ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΕΛΑΤΕΙΑΣΑ΄ΤΑΞΗΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2012-2013

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ:

«Όνειρα καφέ…»

ΤΜΗΜΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ A 2

1η ΟΜΑΔΑ: Σταύρου Μιρέλα, Οικονόμου Ελένη, Τσιάμη Ηλιάνα, Ψεύτη Βασιλική, Οικονόμου Μαρία

2η ΟΜΑΔΑ: Λουκαδάκος Στέλιος, Τσέτσο Πηνελόπη, Στεργίου Κωνσταντίνα, Πολυχρόνης Δημήτρης, Ψεύτη Φρειδερίκη

3η ΟΜΑΔΑ: Μπέτα Ιωάννα, Σουλίου Άννα, Παπαντζίμας Άκης, Φιλίντας Κωνσταντίνος, Χατζή Ευαγγελία.

4η ΟΜΑΔΑ: Μπιλιτσάρι Μάριο, Παπανικολάου Τριαντάφυλλος, Χριστοδουλάκος Γιώργος, Χριστοδουλάκος Δημήτρης, Τσατσαρώνη Ξένια

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: Σβώλη Κωνσταντίνα ΠΕ09

Περιεχόμενα

Σελίδα 04 Εισαγωγή 05 Μεθοδολογία

Α. ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΚΑΦΕ

06 Όνομα και μύθοι 06 Η ιστορία του καφέ 07 Η εξάπλωση της καλλιέργειας του καφέ 08 Ο καφές στην Ελλάδα 12 Η παραγωγή, οι ποικιλίες και τα είδη του καφέ 12 Παραγωγή 15 Ποικιλίες καφέ 16 Τα είδη του καφέ

Β. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΑΦΕ

18 Οικονομία του καφέ 19 Πολυεθνικές εταιρίες – εκμετάλλευση

Γ. ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΦΕ

20 Κοινωνιολογία του καφέ 21 Κοινωνική διάσταση

Δ. ΚΑΦΕΣ & ΥΓΕΙΑ

24 Δράση του καφέ - Θετικές Επιπτώσεις 25 Αρνητικές Επιπτώσεις 26 Καφεϊνη

27 Βιβλιογραφία

3

Εισαγωγή

Η ερευνητική μας εργασία αφορά θέματα που έχουν σχέση με την πιο δημοφιλή καθημερινή συνήθεια: τον καφέ.

Επιλέξαμε το θέμα του καφέ διότι παρόλο που αφορά κάτι το τόσο σύνηθες και καθημερινό παραμένει ταυτόχρονα κάτι απόμακρο και άγνωστο πληροφοριακά για τους περισσότερους από μας. Έπειτα θεωρήσαμε ότι ο καφές είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα θέματα αναλογιζόμενοι τις στιγμές που μας συνοδεύει: από τον ζεστό γαλλικό καφέ για τον κρύο χειμώνα στον δροσερό φραπέ για τον καύσωνα του καλοκαιριού. Έτσι σκεφτήκαμε ότι άξιζε να αφιερώσουμε κάποιες ώρες στην αναζήτηση σχετικών πληροφοριών.

Θέματα που μας απασχόλησαν ήταν τα παρακάτω: Αρχικά η οικονομία του καφέ επειδή πολλοί άνθρωποι αλλά και ολόκληρες χώρες εξαρτώνται από την παραγωγή και εμπορία του. Ακόμη ασχοληθήκαμε με την προέλευσή του και την ιστορική του διαδρομή, τις κοινωνικές προεκτάσεις του γιατί ο καφές αποτελεί ένα μέσο κοινωνικοποίησης του ανθρώπου αφού τους δίνει λόγο για συνάντηση και συζήτηση καθώς και με την η εξέλιξη των καφενείων κατά τη διάρκεια των ετών. Τέλος αναφερθήκαμε στις επιδράσεις του καφέ στην υγεία, θετικές ή αρνητικές.

4

Μεθοδολογία

Η βασική μέθοδος που χρησιμοποιήσαμε ήταν η ανάλυση δευτερογενών πηγών. Για να βρούμε πληροφορίες σχετικά με τα υποθέματά μας ανατρέξαμε πρωτίστως στο διαδίκτυο κι αυτή ήταν η καλύτερη πηγή που μας προσέφερε ό,τι χρειαζόμασταν.

Αναμφισβήτητα, η αξιοποίηση μίας και μόνο πηγής δεν οδηγεί στην εγκυρότητα και πληρότητα του περιεχομένου γι’ αυτό και μία άλλη δευτερογενής πηγή με την οποία ασχοληθήκαμε ήταν τα βιβλία αλλά και κάποια περιοδικά και εφημερίδες που είχαν αφιερώματα για τα θέματα που ενδιέφεραν τις υποομάδες.. Η σχετική βιβλιογραφία είναι μικρή, αλλά μορφοποιήσαμε και προσαρμόσαμε τις πληροφορίες που βρήκαμε αφού τις επεξεργαστήκαμε κατάλληλα. Το διαδίκτυο λοιπόν αποτέλεσε τη βάση για την συγγραφή της εργασίας μας. Για κάθε μας βήμα ήμασταν ενήμεροι και προσεκτικοί. Ως πρωτογενή πηγή επίσης χρησιμοποιήσαμε την συνέντευξη που πήραμε από ένα άτομο σχετικό με το θέμα μας. Η εκπόνηση της εργασίας μας έγινε με βάση τη συνεργασία μεταξύ των μελών της κάθε ομάδας, το σεβασμό στη διαφορετικότητα των απόψεων, τον δημιουργικό διάλογο, πολλή υπομονή και συνεχή προσπάθεια.

A. ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΚΑΦΕ5

Όνομα και μύθοιΤο όνομα του καφέ προέρχεται από την αραβική λέξη (qahwa) قهKKوة που είναι παραφθορά τμήματος της αρχικής αραβικής ονομασίας του καφέ, qahwat al-būnn, κρασί του κόκκου, που αναφέρεται στο γεγονός ότι ο καφές χρησιμοποιείται σαν υποκατάστατο του κρασιού, καθώς το Κοράνι απαγορεύει το αλκοόλ. Όταν ο καφές πρωτοήρθε στην Ευρώπη ήταν γνωστός ως "αραβικό κρασί". Μια άλλη εκδοχή αποδίδει το όνομα του καφέ στο Βασίλειο της Κάφφα, την περιοχή της Αιθιοπίας όπου άρχισε να χρησιμοποιείται ο καφές.

Ο μύθος του Kaldi

Ο μύθος αφηγείται την ιστορία του Kaldi του γιδοβοσκού, ο οποίος έζησε στην Αιθιοπία περί το 300 μ.Χ. Ο Kaldi πρόσεξε ότι οι γίδες, αφού έφαγαν τους κόκκινους καρπούς ενