεν ξέρει τι να κάνει. Μπορεί να σε κατευ-

θύνει σε εναλλακτικές πρακτικές. Ή σου λένε ότι όλα είναι στο κεφάλι σου αλλά ταυτόχρο-

να δεν τον στέλνουν στον ψυχοθεραπευτή. Τότε έρχεται σε μας! Και μας λένε: μπορείτε να

κάνετε κάτι για μένα γιατί δεν ξέρω τι μου συμβαίνει;

Ερωτήσεις;

- Θα ήθελα την προσωπική σας γνώμη για το θέμα του στρες στην κλασσική ψυ-

χοθεραπεία, δηλαδή την διαφορά ανάμεσα στην ψυχοθεραπεία και την δική

μας μέθοδο. Είναι πιο ισχυρή η δική μας προσέγγιση επειδή παρεμβαίνει μέσω

του σώματος;

Nadine: Υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη ψυχοθεραπείας. Σε μια πρόσφατη συ-

νάντηση διατυπώθηκε η θέση ότι είμαστε ένα είδος ψυχοθεραπευτών. Υπάρχουν ψυχοθε-

ραπευτικές προσεγγίσεις που ξεκινούν από το σώμα. Δεν είναι που αλλάζοντας τα συναισ-

θήματα, την συνείδηση ή την οπτική ότι θα επιφέρουμε κάποια αλλαγή στο σώμα. Και δεν

ισχύει και το αντίστροφο, ότι το σώμα θα επιδράσει στο πνεύμα. Όταν όμως το σώμα βιώ-

σει καινούργιες πληροφορίες έχει ήδη απελευθερωθεί και μας δίνει τις πληροφορίες εκεί-

νες που χρειαζόμαστε για δράση. Δεν σημαίνει ότι επειδή καταλάβαμε, το σώμα θα αλλάξει

οπωσδήποτε. Το γεγονός ότι έχουμε ένα συλλογισμό σε σχέση με αυτό που μας συμβαίνει

δεν σημαίνει ότι το σώμα θα αλλάξει. Τότε αυτό θα ήταν ψυχοσωματική επίδραση. Όταν το

σώμα φτάσει στο σημείο να μας προσφέρει το νόημα του, έχουμε ήδη αλλάξει. Αλλά δεν

ισχύει το αντίστροφο. Το να κατανοήσουμε δηλαδή κάτι θα αλλάξει το σώμα μας. Γίνεται

μια ταυτόχρονη κατάσταση, μέσω του αισθητού. Δεν συμβαίνει δηλαδή μια αντιστροφή

όπου λέμε ότι η σωματοψυχοπαιδαγωγική είναι το αντίστροφο της ψυχοσωματικής. Αλλά

μιλάμε για μία οδό σωματο – ψυχική. Αυτός είναι ο δικός μας τόπος. Το σώμα αποκρίνεται

με τον δικό του τρόπο αλλά ταυτόχρονα και ο ψυχισμός και το πνεύμα. Και αυτό είναι ση-

μαντικό.

- Ποια είναι η διαφορά στρες και κατάθλιψης; Και αν για μας αυτό έχει κάποια

διαφορά στη θεραπεία μας.

Nadine: Υπάρχουν μορφές χρόνιου στρες που μεταμορφώνονται σε κατάθλιψη. Ο

όρος κατάθλιψη έχει κάποια αυστηρά κριτήρια. Είναι πολύ συγκεκριμένες οι διαταραχές

της κατάθλιψης που πρέπει να διαρκέσουν 4-12 μήνες. Υπάρχουν συγκεκριμένα συμπτώ-

ματα της κατάθλιψης όπως π.χ. η διάθεση να μην κάνω τίποτε. Ενώ σε ένα στρες δεν είναι

ότι δεν έχει καθόλου διάθεση να κάνει κάτι, όσο ότι νιώθει εξαντλημένος. Αν συνεχιστεί

βέβαια αυτή η κατάσταση μπορεί να εξελιχθεί σε κατάθλιψη. Μιλήσαμε για τις σωματό-

μορφες διαταραχές και για τις διαταραχές προσαρμογής. Υπάρχει ένας διεθνής πίνακας

παθολογιών. Με βάση αυτήν την ταξινόμηση οι ψυχίατροι κάνουν την αξιολόγηση τους. Η

εκπαίδευση μας δεν περιλαμβάνει το να μάθουμε αυτά τα κριτήρια. Υπάρχουν διαταραχές

που οφείλονται σε αντίδραση στο στρες και διαταραχές που οφείλονται σε δυσκολία προ-

σαρμογής. Οι διαταραχές προσαρμογής αν κρατήσουν πάνω από 48 ώρες θεωρούνται ότι

προκαλούν χρόνιο στρες. Είναι μια εργασία ταξινόμησης. Οπότε υπάρχει η κατάθλιψη η

ενδογενής, και η κατάθλιψη ως αποτέλεσμα του στρες. Η ενδογενής κατάθλιψη εμφανίζε-


_______________________________________________________________________________________________________


ται και στην παιδική ηλικία και στους ενήλικες. Μπορεί να είναι μια διαταραχή που έχει να

κάνει με κάποιον νευροδιαβιβαστή όπως η σεροτονίνη. Μιλώντας βιοχημικά, στις διαταρα-

χές του στρες συνήθως διαμεσολαβεί η κορτιζόλη, η αδρεναλίνη και διάφορες σχετικές ορ-

μόνες. Με τη μέθοδο μας είναι πιο εύκολο να αντιμετωπίσουμε μια κατάθλιψη που προέρ-

χεται από στρες παρά μια ενδογενή. Είναι πιο εύκολο να διαχειριστώ μια κατάσταση κορτι-

κοτροπική παρά μία βαθύτερη κατάσταση.

- Υπάρχει για μας τους θεραπευτές καμία διαφορά όταν έχουμε έναν καταθλιπτι-

κό από έναν που έχει στρες; Εμείς ακούμε τα χέρια μας… κοιτάμε αν έχουμε έν-

ταση κλπ…

Nadine: Για αυτό κάνουμε την αξιολόγηση. Για να δούμε αν πρόκειται για ένα εγγε-

νώς καταθλιπτικό άτομο ή άτομο με στρες. Η αντιμετώπιση μας αλλάζει. Το άτομο που έχει

κατάθλιψη έχει ήδη μια εκδηλωμένη παθολογία. Μπορεί να είναι μια στηθάγχη από στρες

ή μια μόνιμη υπέρταση από στρες. Για να ρυθμίσουμε μια υπέρταση συνήθως χρειαζόμασ-

τε ενάμισι χρόνο. Η κατάθλιψη είναι βαθιά παθολογία, δεν θεραπεύεται όπως μια στηθάγ-

χη. Υπάρχουν άνθρωποι με χρόνιο στρες που οδεύουν προς χρόνια υπέρταση και άλλοι

που οδεύουν προς κατάθλιψη. Έχω κάνει αγωγή σε πολλά άτομα με υπέρταση και πολλοί

από αυτούς είναι σε κατάσταση κατάθλιψης αλλά δεν έχουν την βαθύτερη παθολογία της

κατάθλιψης. Απλώς είναι το σώμα τους που επιλέγει έναν τρόπο να εκφράσει την δυσκολία

του. Μία κατάθλιψη χρειάζεται, παράλληλα με την δικιά μας αγωγή, να πάρει φάρμακα. Οι

ασθενείς που σας ανέφερα παίρνανε φάρμακα στη διάρκεια των συνεδριών μας. Όταν αρ-

χίσει να εκδηλώνεται ο ψυχοτόνος τότε κατεβάζουμε τη δόση ή και καταργούμε τα φάρμα-

κα. Δεν είμαστε ενάντια στην φαρμακολογική υποστήριξη. Είναι καταθλίψεις που γεμίζουν

τον πίνακα αξιολόγησης που σας έδειξα. Είναι 5-6 διαφορετικά πράγματα που προέρχονται

από την κατάθλιψη και πρέπει να τα διαχειριστούμε ταυτόχρονα. Οπότε έναν άνθρωπο που

μας εμφανίζεται κάπως καταθλιπτικός, έχει σημασία να τον ρωτήσουμε για την διάθεσή

του να κάνει πράγματα. Αν σας πει απλά ότι κάθεται στο κρεβάτι του, τελεία, τότε είναι εγ-

γενής κατάθλιψη. Ούτε καν να σας πει «έχω διάθεση να μείνω στο κρεβάτι», που είναι κάτι

άλλο.

Μερικές φορές υπάρχει κάποια σύγχυση ως προς την ορολογία μας. Όταν λέμε σω-

ματόμορφο είναι κι αυτό ψυχοσωματικό. Στις σωματόμορφες περιπτώσεις όταν κάνουμε

κλινικές εξετάσεις δεν έχουμε σωματικά αποτελέσματα. Αλλά όταν τις κοιτάξουμε λίγο πιο

προσεκτικά τότε υπάρχει μια αληθινή βιοχημική αλλοίωση. Οι συνηθισμένες ιατρικές εξε-

τάσεις δεν βρίσκουν τίποτε ενώ ανιχνεύεται από τα χέρια. Υπάρχουν κάποιες πολύ εξειδι-

κευμένες ιατρικές εξετάσεις που ανιχνεύουν. Μπορείτε να πείτε στον άνθρωπο ότι ναι μεν

οι εξετάσεις του δεν δείχνουν τίποτα αλλά εν τούτοις εσείς αισθάνεστε κάτι. Αυτό του δίνει

ανακούφιση και ασφάλεια. Π.χ. κάποιος σας λέει ότι πονάει το στομάχι του ενώ οι εξετάσε-

ις του δεν δείχνουν τίποτε. Αυτό είναι λόγος ανησυχίας. Όταν όμως του το εξηγούμε τότε τα

πράγματα είναι αλλιώς. Όταν διαπιστώσουμε πρηξίματα, ότι είναι κρύο, τότε ξέρουμε ότι

κάτι δεν πάει καλά. Πριν αποκτήσει ο άνθρωπος ένα έλκος στο στομάχι, όπου τότε οι για-

τροί θα έχουν κάποιο λόγο να δράσουν, μπορούμε να κάνουμε κάτι.


_______________________________________________________________________________________________________


- Είπαμε στον πίνακα ότι το στρες βγάζει κάποια συμπτώματα, ψωρίαση, εκζέμα-

τα κλπ. Σημαίνει αυτό ότι με τη μέθοδο μας μπορούμε να παρέμβουμε και να

θεραπευτεί η ψωρίαση;

Nadine: Ναι. Ο στόχος του μαθήματος που θα σας κάνω για την παθολογία είναι να

δούμε τον άνθρωπο με την ψωρίαση σαν κάποιον που έχει πρόβλημα χρόνιου στρες το ο-

ποίο πυροδότησε την ψωρίαση. Αλλά και το ίδιο το γεγονός της ψωρίασης γίνεται ένα σω-

ματοψυχικό γεγονός και προκαλεί με τη σειρά του στρες. Όταν κάνουμε αγωγή ΣΨΠ είναι

πολύ πιθανόν να φύγει η ψωρίαση. Κάποια στιγμή, μέσω της μεθόδου μας, θα φτάσει να

διαχειρίζεται καλύτερα τα πράγματα του. Δεν γίνονται θαύματα. Μπορεί να χρειαστεί ένας

χρόνος συνεδριών για να έχουμε αποτέλεσμα.

- Πόσο συχνά κάνουμε συνεδρίες αυτού του τύπου;

Nadine: Υπάρχουν επείγουσες περιπτώσεις που μπορεί να κάνουμε και τρεις συ-

νεδρίες την εβδομάδα. Αλλά σε δύσκολες περιπτώσεις. Ανάλογα με την περίπτωση, μία

φορά την εβδομάδα, δύο φορές τον μήνα, μία φορά κλπ. Ενδιάμεσα βέβαια του έχετε μά-

θει να κάνει κίνηση. Εξαρτάται επίσης από το πώς έχει βρει το άτομο τη συχνότητα μέσα

του. Στην αρχή θεραπεύει το στρες του και στη συνέχεια ασχολείται με τον εαυτό του.

Μπορεί κάποιος να φτάσει στο σημείο να μην του είναι ιδιαίτερο πρόβλημα η ψωρίαση

του. Να μπαίνει, να βγαίνει αλλά να είναι μέσα στη διαδικασία της αλλαγής του οπότε να

μην της δίνει και ιδιαίτερη σημασία. Δεν είναι τόσο πολύ ότι εμείς διαχειριζόμαστε το στρες

όσο ότι διδάσκουμε το άτομο να πάρει τις πληροφορίες εκείνες που χρειάζεται ώστε να

διαχειρίζεται καλύτερα τη ζωή του. Και να χρησιμοποιήσει την κατάσταση αυτή του έντο-

νου στρες ώστε να ξεκινήσει μία μεταμόρφωση της ζωής του. Είναι φανερό ότι δεν διαχειρι-

ζόμαστε το στρες για να είμαστε όπως πριν. Το θέμα είναι να γίνει μια μόνιμη αλλαγή. Δεν

είναι ποτέ ο άνθρωπος όπως ήταν πριν. Κάτι αλλάζει. Αρπάζει την ευκαιρία για να μπορέσει

να εξελιχθεί.

- Πρόσφατα έκανα θεραπεία σε ένα άτομο που είχε μυρμηγκιά. Σοβαρή. Επιτα-

χύνθηκε η θεραπεία του και το άτομο θεραπεύτηκε σύντομα. Η ερώτηση μου

είναι μπορεί να είναι και η μυρμηγκιά μία από τις παθολογίες που προκαλεί το

στρες;

Nadine: Ναι, και ο λόγος είναι ότι στρες υπονομεύει το ανοσοποιητικό. Υπάρχει μια

σχέση ανάμεσα στο ορμονικό, το νευροφυτικό, το ανοσοποιητικό. Αυτό το παρατηρούμε σε

φοιτητές που δίνουν εξετάσεις για επαγγελματική άδεια στην ιατρική. Σε αυτές τις κατασ-

τάσεις υπάρχει πτώση των λευκών αιμοσφαιρίων που βοηθάνε το ανοσοποιητικό. Πολύ

συχνά οι φοιτητές όταν έχουν μια δύσκολη εξέταση έχουν έρπη στα χείλη τους. Αυτή η

ρύθμιση που κάνουμε εμείς στην ΣΨΠ, είναι μια ρύθμιση του ανοσοποιητικού, του αγγεια-

κού και των εντάσεων, και τότε οι μυρμηγκιές και οι κύστεις εξαφανίζονται. Πρέπει να κα-

ταλάβουμε με ποιόν τρόπο ρυθμίζεται το ανοσοποιητικό στη μέθοδο μας. Έχει να κάνει με

το έδαφος. Υπάρχουν γιατροί που ειδικεύονται σε ένα πεδίο όπου λένε ότι αυτό που έχει

σημασία δεν είναι η δύναμη του μικροβίου που επιτίθεται στο σώμα αλλά αν το έδαφος

του ατόμου είναι σε καλή κατάσταση. Δηλαδή το αν θα εμφανιστεί η παθολογία εξαρτάται

από το αν το άτομο προσφέρει το ανάλογο έδαφος για να αναπτυχθεί. Όσον αφορά τον ιό


_______________________________________________________________________________________________________


της γρίπης υπάρχουν δύο λύσεις. Η κλασσική ιατρική περιμένει να ασθενήσει ο άνθρωπος

και τότε επεμβαίνει. Ή ότι ενισχύουν το έδαφος. Το έδαφος είναι κάτι που βρίσκεται σε κί-

νηση. Τι μπορούμε να κάνουμε για να το ενισχύσουμε. Εγώ διάλεξα την δεύτερη προσέγγι-

ση που είναι προληπτική. Αύριο θα μιλήσουμε για το βιολογικό έδαφος. Η Εσωτερική Κίνη-

ση ενδυναμώνει το έδαφος.

Διάλειμμα.


_______________________________________________________________________________________________________


(Θεραπεία)

Nadine: Ο θεραπευόμενος σας είναι πολύ στρεσαρισμένος και ζητάει να ξεκινήσο-

υμε από τον θώρακα.

Θα ξεκινήσουμε προσπαθώντας να χαλαρώσουμε τον θώρακα. Θα ξεκινήσουμε λο-

ιπόν με την λαβή στα δύο βραχιόνια.

Θα τραβήξουμε τα δύο μπράτσα προς τα πάνω. Ο στόχος είναι να πυροδοτήσουμε

τον ψυχοτόνο και κυρίως να γίνει μια δουλειά στο σημείο στήριξης. Είναι τόσο στρεσαρισ-

μένος που μπορεί να μην έχει καμία απόκριση στο σημείο στήριξης και προσπαθούμε να

την προκαλέσουμε.

Στην αρχή θα οδηγήσουμε την Εσωτερική Κίνηση του δέρματος. Όταν νιώθουμε ότι

πάρα πολύ σφιγμένοι ξεκινάμε από το γλίστρημα του δέρματος και η Εσωτερική Κίνηση του

δέρματος θα μαλακώσει κάπως τα πράγματα. Δεν προσπαθούμε να εισχωρήσουμε αμέσως

προς το οστό.

Να πυροδοτήσουμε έναν ρυθμό. Γύρω από το δέρμα.

Γλιστράμε το δέρμα.

Λες και το γλίστρημα του δέρματος θα πει στους μυς «τώρα μπορείτε να κινηθείτε».

Όπως οι βραχίονες κατεβαίνουν προς τα κάτω είναι σαν να ξετυλίγεται όλο το γλίσ-

τρημα τόσο στους βραχίονες όσο και στο θώρακα.

Θα δουλέψουμε πιο πολύ το απτικό άγγιγμα.

Θα αγγίξουμε πολύ το δέρμα, πολύ σφιχτό άγγιγμα.

Γλιστράτε στο δέρμα σαν να θέλατε να το βγάλετε.

Αυτό ξαναδίνει ρυθμό.

Το πρώτο που κάνετε όταν ο άνθρωπος έχει στρες είναι ο ρυθμός.

Ο Danis λέει «πολλές φορές ο ρυθμός είναι η αναπνοή που κόπηκε».

Η πρώτη δράση στις περιπτώσεις στρες είναι να ξαναβρεί ο άνθρωπος το ρυθμό το-

υ, να του δώσουμε ρυθμό. Δεν είναι το επείγον ο συντονισμός. Είναι ο ρυθμός. Να βρούμε

επίπεδα γλιστρήματος. Βραδύτητα, Ρυθμός, σημεία στήριξης.

Τώρα μπορείτε να ξεκινήσετε με το ένα χέρι προς τα πάνω και το άλλο προς τα κά-

τω. Συνεχίζουμε πάντα στο επίπεδο του δέρματος.

Μαζί με το δέρμα παρασύρεται και ο ώμος.

Μαζί με το δέρμα παρασύρονται οι ιστοί και μετά τα οστά.

Μέχρι να φτάσετε στην πλάγια κλίση της σπονδυλικής στήλης.

Σημείο στήριξης.

Στην περίπτωση μας δεν έχουμε χρόνιο στρες και γι αυτό μπορούμε να έχουμε την

κατεύθυνση οστό, μυς, δέρμα αλλιώς θα είχαμε δέρμα, μυς, οστό.

Παρατηρούμε αν η δουλειά που κάνουμε αρχίζει να αφορά στον θώρακα. Αν αρχί-

ζει να χαλαρώνει ο θώρακας.

Γλιστρήστε και παρασύρετε με τα δάχτυλα σας το δέρμα.

Γλιστρήστε.

Στο σημείο στήριξης βλέπουμε αν μπορεί να αναστραφεί το στρες. Αν είναι ανασ-

τρέψιμο. Σε ένα στρες μη αναστρέψιμο τα σημεία στήριξης δεν λειτουργούν.

Θα ξαναδουλέψουμε το δέρμα γιατί αν μπλοκάρει το δέρμα μπλοκάρουν τα υγρά.

Ουδέτερη θέση.

Θα βάλετε τα χέρια στις μασχάλες.


_______________________________________________________________________________________________________


Κατά τον ίδιο τρόπο θα οδηγήσουμε τον θώρακα προς τα πάνω οδηγώντας πρώτα-

πρώτα το δέρμα.


Πρέπει και οι παλάμες σας να γλιστράνε. Υπάρχει διπλή κίνηση. Στις παλάμες σας

και στο δέρμα του θεραπευόμενου.

Μόλις σας γίνει φανερό ελάτε στο ένα χέρι πάνω ένα χέρι κάτω. Ο στόχος είναι να

γίνει μια αποσύνδεση των δύο πνευμόνων μεταξύ τους γιατί όταν κάποιος έχει πολύ στρες

οι πνεύμονες είναι σαν κολλημένοι. Προσπαθήστε να βρείτε αυτήν την αποσύνδεση των

δύο πνευμόνων.

Η ιδέα δεν είναι να πούμε ότι έχουμε μια κίνηση που ανεβαίνει και μία που κατεβα-

ίνει αλλά ότι οι πνεύμονες γλιστράνε ο ένας σε σχέση με τον άλλον. Σαν θέλετε να τραβήξε-

τε τον έναν πνεύμονα σε σχέση με τον άλλον.

Πολύ ωραία.

Όλα αυτά περιβάλλονται με fascia που είναι σε ένταση και πολύ σφιγμένη. Να έχο-

υμε την αίσθηση ότι ξετυλίγουμε όλο το εύρος των πνευμόνων. Ξετυλίγουμε την ύλη των

πνευμόνων. Και βέβαια τους πνεύμονες μέσα στην ύλη.

Είσαστε αρκετά εκπαιδευμένοι ώστε να μην πείτε: «έχω μια κίνηση που ανεβαίνει,

μια κίνηση που κατεβαίνει». Αλλά έχετε την αίσθηση ότι μέσα στο βάθος της κίνησης, τρα-

βάτε τους πνεύμονες.

Στο σημείο στήριξης η κίνηση θα εισχωρήσει στους πνεύμονες. Θα έρθει και θα ξα-

ναδώσει ρυθμό στους πνεύμονες.

Σε έναν θεραπευόμενο που έχει πολύ στρες πρέπει να δώσουμε πολύ γλυκύτητα

γιατί κάπου κάποιος τον έχει κακομεταχειριστεί ή ο ίδιος τον εαυτό του. Πρέπει να του ξα-

ναδώσουμε τη ζεστασιά και τη γλυκύτητα ώστε να ξαναποκτήσει εμπιστοσύνη στο σώμα

του. Και μέσα στο σώμα του σημαίνει στον εαυτό του. Να ξαναβρεί την εμπιστοσύνη στον

εαυτό του. Το σώμα του να του πει ότι είναι ακόμη ζωντανό. Στους ανθρώπους που έχουν

στρες, τα σημεία στήριξης είναι ένας ακόμη στρεσογόνος παράγοντας. Δεν θα απαντήσει,

δεν θα έχετε απόκριση γιατί δεν μπορεί πια, δεν αντέχει πια. Πρέπει επομένως να το πεί-

σουμε, να του πούμε: έλα. Είμαι εδώ να σε βοηθήσω. Δώσε μου απόκριση και θα σε βοη-

θήσω. Έστω και μια φορά να αποκριθείς θα σε βοηθήσω.

Στο σημείο στήριξης χρειάζεται ένας ολόκληρος διάλογος, μη λεκτικός. Πολλές φο-

ρές όταν κάνω σημείο στήριξης σε έναν τέτοιο θεραπευόμενο λέω μέσα μου: «έλα, άντε

κουράγιο». Και από κύτταρο σε κύτταρο, από κίνηση σε κίνηση έρχεται ο θεραπευόμενος

και το καταλαβαίνει. Πρέπει το χέρι σας να είναι υποστηρικτικό. Να νιώθει ότι κάποιος τον

στηρίζει στα βάσανα του. «Έλα, θα σε βοηθήσω… μπορείς...» Και ο θεραπευόμενος έχει την

αίσθηση πως το σώμα του θα πει: «εντάξει θα απαντήσω για ακόμη μία φορά». Και μετά

κάνετε σημεία στήριξης για να το χτίσετε. Η ζωή περιμένει, είναι εδώ. Και ότι η Εσωτερική

Κίνηση που βρίσκεται μέσα του θα τον θεραπεύσει. Μπορεί να τον βοηθήσει να αποκατασ-

τήσει την βλάβη. Για έναν αληθινό διάλογο. Σε πολύ έντονο στρες και παθολογίες στο σημε-

ίο στήριξης χρειάζεται ένα καλός διάλογος. Το σημείο στήριξης ΕΙΝΑΙ ένας διάλογος. Σίγου-

ρα ψυχοτονικός αλλά πίσω από αυτόν το σημείο στήριξης πρέπει να ενθαρρύνει, να δίνει

κουράγιο για τη ζωή. να του ξαναδίνει εμπιστοσύνη. Κατ’αρχήν να έρθει να δουλέψει ακό-

μη μία φορά.

Τώρα θα αλλάξουμε λαβή. Θα ασχοληθούμε με το ήπαρ. Η λαβή αυτή είναι πάρα

πολύ καλή όταν ο άλλος είναι σε κατάσταση στρες.


_______________________________________________________________________________________________________


Θα μετακινηθείτε στην δεξιά πλευρά του θεραπευόμενου.

Θα βάλετε και τα δύο χέρια στο ήπαρ. Το ένα από πάνω και το άλλο από κάτω.

Στην αρχή θα κάνουμε την αισθητήρια βιορυθμία. Θα πάμε και με τα δύο χέρια

προς την σπονδυλική στήλη. Συγχρόνως θα κινούμαστε προς την σπονδυλική στήλη αλλά τα

δύο χέρια θα πλησιάζουν μεταξύ τους. Σαν να γίνεται μία σύγκλιση των δύο χεριών σε μία

κίνηση διείσδυσης. Σαν να θέλουν να στύψουν ένα ώριμο φρούτο.

Σημείο στήριξης μέσα στο συκώτι και περιμένουμε την αντίδρασή του.

Ακουμπήστε και τα ακροδάχτυλα. Καλά. Και τον αντίχειρα επίσης. Ίσως θα νιώσετε

κάποιους παλμούς που γίνονται αισθητοί ή μια θερμότητα που έρχεται από το συκώτι. εί-

ναι άλλη από θερμότητα που έρχεται από την ατμόσφαιρα.

Τώρα ανοίγουν τα χέρια. Σαν να ανάσανε το συκώτι. Κάνουμε με το σώμα μας μια

κίνηση απόκλισης. Ανοίγουμε. Παίρνουμε μέσα μας την κίνηση του ανοίγματος.

Τώρα θα πάμε σε σημείο στήριξης ψηλά και φεύγουμε σε σύγκλιση.

Σημείο στήριξης. Περιμένουμε.

Θα κάνουμε πολλές φορές το ίδιο.

Υπάρχει μια συγκεκριμένη στιγμή που το συκώτι ανοίγει.

Πρέπει ο αισθητήριος βιορυθμός να επεκταθεί στο συκώτι.

Τώρα θα κάνουμε μια κίνηση όπου το ένα χέρι υποχωρεί και το άλλο προχωρεί. Σαν

να γίνεται μια στροφή του συκωτιού. Βλέπετε το συκώτι εν κινήσει.

Επιστροφή.

Για το συκώτι αξίζουν πέντε λεπτά δουλειάς γιατί με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται

μια σημαντική αποτοξίνωση στο σώμα και διώχνει την κούραση. Επίσης αν το άτομο παίρ-

νει φάρμακα πρέπει να δουλέψουμε πολύ το συκώτι.

Το συκώτι αντιδρά κάτω από τα χέρια σας όλο και περισσότερο. Πολλές φορές αν-

τιδρά περισσότερο στο ένα χέρι από ότι στο άλλο. Περιμένουμε να αντιδράσει και στα δύο

χέρια. Στο τέλος νιώθουμε σαν τα χέρια μας να είναι μέσα στο συκώτι. Δεν είναι το συκώτι

στη μια μεριά και η κίνηση στην άλλη. Είμαστε μέσα στην κίνηση του συκωτιού. Και η κίνη-

ση του συκωτιού είναι το συκώτι μέσα στην κίνηση. Και μέσα στην κίνηση της μορφής.


Θα αλλάξουμε λαβή. Πρέπει να σηκωθείτε όρθιοι οι θεραπευτές και να πιάσετε τα

νεφρά από πίσω. 12ος

θωρακικός και 1ος

οσφυϊκός. Τα νεφρά είναι τα κατεξοχήν όργανα του

στρες. Δουλεύουμε δε στο επίπεδο των επινεφριδίων. Τα επινεφρίδια είναι οι αδένες πάνω

από τα νεφρά που εκκρίνουν την αδρεναλίνη. Καμιά φορά οι ασθενείς νιώθουν κρύο στην

περιοχή των νεφρών και βάζουν θερμοφόρα. Είναι αρκετά στην σπονδυλική στήλη στην

περιοχή που στηρίζεται το διάφραγμα. Η διάταξη είναι: διάφραγμα, ψοΐτες, νεφρά.

(Τα δάχτυλα σε κάμψη και στα δύο χέρια κάνουν κίνηση προς τα πάνω σαν να πιά-

νουν χερούλια και στη συνέχεια επιστρέφουν μετά από το σημείο στήριξης σε μία βιορυθ-

μική κίνηση).

Θα βάλετε και την δική σας σπονδυλική στήλη στην κίνηση. Βάλτε λίγο δύναμη.

Μπείτε μέσα. Να του δώσετε την πίεση που θέλει.


Πολύ σταθεροί στο σημείο στήριξης. Περιμένετε.

Να κατέβουν τα νεφρά μέσα στα χέρια σας. Τα νεφρά να κατέβουν προς το κρεβάτι.

Τα χέρια σας κατεβαίνουν προς το έδαφος και η δική σας σπονδυλική στήλη ανοίγει. Σαν να


_______________________________________________________________________________________________________


είχατε ένα μεγάλο μπαλόνι ανάμεσα στα χέρια σας που φουσκώνει. Οι αγκώνες σας απο-

μακρύνονται.


Περιμένετε την απόφαση του βιορυθμού να επανέλθει .

Τώρα κίνηση εισχώρησης.

Σαν να θέλουμε να σφίξουμε τα νεφρά. Κάνουμε σημεία στήριξης με το μαλακό μέ-

ρος των δαχτύλων μας μέσα στο σώμα των νεφρών. Περιμένετε.

Περιμένετε ώσπου τα μαξιλαράκια των δαχτύλων σας νιώσουν παλμούς. Να νιώσε-

τε παλμούς και την μικροκυκλοφορία των δαχτύλων σας. Αλλά αυτοί οι παλμοί πρέπει να

είναι αυξανόμενοι και να εξελίσσονται. Έτσι ζεσταίνονται τα νεφρά.

Περιμένετε ώστε η κίνηση να κάνει το έργο της.

Η κίνηση εισχωρεί στα νεφρά, εισχωρεί μέσα στο αίμα.

Άνοιγμα.

Βρείτε τον ρυθμό. Ο ρυθμός σαν να αναπνέει.

Τώρα κάνετε ότι έρχεται.

Το ένα νεφρό ανεβαίνει, το άλλο κατεβαίνει… ελεύθερη κίνηση…

Τώρα θέλω να κάνετε μια στροφή. Το ένα χέρι προς το ταβάνι, το άλλο προς το πά-

τωμα. Με το χέρι που ανεβαίνει είναι σαν να θέλατε να σηκώσετε λίγο και τον θώρακα και

τον σηκώνεται. Το άλλο κατεβαίνει.

Ξεκινάτε μια στροφή σηκώνοντας λίγο τον θώρακα.

Είναι μια τεχνική για επείγουσες περιπτώσεις ξεμπλοκαρίσματος.


Περιμένετε.

Το να δουλεύει κανείς με αυτήν την στροφή είναι πολύ ευχάριστο. Ξεμπλοκάρει τό-

σο τα νεφρά όσο και το διάφραγμα.

Το ίδιο και από την άλλη πλευρά. Ανέβασμα του θώρακα. Σαν να θέλατε να κάνετε

μια παθητική κινητοποίηση. Οι θεραπευτές μπορείτε να λυγίσετε λίγο τα γόνατα για να α-

νυψώσετε τον θώρακα.

Πρέπει να ξεκολλήσουμε τα νεφρά. Με αυτό πρέπει ο θεραπευόμενος να αναπνεύ-

σει. Να πυροδοτηθεί μια μεγάλη αναπνοή. Θέλω να αναπνέετε κι εσείς.

Κάντε τον να αναπνεύσει. Βγάλτε τον από τα βάθη του.

Μπορεί κάποιος να είναι σε πολύ βάθος αλλά πολύ μπλοκαρισμένος. Σαν να θέλετε

να τον κινητοποιήσετε με παθητικό τρόπο.

Δοκιμάστε να σηκώσετε ολόκληρο το σώμα του. Να το παρασύρετε. Να είσαστε

στέρεοι στα πόδια σας. Τα πέλματα και τα μεγάλα δάχτυλα να είναι πολύ καλά στερεωμέ-

να στο έδαφος.

Καλό σημείο στήριξης.

Χρησιμοποιήστε το βάρος του σώματος σας και των ποδιών σας για να οδηγήσετε

το σώμα.

Σταματάμε εδώ και θα κάνουμε την αλλαγή αύριο.


_______________________________________________________________________________________________________


2η Ηµέρα

Παρασκευή 11Σεπτεµβρίου 2009


_______________________________________________________________________________________________________


Nadine: Καλημέρα.

Θα ξεκινήσουμε με μια αισθητήρια ενδοσκόπηση.

Θα είναι καθοδηγούμενη και θα σας προτείνω στη διάρκεια της ενδοσκόπησης δι-

άφορες κινήσεις.

Εγκαταστήστε τη σιωπή προσπαθώντας να είστε στο βάθος. Να είστε ανάλαφροι.

Χωρίς όμως να κοιτάτε υπερβολικά μέσα σας.

Να είστε παντού συγχρόνως.

Αφήστε την καρδιά ελεύθερη.

Κοιτάξτε την φωτεινότητα της μέρας μέσω των βλεφάρων σας.

Συνεχίζοντας την ενδοσκόπηση θα πάμε προς τα εμπρός τον δεξί ώμο. Την ίδια

στιγμή ο αριστερός ώμος υποχωρεί. Είναι σαν pivot, στροφή γύρω από την καρδιά.

Σημείο στήριξης μέσα στην καρδιά.

Τώρα υποχωρεί ο δεξιός ώμος και προχωρεί ο αριστερός. Συγχρόνως υποχωρεί ο

δεξιός πνεύμονας και προχωρεί ο αριστερός.


Κάντε το χωρίς μεγάλη στροφή της σπονδυλικής στήλης για να γλιστρήσουν οι πνε-

ύμονες.

Τώρα μπροστά ο δεξιός ώμος και υποχωρεί ο αριστερός.

Προχωράτε τον δεξιό πνεύμονα μπροστά και υποχωρεί ο αριστερός.


Επιστροφή στο ουδέτερο σημείο.

Τώρα θα σηκώσουμε τον αριστερό ώμο παρασύροντας μαζί τον αριστερό πνεύμο-

να. Να φαίνεται ότι σηκώνεται ο ώμος. Ο δεξιός βραχίονας μένει σε σημείο στήριξης. αν

θέλετε να αναπνεύστε, αναπνέεται. Διατηρούμε την αισθητήρια ενδοσκόπηση.

Ο αριστερός πνεύμονας ξανακατεβαίνει.

Και τώρα θα ανέβει ο δεξιός πνεύμονας ενώ ο αριστερός βραχίονας συνεχίζει την

κάθοδο.

Νιώστε το γλίστρημα ανάμεσα στους δύο πνεύμονες.


Ο δεξιός πνεύμονας κατεβαίνει ενώ ανεβαίνει ο αριστερός.

Στο σημείο στήριξης αφήστε να δουλέψει η Εσωτερική Κίνηση.

Αφήστε την κίνηση να δουλέψει μέσα στους πνεύμονες.

Ο αριστερός πνεύμονας ξανακατεβαίνει. Ο ώμος ακολουθεί τον πνεύμονα. Το ίδιο

και ο δεξιός πνεύμονας ανεβαίνει και τον ακολουθεί ο δεξιός ώμος.

Κάνουμε σημείο στήριξης όταν ο δεξιός ώμος έχει φτάσει ψηλά.

Τώρα επανατοποθετούμε τον ώμο στην ουδέτερη θέση.

Επανερχόμαστε στην ουδέτερη θέση.

Θα ξανακάνουμε τον αριστερό ώμο πίσω. Το κεφάλι θα κάνει μια στροφή αριστερά,

σαν να θέλαμε να κοιτάξουμε πίσω, σαν να θέλαμε να δούμε τι υπάρχει πίσω από τον ώμο

μας.


Επανερχόμαστε. Το κεφάλι γυρίζει για να πάει να κοιτάξει από την άλλη, σαν να θέ-

λει να δει τι έχει συμβεί.


Επιστροφή εμπρός.


_______________________________________________________________________________________________________


Θα προχωρήσουμε προς τα εμπρός προσπαθώντας να κάνουμε την σπονδυλική

στήλη να οδηγήσει προς τα εμπρός την καρδιά μας. Και μία μικρή έκταση.

Επανερχόμαστε.

Η σπονδυλική στήλη υποχωρεί.

Κάμψη προς τα εμπρός.

Είναι διαλογισμός εν κινήσει.

Η κίνηση δεν πρέπει να διαταράσσει το εσωτερικό σας.

Είναι δύσκολο να μην κάνει κάποιος τίποτε.

Υποχωρώντας η σπονδυλική στήλη τυλίγεται εμπρός.

Σημείο στήριξης στο επίπεδο της καρδιάς, μέσα στην καρδιά.

Μείνετε σταθεροί. Μείνετε με τον εαυτό σας.

Τώρα είναι η καρδιά που θα οδηγήσει την κίνηση. Η σπονδυλική στήλη θα ακολου-

θήσει την καρδιά.

Αφήστε την καρδιά σας να ανοίξει και ακολουθήστε το σώμα σας.

Σημείο στήριξης στο άνοιγμα μέσα στην καρδιά.

Τώρα νιώθετε ότι η καρδιά σας έχει την επιθυμία να υποχωρήσει και να κατέβει.

Σαν να περιμένει να προστατευτεί, να κρυφτεί στην σπονδυλική σας στήλη. Νιώστε την

καρδιά σας να υποχωρεί. Νιώστε τα νεφρά σας που υποχωρούν και κατεβαίνουν μαζί με

την καρδιά σας. Η σπονδυλική στήλη κάνει μία καμπύλη για να ακολουθήσει την καρδιά.

Η κίνηση εισχωρεί μέσα στην καρδιά.


Επαναφορά στην ουδέτερη θέση.

Θα χρειαστούμε 2-3 λεπτά για να σταθεροποιηθούμε στην ουδέτερη θέση.

Βλέπετε την επίδραση που έχει αυτή η κίνηση.

Καλά όλα;

Όπως είδατε σας πρότεινα κινήσεις μέσα στην ενδοσκόπηση. Καμιά φορά μπορού-

με να κάνουμε ενδοσκοπήσεις με κίνηση. Κάναμε μια δουλειά που έχει αφετηρία την καρ-

διά και τους πνεύμονες. Αυτό το έκανα για τους ανθρώπους που έχουν μεγάλη πίεση στην

περιοχή του θώρακα. Θα παρατηρήσατε ότι σε κάποια στιγμή της ενδοσκόπησης ζητάμε

από τον άλλον να προχωρήσει έναν ώμο και να υποχωρήσει τον άλλον (το αριστερά ή δεξιά

εξαρτάται πως εμφανίζεται το εσωτερικό κάθε φορά). Στην δεύτερη επιστροφή νιώσατε ότι

αυτό που οδηγεί την κίνηση είναι ο πνεύμονας. Ίσως από την μια μεριά μόνο, ίσως και από

τις δύο. Και είναι ο πνεύμονας που οδηγεί τον ώμο και όχι το αντίθετο. Τότε γίνεται η απο-

σύνδεση των δύο πνευμόνων. Τότε μπορούμε να πάρουμε σαν κέντρο δράσης την καρδιά.

Το νιώσατε; Στο σημείο στήριξης παραμένουμε μέσα στην αισθητήρια ενδοσκόπηση διότι η

κίνηση εισχωρεί στο σώμα και στους πνεύμονες. Καμιά φορά γίνεται στροφή. Δηλαδή μπο-

ρεί να προχωρήσει ο ένας πνεύμονας και να υποχωρήσει ο άλλος με στροφή του κορμού.

Ενώ στην αρχή ήταν μόνο αποσύνδεση χωρίς στροφή. Μετά έγινε η στροφή χρησιμοποιώ-

ντας τα μάτια, κοιτάζοντας πίσω. Αυτό είναι ενδιαφέρον. Καμιά φορά προκύπτει κάποιο

νόημα. Εδώ, είδαμε τι έχει συμβεί πίσω.

Με τους θεραπευόμενους ίσως δεν θα τα κάνουμε όλα αυτά. Επίσης έχει ενδιαφέ-

ρον το ανέβασμα του ώμου όπου ανεβαίνει ή κατεβαίνει αντίστοιχα ο πνεύμονας. Μπορο-

ύμε να κάνουμε το ίδιο με την πλάτη και να μένει ο πνεύμονας κολλημένος. Το καλύτερο


_______________________________________________________________________________________________________


είναι όταν ο πνεύμονας είναι ο starter της κίνησης. Δηλαδή ο πνεύμονας οδηγεί τα υπόλο-

ιπα. Νιώσατε τα δύο διαφορετικά πράγματα; Δηλαδή το όργανο γίνεται ο starter της κίνη-

σης. Δεν είναι πάντα τα οστά και οι αρθρώσεις που το κάμνουν. Αυτό δημιουργεί μια αίσ-

θηση. Το κάνω πολύ σε ανθρώπους που έχουν καρκίνο πνευμόνων. Δηλαδή σε σοβαρές

περιπτώσεις. Το κάνω γιατί η κίνηση πρέπει να μείνει μέσα στους πνεύμονες για να θερα-

πευτούν. Βέβαια μπορεί να εφαρμοστεί για όλα τα είδη στρες αυτής της περιοχής. Μπορεί

να γίνει για το άσθμα… Είναι πολύ σημαντικό να βρει κανείς τους πνεύμονες του. Να ξέρετε

ότι οι πνεύμονες είναι πολύ ψηλά. Πολλοί άνθρωποι έχουν την αίσθηση ότι οι πνεύμονες

είναι χαμηλά. Είχα μια φορά έναν μουσικό που τον ρώτησα που είναι οι πνεύμονες του και

μου έδειξε χαμηλά στην κοιλιά. Εκεί μπορεί να είναι η κοιλιακή αναπνοή αλλά όχι οι πνεύ-

μονες. Η κορυφή των πνευμόνων βρίσκεται πολύ ψηλά και κρέμονται με συνδέσμους που

εκφύονται από τους αυχενικούς. Η καρδιά στηρίζεται στους αυχενικούς, στους θωρακικούς

και στο στέρνο. Γι αυτήν λοιπόν την περιοχή είναι απαραίτητο αυτό που έχουμε κάνει.

Η κίνηση λοιπόν είναι: εμπρός πίσω των ώμων και επάνω κάτω. Χωρίς μεγάλη με-

τακίνηση του κορμού. Η άλλη κίνηση είναι, πίσω κίνηση της σπονδυλικής στήλης με πρόσ-

θια κάμψη του κορμού. Σας έκανα μια μικρή αισθητήρια γυμναστική της καρδιάς. Κάποια

στιγμή η καρδιά ακολουθεί την σπονδυλική στήλη και μετά κάνω σημείο στήριξης στην

καρδιά και η καρδιά προχωρεί και ακολουθεί η σπονδυλική στήλη. Η καρδιά εισχωρεί στην

σπονδυλική στήλη και κατεβαίνει. Είναι πολύ ευχάριστο και δεν είναι καθόλου η ίδια αίσ-

θηση. Όταν κάνουμε αντίστοιχα προς τα εμπρός έχουμε την αίσθηση ότι ανοίγει η καρδιά.

Σας ξαφνιάζει λίγο στην αρχή… Η καρδιά είναι ο starter της κίνησης. Σε κάποιους μπορεί να

συμβαίνει το αντίθετο. Όταν υποχωρεί η καρδιά, η σπονδυλική στήλη προχωρεί. Και καμιά

φορά απομακρύνονται τα δύο. Δεν είναι ανωμαλία! Συμβαίνει… μπορεί να αποσυνδεθούν.

Το πιο ενδιαφέρον είναι το αίσθημα ότι η καρδιά εισχωρεί. Η καρδιά πάντα είναι λίγο

μπροστά ενώ πίσω τα νεφρά είναι λίγο σφιγμένα. Εκεί που προσφύεται το διάφραγμα στο-

υς οσφυϊκούς και στους ψοΐτες, κολλημένα μέσα στη fascia τους. Η καρδιά πρέπει να μπο-

ρεί να ξεκουράζεται στην σπονδυλική στήλη και τα νεφρά να υποχωρήσουν και να κατέβο-

υν προς τα κάτω. Δεν είναι ότι μόνο η σπονδυλική στήλη υποχωρεί αλλά υποχωρούν και τα

όργανα. Μην τα ξεχνάμε. Με αυτήν την κίνηση η καρδιά μαζί με τα άλλα όργανα κουρνιά-

ζουν μέσα στην σπονδυλική στήλη. Και είναι ευχαριστημένα.

Θέλετε να πείτε κάτι;

- Είχα μια έντονη τάση για έμετο. Απότομα. Μόλις κάναμε την πρώτη κίνηση με

τον ώμο ξεκίνησε.

Nadine: Σου έχει ξανασυμβεί αυτό ή είναι η πρώτη φορά;

- Πρώτη φορά.

Nadine: Ωραία τότε!!! Θα πει ότι κινούνται τα πράγματα. Είναι διάφορες εναρμονί-

σεις που γίνονται και αφορούν στο εσωτερικό ους, την Εσωτερική Κίνηση και το νευροφυτι-

κό σύστημα. Θα ήθελα να δουλέψουμε το πέρασμα από την ενδοσκόπηση, όπου δεν ξάνο-

υμε τίποτε, στη δράση. Σε αυτήν την περίπτωση δεν θα νιώσετε πολύ ευχάριστα. Θέλει δο-

υλειά. Σε αυτήν την δουλειά όπου κάνουμε κίνηση μέσα στην ενδοσκόπηση, χρειάζεται με-

γαλύτερη ακρίβεια στα μπλοκαρίσματα. Έτσι όσοι έχουν προβλήματα στον θώρακα είναι


_______________________________________________________________________________________________________


καλό να τους προτείνουμε τέτοιου είδους δουλειά ώστε να έχουν ένα σημείο αναφοράς. Η

αισθητήρια ενδοσκόπηση θα έρθει μαζί με αυτό. Γιατί αν υπάρχει ένα χρόνιο ή οξύ στρες,

δεν μπορούμε να κάνουμε αισθητήρια ενδοσκόπηση. Καθόμαστε εκεί, και μπλοκάρει όλη η

αντιληπτικότητα. Και βέβαια η αντιληπτικότητα του αισθητού. Τότε αναρωτιόμαστε τι κά-

νουμε. Τότε αρχίζουμε αυτές τις κινήσεις. Είναι σημαντικό να μάθουμε στους θεραπευόμε-

νους πώς να το κάνουν.

- Όταν έχουμε έναν θεραπευόμενο με χρόνιο στρες, θα μπορούσαμε να ξεκινή-

σουμε από αυτήν την ενδοσκόπηση και όχι με χειραγωγή;

Nadine: Ναι. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε σε επείγουσες καταστάσεις την καθισ-

τή θέση. Που μπορεί να γίνει οπουδήποτε.

- Αισθάνομαι μεγάλη ανακούφιση γιατί εγώ εδώ και πολλά χρόνια χρησιμοποιώ

αυτό που μας έδειξες σήμερα, και ένιωθα λίγο «αμαρτωλός» και ότι έχω κάνει

κάποια παρέκκλιση, γιατί κανένας άλλος από τους εκπαιδευτές δεν έχει μιλήσει

για το ότι μπορούμε να είμαστε σε ενδοσκόπηση και μπορούμε να κάνουμε κί-

νηση…

(Διαφωνίες από τους υπόλοιπους).

- …θεωρώ επίσης ότι είναι πολύ καλό για να βάλουμε κάποιον στο αισθητό. Γιατί

αν τον βάλεις να κάνει κατευθείαν ενδοσκόπηση, χάνεται.

Nadine: Ότι πάρε δώσε έχουμε με τους άλλους, είτε πρόκειται για ζήτημα μεταφ-

ραστικό είτε για οτιδήποτε άλλο, είναι καλό να το κάνουμε σαν να κάνουμε μια συνεδρία

με τον θεραπευόμενό μας. Δηλαδή αυτό που θέλω να σας πω είναι, να μένετε μέσα σας,

ακόμα κι αν θέλετε να πείτε κάτι σε κάποιον άλλον. Μπορούμε να προτείνουμε ακόμα και

διαφωνίες και οτιδήποτε μένοντας μέσα μας. Γιατί μετά εγώ πρέπει μετά να δουλέψω πε-

ρισσότερο για να εξισορροπήσω την κατάσταση. Όταν σας προτείνω να δώσετε την μαρτυ-

ρίας σας, εγώ είμαι ακόμη μέσα στην αισθητήρια ενδοσκόπηση. Συνεχίζει να δουλεύει μέ-

σα μου. Και ότι λέτε έχει μια αντήχηση και σε μένα και σε σας. Δεν υπάρχει λόγος να μην

μένουμε συνεχώς μέσα μας. Είναι δύσκολο αλλά στο δικό σας επίπεδο θα μπορούσατε να

το κάνετε. Κυρίως όμως όταν δεν συμφωνούμε με τον άλλο. Μπορούμε να θυμώσουμε αλ-

λά ας μείνουμε μέσα μας. Δεν σας κάνω μάθημα ηθικής, αλλά είναι άσκηση. Πρέπει να μέ-

νουμε στον εαυτό μας.

Σε ένα μεγάλο σεμινάριο πρόσφατο με τον Danis, το θέμα ήταν ο συντονισμός. Υ-

πήρχε ένας γιατρός που συμμετέχει στη μέθοδο για 17-18 χρόνια, θαυμάσιος θεραπευτής,

θαυμάσιος ΣΨΠ και υπήρχε και μια μαθήτρια που παρουσίασε κάποιο πρόβλημα στα

σπλάχνα. Στο τέλος αποδείχτηκε ότι ήταν εξωμήτριος κύηση και μεταφέρθηκε στο νοσοκο-

μείο. Πονούσε πολύ στην κοιλιά και είπαμε να τη δει γιατρός για να δούμε τι έχει. Αυτός ο

γιατρός ήρθε να της κάνει ψηλάφηση με τον ιατρικό τρόπο. Έκανε λοιπόν την ψηλάφηση

χωρίς τη fascia. Γιατί; Θα μπορούσε να την κάνει με την fascia. Κι εγώ κάνω πολλές φορές

ψηλάφηση αλλά με τον τρόπο της fascia. Γιατί να χωρίζει κανείς τη ζωή του ως ΣΨΠ από την

υπόλοιπη ζωή του; Βέβαια είναι δύσκολο να τα συνενώσει κανείς όλα. Γιατί λοιπόν κι εμείς

εδώ όταν μιλάμε χωριζόμαστε, και κυρίως όταν διαφωνούμε; Γιατί όταν συμφωνούμε είναι

εύκολο να είμαστε όλοι μαζί. Και είναι εύκολο να αγαπιόμαστε. Αλλά το άλλο είναι δύσκο-


_______________________________________________________________________________________________________


λο! Θα υπάρχουν και θεραπευόμενοι που δεν θα συμφωνούν πάντα μαζί μας. Κι αυτό μας

αγγίζει. Άρα μένουμε μέσα μας.

- Από όσα είπες, σε κάποιο σημείο αισθάνθηκα ότι είμαι αλλού, σε άλλη θέση.

Δεν είμαι σίγουρος όμως γιατί αυτό μπορεί να προέκυψε από την μετάφραση.

Το ακούω πολύ καλά το να μένουμε μέσα μας, το να εκφράζουμε την αντίρρηση

μας μένοντας μέσα μας, αλλά στο σημείο που είπε για το θυμό νομίζω ότι ο θυ-

μός πρέπει να εκφράζεται γιατί αν καταπιέζεται μέσα μας, κατά την γνώμη μου

δημιουργεί μεγαλύτερα προβλήματα σε επόμενο χρόνο. Η λύση κατά τη γνώμη

μου είναι να εκφράζουμε το θυμό μας πάντα με σεβασμό στον άλλο, και όταν

έχουμε υπόψη μας ότι οφείλουμε σεβασμό στην έκφραση του θυμού και της

αντίρρησης μας, κι όταν έχουμε και την συνείδηση ότι εκείνη τη στιγμή είμαστε

θυμωμένοι και εκφράζουμε και θυμό, νομίζω ότι είναι η καλύτερη λύση με τα

λιγότερα προβλήματα.

Nadine: Συμφωνώ μαζί σου. Έκανες πολύ καλή περίληψη. Βέβαια αυτή τη στιγμή

δεν είδα κάποιο θυμό εδώ, τα μικρά πράγματα που έγιναν… δεν ήταν θυμός. Ο θυμός είναι

θυμός και τον υποδέχεται κανείς με έναν συγκεκριμένο τρόπο.

- Θα ήθελα να πως σχετικά με την πρόταση που διατυπώθηκε, του να μένουμε

μέσα μας, ότι αυτό θεωρώ ότι δίνει και μεγαλύτερο νόημα σε σχέση με τη δου-

λειά που κάνουμε εδώ και το ρόλο της στη ζωή μας. Υπάρχει μια συνέχεια. Όταν

έχουμε την πρόθεση να μένουμε στον εαυτό μας με αυτόν τον τρόπο, όπως για

παράδειγμα, τελειώνει η ενδοσκόπηση και ανοίγουμε τα μάτια μας… όταν έχο-

υμε αυτήν την πρόθεση να είμαστε στον εαυτό μας και όταν φεύγουμε από ένα

σεμινάριο και γυρνάμε στην καθημερινότητα μας, ακόμα κι αν είναι δύσκολο

στην αρχή, τουλάχιστον για μένα που είμαι πέντε χρόνια ακόμα είναι δύσκολο…

αλλά όταν έχουμε αυτήν την πρόθεση και κερδίζουμε μικρά κομματάκια παρο-

υσίας στον εαυτό μέσα στην καθημερινότητα μας, έχει και μεγαλύτερο νόημα

αυτή η δουλειά που κάνουμε εδώ.

Nadine: Δεν είναι εύκολο. Έχει δίκιο για το ότι πρέπει να γίνεται λίγο-λίγο. Και βέ-

βαια υπάρχουν φορές που ξεφεύγουμε και γυρίζουμε πίσω.

- Γι αυτό λέω ότι είναι πολύ σημαντική η πρόθεση.

Nadine: Και βέβαια το να είσαι στον εαυτό σου δεν σημαίνει ότι είσαι μόνος σου

και πάντα ευγενικός. Όταν δουλεύουμε έτσι είναι καλύτερα να είμαστε ήρεμοι και όχι να

θυμώνουμε. Αλλιώς θα πρέπει να κάνουμε μια δουλειά για το θυμό. Αλλά στη ζωή το να

μένεις στον εαυτό σου δεν είναι τόσο εύκολο. Το έχω κάνει επί χρόνια νομίζοντας ότι το να

είσαι στον εαυτό σου σημαίνει να είσαι ανεκτικός με την έννοια του να μην λέω τίποτα και

να είμαι με όλους καλά. Το έκανα επί 10 χρόνια. Και είχα τη φήμη ότι ήμουν υπερ-ζεν, υ-

περήρεμη. Αλλά δεν λειτούργησε γιατί δεν ήμουν εγώ. Δεν είναι αυτό, το να είσαι στον εα-

υτό σου. Βέβαια όταν δουλεύουμε χρειάζεται μια ορισμένη όσμωση.


_______________________________________________________________________________________________________


- Εγώ θα ήθελα να συνδέσουμε όλα αυτά, με έναν θυμό που δεν εκφράζουμε, ότι

είμαστε στον εαυτό μας όλο και περισσότερο, έχουμε την πρόθεση, ήθελα να

πω ότι ένα κομμάτι του εαυτού μας βρίσκεται μέσα μας και είμαστε σε επαφή

με αυτό και σε σταθερότητα και τότε μπορώ να εκφράσω τον θυμό μου κρατών-

τας αυτήν την επαφή με μένα. Και μπορώ να εκφράσω τον θυμό μου. Αυτή η

επαφή με μένα με κρατάει σε σταθερότητα.

- Θέλω να πω κάτι από αντίθετη όχθη. Η ενδοσκόπηση σήμερα μου ξανατόνισε

την δυναμική της μικροκίνησης και για μένα ήταν τόπος πυροδότησης και πηγή

καλλιτεχνικής έμπνευσης. Βλέποντας την μικροκίνηση μέσα μου την επεκτείνω

σε διάφορους μορφές της τέχνης.

- Υπάρχει ένα θέμα που νομίζω ότι χρειάζεται να το λύσουμε. Είδα κάποια αντίδ-

ραση από κάποιους ανθρώπους και επειδή δουλεύω πάρα πολύ με την ενσυνα-

ίσθηση επαγγελματικά, υπάρχει το θέμα, και το βλέπω στην έκφραση του προ-

σώπου πολλών ανθρώπων, όταν μεταφράζω π.χ. χθες, ενώ ήμουν πάντα καλός

στην μετάφραση της ΣΨΠ, χθες δεν ήμουν, και αυτό έχει κάνει αρκετά άτομα

στην ομάδα να είναι εκνευρισμένα μαζί μου. Εγώ θεωρώ ότι δεν ξέρω καλά

γαλλικά και έχω εξαιρετικά μεγάλη δυσκολία να μεταφράσω εσένα Nadine και

αυτό φθάνει να φέρνει κάποιον εκνευρισμό μέσα στην ομάδα πράγμα που το

αισθάνομαι έντονα. Και μου το έχουν πει και κάποιοι. Για μένα είναι μια επιλο-

γή αν θα ζητήσω πλέον από τον Marc να μην μεταφράζω γιατί δυσκολεύομαι να

σε μεταφράζω. Δεν χρειάζεται να το συζητήσουμε τώρα αλλά η δυσκολία αυτή

που είναι και δικιά σου και δικιά μου καταλήγει να γίνεται εκνευρισμός. Και αυ-

τό είναι μια πραγματικότητα για μένα.

Nadine: Θα συνεχίσουμε την καθιστή δουλειά.

Θα ήθελα να επαναλάβουμε τον αισθητήριο βιορυθμό.

Θέλω να το κάνουμε με τον τρόπο των ρευστών. Ξέρετε ότι εγώ έχω δουλέψει πολύ

στο αγγειακό σύστημα. Θα ήθελα να σας μεταφέρω.

Το να μπορέσει κανείς να κινητοποιήσει την ενέργεια του αίματος, την Εσωτερική

Κίνηση του αίματος, και να ανεβάσει την κίνηση των αγγείων είναι πολύ σημαντικό για το

στρες. Χθες κάναμε λίγο αυτήν την δουλειά όταν δουλέψαμε το συκώτι. Σας έβαλα να κά-

νετε κίνηση που διεισδύει και κίνηση που βγαίνει και σας είπα ότι είναι αισθητήρια εμβιο-

μηχανική. Ίσως εσείς κάνατε στροφή, δεν ξέρω… Θα ήθελα να δουλέψουμε περισσότερο με

τον αισθητήριο βιορυθμό για να πλησιάσουμε πιο πολύ το ρευστό του σώματος και το αγ-

γειακό σύστημα. Θα δώσουμε προβάδισμα στον ρυθμό. Στον ρυθμό της κίνησης, στον

σφυγμό της, στην χρονική έννοια της κίνησης. Θέλω να ξαναδούμε μαζί. Θα μιλήσουμε πο-

λύ για κίνηση που εισχωρεί και κίνηση που βγαίνει.

Όταν κάνουμε αισθητήριο βιορυθμό το ονομάζουμε (posturaux cinétique) ορθοστα-

τική κινητική. Ο βιορυθμός, θυμόσαστε τι είναι, είναι κίνηση βάσης προς τα πίσω συνδεδε-

μένη με κίνηση βάσης προς τα κάτω, πρόσθια κυκλικότητα, έσω στροφή των μελών και εκ-

πνοή. Ποιο είναι το starter αυτής της κίνησης: κίνηση βάσης εμπρός, άνω κίνηση, έκταση,


_______________________________________________________________________________________________________


αναπνοή και έξω στροφή. Αυτό δεν είναι η αισθητήρια εμβιομηχανική. Ο αισθητηριακός

βιορυθμός δεν είναι αισθητήρια εμβιομηχανική. Δεν μας χρησιμεύει στην καθημερινή κί-

νηση. Όταν κάνουμε βιορυθμό της απόκλισης ο starter είναι η κίνηση βάσης εμπρός και

υπάρχει η αίσθηση του ανοίγματος. Όταν κάνουμε σύγκλιση υπάρχει η αίσθηση ότι εισχω-

ρούμε. Για να δουλέψουμε περισσότερο τον ρυθμό αντιστρέφουμε το starter. Αντί να κά-

νουμε κίνηση βάσης εμπρός, θα κάνουμε πρώτα κίνηση ανοίγματος, κίνηση που βγαίνει. Σε

δεύτερο χρόνο η σπονδυλική στήλη ακολουθεί την έκταση. Αλλά δεν είναι το starter. Θα

μπορούσαμε να το κάνουμε χωρίς να κινηθούν τα χέρια. Θα το κάνουμε με τα χέρια για να

το οπτικοποιήσουμε. Δεν έχουμε την πρόθεση να το οδηγήσουμε αλλά θα ακολουθήσει το

σώμα τον ρυθμό. Μια κίνηση που εισχωρεί. Η κίνηση είναι μεγάλη.

Λοιπόν ξεκινάμε.

(καθιστοί με τα χέρια σε στάση αγκαλιάς)

Οδηγείτε τους αγκώνες να ανοίξουν.


Επιστροφή των χεριών. Όπως στην κωδικοποιημένη κίνηση (λυκόφως) τα χέρια

προς το στέρνο.


Άνοιγμα. Σαν να φουσκώνουν οι πνεύμονες. Και νοιώστε την σπονδυλική στήλη που

προχωράει να ακολουθήσει τους βραχίονες. Η δουλειά της καρδιάς που κάναμε πριν.

Νιώστε την κίνηση που επιστρέφει. Νιώστε ότι τα χέρια επανέρχονται.

Η σπονδυλική στήλη υποχωρεί και κάνει μία καμπύλη. Για να νιώσετε την κίνηση

που διεισδύει. Μείνετε στην κίνηση που εισχωρεί μέσα σας.


Θα ανοίξουμε μαλακά. Οι αγκώνες ανεβαίνουν. Οι πήχεις ανεβαίνουν. Νιώστε την

σπονδυλική στήλη που ακολουθεί και ανεβαίνει και αυτή αλλά για να ακολουθήσει τον

ρυθμό του ανοίγματος.


Επιστροφή.

Καμιά φορά είναι μια επιστροφή διεισδύει και πάει προς τα κάτω. Καμπυλώνει η

σπονδυλική στήλη. Αυτή η κίνηση διασχίζει το σώμα σας προς τα πίσω.


Ανοίγουμε. Τα χέρια. Τα χέρια πριν τον κορμό. Απλώνεται.


Ξανάρχεται. Πάμε πίσω.

Σαν να θέλετε να μπείτε μέσα στην κοιλιά. Κυλάει. Κάνει καμπύλη.


Αφήστε ακόμη την κίνηση να μπαίνει μέσα σας.

Ξαναφεύγουμε.

Άνοιγμα

Η σπονδυλική ανεβαίνει εμπρός και πάνω για να συνοδεύσει το άνοιγμα της κίνη-

σης.

Μείνετε σταθεροί.

Πάμε προς τα κάτω.

Ήρεμα.

Ουδέτερο σημείο.

Πάμε σε κίνηση της δεξιάς πλευρά εμπρός.

Θα δείτε πως η σπονδυλική σας στήλη θα ακολουθήσει το άνοιγμα. Πάει λίγο λοξά.

Στην μασχαλιαία κοιλότητα θα νιώθετε σαν να έχετε έναν όγκο.

Επιστροφή.


_______________________________________________________________________________________________________


Σαν να θέλετε να συνθλίψετε ένα μπαλόνι.

Νιώστε την αναπνοή των κυττάρων όταν κινούνται.

Μπείτε μέσα στη θεμελιώδη δομή του σώματος.

Ακόμα μια φορά το δεξί χέρι. Κλείστε τα μάτια και νιώστε την αναπνοή. Νιώστε τον

σφυγμό της Εσωτερικής Κίνησης.

Κίνηση που βγαίνει και μπορεί να φτάσει πολύ μακριά. Πιο μακριά από το χέρι σας.

Τώρα κίνηση που εισχωρεί, επιστρέφει.

Εισχωρεί μέσα σας.

Θα κάνουμε μια τρίτη κίνηση με το δεξί χέρι προς τα πάνω.

Βεβαιωθείτε ότι η κίνηση που βγαίνει πάει ακόμα πιο μακριά. Να είναι τέλεια χα-

λαρωμένος ο καρπός. Νιώστε πώς φουσκώνει ο πνεύμονας και απλώνεται, πώς ο θώρακας

καταλαμβάνει τον χώρο… μακριά… μακριά…

Επιστροφή.

Δεν είναι μόνο επιστροφή του χεριού. Η κίνηση εισχωρεί.

Προς το έδαφος.

Τώρα το αριστερό χέρι.

Κίνηση που βγαίνει. Μην ανεβάστε μόνο το χέρι. Σαν η κίνηση να βγαίνει από την

κοιλιά σας. Σαν να έρχεται από τα κόκκαλα και την κοιλιά.


Επιστροφή.

Τώρα το κύμα της επιστροφής. Νιώστε το.

Το κύμα που βγαίνει από σας αλλά που εισέρχεται κιόλας γιατί υπάρχουν δύο κινή-

σεις.

Έρχεται.

Επιστροφή.

Ξανά προς τα πάνω ακόμα μια φορά.

Να πάτε πολύ μακριά πέρα από την αίθουσα.


Τελευταία φορά με τα δύο χέρια μαζί.

Προσπαθήστε να μην υπάρχει ρήξη.

Κίνηση έκτασης και απλώματος.

Νιώστε ότι η σπονδυλική στήλη ανεβαίνει για να ακολουθήσει τα χέρια,

Επιστροφή.

Φτάστε μέχρι να αγγίξετε το σώμα σας. Σαν να κάνετε χειραγωγή.

Είστε τώρα τρία μέτρα πίσω από την πλάτη σας.

Για να βρούμε τον ρυθμό της επιστροφής. Όπως στην χειραγωγή. Νιώστε τον ρυθμό

να έρχεται.

Δεν υπάρχει διακοπή στην κίνηση. Εξαιρετικά.

Προς τα πάνω.

Ξανάρχεται.

Προς τα κάτω.

Βλέπετε, όταν κάνουμε κίνηση βάσης εμπρός… ξεκινάμε… βλέπετε τώρα τη διαφο-

ρά;

Όταν κάνουμε ορθοστατική κινητική ξεχνάμε το άπλωμα.

Ότι είναι στην έκταση έχει άπλωμα… όταν λοιπόν κάνω τη δουλειά στο συκώτι εί-

ναι άλλο πράγμα όταν κάνω στροφή, όπου εκεί μπορούμε πραγματικά να μπούμε στην ορ-

θοστατική κινητική, αλλά αυτό που σας ζήτησα να κάνετε είναι διείσδυση και σημείο στήρι-

ξης, και άπλωμα. Για αυτό σας έκανα αυτό πρώτα. Μετά θα κάνουμε κίνηση που διεισδύει


_______________________________________________________________________________________________________


και στροφή. Έξω στροφή και έξω κίνηση. Είναι διαφορετικό να κάνει απλά έξω στροφή και

έξω στροφή με άπλωμα.

Το νιώσατε κάπως; Δεν είναι ακριβώς ακόμα αλλά έρχεται.

- Όταν δουλεύουμε το συκώτι, το δουλεύουμε μόνο στο μετωπιαίο επίπεδο; Ή το

δουλεύουμε και στο οβελιαίο;

Nadine: μπορούμε να τα κάνουμε όλα. Μπορούμε να κάνουμε κυκλική κίνηση, κί-

νηση βάσης, πάνω-κάτω, μπρός-πίσω κλπ. Αλλά αυτό που θέλω να πω είναι ότι όταν κάνετε

αυτές τις κινήσεις ξεχνάτε το άπλωμα-μάζεμα. Μπορούμε να κάνουμε πλάγια μετατόπιση

με μάζεμα και πλάγια μετατόπιση με άπλωμα. Όταν κάνουμε έσω στροφή είναι και σύγκλι-

ση και αυτός είναι ο … βιορυθμός. Στροφή που διεισδύει. Έξω στροφή, κίνηση που βγαίνει

και είναι διαφορετικό από την έξω στροφή-άπλωμα. Εισχωρώ, αλλά πρέπει να το νιώθετε

μέσα στο σώμα σας. Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Μπαίνω κι εγώ μέσα μου. Σαν κάτι να σφίγ-

γει το σώμα μου… και βγαίνω. Όσο πιο πολύ είμαστε μέσα σε αυτό… το αίμα έχει μεγάλη

δύναμη και πρέπει να βρει κανείς το σφυγμό του ρυθμού. Μερικές φορές είναι μόνο το πε-

ρίβλημα του συκωτιού… σημείο στήριξης… και βγαίνω από το περίβλημα του συκωτιού αλ-

λά ο σφυγμός του συκωτιού είναι υπέροχο αίσθημα. Μπορεί να είναι καλό μόνο με το αίμα

αλλά δεν είναι συντονισμένο με όλα τα υπόλοιπα. Μετά πρέπει να το συντονίσουμε. μπο-

ρούμε να το κάνουμε σε ένα μέρος του σώματος, ας πούμε στα οστά ή τους πνεύμονες. Σαν

ο ρυθμός να μη σταματάει εκεί αλλά συνεχίζει… σημείο στήριξης… και συνεχίζει…. Και του

προσδίδουμε το ρυθμό 2 φορές το λεπτό… μουσική… ο βιορυθμός είναι αυτός… είναι ο

σφυγμός του σώματος. Όταν υπάρχει σοκ, ο Danis είπε ότι κόβεται η ανάσα της Εσωτερικής

Κίνησης, ο ρυθμός διαλύεται. Σαν σπασμός. Καμιά φορά δεν φεύγουμε γιατί το σοκ ήταν

πολύ ισχυρό, είτε σωματικό είτε ψυχικό. Σε επείγουσες καταστάσεις πρέπει να επαναφέρο-

υμε τον ρυθμό που είναι ο πυρήνας της ζωής. Και είναι ο ρυθμός της καρδιάς. Μετά μπο-

ρούμε να οργανώσουμε τη ζωή. Αυτό γίνεται με τις κινήσεις βάσης. Βάζουμε τα θεμέλια

πρώτα και μετά είναι κυκλικότητα και μετά οργανώνουμε το σώμα. Αφού είναι όλα οργα-

νωμένα μπορούμε να κάνουμε ελεύθερη κίνηση. Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για αρχι-

τεκτονική του ζώντος αλλά προϋπόθεση είναι να βρεθεί ο ρυθμός. Όταν αρχίζουμε με κά-

ποιον την κίνηση τον βάζουμε στη βραδύτητα. Μια βραδύτητα δύο κύκλων ανά λεπτό. Εδώ

όμως θέλουμε να επαναφέρουμε τον σφυγμό του σώματος γιατί μπορεί να είναι οργανω-

μένος σε ένα σημείο και όχι σε κάποιο άλλο. Σε αυτή την περίπτωση χρησιμοποιήσουμε τον

ρυθμό της κίνησης βάσης είτε των ρευστών μετά δίνουμε ρυθμό σε όλο το σώμα.

Είναι ξεκάθαρο;

Δεν είναι εύκολο αλλά πρέπει να προχωρήσουμε. Δεν έχετε καταληφθεί ακόμα από

τον ρυθμό.

- Έχει σχέση με το pompage;

Nadine: Δεν είναι αυτό. Το pompage είναι: βιορυθμός-σημείο στήριξης-άπλωμα.

Όταν η κίνηση εισχωρεί στο οστό υπάρχει μια ιδιαίτερη αίσθηση. Καμιά φορά όμως

η κίνηση μπαίνει στη λέμφο ή στο αίμα. Τότε η αίσθηση είναι διαφορετική. Καμιά φορά η

κίνηση μπαίνει στην υπηρεσία της λέμφου και δίνει μια διαφορετική αίσθηση. Αν καταφέ-

ρουμε να το πετύχουμε θα σας το δείξω. Δεν είναι ο στόχος αυτού του μαθήματος αλλά…

- Αυτό το μπαίνουμε μέσα χωρίς κίνηση και μερικές φορές με κίνηση εγώ το έκα-

να έσω στροφή ή έξω στροφή, στους τραπεζοειδείς ή στους αστραγάλους με

πρόθεση να μεγαλώσω την παρουσία. Δηλαδή μια προοδευτική ένταση-

χαλάρωση. Έτσι όπως το είπατε τώρα σε σχέση με τα αγγεία προσπαθώ να το


_______________________________________________________________________________________________________


φανταστώ αλλά δεν τα καταφέρνω. Μπορείτε να με βοηθήσετε τι γίνεται με αυ-

τήν την πίεση και το άφημα στα αγγεία;

Nadine: Πρέπει να το κάνουμε. Ο βιορυθμός, δηλαδή ο σφυγμός του σώματος, εί-

ναι επίσης η κινητήριος δύναμη της άντλησης των ρευστών. Υπάρχουν 24 λίτρα υγρών στο

ενδοκυττάριο περιβάλλον και περίπου 12 λίτρα υγρού στο μεσοκυττάριο περιβάλλον, η με-

σοκυττάρια λέμφος. Επίσης 5 λίτρα περίπου αίματος και 150 ml εγκεφαλονωτιαίο υγρό. Σε

ένα άνθρωπο 70 χλγ έχει περίπου 40 λίτρα υγρά. Για τις αρτηρίες: επειδή είναι ένα σύστη-

μα που τροφοδοτείται από την καρδιά είναι πολύ τονικό και το δουλεύουμε με έναν ορισ-

μένο τρόπο. Για τα 36 λίτρα των κυτταρικών και των μεσοκυττάριων υγρών αυτά τα υγρά

γίνονται με την δουλειά στην μικροκυκλοφορία. Η μικροκυκλοφορία είναι αυτή με την οπο-

ία γίνονται οι ανταλλαγές υγρών στο σώμα. Στο drainage (παροχέτευση) της λέμφου και στο

ανοσοποιητικό σύστημα. Αυτά τα υγρά του σώματος είναι πολύ ευαίσθητα στον αισθητη-

ριακό βιορυθμό. Αυτό ενεργοποιεί της ανταλλαγές υγρών και το ανοσοποιητικό σύστημα.

Υπάρχουν 64.000 χιλιόμετρα μικροκυκλοφορίας. Στην πραγματικότητα δεν κάνουμε drai-

nage αλλά βάζουμε μπροστά τον μηχανισμό που κάνει το drainage.

Για να τελειώσουμε. Όλα αυτά τα υγρά που κάνουν τις ανταλλαγές στο σώμα και

την ανοσοποίηση, τα οποία βρίσκονται σε όλη την μεσοκυττάρια περιοχή, όταν υπάρχει

στρες είτε σωματικό είτε ψυχικό, όλοι αυτοί οι ιστοί αυτής της περιοχής συσπώνται και τα

υγρά λιμνάζουν μέσα στους ιστούς. Το να δίνουμε λοιπόν μια ώθηση στην κυκλοφορία αυ-

τών των υγρών μπορεί να μα προστατέψει από το λίμνασμα των υγρών. Κάτω από το χέρι

μας, αυτό που νιώθουμε στους συνδετικούς ιστούς είναι ότι υπάρχει η θεμελιώδης ουσία.

Αυτή η ουσία μπορεί να πάρει μορφή είτε ζελέ είτε πιο ρευστή. Όταν λοιπόν η κίνηση εισ-

χωρεί στα υγρά αυτά υγροποιούνται περισσότερο χωρίς να ζελατινοποιούνται. Έχουμε λι-

γότερο την αίσθηση της ζελατίνας και του σφιξίματος.

- Όταν έχουμε κατακράτηση υγρών στα πόδια, πού πάνε αυτά τα υγρά; Γιατί

συμβαίνει αυτό;

Nadine: Αυτό είναι οίδημα. Υπάρχουν πολλά αίτια για τα οιδήματα. Θα σας τα πω

εν συντομία. Είτε είναι ένα πρόβλημα αλλοίωσης της λέμφου που μπορεί να προέλθει μετά

από μια εγχείρηση αφαίρεσης όγκου όπου έχουν αφαιρεθεί λεμφαδένες, είτε κάτι γενετικό.

Το πιο κοινό όμως αίτιο είναι ανεπάρκεια των αγγείων της λέμφου και τότε έχουμε πρόβ-

λημα στις φλέβες όπου αρχίζουν να δημιουργούνται κιρσοί. Το φλεβικό σύστημα σε αυτήν

την περίπτωση δεν μπορεί να απορροφήσει το νερό. Τότε η λέμφος παίρνει τη σκυτάλη.

Κάποια στιγμή ξεπερνάει κάποια όρια και αρχίζει το πρήξιμο. Υπάρχουν κι άλλοι λόγοι όπως

καρδιακή ανεπάρκεια ή πρόβλημα των νεφρών. Η θεραπεία μας κάνει καλό γιατί έτσι κι

αλλιώς βοηθάει στην παροχέτευση των υγρών. Από τη στιγμή που βάζουμε σε κίνηση μια

οποιαδήποτε περιοχή αυτό κάνει παροχέτευση των υγρών. Βέβαια αυτό δεν θα αποκατασ-

τήσει τα αγγεία που είναι κατεστραμμένα αλλά θα συντηρήσει μια κατάσταση.

- Χθες είχα μια απορία κατά την θεραπεία και είχα και μια ιδέα που νομίζω τώρα

απαντήθηκε αλλά θέλω και την επιβεβαίωση σας. Όταν ξεκινήσαμε τον βιορυθ-

μό στο συκώτι αντί να κάνουμε σύγκλιση με αντίθετες κινήσεις κάναμε μία σύγ-

κλιση των χεριών. Από αυτό και από όλα όσα είπαμε σήμερα κατάλαβα ότι αυτό

έγινε για να ρυθμίσουμε την ρυθμικότητα της σύγκλισης και της έκτασης. Είναι

σωστό αυτό;

Nadine: Ναι.

Διάλειμμα.


_______________________________________________________________________________________________________


(Θεραπεία)

Nadine: Θα ξεκινήσουμε με μία λαβή στον βραχίονα. Όταν έχετε ανθρώπους πολύ

στρεσαρισμένος και κυρίως με οξύ στρες, που βρίσκονται ακόμα στην συγκινησιακή κατάσ-

ταση –σας εξήγησα χθες την περίπτωση του ανθρώπου που είχε το πρόβλημα- δεν…. Είναι

καλό να αγγίξουμε πρώτα τα χέρια και αγγίζουμε τον θώρακα μέσω των χεριών.

Οδηγείτε τους βραχίονες προς το μέρος σας. Και για να συνεχίσουμε τη δουλειά

που κάναμε σήμερα το πρωί, μέσω των βραχιόνων προσπαθήστε να βάλετε σε κίνηση τους

πνεύμονες.

Ξεκινήστε με ένα επιδερμικό άγγιγμα. Όσο περισσότερο στρες έχει ο θεραπευόμε-

νος τόσο πιο κολλημένοι είναι οι ιστοί.

Βάζουμε σε κίνηση το δέρμα και με αυτό τον τρόπο θα μας επιτραπεί να χτίσουμε

το πιο βαθύ στρώμα. Να φροντίσουμε να μπει σε κίνηση.

Κάντε πολλές διαδρομές.

Γλιστρήστε με τα χέρια σας.

Μην μπλοκάρετε το δέρμα, γλιστρήστε.

Όταν το δέρμα τίθεται σε κίνηση όλα τα ρευστά του σώματος κινούνται επίσης.

Οδηγείστε το δέρμα μαζί με τον θώρακα.

Πρώτα βάλαμε σε κίνηση το δέρμα και προσπαθούμε να βάλουμε συνολικά σε κί-

νηση τον θώρακα μέσω του δέρματος.

Τώρα κάντε μία κίνηση με έναν βραχίονα επάνω και τον άλλον κάτω.

Ο βραχίονας που κατεβαίνει κάνει συγχρόνως και μία κίνηση εισχώρησης χωρίς

έσω στροφή, σαν να θέλετε να διεισδύσετε μέσα στο οστό. Σαν ο βραχίονας να πηγαίνει να

μπει μέσα στον θώρακα. Από την άλλη μεριά είναι μια κίνηση απλώματος. Σαν το χέρι που

ανοίγει να θέλει βγει από τον θώρακα. Και από την μεριά του χεριού που κατεβαίνει έχου-

με κίνηση που διεισδύει. Μπορείτε επίσης να κάνετε σαν να θέλετε να χώσετε τον βραχίονα

αυτόν μέσα στον θώρακα. Χρησιμοποιήστε τον βραχίονα για να διεισδύσετε στον θώρακα.

Μπαίνετε μέσα στα οστά και το χέρι προωθείται προς τον θώρακα.

Τώρα αντίθετα. Κίνηση που βγαίνει. Σαν να φουσκώνει τόσο το βραχιόνιο όσο και ο

θώρακας. Σαν ο βραχίονας να θέλει να βγει από το πλάι. Από την άλλη μεριά το αντίθετο.

Κίνηση που εισχωρεί, βαθιά μέσα στον θώρακα. Προσαγωγή μάλλον παρά στροφή.

Πάμε πάλι με τα χέρια να ανεβοκατεβαίνουν.

Ένα χέρι κατεβαίνει. Βάζετε και τον ώμο και τον πνεύμονα σας. Μπείτε στα οστά.

Οδηγείστε τον βραχίονα προς τον θώρακα. Ο θεραπευόμενος θα νιώσει ότι αυτό που γίνε-

ται τον αφορά.

Μην χάσετε την επιστροφή και την έκταση. Δεν είναι μόνο προς τα πάνω. Είναι φο-

ύσκωμα και πάνω.

Καλύτερα τώρα.

Ένα ή δύο πήγαινε-έλα με πίεση. Προς τα μέσα. Με τις άκρες των δαχτύλων σας

κρεμιέστε στα οστά. Όταν ο βραχίονας και ο πνεύμονας ανοίγουν. Νιώστε όταν ανοίγει η

μία πλευρά του θεραπευόμενου και αντίστοιχη δική σας ανοίγει επίσης.

Πρέπει να ψάξετε τον ψυχοτόνο του πνεύμονα μέσω του βραχίονα. Όταν λοιπόν

πυροδοτηθεί ο ψυχοτόνος στον βραχίονα αφορά και τον πνεύμονα.

Θα σας κουράσω λίγο σήμερα γιατί πρέπει να προοδεύσουμε. Ξέρω ότι αυτό που

ξέρετε μέχρι σήμερα το κάνετε πολύ καλά.

Το άπλωμα προηγείται της κίνησης προς τα πάνω.

Σαν να κάνουμε μία διαγώνια κίνηση με τους βραχίονες.

Μην αφεθείτε να σας υπνωτίσει η πάνω-κάτω κίνηση. Έχει συνηθίσει πολύ σ’αυτό.

Εντάξει.

Τώρα θα πάμε στους πνεύμονες.

Τώρα τα χέρια λοξά στο πάνω μέρος των πνευμόνων. Οι παλάμες στραμμένες η μία

προς την άλλη και προς τις κλείδες.


_______________________________________________________________________________________________________


Θα κάνουμε δουλειά στον μυελό του οστού του στέρνου για να ενισχύσουμε το α-

νοσοποιητικό.

Θα περιμένουμε τον βιορυθμό που διεισδύει.

Θα γλιστρήσετε αρχικά με το δέρμα.

Τα χέρια θα κινηθούν το ένας προς το άλλο κατεβαίνοντας συγχρόνως.

Θα κάνετε σημεία στήριξης με τα ακροδάχτυλα στο στέρνο και του πνεύμονες.


Αφήστε τον βιορυθμό να δουλέψει στους πνεύμονες.

Νιώστε τώρα τον βιορυθμό να απλώνεται.

Τα χέρια ανεβαίνουν και πάνε συγχρόνως προς το ταβάνι.

Ταυτόχρονα γλιστράνε στο δέρμα.

Οι παλάμες βοηθάνε στο άνοιγμα των ώμων.

Βρισκόμαστε σε μια κίνηση που ανοίγει προς τα έξω.

Τώρα ένας βιορυθμός που μπαίνει.

Χαλαρώστε τα οστά των δαχτύλων σας. Αφήστε τον βιορυθμό να τα διαπεράσει σαν

να είναι σφουγγάρια. Σαν να είναι ρεύμα που περνάει μέσα από τα δάχτυλα.

Αρχίζει να έρχεται ο βιορυθμός. Όταν εμφανίζεται ο βιορυθμός υπάρχει μια ιδιαί-

τερη σιωπή. Είναι ο σφυγμός της ζωής. Άλλοι το ονομάζουν chi, ή ζωτική δύναμη.

Τα χέρια να πλησιάζουν το ένα στο άλλο.

Να διεισδύετε μαζί μα την σπονδυλική σας στήλη. Η σπονδυλική στήλη να συντονί-

ζεται με τα χέρια.

Αφηνόμαστε να γλιστρήσουμε στον βιορυθμό.

Η δράση βρίσκεται στο ίδιο το γεγονός της συνοδείας του βιορυθμού.

Ο βιορυθμός είναι εδώ. Τον νιώθετε μέσα στην αίθουσα. Σιγή…

Μιλήστε με τον θεραπευόμενο σας. Ανταλλάξτε εμπειρία.

Τοποθετηθείτε στο πλάι του θεραπευόμενου.

Τα χέρια στο ήπαρ.

Αποφύγετε να έχει ο θεραπευόμενος το χέρι του κάτω από τον αυχένα του, γιατί θα

δημιουργηθεί ένταση σε εκείνη την περιοχή. Τακτοποιήστε το χέρι του έτσι ώστε να μην

σας ενοχλεί στη λαβή.

Το δεξί σας χέρι πάνω και το αριστερό από κάτω. Το ήπαρ δεν περνάει κάτω από τις

πλευρές.

Θα κάνουμε έναν βιορυθμό που διεισδύει.

Τα χέρια μας πλησιάζουν παράλληλα, προς την σπονδυλική στήλη. Σαν να θέλουν

τα δάχτυλα σας να διεισδύσουν στο συκώτι. Ο θεραπευτής με την σπονδυλική του στήλη

και τους πνεύμονες του κάνει μεγάλη κίνηση εμπρός. Χρειάζεται να συμμετέχει η κίνηση

των πνευμόνων του θεραπευτή.


Καλύτερα να το πούμε: η κίνηση της ύλης του θεραπευτή. Αν δεν είναι όλη η ύλη ας

είναι τουλάχιστον οι πνεύμονες.

Τα χέρια τώρα σπρώχνονται από τα μέσα και ανοίγονται προς τα έξω.

Όταν συμβαίνει, κάνουμε μια μικρή έξω στροφή του κορμού.

Ασχοληθείτε με τον δικό σας βιορυθμό.

Όπως κάναμε στον διαλογισμό το πρωί.


Περιμένουμε.

Καμιά φορά περιμένουμε έναν ολόκληρο γύρω του βιορυθμού γιατί έρχεται να δο-

υλέψει με το συκώτι. Μπορεί να έχετε αρχίσει να νιώθετε μια ιδιαίτερη θερμότητα μέσα

στο συκώτι και στις άκρες των δαχτύλων σας παλμούς. Υπάρχει μια θερμότητα όταν δου-

λεύει το συκώτι. Τώρα θα εξαπλωθεί.


_______________________________________________________________________________________________________


Ακολουθήστε το σε όλες τις κινήσεις του. Μπορεί και σε ελεύθερη κίνηση ή αισθη-

τήρια εμβιομηχανική. Νιώστε, δουλεύοντας, τις στιγμές που ξεκινάει το άνοιγμα και τις

στιγμές που αρχίζει το κλείσιμο.

Κάντε σημεία στήριξης μέσα στο συκώτι, είτε σε σύγκλιση είτε σε απόκλιση. Είτε

στην διάρκεια της κίνησης που βγαίνει είτε της κίνησης που μπαίνει.

Βάλτε σε κίνηση τον οπίσθιο λοβό του συκωτιού. Οδηγείστε το δέρμα.

Ωραία.

Θα αλλάξουμε λαβή.

Θα πιάσουμε τα νεφρά.

Οι αντίχειρες σας θα είναι κάτω από το σώμα.

Μπορούμε τα νεφρά να τα δουλέψουμε είτε ένα-ένα είτε και τα δύο μαζί. Βέβαια

στη λαβή για τα δύο νεφρά σκύβουμε λίγο περίεργα. Προτιμούμε τη λαβή και των δύο γιατί

γίνεται και μια μικρή στροφή του κορμού. Είναι καλή η στροφή του κορμού γιατί αποδεσ-

μεύει το διάφραγμα στην πρόσφυση του στους οσφυϊκούς.

Ένα νεφρό πηγαίνει στο ταβάνι και το άλλο προς το τραπέζι. Σαν να θέλατε να ση-

κώσετε τον θώρακα προς τα πάνω.


Μπορείτε να νιώσετε τα νεφρά και τον σφυγμό στα δάχτυλα σας. Ο χρόνος κατά τον

οποίο τα νεφρά που ξεκουράζονται πάνω στο τραπέζι είναι πολύ σημαντικός γιατί είναι ο

χρόνος της έκτασης. Ακουμπάνε στην σπονδυλική στήλη. Υπάρχουν δύο σημαντικοί χρόνοι.

Γυρίζετε από την άλλη μεριά και οδηγούμε το σώμα σε αισθητήρια εμβιομηχανική

σε μία κίνηση που διεισδύει στο νεφρό.


Ο δυνατός χρόνος είναι ο χρόνος που το νεφρό ξεκουράζεται πάνω στο τραπέζι.

Είναι πολύ σημαντικό η οπισθοχώρηση του νεφρού να γίνει πολύ αργά. Ο δυνατός

χρόνος δεν είναι αυτός που οδηγεί το νεφρό στο ταβάνι. Αυτός προετοιμάζει την κίνηση της

επιστροφής.


Το νεφρό ζεσταίνεται. Ακόμα κι αν κάνει ζέστη μπορεί οι άνθρωποι να νιώθουν

κρύα τα νεφρά τους.

Ακουμπάει πολύ μαλακά. Σε ένα άπλωμα. Σαν να παίρνει την σωστή του θέση.

Ακολουθήστε το νεφρό στις κινήσεις του όπου πάει.

Βλέπω πολλούς αντίχειρες και μικρά δάχτυλα απόντα. Στην αρχή ξεκινάτε καλά και

μετά σαν χάνετε τον αντίχειρα σας. Ενώ ο αντίχειρας και το μικρό δάχτυλο είναι αυτά που

δίνουν την μορφή, το σχήμα στο σώμα. Αλλάζουν τα πάντα αν μπούνε στην διαδικασία και

αυτά τα δάχτυλα γιατί σας βλέπω ότι ακολουθείτε την κίνηση και μετά χάνετε την συνειδη-

τότητα. Αυτά είναι βέβαια λεπτομέρειες αλλά είναι σημαντικές.

Νιώστε την κίνηση του νεφρού. Συντονίστε τον με την σπονδυλική στήλη. Προς τα

πάνω, προς τα κάτω. Είναι καλά επίσης όταν κάνουμε αντίθετη κίνηση, το ένα ανεβαίνει το

άλλο κατεβαίνει. Μπορούμε να το κάνουμε με τους πνεύμονες να γλιστράνε και σε σχέση

με τον ψοΐτη.

Ωραία.

Διάλειμμα για φαγητό.


_______________________________________________________________________________________________________


Nadine: Σας μοιράζω ένα άρθρο που είναι περίληψη της θεωρίας του στρες του

Tourin. Είναι διευθυντής του CNRS (Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας), και είναι

άνθρωπος στο υψηλότερο επίπεδο ερευνών. Το άρθρο επιγράφεται: Η ανατομία του στρες.

Βέβαια δεν έχει να κάνει με μύες. Είναι μια περίληψη της ψυχοκοινωνικής έννοιας του

στρες. Δεν έχει καμιά σχέση με την δική μας μέθοδος. Έχει επίσης βιβλιογραφία στα αγγλι-

κά.

Το μάθημα στο οποίο θα προχωρήσουμε είναι η «Βιολογία του Στρες». Θα φύγω

από την ψυχοκοινωνική ορολογία και θα μπω περισσότερο σε ορολογία βιολογίας και χη-

μείας. Είναι δύσκολο και στα Γαλλικά και στα Ελληνικά.

Σ’αυτό το μάθημα θα μιλήσουμε για τις επιπτώσεις που έχει το στρες στο σώμα.

Πώς αντιδρά το σώμα φυσιολογικά στο στρες και πώς αυτή η αντίδραση του σώματος μπο-

ρεί να γίνει παθολογική. Κάτι που είναι μια απαραίτητη, φυσιολογική απόκριση του οργα-

νισμού, γίνεται παθογόνος και μπορεί ακόμα να πυροδοτήσει ασθένειες. Πώς γίνεται αυτό;

La biologie du stress Grêce sept

N.Quéré

� « Το στρες αφορά στο

βιολογικό και ψυχολογικό

σύνολο του οργανισµού»( Dr

H.Allain, 2003)

Να σας υπενθυμίσω ότι οι αντιδράσεις που προκαλεί το στρες στο σώμα, είναι ατο-

μικές. Ένα συγκεκριμένο συμβάν δεν θα προσκαλέσει τις ίδιες αντιδράσεις σε διαφορετικά

άτομα. Οι βιολογικές αντιδράσεις που θα παρουσιάσω πυροδοτούνται με διαφορετικό

τρόπο σε διαφορετικά άτομα. Οι αντιδράσεις που έχει ο οργανισμός στο στρες επηρεάζουν

και την βιολογία και την ψυχολογία του οργανισμού. Θίγονται και τα δύο μέσα στην ολότη-

τα.

Οι κύριοι παράγοντες του στρες είναι:

- Ο εγκέφαλος

- Το νευροφυτικό σύστημα.

- Το ενδοκρινικό σύστημα

- Το ανοσοποιητικό

Μέσα στον εγκέφαλο υπάρχει μία στρώση που λέγεται λιμβικό ή μεταιχμιακό. Είναι

η περιοχή του εγκεφάλου που δέχεται τις οπτικές και άλλες προσλαμβάνουσες.

Τα μεγάλα συστήματα, το νευροφυτικό, το ενδοκρινικό και το ανοσοποιητικό έχουν

ενδοεπικοινωνίες. Χωρίς την fascia δεν μπορούν να επικοινωνήσουν. Οι διαμεσολαβητές

αυτής της επικοινωνίας είναι:


_______________________________________________________________________________________________________



N.Quéré

Αυτά τα µεγάλα συστήµατα

επικοινωνούν µεταξύ τους.

� Η επικοινωνία αυτή επιτυγχάνεται µέσω της

παραγωγής των κοινών διαµεσολαβητών :

� Ορµόνες

� Κυτοκίνες

� Νευροδιαβιβαστές

Οι κυτοκίνες είναι ουσίες που εκκρίνουν τα λευκά αιμοσφαίρια και οι ινοβλάστες

που είναι τα κύτταρα που παράγουν και εκκρίνουν το κολλαγόνο. Οι ινοβλάστες είναι κύτ-

ταρα του συνδετικού ιστού. Οι κυτοκίνες είναι διαμεσολαβητές φλεγμονών. Με απλό τρό-

πο, όταν υπάρχει κάποιο βακτηρίδιο στους ιστούς, τα λευκά αιμοσφαίρια εκκρίνουν κυτο-

κίνη για να εξοντώσουν τα βακτηρίδια. Είναι σαν ένα καθαριστικό που σκοτώνει τα βακτη-

ρίδια. Αυτός είναι ένας διαμεσολαβητής που έρχεται δεύτερος χρονικά. Ο πρώτος διαμεσο-

λαβητής που έρχεται πρώτος να αντιμετωπίσει τα βακτηρίδια είναι οι ελεύθερες ρίζες. Εί-

ναι διάφορες ρίζες οξυγονωμένες, όπως το οξείδιο του αζώτου. Και μετά έρχονται οι κυτο-

κίνες. Όταν υπάρχει στρες ψυχοκοινωνικό τότε επίσης εκλύονται κυτοκίνες αλλά εκεί δεν

υπάρχουν βακτηρίδια. Και τότε υπάρχει πρόβλημα. Γιατί θα «φάνε» κάποια άλλα πράγματα

και θα τροποποιήσουν τον οργανισμό. Είναι η αρχή της δημιουργίας των αυτοάνοσων νο-

σημάτων. Οι κυτοκίνες αλλοιώνουν το DNA όταν είναι σε υπερβολική δόση. Υπάρχει στρες

που είναι γνωσιακό και στρες μη γνωσιακό. Είναι προτιμότερο να είναι στρες που προέρχε-

ται από βακτηρίδια (μη γνωσιακό) παρά γνωσιακό. Η φύση είχε οργανωθεί εξ αρχής σωστά

ώστε να μπορεί να παλέψει με το φυσιολογικό στρες. Αλλά όχι με το ψυχοκοινωνικό στρες.

Γιατί το ψυχοκοινωνικό στρες εμφανίστηκε αργότερα στην εξέλιξη του είδους μας. Οπότε το

σώμα δανείστηκε μία άμυνα που ήδη είχε. Αλλά είναι δύσκολο όταν έχει να πολεμήσει αό-

ρατους εχθρούς. Έτσι γίνεται!

Θα μιλήσουμε λοιπόν για ένα στρες γνωσιακό ή συγκινησιακό. Στρες γνωσιακό είναι

π.χ. ένας πολύ δυνατός ήχος που δεν μας κάνει καθόλου καλό. Κάνει την καρδιά να χτυπάει

πιο δυνατά, την αναπνοή πιο γρήγορη. Αυτό είναι στρες. Ένα άλλο παράδειγμα γνωσιακού

στρες: δεν μου αρέσουν τα ερπετά και βλέπω ένα φίδι. Εκεί είμαι σε ένα στρες συγκινησια-

κό. Περνάει από το σύστημα επεξεργασίας των αντιλήψεων και από τον συγκινησιακό εγ-

κέφαλο, το λιμβικό σύστημα. Δηλαδή από το κέντρο που επεξεργάζεται τις έξω-δεκτικές

πληροφορίες, τις επεξεργάζεται ο συγκινησιακός εγκέφαλος (αμυγδαλοειδής πυρήνας) που

θα κάνει μια διαχείριση του φόβου. Στην συνέχεια το διαχειρίζεται αυτό ο προμετωπιαίος

φλοιός. Το γεγονός ότι με επηρέασε το φίδι είναι μέρος της προσωπικής μου ιστορίας. Ίσως

κάποιος άλλος δεν επηρεαστεί έτσι. Κι έτσι γίνεται και μια επεξεργασία των πληροφοριών

στον μετωπιαίο εγκέφαλο. Θα σας εξηγήσω αργότερα πώς υπάρχουν συγκινησιακές αναμ-

νήσεις ασυνείδητες.


_______________________________________________________________________________________________________


Το μη γνωσιακό στρες. Μέσα στα φυλλάδια υπάρχει ένας ορισμός. Ένα μη γνωσια-

κό στρες είναι για παράδειγμα όταν σας προσβάλει γρίπη. Το σώμα πολεμάει τον ιό και

πυροδοτεί αντίδραση στρες. Χωρίς να έχουν υπάρξει συγκινήσεις ή άλλα τέτοια πράγματα.


N.Quéré

CRH :corticotropin-releasing hormone

ACTH : Adrenocorticotropic Hormone (ACTH, corticotropin)

Το γνωσιακό στρες ξεκινάει από τον υποθάλαμο. Από το στρες ξεκινάει και μια άλλη

διαδρομή. Είναι η πρώτη αντίδραση συναγερμού που προκαλεί το στρες που θα πυροδοτή-

σει μιαν ορμόνη, την νοραδρεναλίνη. Η διαδρομή είναι το συμπαθητικό νευρικό σύστημα,

κλάδος του νευροφυτικού. Αυτή η ορμόνη είναι εκείνη που θα αυξήσει το ρυθμό της αναπ-

νοής, της καρδιάς προετοιμάζοντας το σώμα να παλέψει ή να το βάλει στα πόδια. Ή στην

περίπτωση που το στρες είναι ψυχοκοινωνικό, μας κάνει να ιδρώνουμε και να ετοιμαζό-

μαστε να αντιμετωπίσουμε αυτό το στρες. Αυτές είναι διάφορες θεωρίες αλλά αυτό μας

επιτρέπει να γνωρίζουμε ότι έχουμε μία συγκίνηση. Είναι ενδιαφέρουσες έννοιες αλλά δεν

θα τις περιγράψουμε. Είναι η αντίδραση του σώματος που μας δίνει μια επίγνωση ότι έχο-

υμε μια συγκίνηση; Ή επειδή έχουμε την συγκίνηση αντιδρά το σώμα; Υπάρχουν πολλοί

ερευνητές που έχουν υποστηρίξει την μία ή την άλλη πλευρά. Αν το στρες συνεχιστεί θα

έλθει μια δεύτερη ένταση που θα διεγείρει τον πυρήνα των επινεφριδίων. Τα επινεφρίδια

είναι δύο αδένες που βρίσκονται ένας σε κάθε νεφρό, έχουν δύο μέρη: τον πυρήνα των ε-

πινεφριδίων και τον φλοιό. Ένα νεύρο του νευροφυτικού συστήματος φθάνει στον πυρήνα

των επινεφριδίων και εκεί εκκρίνεται η αδρεναλίνη η οποία επιπλέον της νοραδρεναλίνης

έρχεται και ενισχύει την αντίδραση συναγερμού. Η νοραδρεναλίνη και η αδρεναλίνη διεγε-

ίρουν έκκριση κυτοκινών στα λευκά σωμάτια. Ορισμένοι νευρώνες εκκρίνουν επίσης κυτο-

κίνη γιατί το σώμα προετοιμάζεται για μια εισβολή. Υπάρχει συναγερμός! Άρα θα υπάρχει

εισβολέας! Ήδη αρχίζουν να στέλνουν κάποιες ουσίες στον οργανισμό. Επίσης κάποιες άλ-

λες ουσίες προετοιμάζουν το αίμα για να θρομβηθεί σε περίπτωση που υπάρξει τραυμα-

τισμός. Αλλά ο εισβολέας δεν είναι πραγματικός! Το σώμα ετοιμάζεται. Αν η αντίδραση του

στρες συνεχιστεί 1-2 μήνες, εξαρτάται από την ένταση. Το τρίτο σχέδιο αντίδρασης του ορ-

γανισμού (είναι σαν τρεις γραμμές άμυνας) ενεργοποιεί τον υποθάλαμο και την υπόφυση

με την έκκριση της κορτικοτροπινης (CRΗ). Η υπόφυση βρίσκεται στο τουρκικό εφίππιο του

σφηνοειδούς οστού. Ο υποθάλαμος εκκρίνει την CRΗ και «πυροβολεί» την υπόφυση και

παράγεται η αγγειοπρεσίνη (vasopressine) που προκαλεί αγγειοσυστολή. Γιατί προκαλεί


_______________________________________________________________________________________________________


συστολή; Για την περίπτωση που υπάρχει κίνδυνος αιμορραγίας. Συστέλλει τα αγγεία. Γι

αυτό πολλές φορές μία συγκίνηση μας κάνει να ωχριούμε ή να κρυώνουμε και να αισθανό-

μαστε το κρύο μέσα στα οστά μας ακόμα και το καλοκαίρι. Όλα τα αγγεία του σώματος

συστέλλονται εξαιτίας της αδρεναλίνης που επίσης προκαλεί αγγειοσυστολή και την αγγει-

οπρεσίνη. Το στρες είναι όμως ψυχοκοινωνικό και δεν τα χρειάζεται όλα αυτά. Από την

υπόφυση επίσης εκκρίνεται η β-ενδορφίνη γιατί το σώμα δεν θέλει να αισθανθεί τον πόνο.

Αυτό το σύστημα λειτουργεί και όταν υπάρχει ένα σωματικό σοκ, όταν π.χ. κοπούμε. Αλλά

τότε δεν ξεκινάει από το ίδιο σημείο, ξεκινάει από άλλο σημείο. Αν υπάρξει όμως υπερβο-

λική έκκριση ενδορφίνης θα προκαλέσει κι αυτή έκκριση των κυτοκινών.

Άλλη μία ορμόνη, η αδενο-κορτικο-τροπική (ACTH). Αυτή ενεργοποιεί τον φλοιό των

επινεφριδίων. Ένα μέρος των επινεφριδίων ενεργοποιείται από το νευροφυτικό σύστημα

και ένα άλλο μέρος διεγείρεται από την υπόφυση μέσω της ACTH. Ο φλοιός των επινεφρι-

δίων εκκρίνει κορτιζόλη (μέρος της κορτιζόλης είναι τα γλυκο-κορτικοειδή). Η κορτιζόλη με

μεσολάβηση του ανοσοποιητικού, θα προκαλέσει έκκριση κυτοκινών. Η επίδραση της αδ-

ρεναλίνης και της νοραδρεναλίνης ήταν φλεγμονοποιητική, ενώ η κορτιζόλη θα προσπαθή-

σει να ελαττώσει την φλεγμονή. Γι αυτό παρέχεται κορτιζόνη, για να μειώσει τις φλεγμονές.

Βλέπουμε ένα κύκλωμα ρύθμισης του οργανισμού το οποίο περιλαμβάνει το νευρικό σύσ-

τημα, τα επινεφρίδια και το ανοσοποιητικό. Όπως επίσης και το αγγειακό σύστημα. Η αδ-

ρεναλίνη επηρεάζει τα αγγεία από όπου περνάνε και οι κυτοκίνες. Χωρίς τα αγγεία όλο αυ-

τό το σύστημα δεν θα λειτουργούσε.

Υπάρχει και τέταρτη γραμμή άμυνας! Είναι η αλδοστερόνη. Αυτή ρυθμίζει την υδ-

ραυλική παροχή των νεφρών. Αν κυκλοφορεί στο σώμα περισσότερο ή λιγότερο νερό. Όταν

ένας άνθρωπος έχει υπέρταση, έχει φτάσει σε αυτό το στάδιο, της αλδοστερόνης. Δίνουν

διουρητικά για να ελαττώσουν την ποσότητα του νερού στο σύστημα και να κατεβάσουν

την αρτηριακή πίεση. Οπότε η ρύθμιση της ποσότητας του νερού μετέχει κι αυτή στη ρύθ-

μιση του στρες αλλά σε τελευταίο στάδιο.

Αυτές είναι τέσσερις δυνατότητες προσαρμογής. Το σώμα μπορεί και προσαρμόζε-

ται πριν ασθενήσει. Σε κύματα προσαρμογής.

Πρώτα το συμπαθητικό εκκρίνει νοραδρεναλίνη κι αυτό είναι φυσιολογικό. Είναι

σαν μια μικρή ποσότητα φαρμάκου. Σε ελάχιστο χρόνο, σε 1/5 του δευτερολέπτου, μπορώ

να τρέξω. Και η καρδιά και τα πνευμόνια επιταχύνουν για να μπορέσω να δράσω. Κι όταν

τελειώσει η δράση ξαναγίνεται κανονική η λειτουργία. Κι αυτό είναι καλό γιατί όσο πιο πο-

λύ συμβαίνει τόσο πιο πολύ προσαρμόζομαι σε αυτήν την αντίδραση. Το φυσιολογικό σύσ-

τημα αντίδρασης στο στρες έχει ανάγκη εξάσκησης όπως στον αθλητισμό. Με μέτρο! Αν

είναι υπερβολικό τότε πηγαίνουμε σε άλλη οδό.

Η δεύτερη οδός είναι αυτή του μυελού των επινεφριδίων. Λίγο περισσότερη αδρε-

ναλίνη. Κι αυτό είναι αρκετά φυσιολογικό σαν μια μικρή ενίσχυση της φυσιολογίας. Αλλά

ξεκινούν και φαινόμενα φλεγμονής. Μια λεπτομέρεια: όταν στο σώμα υπάρχει αδρεναλίνη,

τα τριχοειδή αγγεία ανοίγουν ώστε να διέλθουν τα λευκά αιμοσφαίρια προς τους ιστούς.

Είναι η ονομαζόμενη διαπίδυση. Αυτό συμβαίνει για να πάνε τα λευκά αιμοσφαίρια στους

ιστούς για την περίπτωση που μπορεί να υπάρξει μόλυνση. Τα λευκά αιμοσφαίρια πηγαί-

νουν στους ιστούς για να εκκρίνουν κυτοκίνες ως άμυνα. Μια θεωρία λέει ότι όταν γίνεται

αυτό το άνοιγμα στα τριχοειδή, περνάνε και βακτηρίδια τόσο στους ιστούς όσο και στο τοί-

χωμα του εντέρου. Τότε πολλά βακτηρίδια του εντέρου περνάνε μέσα στο αίμα και στους

υπόλοιπους ιστούς. Γι αυτό σε περιπτώσεις στρες συμβαίνουν φλεγμονές στα έντερα. Εδώ

παρεμβαίνουν και προβιοτικά που χρησιμοποιούνται για να κλείσουν το τοίχωμα του εντέ-

ρου, να ρυθμίσουν πόσο πορώδης είναι η μικροκυκλοφορία στα αγγεία ώστε να ελέγξουν

τις μολύνσεις.

Η τρίτη οδός είναι η οδός της κατεχολαμίνης ή κατεχολαμινεργή οδός. Αυτή η οδός

και η επόμενη είναι η κορτικοτροπική οδός. Η κορτικοτροπική οδός που περνάει από τον


_______________________________________________________________________________________________________


υποθάλαμο, την υπόφυση, ACTH, από τον φλοιό των επινεφριδίων, μέσω της κορτιζόλης

ελαττώνουν τις κυτοκίνες.

Όταν διεγείρεται το παρασυμπαθητικό μέσω της ακετυλχολίνης, έχει την επίδραση

όπως η κορτιζόλη με αντιφλεγμονώδη δράση αλλά δεν συμβαίνει εδώ. Γι αυτό το άγγιγμα

δια χειρός ευνοεί το παρασυμπαθητικό. Ήδη έχουμε μία αντιφλεγμονώδη δράση. Απάντη-

σα ότι στο διάγραμμα αυτό δεν περιλαμβάνεται το παρασυμπαθητικό. Στο στρες συμμετέ-

χει μόνο το συμπαθητικό. Για παράδειγμα το άγγιγμα της μεθόδου μας ελαττώνει τον μυϊκό

τόνο και το αποτέλεσμα είναι παρασυμπαθητικό. Γι αυτό αρχίζουν να γουργουρίζουν τα

έντερα μας ή τρέχει ένα δάκρυ χωρίς να είμαστε λυπημένοι. Η κατάστασή μας γίνεται πα-

ρασυμπαθητική. Κάθε χαλάρωση τονώνει το παρασυμπαθητικό. Ο νευροδιαβιβαστής του

παρασυμπαθητικού είναι η ακετυλχολίνη η οποία είναι επίσης αντιφλεγμονώδης ουσία.

Μειώνει τη δράση των κυτοκινών. Γι αυτό τον λόγο όταν χαλαρώνουμε έχουμε αντιφλεγμο-

νώδη δράση. Γι αυτόν τον λόγο άτομα που έχουν φλεγμονώδη παθολογία, είναι καλό να

χαλαρώνουν. Το άγγιγμα της μεθόδου μας έχει έντονη παρασυμπαθητική δράση. Όταν ε-

λαττωθεί η δράση των κυτοκινών τότε δεν χρειάζεται πια ο οργανισμός να εκκρίνει κορτιζό-

λη. Οπότε όλο αυτό το κύκλωμα αρχίζει να ανεβαίνει, να μην είναι πια τόσο ενεργό. Αυτό

είναι ένα κύκλωμα ρύθμισης. Κάποια στιγμή η ποσότητα της αδρεναλίνης και της κορτιζό-

λης είναι υπερβολική και έχουμε μια κατάσταση απορύθμισης κι εκεί μπορεί να έχουμε

παθολογία.

Στις επόμενες διαφάνειες θα το ξαναπιάσουμε και θα εξηγήσουμε κάποιες λεπτο-

μέρειες που αφορούν την διάρκεια του στρες, και άλλα…

- Σε φάσεις που έχουμε πολύ μεγάλη χαρά ή σε περιόδους που είμαστε ερωτευ-

μένοι και έχουμε συμπτώματα όπως ταχυκαρδίες, εφιδρώσεις κλπ ο οργανισμός

το «διαβάζει» σαν στρες;

Nadine: Ασφαλώς. Είναι φυσιολογικό. Δεν θυμάμαι το όνομα του συγγραφέα, είναι

νευροφυσιολόγος, που έχει γράψει μια εργασία με τίτλο: «Ο έρωτας είναι ένα γλυκό ναρ-

κωτικό… γενικά». Ο έρωτας όμως μπορεί να φτάσει και στο δεξί μέρος (δείχνει την διαφά-

νεια) εκεί υπάρχει ένα πλαίσιο και συγκινησιακό και ψυχοκινητικό. Ας πούμε υπάρχει πολύ

ζήλια, μεγάλες απαιτήσεις… τότε ξαφνικά γίνεται ψυχοκοινωνικό στρες. Υπάρχει μια κλίμα-

κα για το στρες, η κλίμακα του Holps. Είναι λίγο απλουστευμένο αλλά είναι γνωστό. Ταξινο-

μεί το στρες σχέση με τα γεγονότα της ζωής. Ο γάμος θεωρείται ένα καλό επίπεδο στρες. Το

χειρότερο στρες είναι η απώλεια αγαπημένου προσώπου. Αλλά αν σε αυτή την κλίμακα

κάποιος έχει ταυτόχρονα 4-5 στρες τότε είναι επικίνδυνο. Στην κλίμακα του Holps η μετα-

κόμιση είναι μετά το διαζύγιο! Υπάρχουν και στρες ευτυχίας. Όταν χωνεύουμε το φαγητό

μας θεωρείται κατάσταση στρες. Στρες είναι η απόκριση μας σε κάθε αλλαγή του οργανισ-

μού. Όπως και ένα σωματικό στρες είναι φυσιολογικό. Έχουμε φάει, κάποια βακτηρίδια

μπήκανε στην κυκλοφορία του αίματος, και αρχίζει ένα μικρό στρες. Δεν είναι βέβαια αυτό

το έντονο στρες. Ή βιαζόμαστε να πάμε το παιδί μας στο σχολείο… κι αυτό είναι στρες. Το

σώμα αρχίζει να αναζητά δυνάμεις για να μπορέσει να ανταποκριθεί σε αυτήν την κατάσ-

ταση. Το σώμα ξέρει να το κάνει αυτό πολύ καλά.

- Λέμε ότι το δικό μας άγγιγμα ενεργοποιεί το παρασυμπαθητικό και περιορίζει

την δράση του συμπαθητικού. Άρα περιορίζει τις φλεγμονές. Αυτό κατάλαβα. Οι

φλεγμονές είναι πάντα κάτι περιττό, κάτι που πρέπει ρυθμιστεί ή υπάρχουν και

φλεγμονές που μπορεί το ίδιο το σώμα να τις διατηρήσει, αν τις χρειάζεται πα-

ρά το δικό μας άγγιγμα;

Nadine: Η φλεγμονή μέχρι σε κάποιο επίπεδο είναι κάτι φυσιολογικό. Το δικό μας

πλεονέκτημα είναι ότι έχουμε το σημείο στήριξης το οποίο επιτρέπει να έχουμε την σωστή


_______________________________________________________________________________________________________


ισορροπία μεταξύ του παρασυμπαθητικού και του συμπαθητικού. Δεν είναι ότι ελαττώνο-

υμε ή αυξάνουμε το παρασυμπαθητικό. Αν σεβαστούμε το σημείο στήριξης και τον ψυχο-

τόνο επιτυγχάνουμε την ισορροπία του παρασυμπαθητικού και του συμπαθητικού. Με τον

ίδιο τρόπο που επιτυγχάνουμε την ισορροπία μεταξύ ενέργειας και ύλης. Μεταξύ του έξω

και του μέσα. Μεταξύ του ακίνητου και του κινούμενου. Το σημείο στήριξης είναι πολύ α-

ποτελεσματικό γιατί χωρίς αυτό πώς θα μπορούσαμε να ρυθμίσουμε τα διάφορα συστήμα-

τα; Το γεγονός ότι παίρνουμε απόκριση στο σημείο στήριξης αποδεικνύει ότι το αποτύπω-

μα του στρες μπορούμε να το ελαττώσουμε. Τα αποτελέσματα του στρες στο σώμα αντισ-

τρέφονται, μπαίνουν σε κίνηση. Αυτό που λέει ο Danis είναι ότι η ανάμνηση του σοκ, φεύ-

γει.

- Το ψυχο-κοινωνικό στρες είναι γνωσιακό;

Nadine: Ναι είναι γνωσιακό. Όταν κοβόμαστε θεωρείται γνωσιακό στρες. Ο λόγος

είναι ότι πονάς, δεν σου αρέσει καθόλου… φοβάσαι. Και αυτό επηρεάζει την γνωσιακή

οδό του στρες. Η γρίπη ή ο καρκίνος είναι μια άμεση οδός στο σώμα. Το μη γνωσιακό ξε-

κινάει με τις κυτοκίνες. Κόβεσαι, εισέρχονται βακτηρίδια στο σώμα και αυξάνονται αυτό-

ματα οι κυτοκίνες. Οι κυτοκίνες έχουν την ικανότητα να πηγαίνουν και επιδρούν στον

φλοιό των επινεφριδίων. Αν όμως αυτό που έχεις είναι ότι φοβάσαι μην κοπείς περισσό-

τερο, ο φόβος παράγεται από την άλλη οδό (βλ. σχήμα), πηγαίνει ψηλά στο άστρο, γιατί

γίνεται φόβος και μετά κατεβαίνει και από τις δύο οδούς.

Διάλειμμα.


_______________________________________________________________________________________________________


(Συνέχεια του μαθήματος με βάση τον πιο πάνω πίνακα).

Nadine: … IL-1, αυτή είναι η ιντερλευκίνη. Ασθενείς που κάνουν χημειοθεραπεία,

για καρκίνο και ηπατίτιδες, χρειάζεται να πάρουν ιντερλευκίνη.


N.Quéré

Aspects biologiques du stress

Αυτό είναι ένα κομμάτι του δεξιού κλάδου που είχαμε δει στο προηγούμενο διάγ-

ραμμα. Από τον υποθάλαμο εκκρίνεται η CRH, από την υπόφυση η ACTH και καταλήγουμε

στον φλοιό του επινεφριδίου, από όπου εκκρίνεται η κορτιζόλη. Η κορτιζόλη που είναι ένα

από τα γλυκοκορτικοειδή, ελαττώνει την φλεγμονώδη δράση. Επίσης διεγείρει και τον υπο-

θάλαμο και την υπόφυση για να ελαττώσει τη δράση τους. Αυτό είναι μια αυτορρύθμιση.

Στο χρόνιο στρες η έκκριση κορτιζόλης είναι τόση πολύ που φτάνουν πολλές πληροφορίες

στον υποθάλαμο και την υπόφυση και οι υποδοχείς δέχονται τόσες πολλές πληροφορίες

που κάποια στιγμή «βουλώνουν τ’αυτιά τους». Σταματούν να κάνουν την δουλειά τους.

Όταν συμβεί αυτό, ενώ συνεχίζεται η έκκριση κορτιζόλης, τότε το σύστημα είναι απορμισ-

μένο. Δίπλα βλέπουμε σε ανατομική μορφή το ίδιο πράγμα. Βλέπουμε πόσο ACTH πηγαίνει

στο επινεφρίδιο που εκκρίνει γλυκοκορτικοειδή. Επιδρά στα λευκά αιμοσφαίρια, και αν

συνεχίσουν να εισέρχονται γνωσιακά στρες, ενώ από την άλλη είναι τα μη γνωσιακά (βακ-

τηρίδια, ιοί, πόνοι), που ενεργούν ανάμεσα στα λευκά αιμοσφαίρια. Επίσης μετέχει σε αυτό

το κύκλωμα και ο θυρεοειδής. Σε κάθε στρες υπάρχει έκκριση ορμονών του θυρεοειδούς.

Γιατί η ορμόνη του θυρεοειδούς διεγείρει το οξυγόνο και τον μεταβολισμό της γλυκόζης

στο σώμα. Επίσης, ο θυρεοειδής είναι ένας αδένας του στρες. Όταν υπάρχουν παθολογίες

του θυρεοειδούς, υπάρχει στρες. Επίσης αρχίζουν να μετέχουν ορμόνες αυξητικές. Κάποια

παιδιά με χρόνιο στρες δεν αναπτύσσονται. Επίσης και στους ενήλικες γίνεται έκκριση αυ-

ξητικών ορμονών με το στρες, για να μπορέσει το σώμα να αναπλάσει τους ιστούς. Ένα μέ-

ρος της αντίδρασης στρες είναι αυτή η ανάγκη να επιδιορθωθούν οι ιστοί. Ας πούμε σε ένα

καθαρά σωματικό τραύμα, ένα κόψιμο. Μία χειρουργική επέμβαση είναι μεγάλο σωματικό

στρες. Η αναισθησία είναι μεγάλο, οξύ στρες σε σωματικό επίπεδο. Ανάλογα με το πώς το

άτομο βιώνει την εγχείρηση, γίνεται ψυχοκοινωνικό το στρες.

Ο θυρεοειδής είναι ένα από τα όργανα που διαχειρίζονται το στρες. Οι ορμόνες του

θυρεοειδούς θα επιτρέψουν στο σώμα να χρησιμοποιήσει καλύτερα το λίπος και την γλυ-

κόζη. Αν δούμε ότι ο θυρεοειδής υπερδιεγείρεται από το στρες, σαν μέρος της αντίδρασης


_______________________________________________________________________________________________________


του στρες, μπορεί να προκαλέσει είτε υπερθυρεοειδισμό είτε υποθυρεοειδισμό. Αυτό θα

σας το εξηγήσω στο μάθημα της παθολογίας.

Όλοι οι ιστοί που μετέχουν στην αντίδραση τους στρες, αν τους υπερδιεγείρουμε

μπορεί να καταλήξουν σε παθολογία. Σε αυτά τα τρία γκρουπάκια, όταν έχουμε αντίδραση

συναγερμού αυξάνεται η καρδιακή λειτουργία, συσπώνται τα αγγεία και αυξάνεται η πίε-

ση, αυξάνεται η αναπνοή, το ήπαρ παράγει γλυκόζη και την βάζει στην κυκλοφορία. Ο εγ-

κέφαλος αυξάνει την επαγρύπνηση. Όλα αυτά στο ξαφνικό στρες. Το συμπαθητικό νευρικό

σύστημα με την αδρεναλίνη και την νοραδρεναλίνη μέσω του μυελού των επινεφριδίων.

Το στρες διαρκείας: εκκρίνονται ACTH και κορτιζόλη, στους μυς διευκολύνεται η

απορρόφηση της γλυκόζης ενώ η πέψη επιβραδύνεται. Επιβραδύνεται επίσης και η ανάπ-

τυξη των οστών.

Στο χρόνιο στρες εμφανίζεται η αρτηριακή υπέρταση, καρδιαγγειακές νόσοι, όπως

επίσης ασθένειες με μολύνσεις και φλεγμονές. Στο δέρμα εμφανίζονται δερματοπάθειες

και ψωρίαση. Εμφανίζονται κολίτιδες που μπορεί να είναι και αιμορραγικές, φλεγμονώδεις

παθήσεις των εντέρων. Ο κατάλογος έχει κι άλλες ασθένειες.

Η ενεργοποίηση διαφορετικών συστημάτων ανάλογα με την διάρκεια του στρες. Τα

γεγονότα οξέως στρες ενεργοποιούν το συμπαθητικό και το ανοσοποιητικό. Το στρες μικ-

ρής διάρκειας ενεργοποιεί το συμπαθητικό, το νευροενδοκρινικό και το ανοσοποιητικό. Το

στρες μεγαλύτερης διάρκειας, όπως το πένθος και τα ψυχικά τραύματα όπως το μετατραυ-

ματικό στρες παρατηρούμε τα ίδια με την διαφορά ότι ελαττώνεται η παρουσία του ανο-

σοποιητικού. Αρχίζει να αλλοιώνεται το ανοσοποιητικό. Αυτό δεν σημαίνει ότι έχουμε λιγό-

τερα λευκά αλλά με την ποιότητα τους. Σε καταστάσεις πιο χρόνιου στρες, αυτές που αλλά-

ζουν την ταυτότητα του ατόμου, μετέχουν όλα τα συστήματα αλλά ειδικά το ανοσοποιητικό

πέφτει πάρα πολύ. Και εκεί είναι πυροδοτούνται αυτοάνοσες παθήσεις.

(Κάνει περιγραφή με βάση διαφάνειες που δυστυχώς δεν έχουμε).

… η προλακτίνη είναι μια ορμόνη που βοηθάει να ενεργοποιηθούν τα αποθέματα

ενέργειας. Είναι μεταβολικά αποθέματα όπως η γλυκόζη. Μετά το σώμα αρχίζει να καίει

πρωτεΐνες και οι άνθρωποι λιώνουν στους μυς τους. Παίρνει γλυκογόνο από τους μυς οι

οποίοι φθίνουν. Όταν αδειάσει το ήπαρ από γλυκογόνο και γλυκόζη το σώμα αναζητά τις

πρωτεΐνες.

Εδώ είναι οι κυτοκίνες. Βλέπουμε τον τρόπο που αυξάνονται. Ο αριθμός των λεμ-

φοκυττάρων στην κυκλοφορία αυξάνεται και μετά πέφτει πάρα πολύ σε ένα χρονοδιάγ-

ραμμα από 0-90΄ Η κορτιζόλη μισή ώρα μετά το στρες είναι στην κορύφωσή της. Αν το

στρες κρατήσει 10΄η κορτιζόλη αυξάνεται αρκετά αργότερα. Βλέπουμε τις ορμόνες του θυ-

ρεοειδούς. Με αυτόν τον τρόπο ρυθμίζεται η απόκλιση στο στρες.


N.Quéré


_______________________________________________________________________________________________________


Πριν μιλήσαμε για την βιολογία του στρες, τώρα θα μιλήσουμε για το βιολογικό

στρες. δηλαδή ποια μέρη του σώματος στρεσάρονται.

Βλέπουμε τα επινεφρίδια, τον θύμο αδένα, τους λεμφικούς πυρήνες και το στομάχι.

Αριστερά είναι τα όργανα σε φυσιολογική κατάσταση και δεξιά σε κατάσταση ψυχολογικού

στρες λόγω ματαίωσης. Έχουν ακινητοποιηθεί. Εδώ βλέπουμε ότι τα επινεφρίδια είναι υ-

περτροφικά και υπάρχει συμφόρηση. Ο θύμος αδένας παθαίνει μια βίαιη συρρίκνωση (εί-

ναι ο αδένας που ρυθμίζει το ανοσοποιητικό). Εδώ παρατηρούμε την συρρίκνωση που έχο-

υν υποστεί οι λεμφικοί πυρήνες. Βλέπουμε το στομάχι που έχει αιμορραγικά έλκη.


N.Quéré

Stress et système nerveux,

Αυτές είναι εικόνες νευρώνων του ιππόκαμπου. Πώς καταστρέφονται τα κύτταρα.

Βλέπουμε έναν νευρώνα στον ιππόκαμπο που έχει να κάνει με τις αναμνήσεις. Μετά από 3

εβδομάδες στρες έχει ελαττωθεί πάρα πολύ η διακλάδωση του δενδρίτη και προφανώς οι

συνάψεις. Όταν είναι σε κατάσταση χρόνιου στρες οι άνθρωποι χάνουν μνήμη. Αλλά στη

συνέχεια εξαιτίας της πλαστικότητας των νευρώνων μπορεί να επανέλθει. Σε περιπτώσεις

χρόνιου στρες χρειάζονται λίγα χρόνια για να επανέλθει ο ιππόκαμπος. Χρειάζεται επίσης οι

άνθρωποι να επανεκπαιδεύσουν τον εγκέφαλο τους. Οι κυτοκίνες επιτίθενται στους νευ-

ρώνες και είναι κυτταροτοξικές.

[Δείχνει διαφάνεια που δεν την έχουμε] Η εικόνα αριστερά δείχνει κύτταρο σε κα-

τάσταση ηρεμίας (χωρίς στρες). Πρόκειται για ενδοθήλιο. Ρίχνουμε κυτοκίνες και το παρα-

τηρούμε στο μικροσκόπιο και ο κυτταρικός σκελετός παραμορφώνεται. Όταν είναι σε αυτήν

την κατάσταση παραμόρφωσης τα κύτταρα δεν μπορούν να επικοινωνήσουν σωστά. Τα

καρκινικά κύτταρα δεν είναι κύτταρα που αναπτύσσονται άναρχα, αλλά κύτταρα που δεν

επικοινωνούν πια με τα γειτονικά κύτταρα και δεν ξέρουν πότε να σταματήσουν τον κύκλο

της αναπαραγωγής τους. Ένα κύτταρο ζει 55 ημέρες. Μετά αποπίπτει και ανανεώνεται. Αν

χάσει την επικοινωνία με τα γειτονικά κύτταρα, οι κύκλοι της ανανέωσης των κυττάρων χά-

νονται. Εκεί είναι που εγώ νομίζω ότι η Εσωτερική Κίνηση έρχεται και ρυθμίζει τέτοιες κα-

ταστάσεις. Αυτό εξηγώ στην διατριβή μου. Την ρύθμιση των κυττάρων με το άγγιγμα της

μεθόδου μας. Εδώ είναι οι προσφύσεις των κυττάρων σε ίνες κολλαγόνου. Είναι ένα από τα

μεγάλα μου πάθη, το πώς συνδέονται μεταξύ τους. Είναι η σχέση ανάμεσα στη μορφή της

κίνησης και στις βιοχημικές πληροφορίες. Την αρχιτεκτονική του ζώντος, την κίνηση του

ζώντος και την βιοχημική παραγωγή. Όλα αυτά είναι ένα προσωπικό πάθος στην έρευνα.


_______________________________________________________________________________________________________


- Ήθελα να ρωτήσω κάτι συγκεκριμένο. Έχω ασθενή που έχει δύο αυτοάνοσα νο-

σήματα. Λεύκη και υποθυρεοειδισμό. Θέλω να ξέρω αν μπορεί να βοηθηθεί

από την μέθοδο.

Nadine: Ναι. Αλλά θα κάνουμε μάθημα γι αυτές τις παθολογίες.


N.Quéré

Molécules d’adhérences marqueurs du stress inflammatoire

et de la sénescence réplicative

DIAPO PR P.D’ALESSIO

0 20 40 60

jours

Cellule endothéliale

sénescente

Cellule endothéliale

jeune

+TNF-αααα

Etat Physiologique

Etat Pathologique

Cycles réplicatifs

0 20 40 jours

«Πώς το στρες επιφέρει το πρόωρο γήρας». Εδώ βλέπουμε ένα σχήμα που δείχνει

ένα νεαρό κύτταρο του ενδοθηλίου. Θα ζήσει περίπου 60 μέρες πριν αποπέσει. Όταν του

επιτεθούν κυτοκίνες θα ζήσει λιγότερο από 40 μέρες. Ελαττώνεται η διάρκεια ζωής των

κυττάρων.


N.Quéré

L’endothélium (paroi interne des vaisseaux) :

système régulateur du tonus vasculaire et

de l’inflammation

Force de cisaillement

(shear stress)


_______________________________________________________________________________________________________


Το ενδοθήλιο που είναι το εσωτερικό τοίχωμα της αρτηρίας και δίνει τον τόνο των

αγγείων, το εσωτερικό μιας αρτηρίας, πώς το αίμα ρέει σε ευθείες γραμμές. αυτό είναι το

φυσιολογικό. Αυτό ρυθμίζει την τονικότητα του σώματος και τις φλεγμονές. Όταν το αίμα

ρέει σε ευθείες τότε όλα πάνε καλά.


N.Quéré

Le stress psychosocial

agit sur l’artère

� Crée des turbulences dans l’artère en dehors des bifurcations artèrielles.

Inflammation conjonctive et vasculaire

Réaction inflammatoire persistante

Commune à toutes les affections chroniques

.

• Induit des altérations vasomotrices de

l’artère : angiospasmes (vasoconstrictions)

Όταν το στρες προκαλέσει αγγειοσυστολή, το ψυχοκοινωνικό στρες επιδρά στην

αρτηρία μέσω της αδρεναλίνης και της βασοπρεσίνης και του συμπαθητικού και του ενδο-

αγγειακού που συνδέεται με τις συγκινήσεις. Όταν συσταλεί η αρτηρία η ροή γίνεται ακα-

τάστατη, τυρβώδης και προκαλεί φλεγμονή στον συνδετικό ιστό και στα αγγεία. Είναι μία

επίμονη φλεγμονώδης αντίδραση. Αυτό είναι κοινό χαρακτηριστικό στις χρόνιες παθήσεις.


N.Quéré

Le stress du tissu conjonctif

� Tension

� Crispation

� Perte des plans de glissement

� Modification tonique (hypertonie, fixité)

� Perte de la mécanotransduction

� Inflammation


_______________________________________________________________________________________________________


«Το στρες και πώς επιδρά στο συνδετικό ιστό».

Ένταση.

Συσπάσεις.

Χάνονται τα επίπεδα του γλιστρήματος.

Υπερβολικός τόνος.

Διακοπή της συνέχειας βιοχημικών και μηχανικών αντιδράσεων. (Όταν σφίγγουμε

έναν ιστό εκτός από την μηχανική κίνηση γίνονται κάποιες χημικές αντιδράσεις και παράγε-

ται μια καινούργια βιοχημική πληροφορία. Σε περίπτωση στρες αυτή η αλυσίδα χάνεται.

Αυτό είναι το αντικείμενο των ερευνών μου. Πώς συμβαίνει αυτό το πράγμα).

Φλεγμονές.


N.Quéré

Stress vasculaire

� Vasoconstriction

� Modification des

régime vasculaire

Στρες των αγγείων.

Αγγειοσυστολή.

Αλλοίωση της κατάστασης των αγγείων.

Θα μιλήσουμε για την σημασία του συγκινησιακού μέρους του εγκεφάλου. Μεταιχ-

μιακός ή λιμβικός εγκέφαλος. Ο ιππόκαμπος και ο αμυγδαλοειδής πυρήνας είναι τα δύο

κύρια στοιχεία του συγκινησιακού εγκεφάλου. Εκεί είναι ο πρόσθιος εγκεφαλικός φλοιός

[δείχνει]. Λένε ότι εκεί είναι η λογική και εκεί είναι η συγκίνηση. Σε μία κατάσταση συγκι-

νησιακή που μπορεί να είναι στρες -θα μπορούσε να είναι ένας χωρισμός-. Κάθε μέρα

σκέφτεται τον χωρισμό. Κάθε μέρα ξαναφτιάχνει μία συγκινησιακή κατάσταση. Ακόμα κι αν

δεν έχει άμεση σύγκρουση και δεν βλέπει τον άλλον. Οι σκέψεις ενεργοποιούνε πραγματι-

κά καταστάσεις που είναι συγκινησιακές. Αυτές οι συγκινησιακές καταστάσεις ενεργοποι-

ούν τον ιππόκαμπο. [δυσκολία στην απόδοση].

Ο αμυγδαλοειδής πυρήνας περιέχει τις αναμνήσεις των συγκινήσεων. Μπορούμε

να καταγράψουμε διάφορα περιστατικά που έχουμε συγκίνηση χωρίς να έχουμε αναγκασ-

τικά επίγνωση του τι είναι αυτό που συνέβη. Είναι μια κατάσταση ασυνειδησίας. Αυτός εί-

ναι ο λόγος που συμβαίνει ένας προγραμματισμός των συγκινήσεων. Άτομα που έχουν ζή-

σει στρες κατ’ επανάληψη αν ξαναβρεθούν βγαίνει η ίδια συγκινησιακή απόκριση. Υπάρχο-

υν αληθινά αντανακλαστικά συγκινήσεων. Μερικές φορές στη μέθοδο μας, τα αισθήματα

που είναι παρόντα την στιγμή του σοκ, είναι σαν να παγώνουν μέσα στους ιστούς. Όταν


_______________________________________________________________________________________________________


τους βάλουμε σε κίνηση τα αισθήματα που εντυπώθηκαν την στιγμή του συμβάντος επα-

νέρχονται. Κι αυτό γίνεται μέσα στην κίνηση, μέσα στην θερμότητα και στο ότι ακούμε,

στον διάλογο. Ο εγκέφαλος μπορεί να καταγράψει πραγματικές αναμνήσεις. Και να αποπ-

ρογραμματίσει αυτό το σύστημα των συγκινησιακών καταγραφών. Γίνεται να αποπρογραμ-

ματιστούν κάποια συγκινησιακά αντανακλαστικά που υπάρχουν σε μεγάλο βάθος. Είναι

καταστάσεις που επιδρούν στο στρες όπως το περιγράψαμε.

Οι συνέπειες του στρες. Στο αυτόνομο νευρικό σύστημα, στο ενδοκρινικό και στο

ανοσοποιητικό. Επιδρούν στην καρδιά, βουλιμία-ανορεξία-παχυσαρκία, ζαχαρώδης διαβή-

της, πεπτικές διαταραχές, μολύνσεις. Δερματοπάθειες, κάποιοι καρκίνοι, ορισμένες ρευμα-

τοπάθειες, αλλοιώσεις του νευρικού συστήματος και γήρανση.

Για να τελειώσουμε. Έχουμε τα συμπτώματα του στρες που εξετάσαμε χθες, διατα-

ραχές του νευροφυτικού, του γνωσιακού, του συγκινησιακού και της συμπεριφοράς. Σας

εξήγησα πώς αυτό συμβαίνει από βιολογική άποψη. Αν το στρες είναι χρόνιο όλα αυτά τα

συστήματα επηρεάζονται. Θα δούμε ότι πολλά από αυτά συμβαίνουν εξαιτίας της υπόφυ-

σης. Γιατί είναι ο ορμονικός ρυθμιστής που ρυθμίζει όλες τις έσω εκκρίσεις του σώματος.

ρυθμίζει όλους τους αδένες. Η υπόφυση είναι ορμονοστάτης. Εκκρίνει όλες τις ορμόνες που

πηγαίνουν στους αδένες και σε άλλα όργανα και στα οστά. Όλα αυτά επηρεάζονται και

μπορούν να καταλήξουν σε παθολογίες. Θα δούμε σε άλλο μάθημα τις παθολογίες αυτές.

- Εγώ ύστερα από όλα αυτά που άκουσα σήμερα, έχω πολύ τολμηρές σκέψεις! Το

λέω αυτό σε σχέση με το πόσο δυνατά έχω αισθανθεί στο σώμα μου την Εσωτε-

ρική Κίνηση. Σκέφτομαι τολμηρά, σε σχέση με το πώς επιδρά η Εσωτερική Κίνη-

ση, γιατί έχω νιώσει την δύναμη της. Είναι τόσο τολμηρό αυτό που σκέφτομαι…

που φοβάμαι να το πω… Γιατί έχει δύναμη… γιατί πραγματικά μπορεί να θερα-

πεύει. Αλλά φοβάμαι ότι αυτό μπορεί να είναι και παρεξηγήσιμο αν το εκφρά-

σω. Το τολμηρό είναι ότι μπορεί να θεραπεύσει. Αλλά όχι με τη μορφή της μεί-

ωσης των συμπτωμάτων. Αλλά θεραπεία με την έννοια της ολοκληρωτικής με-

ταμόρφωσης, της επιστροφής. Να αντιστρέψει μια κατάσταση αρρώστιας που

να είναι ένα θαύμα.

Nadine: Όντως… Εγώ δεν το πιστεύω απλά. Το γνωρίζω! Όμως η δουλειά μου είναι

να μπορέσω να πω πώς γίνεται αυτό. Γιατί πώς γίνεται να γίνει ένα τέτοιοι θαύμα; Πώς ε-

ξαφανίζεται μια κύστη; Κι ας μείνει αυτό μεταξύ μας, αλλά πώς ένας καρκίνος μειώνεται; Η

ψωρίαση δεν είναι η ψωρίαση. Είναι η δυσφορία του ανθρώπου. Σε ευχαριστώ για το σχό-

λιο σου γιατί ο στόχος του μαθήματος μου δεν είναι να πάρουμε τα συμπτώματα ως τέτοια,

ως απλά συμπτώματα αλλά πίσω από έναν άνθρωπο που υποφέρει, σημαίνει ότι έχει τόσο

υποφέρει που το φυσικό του σώμα έχει πραγματικά αλλοιωθεί. Τέτοια αλλοίωση που υ-

περβαίνει τα όρια του ψυχοσωματικού ή της ίδιας της ασθένειας. Η διάλεξη που έκανα στο

συνέδριο εδώ στην Ελλάδα, είχε το θέμα: «Ελπίδα και Αναστρεψιμότητα». Νομίζω ότι η

Εσωτερική Κίνηση μπορεί να συνεχίσει από τα όρια της φύσης. Μπορεί να θεραπεύσει το

φυσικό σώμα, το ψυχικό σώμα και το πνευματικό σώμα. Τα συμπτώματα χρειάζεται να τα

λαμβάνουμε υπόψη. Επίσης τις πραγματικές κυτταρικές αλλοιώσεις. Μία ψυχολογική κα-

τανόηση δεν αρκεί για να αναστρέψει μια βλάβη στο σώμα. Γι αυτό λέω πάντα η ΣΨΠ δεν

είναι το αντίθετο από το ψυχοσωματικό. Αλλά θεραπεύουμε την μήτρα, το καλούπι, τον

θεμελιώδη ιστό της ύλης. Ήταν και το θέμα του μάστερ μου. Πώς η Εσωτερική Κίνηση μπο-

ρεί να αποκαταστήσει το κύτταρο, να το ξαναοργανώσει και να αποκαταστήσει την επικοι-

νωνία του. Η κυτταρική επικοινωνία είναι η ίδια η ζωή. Και όλα αυτά έχουν μία επίδραση

στον ψυχισμό και στο πνευματικό επίπεδο. Είναι μια θεραπεία του Όλου. Πιστεύω σ’ αυτό.

Λειτουργεί. Ίσως όχι σε όλον τον κόσμο. Δεν γίνονται πάντα θαύματα. Υπάρχει πραγματική

αποκατάσταση στην ύλη. Το πιστεύω. Το γνωρίζω. Αυτό που θέλω να πω είναι πώς η Εσω-

τερική Κίνηση αλλάζει τις εσωτερικές συνιστώσες. Και βέβαια εδώ με βοήθησε πολύ ο Da-


_______________________________________________________________________________________________________


nis λέγοντας ότι η Εσωτερική Κίνηση ρυθμίζει. Αυτό φαίνεται βέβαια και στις ιατρικές εξε-

τάσεις. Δεν είναι σωστό να λέμε ότι ρυθμίζουμε τον ψυχισμό και όλα αυτά μετατρέπονται.

Γιατί το σώμα το ίδιο είναι που μεταβάλλεται. Υπάρχει μια πραγματική θεραπευτική δύνα-

μη. Την έχω ζήσει στους ασθενείς μου, την έχω ζήσει επάνω μου αλλά πρέπει να μπορεί

κανείς να την ενεργοποιήσει. Να δημιουργήσει τις συνθήκες ώστε να πυροδοτηθεί. Άρα

μπορείς να τολμήσεις. Αλλά πρέπει όμως να περάσεις και από το ότι η σάρκα έχει ύπαρξη.

Είναι κάτι το υπαρκτό. Μελετάω πώς το άγγιγμα μπορεί να επηρεάσει το αγγειακό σύστη-

μα, πώς μπορεί να τροποποιήσει το ίδιο το κύτταρο. Πώς αυτό όλο, ρυθμίζει τον ψυχισμό.

Πώς η βιοχημική αλλαγή διορθώνει τον ψυχισμό κα πώς αυτό ανοίγει την αισθητηριακή

αντιληπτικότητα. Ναι, πραγματικά είναι μία δύναμη θεραπείας. Θα μπορούσαμε να πούμε

πνευματική δύναμη. Σίγουρα ψυχική και σωματική επίσης. Αλλά δεν γίνεται έτσι. Θέλει δο-

υλειά.

Γι αυτό είναι καλό να μην περιμένει κανείς να έχει μεγάλες παθολογίες. Αν καταλά-

βατε την διεργασία της αλλαγής, της μεταβολής, ίσως κανείς μπορεί να προλαμβάνει. υ-

πάρχουν καταστάσεις που αν δεν τις προλάβουμε θα εξελιχθούν σε ασθένεια. Γι αυτό είναι

καλύτερα να παρέμβει κανείς πριν αρρωστήσει. Αλλά καμιά φορά η ασθένεια είναι μία

προϋπόθεση, μία συνθήκη, μια ευκαιρία για να ξεκινήσει κανείς μια αλλαγή. Ο καθένας

έχει το δικό του δρόμο.

Εντάξει για σήμερα.


_______________________________________________________________________________________________________


3η Ηµέρα

Σάββατο 12 Σεπτεµβρίου 2009


_______________________________________________________________________________________________________


Nadine: Θα κάνουμε αισθητήρια ενδοσκόπηση.

Να είστε απλοί και ανάλαφροι. Τότε θα είναι πολύ βαθιά.

Ακούστε τη βροχή που πέφτει.

Αφήστε προοδευτικά την κίνηση να εκφραστεί μέσα σας.

Η κίνηση έρχεται και μεταμορφώνει την ύλη μας.

Στο φυσικό σώμα έχει μια συνήχηση με την ύλη μας.

Ξέρουμε ότι η Εσωτερική Κίνηση μπορεί να μας φροντίσει, να μας θεραπεύσει. Με

όλες τις σημασίες αυτού του όρου.

Αφήστε την κίνηση να εισχωρήσει στα οστά σας. Στα αγγεία σας.

Αφήστε την να ρυθμίσει τα ρευστά των αγγείων σας.

Αφήστε την να κάνει τα κύτταρα σας να επικοινωνήσουν μεταξύ τους.

Η Εσωτερική Κίνηση θα κάνει μια αναδιοργάνωση.

Η Εσωτερική Κίνηση ξέρει να κάνει αυτό που είναι σωστό για τις δομές του σώμα-

τος μας.

Στείλτε την σε κάποιο όργανο που δεν λειτουργεί καλά.

Η Εσωτερική Κίνηση είναι η ελπίδα μας για μια αναστρεψιμότητα.

Χωρίς να αλλάξουμε την κατάσταση του διαλογισμού μας, χωρίς να κινηθούμε, θα

ανεβάσουμε τον αριστερό μας ώμο. Ανεβάστε και τον αριστερό πνεύμονα και οδηγήστε

μαζί και την καρδιά. Σαν να θέλατε να διατείνετε την ύλη του πνεύμονα και της καρδιάς.

Στο σημείο στήριξης η κίνηση θα έρθει να ρυθμίσει τα όργανα και να απαλύνει τις

εντάσεις.

Ξανακουμπάμε πάλι στη θέση της την καρδιά. Τον πνεύμονα και τον ώμο.

Τώρα θα νιώσουμε πώς ανεβαίνει ο δεξιός πνεύμονας που θα οδηγήσει τον ώμο

και την καρδιά. Ο πνεύμονας μπορεί να οδηγήσει και την σπονδυλική στήλη.

Αναπνέουμε όταν μας έρχεται.


Αφήνουμε να δουλέψει ο πνεύμονας, η καρδιά, η σπονδυλική στήλη.

Ακουμπάμε ξανά τον πνεύμονα στη θέση του.

Ο δεξιός κατεβαίνει, ο αριστερός ανεβαίνει.

Γλιστράμε τους δύο πνεύμονες μεταξύ τους.

Υπάρχει ένα επίπεδο γλιστρήματος μεταξύ τους.

Μείνετε μέσα στον διαλογισμό. Δεν είναι γυμναστική.

Ακουμπάμε τον αριστερό πνεύμονα, ανεβάζοντας τον δεξιό.

Προσπαθούμε να «κοιταχτούν» οι δύο πνεύμονες κατά πρόσωπο.

Θα αφήσουμε τώρα την καρδιά μας να υποχωρήσει.

Η καρδιά θα προσκαλέσει την σπονδυλική στήλη σε μία υποχώρηση.

Η καρδιά θα έρθει να κουρνιάσει στην σπονδυλική στήλη.

Θα προσκαλέσει και τα νεφρά να κατέβουν κι αυτά.

Και οι ωμοπλάτες να κατέβουν.

Και οι πνεύμονες.

Σαν να ήθελε η σπονδυλική στήλη να αφήσει χώρο στην καρδιά.

Κάνετε ένα σημείο στήριξης στην καρδιά.

Συγχρόνως θα κάνουμε δέκα σημεία στήριξης με τα ακροδάχτυλα μας πάνω στους

μηρούς.

Δέκα με τα χέρια και ένα με την καρδιά.


_______________________________________________________________________________________________________


Αφήστε το να γίνει.

Τώρα θα νιώσουμε την καρδιά να προχωράει μπροστά και να απλώνεται.

Θα νιώσουμε την κίνηση του απλώματος, της διαστολής της καρδιάς.

Οι αγκώνες μας ανοίγουν λίγο για να βοηθήσουν.

Η σπονδυλική στήλη ακολουθεί το άνοιγμα της καρδιάς.

Όσο πιο πολύ απλώνεται η κίνηση τόσο πιο πολύ δουλεύει η ύλη της καρδιάς.

Η καρδιά γεμίζει παρόλο που διαστέλλεται.


Αναπνέετε όποτε θέλετε.

Με την κίνηση παραμερίζονται όλες οι πιέσεις, οι συσπάσεις, τα σφιξίματα. Αν εί-

χαμε σφιγμένη καρδιά, ανοίγει.

Αν ανοίγει ακόμα, ανοίξτε λίγο ακόμα τους αγκώνες, την σπονδυλική στήλη και χα-

λαρώστε τα οστά σας. Λες και το άνοιγμα της καρδιάς ελαφραίνει τα οστά.

Θα έρθετε προς τα πίσω ο καθένας όποτε το θελήσει.

Μόλις το νιώσει ο καθένας σας θα επανέλθει.

Ακουμπήστε τους αγκώνες σας.

Σαν να μην θέλουμε να τρομάξουμε την καρδιά.

Αφήστε την καρδιά πολύ μαλακά να κατέβει.

Να είστε ευγενικοί με τον εαυτό σας, τρυφεροί.

Μην κάνετε κακό στον εαυτό σας.

Τρυφερά.


Θα τελειώσουμε με μία άλλη μικρή, καινούργια δράση. Θα νιώσουμε την περισ-

τροφή της καρδιάς μας.

Θα νιώσουμε τον δεξί πνεύμονα να πηγαίνει μπροστά και τον αριστερό να υποχω-

ρεί. Εξαιτίας του ότι η καρδιά περιστρέφεται.

Είναι πολύ καλή κίνηση για τον μυ της καρδιάς. Είναι καλό και για όσους έχουν

καρδιακά προβλήματα. Για όσους έχουν θλίψη.

Όταν η καρδιά γυρίσει στην άλλη κατεύθυνση, την ακολουθούμε. Προσπαθούμε τα

οστά μας να είναι όσο πιο ελαφριά γίνεται, λες και είναι διαφανή.

Ακολουθείσθε την κίνηση της καρδιάς που στρίβει τώρα δεξιά.

Σιγά-σιγά εισχωρούμε μέσα στην Εσωτερική Κίνηση του αίματος.

Αφήστε την Εσωτερική Κίνηση να εισχωρήσει μέσα στο αίμα και σε όλα τα αγγεία

του σώματος. σαν ένα φως που διαχέεται μέσα εκεί.

Η καρδιά στρίβει αριστερά πάλι. Οδηγεί τους πνεύμονες και όλο το σώμα.

Με την άνεση σας θα τοποθετείτε ο καθένας στην δική του βολική, ουδέτερη θέση.

Ανάλαφροι.

Ελαφρά τα μάτια σας.

Ελαφρύ το στόμα.

Μην θέλετε υπερβολικά να «νιώσετε».

Μην προσπαθείτε να νιώσετε υπερβολικά.

Καλύτερα τώρα.


_______________________________________________________________________________________________________


Εντάξει. Όλα καλά.

Όσοι θέλετε μπορείτε να σημειώσετε στο ημερολόγιο σας. Αλλά μην φύγετε από

τον εαυτό σας.

Ήταν ευχάριστο για σας;

- Θύμωσα πολύ!!! Παλιές καταστάσεις και αντιθέσεις. Όταν είπες για την καρδι-

ά… για την θλίψη… ότι υπάρχουν πράγματα που βγαίνουν… Υπήρξε μία στιγμή

όπου όλες αυτές οι αντιθέσεις… Δεν ένιωσα την διαστολή. Έμεινα περιορισμένη.

Nadine: Γι αυτό πρέπει να είμαστε ευγενικοί με τους άλλους αλλά και τρυφεροί με

τον εαυτό μας.

- Για μένα σήμερα συνεχίστηκε κάτι που άρχισε στην χθεσινή ενδοσκόπηση. άρ-

χισα να νιώθω την ύπαρξη μιας δεύτερης στήλης μέσα μου. Ξεκίναγε από τον

εγκέφαλο μέχρι τα εντόσθια. Σήμερα κέρδισε πολύ σε όγκο. Η σπονδυλική στή-

λη ήταν απλά ένα διακοσμητικό στοιχείο πίσω. Ενώ πριν είχα την αίσθηση ότι η

σπονδυλική μου στήλη είναι που με κρατάει στη ζωή, σήμερα ένιωσα ότι πραγ-

ματικά είναι η άλλη στήλη που με κρατάει. Κατά την διάρκεια του διαλογισμού

μου ερχόταν σκέψεις, τι θα κάνω για να περιθάλψω αυτήν την στήλη. Είχα διά-

φορες σκέψεις: ότι πρέπει να φροντίσω την διατροφή μου για να φροντίσω τα

έντερα, τις συγκινήσεις μου για να φροντίσω την καρδιά, να κοιτάξω τις σκέψεις

μου για να φροντίσω τον εγκέφαλο. Τελικά ένιωσα ότι το καθένα από αυτά δεν

είχε μια ανταπόκριση μόνο το καθένα με το αντίστοιχο όργανο αλλά απευθυνό-

ταν σε όλη τη στήλη. Και αυτό έκανε ένα άνοιγμα στην πεποίθηση που είχα. Ή-

ταν σαν είχα μία τροποποίηση ταυτότητας. Δεν ξέρω πώς θα εξελιχθεί αλλά ή-

ταν μια δυνατή αρχή.

Nadine: Ήταν καλή η εμπειρία σου. Είναι αλήθεια ότι σε κάποια συγκεκριμένη στιγ-

μή τα οστά σβήνουν… Με αφορμή κάτι που είπε ο Danis στο τελευταίο σεμινάριο -δεν το

είχα ξανακούσει αυτό τόσο καθαρά- σε σχέση με το σώμα. Ήταν μια από τις έγνοιες μου: να

μην αποκόψω το φυσικό σώμα από το ψυχικό ή το πνευματικό μου σώμα. Είπε ότι η κίνηση

και η ένταση της αντιληπτικότητας που μας δίνει το σώμα είναι τόσο δυνατή κάποια δεδο-

μένη στιγμή, που το σώμα διαλύεται, χάνεται. Γιατί είναι εντελώς στο παρόν. Και πλήρως

αντιληπτό. Δεν το έχουμε όμως αποκλείσει. Δεν ισχύει δηλαδή αυτός ο περίφημος διαχω-

ρισμός ανάμεσα σε σώμα και πνεύμα. Ή ανάμεσα στο σώμα και την συνείδηση. Υπάρχει

τόσο μεγάλη αντιληπτική ικανότητα της ύλης που τα οστά «λιώνουν» και η σπονδυλική

στήλη βρίσκεται παντού. Αυτό σκέφτηκα όταν σε άκουγα.

Αυτό που είπε ο Danis ταίριαξε με τις δικές μου εμπειρίες. Γιατί είχα μεγάλη έγνοια

να μην αναιρέσουμε το φυσικό σώμα. Ήταν και δική μου εμπειρία.

- Θέλω να πω ότι έχω αγγιχτεί πάρα πολύ από όλο αυτό το μάθημα που αφορά

στους πνεύμονες και στην καρδιά. Και αυτό το άγγιγμα μεγάλωσε ακόμα περισ-

σότερο από αυτά που είπε η Έλσα. Ένιωσα κι εγώ την αίσθηση της διάλυσης της


_______________________________________________________________________________________________________


σπονδυλικής στήλης και την παρουσία της καρδιάς. Όταν η καρδιά είχε τον έ-

λεγχο του χορού της κίνησης ένιωσα στην περιοχή το αίσθημα της θλίψης. Όπως

ακριβώς το νιώθω πάρα πολλά χρόνια τώρα όταν βρίσκομαι σε αυτήν την κα-

τάσταση της θλίψης. Όμως, την ίδια ώρα, εδώ, σήμερα, ένιωσα τη συγκίνηση

στο σώμα, μεν, αλλά ενώ αυτό έβγαινε από την καρδιά… την ίδια ώρα ένιωθα

ότι είχα και μία απόσταση για πρώτη φορά να συμβαίνει αυτό. Και καθώς το

παρατηρούσα, η συγκίνηση έφευγε. Και έβλεπα την καρδιά να παίζει έναν διπ-

λό ρόλο. Από εκεί να πηγάζει η θλίψη και την ίδια ώρα να την θεραπεύει. Ήταν

πρωτόγνωρη εμπειρία αυτό για μένα, να παρατηρώ αυτό που συμβαίνει. Συνή-

θως με συνέπαιρνε και έμπαινα… Ευχαριστώ.

Nadine: Έχουμε πολλές λύπες, θλίψεις μέσα στο σώμα και η κίνηση μπορεί να τις

παρηγορήσει. Είναι ευτυχής όποιος δεν έχει θλίψη, αλλά αυτό είναι σπάνιο.

- Θα πω το καινούργιο που αισθάνθηκα σήμερα. Για πρώτη φορά αισθάνθηκα

στην πίσω κίνηση που οδηγούσε η καρδιά, ότι δεν υπήρχε έσω στροφή αλλά

συγχρόνως όλο το σώμα συμπιεζόταν προς τα μέσα. Και στην πρόσθια κίνηση,

συγχρόνως όλο το σώμα άνοιγε προς τα έξω. Οι λαγόνες τραβούσαν την καρδιά.

Είναι η πρώτη φορά που αισθάνθηκα έτσι. Γιατί το σώμα συνήθως δεν έχει όρι-

α, είναι… και δεν είδα καθόλου τη ροή των αρτηριών σήμερα. Δεν ήταν χωρισ-

τά, ήταν μέσα.

- Εγώ είχα ακριβώς το αντίθετο. Παρόλο που δεν ήταν πολύ εύκολη η ενδοσκό-

πηση γιατί είχα πολύ ένταση στην καρδιά μου, ένιωθα όμως αρκετά πράγματα

και μου έκανε εντύπωση. Έχω νιώσει πολλές φορές αυτό που λέμε, να λιώνουν

τα κόκκαλα μου. Αλλά είναι η πρώτη φορά, στο τέλος της ενδοσκόπησης, που

ένιωσα τις αρτηρίες μου. Ήταν κάτι διαφορετικό. Και μόλις έγινε αυτό, μετά από

λίγο, ένιωσα ένα τρομερό χαλάρωμα που ξεκινούσε από εκεί προς το σώμα μου.

Και κατάλαβα ότι ένα πολύ μεγάλο μέρος της έντασης μου, που δεν το είχα συ-

νειδητοποιήσει, ήταν στα αγγεία μου. Ένιωσα το χαλάρωμα και μία διαφορετική

γεύση.

- Ακριβώς αυτό ήθελα να πω κι εγώ. Σήμερα ασχοληθήκαμε, εκτός από την καρ-

διά, με αυτό που όλοι νιώθουμε μέσα μας, το αίμα. Το νιώθουμε καθημερινά

μέσα μας αλλά δεν το δίνουμε σημασία. Είναι το στοιχείο που μας κρατάει. Βέ-

βαια εγώ κάνω κι άλλες σκέψεις. Μην αρχίσω τώρα να μιλάω για τους ιππό-

καμπους… τις αμυγδαλές… την καλή ή κακή σκέψη… Θα συμφωνήσω με κά-

ποιον –νομίζω η Έλσα- που είπε «να κοντρολάρω τη σκέψη μου» για να φροντί-

σω την βιολογική διατήρηση του σώματος και του πνεύματος.

- Θέλω να ρωτήσω, γιατί δεν μου είναι ξεκάθαρο, τι εννοεί όταν λέει ψυχικό και

πνευματικό. Πραγματικά δεν ξέρω τι εννοούμε όταν λέμε ψυχικό και τι εννοού-

με όταν λέμε πνευματικό.


_______________________________________________________________________________________________________


Nadine: Όταν εγώ χρησιμοποιώ τη λέξη ψυχικό την εννοώ σαν την τέχνη της σκέ-

ψης. Η επιστήμη της σκέψης. Η δράση της σκέψης πάνω στο σώμα ή του σώματος πάνω

στη σκέψη. Το πνευματικό, όπως εγώ το κατανοώ, είναι η τέχνη του να θέλει κανείς να

γνωρίσει τον εαυτό του. Μια έρευνα υπαρξιακή, μια έρευνα ουσίας, νοήματος. Έρευνα συ-

νειδητότητας. Σε μια διάσταση, ας πούμε, μεγαλύτερη από τον ίδιο. Να γνωρίσει τον εαυτό

του με άλλα μέσα και όχι μόνο με την επιστήμη της σκέψης. Για μένα πιο πολύ πνευματικό

είναι το πώς να υλοποιήσει κανείς τη ζωή του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, σύμφωνα με

τις εμπειρίες του. Με λίγες λέξεις…

- Ένα πιο πρακτικό ερώτημα. Σε δυο-τρία σεμινάρια τελειώνουμε και αυτό που

θα παρακαλούσα να μας πεις, από την εμπειρία σου, είναι, αν έχεις αναπτύξει

κάποιο σύστημα αξιολόγησης, σ’αυτό που λέει ο θεραπευόμενος ή ο εκπαιδευ-

όμενος, ποια είναι η αλήθεια και ποιος είναι ο μύθος. Αν υπάρχει ο φόβος να

λέει φαντασίες. Βέβαια στην χειραγωγή βλέπουμε την κατάσταση. Αυτά που

άκουσα εδώ εγώ δεν τα ένιωσα. Είναι αλήθεια ή όχι. Όταν μένεις μόνος με τον

ασθενή είσαι συνέχεια στο όριο της αλήθειας και του φανταστικού. Ας υπάρχει

κάποιο σύστημα αξιολόγησης.

Nadine: Θα το δουλέψετε αυτό στα επόμενα σεμινάρια. Η Sylvie θα σας διδάξει την

μεταφορά σε λόγο. Παρόλα αυτά όταν κάποιος περιγράφει την εμπειρία του είναι δική του

εμπειρία και είναι αληθινή γιατί είναι δική του. Κάποιος, κάποτε μου είπε «όταν μου κάνα-

τε τους αυχενικούς, είδα έναν μεγάλο λωτό». Κάποιος άλλος… ένα τεράστιο δέντρο. Εγώ

ένιωσα ότι κάτι απελευθερώθηκε και αυτός έκανε μια ολόκληρη εικόνα. Προσωπικά προτι-

μώ όταν κάποιος μου περιγράφει κάτι να έχει την αίσθηση την σωματική. Για παράδειγμα

«αυτό επεκτείνεται, μεγαλώνει». Είναι πιο άμεσο. Μετά βέβαια είναι και το νόημα που δί-

νει ο καθένας στην δική του εμπειρία. Το νόημα αυτό τους ανήκει. Γι αυτό και δεν είναι θέ-

μα δικό μου να κρίνω αυτό που μου λέει. Και εγώ όταν απάντησα το έκανα με βάση την

αντήχηση που είχε σε μένα. Αλλά δεν είπα ποτέ αν είναι καλή ή κακή η εμπειρία σας. Γιατί

όταν την μοιράζονται, όταν την μεταφέρουν εδώ, είναι δική τους. Κι εσύ αν δεν ένιωσες ότι

ένιωσαν οι άλλοι είναι φυσιολογικό, γιατί εσύ είσαι εσύ. Αν κάναμε μια λεκτική συνεδρία

για την εδώ εμπειρία σου θα βλέπαμε ότι έχεις νιώσει πράγματα που οι άλλοι δεν τα έχουν

νιώσει. Και θα έλεγαν «α… τι διηγείται αυτός… άλλ’ αντ’άλλων… γιατί εγώ δεν τα ένιωσα

αυτά». Το πλεονέκτημα της εμπειρίας είναι ότι ο καθένας έχει μια μοναδικότητα στην εμπε-

ιρία του. Ευτυχώς που δεν ζούμε όλοι τα ίδια. Θα ήταν βαρετό. Αυτό θα σήμαινε ότι ο κα-

θένας δεν έχει την δική του προσωπική ιστορία. Καμιά φορά βέβαια λέμε ότι έμοιαζε με

αυτό που έζησα εγώ αλλά άλλοτε πάλι… καμία σχέση. Ή ίσως κάποιος να λέει ότι δεν νιώθει

τίποτε απολύτως. Αλλά αν το ψάξουμε θα βρούμε ότι αυτός μπορεί να νιώθει κάτι άλλο.

Μετά χάρη στην αμοιβαιότητα, δεν είναι απαραίτητο να αγγίζουμε κάποιον για να έχουμε

την αντήχηση αυτών που νιώθει. Βέβαια όταν πιάνουμε ένα σώμα, επειδή το σώμα δεν ψε-

ύδεται, είναι πολύ ξεκάθαρο. Αλλά με την εξάσκηση, με την ενσυναίσθηση ή με αυτό που

εμείς ονομάζουμε αμοιβαιότητα, γίνεται επίσης πολύ ξεκάθαρο σαν να βάζαμε τα χέρια

μας. Συζητώντας, έχουμε τα μέσα να συγκεκριμενοποιήσουμε την εμπειρία. Για να ξέρουμε

μετά σε ποια πραγματικότητα τοποθετείται ο καθένας. Ποια είναι η δική του πραγματικό-

τητα. H Sylvie θα σας κάνει αυτό το μάθημα αλλά και ο Marc και ο Jean θα σας κάνουν το

ίδιο.


_______________________________________________________________________________________________________


- Νομίζω ότι έχουν μεγάλη φτώχεια τα λόγια μας για να εκφράσουν ένα βίωμα ή

ένα συναίσθημα. Το ίδιο συμβαίνει και στους ασθενείς μας. Έχουν μια αδυνα-

μία να εκφραστούν με λόγια και αναγκάζονται να δώσουν εικόνες. Επίσης μας

συμβαίνουν πολύ σημαντικά πράγματα μερικές φορές αλλά δεν έχουμε τον

τρόπο να τα αξιολογήσουμε σωστά. Εγώ πριν είχα πάρα πολύ δυνατό πόνο εδώ.

Και στην αρχή έλεγα ότι είναι εκνευρισμός. Αλλά όταν μιλήσαμε για την διαστο-

λή των οστών συνειδητοποίησα ότι σε όλη τη διάρκεια της ενδοσκόπησης δεν

είχα οστά και δεν είχα σπονδυλική στήλη και φοβήθηκα ότι δεν μπορώ να στα-

θώ όρθια και θα καταρρεύσω. Γιατί σε όλη αυτήν την ενδοσκόπηση ήμουν… έτ-

σι… ενώ το κεφάλι και τα οστά του προσώπου… νόμιζα ότι κρατιόμουν από αυ-

τά. Έσφιγγα τα δόντια… φοβόμουν μη χάσω και το κεφάλι.

Nadine: Αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο μέρος της ΣΨΠ, να μάθουμε στον θεραπευό-

μενο να εξωτερικεύει την εμπειρία. Δεν είναι κάτι έμφυτο και χρειάζεται μια εκπαίδευση.

Μια πραγματική εκπαίδευση όπου ο παιδαγωγός εκπαιδεύει τον άλλον για να εκμαιεύσει

αυτά που έχει μέσα του. Εγώ θεωρώ ότι είστε πολύ καλοί σε αυτό γιατί δίνετε το αίσθημα,

αυτό που νιώθετε και δίνετε και το νόημα αυτού που έχετε. Είναι ήδη πολύ καλά τα πράγ-

ματα. Γιατί οι θεραπευόμενοι δεν ξέρουν καν ότι μπορεί να νιώσουν πράγματα. Όταν τα

νιώθουν τους εκπλήσσει. Το να τους κάνεις να περιγράψουν την εμπειρία χρειάζεται μια

μαθητεία. Μεγάλο κομμάτι της ΣΨΠ είναι αυτό. Έχουμε όμως πολλά εργαλεία. Το γράψιμο.

Την επαναδιατύπωση. Το έκανα αυτό, για παράδειγμα, όταν μίλησε η Natalieγια τον θυμό

της. Της ρώτησα τι υπάρχει μέσα σε αυτόν τον θυμό και είπε ότι υπάρχει αντίθεση. Δεν πή-

γαμε βέβαια πολύ μακριά γιατί είμαστε μεγάλη ομάδα. Υπάρχουν στάδια και τρόποι για να

κάνεις τον άλλον να βρει το νόημα, να συλλογιστεί πάνω στην εμπειρία του με την δράση

που θα ακολουθήσει. Αυτό λέγεται ΣΨΠ!!! Θα δουλέψετε πάνω σε αυτό.

Θα ήθελα να κάνουμε πρακτική δουλειά δια χειρός. Μια δουλειά στο αγγειακό

σύστημα. Θα ήθελα να ξαναδουλέψουμε πνεύμονες-καρδιά και τον θυρεοειδή γιατί υπο-

φέρει πολύ. Δεν λέει τίποτα και μετά βγάζει… μπάλες! Δεν είναι όπως το στομάχι. Το στο-

μάχι παραπονιέται αμέσως. Και οι πνεύμονες παραπονιούνται. Το συκώτι και ο θυρεοειδής

δεν παραπονιούνται. Αλλά συσσωρεύουν κόπωση και μετά έρχεται η παθολογία. Να δου-

λεύεται στους ασθενείς σας τον θυρεοειδή. Βλέπετε βγάζει την ορμόνη του θυρεοειδούς

για να μπορέσει να διατηρήσει τα αποθέματα στον οργανισμό. Είναι πολύ ευαίσθητος επί-

σης στην μόλυνση του περιβάλλοντος και στις ακτινοβολίες (κινητά τηλέφωνα κλπ) και βέ-

βαια στο ψυχικό στρες. Θα δούμε λοιπόν τον θυρεοειδή. Ξεκινώντας από την καρδιά η α-

ορτή, αφού κάνει ένα κύκλο, κατεβαίνει και περνάει μέσα από το διάφραγμα. Έχει μία οπή

το διάφραγμα. Ξεκινώντας από την αορτή, υπάρχουν δύο αρτηρίες υποκλείδιες που περνά-

νε από τον ελάσσονα και τον μείζονα θωρακικό, κάτω από την κλείδα και την πρώτη πλευ-

ρά και βρίσκονται και στην μασχαλιαία κοιλότητα και κατεβαίνουν στον βραχίονα για να το

αιματώσουν. Καθώς περνάει κάτω από την κλείδα και την πρώτη πλευρά συμπιέζεται πολύ.

Η κατάσταση της βραχιονίου αρτηρίας είναι αντανάκλαση της κατάστασης στην οποία

βρίσκεται η καρδιά. Ιατρικά το γνωρίζουμε και επίσης το βλέπουμε στην fascia. Όταν πιά-

νουμε λοιπόν τους θωρακικούς κατ’αυτόν τον τρόπο (λαβή θωρακικών με τα χέρια στις

μασχάλες), και όταν ανεβάζουμε-κατεβάζουμε χαλαρώνουμε τους θωρακικούς. Κάποια

στιγμή θα σας ζητήσω να ανεβείτε και να κάνετε ένα σημείο στήριξης στην αρτηρία. Θα νι-


_______________________________________________________________________________________________________


ώσετε έναν παλμό ή τίποτε σε περίπτωση που είναι πολύ στρεσαρισμένο το άτομο. Είναι

ένα σημάδι ότι το στρες έχει κυριεύσει το σώμα για τα καλά. Δεν είναι θέμα να ψάξει κανε-

ίς την αρτηρία και να πει νιώθω-δεν νιώθω. Κάντε ένα σημείο στήριξης και θα κάνει αυτό

(αναπαριστά τον ήχο της κυκλοφορίας τ-τφφ, τ-τφφ, τ-τφφ) σε αυξανόμενη ένταση.

Αυτό ρυθμίζει όλη την ροή στα αγγεία. Η αρτηρία χαλαρώνει. Η Εσωτερική Κίνηση μπαίνει

μέσα στην αρτηρία και μέσα στα αγγεία. Ο σφυγμός ανεβάζει ένταση μέχρις ένα μέγιστο

σημείο. Σε κείνο το σημείο ξαναφεύγουμε στην επόμενη κατεύθυνση. (Περιγράφει με ήχο-

υς και τις παλάμες της τον ήχο της ροής σε σφιγμένη και χαλαρή αρτηρία). Όταν αυτό το

κύμα του σφυγμού της χαλαρής αρτηρίας μπαίνει μέσα στο σώμα και πάει στους γύρω ισ-

τούς, μπαίνει μέσα και σε μας σαν ένα είδος αναπήδησης. Όταν όμως είναι μουγγό ή χωρίς

διάχυση θα πει ότι υπάρχει μεγάλο αγγειακό στρες. Όταν απελευθερώνονται και τα δύο

αγγεία εκεί (μασχαλιαίες αρτηρίες) υπάρχουν μετά αντανακλαστικά σε όλες τις αρτηρίες. Η

θερμότητα διαχέεται παντού, σε τέτοιο σημείο, που αν δουλέψουμε στις μασχαλιαίες και

κάνουμε Doppler στα κάτω άκρα θα δούμε ότι έχουμε κι εκεί αλλαγές. Έχουμε κάνει πειρά-

ματα πάνω σε αυτό και είδαμε ότι αποτυπώνεται η παρέμβαση μας σε όλη την αγγειακή

οδό. Δύο σημεία που είναι το βαρόμετρο του στρες, είναι οι μασχαλιαίες αρτηρίες και οι

ιγνυακές πίσω από το γόνατο. Είναι μεσαίου μεγέθους αρτηρίες που δίνουν μαρτυρίες. Εί-

ναι η αντανάκλαση όλων των αντιστάσεων των αγγείων. Οι μεγάλες αρτηρίες είναι λιγότερο

μάρτυρες. Δεν είναι δυνατόν να μην ακούμε την αορτή ή την μηριαία αρτηρία. Στην μασχα-

λιαία και στην ιγνυακή δεν ακούγεται τίποτε όταν το άτομο είναι στρεσαρισμένο. Βέβαια αν

δεν ακούμε τίποτε δεν σημαίνει ότι το αίμα δεν κυκλοφορεί. Θα πει ότι η αρτηρία είναι τό-

σο πολύ σφιγμένη που ο σφυγμός που προκαλείται δεν ακούγεται. Κι αυτό σημαίνει ότι δεν

κυκλοφορεί καλά το αίμα. Πρέπει τα τοιχώματα της αρτηρίας να είναι χαλαρά όπως όλο το

σώμα. Κανονικά υπό φυσιολογικές συνθήκες ο σφυγμός είναι το κύμα της καρδιάς, η συσ-

τολική κίνηση της καρδιάς. Αν η αρτηρία είναι ευέλικτη αυτό μεταδίδεται με έναν φυσιολο-

γικό τρόπο. Όταν όμως είναι άκαμπτη δεν υπάρχει αυτή η μετάδοση του σφυγμού και αυτό

σημαίνει ότι αγγειώνεται λιγότερο καλά ο άνθρωπος. Προκαλεί φλεγμονές ακόμα κι αν δεν

υπάρχει παθολογία. Είναι μια πιθανή εκκίνηση παθολογίας. Θα σας μάθω δύο απλά σημεία

που θα σας βοηθήσουν.

- Αν αισθανθούμε τον σφυγμό σε κάποια σημεία του σώματος θα τον αισθανθο-

ύμε το ίδιο και σε άλλα σημεία;

Nadine: Εξαρτάται για ποιόν λόγο έχει έρθει ο θεραπευόμενος. Αν έχει κάνει μια

εγχείρηση στο γόνατο για παράδειγμα, είναι φυσιολογικό στο εγχειρισμένο γόνατο να έχει

λιγότερους σφυγμούς ή πολύ πιο έντονους, φλεγμονώδεις σφυγμούς. Ο σφυγμός που δίνει

η φλεγμονή μπορούμε να την νιώσουμε διαφορετικά. Αν πιάσουμε όμως σε άλλο σημείο

μπορώ να διακρίνω αν υπάρχει ένα συνολικό στρες. αν υπάρχει ένα συνολικό σύνδρομο

στρες, είτε έχει επέλθει ένα ψυχοκοινωνικό στρες γιατί τραβήξει τα πάνδεινα με την εγχεί-

ρηση, ή ο πόνος ήταν συγκινησιακά και συναισθηματικά τεράστιος και του έχει δημιουργή-

σει διάφορα, έχει ένα συνολικό στρες που πρέπει να περιθάλψουμε. Αν επάνω όλα πάνε

καλά, πράγμα σπάνιο, τότε κάνω αγωγή μόνο στο γόνατο, για το σύμπτωμα. Στο αγγειακό

σύστημα υπάρχει μία χαρτογράφηση, εδώ σας λέω μόνο σημεία. Στα βιβλία μου εξηγώ


_______________________________________________________________________________________________________


λεπτομερώς. Αυτό είναι αρχαία ιατρική. Την βρήκα στην εγκυκλοπαίδεια του Diderot4 . Εί-

κοσι σελίδες πάνω στην ποιότητα του σφυγμού. Είναι αρχαία ιατρική. Παλιά δεν υπήρχαν

όλες αυτές οι εξετάσεις που κάνουμε τώρα και οι γιατροί κάνανε διάγνωση από τον σφυγ-

μό. Αν είχε κούραση… αν είχε φλεγμονή. Στην περίπτωση μας δεν είναι όπως ο σφυγμός

στην αρχαία κινέζικη ιατρική. Εδώ είναι η συνάντηση ανάμεσα στην Εσωτερική Κίνηση και

τον σφυγμό της αρτηρίας. Και αποτέλεσε ένα μέρος των ερευνών μου, γιατί σκέφτηκα ότι

ίσως αυτή η συνάντηση αλλάζει. Δηλαδή αν νιώθουμε τον σφυγμό με διαφορετικό τρόπο

αυτό μπορούμε να το μετρήσουμε; Αναρωτήθηκα, γιατί υπέθεσα ότι μπορεί να είναι μόνον

ένα δικό μου αίσθημα. Στην αρχή φοβόμουνα ότι δεν θα φανεί σε εργαστηριακό επίπεδο.

Αλλά διαπίστωσα ότι φαίνεται. Όπως όταν κάνουμε καρδιολογικές εξετάσεις, όταν κάνουμε

αγωγή δια χειρός ή ακόμα και ενδοσκόπηση βλέπουμε στα μηχανήματα τη διαφορά σε ό-

λες αυτές τις ενδείξεις. Είναι μεν μία αρχαία ιατρική αλλά εμείς έχουμε προσθέσει τη δου-

λειά της Εσωτερικής Κίνησης. Όταν η Εσωτερική Κίνηση δουλεύει την αρτηρία και το αίμα,

υπάρχει μια ιδιαιτερότητα. Μια ιδιαίτερη μνήμη αναδύεται στην επιφάνεια. Επίσης είναι

διαφορετική αυτή που βγαίνει μέσα στα οστά, διαφορετική στα αγγεία, διαφορετική στον

εγκέφαλο. Επομένως και στο αίμα είναι διαφορετική. Υπάρχουν διαφορετικές μνήμες στο

καθένα.

Διάλειμμα.

4 http://en.wikipedia.org/wiki/Denis_Diderot


_______________________________________________________________________________________________________


(Θεραπεία στο τραπέζι)

Οι θεραπευτές στα κάτω άκρα, όρθιοι.

Θα κάνουμε μια δουλειά προθέρμανσης.

Παίρνετε το οστό της κνήμης με τα δύο χέρια στο επάνω μέρος. Το ένα κοντά στο

γόνατο, το άλλο πιο χαμηλά.

Θα εισχωρήσουμε απαλά με τα χέρια μας αναζητώντας τον βιορυθμό της κνήμης.

Προσπαθώντας να αφυπνίσουμε το οστό και την μικροκυκλοφορία. Δεν χρειάζεται να κά-

νουμε κινήσεις βάσης και περιστροφές. Αυτό που κάνουμε είναι για να ξυπνήσουμε το ά-

τομο από κάποιο μεγάλο σοκ.

Βάζουμε τα χέρια μας πάνω στην κνήμη. Ο βιορυθμός είναι πολύ μεγάλος, διατρέ-

χει ολόκληρο τον χώρο.

Τα χέρια μας πλησιάζουν.

Εισχωρούν και το σώμα μας συνοδεύει αυτήν την κίνηση σαν να θέλαμε να στύψο-

υμε το οστό. Ασκούμε πίεση και με τα 10 μαξιλαράκια των δακτύλων.

Εισχωρούμε σαν να θέλαμε να σταματήσουμε την κυκλοφορία του αίματος.


Προσαρμόζουμε την πίεση κάτω από τα δάχτυλα μας.

Περιμένουμε το οστό να απλωθεί κάτω από τα δάχτυλα μας.

Νιώθουμε έναν κραδασμό και το οστό να διαστέλλεται.

Στο δικό σας σώμα κάνετε κίνηση ανοίγματος στους πνεύμονες σας.

Καθώς ανοίγουμε φτάνουμε σε σημείο στήριξης άνω.

Αρχίζει η κίνηση της εισχώρησης.

Τα χέρια πλησιάζουν, πηγαίνουν προς το έδαφος.

Ο θεραπευτής κινεί και την σπονδυλική του στήλη για να κάνει αυτήν την κίνηση ε-

ισχώρησης.

Περιμένουμε ώσπου να αισθανθούμε σφυγμό στα μαξιλαράκια των δαχτύλων. πε-

ριμένουμε έως ότου αυξηθεί το αίσθημα του σφυγμού. Η μικροκυκλοφορία των οστών. Αυ-

τό έρχεται και καταλαμβάνει τα δάχτυλα μας. Το οστό ζεσταίνεται και σπρώχνει τα δάχτυλα

σας προς τα έξω.

Σιγά-σιγά χαλαρώνουμε την πίεση. Σαν το οστό να έχει γεμίσει με αίμα.

Ξυπνάμε το οστό.

Ας το κάνουμε αυτό 2-3 φορές.

Μερικές φορές ο θεραπευόμενος έχει οστά κρύα και στεγνά. Έχει σημασία να α-

φυπνίσουμε τα οστά.

Κάνουμε σημείο στήριξης στο άνοιγμα.

Και ξεκινάμε.

Ο βιορυθμός ανοίγει ξεκινώντας από την κνήμη. Ίσως αναμειχθεί με τον βιορυθμό

ολόκληρου του σώματος.

Στην συνέχεια θα μπορούσαμε να αρχίσουμε κίνηση πάνω-κάτω στον άξονα του

σώματος.

Αφυπνίζουμε τον ρυθμό του οστού και την μικροκυκλοφορία και στην συνέχεια κά-

νουμε κινήσεις πάνω-κάτω στον άξονα.

Περνάμε στην απέναντι πλευρά.


_______________________________________________________________________________________________________


Όταν εισχωρεί ο δικός μας βιορυθμός στην κνήμη, τότε αρχίζουμε την κίνηση στον

άλλον. Κυρίως μην κάνετε έσω στροφή της κνήμης.

Πάμε πολύ αργά προς το έδαφος. Σαν τα χέρια μας να εισχωρούσαν στο έδαφος.

Σαν να θέλαμε να σταματήσουμε την κυκλοφορία του αίματος. Είναι μία πίεση κινούμενη

πίεση.

Κάνουμε σημείο στήριξης στο οστό.

Περιμένουμε να ανοίξει η καρδιά του οστού. Να γεμίσει και να διασταλεί. Να μεγα-

λώσει.

Ακολουθούμε αυτήν την διαστολή.

Η ίδια η κίνηση είναι πολύ απλή αλλά αυτό που συμβαίνει είναι πολύ ιδιαίτερο.

Ο χρόνος της εισχώρησης είναι πιο τονικός ενώ ο χρόνος της διαστολής είναι πιο

ανάλαφρος.

Κάνουμε ένα σημείο στήριξης στην ανοικτή θέση.

Συγχρονιζόμαστε με τον βιορυθμό.

Περιμένουμε όταν έρθει η στιγμή της εισχώρησης.

Αρχίζουμε να εισχωρούμε.

Μπορεί να είναι λίγο πιο γρήγορη η εισχώρηση.

Πιέζουμε και με τα 10 δάχτυλα.

Είναι πολύ καλή αυτή η εισχώρηση.

Αναζητούμε ακινησίες.

Πιέζουμε με τα 10 δάχτυλα.

Περιμένουμε να νιώσουμε σφυγμούς στα μαξιλαράκια των δαχτύλων κι΄όταν υπάρ-

χει σφυγμός σε όλα τα δάχτυλα… όλοι αυτοί οι σφυγμοί είναι κοινοί σε όλα τα δάχτυλα. Το

αίσθημα του σφυγμού αυξάνεται και όσο αυξάνεται αυτό το αίσθημα δεν κινούμαστε. Η

καρδιά του οστού ζεσταίνεται.

Ξεκινάμε πάλι.

Είναι σαν να φουσκώνει.

Κρατάμε το αίσθημα της ζέστης.

Αυτό κάνει παροχέτευση που είναι πολύ καλό για τις κνήμες.

Κάνουμε αυτήν την ακολουθία 2-3- φορές και περιμένουμε ώσπου ο σφυγμός της

μικροκυκλοφορίας να είναι άφθονος.

Πολύ συχνά, άνθρωποι που είναι σε στρες, λένε ότι νιώθουν «κομμένα» τα πόδια

τους και ότι δεν αισθάνονται τις κνήμες τους ή μπορεί να έχουν μούδιασμα.

Με την πίεση που ασκούμε αφυπνίζουμε το οστό.

Σφίγγουμε με τα μαξιλαράκια των δαχτύλων χωρίς να κάνουμε στροφή. Καθαρά

προς το έδαφος.

Μη φοβόσαστε την δύναμη.

Μη φοβόσαστε να σφίξετε με τα δάχτυλα.

Όταν όλα τα μαξιλαράκια των δαχτύλων έχουν αναλάβει δράση τότε έχουμε την

δύναμη αυτής της λαβής.

Αφήστε και τους αντίχειρες να κάνουν αυτήν την δουλειά.

Αφήστε τον σφυγμό να απελευθερωθεί.

Όσο πιο πολύ εκδηλώνονται οι σφυγμοί τόσο πιο πολύ θα έχετε αυτήν την διαστο-

λή που μας κάνει να επιστρέψουμε.

Αναμιγνύει την πίεση και την κίνηση.


_______________________________________________________________________________________________________


Θα τελειώσουμε κάνοντας και μία μικρή κίνηση στον κατακόρυφο άξονα πάνω-

κάτω.

Είναι ίσως λίγο δύσκολη λαβή γιατί υπάρχουν διαφορετικοί ρυθμοί σε ένα και μο-

ναδικό άγγιγμα.

Τώρα θα κάνουμε κάτι παρόμοιο στα άνω άκρα.

Πηγαίνουμε στον πήχη.

Η λαβή είναι κάτω από τον αγκώνα, στον πήχη, ο αντίχειρας είναι στην έξω μεριά

και τα δάχτυλα προς τα μέσα.

Αφύπνιση του πήχη.

Αρχικά πηγαίνουμε δεν αναζητούμε το αγγειακό σημείο στήριξης αλλά τον βιορυθ-

μό.

Την δεύτερη φορά αναζητούμε το σημείο στήριξης στα αγγεία.

Ο βιορυθμός είναι πιο μεγάλος στα χέρια μας. Ο βιορυθμός είναι πιο μεγάλος από

ολόκληρο το δωμάτιο.

Ξεκινάμε ξανά εισχωρώντας προς το έδαφος.

Δέκα σημεία στήριξης με τα μαξιλαράκια των δαχτύλων. Προσέξετε να μην χάσετε

αυτά τα μαξιλαράκια και την πίεση που ασκείτε με αυτά. Μερικές φορές τα δάχτυλα δεν

θέλουν να κάνουν αυτήν την δουλειά.

Περιμένουμε να εμφανιστεί ο σφυγμός. Όταν αισθανθείτε τον σφυγμό, περιμένετε

να αυξηθεί.

Ας αφήσουμε τον χρόνο ώστε η Εσωτερική Κίνηση να περάσει στο αίμα.

Αυτό συμβαίνει όταν το αίσθημα σφυγμού στα δάχτυλα μας αυξάνει.


Τώρα αρχίζει να ανοίγει, σαν να διαστέλλεται. Το οστό και η ζέστη…

Είμαστε τώρα στον βιορυθμό ολόκληρου του σώματος.

Όταν κάνουμε αυτήν την αγωγή ο στόχος μας δεν είναι να οργανώσουμε το σώμα.

Ο στόχος μας είναι αφυπνίσουμε τα οστά, να τα ξεκουράσουμε.

Αλλάζουμε χέρι.

Κάνουμε το ίδιο πράγμα.

Ας ξέρουμε ότι ο βιορυθμός είναι πολύ μεγαλύτερος από αυτό που σκεφτόμαστε.

Όταν εισχωρούμε πηγαίνουμε αρκετά γρήγορα. Σαν αυτή η ταχύτητα να πρέπει να

εκπλήξει την θεραπευόμενο.

Σημείο στήριξης στα οστά με τα δέκα δάχτυλα. Όχι με την παλάμη, αλλά με τα δάχ-

τυλα.


Την αγγειακή απόκριση. Που έρχεται στα δάχτυλα.

Περιμένουμε τον σφυγμό να σταματήσει να αυξάνεται.

Όταν σταματήσει να αυξάνεται αισθανόμαστε μία δύναμη να σπρώχνει τα δάχτυλα

μας από μέσα προς τα έξω. Σαν ένας όγκος που γεμίζει με υγρό.

Αποφεύγουμε να κάνουμε στροφή στον πήχη.

Χρειάζεται να βρούμε την σωστή ισορροπία ανάμεσα στην πίεση και την κίνηση.

Η πίεση καθοδηγείται από τον βιορυθμό.

Καθώς ανοίγουμε είναι σαν κάθε μαξιλαράκι των δαχτύλων να εισπνέει τον ρυθμό.

Όχι η παλάμη. Δεν συμβαίνει στην παλάμη αλλά στα δάχτυλα. Τα δάχτυλα χαλαρώνουν σαν


_______________________________________________________________________________________________________


να εισπνέουν την κίνηση. Χαλαρώνουν με μία βραδύτητα απέραντη. Εισπνέοντας την κίνη-

ση.

Δεν είναι απλή αυτή η κίνηση των δαχτύλων. Τα μαξιλαράκια των δαχτύλων είναι

σε πολύ μεγάλη κίνηση και δεν είναι εύκολο. Συχνά το κάνουμε αυτό με τις παλάμες.

Θα επιστρέψουμε τώρα στα κάτω άκρα για μια γενική εργασία.

Το ένα χέρι στην κνήμη και το άλλο στο μέσον του μηρού στο εμπρός μέρος. (Με τα

δάχτυλα των χεριών προς την κατεύθυνση της λεκάνης).

Θα πάρουμε τη σωστή θέση για να μπορούμε οι θεραπευτές να κινούμε το σώμα

μας πάνω-κάτω.

Σταθεροποιούμε τα πόδια μας με τρόπο που να μπορούμε να κάνουμε πλάγια κί-

νηση.

Τώρα θα κατευθύνουμε την κνήμη και τον μηρό προς τα πάνω με ταυτόχρονη κίνη-

ση εισχώρησης. Σαν να θέλαμε ολόκληρο το κάτω άκρο να το κάνουμε να συγκλίνει προς

τον γοφό.

Ο θεραπευτής σπρώχνει με το πίσω πόδι του.

Και τα δέκα μαξιλαράκια των δαχτύλων είναι «φυτεμένα» μέσα στους μύες.

Όταν νιώσουμε ένα άνοιγμα, αρχίζουμε την κίνηση προς τα κάτω.

Την πρώτη φορά είναι πιο δύσκολο, την δεύτερη καλύτερα για τον θεραπευόμενο

και λίγο πιο τονικό για τον θεραπευτή.

Ο θεραπευτής χρειάζεται να χρησιμοποιήσει την καμάρα του ποδιού του.

Ανεβαίνουμε και εισχωρούμε στα οστά. Είναι διπλή η κίνηση.

Πιέζουμε δυνατά στα πόδια μας.


Ανοίγει ολόκληρο το κάτω άκρο.

Δεν είναι απλώς μία κίνηση βάσης προς τα κάτω ή πάνω. Είναι ταυτόχρονα μία δι-

αστολή.

Καθώς κατευθυνόμαστε προς τα κάτω τα μαξιλαράκια των δαχτύλων βαθμιαία χα-

λαρώνουν σαν να ανοίγουν σε έκταση. Δεν χαλαρώνουν. Αυτό που κάνουμε είναι μια αργή

κίνηση έκτασης στα δάχτυλα μας.

Αλλάζουμε κατεύθυνση.

Τα μαξιλαράκια εισχωρούν στο οστό. Πιέζουν το οστό.

Αφήνουμε να εμφανιστεί στα δάχτυλα ο σφυγμός του σώματος.

Τα οστά ζεσταίνονται.

Όταν ο σφυγμός που αυξάνεται έχει σταματήσει να αυξάνεται, αρχίζουμε πολύ αρ-

γά να ανοίγουμε τα δάχτυλα μας για να απορροφήσουν την κίνηση. Και κάνουμε και κάτι

άλλο. Όταν σταματήσετε τα απορροφάτε την κίνηση με τα δάχτυλα φθάνετε στο σημείο να

διατείνετε τον μυ μέσα στην κίνηση. Ένας τρίτος χρόνος.

Είναι πολύ καλό για να απαλύνει το βαθύ στρες.

Αυτός είναι ο τρίτος χρόνος αυτής της αγωγής, θα σας το εξηγήσω αργότερα.

Θα το κάνουμε πάλι μαζί.

Τα δάχτυλα κυρτώνουν. Δεν σπρώχνουμε με τα δάχτυλα ανοιχτά αλλά τα κυρτώνο-

υμε λίγο ώστε να σπρώξουμε με τα μαξιλαράκια. Καθώς ανεβαίνω τα μαξιλαράκια κυρτώ-

νουν.



_______________________________________________________________________________________________________


Στην επιστροφή δεν αφήνω τα δάχτυλα να χαλαρώσουν απότομα, αλλά τα αφήνω

να ανοίξουν σιγά-σιγά.

Πρώτος χρόνος: κυρτώνουν και εισχωρούν.

Δεύτερος χρόνος: ανοίγουν. Όταν τελειώνει ο δεύτερος χρόνος, παίρνουμε ξανά με

κυρτωμένα δάχτυλα τον μυ και τον διατείνουμε. Με αυτόν τον τρόπο έχουμε ολόκληρο τον

βιορυθμό. Κάνω δύο πράγματα μέσα σε μία κίνηση.

Αλλάζουμε άκρο.

Στον πρώτο χρόνο πατάμε καλά στα πόδια μας. Σαν να κάνουμε πολεμικές τέχνες.

Κάνουμε μία δυναμική κίνηση.

Πατάμε καλά στα πέλματα μας. Χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε τα μπράτσα μας.

Πάμε.

Αρχίζει να ανεβαίνει το χέρι καθώς εισχωρούμε.

Είναι ο δύσκολος χρόνος όπου χρειάζεται να ασκήσουμε κάποια δύναμη. Σαν να

θέλαμε να πάρουμε τον μηρό και να τον στριμώξουμε στο σφηνοειδές οστό.

Περιμένουμε να ακούσουμε τον σφυγμό και μπαίνουμε στον βιορυθμό που εξέρχε-

ται.

Αρχίζει να ανοίγει…

Αρχίζουν αργά να ανοίγουν τα μαξιλαράκια των δαχτύλων…

Αρχίζουμε να υποχωρούμε με το σώμα μας… και ταυτόχρονα ξανακυρτώνουμε τα

δάχτυλα μας και διατείνουμε τον μυ ώσπου να φτάσει η ένταση στο σφηνοειδές.

Έλκουμε τον μυ κι άλλο ξεδιπλώνοντας τα πάντα.

Διατείνοντας τον μυ είναι σαν να ξετυλίγουμε την αιωνιότητα του σώματος.

Τώρα αρχίζουμε την κίνηση προς τα πάνω.

Η κίνηση βάσης προς τα κάτω είναι εύκολη για σας. Αυτό που προσθέτουμε είναι το

άνοιγμα των δαχτύλων.

Έλκουμε τον μυ, έλκουμε την ύλη.

Δεν χρειάζεται μεγάλη δύναμη. Απλώς πατάμε καλά στα πόδια μας, είναι δύσκολο

αυτό που σας ζητώ.

Δεν φτάνουμε στο σημείο να συνδέσουμε του άξονες. Σας ζητάω να κάνετε δύο

πράγματα ταυτόχρονα.

Καθώς ανεβαίνουμε, στην κίνηση βάσης ταυτόχρονα εισχωρούμε.

Περιμένουμε να φτάσει ο σφυγμός στα δάχτυλα.

Καθώς κατεβαίνει το χέρι μας το χέρι αρχίζει να ανοίγει, να μην είναι κυρτωμένο,

γιατί συμβαίνει κάποια διαστολή κάτω από τα χέρια μας.

Στην Τρίτη φάση κυρτώνουμε πάλι τα δάχτυλα.

Κάνω δύο διαφορετικά πράγματα στον ίδιο άξονα.

Σας ζητάω συνέχεια να διαφοροποιείτε το άγγιγμα σας και αυτό δεν είναι απλό, εί-

ναι δύσκολο. Αλλιώς θα ήταν μια απλή κίνηση πάνω-κάτω. Σας βάζω να κάνετε υψηλού ε-

πιπέδου θεραπεία.

Θα τελειώσουμε με μία λαβή του θυρεοειδούς.

Τα χέρια μέσα στις μασχάλες.

Μαζεύουμε τα δάχτυλα.


_______________________________________________________________________________________________________


Δεν θα σκεφτούμε καθόλου την αρτηρία. Θα την ενεργοποιήσετε. Αν δεν συμβεί

αυτό δεν στενοχωριόμαστε. Όσο πιο πολύ πάμε ψάχνοντας να βρούμε την αρτηρία, τόσο

πιο λίγο έρχεται.

Έλκουμε τον θώρακα προς τα πάνω.

Προσπαθούμε να μαλακώσουμε τους θωρακικούς.

Γλιστράμε προς τα πάνω. Είναι τόσο ανακουφιστικό όταν γλιστράει ο θωρακικός.


Ξεκινάμε προς τα κάτω.

Να γίνει ένα ωραίο γλίστρημα ως το σημείο που θα κάνει μια όμορφη αναπνοή.

Όσο είναι σφιγμένος ο θωρακικός η αρτηρία δεν πρόκειται να εμφανιστεί. Οι σφιγ-

μένοι θωρακικοί πιέζουν.



Αρχίζουμε πάλι προς τα πάνω με γλίστρημα.

Τώρα με τελείως φυσικό τρόπο θα έρθουν τα δάχτυλα σας να κάνουν σημείο στήρι-

ξης στις αρτηρίες δεξιά-αριστερά.


Βλέπετε αν παίρνετε σφυγμό από τις μασχαλιαίες αρτηρίες.

Είναι συμμετρικό. Μπορεί να εμφανιστεί στην μία ή την άλλη πλευρά.

Διορθώστε αν χρειάζεται τα δάχτυλα να είναι πιο πολύ μέσα στην μασχάλη.

Βλέπουμε αν υπάρχει κάποια έλλειψη συγχρονισμού. Αυτή ρυθμίζεται.

Βλέπουμε αν ο σφυγμός έρχεται με διάχυτο τρόπο.

Ξεκινάμε προς τα κάτω.

Σημείο στήριξης κάτω.

Αρχίζουμε πάλι προς τα πάνω.

Θα κάνουμε αγγειακό σημείο στήριξης για τις μασχαλιαίες αρτηρίες.

Αφήνουμε να γίνει η δουλειά.

Παρατηρούμε αν υπάρχει κάποια διαφορά ανάμεσα στη δεξιά ή αριστερή αρτηρία.

Φτάνει η ζέστη στα χέρια μας.

Τώρα αρχίζει ένας βιορυθμός της αρτηρίας. Ξεκινώντας από την αρτηρία γίνεται μια

διαστολή. Είναι σαν τα δάχτυλα μας να απορροφούν την αρτηρία.

Έχουμε τον βιορυθμό του σφυγμού της αρτηρίας. Δεν είναι εύκολο.

Φτάνουμε στο ουδέτερο σημείο.

Θα βάλουμε τα χέρια μας στον θυρεοειδή.

Τα οχτώ δάχτυλα δεξιά-αριστερά στον θυρεοειδή. Το μικρό δάχτυλα πολύ κοντά

στην κλείδα.

Πολύ απαλό άγγιγμα. Οι αντίχειρες είναι στον αέρα.

Πολύ απαλό άγγιγμα.

Ο θυρεοειδής είναι ένας ολόκληρος κόσμος.

Ίσως αισθανθούμε το ένα χέρι να ανεβαίνει το άλλο να κατεβαίνει σαν να κάναμε

αγωγή στο δέρμα. Τόσο απαλά.

Κάντε όλες τις κινήσεις που αισθανόσαστε στα δάχτυλα σας. Μερικές φορές μπορεί

να νιώσετε ότι κάνετε στροφή ή ότι ανοίγει.

Εισάγουμε την Εσωτερική Κίνηση στον θυρεοειδή.


_______________________________________________________________________________________________________


Είναι σαν να κάναμε μια αισθητήρια ενδοσκόπηση στο σημείο στήριξης.

Υπάρχει πολύ αμοιβαιότητα.

Σε κάθε σημείο στήριξης κάνουμε μία μικρή ενδοσκόπηση.

Τελειώνετε κατά βούληση με ότι έρθει.

Θα αλλάξουμε ρόλους.

Όταν κάποιος έχει οξύ στρες λέμε ότι έχουν κοπεί τα πόδια του. Ψυχολογικά αυτό

το άτομο χάνει την δύναμη προσαρμογής. Αυτό μας επιτρέπει να ξαναβάλουμε κίνηση στα

πόδια του. Ψυχολογικά οι σκέψεις ησυχάζουν. Ξαναβρίσκουμε τα κάτω άκρα μας.

Θα ξαναρχίσουμε με τον βιορυθμό.

Αυτό που σας ζητώ είναι δύσκολο. Ζητώ να μην εργαστείτε μόνο με τις παλάμες αλ-

λά να γίνεται σαν τους πιανίστες. Θα έχουμε αυτήν την κίνηση όπου τα μαξιλαράκια των

δαχτύλων μπαίνουν σε μία κύρτωση και μετά κάνουν ένα άνοιγμα που είναι διαφορετικό

από το να κατεβαίνει ολόκληρη η παλάμη. Είναι διπλή κίνηση. Δεν είναι εύκολη.

Αρχικά (στην κνήμη) κάνουμε μία κίνηση σύγκλισης όπου τα χέρια κατεβαίνουν

προς το έδαφος. Με ολόκληρο το σώμα μου μπαίνω μέσα στο οστό με τα μαξιλαράκια των

δαχτύλων μου. Χρησιμοποιώ το βάρος της πλάτης μου για να μπω.

Μικρή πίεση των μαξιλαριών.



Αυτό το άγγιγμα είναι σαν να θέλουμε να σταματήσουμε την κυκλοφορία.

Στην συνέχεια αρχίζει να ανοίγει η λαβή μας.

Το πρώτο πήγαινε-έλα δεν είναι και το καλύτερο.

Αφήνουμε να αρχίσουν να ανοίγουν τα χέρια μας.

Καθώς ανοίγουν τα χέρια μας αισθανόμαστε το οστό που ρουφάει σαν να είναι ένα

σφουγγάρι.

Η ζέστη αρχίζει να επεκτείνεται στο σώμα.

Η κίνηση εισχωρεί στον μυελό του οστού.

Τώρα θα αναζητήσουμε την μικροκυκλοφορία του οστού.

Ο ρυθμός εισχωρεί.

Τα χέρια μας πηγαίνουν προς το έδαφος χωρίς περιστροφή της κνήμης.

Βαθμιαία τα μαξιλαράκια των δαχτύλων μας εισχωρούν στο οστό.

Αυτός είναι ο πρώτος χρόνος αυτής της λαβής, η τονική φάση.

Εμφανίζονται σφυγμοί στα μαξιλαράκια των δαχτύλων σας. Σε ένα δάχτυλο… σε

δύο δάχτυλα… Σιγά-σιγά αυξάνεται το αίσθημα των σφυγμών στα μαξιλαράκια. Κάποια

στιγμή σταματάει να αυξάνεται.

Στην συνέχεια αρχίζει να αντιστρέφεται η κίνηση.

Πολύ βαθμιαία αρχίζουν τα δάχτυλα να χαλαρώνουν. Σαν να θέλουν να απορροφή-

σουν το εσωτερικό του οστού.

Πηγαίνουμε στην άλλη κνήμη.

Πηγαίνουμε προς το έδαφος. Εισχωρούμε.

Τα μαξιλαράκια των δαχτύλων εισχωρούν στο οστό. Σαν να θέλουμε να στριμώξου-

με την κνήμη στο τραπέζι.



_______________________________________________________________________________________________________


Να έρθει ο σφυγμός στα δάχτυλα μας.

Περιμένουμε ώσπου να έλθει ο σφυγμός σε όλα τα μαξιλαράκια, αν είναι δυνατόν.

Παρακολουθούμε την εξέλιξη του σφυγμού που μεγαλώνει. Όταν σταματήσει να

μεγαλώνει ή ένταση του σφυγμού αρχίζουμε να νιώθουμε την διαστολή.

Χαλαρώνουμε αργά τα δάχτυλα, σαν να απορροφούμε το εσωτερικό του οστού.

Σημείο στήριξης στην άνω θέση.

Αυτό το σημείο στήριξης του ανοίγματος είναι πολύ ενδιαφέρον. Έχουμε ένα άλλο

είδος σφυγμού, πιο διάχυτο.

Συγχρονίζουμε με τον μεγάλο βιορυθμό ολόκληρου του σώματος. Είναι ζήτημα

συγχρονισμού.

Τολμήστε να εισχωρήστε με όλο σας τον ρυθμό.

Σαν να θέλετε να στριμώξετε την κνήμη πάνω στο στρώμα.


Κρατάμε την πίεση με τα χέρια αλλά αφήνουμε κάτι να χαλαρώσει στα οστά μας.

Σημείο στήριξης που κρατάει τουλάχιστον 30 δευτερόλεπτα.

Μερικές φορές μπορούμε να ακούσουμε τους σφυγμούς, άλλες όχι.

Αρχίζουμε βαθμιαία να χαλαρώνουμε τα δάχτυλα για να απορροφήσουμε το άνο-

ιγμα.

Αφήνουμε να εγκατασταθεί ξανά ο ρυθμός.

Πάμε στους πήχεις.

Είναι πιο αποτελεσματικό να έχουμε την εναλλαγή κάτω και άνω άκρων.

Ξεκινάμε με την σύγκλιση.

Εισερχόμαστε στα οστά ενώ εκφράζουμε τον βιορυθμό των οστών. Είναι μια φάση

που τα χέρια μας σφίγγουν το οστό και ο πήχης πιέζεται προς το έδαφος.


Χωρίς έσω στροφή.

Είναι μια κίνηση βάσης οροφή-πάτωμα.

Αν το άτομο έχει τόσο μεγάλη ένταση που έχει φτάσει στο σημείο να μην έχει κα-

θόλου κίνηση μέσα του, τότε παίρνουμε τον δικό μας βιορυθμό για να εισχωρήσουμε στο

σώμα του ανθρώπου. Στο σημείο στήριξης θα αρχίσει να ανταποκρίνεται.

Πηγαίνουμε στον άλλο πήχη.

Αυτό που θα κάνουμε τώρα στον πήχη θα μπορούσαμε να το κάνουμε και στον

βραχίονα. Ή θα μπορούσατε να έχετε ένα χέρι στον βραχίονα και το άλλο στον πήχη.

Τα χέρια του θεραπευτή πλησιάζουν ενώ ταυτόχρονα εισχωρούν προς το πάτωμα.

Με αντίστροφη κίνηση τα δάχτυλα αρχίζουν βαθμιαία να χαλαρώνουν.

Ξανά τα δάχτυλα εισχωρούν στο οστό, προς το πάτωμα.

Δεν κάνουμε καθόλου έσω στροφή.


Κάνουμε επαφή με τον σφυγμό.

Τώρα κατεβαίνουμε πάλι στα κάτω άκρα.

Το ένα χέρι μας στον μηρό και το άλλο στην κνήμη.

Πατάμε σταθερά στα πόδια μας.

Η κίνηση σε τρεις φάσεις.

Στο πρώτο στάδιο τα χέρια ανεβαίνουν προς το κεφάλι ενώ ταυτόχρονα αρχίζουν να

εισχωρούν.


_______________________________________________________________________________________________________


Σημείο στήριξης ψηλά.

Τώρα αρχίζει το άνοιγμα του χεριού.

Παίρνει κάποιο χρόνο η πρώτη κίνηση.

Σημείο στήριξης κάτω.

Αρχίζουμε πάλι μαζί.

Προς τα πάνω εισχωρώντας προς το οστό. Σαν να θέλουμε να συγκλίνουμε ολόκλη-

ρο το μηρό προς το κρανίο.

Σημείο στήριξης ψηλά.


Τώρα αρχίζει το χέρι να ανοίγει βαθμιαία καθώς κατεβαίνει προς τα πόδια. αρχίζο-

υν τα δάχτυλα να ανοίγουν ενώ ταυτόχρονα κατεβαίνουν.

Όταν τελειώσει αυτό το στάδιο συνεχίζει η κίνηση των χεριών προς τα κάτω, αλλά

αρχίζουν αν κυρτώνουν τα δάχτυλα και να έλκουν τον μυ. Είναι το τρίτο στάδιο όπου διατε-

ίνουμε τον μυ.

Η διάταση που κάνουμε φτάνει στο κρανίο. Φτάνει σε πάρα πολύ μεγάλο μήκος.

Πηγαίνουμε στο άλλο πόδι.

Ας ξαναδούμε τα τρία στάδια αυτής της λαβής.

Πρώτο στάδιο: ανεβαίνει το χέρι προς το κεφάλι ενώ συγχρόνως εισχωρούμε.


Αρχίζουμε να χαλαρώνουμε τα δάχτυλα.

Αφήνουμε να διασταλεί το σώμα.

Βαθμιαία χαλαρώνουμε τα δάχτυλα.

Όταν φτάσουμε προς το τέλος κυρτώνουμε ξανά τα δάχτυλα και διατείνουμε τους

μύες. Μακριά… πολύ μακριά… πέρα από το φυσικό σώμα.

Είναι σαν να ξετυλίγουμε τον χρόνο.

Η δυσκολία είναι να έχουμε αυτήν την διαστολή που έχουμε στο χέρι μας και συγ-

χρόνως να περάσουμε αυτήν την διαστολή στην διάταση, στην διάρκεια της ίδια κίνησης.

Μετά το τέλος της διαστολής, καθώς πηγαίνουμε προς το κάτω, πιάνουμε τον μυ

και αρχίζουμε την διάταση. Η διάταση αυτή φτάνει μέχρι τα οστά.

Όταν η φυσική κίνηση σταματάει η ύλη συνεχίζει να ταξιδεύει.

Θα δουλέψουμε τους θωρακικούς.

Τα τέσσερα δάχτυλα ενωμένα, μπαίνουν στη μασχάλη ενώ ο αντίχειρας είναι πάνω

στον θωρακικό.

Δεν χρειάζεται να σφίγγουν πολύ τα δάχτυλα.

Με την παλάμη μας έλκουμε τους θωρακικούς.

Ένα ωραίο γλίστρημα της παλάμης.

Για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε το στρες χρειάζεται να αποκαταστήσουμε

τα επίπεδα γλιστρήματος στο σώμα.


Αυτό ανακουφίζει. Δεν είναι πια κολλημένοι οι ιστοί. Ανακουφίζει και σωματικά και

ψυχικά.

Αρχίζει η κίνηση προς τα κάτω.

Γλιστράμε ολόκληρο τον θώρακα σαν φτάνει μέχρι την λεκάνη.

Αφήνουμε την κίνηση να πάρει μεγαλύτερο μήκος.

Αρχίζουμε πάλι προς τα πάνω.


_______________________________________________________________________________________________________


Θα κάνουμε δύο στήριξης.

Ένα από αυτά είναι στις μασχαλιαίες αρτηρίες. Τα δάχτυλα μας έρχονται να συναν-

τήσουν τις αρτηρίες. Αυτό που θα νιώσουμε είναι ο σφυγμός που θα εμφανιστεί.

Αρχίζει να αυξάνεται το αίσθημα σφυγμού στα χέρια μας. Κάνουμε μια μικρή σύγ-

κριση, αριστερά-δεξιά. Ίσως να δούμε ότι δεν είναι συμμετρικά και θα δούμε ότι προχω-

ρώντας αυτή η εργασία θα αποκατασταθεί η συμμετρία. Αν δεν έρθει η συμμετρία αυτό

σημαίνει ότι υπάρχει μια διαφορά γενικά στις εντάσεις του σώματος αριστερά-δεξιά.

Στη συνέχεια ας κοιτάξουμε αν οι σφυγμοί διαχέονται στο σώμα. Αν το άτομο είναι

πολύ σφιγμένο είναι ξεκάθαρο. Μερικές φορές μπορεί να μην αισθάνεστε καθόλου σφυγ-

μός. Μπορεί να είναι πολύ στεγνός, χωρίς ροή. Όταν χαλαρώσουν οι αρτηρίες σε ένα μέρος

του σώματος αυτό χαλαρώνει τις αρτηρίες σε όλο το σώμα. Οι αρτηρίες συνδέονται με το

συγκινησιακό κέντρο και αυτό ησυχάζει το ψυχικό μας στρες.

Όταν πια οι αρτηρίες και οι θωρακικοί έχουν χαλαρώσει αρχίζει να γίνεται δουλειά

στους πνεύμονες και σε άλλα μέρη του σώματος.

Είναι καλά για όλους;

Πηγαίνουμε στον θυρεοειδή.

Πολύ απαλά τα δάχτυλα μας, χωρίς τον αντίχειρα.

Σαν να θέλαμε να κάνουμε αγωγή στο δέρμα.

Βάζουμε τα δάχτυλα μας στον θυρεοειδή.

Θα μπορούσαμε να κάνουμε και αντίστροφη κίνηση.

Πραγματικά βάζουμε τον εαυτό μας σε κατάσταση ενδοσκόπησης.

Ότι κίνηση κι αν κάνουμε θα νιώσουμε διάφορες κινήσεις. Στροφές, κινήσεις που

εισέρχονται κλπ.

Αφήνουμε να εισχωρήσει η κίνηση και στον θυρεοειδή. Όταν ο θυρεοειδής δεν λει-

τουργεί καλά οι άνθρωποι αισθάνονται κουρασμένοι.

Παρατηρήστε αν αυτό που κάνουμε αλλάζει την φωτεινότητα. Το μπλε, το κίτρινο.

Αν αλλάζει η κίνηση στην φωτεινότητα. Αυτό για σας που έχετε πρόσβαση στην φωτεινότη-

τα.

Ο θυρεοειδής γίνεται λίγο σαν μια μεγάλη σπείρα, μια έλικα που καταλαμβάνει με

την κίνηση του όλο το δωμάτιο. Κάνει διπλές έλικες και γεμίζει όλον τον χώρο. Αυτή η κίνη-

ση γίνεται έξω από το σώμα. Όταν κινείται ο θυρεοειδής ένας ολόκληρος όγκος έξω από το

σώμα κινείται. Δεν είναι ένα πραγματάκι. Θα δείτε ότι κάποια στιγμή αυτή η κίνηση γίνεται

πολύ πιο μεγάλη από αυτό που χωράει στη σκέψη σας.

Μπορείτε να ανταλλάξετε εμπειρία.


_______________________________________________________________________________________________________


Θα σας μιλήσω τώρα για τις παθολογίες του στρες. Στο σχήμα περιγράφεται ένα

σύγχρονο μοντέλο του στρες. Το έχουμε δει ήδη από χθες, είναι οι παράγοντες που συμβά-

λουν στην αντίδραση του στρες. Το νευρικό σύστημα, το νευροφυτικό σύστημα, το σύστη-

μα υποθάλαμος-υπόφυση-επινεφρίδια και το ανοσοποιητικό. Αυτές οι αντιδράσεις στο

στρες θα εξαρτηθούν από την προσωπική ιστορία του κάθε ανθρώπου και την κοινωνική

υποστήριξη που έχει. Δηλαδή όλο το σύστημα της αντίδρασης στο στρες είναι εξατομικευ-

μένο. Σ’αυτήν την στήλη βλέπουμε τις διαταραχές λόγω στρες. Από τη στιγμή που βγαίνου-

με από την φυσιολογία έχουμε διαταραχές ύπνου, διαταραχές στο γνωσιακό επίπεδο, όλα

τα συμπτώματα που έχουμε δει. Έχουμε προσθέσει εδώ τους εθισμούς. Είναι ειδικά σε αυ-

τήν την φάση που οι άνθρωποι εθίζονται σε ουσίες.

Στην επόμενη στήλη υπάρχουν οι κοινωνικές και θεραπευτικές παρεμβάσεις. Αν το

στρες συνεχίσει και αν το άτομο δεν κάνει τίποτε για να λύσει το πρόβλημα –όχι να αφαι-

ρέσει τους παράγοντες που το προκαλούν αλλά να διαχειριστεί τον τρόπο που αντιδρά σε

αυτούς.

Στο τρίτο μέρος φτάνουμε στις λειτουργικές διαταραχές. Και ανάλογα με το τι θα

συμβεί εκεί, οδηγούμαστε είτε στην ασθένεια είτε στην υγεία. Είναι το μοντέλο του McE-

wen. Σε αυτήν την στήλη δεν υπάρχει ακόμα ασθένεια. Αλλά μετά αρχίζουν να εμφανίζον-

ται δυσλειτουργίες. Αν κάνουμε αυτό που πρέπει οδηγούμαστε σε κατάσταση υγείας αλλά

μπορεί να φτάσουμε και σε ασθένεια.

Στο στρες λοιπόν οδηγούμαστε από την φυσιολογική κατάσταση στην παθολογία.


_______________________________________________________________________________________________________


Διάφορες δράσεις γρήγορης προσαρμογής είναι προστατευτικές. Δηλαδή το σύντο-

μο στρες είναι μερικές φορές προστατευτικό γιατί ενισχύει το ανοσοποιητικό. Οι δράσεις

προσαρμογής στο στρες που διαρκούν πολύ χρόνο είναι βλαβερές. Για παράδειγμα η αδρε-

ναλίνη: υπό κανονικές συνθήκες ενεργοποιεί το καρδιαγγειακό. Αν έχουμε όμως υπερβολι-

κή έκλυση, προκαλείται αρτηριοσκλήρωση. Η κορτιζόλη κινητοποιεί τα ενεργητικά αποθέ-

ματα του οργανισμού και έχει αντιφλεγμονώδη δράση, αλλά αν κι αυτή εκλύεται σε υπερ-

βολική ποσότητα στο σώμα δημιουργεί αντιστάσεις στην ινσουλίνη και μπορεί να δημιουρ-

γήσει διαβήτη, αρτηριοσκλήρωση και παχυσαρκία. Δηλαδή ουσίες που είναι φυσιολογικές

και απαραίτητες στον οργανισμό σε υπερβολική ποσότητα δημιουργούν παθολογικές κα-

ταστάσεις.

Ο τίτλος εδώ είναι η επίδραση του στρες στο ανοσοποιητικό σύστημα. (διαφάνεια

που δεν έχουμε).

- Το οξύ στρες μειώνει το ποσοστό των αιμοπεταλίων στο αίμα. Έχουν γίνει πολ-

λές έρευνες σε φοιτητές ιατρικής που περνάνε τις γραπτές τους εξετάσεις για το

δίπλωμα. Τους παίρνουν αίμα πριν τις εξετάσεις και μετράνε το ποσοστό των

αιμοπεταλίων. Η εξέταση επαναλαμβάνεται μετά τις εξετάσεις όπου παρατηρε-

ίται μείωση αυτού του ποσοστού. Η αποκατάσταση γίνεται μέσα σε λίγες ημέ-

ρες.

- Το οξύ στρες μειώνει την άμυνα απέναντι στο ιό του έρπη. Παρατηρείται σε

πολλούς φοιτητές που περνάνε εξετάσεις να εμφανίζουν επιχείλιο έρπη. Προσ-

βάλλονται τα λευκά αιμοσφαίρια και δεν μπορούν να επιτεθούν επαρκώς στους

ιούς.

- Το χρόνιο στρες προκαλεί μείωση της δυνατότητας αντίδρασης του ανοσοποιη-

τικού συστήματος.


_______________________________________________________________________________________________________


Το ψυχοκοινωνικό στρες τροποποιεί την δραστηριότητα των κυττάρων ΝΚ (natural

killers). Είναι λευκά αιμοσφαίρια που έχουν εξειδικευτεί να εξοντώνουν τα καρκινικά κύτ-

ταρα, τα οποία ο οργανισμός δημιουργεί συνεχώς. Αυτά λοιπόν τα ΝΚ έρχονται και σκοτώ-

νουν τα όποια αλλοιωμένα κύτταρα στον οργανισμό. Αυτά θίγονται από το στρες και όχι

μόνο μειώνονται σε αριθμό αλλά και αυτά που μένουν ελαττώνουν τη δράση τους.

Είπαμε ότι η μία από τις επιδράσεις του στρες είναι η αύξηση των κυτοκινών οι ο-

ποίες επίσης απορρυθμίζουν το ανοσοποιητικό. Αυτές τις αντιδράσεις τις βρίσκουμε σε πα-

θολογίες όπως η ρευματοειδής πολυαρθρίτιδα, η ψωρίαση, η αρτηριοσκλήρωση, η ασθένε-

ια του Κρον, εμφράγματα και ένας αριθμός νευροεκφυλιστικών ασθενειών.

Θα κοιτάξουμε τώρα όλα τα όργανα που μπορεί να προσβληθούν.

- Η καρδιά και η αρτηριακή πίεση

o Αρτηριακή υπέρταση. Είναι ένα πρόβλημα απορρύθμισης της αρτηριακής

πίεσης και αποτελεί μέρος της παθολογίας του στρες που είναι πολύ γνωστό και στον ιατρι-

κό κόσμο. Το 95% των υπερτασικών οφείλεται σε αυτό. το υπόλοιπο οφείλεται είτε σε

φάρμακα είτε σε δυσλειτουργία των νεφρών. Η υπέρταση παρουσιάζεται σε ανθρώπους

που έχουν επαναλαμβανόμενο στρες σε μακρά διάρκεια. Το λέμε αλλιώς: «αυτός δίνει συ-

νεχείς μάχες που δεν τις κερδίζει». Όταν λοιπόν δέχεστε κάποιον με υπέρταση μπορεί να

σας πει «δεν πάω καλά, έχω ένταση». αλλά πιθανόν δεν έχει συνδέσει την υπέρταση του με

το στρες του. Αν σας πει λοιπόν κι αυτό, ότι έχει αρτηριακή πίεση, θα καταλάβετε ότι πάσ-

χει από χρόνιο στρες και θα κάνετε αγωγή όπως συνήθως. Δηλαδή υπάρχει δουλειά συνο-

δείας που πρέπει να γίνει.


_______________________________________________________________________________________________________


o Αν κάνουμε αγωγή για αρκετό διάστημα μπορεί να μειωθεί η υπέρταση. Η

υπέρταση είναι ευαίσθητη στην ΣΨΠ. Αντιδρά πάρα πολύ καλά. Γιατί η μέθοδος μας ρυθμί-

ζει όλο το σώμα. Κι επειδή είναι πρόβλημα που έχει να κάνει με την συνολική κατάσταση

του σώματος, ακόμα κι αν παίρνει φάρμακα εσείς συνεχίζετε. Ο γιατρός θα δει κάποια

στιγμή ότι πρέπει να μειώσει τα φάρμακα. Εσείς δεν έχετε τίποτε να αλλάξετε στην θεραπε-

ία. Μόνο να σκεφτείτυε ότι πρέπει να κάνετε αυτό που θα κάνατε σε έναν άνθρωπο με χρό-

νιο στρες. Δεν είναι δηλαδή μία ασθένεια των αγγείων. Έχει να κάνει με την συνολική ζωή


_______________________________________________________________________________________________________


του ανθρώπου. Το ίδιο μπορούμε να κάνουμε και με τους υποτασικούς γιατί το σημείο

στήριξης ρυθμίζει την πίεση γενικά. Δηλαδή το σημείο στήριξης ρυθμίζει εν γένει το νευρο-

φυτικό σύστημα. Πάντα είχα καλά αποτελέσματα με τα περιστατικά μου.

o Έμφραγμα το μυοκαρδίου, όταν γίνει μαζική εισροή κυτοκινών μέσα στο

αίμα.

Σας λέω επί τροχάδην, σε τι χρησιμεύει ο θυρεοειδής. Διασφαλίζει την ρύθμιση της

θερμοκρασίας του σώματος. διαχειρίζεται τον μεταβολισμό λιπών, σακχάρων και πρωτεϊ-

νών. Την ανάπτυξη των οστών. Διεγείρει την κατανάλωση του οξυγόνου στους ιστούς. Στο

σχήμα βλέπετε πού βρίσκεται. H THS είναι μία από τις ορμόνες του θυρεοειδούς.

Όταν έχουμε χρόνιο στρες μπορεί να καταλήξει σε αυτοάνοσα νοσήματα του θυ-

ρεοειδούς. Ανάλογα με το κάθε άτομο μπορεί να υπάρχει υποθυρεοειδισμός ή Hashimoto.

Ή υπερθυρεοειδισμός (ασθένεια Basedow). Στον υποθυρεοειδισμό οι άνθρωποι έχουν την

τάση να παχαίνουν και να κοιμούνται. Ενώ στον υπερθυρεοειδισμό οι άνθρωποι αδυνατί-

ζουν και είναι υπερκινητικοί.


_______________________________________________________________________________________________________


Υπερθυρεοειδισμός θα πει ότι υπερλειτουργεί. Υποθυρεοειδισμό θα πει ότι δεν λε-

ιτουργεί αρκετά. Μπορεί όμως να υπάρχει υπερθυρεοειδισμός λειτουργικός. Δηλαδή το

άτομο μπορεί να μην δείχνει τίποτε στις αναλύσεις αίματος αλλά έχει ήδη σημάδια υπερ-

θυρεοειδισμού έκδηλα. Δηλαδή νιώθει κρύο, είναι υπερκινητικός κλπ. Ο θυρεοειδής λειτο-

υργεί μαζί με άλλα συστήματα. Καμιά φορά μπορεί να υπάρχει όζος. Αυτό δεν δηλώνει ού-

τε υπέρ ούτε υποθυρεοειδισμό. Υπάρχουν αντισώματα που στρέφονται ενάντια στον θυ-

ρεοειδή. Μπορεί να μην λειτουργεί ούτε υπέρ, ούτε υπό αλλά τα αντισώματα να υπάρχουν.

Αυτό είναι αυτοάνοσο νόσημα. Και αν πρόκειται για τον θυρεοειδή έχουμε τα αυτοάνοσα

του θυρεοειδούς και αν πρόκειται για τις αρθρώσεις μιλάμε ρευματοειδή πολυαρθρίτιδα.

Ενώ υπάρχει υπέρ και υποθυρεοειδισμός που δεν είναι αυτοάνοσα. Αλλά αν συνεχιστούν

μπορεί να μετατραπούν σε τέτοια. Όλο αυτό μπορεί να προκληθεί σε ένα έδαφος με γενε-

τική προδιάθεση ή μπορεί να προέρχεται από περιβαλλοντικούς παράγοντες. Και το στρες

έχει μια βαρύνουσα θέση σε όλα αυτά.

Θα μιλήσουμε τώρα για το στρες και τον διαβήτη.

Σας τα δίνω βέβαια όλα σε γενικές γραμμές γιατί δεν μπορεί να γίνει λεπτομερής

αναφορά σε λίγες ώρες για όλα αυτά τα πράγματα. Αν έρθει κάποιος ασθενής και σας ανα-

φέρει κάποια από αυτές τις παθολογίες, σίγουρα δεν έχει προσβληθεί έτσι. Προηγείται κά-

ποια διαδικασία που τον οδηγεί σε αυτήν την κατάσταση. Και βέβαια αυτό είναι κάτι που

πρέπει να το γνωρίζετε γιατί αυτό σας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για έναν άν-

θρωπο που υποφέρει από χρόνιο στρες. Μην πείτε «πώς θα θεραπεύσω τον θυρεοειδή»!

Ενώ αν αντιληφθείτε ότι του συμβαίνει αυτό γιατί έχουν προηγηθεί γεγονότα που οδήγη-

σαν εκεί, τότε κάνετε αγωγή στο ίδιο το άτομο και όχι στην ασθένεια του.


_______________________________________________________________________________________________________


- Θα ήθελα να ρωτήσω, όταν έχουμε τέτοιες δυσλειτουργίες, που έχουν προκλη-

θεί από το στρες, είναι αρκετή η μία συνεδρία την εβδομάδα για να εναρμονίσει

και να αναδιοργανώσει το σώμα;

Nadine: Ναι, αλλά εξαρτάται από την περίπτωση, από την ένταση… αν αρκεί ή όχι

θα φανεί. Και πώς δουλεύει στο ενδιάμεσο ανάμεσα σε δύο συνεδρίες. Αλλά επαναλαμβά-

νω δεν πρόκειται να θεραπεύσετε την παθολογία. Εσείς περιθάλπετε το άτομο ακριβώς

όπως κάνετε στην ΣΨΠ. Δηλαδή στον θυρεοειδή μπορεί να υπάρχει μια ειδική λαβή αλλά

σε όλα τα άλλα όπως ο διαβήτης, δεν υπάρχει μία «λαβή» ΣΨΠ που να τον αφορά. Το ίδιο

και για την υπέρταση. Κάποιος μου έχει πει ότι από τότε που τον περιθάλπω με την ΣΨΠ η

υπέρταση του έχει εξαφανιστεί. Κάποιος άλλος είπε ότι ρυθμίστηκε ο διαβήτης του. Και ο

θεραπευτής δεν ήξερε ότι ο θεραπευόμενος είχε αυτό το πρόβλημα. Είχε ρυθμίσει όλο το

σύστημα. Σας μαθαίνω κάποιες γνώσεις για τις παθολογίες για να μπορείτε να τα συνδέσε-

τε.

Για τον διαβήτη. Το στρες μπορεί να συμμετάσχει στην δημιουργία υπεργλυκαιμίας.

Η αδρεναλίνη δημιουργεί υπεργλυκαιμία. Είναι φυσιολογικό. Η αδρεναλίνη φέρνει τα σάκ-

χαρα στο αίμα για να δράσουν πιο γρήγορα. Η δράση των κατεχολαμινών είναι ενάντια

στην ινσουλίνη που δημιουργεί υπογλυκαιμία. Αν υπάρχει πολύ αδρεναλίνη μπορεί να πά-

θουμε υπεργλυκαιμία. Η ορμόνη ACTH και οι ενδορφίνες αναστέλλουν επίσης την έκλυση

της ινσουλίνης. Και είναι καλή η ενδορφίνη γιατί πονάμε λιγότερο αλλά μειώνει την ινσου-


_______________________________________________________________________________________________________


λίνη. Μπορεί να προκαλέσει αυτό που ονομάζουμε διαβήτη εξαρτώμενο από την ινσουλίνη

που είναι ο τύπος Ι. Είναι ο διαβήτης που παρουσιάζεται συχνά στους νέους.

Αυτό (δείχνει) μπορεί να το δημιουργήσει μια διαταραχή του μεταβολισμού και

μπορεί να προκαλέσει διαβήτη τύπου ΙΙ. Είναι ο διαβήτης που είναι ανθεκτικός στην ινσου-

λίνη. Είναι ο διαβήτης που παθαίνουν οι πιο ηλικιωμένοι. Αν υπάρχει μια προδιάθεση για

διαβήτη τότε το στρες μπορεί να διαταράξει τον μεταβολισμό.

Υπάρχει επίσης μετατραυματικός διαβήτης. Μετά από ένα ατύχημα ή ένα ψυχικό

σοκ.

Στην γυναικολογία. Θα σας δώσω μόνο τα πολύ γενικά. Στην γυναίκα μπορεί να έ-

χουμε αμηνόρροιες ή δυσμηνόρροιες. Είναι αρκετά συχνά. Έχω περιθάλψει αρκετές περιπ-

τώσεις και αντιδρούν πολύ θετικά. ρυθμίζεται πολύ καλά. Ακόμα και χωρίς να το ξέρετε

μπορεί να διορθωθεί. Αν υπάρχει στειρότης λειτουργική όπου δεν υπάρχει κάποιο πρόβλη-

μα στο γεννητικό σύστημα. Βοηθάει πάρα πολύ η θεραπεία μας. Στους άνδρες μπορεί να

υπάρχουν προβλήματα στύσης εξαιτίας του στρες.

Στρες και πεπτικές δυσλειτουργίες.

Τις ονομάζουμε λειτουργικές διαταραχές του πεπτικού. Πόνοι στην κοιλιά. Αργή

πέψη. Ναυτίες. Φουσκώματα. Τα φουσκώματα μπορεί πολύ γρήγορα να περάσουν. Προβ-

λήματα κένωσης. Διάρροιες, δυσκοιλιότητα. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι άνθρωποι κάνουν

όλες τις εξετάσεις αλλά δεν βρίσκεται τίποτε. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται πολύ δο-

υλειά από την μεριά μας. Οι ασθενείς είναι ευχαριστημένοι γιατί λένε «επιτέλους κάποιος

κατάλαβε τι έχω». Εδώ κάνετε περίθαλψη σε όλη την κοιλιακή χώρα, τα σπλάχνα, αλλά και

πίσω στους οσφυϊκούς. Δουλεύετε τοπικά την περιοχή αλλά ελέγχεται αν υπάρχει ένα γενι-

κότερο σύνδρομο στρες. Μπορείτε να κάνετε τους πνεύμονες, το διάφραγμα, τα μπράτσα.


_______________________________________________________________________________________________________


Μπορεί να έχει εκδηλωθεί η κοιλιά αλλά πιθανόν να είναι όλα προσβεβλημένα. Κάποιοι

μπορεί να έχουν προβλήματα στην κοιλιά, κάποιοι άλλοι μπορεί να έχουν πόνους στο κε-

φάλι. Εξαρτάται από την ευαισθησία του καθενός.

Πιο σοβαρά φαινόμενα όπως η γαστρίτιδα. Προσέξτε τα αυτά γιατί υποκρύπτουν

στρες. Μπορεί να φτάσει μέχρι έλκος. Στην φωτογραφία έχουμε περίπτωση γαστρορραγίας.

Εδώ χρειάζεται ιατρική περίθαλψη. Αλλά παρόλα αυτά μπορούμε κι εμείς να βοηθήσουμε.

Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να βάζετε τον ασθενή σε δίλημμα ή το ένα ή το άλλο. Είναι

και τα δύο. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι γιατροί δίνουν δισκία για να γίνει ένα επίστρωμα

στα τοιχώματα (Maalox). Ένας άνθρωπος που έχει αυτά τα προβλήματα μπορεί να παίρνει

μια ζωή αυτά τα φάρμακα αν δεν γίνει διόρθωση σε όλο το σύστημα που προκαλεί το

στρες. αλλά είναι καλό να παίρνει κατά φάρμακα για να επουλωθεί το τραύμα όσο το δυ-

νατόν πιο γρήγορα. Είχα κάποιον γνωστό ο οποίος κινδύνευσε από αιμορραγία. Είχε υποσ-

τεί επί μακρό χρονικό διάστημα στη δουλειά του μια ηθική πίεση. Είχε μια μεγάλη επαγ-

γελματική συνάντηση κάποια φορά και τον πονούσε έντονα το στομάχι. Είδε τον γιατρό που

τον εισήγαγε στο νοσοκομείο. Το πρωί κατέληξε. Αυτό το λέω για να προσέχετε πολύ τα

έλκη. Αν έχετε κάποιον ασθενή που βλέπει αίμα στα κόπρανα (μαύρα κόπρανα) κάντε του

την θεραπεία αλλά στείλτε τον αμέσως στον γιατρό. Αν πρόκειται για έλκος, σημαίνει ότι

έχει προηγηθεί ένα έντονο και χρόνιο στρες.

Άλλη κατηγορία: το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου. Είναι οι άνθρωποι που έ-

χουν συνεχώς πρόβλημα στο έντερο. Έχω περιθάλψει μία κοπέλα 25 ετών που πονούσε

συνέχεια, είχε κολίτιδες και δεν άντεχε πια να πονάει συνεχώς. Είχε κάνει όλες τις εξετάσεις

σε βάθος και δεν έδειξαν τίποτε. Ήταν μια ιδιαίτερη περίπτωση. Την είχα συμβουλεύσει να

ασχοληθεί με αυτήν την περιοχή, να την φροντίσει. Εκείνη μου έλεγε ότι δεν ήθελε να κάνει

θεραπεία επειδή «δεν είχε τίποτε». Δεν ήθελε να κάνει συχνά θεραπείες, αλλά να πάρει

ένα φάρμακο και να της περάσει. Ήταν 25 ετών και δεν είχε ιδέα ότι το σώμα μπορεί κά-

ποιος να το «συντηρεί». Τελικά ξανάρθε γιατί ένιωθε λίγο καλύτερα και μετά από 6 μήνες

της πρότεινα ότι πιθανόν να χρειάζεται να φροντίσει και την διατροφή της. Μου είπε «μα

είμαι 25 ετών, θέλω να πίνω coca-cola και να τρώω hamburger». Και άρχισε να κάνει «πα-

ζάρια» για την θεραπεία της. Στα δύο χρόνια που πέρασαν την είδα πέντε φορές. Αλλά αρ-

κούσε για να πάρει μπρος. Ήρθε με ένα βιβλίο συνταγών που είχε αγοράσει. Συγχρόνως

είχα τον αδελφό της με τον οποίο συζητούσε πολύ μαζί της. Τώρα πάει πολύ καλύτερα αλ-

λά φροντίζει πολύ την διατροφή της. Πρέπει να προσέξει πολύ γιατί θα μπορούσε σε 10

χρόνια να κάνει έναν καρκίνο. Βέβαια δεν μπορούσα να της το πω. Το σκεφτόμουν. χρεια-

ζόταν πολύ προσοχή αφενός να μην την φοβίσω αλλά να της επιστήσω την προσοχή. Τελικά


_______________________________________________________________________________________________________


της είπα ότι αν δεν το είχες κάνει αυτό θα μπορούσες να είχες κάτι πιο σοβαρό στα 40. τε-

λικά με πίστεψε λέγοντας μου «ευτυχώς που ακολούθησα αυτόν τον δρόμο». Είχε επίσης

έναν ευερέθιστο ψυχισμό εκτός από το έντερο. Αλλά δεν ήταν πάντα έτσι γιατί συγχρόνως

είχε και μια γλυκύτητα. Ήταν νέα, δεν είχε αίσθηση του σώματος και δεν του έδινε σημασί-

α.

Έχουμε τις φλεγμονώδεις ασθένειες των εντέρων. Είναι η νόσος του Chron. Αιμορ-

ραγική κολίτιδα του ορθού. Ο ρόλος του στρες είναι πολύ γνωστός γι αυτές τις ασθένειες,

ιδιαίτερα για την αιμορραγική κολίτιδα του ορθού. Έτσι κι αλλιώς το στρες ενισχύει αυτές

τις ασθένειες. Βλέπετε ότι στο τοίχωμα του εντέρου υπάρχουν φλεγμονώδεις πλάκες.

(φωτ.) είναι σαν έχει έκζεμα από μέσα. Εκεί βλέπουμε ένα φυσιολογικό έντερο και ένα έν-

τερο που νοσεί. Η νόσος του Chron χειροτερεύει με τον χρόνο. Εμφανίζει πόνους στα

σπλάχνα κλπ. Τελικά γίνονται χειρουργεία και αφαιρούνται κομμάτια του εντέρου. Είναι

επίσης αυτοάνοσο νόσημα και δεν έχει διαγνωσθεί εντελώς ως ασθένεια που προκαλείται

από το στρες. Δεν είναι σίγουρο 100% ότι συμμετέχει το στρες σε αυτήν. Το σίγουρο όμως


_______________________________________________________________________________________________________


είναι ότι αν υπάρχει στρες επιδεινώνει την ασθένεια. Ενώ για την αιμορραγική κολίτιδα του

ορθού είμαστε εντελώς σίγουροι ότι πρόκειται για ασθένεια που σχετίζεται με το στρες. αν

έρθει λοιπόν κάποιος και σας πει ότι πάσχει είτε από νόσο του Chron είτε από αιμορραγική

κολίτιδα, κάνετε το ίδιο. Δουλεύετε στο σύνολο και μετά τοπικά στην κοιλιά και συζητάτε

όλο το περιβάλλον του.

Στρες και δερματολογικά.

Τα πιο πολλά κύτταρα που υπάρχουν στο δέρμα, διαθέτουν υποδοχείς που δέχον-

ται έναν μεγάλο αριθμό ορμονών. Δέχονται ορμόνες, νευροδιαβιβαστές που αποτελούν

στόχο για τους στρεσογόνους παράγοντες. Τα κύτταρα του δέρματος είναι πολύ ευαίσθητα

στις ορμόνες. Για παράδειγμα η αδρεναλίνη αλλάζει το χρώμα του δέρματος και προκαλεί

εφίδρωση και ανατριχίλες. Αυτά είναι τα πρώτα σημάδια συναγερμού. Ή το δέρμα κοκκινί-

ζει ή χλομιάζει. Στην περίπτωση που χλομιάζουν οι άνθρωποι γίνεται αγγειοσυστολή. Το

αντίθετο όταν γίνονται κόκκινοι.

Όταν υπάρχει υπερβολική ποσότητα κορτιζόλης υπάρχει ατροφία του δέρματος,

ακμή, αλωπεκίαση και δεν μεγαλώνουν τα μαλλιά. Επίσης αργεί η επούλωση των πληγών.

Όταν υπάρχει ένας καυγάς π.χ. σε ένα ζευγάρι και συμβαίνει να υπάρχει κάποια πληγή σε

έναν από τους δύο, με το στρες του καυγά η πληγή αργεί να κλείσει. Ψωρίαση. Ψωριάση

και δερματίτιδα είναι οι πιο ξεκάθαρες περιπτώσεις ότι το στρες παίζει σημαντικό ρόλο.

Υπάρχουν πολλές μελέτες πάνω σ’αυτό. Το έκζεμα. Η λεύκη. Η κνίδωση.


_______________________________________________________________________________________________________


Θα σας δείξω εικόνες για την κάθε περίπτωση.

Αλωπεκία Έκζεμα

Λεύκη Κνίδωση


_______________________________________________________________________________________________________


Είχα δει μία κοπέλα, της οποίας η αδελφή είχε ένα σοβαρό ατύχημα με μηχανή. Εί-

χε πέσει σε κώμα, είχε γύψο στον αυχένα. Κόντεψε να πεθάνει αλλά τελικά γλύτωσε. Έξη

μήνες μετά το ατύχημα της αδελφής της η κοπέλα εμφάνισε λεύκη. Η κοπέλα που έπαθε το

ατύχημα ήταν 17 ετών και η μικρή που έπαθε την λεύκη, δεκατριών. Αν κάποιος έρθει σε

αυτήν την κατάσταση, πρέπει να τον αναλάβετε αμέσως και κυρίως να μην πείτε ότι είναι

μια δερματική ασθένεια και δεν μπορώ να κάνω τίποτε. Γιατί έχει πάθει ένα συγκινησιακό

σοκ, το ανοσοποιητικό έχει πέσει και αρχίζουν να αναπτύσσονται αυτοί οι μύκητες. Μπορε-

ίτε να παρέμβετε γρήγορα και να σταματήσει η εξέλιξη της νόσου. Φυσικά θα υπάρξει και

δερματολογική θεραπεία αλλά είναι κάτι επείγον και κυρίως όταν είναι στην αρχή και α-

ναπτύσσεται.

- Τα εκζέματα των μωρών;

Nadine: Είναι ενδιαφέρον το πώς κανείς αξιολογεί το στρες στα μωρά! Μπορεί βέ-

βαια να υπάρχει έκζεμα ως αντίδραση στο γάλα. Ελπίζω να μην είναι ένα ψυχοκοινωνικό

στρες του μωρού που μόλις γεννήθηκε! Υπάρχουν όμως πολλά μωρά με στρες που το φορ-

τώθηκαν από τους γονείς. Μελέτησα πολύ αυτό το θέμα στο Πανεπιστήμιο. Σε αυτήν την

περίπτωση όσο πιο πολύ θεραπεία δεχτούν οι γονείς τόσο τα μωρά χαλαρώνουν και βελτι-

ώνονται. Η παθολογία χάνεται αλλά δεν λέω ότι πάντα ένα έκζεμα στα μωρά οφείλεται

στους γονείς. Μπορεί να υπάρχουν άλλου είδους εκζέματα, εξαιτίας του γάλατος… εξαιτίας

τριβής… κλπ.

- Η λεύκη είναι μύκητας; Γιατί διάβασα ότι κάτι προσβάλλει τα μελανοκύτταρα.

Nadine: Πιθανόν να κάνω λάθος και να είναι αυτό που λες. Δεν είμαι 100% σίγουρη.

Αλλά αυτό που είπα για την θεραπεία ισχύει.

- Μπορούμε να δουλέψουμε και μετά από καιρό, αφότου έχει εμφανιστεί;

Nadine: Είναι καλύτερα να αρχίσουμε την θεραπεία όταν ξεκινάει η προσβολή. Αλ-

λά έτσι κι αλλιώς μπορεί να βοηθήσει η θεραπεία. Γιατί συχνά έρχονται για κάτι άλλο και

έχουν κι αυτό. και η λεύκη μπορεί να σταθεροποιηθεί. Δεν μου έχει συμβεί να ακούσω να

έχει θεραπευτεί αυτό που ήδη υπάρχει αλλά μπορεί να σταθεροποιηθεί.


_______________________________________________________________________________________________________


� Le zona (virus neurotrope) activé par des stress de toute nature.

Τώρα θα μιλήσουμε για την επίδραση του στρες στο νευρικό σύστημα.

Έρπις ζωστήρ. Ενεργοποιείται με κάθε μορφή στρες. Κάποιον λοιπόν που έχει τέ-

τοιον έρπη θα τον θεωρήσετε κάποιον με πολύ στρες. έχει ένα έδαφος όπου έχει αναπτυχ-

θεί ένα χρόνιο στρες και που συνεχώς διεγείρεται από καταστάσεις στρες. Έχω μια πελά-

τισσα που έρχεται για θεραπεία για να μην της εκδηλωθεί έρπις ζωστήρ. Τον έχει στην δε-

ξιά πλευρά της. Κάθε φορά που νιώθει ότι πάει να βγει ο έρπις, έρχεται για θεραπεία. Κά-

νουμε μια-δυο θεραπείες και δεν εκδηλώθηκε κι έτσι τώρα μόλις το νιώθει ότι πάει να βγει,

έρχεται. Έρχεται πάντα έτσι, σε αυτήν την περίπτωση, αλλά αρχίζει να θεωρεί ότι μπορεί να

συμβαίνει και κάτι άλλο εκτός από τον έρπη. Της προτείνω λοιπόν μαθήματα κίνησης κλπ.

Δεν αγγίζω αυτήν την περιοχή γιατί πονάει. Τη ρώτησα τι κάνει και μου είπε ότι κάνει διά-

φορα άλλα πράγματα ενάντια στο στρες. Για παράδειγμα για το έκζεμα και την ψωρίαση

κάνουμε αγωγή σε ολόκληρο το σώμα και επίσης συνοδεύουμε με ΣΨΠ. Δεν πρέπει να σας

καταλαμβάνει ο φόβος του συμπτώματος. Να κοιτάτε τι υπάρχει πίσω από αυτό. Και ούτε

να αγγίζετε τα σημεία που πάσχουν γιατί μπορεί να πονάνε ή να μην κάνει καλό, αλλά να

κάνετε σε άλλα σημεία. Το ίδιο και για την ψωρίαση. Μπορούμε να κάνουμε επί μακρό

χρόνο συνεδρίες για όλο το σώμα. Η ψωρίαση μπορεί να πάρει πολλά χρόνια μέχρι να φύ-

γει ολοκληρωτικά, δεν αρκούν 3 φορές, γιατί πραγματικά έχει εντυπωθεί, έχει προγραμμα-

τιστεί στο σώμα του ασθενούς. Και αυτός που έρχεται, δεν περιμένει ότι η ψωρίαση του θα

εξαφανιστεί. Αυτό που περιμένει είναι να τον κάνουμε να νιώσει καλύτερα στο πετσί του


_______________________________________________________________________________________________________


και μετά όλη αυτή η ευχαρίστηση από το άγγιγμα επαφής της ΣΨΠ που τον βγάζει από το

άγχος του, την αγωνία που του προκαλεί αυτή η ασθένεια στο δέρμα του.

Αυτές οι ασθένειες του δέρματος, είναι σκληρό πράγμα και προκαλούν μεγάλο

στρες. δουλεύουμε λοιπόν όλα αυτά και κάποια δεδομένη στιγμή, αρχίζει η ψωρίαση να

φεύγει. Δηλαδή πρώτα περιθάλπουμε το άγχος, τα αισθήματα που έχει ενάντια στον εαυτό

του. Σε καμιά περίπτωση δεν θα πούμε ότι κάνουμε θεραπεία για να φύγει η ψωρίαση.

Μπορεί επίσης να υπάρχουν στιγμές κατά την διάρκεια της θεραπείας που η ψωρίαση να

έχει έξαρση. Μου έχει συμβεί αυτό.

Τώρα σχετικά με το νευρικό σύστημα.

Μπορεί να είναι ένας παράγων που πυροδοτεί κρίσεις σκλήρυνσης κατά πλάκας ή

μυοτροφικής σκλήρυνσης. Δεν λέω όμως ότι η σκλήρυνση κατά πλάκας οφείλεται στο

στρες! Όμως ένα συγκινησιακό σοκ, μπορεί να πυροδοτήσει μια επιδείνωση, μια κρίση. εί-

ναι φυσιολογικό γιατί το στρες αυξάνει τις φλεγμονές και αυτό είναι μια ασθένεια φλεγμο-

νώδης.

Έχουν γίνει έρευνες για τον πιθανό ρόλο του στρες στην νόσο Αλτσχάϊμερ και την

άνοια γενικά ηλικιωμένων ή νεότερων. Έχω μια ασθενή 58 ετών. Έχει εκδηλώσει μια άνοια.

Έχανε την μνήμη της. Αυτό εκδηλώθηκε 6 μήνες μετά τον θάνατο της μητέρας της. Σίγουρα

ήταν κάτι σκληρό, αυτός ο θάνατος για κείνην. Την βλέπω 1 φορά τον μήνα επί 2 χρόνια και

έχει βελτιωθεί η μνήμη της. Είχε χάσει την μνήμη της βάδισης και τώρα μπορεί να βαδίσει,

αλλά κρατά 1 μήνα περίπου η επήρεια της συνεδρίας και μετά αρχίζει να πέφτει. Και δυσ-

τυχώς έχει εξαρτηθεί από εμένα. Δηλαδή η ορατή δράση κρατά 1 μήνα. Και ο σύζυγός της

μου λέει ότι ήδη είναι πολύ καλύτερα. Κι αυτό καλό είναι. Και της κάνω πάρα πολύ το κρα-

νίο, ώστε η κίνηση να μπει μέσα σε όλο τον φλοιό, σε όλο τον εγκέφαλο, ώστε να διορθώ-

σει της συνάψεις.

Για το αλτσχάϊμερ δεν έχω εμπειρία αλλά υπάρχουν θεραπευτές που δουλεύουν τέ-

τοιες περιπτώσεις.

Το στρες μπορεί να προκαλέσει ημικρανίες.


_______________________________________________________________________________________________________


Έχουμε ένα μέσον αυτοπροστασίας. Θα κάνω ένα μικρό μάθημα, τι κάνουμε στην

ΣΨΠ για να προλάβουμε τα σημάδια και να παρέμβουμε. Μη φοβάστε αυτά τα πράγματα.

Πρέπει να έρθει κανείς αντιμέτωπος με οτιδήποτε μπορεί να του συμβεί. Τα είχα ζήσει όλα

αυτά μελετώντας και μετά βίωσα και ένα μεγάλο στρες, και έλεγα κατόπιν: αν το ήξερα πιο

πριν, αν μου το είχαν πει, αν το ήξερα όταν είχα αυτά ή αυτά τα συμπτώματα και αν μου

είχαν πει ότι αν συνεχίσουν θα αρρωστήσω, θα το είχα προλάβει, θα είχα αντιδράσει πιο

γρήγορα. Σίγουρα είναι δύσκολα πράγματα αλλά είναι η ζωή. Γιατί λέει κανείς ότι «έτσι θα

μπορέσω να δράσω πιο γρήγορα, τόσο για μένα, όσο και για τους άλλους».

Θα έχετε ακούσει, όσον αφορά τον καρκίνο, να μιλάνε για τις ελεύθερες ρίζες όταν

τα κύτταρα έχουν καταστραφεί από την μόλυνση κλπ. Μέσα στο σώμα γίνονται οξειδώσεις

και υπάρχουν φυσικά αντιοξειδωτικά και ένα πολύ καλό είναι η βιταμίνη C, που εμποδίζει

τις ελεύθερες ρίζες να προσβάλλουν το σώμα. Αν όμως υπάρχουν υπερβολικά πολλές ελε-

ύθερες ρίζες ή πολλές κυτοκίνες, αυτά αλλοιώνουν τα κύτταρα και μπορεί να παρουσιαστεί

καρκίνος. Συμβαίνει στη ζωή. Γι αυτό πουλάνε πολλά αντιοξειδωτικά, βιταμίνες, συμπλη-

ρώματα διατροφής κλπ, όλα τα ιχνοστοιχεία που προστίθενται στην διατροφή μας. Υπάρχει

μια καμπάνια στην Γαλλική τηλεόραση που λέει να τρώμε 5 φρούτα την ημέρα, γιατί τα

φρούτα και τα λαχανικά είναι αντιοξειδωτικά.


_______________________________________________________________________________________________________


Στη Γαλλία και σε διεθνές επίπεδο υπάρχουν πολλές ιδέες που κυκλοφορούν σε

σχέση με τον καρκίνο. Σήμερα, λένε κάποιοι, δεν υπάρχει επιστημονική απόδειξη ότι υπάρ-

χει σχέση ανάμεσα στο στρες και την εμφάνιση του καρκίνου. Ότι δεν υπάρχει στέρεη επισ-

τημονική απόδειξη, ότι υπάρχει σύνδεση ανάμεσα στην ψυχολογική κατάσταση ενός ασθε-

νούς και την εξέλιξη της ασθένειας του. (Διεθνές Ινστιτούτο Καρκίνου, 2009).

Αντίθετα υπάρχει μια μελέτη πολύ σοβαρή, (British Medical Journal, έρευνα του

M.Watson & Assoc. στο Lancet) που θέτει την ίδια ερώτηση με άλλο τρόπο: «η ψυχική κα-

τάσταση ενός ασθενούς με καρκίνο, μπορεί να δράσει στην εξέλιξη της ασθένειας του;» Και

η απάντηση είναι θετική.

Μεταξύ 578 γυναικών, στις οποίες είχε διαγνωσθεί καρκίνος του μαστού, οι θάνα-

τοι και επανεμφάνιση της νόσου ήταν περισσότεροι, κατά τα 5 επόμενα χρόνια που τις πα-

ρακολουθούσαν, σε κείνες που είχαν μια αντίδραση απελπισίας και αισθάνονταν ανήμπο-


_______________________________________________________________________________________________________


ρες, σε σχέση με τις υπόλοιπες (42% έναντι 28%). Ο συγγραφέας θεωρεί ότι αυτά τα αποτε-

λέσματα επιβεβαιώνουν την άποψη ότι πρέπει να λαμβάνουν ψυχολογική υποστήριξη οι

γυναίκες που πάσχουν από καρκίνο του μαστού. Δηλαδή έχει αποδειχτεί ότι όσο περισσό-

τερη ψυχολογική υποστήριξη έχουν αυτές οι γυναίκες, τόσο λιγότερο επανεμφανίζεται η

νόσος. Αυτό είναι ξεκάθαρο.

Υπάρχει μια άλλη έρευνα (Maunsell et al.) Μεταξύ 224 γυναικών που είχαν διάγνω-

ση καρκίνου, κάποιες είχαν έναν έμπιστο φίλο να κουβεντιάζουν για 3 μήνες μετά την ε-

πέμβαση και τις παρακολούθησαν τα επόμενα 7 χρόνια.

Ποσοστό επιβίωσης: 56% χωρίς φίλο

72% με φίλο

Δηλαδή όσες τα λέγανε με κάποιον, όσες είχαν υποστήριξη τα πήγαν καλύτερα.


_______________________________________________________________________________________________________


Άλλη έρευνα που αφορά στο AIDS:

Εξετάσθηκαν 82 άντρες οροθετικοί, τους παρακολούθησαν για 5,2 χρόνια. Η πιθα-

νότητα να νοσήσουν από AIDS είναι 2,5 φορές μεγαλύτερη αν υπάρχει στρες και μικρή κοι-

νωνική υποστήριξη. Είναι πολύ σοβαρές αμερικανικές μελέτες.

Στρες και διαταραχές των αρθρώσεων.

-Μυοσκελετικές διαταραχές.

Επαναλαμβανόμενη κίνηση (της χειρονομίας) και ψυχοκοινωνικό στρες.

-Ρευματοειδής πολυαρθρίτιδα.

Στο 86% των περιπτώσεων υπάρχει ένα χρόνιο στρες από πίσω.


_______________________________________________________________________________________________________


Στρες και συγκινήσεις.

Η συγκινησιακή έκφραση συνοδεύεται τα επόμενα 20΄που ακολουθούν, από αύξη-

ση του ποσοστού των ΝΚ κυττάρων στο αίμα, που είναι κάτι θετικό, καθώς επίσης η αύξηση

των λεμφοκυττάρων Τ. Ανεξάρτητα αν η συγκίνηση είναι θετική ή αρνητική, αν την εκφρά-

ζουμε, βγαίνουν όλα αυτά τα θετικά πράγματα, που κάνουν καλό. Άρα είναι καλύτερο να

την εκφράζουμε την συγκίνηση μας παρά να την κουκουλώνουμε.

Στρες και ψυχολογικές διαταραχές.

Σημάδια κινδύνου για τον ασθενή:

- Όταν ο ασθενής βρίσκεται σε ψυχολογικό χάος ή έχει έλλειψη εκδηλώσεων,

δηλαδή δεν αντιδρά.

- Είδαμε την ψυχολογική αποσύνδεση. Ο ασθενής βρίσκεται αποσυνδεδεμένος

από τον ίδιο του τον εαυτό. (θέση εξωτερική, αυτή του θεατή).

- Όταν δεν μειώνεται το άγχος για 2 εβδομάδες μετά τον τραυματισμό, αυτό

μπορεί να προκαλέσει προβλήματα.

Ευνοϊκά στάδια:

- Όταν ο ασθενής εκφράζει την ψυχολογική του κατάσταση σε σχέση με το πραγ-

ματικό γεγονός.

- Όταν έχει ικανότητα αντίδρασης.

o Δηλαδή την ικανότητα να μαζέψει όλα τα απαραίτητα μέσα

o Όταν ψάχνει κοινωνικές επαφές.

o Όταν η συμπεριφορά του είναι προσαρμοστική, είτε είναι ενεργητικό-

είτε είναι παθητικό, η συμπεριφορά του είναι κανονική.

Μιλήσαμε ήδη για την κατάθλιψη λόγω στρες (υψηλή κορτιζόλη)

Επίσης για το μετατραυματικό σύνδρομο (χαμηλή κορτιζόλη).


_______________________________________________________________________________________________________


Στρες και γήρας.

Όσο πιο πολύ γερνά το άτομο τόσο πιο ευαίσθητο γίνεται στις προσβολές που υ-

φίσταται, γιατί «γερνά» και το ανοσοποιητικό σύστημα. Γι αυτό τα αυτοάνοσα όπως και ο

καρκίνος ευνοούνται με την πάροδο του χρόνου. Γι αυτό γύρω στα 40, όλοι πρέπει να κά-

νουν ΣΨΠ για να ενισχύσουν το ανοσοποιητικό και να τρώνε τομάτες. Γιατί και το ανοσοπο-

ιητικό μετά από κάπόια ηλικία γερνά και κουράζεται. Στα 20 αντέχει, μετά τα 40 θέλει προ-

σοχή, πρέπει να κάνει συντήρηση με ΣΨΠ.

- …Botox?

Nadine: Όχι με Botox. Είναι ένα μεγάλο στρες σια το σώμα. Το Botox δεν βοηθά το

ανοσοποιητικό, αντίθετα του επιτίθεται. Υπάρχουν άλλες μέθοδοι που ανανεώνουν και ξε-

κουράζουν. Δεν μιλάω άλλωστε τόσο για την αισθητική ομορφιά όσο για την γήρανση των

κυττάρων και βέβαια για την πρόληψη των ασθενειών. Αλλά όλες οι μέθοδοι που χαλαρώ-

νουν, όπως η δική μας που ανανεώνει το σώμα, είναι καλοδεχούμενες για την συντήρηση

του σώματος. Η ευτυχία είναι η καλύτερη θεραπεία!

Μην έχετε την εντύπωση ότι ξαφνικά οι άνθρωποι αρπάζουν μια αρρώστια. Υπάρχει

μια ολόκληρη διεργασία πριν. Π.χ. άτομα με δερματολογικά προβλήματα, μπορείτε μια χα-

ρά να τα περιθάλψετε.

- Ήθελα να ρωτήσω σχετικά με την σκλήρυνση κατά πλάκας. Υπάρχει κάποια ει-

δική αγωγή που χρησιμοποιούμε ή δουλεύουμε κανονικά όλο το σώμα; Έχω ένα

περιστατικό όπου ο ασθενής μετά από ένα σοκ – της έκλεψαν την τσάντα- μέσα

σε μισή ώρα δεν μπορούσε να σύρει το πόδι της, εκδηλώθηκε σκλήρυνση κατά

πλάκας. Δηλαδή υπάρχει στον οργανισμό και πυροδοτείται από το σοκ;

Nadine: Υπάρχει ένας παράγοντας από πριν, που υποβόσκει στον οργανισμό και με

ένα σοκ εκδηλώνεται.


_______________________________________________________________________________________________________


- Θα μπορούσε η ίδια να το ξέρει από πριν, με κάποιες εξετάσεις;

Nadine: Όχι.

- Και τι αγωγή ακολουθούμε;

Nadine: Δουλεύουμε κανονικά. Εγώ κάνω κανονική αγωγή, όπως για τα άλλα πράγ-

ματα, αλλά προσπαθώ να έχω περισσότερο χρόνο τα χέρια μου εκεί που είναι οι πλάκες.

Συνήθως είναι πρόβλημα στον μυελό, στον αυχένα. Και έχω την πρόθεση η Εσωτερική Κί-

νηση να μπει σ’εκείνη την περιοχή που έχει προσβληθεί. Εγώ σκέφτομαι εκείνη την ώρα,

ότι η Εσωτερική Κίνηση μπορεί να μειώσει την φλεγμονή. Ή να επανασυνδέσει τις συνάψεις

που έχουν προσβληθεί ή έχουν χαθεί.

- Οπότε τα συμπτώματα που είναι στα χέρια ή τα πόδια μπορούμε να τα δουλέ-

ψουμε από τον αυχένα.

Nadine: Ναι, αντιμετωπίζεις την κεντρική αιτία, αλλά εγώ κάνω αγωγή και στο χέρι

και στο πόδι και γενικά. Φυσικά δεν μπορώ να σας εξηγήσω πώς περιθάλπουμε όλες τις

παθολογίες. Είχατε μια γενική εικόνα για τις ασθένειες που έχουν να κάνουν με το στρες

και θα κάνετε μια γενική προσέγγιση.

Σ’αυτό το σεμινάριο έχω προσεγγίσει το θέμα λιγότερο από την πλευρά της ΣΨΠ,

αλλά ο στόχος ενός Πανεπιστημιακού Διπλώματος είναι να σας προσφέρει και γενικότερες

γνώσεις, έξω από την μέθοδο. Όμως όλες αυτές οι γνώσεις, επιτρέπουν να αλλάξετε την

οπτική με την οποία βλέπετε τους ασθενείς σας.

Αύριο το πρωί θα κάνω ένα συμπέρασμα και θα μιλήσω για την ΣΨΠ συγκεκριμένα

και τι μπορούμε να περιμένουμε από την συνοδεία με την ΣΨΠ. Αλλά δεν μπορώ να σας

εξηγήσω όλη την ΣΨΠ. Επίσης έκανα αυτό το μάθημα για να σας προσφέρω τις γνώσεις που

θεωρήσαμε απαραίτητες, ακόμη και αν δεν σας μίλησα ιδιαίτερα για τις έννοιες της ΣΨΠ.

Θεωρήσαμε ότι στο επίπεδο που είσαστε, πρέπει να έχετε κάποιες ιατρικές πληροφορίες

επιπλέον. Γιατί η ΣΨΠ και η Fascia therapy είναι ιατρική εδάφους, διορθώνει το έδαφος στο

οποίο εκδηλώνεται η ασθένεια.

- Με την ΣΨΠ μπορεί να θεραπευτεί ο διαβήτης και η ελκώδης ή αιμορραγική κο-

λίτιδα;

Nadine: Δεν θεραπεύουμε την ασθένεια!

Η ιδέα που θα πρέπει να έχετε στο κεφάλι σας, δεν είναι ότι θα θεραπεύσουμε την

ασθένεια αλλά ότι, θα βελτιώσουμε την σύσπαση των αγγείων, θα διώξουμε τις φλεγμονές,

τις πιέσεις, τα σφιξίματα, θα ξαναβάλουμε την αισθητηριακότητα στον άνθρωπο, θα τον

συνοδεύσουμε. Και μέσα σε όλα αυτά, πολύ βαριά συμπτώματα πολλές φορές εξαφανίζον-

ται. Ακόμη και αυτά που πιστεύαμε ότι είναι καθαρά οργανικά, είναι όντως οργανικά, αλλά

μπορεί να ρυθμιστούν σιγά-σιγά, καθώς ο άνθρωπος εξελίσσεται, προχωράει. Κατά κά-

ποιον τρόπο λοιπόν, περιθάλπουμε, αλλά χωρίς να είναι η πρόθεση μας να θεραπεύσουμε

την συγκεκριμένη πάθηση. Περιθάλπουμε έναν άνθρωπο συνολικά.


_______________________________________________________________________________________________________


Μη με ρωτάτε στο διάλειμμα, τι λαβή να κάνω για την κολίτιδα, τον διαβήτη, την

σκλήρυνση κλπ.

Εφαρμόστε την ΣΨΠ με ευφυΐα.

Αν υπάρχει πρόβλημα στον θυρεοειδή, εντάξει, αγγίζουμε τον θυρεοειδή, αλλά σε

γενικές γραμμές αυτό που περιθάλπουμε είναι το έδαφος, το πεδίο. Αν έχει απορρυθμιστεί

το έδαφος, ή έχει καταστραφεί κάτι, εμφανίζεται ασθένεια. Σε κάποιον άνθρωπο μπορεί να

εμφανιστεί ασθένεια του θυρεοειδούς, σε κάποιον άλλον κάτι άλλο. Μπορεί επίσης να υ-

πάρχει κληρονομική προδιάθεση.

Τις άλλες ερωτήσεις αφήστε τες για αύριο.


_______________________________________________________________________________________________________


Marc: Θα σας δώσω μερικές πληροφορίες σχετικές με την οργάνωση του Διπλώμα-

τος. Και θα ήθελα να ακούσω από σας ερωτήσεις, παρατηρήσεις, προτάσεις.

Καταρχήν σας μεταφέρω τον χαιρετισμό του Πρύτανη του Πανεπιστημίου Fernando

Pessoa. Υπεύθυνοι για τις σπουδές σας είναι ο Danis Bois, σαν επιστημονικός συντονιστής

και ο Marc Humbich σαν παιδαγωγικός συντονιστής.

Στη διάρκεια της βασικής εκπαίδευσης, ανακαλύψατε την πρακτική, την θεωρία και

εμβαθύνατε. Στόχος των μαθημάτων του Διπλώματος αυτού είναι να μάθετε να συλλογί-

ζεστε πάνω στην πρακτική σας! Αυτό προϋποθέτει να είστε πιο ενεργητικοί σαν φοιτητές.

Θα σας δώσω δύο παραδείγματα:

Μπορεί να υπάρχει ένας φοιτητής που ακούει το μάθημα και σημειώνει και κατά

την διάρκεια της πρακτικής εφαρμογής κάνει ότι του προτείνει ο εκπαιδευτής. Και ενώ είναι

ξαπλωμένος στο τραπέζι, ξεκουράζεται…

Εκεί μέσα όμως υπάρχει μια αποδοτικότητα που έχει να κάνει με την μάθηση σας.

Αλλά υπάρχουν και όρια. Για να μπορέσουμε να έχουμε καλύτερα αποτελέσματα, χρειάζε-

ται να αλλάξουμε τον τρόπο μάθησης.

Πάλι θα σας δώσω 2-3 παραδείγματα.

1. Θα είναι καλό κατά την διάρκεια της μέρας (στο μάθημα) να σημειώνετε κά-

ποιες ερωτήσεις: π.χ. για την εφαρμογή κάτω από τα χέρια σας, αυτού που είπε

η Nadine, την σημασία του αγγειακού πεδίου. Ακόμη κι όταν εμψυχώνει μια

πρακτική η Nadine, είστε παρατηρητές αυτού που συμβαίνει. Και αυτό παράγει

ερωτήσεις.

Επομένως μετά από κάθε πρακτική εφαρμογή, μπορείτε να κρατάτε κάποιες σημε-

ιώσεις, κάποιες βασικές γραμμές εργασίας, τις οποίες μπορείτε να μεταφέρετε

στο σπίτι σας ή εκεί που δουλεύετε. Π.χ. το σημερινό πρωτόκολλο, όπου η Na-

dine σας οδήγησε στον βιορυθμό του οστού με την μορφή:

� Διείσδυση σε βάθος

� Άνοιγμα-άπλωμα, διαστολή

� Κίνηση.

Είναι κάτι που μπορείτε να σημειώσετε και να δοκιμάσετε στην πρακτική.

2. Κάτι άλλο ενδιαφέρον είναι επίσης π.χ. στο τέλος της ημέρας να βρίσκεστε 2

άτομα και να προσπαθείτε να συγκρίνετε μεταξύ σας και να ανταλλάσσετε α-

πόψεις για την διδασκαλία της ημέρας. Υπάρχει ένας χρόνος μετά την πρακτική

που συνήθως συζητάμε. Είναι ένας χρόνος κατά τον οποίο είστε ελεύθεροι. Και

συχνά δείχνετε την απειρία σας για ότι έχετε αισθανθεί. Αλλά αυτός ο χρόνος

μπορεί να γίνει πιο δημιουργικός, πιο αποτελεσματικός, αν έχετε στόχο, το να

αναλύσετε τον τρόπο που εφαρμόσατε τις οδηγίες του εκπαιδευτή, τις ανακα-

λύψεις σας, τις ευκολίες ή δυσκολίες. Θα εξασκηθείτε σε αυτό με τους εκπαι-

δευτές.

Επίσης καλό είναι να φύγετε από αυτό το σεμινάριο με κάποιους άξονες εργασίας,

για τους οποίους θα σας πει η Nadine αύριο. Αυτούς τους άξονες θα τους εξερευνήσετε,

είτε με τους μαθητές σας, είτε με τους ασθενείς σας. Θα κρατήσετε σημειώσεις και θα είναι

όλα αυτά ένα υλικό που θα χρησιμεύσει σαν βάση, για ένα παιδαγωγικό ραντεβού μεταξύ

δύο σεμιναρίων στο οποίο θα είναι παρών ο Jean. Ο Jean είναι υπεύθυνος για την εκπαιδε-


_______________________________________________________________________________________________________


υτική συνέχεια, ώστε να μπορέσετε να ανταλλάξετε όλους τους καρπούς της εμπειρίας σας

κάθε φορά μετά από τις συνεδρίες, με πιο δραστήριο, πιο ενεργητικό τρόπο.

Οι σημειώσεις που θα κρατήσετε, είναι ένα υλικό που θα σας χρησιμεύσει για την

τελική σύνθεση. Η Eve στο τελευταίο σεμινάριο θα σας εξηγήσει πώς θα είναι αυτή η σύν-

θεση. Αλλά θα είναι σημειώσεις επί του θέματος. Και όλο αυτό το υλικό θα χρησιμεύσει σε

μια συνάντηση σε λίγες εβδομάδες. Δηλαδή θα χρησιμεύσει για τις άμεσες συναντήσεις

αλλά και μακροπρόθεσμα.

Το σχέδιο είναι να σας εκπαιδεύσουμε ώστε να έχετε διαρκώς ένα πρόγραμμα μα-

θητείας καθ’όλη τη διάρκεια της εργασίας σας. Και είναι πολύ σημαντικό να ανταλλάσσεται

πληροφορίες μεταξύ σας. Είναι ένας τρόπος μάθησης που δεν μπορεί τίποτε να τον αντικα-

ταστήσει. Και κυρίως γιατί ποτέ δεν συμφωνούμε. Στην επιστήμη της μάθησης αυτό ονομά-

ζεται «σύγκρουση γνωσιακή-κοινωνική». Δηλαδή, «δεν συμφωνώ μαζί σου για τον τρόπο

που λες ότι γίνεται η δουλειά στα οστά. Πρέπει να μου το εξηγήσεις… εξήγησε μου γιατί το

κάνεις αυτό». Και αυτό υποχρεώνει τη γνώση να ενσωματωθεί.

Πρέπει να γίνει σαφές ότι το δίπλωμα αυτό δεν αφορά το πεδίο προσωπικής ανάπ-

τυξης, δεν είναι αυτός ο στόχος. Φυσικά η προσωπική εξέλιξη συνεχίζεται και υπάρχει μέσα

μας, αλλά το περιεχόμενο αυτών των σεμιναρίων, δεν στρέφεται προς αυτό. καμιά φορά

υπάρχει ένας όγκος γνώσεων που είναι σημαντικός, πολύ πιο σημαντικός από αυτόν που

αποκτήσατε στα μαθήματα βασικής εκπαίδευσης. Είναι μια επιλογή. Αλλά πιστεύουμε ότι

ένα από τα κίνητρα σας που σας οδήγησαν εδώ, σ’αυτήν την δουλειά, ήταν η αγάπη σας γι

αυτό το είδος δουλειάς και για ότι πυροδοτεί μέσα σας η προσωπική δουλειά. Αλλά δεν θα

ασχοληθούμε κυρίως μ’αυτήν. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν βλέπουμε την προσωπική σας ε-

ξέλιξη.

Τα γραπτά κείμενα που παίρνετε σε κάθε σεμινάριο. Είχαμε αποφασίσει να σας

δώσουμε ένα μεταφρασμένο έντυπο πριν το σεμινάριο. Συζητώντας με τον Christian, Jean,

Nadine, μετά το 1ο σεμινάριο, αλλάξαμε σχέδιο, λέγοντας ότι ο καθηγητής έρχεται και δίνει

ένα μάθημα και είναι η διδασκαλία εκείνη που προετοιμάζει την ανάγνωση. Αυτό αποτρέ-

πει μια κατάσταση σοκ, γιατί η Nadine είχε το χρόνο να σας οδηγήσει μέσα σε αυτήν την

πολυπλοκότητα και μετά, όταν διαβάσετε μόνοι σας το έντυπο θα είστε προετοιμασμένοι.

Και βέβαια αυτό δεν εμποδίζει να ψάξετε και άλλα βιβλία που αφορούν το στρες.

Σε κάθε μάθημα οι καθηγητές κάνουν έναν απολογισμό της εξέλιξης των μαθητών

μέσα από συστηματικές δουλειές. Αυτές οι εργασίες, άλλοτε είναι ατομικές, άλλοτε συλλο-

γικές. Μετά το σεμινάριο του Christian, ήταν ομαδική δουλειά που έπρεπε να γίνει. Και υ-

πάρχουν αποτελέσματα από δουλειά σε μικρές ομάδες τα οποία προήλθαν από ατομικές

εργασίες.

Οι μεταφράσεις των εργασιών σας. Ψάχνουμε να βρούμε τι είναι το καλύτερο, που

να μην κοστίζει πολύ είτε σε χρόνο , είτε σε χρήμα. Οπότε η τελική ατομική του καθενός,

στο τέλος των μαθημάτων, για όλους να είναι μεταφρασμένη. Οι ομαδικές να είναι μεταφ-

ρασμένες. Οι ατομικές δεν χρειάζεται να μεταφραστούν, εκτός αν θέλετε να το κάνετε.

Όσοι έχουν μεταφράσει στα Γαλλικά την ατομική τους εργασία, τους προτείνω είτε

να βρεθούν ομαδικά, είτε αφού ο Jean την διαβάσει, να έχουν ένα ραντεβού μαζί του για

εποπτεία στην δουλειά τους. Είναι μέσα στο πλαίσιο του προγράμματος αυτών των μαθη-

μάτων, να υπάρχει μια συλλογιστική πάνω στην πρακτική εμπειρία. Αυτή η δουλειά της α-

νάλυσης και μετά της επιστροφής αυτής της πρακτικής εργασίας, θα γίνει με όλους, γιατί

πρέπει να έχουμε μια αξιολόγηση, μια ανάλυση όλων των συλλογικών εργασιών.


_______________________________________________________________________________________________________


(Μετά από ερώτηση)

Οι ατομικές εργασίες λειτουργούν κατά 3 τρόπους.

- Ήταν απαραίτητες για να βγει το συλλογικό αποτέλεσμα.

- Θα σας βοηθήσουν να κάνετε την τελική εργασία, γιατί θα επανέλθετε σε αυτές

και θα διαβάσετε τι κάνατε τότε. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι το προσω-

πικό ημερολόγιο της εκπαίδευσης σας.

- Μάθατε πράγματα, κάνοντας το, που δεν θα μπορούσατε να μάθετε με άλλον

τρόπο.

Νιώστε ελεύθερα να μοιραστείτε μαζί μας ερωτήσεις, ανακαλύψεις, οτιδήποτε σχε-

τικό με τα αποτελέσματα κάθε εκπαιδευτικού σεμιναρίου. Και ο καλύτερος τρόπος είναι το

internet.

(Ακολουθούν τα σχετικά με την βαθμολόγηση των εργασιών κλπ).


_______________________________________________________________________________________________________


4η Ηµέρα

Κυριακή 13 Σεπτεµβρίου 2009


_______________________________________________________________________________________________________


Nadine: Εντάξει; Είμαστε καλά;

Θα κάνουμε μια αισθητήρια ενδοσκόπηση.

Ανάλαφρη αλλά και βαθιά.

Ελαφρά.

Ας μην είμαστε πιο σφιγμένοι από όσο χρειάζεται.

Το πρόσωπο.

Ίσως να αφηνόμαστε στις σκέψεις μας παρά να κάνουμε προσπάθεια να μην σκεφ-

τόμαστε.

Ας αφήσουμε το φως της ημέρας να έλθει μέσα από τα βλέφαρα μας.

Η φωτεινότητα που υπάρχει μπροστά στα μάτια μας.

Ίσως το χρώμα της να είναι γκρίζο.

Ίσως να είναι κάποια απόχρωση του μπλε ή του κίτρινου.

Ας αφήσουμε την κίνηση να μας φροντίσει.

Να θεραπεύσει την ψυχή και το σώμα μας.

Ας κρατήσουμε την καρδιά μας ελαφριά.

Όσο περισσότερο παρουσιάζεται η κίνηση, ας αφήσουμε τα οστά μας να χαλαρώ-

νουν και τη σπονδυλική στήλη… τις ωμοπλάτες.

Ας αφήσουμε στην κίνηση της καρδιάς περισσότερο χώρο.

Ας αφήσουμε την κίνηση να κινήσει τους πνεύμονες, την κοιλιά.

Αφήστε τα σπλάχνα σας να έλθουν κοντά στην σπονδυλική στήλη.

Σαν τα οστά της σπονδυλικής στήλης να γίνονται σπλάχνα.

Τώρα θα κάνουμε μία κίνηση του σαγονιού προς το στέρνο.

Χωρίς να κινούμαστε.

Χωρίς μεγάλη κίνηση εξωτερική.

Το πηγούνι προς το στέρνο σαν ολόκληρη η κίνηση μας να τυλίγεται προς τα εμ-

πρός.

Κίνηση μεγαλύτερη από το περίγραμμα του σώματος μας.

Σαν να τυλιγόμαστε προς τα εμπρός μαζί με την κίνηση.


Αρχίζουμε να ανεβαίνουμε πάλι, κάνοντας κυκλική κίνηση.

Σαν το ινιακό οστό να κάνει βουτιά προς τα πίσω.

Ο starter της κίνησης είναι το ινιακό.

Σαν να καθόμαστε με την πλάτη γυρισμένη σε μια πισίνα και να κάνουμε βουτιά

προς τα πίσω.

Σαν να θέλαμε να βουτήξουμε μέσα στην κίνηση προς τα πίσω.

Η σπονδυλική στήλη ακολουθεί τον ρυθμό.

Δεν είναι απλώς μια έκταση του κεφαλιού αλλά το αίσθημα ότι θέλουμε να κάνου-

με βουτιά προς τα πίσω.

Νιώθουμε τον όγκο της κυκλικότητας στο πίσω μέρος που έρχεται πάλι προς τα εμ-

πρός, σαν να θέλουμε με το μέτωπο μας να βουτήξουμε προς τα εμπρός.

Να θέλουμε να βουτήξουμε στην κυκλικότητα της κίνησης.

Ολόκληρο το σώμα μας ακολουθεί αυτήν την πρόθεση της βουτιάς.


Επανέρχεστε στην ουδέτερη θέση.

Θα αρχίσουμε κλίση προς τα αριστερά, με το κεφάλι και όλο το σώμα.

Σαν να κάναμε βουτιά στα αριστερά μας.

Βουτιά αριστερά.

Επιστρέφουμε.

Και τώρα βουτάμε προς τα δεξιά.

Αρχίζουμε να επανερχόμαστε.

Ωραία.


_______________________________________________________________________________________________________


Αν θέλετε μπορείτε να σημειώσετε στο ημερολόγιο σας.

Έχω πολλά πράγματα να πω γι αυτήν την αισθητήρια ενδοσκόπηση. Ας μοιραστού-

με κάποια πράγματα γι αυτό το θέμα.

Εγώ πραγματικά διασκέδασα με την Εσωτερική Κίνηση της βουτιάς! Ήταν σαν να εί-

χα ένα μπαλόνι και να έπαιζα μ’αυτό. Ήταν σαν να προσπαθούσα να κάνω μια πιρουέτα.

Δεν ήταν απλώς μια κάμψη. Και σκέφτηκα εκείνη τη στιγμή: «Θεέ μου αν πάω προς την άλ-

λη μεριά θα είναι δύσκολο να συνεχίσω την εμψύχωση».

Τι σας έκανε εσάς;

- Εγώ, όταν κάναμε την κίνηση την εμπρός και την πίσω, λίγο πριν είχα αρχίσει να

αισθάνομαι στην καρδιά μου να γίνεται σαν μπαλόνι, σαν κάθε κύτταρο να είχε

φουσκώσει τόσο πολύ. Στην κίνηση προς τα πίσω ήταν πιο δύσκολα. Αλλά ήταν

πολύ ευχάριστα.

Nadine: Το αίσθημα όταν «βουτάς» προς τα πίσω είναι διαφορετικό μερικές φο-

ρές.

- Αναρωτιόμαστε… τι θα γίνει τώρα… τι θα μας κάνει;

Nadine: Σίγουρα είχε κάποιο νόημα αυτό που σας συνέβη, θα το βρείτε αργότερα.

Εγώ βρήκα το δικό μου νόημα. Το νόημα που θα δώσει ο καθένας, είναι δικό του.

- Την κίνηση αυτήν την έχω συνδέσει πάρα πολύ με τον χρόνο. Η κίνηση προς τα

πίσω ήταν λίγο… παρελθόν. Δεν ήθελα καθόλου να κάνω αυτήν την βουτιά προς

τα πίσω. Ενοχλήθηκα. Αντίθετα την μπροστινή βουτιά την έκανα ευχάριστα.

Nadine: Αυτό είναι το νόημα το δικό σου. Γιατί δεν είναι πάντα «μπροστά» το μέλ-

λον και «πίσω» το παρελθόν.

- Δεν βουτάω. Ενώ κολυμπάω πολύ δεν μ’αρέσει να κάνω βουτιές. Αλλά σήμερα

το έκανα και το ευχαριστήθηκα κιόλας. Σε δεύτερη σκέψη είπα μήπως η κίνηση

τελικά με βοηθάει να κάνω πράγματα που δεν θα τα έκανα ποτέ.

- Αυτές οι κινήσεις, επειδή μου αρέσει πολύ να κάνω βουτιές στη θάλασσα, μου

φέρανε πολύ χαρά. Ένοιωσα από τα πόδια μέχρι το κεφάλι την κίνηση. Ήταν σαν

να γινόταν επαναλαμβανόμενα πολλές φορές. Μου άρεσε πολύ η βουτιά αρισ-

τερά-δεξιά.

- Εγώ ένοιωσα στα κροταφικά μου οστά να δημιουργείται μια γέφυρα και ήταν

πολύ καλό για μένα γιατί αισθάνθηκα την επιβεβαίωση ότι σταμάτησε το πρόβ-

λημα που είχα τον τελευταίο καιρό με τους ιλίγγους μου.

- Θα πω τι μου έκανε εντύπωση. Μετά την εμπρός-πίσω κίνηση ήμουν έτοιμη να

κάνω το αριστερά-δεξιά. Το περίμενα. Και μου έκανε εντύπωση το σημείο στή-

ριξης που έκανες εκεί. Δηλαδή εγώ θα συνέχιζα να κάνω άλλο ένα εμπρός-πίσω

και μετά θα πήγαινα αριστερά-δεξιά. Ο τρόπος που το οδήγησες ήταν ένα εμ-

πρός-πίσω για αρκετή ώρα. Και αυτό ήταν ένα κλειδί για μένα. Αφορούσε την

αλλαγή κατεύθυνσης.


_______________________________________________________________________________________________________


- Έχοντας αυτές τις εμπειρίες συνάντησες στο χώρο της τέχνης, ποιητές, ζωγρά-

φους κλπ που να φαίνεται ότι είχαν αντίστοιχες εμπειρίες; Εγώ την αίσθηση που

είχα ήταν ότι υπήρξε ένας κύκλος κι όταν ανοίξαμε τα μάτια το μυαλό μου πήγε

σε κάποια ταινία του Αγγελόπουλου όπου είχα την ίδια αίσθηση της αργής κί-

νησης. Ένιωθα ότι ήταν πολύ κοντά αυτά που κάνουμε με την τέχνη. Γι αυτό ρω-

τάω, μήπως… γεννάνε τέχνη αυτού του είδους τα συναισθήματα;

Nadine: Μπορεί σίγουρα να δημιουργήσεις τέχνη ξεκινώντας από αυτό. για αρκετό

χρόνο εμψύχωνα μία σχολή στην οποία κάνουν σχέδιο… γλυπτική, ζωγραφική. Εγώ έκανα

την εμψύχωση της κίνησης και μετά μία φίλη δίδασκε την τέχνη. Παίρναμε ένα μεγάλο

κομμάτι πηλό και κλείναμε τα μάτια. Κάναμε το γλυπτό βασιζόμενοι στα αισθήματα της

Εσωτερικής Κίνησης. Είναι πολύ ενδιαφέρον. Το ίδιο γινόταν και στο σχέδιο. Αν σχεδιάσου-

με έναν κύκλο χρησιμοποιώντας απλώς το μυϊκό μας σύστημα, ο κύκλος θα έχει ατέλειες.

Αν το κάνουμε όντας μέσα στην Εσωτερική Κίνηση, ο κύκλος δεν θα είναι «κατσαρός». Επί-

σης δεν θα είναι ίδια η πίεση του χεριού. Η Κίνηση μας μπορεί να το κάνει αυτό.

Κρατώντας στο χέρι μια κιμωλία έκανα κινήσεις βάσης. Όταν το κάνουν αυτό οι άν-

θρωποι βλέπουν διάφορα πράγματα, όπως μία κίνηση εκτός άξονα. Είναι η κωδικοποιημέ-

νη κίνηση της Τέχνης. Επίσης μπορείτε να πάτε σε ελεύθερες κινήσεις, δημιουργικότητα.

Και όταν βλέπουμε αυτού του είδους την Τέχνη υπάρχει ένα πράγμα που μας βάζει εμάς σε

κίνηση. Οπότε μπαίνουμε πολύ στο ερώτημα του ποια είναι αυτή η κινητήρια δύναμη που

προκαλεί αυτά τα πράγματα. Πού είναι ο τόπος της δημιουργίας. Κάνω αυτή την δουλειά

για δεκαετίες. Δεν θεωρώ τον εαυτό μου καλλιτέχνη. Μπορούμε να το κάνουμε.

- Το ίδιο πράγμα με την προκίνηση, την κίνηση που βγαίνει από το σώμα όταν έ-

χεις την πρόθεση να κάνεις κάτι, ένιωσα καλά στο σημείο στήριξης. Πολλά

πράγματα μπορεί να είναι επικίνδυνα αλλά ένιωσα ότι με στηρίζει η Κίνηση. Το

άλλο που ήθελα να πω είναι ότι την ώρα της ενδοσκόπησης, δεν το έχω ξεκαθα-

ρίσει ακριβώς, ήμουνα στην αρχή μέσα στην κίνηση των υγρών του σώματος.

γιατί ήταν κάτι καινούργιο και ήθελα να το ανακαλύψω. Και ένιωθα ότι αυτό

που ένιωθα σαν κίνηση μέσα μου, που ήταν πολλά υγρά, πολλές κατευθύνσεις,

ήταν ίδιο με τη σιωπή που άκουσα στα αυτιά μου. Κάποια στιγμή ήρθε μια

γραμμική κίνηση και τότε άλλαξε και η σιωπή.

- Σήμερα αυτή την τεράστια σωματική, υγρή μπάλα, ένιωσα για πρώτη φορά ότι ο

κύκλος της είναι μέσα στην καρδιά μου. Όταν μας είπες να βάλουμε την καρδιά

εκεί κατάλαβα ότι η καρδιά μου είναι ακόμα κλεισμένη. Στο τέλος ένιωσα ότι

στην καρδιά μου άνοιξε ένα παραθυράκι και είχα φωτεινότητα. Αυτό με ελευ-

θέρωσε.

- (Ακολουθούν μαρτυρίες που δυστυχώς δεν ακούγονται καλά).

- Την εμπειρία που είχα εγώ και ήταν σημαντική για μένα, κάποια στιγμή διαπίσ-

τωσα ότι η θέση του σώματος μου ήταν σε κάμψη, κι αυτό είναι κάτι που το δι-

απιστώνω συχνά στις ενδοσκοπήσεις. Αυτή τη φορά την ίδια στιγμή που το

πρόσεξα ήρθε η σκέψη «ναι είμαι μέσα μου» κι αυτό ανέτρεψε τη σχέση που εί-

χα με την εικόνα για τον εαυτό μου. Την ίδια στιγμή είδα τον χώρο μέσα μου.

Ήμουνα εγώ εκεί. Και η αίσθηση που είχα από το σώμα μου ήταν δονήσεις…

σαν να ήταν χαρούμενο γιατί άλλαξε η παράσταση που είχα.


_______________________________________________________________________________________________________


Nadine: Δεν έχω κάτι να πω γι αυτές τις μαρτυρίες. Όταν ξεκινούσα αυτήν την εν-

δοσκόπηση εμφανίστηκε μια σκέψη μέσα μου, όχι πρωτότυπη, αλλά μου ξαναήρθε: η κίνη-

ση έχει δημιουργήσει τη μορφή του σώματος. Στη συνέχεια αυτό που έγινε ήταν ότι αυτή η

σκέψη έγινε πολύ συγκεκριμένη σε όλες αυτές τις κινήσεις που βγήκαν. Αυτό ήταν το θέμα

αυτής της ενδοσκόπησης: Η κίνηση γίνεται μορφή.

Σας προτείνω να αλλάξουμε τον διάκοσμο για να δουλέψουμε σε ζευγάρια.

Διάλειμμα.


_______________________________________________________________________________________________________


Nadine: Θα δουλέψουμε τους τραπεζοειδείς. Θα βοηθήσουμε το άτομο να αναπ-

νεύσει και να χαλαρώσει τα χέρια του.

Βάλτε τα χέρια στους τραπεζοειδείς.

Στην αρχή κάνουμε επαφή.

Και ξεκινάμε με ένα καλά καμωμένο σημείο στήριξης που να δίνει την εντύπωση

«ναι, είσαι σφιγμένος, έχεις εντάσεις, αλλά τα χέρια μου θα σου κάνουν καλό».

Σαν να θέλετε να μεταδώσετε στον άλλον τη δική σας ηρεμία.

Κάποιος που έχει υποστεί πρόσφατα σοκ, αν νιώσει χέρια ήρεμα και γλυκά, αυτό

και μόνο θα τον καταπραΰνει.

Μετά πολύ σιγά και γλυκά θα κάνουμε αυτήν την κίνηση σαν να θέλουμε να κυλή-

σει ο τραπεζοειδής προς τα εμπρός. Ακριβώς όπως νιώσαμε το πρωί στον διαλογισμό, ότι

κυλάμε προς τα εμπρός, προσπαθώντας να μην κάνει κάμψη εμπρός η σπονδυλική στήλη.

Αυτός που κάθεται δεν κάνει τίποτε.

Ο θεραπευτής με την παλάμη του οδηγεί τους τραπεζοειδείς. Τα δάχτυλα σας εισ-

χωρούν στην εσοχή πάνω από την κλείδα.

Κάνετε ένα σημείο στήριξης στο πάνω μέρος των πνευμόνων.

Μετά κάνουμε ένα άνοιγμα.

Οι παλάμες πάνω στους τραπεζοειδείς, σαν να θέλουμε να απλώσουν. Με τις πα-

λάμες μας ανοίγουμε τους τραπεζοειδείς και οι ώμοι κυλάνε πίσω.


Κυλάμε τώρα τους τραπεζοειδείς προς τα εμπρός.

Οι θεραπευόμενοι μην κινείτε το κεφάλι. Ξέρω ότι έχετε διάθεση να συνοδεύσετε,

αλλά μην το κάνετε.

Αλλά αν δεν κινηθείτε εσείς ο θεραπευτής θα είναι πιο πολύ μέσα στους μύες σας

και θα σας κάνει πιο πολύ καλό. Μετά θα συνοδέψετε κι εσείς.

Νιώστε ότι ο τραπεζοειδής ανοίγει, απλώνει.

Διώχνει το βάρος που έχουν οι άνθρωποι στην πλάτη τους. Το ψυχικό επίσης βάρος.

Είναι συχνά πιο εύκολο να δουλέψει τους τραπεζοειδείς, με όλες αυτές τις εντάσεις

τις ψυχικές. Όταν κανείς έχει όλη αυτήν την ψυχική ένταση είναι πιο εύκολο να δουλέψεις

τους τραπεζοειδείς καθιστός.

Νιώστε, αυτοί που κάθονται την επίδραση που έχει πάνω σας.

Κρατάτε την ίδια λαβή αλλά οι αντίχειρες μπαίνουν μέσα στην σπονδυλική στήλη.

Όταν οι τραπεζοειδείς βουτάνε προς τα εμπρός, τα χέρια σας μπορούν να πλησιά-

ζουν και εισχωρούν στο πάνω μέρος των πνευμόνων.


Αφήστε να έρθει ο ψυχοτόνος.

Θα διασταλεί, θα ανοίξει, οι παλάμες των χεριών θα απλώσουν στα πλάγια. Οι καρ-

ποί σας θα κυλήσουν προς τα πίσω και πιέζετε πίσω με τους αντίχειρες. Οι αντίχειρες εισ-

χωρούν στην σπονδυλική στήλη. Γιατί οι άνθρωποι είναι σαν στραγγαλισμένοι και αυτό α-

πελευθερώνει αυτόν τον στραγγαλισμό.

Μπορούμε να βάλουμε τους αντίχειρες σε διαφορετικά ύψη.

Ο θεραπευτής δεν μπορεί να είναι καθιστός. Κάνει αυτήν την θεραπεία όρθιος. εί-

ναι λίγο πιο δύσκολο. Πρέπει να κινηθεί κινώντας το σώμα του… τα πόδια…

Τώρα ανεβάστε τη λαβή στους αυχενικούς.

Οι αντίχειρες στο λαιμό και πιάνετε το επάνω μέρος των τραπεζοειδών. Αυτό κάνει

πολύ καλό. Γιατί οι μύες του αυχένα είναι πολύ σφιγμένοι.

Οι αντίχειρες μπορεί να φτάσουν μέχρι το ινιακό.

Τα χέρια του θεραπευτή πλησιάζουν και ανεβαίνουν και λίγο προς τα εμπρός.


Μετά, άπλωμα, επιστροφή και απόκλιση.

Κάντε στον άλλον καλό, στον αυχένα.


_______________________________________________________________________________________________________


Μπορεί το ένα χέρι να πηγαίνει εμπρός και το άλλο να υποχωρεί.

Κατ’αυτόν τον τρόπο αποσυνδέουμε τους τραπεζοειδείς και επάνω μέρος του πνε-

ύμονα.

Ένα χέρι εμπρός το άλλο πίσω.

Οι θεραπευτές μπορούν να κάνουν αυτήν την κίνηση με το ένα τους γόνατο εμπρός

και το άλλο πίσω.

Ο αυχένας πρέπει να αποσυνδεθεί.

Μη χάσετε την επαφή με τους αντίχειρες.

Είναι θεραπεία δια χειρός. Τα χέρια να είναι καλά πάνω στο σώμα. Καμιά φορά ο

ασθενής συνοδεύει.

Τώρα θα πάμε πολύ ψηλά, στο ινιακό και πρώτον αυχενικό. Μαζεύουμε τα δάχτυ-

λα.

Στο πίσω μέρος μαζεμένα τα δάχτυλα.

Δεν είναι εύκολο γιατί είμαστε όρθιοι. Καλύτερα να πιάνετε τους μικρούς μύες του

αυχένα. Τους μικρούς μύες που αντιστοιχούν στους 1-3 αυχενικούς.

Μπορούμε να κάνουμε μία στροφή με σημεία στήριξης για να δουλέψει ο αυχένας.

Οι άνθρωποι έχουν οξύ στρες και είναι σαν να έχουν πάθει ραιβόκρανο.

Σαν να έχουν δεχτεί ένα χτύπημα από πίσω. Ακόμα και ψυχολογικά. Αυτές οι κινή-

σεις είναι πολύ ανακουφιστικές.

Οι θεραπευτές μην μπλοκάρετε τη λεκάνη σας.

Τώρα θα ξαναπάμε στους ώμους.

Κυρίως προς το ακρώμιο.

Οι αντίχειρες θα είναι στους μυς της ωμοπλάτης.

Θα κάνετε την κίνηση ένα χέρι εμπρός, το άλλο πίσω. Αποσυνδεδεμένη κίνηση.

Να κινήστε τις συμφύσεις. Ότι είναι κολλημένο.

Βάζουμε σε κίνηση το δέρμα, τους μυς και τον πνεύμονα.

Να νιώσετε μια αποσύνδεση ανάμεσα στους δύο πνεύμονες.

Κάντε ένα σημείο στήριξης μέσα στην καρδιά.

Πηγαίνετε να ψάξετε την κίνηση της καρδιάς. Η καρδιά είναι τόσο μεγάλη που μπο-

ρείτε να την βρείτε και στους ώμους.

Κυλήστε τους ώμους.

Κάντε αυτό που νιώσαμε το πρωί στον διαλογισμό.

Σαν να κυλάει, κυλάει… κυλήστε τους ώμους.

Κάντε καλό στους άλλους.

Ο θεραπευόμενος δεν κάνει τίποτε.

Προτιμώ την κίνηση των ώμων παρά της σπονδυλικής στήλης, προς το παρόν.

Σας κάνει καλό! Δεν είναι;

Συνήθως οι άνθρωποι λένε «έχω βάρος στους ώμους».

Τώρα θα πιάσουμε τους δύο βραχίονες.

Θα κάνουμε κίνηση πάνω και μπορούμε να ζητήσουμε από τον θεραπευόμενο να

μας ακολουθήσει αν μπορεί.

Και θα κατέβουμε.

Οι ώμοι που είναι σε ένταση είναι σε θέση πάνω, και τα χέρια δυσκολεύονται να

κατέβουν.

Οι θεραπευόμενοι είναι καλύτερα να έχουν τα χέρια στους μηρούς αλλά αν θέλουν

να τα έχουν κάτω ας έχουν κάτω.

Ανεβάστε και ξεδιπλώστε όλον τον θώρακα. Αναπνεύστε.

Και οι θεραπευτές.

Ξανακατεβάζουμε τους ώμους κάνοντας τους να γλιστρήσουν να γλιστρήσουν…

Νιώστε ότι ξεδιπλώνονται όλες οι fascias, οι μύες. Σαν να ξετυλίγονται προς τα κά-

τω.


_______________________________________________________________________________________________________


Τα μπράτσα κατεβαίνουν προς τα κάτω.

Μπορείτε τώρα να κάνετε ένα χέρι επάνω ένα κάτω. Εδώ μπορείτε να βάλετε και

την σπονδυλική στήλη και να βάλετε ωραία κυκλική κίνηση.

Σημεία στήριξης μέσα στους πνεύμονες, μέσα στην καρδιά.

Οι θεραπευτές θα κάνουν κι αυτοί έναν πολύ μεγάλο κύκλο με το σώμα τους.


Μόλις το νιώσετε επανέρχεστε και κρατάτε την αντίσταση του σώματος.

Ένας ώμος ανεβαίνει, ο άλλος κατεβαίνει.

Η σπονδυλική στήλη κάνει κάμψη.

Ωραία.

Μείνετε στα οστά σας οι θεραπευτές. Μην τα αφήσετε. Είσαστε οι εγγυητές του

ψυχοτόνου του θεραπευόμενου. Αν αρχίσει να μην δουλεύει πια το πράγμα κάνετε σημεία

στήριξης μέσα στα οστά. Γιατί αν δουλέψουμε μέσα στο σώμα οι συγκινήσεις θα διαλυθο-

ύν.

Αναπνεύστε.

Για να τελειώσουμε ξαναπηγαίνουμε στους ώμους.

Και τώρα με πολύ εσωτερικό τρόπο κάνουμε ελεύθερη κίνηση.

Μπορούμε να οδηγήσουμε ολόκληρο τον κορμό ή μόνον τους ώμους. Εδώ μπορού-

με να ζητήσουμε από τον θεραπευόμενο να μας ακολουθήσει.

Ξεκινώντας από τους ώμους ο θεραπευτής μπορεί να πάει μέχρι την λεκάνη αλλά

και ο θεραπευόμενος επίσης.

Πιο εσωτερικά και πιο γλυκά.

Τα χέρια είναι πολύ ανάλαφρα τώρα. Ίσα που ακουμπάνε.

Από τη στιγμή που έχει χαλαρώσει ο άλλος δίνουμε μεγαλύτερη εσωτερικότητα.

Δεν έχουμε πάντα το ίδιο άγγιγμα όλες τις ώρες.

Τώρα δεν χρησιμοποιούμε τα μπράτσα μας αλλά μπαίνουμε εσωτερικά. προσπα-

θούμε να κάνουμε τον θεραπευόμενο να νιώσει ότι υπάρχει εσωτερικότητα. Να του ξανα-

δώσουμε το εσωτερικό του που ήταν πιεσμένο.

Πολύ απλά.

Πολύ μαλακά, πολύ γλυκά.

Αυτή είναι μια δουλειά που μπορεί να κάνει κάποιος αρκεί να έχει μια καρέκλα!

Μπορεί να γίνει οπουδήποτε. Όχι μόνο μέσα σε ένα θεραπευτήριο.

- Μερικές φορές έχω την ανάγκη να μείνω περισσότερο χρόνο, από την οδηγία,

είτε στο σημείο στήριξης είτε στην κίνηση. Είναι λάθος;

Nadine: Μερικές φορές χρειάζεται πιο πολύ να βρεις τον ψυχοτόνο. Σε σας έλειπε

αυτό. δεν είχε βρεθεί ο ψυχοτόνος. Είναι λίγο γενικό θέμα.

- Ανεξάρτητα από το μπλοκάρισμα που μπορεί να έχω εγώ. Μπορεί ο ένας ώμος

να είναι πιο μπλοκαρισμένος από τον άλλον. Υπάρχει κάποιο χρονικό διάστημα

που μου λέει αν πρέπει να δουλέψω εκεί πιο σύντομα ή π.χ. στα αγγεία πιο αρ-

γά;

Nadine: Όταν είναι κανείς όρθιος είναι δύσκολο να κάνει συγχρόνως και κίνηση και

να μπει στο βάθος που χρειάζεται. Δεν κάνω καθοδήγηση κίνησης. Είναι σαν κάνω αγωγή

δια χειρός. Δηλαδή ρίχνω βάρος πρώτα στην αγωγή δια χειρός και μετά οδηγώ την κίνηση.

Ίσως συνέβη λίγο σε όλους. Χάσατε την αγωγή δια χειρός με αυτήν την θεραπεία. Γι αυτό

σας είπα να μην κινηθεί ο θεραπευόμενος, γιατί ο καθένας κινείται σε άλλη κατεύθυνση και

ο θεραπευτής τρέχει να προλάβει. Δηλαδή και στην καθιστή θεραπεία πρέπει να συμπερι-

φέρεστε όπως στην αγωγή δια χειρός στο τραπέζι. Να κρατήσετε την αίσθηση της αγωγής


_______________________________________________________________________________________________________


δια χειρός. Πρέπει να κρατήσετε τον ψυχοτόνο. Αλλά ακόμα κι όταν αρχίσει κάποιος να κι-

νείται αυτό πρέπει να διατηρηθεί. Γιατί αλλιώς αφήνουμε την αγωγή δια χειρός και καθο-

δηγούμε την κίνηση στον χώρο. Είναι δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα.

Πρέπει πρώτα να γίνει η αγωγή δια χειρός και αφού προχωρήσει αυτή η αγωγή θα

πάμε στην κίνηση. Είναι σαν να κάνουμε αγωγή στο τραπέζι.

Αλλάξτε θέσεις.

Βάζουμε τα χέρια μας στους τραπεζοειδείς.

Εμείς που είμαστε καθιστοί δεν κινούμαστε καθόλου. Ακόμα κι αν μας έρθει η διά-

θεση να κάνουμε κίνηση, αντιστεκόμαστε. Μένουμε σε ένα σημείο στήριξης.

Αρχικά οι θεραπευτές κάνουν ένα σημείο στήριξης για να κάνουν επαφή.

Τα ζεστά χέρια καταπραΰνουν τον θεραπευόμενο.

Αρχίστε να γλιστράτε τον τραπεζοειδή προς τα εμπρός. Επίσης τα δύο χέρια πλησιά-

ζουν το ένα το άλλο. Σαν να θέλετε να εισχωρήσετε στους πνεύμονες.

Τυλίγουμε το σώμα. Αλλά όχι την σπονδυλική στήλη. Μόνον τους τραπεζοειδείς.

Είναι σαν το άτομο να φοράει ένα σάλι.

Είναι αγωγή δια χειρός αυτό που κάνουμε.

Αφήνουμε.

Ανοίγει.

Τα χέρια αρχίζουν να απομακρύνονται το ένα από το άλλο.

Ο τραπεζοειδής απλώνεται.

Οι πνεύμονες διαστέλλονται.

Αυτήν την κίνηση την κάνουμε αρκετές φορές.


Τώρα μπορείτε να προσθέσετε την πίεση που κάνετε με τους αντίχειρες στην σπον-

δυλική στήλη. Εισχωρείτε στα μικρά κοιλώματα της σπονδυλικής στήλης. Υπάρχουν γάγγλια

του νευροφυτικού. Η μπορείτε να πιέσετε ανάμεσα στους σπονδύλους.

Όταν κάνουμε την κίνηση τυλίγματος προς τα εμπρός, οι αντίχειρες ανοίγουν μετα-

ξύ τους. Παίρνουν μεγαλύτερη απόσταση.

Σαν να θέλουμε να δουλέψουμε με τους παρασπονδύλιους μυς. Τους μυς που είναι

στα πλάγια των σπονδύλων.

Στη συνέχεια μπορούμε να κάνουμε αποσυνδεδεμένες κινήσεις. Το ένα χέρι προ-

χωρά το άλλο οπισθοχωρεί. Με αυτόν τον τρόπο κάνουμε ανεξάρτητες κινήσεις στους πνε-

ύμονες και τα οστά.

Το ένα χέρι κυλάει εμπρός το άλλο πίσω.

Πολύ ωραία αυτή η ανεξάρτητη κίνηση.

Το ένα χέρι τυλίγει και το άλλο ξετυλίγει.

Είναι σαν να παίζουμε με πηλό ή πλαστελίνη.

Όταν δουλεύουμε με πηλό έχουμε αυτό το αίσθημα ότι τα χέρια μεταμορφώνουν

την ύλη. Τα χέρια μας δεν είναι μόνο για να αισθανόμαστε την κίνηση. Δημιουργούν μορ-

φές. Πρέπει να το καταλάβετε αυτό. Με τα χέρια πλάθουμε το σώμα.

Αλλάζουμε και πηγαίνουμε στους αυχενικούς.

Μπορούμε με τα δάχτυλα να είμαστε στις εγκάρσιες αποφύσεις των αυχενικών. Οι

κινήσεις μπορεί να είναι πάνω-κάτω ή και στροφές. Ανεξάρτητες κινήσεις.

Οι θεραπευτές χρειάζεται σε όλες αυτές τις κινήσεις να βρουν το σημείο στήριξης.

δεν είναι εύκολο.

Μπορείτε να προχωρήσετε σε στροφή του τραχήλου ή πλάγια κάμψη.

Δουλέψτε τους μικρούς μυς του τραχήλου. Φροντίστε να μην συνοδεύει ο θεραπε-

υόμενος την κίνηση για να μην σας εμποδίσει να κάνετε αγωγή δια χειρός. Όταν ο θεραπε-

υόμενος ακολουθεί την κίνηση αφού έχει τελειώσει την κίνηση του τότε μπορείτε να ξανα-

δουλέψετε αγωγή δια χειρός.


_______________________________________________________________________________________________________


Πρώτα κάνουμε χειραγωγή και μετά μπορεί να κινηθεί. Δεν καθοδηγούμε αυτή την

στιγμή κίνηση του σώματος.

Αφήνουμε την λαβή και προχωράμε πιο κοντά στο ινιακό.

Μπορεί να έχουμε τα δάχτυλα μας ακριβώς κάτω από το ινιακό.

Μπορούμε πλάγιες κάμψεις, στροφές.


Είναι καλό να κάνουμε κινήσεις στροφής του τραχήλου γιατί απελευθερώνεται η

σκληρά μήνιγγα.

Δεν πρέπει να χάνουμε την πίεση εκείνη που μας επιτρέπει να έχουμε επαφή με το

οστό. Τα μαξιλαράκια των δαχτύλων είναι κολλημένα στο οστό. Ο θεραπευτής κάνει την

κίνηση ως την άκρη των δαχτύλων του.

Επιστρέφουμε στους ώμους. Πιο κοντά στο ακρώμιο, οι αντίχειρες στο επάνω μέρος

της ωμοπλάτης. Θα κάνουμε περισσότερο την άκρη του ώμου. Θα κάνουμε το τύλιγμα-

ξετύλιγμα.

Προσπαθήστε καθώς εργάζεστε να προχωράνε τα γόνατα σας μαζί με τα χέρια σας.

Βάλτε και την λεκάνη σας στην κίνηση.

Οι θεραπευτές ας έχουν και την λεκάνη στην κίνηση.

Τυλίγετε, ξετυλίγετε τους ώμους.

Στις κινήσεις που κάνετε να κινείται ο καρπός σας.

Τώρα θα βάλουμε τα χέρια μας στους βραχίονες.

Ανυψώνουμε τους βραχίονες, διατηρώντας επαφή με την εργασία που γίνεται μέσα

στον κορμό.

Προς τα κάτω. Κατεβαίνουμε… κατεβαίνουμε… κατεβαίνουμε…

Νιώστε πώς αυτό έλκει το κρανίο.

Το ένα χέρι σας σε σημείο στήριξης κάτω και το άλλο χέρι σας ανεβάζει τον βραχίο-

να. Ο ένας ώμος ανέρχεται και ο άλλος μένει χαμηλά.

Μη χάνετε τον ψυχοτόνο.

Όταν ο ώμος έχει φτάσει πια επάνω, αρχίζει να κατεβαίνει ενώ ο άλλος ανεβαίνει.

Τώρα μπορούμε να προσκαλέσουμε την σπονδυλική στήλη να ακολουθήσει την κί-

νηση. Δεν αφήνουμε τον θεραπευόμενο να έχει εκείνος την πρωτοβουλία στην κίνηση.

Ωραία.

Οι θεραπευόμενοι ακολουθήστε αυτό που νιώσατε σήμερα στην ενδοσκόπηση, αυ-

τές τις κυκλικές κινήσεις, τις βουτιές.

Σαν να βάζετε το σώμα του θεραπευόμενου σε ένα σχήμα κυκλικότητας.


Στο σημείο στήριξης αφήστε να γίνει δουλειά στο εσωτερικό του σώματος του θε-

ραπευόμενου.

Εντάξει.

Επιστρέφουμε.

Διάλειμμα.


_______________________________________________________________________________________________________


Nadine: Για να ολοκληρώσουμε αυτήν την εκπαίδευση θα ήθελα να σας μιλήσω

για την συνοδεία των διαφόρων σταδίων του στρες και γενικά για την συνοδεία της ΣΨΠ.

Για να αντιδράσουμε στις καταστάσεις του στρες μπορούμε να αρχίσουμε με το ο-

νομαζόμενο βιολογικό στρες. Η θεραπεία δια χειρός είναι πολύ καλή γι αυτό. Υπάρχουν

καταστάσεις έντασης, σφιξίματος των ιστών ή μυϊκές εντάσεις. Επίσης οι ζώνες του σώμα-

τος που είναι κρύες. Η απώλεια των επιπέδων γλιστρήματος. Είναι σαν κολλημένα τα επί-

πεδα γλιστρήματος. Αυτοί είναι οι τρόποι που το στρες προσβάλει το σώμα, τους αισθανό-

μαστε στα χέρια μας και μπορούμε να τους κάνουμε καλό.

Επίσης όμως βλέπουμε αν υπάρχει ένα πιο γενικευμένο σύνδρομο στρες. Κάτι γενι-

κότερο όταν το άτομο είναι σφιγμένο από την κορυφή ως τα νύχια. Μερικές φορές μπορεί η

κνήμη του να είναι ψυχρή ή να είναι η ένταση στην κοιλιά, ή να αισθάνεται σφίξιμο στον

θώρακα ή στον τράχηλο. Μπορούμε να δούμε όλα τα εντυπώματα της κατάστασης του

στρες. Αυτό συμβαίνει όταν το στρες είναι μόνον σωματικό. Αισθανόμαστε την τοπική έν-

ταση αλλά όχι σε όλο το σώμα. Μπορεί να συμβεί αυτό αλλά είναι σπάνιο. Ενώ οι καταστά-

σεις του ψυχοκοινωνικού στρες, συνήθως καταλαμβάνουν πολλές οδούς στο σώμα.

Όταν υπάρχουν καταστάσεις στρες αυτό που συμβαίνει είναι ότι ο ασθενής χάνει

την σωματική του ενότητα. Την συνολικότητα. Πολύ συχνά λέει ότι αισθάνεται ένα σχίσμα.

Μπορεί να αισθάνεται ότι τα πόδια του είναι χωρισμένα από το σώμα, ή το κεφάλι από το

σώμα κλπ. Το σώμα είναι κατακερματισμένο. Δεν υπάρχει μια αληθινή απώλεια συνολικό-

τητας που ο θεραπευόμενος μπορεί να την αισθάνεται ή να μην αισθάνεται ότι την έχει χά-

σει. Όταν όμως εργασθούμε με την μέθοδο μας, θα το καταλάβει γιατί θα μπορέσει να το

συγκρίνει. Με την ΣΨΠ είμαστε πολύ καλοί στο να αναδημιουργούμε την συνολικότητα. Με

όλα αυτά που κάνουμε στα άνω και κάτω άκρα και με την κίνηση του σώματος μπορούμε

να δώσουμε ξανά στον θεραπευόμενο την αίσθηση της ολότητας. Και με τις τεχνικές της δια

χειρός θεραπείας μπορούμε πολύ καλά, παίρνοντας μεγάλες αποστάσεις να αναδημιουρ-

γήσουμε τον σωματοψυχικό συντονισμό. Είναι κάτι που δεν συμβαίνει στο μασάζ. Είναι

πολύ καλό το μασάζ και θα μπορούσε ένας μασέρ να επιτύχει την ενότητα κάνοντας μασάζ

από την κεφάλι μέχρι κάτω. Στην δική μας μέθοδο, στην αγωγή δια χειρός, μπορούμε ακό-

μη κι αν είμαστε σε ένα σημείο του σώματος μας, να διαβάζουμε την συνολικότητα. Ας πο-

ύμε, αν το αριστερό και δεξί άνω άκρο βρίσκονται σε συντονισμό. Ή αν τα άνω άκρα είναι

συντονισμένα με τα κάτω άκρα. Αυτό είναι μια ιδιαιτερότητα της μεθόδου μας, το να ανα-

δημιουργούμε την ενότητα του σώματος, σε καταστάσεις στρες, όταν το σώμα έχει πάθει

μεγάλα σχίσματα στην ενότητα του, και θα δούμε και την σχέση με τον ψυχισμό.

Στη συνέχεια έχουμε το σημείο στήριξης που είναι ένας πολύ δυνατός παράγοντας

αντιστρές. Αυτό που κάνει είναι ότι αντιστρέφει τις ακίνητες καταστάσεις των καταστάσεων

στρες. Αυτό που κάνει η υπερτονικότητα είναι ότι ακινητοποιεί τα πάντα στο σώμα. Ενώ

εμείς τα ξαναβάζουμε σε κίνηση χάρις στο σημείο στήριξης. Όταν λειτουργεί το σημείο

στήριξης όλες οι καταστάσεις στρες να γίνονται αντιστρέψιμες. Μπορεί ακόμα ένας θερα-

πευόμενος για είκοσι λεπτά- μισή ώρα, να μην μας δώσει κανένα σημείο στήριξης που αν-

ταποκρίνεται. Αλλά από την στιγμή που αρχίζει ένα σημείο στήριξης να δίνει καλή απόκρι-

ση, μετά αρχίζουμε να κερδίζουμε έδαφος.

Οι καταστάσεις στρες είναι κι αυτές μια απώλεια προσαρμοστικότητας. Με την α-

γωγή δια χειρός, προκειμένου να δώσουμε ξανά εκκίνηση της προσαρμοστικότητας εκεί

εμφανίζεται ο ψυχοτόνος. Ο ψυχοτόνος είναι τελείως απαραίτητος για την προσαρμογή.

Είναι ενδιαφέρον να κατανοήσουμε, ότι αυτό που αναζητούμε δεν είναι μόνον μια βαθιά

χαλάρωση, γιατί στην πράξη ο πόνος του σώματος είναι επίσης προστασία για το σώμα. Το

σώμα σκληραίνει για να υποφέρει λιγότερο και να αντέχει. Και λέμε, αν χαλαρώσουμε τον

τόνο θα χάσει τις άμυνες με τις οποίες αντιστέκεται. Χρειάζεται να τις πετάξουμε τις αντισ-

τάσεις; Αυτό που κάνουμε λοιπόν εμείς δεν είναι απλά να χαλαρώνουμε τον τόνο και τους

μυς. Αντικαθιστούμε τον τόνο με τον ψυχοτόνο. Δεν πρέπει να χαλαρώνουμε τον θεραπευ-

όμενο ώστε να μην έχει άμυνες. Ο θεραπευόμενος θα βρει τον εαυτό του χαλαρό μεν, αλλά


_______________________________________________________________________________________________________


ενδυναμωμένο με τον ψυχοτόνο. Ο ψυχοτόνος είναι μια πραγματική δύναμη προσαρμογής

για να μπορούμε να απορροφούμε τους κραδασμούς. Είναι σημαντικό. Δεν πρόκειται για

τεχνική χαλάρωσης. Αυτό που κάνουμε είναι ότι αντικαθιστούμε την βαθιά χαλάρωση φέρ-

νοντας τον ψυχοτόνο. Αλλιώς είναι σαν μια οποιαδήποτε άλλη μέθοδο, απλώς χαλαρώνου-

με.

Στις διάφορες καταστάσεις στρες υπάρχει επίσης και μία απο-αισθητοποίηση. Αυτό

γίνεται για να προστατευτεί ο θεραπευόμενος και είναι κάτι που το κάνει ασυνείδητα. Οπό-

τε εμφανίζονται διαταραχές στη σχέση με τον εαυτό λόγω αυτής της απο-αισθητοποίησης.

Η μέθοδος μας είναι πολύ καλή για να αποκαταστήσει την αισθητηριότητα στον θεραπευό-

μενο. Η βραδύτητα η οποία κινητοποιεί την προσοχή. Ενεργοποιεί τον τρόπο που ο θερα-

πευόμενος αντιλαμβάνεται τον εαυτό του.

Επίσης στην αγωγή δια χειρός έχουμε έναν τρόπο να αξιολογούμε που δεν υπάρχει

σε καμιά τεχνική μασάζ. Σε κάποιες περιπτώσεις λοιπόν ο θεραπευόμενος αισθάνεται την

Εσωτερική Κίνηση αλλά όχι ο θεραπευόμενος. Παρόλα αυτά όμως υπάρχει δραστηριότητα

στον θεραπευόμενο. Ένα άλλο επίπεδο είναι όταν ο θεραπευτής αισθάνεται την Εσωτερική

Κίνηση, ο θεραπευόμενος δεν την αισθάνεται αλλά αισθάνεται κάποια αποτελέσματα που

έχει η Εσωτερική Κίνηση στο σώμα του. Θερμότητα, ευεξία… οπότε αυτό είναι ένα ξεκίνημα

της αισθητοποίησης.

Βέβαια ένα βήμα παραπέρα, και το ιδανικό, είναι να αισθάνεται και ο θεραπευτής

και ο θεραπευόμενος την Εσωτερική Κίνηση. Κι εκεί αρχίζει μια αμοιβαιότητα. Εκεί βρισκό-

μαστε στο μέγιστο της επαφής με το αισθητό. Ένα σημαντικό θέμα τώρα είναι ότι, υπάρχο-

υν κάποιοι θεραπευόμενοι οι οποίοι είχαν γνωρίσει τη δουλειά μας, και μετά πάθανε το

στρες και τους αξιολογούμε. Γιατί αυτό θα του δείξει τι έχει χάσει, αν έχει ήδη γνωρίσει την

επαφή με το αισθητό. Είναι όπως εμείς οι ίδιοι, όταν στη ζωή μας έρθει ένα στρες, αμέσως

αντιλαμβανόμαστε την απώλεια επαφής με το αισθητό. Ενώ σε έναν ασθενή συμβαίνει αυ-

τή η απώλεια αλλά δεν αντιλαμβάνεται την διαφορά.

- Έχω έναν προβληματισμό. Με την αύξηση της αντιληπτικότητας, πώς μπορεί ο

ασθενής να αντιμετωπίσει θεραπείες, όχι της ΣΨΠ αλλά της ιατρικής. Εννοώ χη-

μειοθεραπείες, ακτινοθεραπείες, εγχειρήσεις…

Nadine: Αυτό που έχει σημασία είναι ότι είναι πιο συνειδητός. Χωρίς να θέλω να

κάνω σύγκριση, όταν πηγαίνω σε οδοντίατρο, φοβάμαι. Παρότι η οδοντίατρος μου είναι

μια φίλη που ξέρει την φασιαθεραπεία. Αλλά αυτό που κάνει με τα εργαλεία της με τρομά-

ζει. Κάθε φορά μετά τον οδοντίατρο έχω κλείσει ραντεβού για συνεδρία ΣΨΠ. Οι άλλοι ζουν

ακριβώς τα ίδια πράγματα αλλά δεν το αισθάνονται. Προσέχω την κατάσταση μου. Αυτή η

επίγνωση της επαφής με το αισθητό μας επιτρέπει να κάνουμε κάτι για να παρέμβουμε εκ

των προτέρων. Να έχουμε επίγνωση του τι συνέπειες θα έχει αυτό που πρόκειται να μας

συμβεί.

Είχα ασθενείς που είχαν κάνει πολύ δουλειά με την μέθοδο μας και χρειάστηκε να

κάνουν χημειοθεραπεία. Η δεύτερη θεραπεία κόντεψε να τους σκοτώσει γιατί είχαν ακρι-

βώς αυτήν την αισθητηριότητα.

Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν είναι δυνατόν να έχουμε μεγαλύτερη επίγνωση

και να είμαστε λιγότερο ευαίσθητοι. Είναι το τίμημα που πληρώνουμε για να μπορούμε να

έχουμε επίγνωση. Αυτό το τίμημα το αποδέχομαι.

Θα κάνω μια περίληψη των καταστάσεων του στρες.

Μπορούμε με τη μέθοδο μας να αντιμετωπίσουμε το βιολογικό στρες, τις εντάσεις

του σώματος. Να θεραπεύσουμε την απώλεια της αίσθησης της συνολικότητας. Το να έχο-

υμε το αίσθημα πληρότητας, ότι δεν μας λείπει τίποτε. Είναι ζωτικό αυτό στην ψυχολογία.

Θεραπεύουμε αυτό το αίσθημα ότι είμαστε ολόκληροι. Θεραπεύουμε την αποαισθητοποί-


_______________________________________________________________________________________________________


ηση που είναι, το να είμαστε ο εαυτός μας και να αισθανόμαστε ο εαυτός μας. Ότι σώμα

μας είναι δικό μας. Έχει μεγάλη σημασία ψυχολογικά.

Έχουμε δει όλα τα προβλήματα της αποσύνδεσης και της απόστασης που έρχονται

από το στρες. Μερικές φορές οι άνθρωποι δεν έχουν το αίσθημα ότι υπάρχουν μέσα στο

σώμα τους. Επίσης θα δώσουμε στον άνθρωπο σωματικά και ψυχικά ερείσματα και δυνά-

μεις για να μπορεί να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις. Ένα πρόβλημα του στρες είναι αυτό

το ερώτημα: «μπορώ να αντιμετωπίσω κάτι που με απειλεί; Έχω τις δυνάμεις να το κάνω;»

Και εργαζόμαστε πάνω σ’αυτό.

Επίσης ο άνθρωπος αρχίζει να αναγνωρίζει τα μηνύματα του στρες.

Όλα αυτά που σας παρουσίασα αυτές τις μέρες είναι ίσως δύσκολο να τα αντιληφ-

θεί ο άνθρωπος, αλλά μετά βλέπουμε ότι αν ένας άνθρωπος έχει αυτά τα συμπτώματα

πρέπει να τα φροντίσει. Ενώ κάποιος που δεν το γνωρίζει, απλώς πηγαίνει προς την ασθέ-

νεια. Δεν θα κάνει τίποτα και θα αρρωστήσει. Να μπορούμε να δώσουμε την σημασία που

πρέπει στις ενδείξεις. Ο θεραπευόμενος διδάσκεται να αναγνωρίζει αυτές τις ενδείξεις. Γί-

νεται πιο ευαίσθητος και αντιδρά πιο έγκαιρα. Κάποια άτομα έρχονται να σας δουν γιατί

έχουν έναν πολύ μικρό οσφυϊκό πόνο. Ενώ στο παρελθόν τους μπορεί να είχαν μια απίστε-

υτα μεγάλη οσφυαλγία και να μην κάνανε τίποτε. Όταν αρχίσουν να νιώθουν κουρασμένοι,

όταν αρχίσουν να νιώθουν ευερέθιστοι… τα σημάδια που λαμβάνουν υπόψη γίνονται όλο

και πιο λεπτομερή.

Μεγάλο ερώτημα: πότε χρησιμοποιούμε την αγωγή δια χειρός, πότε την κωδικοπο-

ιημένη κίνηση και πότε την αισθητήρια ενδοσκόπηση.

Την αγωγή δια χειρός όταν η κατάσταση είναι επείγουσα. Όταν έρχεται κάποιος και

είναι πολύ άσχημα, δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για να μάθει «το λουλούδι» ή την ενδοσ-

κόπηση. Θα είναι πολύ σφιγμένος και επίσης ο διαλογισμός χρειάζεται μια μαθητεία. Ενώ

στην αγωγή δια χειρός, απλώς ξαπλώνει και προχωράμε. Η αγωγή δια χειρός μπορεί να εί-

ναι και σε καθιστή θέση. Μετά όμως την αγωγή δια χειρός σε ξαπλωτή θέση θα του προτεί-

νουμε την κίνηση και την ενδοσκόπηση ώστε να δυναμώσει και να μην προσβάλλεται τόσο

εύκολα. Αυτό είναι μια προληπτική αγωγή, ώστε αν αισθανθεί κάποιος στρες να αρχίσει να

κάνει κίνηση. Αλλά όταν έρχεται και είναι χάλια δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για να του το

διδάξετε.

Αντίθετα η κίνηση και ο διαλογισμός βοηθάνε τον θεραπευόμενο να αναπτύξει κά-

ποιες δυνατότητες που του χρησιμεύουν για να προσαρμόζεται στο στρες. Θα σας δώσω

κάποιες περιπτώσεις: η Κίνηση και η ενδοσκόπηση αναπτύσσουν την προσοχή, την αυτο-

πεποίθηση –αν χρειάζεται να αντιμετωπίσεις μια κατάσταση χρειάζεσαι αυτοπεποίθηση-

την διάκριση, την ενδογενή κινητοποίηση, το να έχεις κίνητρα. Είναι καλό να έχεις τις δυνά-

μεις να αντιμετωπίσεις τα πράγματα αλλά έχει σημασία πώς θα το κάνεις. Να διακρίνεις τι

είναι σωστό για τη ζωή σου κι αυτό να πηγάζει από μέσα σου. Να αναπτύξεις τη σκέψη σου

λαμβάνοντας υπόψη το σώμα. Όταν έχουμε μία κατάσταση στρες δεν την αντιμετωπίζουμε

όπως να είναι. Εκεί έχουμε πολύ εργασία με τον λεκτικό διάλογο κι αυτό είναι πολύ ιδιαί-

τερο της μεθόδου μας. Δεν είναι αρκετό να χαλαρώσει το άτομο και να απλώσει τις συγκι-

νήσεις του. Το στρες είναι μια μεταβατική περίοδος της ζωής που την αξιοποιούμε. επιτρέ-

πουμε να προχωρήσει στη ζωή του και του μαθαίνουμε πώς νοηματοδοτεί τα βιώματα του.

Αυτό είναι η αντιληπτική-γνωσιακή προσαρμοστικότητα. Και η μαθητεία εξ αντιθέτων.

Έκανα μια μικρή περίληψη των πραγμάτων που μπορούμε να προσφέρουμε λύσεις

για το στρες. Το να παίρνουμε κάποια απόσταση από τα συμβάντα. Πολύ συχνά βλέπουμε

τον θεραπευόμενο να παίρνει απόσταση, να μην ταυτίζεται με τα γεγονότα. Παράδειγμα:

που μόλις είχε χηρεύσει, στην τέταρτη συνεδρία μετά τον θάνατο του συζύγου της, τον α-

γαπούσε πολύ και ήταν ακόμη πάρα πολύ επηρεασμένη, μετά την αγωγή μου είπε: «έχω

την εντύπωση ότι έχει περάσει καιρός». Αισθανόταν λιγότερο ταυτισμένη με το γεγονός της

απώλειας. Και μπόρεσε έτσι και διαχειρίστηκε διάφορα πράγματα. Ένα άλλο πράγμα που

έχει σημασία είναι πως βλέπει με διαφορετική οπτική τα πράγματα.


_______________________________________________________________________________________________________


Φέρνει λύσεις η μέθοδος μας. Ξαφνικά το ίδιο το υλικό του θεραπευόμενου του

φέρνει λύσεις. Πράγματα που δεν είχε μπορέσει να σκεφτεί πριν. Και θα βρίσκεται επίσης

πιο κοντά στην πραγματικότητα του γεγονότος και λιγότερο σε υποθέσεις ή ψευδαισθήσε-

ις. Είναι δύσκολο αυτό, να είσαι στην πραγματικότητα και όχι σε ψευδαισθήσεις, αλλά είναι

πιο αποτελεσματικό. Επίσης με αυτόν τον τρόπο ενισχύεται η ταυτότητα του ατόμου.

Για να τελειώσω, μια άλλη πολύ μεγάλη πλευρά της μεθόδου μας: οι άνθρωποι επε-

ιδή ακριβώς κάνουν αυτήν την ιδιαίτερη δουλειά για το στρες αν δουν στον εαυτό τους κάτι

καινούργιο, θα αρχίσουν να αναζητούν το νόημα της ζωής, ή να ξαναξεκινήσουν κάποια

σχέδια για τη ζωή τους που είχαν παρατήσει. Η διαχείριση του στρες δεν σημαίνει ότι το

κάνουμε για να ξαναγίνουμε όπως πριν, εμείς όταν διαχειριζόμαστε το στρες εξελισσόμασ-

τε προς το μέλλον. Έρχονται άνθρωποι που μου λένε: «δεν θέλω να γίνω όπως πριν. Το κα-

τανοώ αλλά με ανησυχεί». Γιατί μετά από μία συνεδρία δεν είναι ποτέ όπως ήταν πριν. Πο-

λύ αργά ήδη προχωρεί στην κίνηση. Μερικές φορές ο άνθρωπος αναλογίζεται τι δεν έχει

πετύχει. Και πολύ συχνά συμβαίνει να έχουν φύγει οι συνέπειες του στρες πολύ σύντομα,

και το άτομο να αρχίζει μια πιο βαθιά δουλειά. Να μην το επεκτείνω.

Έδωσα σε αδρές γραμμές ολόκληρη τη μέθοδο.

- Θα ήθελα να ορίσετε το advenir.

Nadine: Είναι ένα λογοπαίγνιο στα γαλλικά. Είναι λογοπαίγνιο του Danis που το

έκανε από ένα ρήμα της γαλλικής (advenir= συμβεί) και το έκανε ουσιαστικό. Θα έχετε ένα

άρθρο που θα αναλύει την έννοια του advenir.

Θα ήθελα να εξηγήσω την διαφορά ανάμεσα στο χρόνιο και το οξύ στρες. Το χρόνιο

είναι το στρες που κρατάει πάνω από έναν μήνα. Το σύντομο είναι μέχρι έναν μήνα και το

οξύ είναι μερικά λεπτά αλλά με μεγάλη ένταση.

Με τα χέρια δεν είναι δυνατόν να αισθανθούμε την διαφορά. Αυτό που μπορούμε

να δούμε αν υπάρχει δομικό σύνδρομο του στρες που είναι αποτέλεσμα διαφόρων. Γι αυτό

σας έδωσα αυτά τα πράγματα σε ένα συνολικό πλαίσιο για να μπορέσετε να δείτε την δια-

φορά. Ο τρόπος που συνοδεύουμε ένα στρες οξύ που μας εμφανίζεται είναι πολύ διαφορε-

τικός από ένα στρες 3 ετών.

- Πώς διαχειρίζεσαι τον χρόνο σου ως θεραπεύτρια; Πόσους ασθενείς βλέπεις την

ημέρα;

Nadine: Δεν έχω πια θεραπευτήριο. Ασχολούμαι αποκλειστικά με την έρευνα.

- Τι θα πρότεινες;

Nadine: Όταν είχα το θεραπευτήριο έβλεπα καμιά 10ριά άτομα την ημέρα. Είχα

πολύ δουλειά.

Τώρα κάνω ομάδες κίνησης, ομάδες διαλόγου κλπ.

Αυτό που έκανα ήταν 20 λεπτά καθιστή εργασία, μερικές φορές έκανα συνεδρίες

μόνον λεκτικές μετά από μια ενδοσκόπηση. Έκανα διαφορετικά πράγματα.

Διδάσκω εδώ και 20 χρόνια.

Για ένα διάστημα έκανα και τα δύο, διδασκαλία και θεραπευτήριο.

Σήμερα κάνω διαφορετικά πράγματα. Είναι ωραίο.

- Δεν έχω ερώτηση για το μάθημα του στρες αλλά έχω ερώτηση ως θεραπεύτρια.

Είναι δύο θέματα: κατά την διάρκεια και της ενδοσκόπησης μου και την ώρα

που είμαι θεραπεύτρια και την ώρα της κίνησης, μου έρχεται μια πάρα πολύ


_______________________________________________________________________________________________________


δυνατή ζέστη σε σημείο που ιδρώνω. Το δεύτερο είναι: την ώρα που δίνω θε-

ραπεία, ξεφυσάω πιο έντονα από τον θεραπευόμενο.

Nadine: Για την πρώτη περίπτωση νομίζω ότι έχει να κάνει με το νευροφυτικό και

το ορμονικό σου σύστημα. Δεν οφείλεται στη μέθοδο. Πρέπει να κάνεις εξετάσεις, ίσως θυ-

ρεοειδούς ή κάτι άλλο. Το δεύτερο που είπες πρέπει να τακτοποιηθεί. Με αγωγές που θα

δεχτείς. Εσύ πρέπει να πετύχεις τον σωματο-ψυχικό σου συντονισμό. Πρέπει να δουλέψεις

με τη μέθοδο θεραπευτικά και για σένα. Σας προτείνω να κάνετε περισσότερη κίνηση για

σας τους ίδιους. Πρέπει να βρείτε χρόνο να κάνετε εξάσκηση, γιατί η κίνηση είναι πολύ α-

ποτελεσματική. Όσο πιο πολύ κίνηση κάνουμε τόσο πιο πολύ διευκολυνόμαστε στην θερα-

πευτική μας πρακτική. Νομίζω ότι αυτό θα το λύσεις με περισσότερη κωδικοποιημένη κίνη-

ση για σένα.

Marc: Τελειώνοντας το σεμινάριο, θα ήθελα να ευχαριστήσω την Nadine. Η δουλειά

τέσσερις μέρες μαζί της, έχει αλλάξει τον τρόπο που βλέπετε το επάγγελμα σας. Είμαι ευ-

χαριστημένος που συμμετείχε η Nadine στο πρόγραμμα αυτό και βέβαια βρήκε τον τρόπο

πώς να καταφέρει σε τέσσερις μέρες να συμπυκνώσει μια διδασκαλία που θα έπρεπε να

κρατήσει 40 μέρες! Έπρεπε να κάνει τις επιλογές της. Αλλά πάτε στην πρακτική εφαρμόζον-

τας αυτά που μάθατε, τα οποία μπορεί να φαίνονται απλές λαβές, θα δείτε ότι είναι πολύ

ισχυρές.

Μεγάλο ευχαριστώ που ήρθε εδώ.

Θέλω επίσης να ευχαριστήσω εσάς για την υποδοχή που της κάνατε, με την έννοια

ότι ήσασταν πολύ ανοιχτοί να μάθετε. Έχετε αρχίσει να είστε έμπειροι θεραπευτές, και το

ελάττωμα των έμπειρων θεραπευτών είναι ότι δυσκολεύονται να αναθεωρήσουν αυτά που

ξέρουν. Αλλά αυτό δεν το ένιωσα εκ μέρους σας γι αυτό μίλησα για υποδοχή. Σας ευχαρισ-

τώ γι αυτό.

Η Sylvie θα έλθει τον Νοέμβριο κι εγώ τον Ιανουάριο.

Τώρα είναι δικό σας θέμα να συνεχίσετε να δουλεύετε. Να φροντίσετε τις σημειώ-

σεις και τα ημερολόγια σας. Είναι ένα πολύ καλό εργαλείο για να δείτε τι είδους θεραπευ-

τές γίνεστε.

Καλή αντάμωση.


_______________________________________________________________________________________________________


ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι


_______________________________________________________________________________________________________


Laminar Shear Stress

Mechanisms by Which Endothelial Cells Transduce an Atheroprotective Force

Oren Traub; ; Bradford C. Berk

From the Departments of Pathology (O.T.) and Medicine (B.C.B.), Division of Cardiology, The University of Washington, Seattle.

Correspondence to Bradford C. Berk, Cardiology Division, Box 357710, The University of Washington, Seattle, WA 98195. E-mail [email protected]

Abstract

Abstract—Mechanical forces are important modulators of cellular function in many tissues and are particularly

important in the cardiovascular system. The endothelium, by virtue of

its unique location in the vessel wall, re-

sponds rapidly and sensitively to the mechanical conditions created by blood flow

and the cardiac cycle. In this

study, we examine data which suggest that steady laminar shear stress stimulates cellular

responses that are

essential for endothelial cell function and are atheroprotective. We explore the ability of shear stress

to modulate

atherogenesis via its effects on endothelial-mediated alterations in coagulation, leukocyte and monocyte migra-

tion, smooth muscle growth, lipoprotein uptake and metabolism, and endothelial

cell survival. We also propose a

model of signal transduction for the endothelial cell response to shear stress including

possible mechanotrans-

ducers (integrins, caveolae, ion channels, and G proteins), intermediate signaling molecules (c-Src, ras,

Raf, pro-

tein kinase C) and the mitogen activated protein kinases (ERK1/2, JNK, p38, BMK-1), and effector molecules (nitric

oxide). The endothelial cell response to shear stress may also provide

a mechanism by which risk factors such as

hypertension, diabetes, hypercholesterolemia, and sedentary lifestyle act to promote atherosclerosis.

Key Words: endothelium • shear stress • atherosclerosis • mechanotransduction • signal transduction

Introduction

Numerous studies suggest that normal functioning of the endothelium is critical in limiting the development of

atherosclerosis, as illustrated by the correlation between risk factors for atherosclerosis

(smoking, high cholester-

ol, high homocysteine, decreased estrogen, increasing age, and hypertension) and endothelial dysfunction.

1 En-

dothelial cells play a critical role in vascular homeostasis by performing

many functions. They sense and integrate

hemodynamic and hormonal stimuli and effect alterations in vascular function through the

secretion of various

mediator proteins and molecules.2 As a

result of these properties, endothelial cells modulate biological

processes

related to the blood vessel wall, including regulation of the permeability of plasma lipoproteins, adhesion of leu-

kocytes, and release of prothrombotic and antithrombotic factors, growth

factors, and vasoactive substances.

3

Impairment of these endothelial cell–mediated processes has been postulated to play a

central role in the patho-

genesis of atherosclerosis.1

Just as other tissues have developed mechanisms to detect changes in the physiological conditions to which they

are exposed, endothelial cells respond not only to humoral factors in the circulation

but also to the mechanical

conditions created by blood flow and the cardiac cycle.

4 As a result of their unique location,

endothelial cells ex-

perience three primary mechanical forces: pressure, created by the hydrostatic forces of blood within

the blood

vessel; circumferential stretch or tension, created as a result of defined intercellular connections between the


_______________________________________________________________________________________________________


endothelial cells that exert longitudinal forces on the cell during vasomotion; and shear stress, the dragging fric-

tional force created by blood flow. Of these forces, shear stress appears

to be a particularly important hemody-

namic force because it stimulates the release of vasoactive substances and changes

gene expression, cell meta-

bolism, and cell morphology.4

The nature and magnitude of shear stress plays an important role in long-term maintenance of the structure and

function of the blood vessel. The nature of shear stress experienced

by endothelial cells is a function of blood

flow patterns throughout the vasculature generated by the cardiac cycle. In "linear"

areas of the vasculature,

blood flows in ordered laminar patterns in a pulsatile fashion dependent on the cardiac cycle, and endothelial

cells experience pulsatile shear stress with fluctuations in magnitude that yields a mean positive shear stress. This

flow pattern should be distinguished from the flow pattern that is

often used in experimental preparations and

that generates a steady positive shear stress, being temporally and spatially uniform. While

steady shear stress

generally stimulates many of the same endothelial cell responses as pulsatile stress, there are some qualitative

and quantitative differences.5 6 7 Cells exposed to positive

shear stress undergo reorientation, with their longitu-

dinal axis parallel to the direction of blood flow.

8 9 This reorientation

streamlines the endothelial cell, decreasing

the effective resistance and lowering shear stress,

10 a phenomenon which may or may

not be important in terms

of adaptation or filtering of shear stress stimuli.

4 At areas of abrupt curvatures in the vasculature,

as in the carotid

bifurcation, the laminar flow of blood is disrupted and separated flow patterns result. Specifically,

the medial wall

of the carotid bulb experiences higher shear stress, while the lateral wall experiences recirculation vortexes

that

vary with the cardiac cycle, resulting in flow reversal.11

Thus, the lateral area of the carotid bulb experiences oscil-

latory shear stress (periodic flow reversal with time-averaged shear stress approaching

zero) and low mean shear

stress. As a result of the low magnitude of the time-averaged shear stress, these cells do not reorient

12 and may

be exposed to high shear gradients (differences in shear stress magnitude on a cell scale)

4 because their lack

of

streamlining yields a membrane topology in opposition to the mean shear vector. Several investigators have

demonstrated that endothelial cells may actually be sensitive to the magnitude

of the shear gradient.

12

13

14

Whether these shear gradients or the time-averaged mean shear stress is more critical in terms

of atherogenesis

remains to be defined. Nevertheless, the significance of these flow patterns is demonstrated by studies that cor-

relate development of atherosclerotic lesions (fatty streaks and small plaques)

with areas of the carotid that ex-

perience these flow reversals with low time-averaged shear stress.

11

15 Regions of the carotid

bifurcation that

experience pulsatile and mean positive shear stress as the result of laminar blood flow patterns, however, were

relatively protected from atherosclerosis. Other investigators have confirmed these observations throughout the

vasculature.16

The mechanism by which the physical force generated by fluid shear stress is transduced into bio-

logical signals remains unclear.

Below we will briefly review the atheroprotective effects of the endothelium that are influenced by shear stress

and then discuss several signal-transduction mechanisms by which shear stress

exerts its beneficial effects on

endothelial function.

Shear Stress and Endothelial Cell Biology: Relevance to Atherosclerosis

The hypothesis that physical injury to the endothelium might precipitate the atherosclerotic process was intro-

duced over two decades ago. More recently this concept has been modified

to include biochemical and cellular

alterations in endothelial cell function. There is a strong correlation between endothelial

cell dysfunction and

areas of low mean shear stress and oscillatory flow with flow reversal (Fig 1 ). Manifestations of dysfunctional

endothelium can be readily observed in certain areas of the arterial tree,

such as branch points, which experience

low mean shear stress and flow reversal.

11 These sites demonstrate increased uptake

of lipoproteins, appearance

of leukocyte adhesion molecules on the surface of the endothelial cells, and leukocyte transmigration. Secretion

of chemotactic factors and growth factors causes proliferation of resident monocyte/macrophages, as well as

smooth muscle cells. Smooth muscle cells synthesize a connective tissue matrix comprised

of elastic fibers, pro-

teins, collagen, and proteoglycans, and the accumulation of lipids and free and esterified cholesterol

follows.

17

Recent data suggest that low shear stress and, more importantly, oscillatory flow and flow reversal are permis-

sive or even causative in this pathogenic process.

4 19


_______________________________________________________________________________________________________


View larger version (44K):

[in this window]

[in a new window]

Figure 1. Endothelial cell biology and shear stress. Steady lami-

nar shear stress promotes release of factors from endothelial

cells that inhibit coagulation, migration of leukocytes, and

smooth muscle proliferation, while simultaneously promoting

endothelial cell survival. Conversely, low shear stress and flow

reversal shift the profile of secreted factors and expressed sur-

face molecules to one that favors the opposite effects, thereby

contributing to the development of atherosclerosis. PGI2 indi-

cates prostacyclin; tPA, tissue plasminogen activator; TGF-ß,

transforming growth factor-ß; Ang II, angiotensin II; and PDGF,

platelet-derived growth factor.

In areas downstream of vessel bifurcations, laminar shear stress predominates, and the endothelial cells expe-

rience pulsatile flow, with shear stress on the order of 10 to 30 dyne/cm

2.4 The endothelium

in these regions

maintains circulatory and blood vessel integrity through its ability to regulate several different processes:

coagu-

lation, growth of underlying smooth muscle, leukocyte adhesion to and transmigration into the blood vessel wall,

and lipoprotein uptake and metabolism.

Coagulation

Coagulation stimulates the release of powerful antithrombotic agents from endothelial cells. Prostacyclin was the

first inhibitor of platelet aggregation shown to be released from endothelial

cells on exposure to shear stress.

7 18

Secretion of prostacyclin from endothelial cells is enhanced when the shear stress is pulsatile

compared with

steady.7 Numerous investigators have demonstrated

that shear stress is one of the most powerful stimuli for

release of the vasodilator NO,

2

20

21 which also possesses strong anti–platelet

aggregation properties.

22 Shear

stress can also stimulate release of factors that inactivate the clotting cascade.

5 Recent studies

have shown that

shear stress regulates generation of thrombomodulin, which interacts with protein C and protein S to inactivate

certain clotting factors. Malek et al

23 reported that steady shear

resulted in a small transient increase in throm-

bomodulin expression but continued exposure to shear resulted in decreased thrombomodulin

expression in

bovine aortic endothelial cells. However, two other laboratories reported that steady shear stress results

in sus-

tained increased thrombomodulin expression in human umbilical vein endothelial cells.

24

25 The reason for this

disparity in species response is unclear. In addition to the potential

effect on thrombomodulin, fluid shear stress

has also been shown to stimulate expression of tissue plasminogen activator

23 24 26

and reduce secretion of plas-

minogen activator inhibitor type-1.

24 Importantly, endothelial cells exposed to turbulent

flow failed to show in-

creases in thrombomodulin and tissue plasminogen activator.

Leukocyte Adhesion and Migration

Endothelial cells regulate leukocyte adhesion and migration of monocytes and leukocytes into the blood vessel

wall by secretion of chemotactic factors and expression of cell-surface molecules.

ICAM-1 binds ß2-integrins on

various white blood cell derivatives, while VCAM-1 mediates adhesion of monocytes to the endothelium.

27

VCAM-1 is one of the earliest markers for fatty streaks and is upregulated in areas of the endothelium surround-

ing atherosclerotic plaques.27

Several investigators have demonstrated an inverse relationship between VCAM-1

expression and shear stress,28

29

30

31

32

33

which suggests that leukocyte binding should be decreased under con-

ditions of high shear stress. However, other investigators have demonstrated that ICAM-1 expression is upregu-

lated by high shear stress

34 35

36

and that leukocyte binding after exposure to shear stress is increased.

35 36

The leukocyte binding experiments described above used static cultures of endothelial cells that were exposed to

shear stress prior to the binding of leukocytes. However, these experimental conditions

do not accurately simu-

late the physiological conditions of leukocyte binding and the complex interplay between expression of ICAM-1,

VCAM-1, and the physical disruption of the leukocyte-endothelial cell interaction by high levels of shear stress.

37

38 A study

performed by Walpola et al

28 is helpful in analyzing which

of these parameters may be of physiological


_______________________________________________________________________________________________________


importance. In this study, shear stress in rabbit carotid arteries was altered and

expression of endothelial cell

adhesion molecules, as well as leukocyte binding, was measured. Low shear stress resulted in VCAM-1 expression

30 times greater than that of control vessels, while ICAM-1 expression fell to approximately 30% of control ves-

sels. High levels of shear stress also increased VCAM-1 expression (to 3.5 times

that of control vessels), while

ICAM-1 expression levels increased (to 1.6 times that of control). Importantly, extensive monocyte

adhesion was

noted under low shear stress, which colocalized to areas of VCAM-1 expression, while no monocyte adhesion was

noted at high shear conditions, indicating that low mean shear stress promotes leukocyte binding in vivo com-

pared with higher shear stress.

Another key factor in monocyte recruitment is the chemoattractant peptide MCP-1.

1 Shyy et al

39 showed that

MCP-1 expression was transiently increased in human umbilical vein endothelial cells on exposure to shear

stress.

However, MCP-1 gene expression then decreased to basal levels at 4 hours, and once gene expression was fully

suppressed, it remained so even after static incubation, leading the authors

to suggest that MCP-1 expression is

likely suppressed in endothelial cells exposed to steady pulsatile shear stress. Thus, it seems

probable that for

conduit vessels, high shear stress inhibits leukocyte binding and chemoattractant protein expression while

low

shear stress and flow reversal promote leukocyte binding and transmigration.

Proliferation

Smooth muscle proliferation is increased in atherosclerotic lesions1

and is likely stimulated by endothelial cell

factors that are regulated by shear stress. Kraiss et al

40 showed that endothelial

platelet-derived growth factor-A

mRNA levels and smooth muscle proliferation were increased in areas that experience low blood

flow in an arte-

riovenous fistula model of altered flow in baboons. Endothelin-1, a smooth muscle mitogen that acts synergisti-

cally with platelet-derived growth factor, was shown to be dramatically

reduced by exposure to 25 dyne/cm

2.41

NO42

and transforming growth factor-ß,

43 both inhibitors of vascular smooth

muscle cell growth, are secreted by

endothelial cells in response to shear stress. Angiotensin II is an important growth factor

for vascular smooth

muscle and may also be antiapoptotic.44

Shear stress regulates tissue levels of angiotensin II by virtue of changes

in angiotensin-converting enzyme expression. Rieder et al

45 recently demonstrated that prolonged exposure to

shear stress significantly reduced angiotensin-converting enzyme mRNA

and activity. With its ability to regulate

these disparate smooth muscle cell growth factors, it seems likely that shear stress

plays a role in the increased

proliferation of smooth muscle seen at areas of low shear stress and flow reversal.

Lipoproteins

Unlike the effects of shear stress on growth factor secretion, the role of shear stress in lipoprotein transport and

LDL metabolism is less well defined. Deng et al

46 reported that the concentration

of LDL at the surface of canine

carotid arteries was inversely related to wall shear stress rate and suggested that increased

surface LDL concen-

tration results in an increased rate of lipid infiltration into the blood vessel. This hypothesis is complemented

by

studies which demonstrate that areas exposed to flow reversal are relatively permeable to macromolecules in-

cluding LDL and that LDL accumulation within the vascular wall is preferentially

localized to these areas of dis-

turbed flow. Berceli et al47

reported that the LDL incorporation in the rabbit aorta–iliac bifurcation was elevated

in the lateral region that experiences flow reversal versus the medial regions that experience higher

steady shear,

while no differences were present in the transitional or unidirectional zone that experiences relatively steady

shear. Other investigators have confirmed these findings in different

areas of the vasculature for both rabbits

48

and pigs.49

Mechanistically, it appears that compromised endothelial cell integrity, and

hence increased macro-

molecule permeability, results from high shear gradients that are present in low shear stress/flow reversal

condi-

tions (See Weinbaum and Chien50

for review). A study by Sprague et al

51 showed that

125I-LDL internalization in-

creased in bovine aortic endothelial cells exposed to steady stress

conditions for 24 hours; however, this likely

reflects an increased metabolic need for LDL under steady shear conditions rather

than increased LDL incorpora-

tion into the arterial wall.52

Additional studies to define the mechanistic details by which LDL accumulation is

linked to low shear stress and flow reversal conditions are warranted.

Endothelial Cell Survival

Finally, shear stress may be critical for endothelial cell survival. Early studies performed by Davies et al

12 demon-

strated increased endothelial cell turnover in areas that experience turbulent shear stress

conditions, suggesting

compromised endothelial cell integrity under these conditions. Several recent studies report that the

lack of

shear stress triggers apoptosis in endothelial cells.53 54

Other investigators have demonstrated that shear stress is

required for optimal regeneration of an injured endothelium. Vyalov et al

55 reported that under low shear stress

conditions, endothelial cells on the border of a wound edge failed to maintain contact

with neighboring cells and

were oriented randomly. Further, the cells spread and migrated into wound sites more slowly. While

steady shear

seems to be necessary for endothelial cell integrity, several investigators have demonstrated that steady shear

inhibits proliferation of cultured endothelial cells.

56 Thus, it appears

that shear stress acts as an endothelial cell

"survival" factor rather than as a "growth" factor.


_______________________________________________________________________________________________________


NO: A Critical Factor in Shear Stress–Mediated Atheroprotection

NO appears to be a key mediator of the atheroprotective effects of shear stress on the blood vessel wall. NO has

been reported to play a role in platelet aggregation and leukocyte binding

to the endothelium, in inhibition of

vascular smooth muscle tone and growth, and in alteration of lipoprotein metabolism.

2 The

ability of shear stress

to regulate these processes is abrogated by inhibitors of NO production, suggesting that shear stress

exerts its

effects through the release of NO. Further, it has been postulated that the beneficial effects of regular aerobic

training, including its antiatherogenic properties, may be mediated through

shear-induced increases in NO secre-

tion.57

NO is produced by a unique enzyme present in the endothelium, termed ecNOS.

58 59

60

Shear stress is the most

potent physiological stimulus for NO production in endothelial cells. Rapid increases in NO

production are due to

posttranslational activation of ecNOS, while chronic alterations in ecNOS expression are due to changes

in gene

expression. Experiments by our laboratory and others61 62

indicate that two distinct signaling pathways (a Ca2+

-

dependent and a Ca

2+-independent pathway) seem to be involved in rapid

shear-mediated increases in NO pro-

duction.63

We compared NO production in response to the Ca

2+ ionophore A23187 with shear stress.

While

A23187 increased NO production by 3-fold to 6-fold, shear stress stimulated NO production by 10-fold to 30-fold

above static levels. The initial rapid increase in NO required Ca

2+, while the sustained increase in NO production

was independent of changes in intracellular Ca

2+.64

Further experiments by our laboratory have demonstrated

that ecNOS was phosphorylated in response to shear.

64 Although the relationship between ecNOS phosphoryla-

tion and NO production is unclear, phosphorylation may regulate the

activity of ecNOS. To better understand

how shear stress influences ecNOS activity and expression, it will be necessary to identify

upstream mediators of

ecNOS function that are activated by shear stress, such as protein kinases.

Mitogen-Activated Protein Kinases: Likely Signaling Molecules in the Transduction of Shear Stress

Several features of the endothelial cell response to shear stress are analogous to receptor-mediated signaling:

dependence on G proteins, increase in intracellular Ca

2+, and changes in gene

expression. The family of kinases

termed MAP kinases are potential candidates to mediate some of the effects of shear stress on

endothelial cells.

MAP kinases are ubiquitously expressed serine/threonine protein kinases that are activated in response to a va-

riety of extracellular stimuli involved in cell growth, transformation,

and differentiation (Fig 2 ). The extracellular

signal–regulated kinases (ERK1/2), members of the MAP kinase family, have many

potential substrates, including

other protein kinases (p90rsk, MAPKAP, Raf-1, MEK), transcription factors (c-myc, c-jun, c-fos,

p62TCF), enzymes

(cPLA2), and cell-surface proteins (EGF receptor), and thus have many effects on cellular physiology and gene

expression.63


_______________________________________________________________________________________________________



[in this window]

[in a new window]

Figure 2. MAP kinase activation pathways. A common theme in

the stimulation of MAP kinase family members is activation by

an immediate upstream MAP kinase kinase (MEK), which is in

turn activated by an immediate upstream MAP kinase kinase

(MEKK). Different stimuli activate different signaling pathways,

leading to individual MAP kinase activation.

The pathway for ERK1/2 activation in response to growth factors has been well characterized (Fig 2 ). The MAP

and ERK kinase (MEK-1) is a dual-specificity kinase that phosphorylates ERK1/2

on T-E-Y. MEK-1 is itself regulated

by a MAP kinase kinase kinase, one of which has been identified as Raf-1. Raf-1 is activated

by translocation to

the membrane and association with the small GTP-binding protein, ras. The GTPase activity of ras is regulated by

a complex involving Grb2 and mSOS which are recruited and activated by

a tyrosine kinase receptor.

65

We have recently reported that ERK1/2 is activated by shear stress in endothelial cells in a time- and force-

dependent manner.66

Shear stress stimulation of ERK1/2 was unaffected by treatment with the Ca

2+ chelator

BAPTA-AM, indicating the response was Ca

2+ independent. These data, combined with observations that

ecNOS

contains multiple consensus sites for phosphorylation by a variety of kinases including ERK1/2,

63 make this path-

way a likely candidate to participate in the stimulation of sustained

NO production in response to shear stress.

Additionally, several shear stress–responsive genes contain elements (eg, AP-1)

39 67 that may be influenced by

ERK1/2-mediated phosphorylation of transcription factors,

63 such as c-fos, c-jun, and c-myc.

Another member of the MAP kinase family shown to be regulated by shear stress is the stress-activated protein

kinase JNK/SAPK. Two laboratories have shown increases in JNK activity by shear

stress, although with varying

kinetics.68

69

Preliminary results in our laboratory show that shear stress inhibits tumor necrosis

factor–stimulated

JNK activity in endothelial cells,69A

a finding consistent with the recently reported ability of shear stress to inhibit

endothelial cell apoptosis.53

54

Additional experiments by our laboratory indicate that other members of the MAP

kinase family, p38 and BMK-1 (ERK5), are also activated by shear stress

in endothelial cells.

69B Experiments to

determine the roles of individual MAP kinase family members in endothelial gene

expression will be important

areas for future research.

Upstream Effectors of ERK1/2 Activity

PKC is required for ERK1/2 activation in response to shear stress because the ERK1/2 activation by shear stress

reported by our group was attenuated when endothelial cells were pretreated with either

phorbol ester for 24

hours or with staurosporine for 30 minutes66

(Fig 3 ). PKCs are well characterized serine/threonine kinases that

are activated by a variety of stimuli.70

A classification system for the PKC family separates the different isoforms

into distinct classes: the "classical" PKC isoforms, (PKC- , -ßI,

-ßII, - ) are Ca

2+ independent and phorbol ester

responsive; the "novel" PKC isoforms (PKC- , - , - , - ) are Ca

2+ independent and

phorbol ester responsive; and

the "atypical" PKC isoforms (including

, / ), are Ca2+

independent and phorbol ester unresponsive. Human um-

bilical vein and bovine aortic endothelial cells express primarily three PKC isoforms: PKC- , PKC- , and PKC- .

71

Through experiments using antisense oligonucleotides to inhibit expression of the

various PKC isoforms in endo-

thelial cells, we identified PKC- as the isoform necessary for the ERK1/2 stimulation by shear stress.

71


_______________________________________________________________________________________________________



[in this window]

[in a new window]

Figure 3. Proposed model of shear stress–mediated mechano-

transduction in endothelial cells. Primary mechanosensors (eg,

integrins, caveolae, G proteins, ion channels) transduce physical

stimuli into biochemical signals. Several stimuli serve to activate

Raf-1, including tyrosine phosphorylation by c-Src or c-Src–like

kinases, serine and threonine phosphorylation by PKC, and GTP-

bound ras. Raf-1 activates MEK, which in turn activates ERK1/2.

Sustained generation of NO may result from the effects of

ERK1/2 or through direct effects of mechanosensors (eg, caveo-

lae) themselves.

A recent study by Cai et al72

provides evidence for the mechanism by which PKC activates ERK1/2. These investi-

gators demonstrated that activation of the MAP kinase kinase kinase, Raf-1, a key

activator of ERK1/2, is depen-

dent on several criteria: (1) recruitment of Raf-1 to the plasma membrane; (2) activation of Raf-1 by

the GTP-

bound form of ras; (3) tyrosine phosphorylation of Raf-1, presumably by c-Src or a c-Src-family kinase; and (4)

phosphorylation of Raf-1 on serine and threonine residues. Both PKC- and PKC-

were directly responsible for

phosphorylation of serine and threonine residues on Raf-1 in response to various stimuli. This redundancy

in PKC

signaling to Raf-1 would allow for signaling regardless of a rise in intracellular Ca

2+, as PKC- is Ca

2+ independent.

Thus, it seems likely that activation of PKC isoforms, particularly PKC- , by shear stress results in stimulation of

ERK1/2 through their action on Raf-1, regardless of intracellular Ca

2+ concentration.

Potential Shear Stress Receptors

A question of great importance in the field of mechanotransduction pertains to the identity of the primary me-

chanoreceptor(s) responsible for initiating signal transduction. Transduction of mechanical forces in

anchorage-

dependent cells is due to a combination of force transmission via the cytoskeletal elements and transduction of

the physical forces to biochemical signals at mechanotransducer sites.

63 Based on the data presented above, the

candidate mechanotransducer molecules should be responsive to shear stress over the physiological

range and

result in the activation of a tyrosine kinase (eg, c-Src), PKC, and ERK1/2. Due to their interaction with specific

sig-

naling molecules already implicated in signal transduction, four candidates have been proposed as likely mecha-

notransducers: integrin-matrix interactions, specialized membrane microdomains,

ion channels, and G proteins.

To sense and transduce signals in response to shear stress, endothelial cells must be anchored to their matrix.

73

Integrins are ubiquitous

/ß heterodimeric transmembrane glycoproteins that act as adhesion receptors involved

in the interaction between cells and extracellular matrix. Integrins play an important role in

biological processes,

including cell adhesion, cell migration, cell growth, tissue organization, blood clotting, inflammation,

target rec-

ognition by leukocytes, and cell differentiation.74

Studies performed by Wang et al75

and Ingber76

using magnetic

torsion have demonstrated that integrins are capable of transducing mechanical stimuli to biochemical signals. A

recent study by Muller et al

77 showed that flow-induced vasodilation in coronary

arteries, which is mediated by

NO release, could be blocked with RGD peptides, which compete with the matrix for integrin interactions.

Similar

attenuation of flow-induced vasodilation was obtained if a blocking antibody against the ß3 integrin was em-

ployed, supporting the hypothesis that integrins are involved in the mechanotransduction

of shear stress. Inte-

grins are also a particularly attractive candidate in that they have been reported to associate with PKC

71 and c-

Src–family tyrosine kinases.78

Through the use of antisense oligonucleotides against the various PKC isoforms,

our

laboratory has shown that adhesion-mediated activation of ERK1/2 in human umbilical vein endothelial cells is


_______________________________________________________________________________________________________


dependent on PKC- and PKC- ,

71 a finding that parallels the data from

Cai's group. Other studies by our labora-

tory have demonstrated that activation of ß1 integrins (the predominant ß isoform

on endothelial cells) with an

activating antibody also stimulated ERK1/2, although at levels less than that observed with shear

stress.

79 Further,

human endothelial cells showed adhesion-mediated ERK1/2 activation when plated on a matrix of fibronectin,

which engages ß1 integrins, but showed no ERK1/2 activation

when they adhered to matrix consisting of poly-L-

lysine.73

The relatively small magnitude of ERK1/2 stimulation by integrin activation does not preclude a key role

for integrins in shear-mediated ERK1/2 activation; based on the importance of shear stress to endothelial

cell

function and integrity, it is likely that redundant pathways with different mechanotransducer molecules mediate

the full ERK/12 response to shear stress.

Another possible candidate for the transduction of shear stress into biochemical signals are caveolae, specialized

domains of the plasma membrane that are rich in cholesterol. Because of

their high cholesterol content, caveolae

are more rigid than other portions of the plasma membrane. Caveolae are abundant in endothelial

cells and have

been implicated in transcytosis, ion movement across the membrane, and signal transduction.

80 The principal

component of caveolae is a 21- to 24-kD integral membrane protein called caveolin. Caveolin seems to function

as a scaffold for the recruitment and sequestration of signaling molecules. Among

signaling molecules known to

associate with caveolae are G proteins, c-Src–family tyrosine kinases, ras, PKC, ecNOS,

81 shc,

Grb2, mSOS, Raf-1,

and ERK1/2 (see Reference 8282

) Caveolae represent an attractive site for mechanotransduction on the

basis of

their biophysical characteristics and interactions with signaling molecules. Experiments to determine the signific-

ance of caveolae and what effect changes in caveolae number and properties

may have in shear-mediated signal-

ing should prove an exciting area for future research.

Recent data reported by Gudi et al83

indicate that G proteins may act as primary mechanosensors in endothelial

cells. This laboratory showed that treatment of endothelial cells with antisense

G q oligonucleotides inhibited

shear stress–induced ras-GTPase activity, while scrambled oligonucleotide treatment had no effect.

Another

study reported that treatment of endothelial cells with pertussis toxin prevented shear stress–mediated activa-

tion of ERK1/2,

69 also suggesting that G proteins are activated

in response to shear stress. Further, Gudi et al

demonstrated that G proteins reconstituted in liposomes, in the absence of

protein receptors, showed an in-

crease in activity in response to shear stress.

84 This shear stress–mediated increase

in G protein activity could be

attenuated if the lipid bilayer was made more rigid by the addition of cholesterol, a significant

finding in the con-

text of caveolae as shear stress signaling domains.

A common mechanism that has evolved to sense changes in mechanical stimuli are the mechanosensitive ion

channels. These channels are widely distributed in tissues and participate in processes such as hearing,

balance,

and reflex contraction of both smooth and skeletal muscle. Endothelial cells exhibit ion channel responses to

mechanical forces that are likely to participate in the signaling response

to shear stress. Several different mecha-

nosensitive ion channels are present in endothelial cells, including a shear-responsive

K

+ channel and a stretch-

activated Ca2+

channel.4 Studies have

shown that blockade of mechanosensitive K

+ channels with barium

chloride

or tetraethylammonium blocked shear-mediated increases in NO production

85 and transforming growth factor-ß

release,43

suggesting that transmembrane ion flux and intracellular ion homeostasis are important mediators of

the endothelial cell response to shear stress. However, efforts to clone the mechanosensitive K

+ channel from the

endothelial cell have not yet been successful.

Based on the demonstrated importance of shear stress to endothelial cell function and integrity, it is likely that

each of these putative mechanoreceptors activates intracellular signaling

pathways to effect the complete endo-

thelial response to shear stress. Differential coupling of signaling mechanisms and subsequent endothelial

cell

response to the individual shear stress receptor "subtypes" may provide a flexibility to the endothelial cells in

terms of responding to varying types and degrees of shear stress that

they may encounter.

Conclusions

We have reviewed data showing that shear stress has direct influences on the pathogenesis of atherosclerosis via

regulation of endothelial cell function and integrity. Shear stress influences many of

the processes relevant to

development of the atherosclerotic lesion, including secretion of growth factors, regulation of

coagulation, and


_______________________________________________________________________________________________________


transmigration of leukocytes. Regulation of these processes (Fig 3 ) is proposed to occur via shear-activated

en-

dothelial cell signal-transduction pathways that involve primary mechanotransducers, resulting in the activation

of ERK1/2, and possibly ecNOS, through signaling molecules such as nonreceptor

tyrosine kinases, ras, and PKC.

While hemodynamic considerations are important in atherogenesis, it is unlikely that fluid mechanical forces are

the sole positive or negative atherogenic stimuli. The potential influence of local

and systemic biochemical factors

and their interplay with mechanical factors must also be considered.

86

87 Apart from the direct

effects of shear

stress on endothelial cell function, flow reversal results in alterations in mass transport, increasing the probability

of leukocyte localization and altering delivery of biochemical factors such as inflammatory mediators that may

contribute to the local atherogenic state. The conclusion that the hemodynamic

force of fluid shear stress plays

an important role in the pathogenesis of atherosclerosis, however, does provide a framework by which

indepen-

dent risk factors for atherosclerosis may be understood. Studies suggest that hypertension,

88 diabetes,

89 and

hypercholesterolemia90

promote atherosclerosis by disrupting the ability of the endothelium to respond to shear

stress, while regular aerobic exercise exerts atheroprotective effects through shear-mediated increases in

NO.

57

Further elucidation of the mechanisms of shear stress–mediated signal transduction and its alteration with these

risk factors will greatly advance our understanding of atherosclerosis.

Selected Abbreviations and Acronyms

ecNOS = endothelial constitutive NO synthase

ICAM-1 = intracellular adhesion molecule-1

MAP = mitogen-activated protein

MCP-1 = monocyte chemoattractant protein-1

NO = nitric oxide

PKC = protein kinase C

VCAM-1 = vascular cell adhesion molecule-1


_______________________________________________________________________________________________________


Turbulent fluid shear stress induces vascular endothelial

cell turnover in vitro

1. P F Davies,

2. A Remuzzi,

3. E J Gordon,

4. C F Dewey, Jr, and

5. M A Gimbrone, Jr

Abstract

The effects of hemodynamic forces upon vascular endothelial cell turnover were studied by exposing con-

tact-inhibited confluent cell monolayers to shear stresses of varying amplitude in either laminar or turbu-

lent flow. Laminar shear stresses (range, 8-15 dynes/cm2; 24 hr) induced cell alignment in the direction of

flow without initiating the cell cycle. In contrast, turbulent shear stresses as low as 1.5 dynes/cm2 for as

short a period as 3 hr stimulated substantial endothelial DNA synthesis in the absence of cell alignment,

discernible cell retraction, or cell loss. The results of these in vitro experiments suggest that in atheroscle-

rotic lesion-prone regions of the vascular system, unsteady blood flow characteristics, rather than the

magnitude of wall shear stress per se, may be the major determinant of hemodynamically induced endo-

thelial cell turnover.


_______________________________________________________________________________________________________


ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ


_______________________________________________________________________________________________________


Hans Selye

Born January 26, 1907

Vienna

Died October 16, 1982

Montreal

Other names Selye János (Hungarian)

Ethnicity Hungarian

Hans Hugo Bruno Selye, CC (Hungarian: Selye János) (January 26, 1907 — October 16, 1982)

was a Canadian endocrinologist of Austro-Hungarian origin and Hungarian[1]

ethnicity. Selye

did much important factual work on the hypothetical non-specific response of the organism

to stressors. While he did not recognize all of the many aspects of glucocorticoids, Selye was

aware of this response on their role. Some commentators considered him the first to dem-

onstrate the existence of biological stress.

[edit] History

Selye was born in Vienna, Austria-Hungary on 26 January 1907[2]

. He became a Doctor of

Medicine and Chemistry in Prague in 1929, went to Johns Hopkins University on a Rockefel-

ler Foundation Scholarship in 1931 and then went to McGill University in Montreal where he

started researching the issue of stress in 1906. In 1945 he joined the Universite de Montreal

where he had 40 assistants and worked with 15,000 lab animals. Kantha (1992), in a survey

of an elite group of scientists who have authored over 1,000 research publications, identified

Selye as one who had published 1,700 research papers, 15 monographs and 7 popular

books. He died on October 16, 1982 in Montreal, Quebec, Canada.

[edit] Work on stress

His initial inspiration for general adaptation syndrome (GAS, a theory of stress) came from

an endocrinological experiment in which he injected mice with extracts of various organs. He

at first believed he had discovered a new hormone, but was proved wrong when every irri-

tating substance he injected produced the same symptoms (swelling of the adrenal cortex,

atrophy of the thymus, gastric and duodenal ulcers). This, paired with his observation that

people with different diseases exhibit similar symptoms, led to his description of the effects

of "noxious agents" as he at first called it. He later coined the term "stress", which has been

accepted into the lexicon of various other languages.


_______________________________________________________________________________________________________


Bust of Hans Selye at Selye János University, Komárno, Slovakia

Selye has acknowledged the influence of Claude Bernard (who developed the idea of "milieu

intérieur") and Walter Cannon's "homeostasis". Selye conceptualized the physiology of

stress as having two components: a set of responses which he called the "general adaptation

syndrome", and the development of a pathological state from ongoing, unrelieved stress.

Selye discovered and documented that stress differs from other physical responses in that

stress is stressful whether one receives good or bad news, whether the impulse is positive or

negative. He called negative stress "distress" and positive stress "eustress". The system whe-

reby the body copes with stress, the hypothalamic-pituitary-adrenal axis (HPA axis) system,

was also first described by Selye. He also pointed to an "alarm state", a "resistance state",

and an "exhaustion state", largely referring to glandular states. Later he developed the idea

of two "reservoirs" of stress resistance, or alternatively stress energy.

Selye wrote The Stress of Life (1956), From Dream to Discovery: On Being a Scientist (1964)

and Stress without Distress (1974). He worked as a professor and director of the Institute of

Experimental Medicine and Surgery at the Université de Montréal.

In 1968 he was made a Companion of the Order of Canada

Nadine Querre

Documents

Transcript of Nadine Querre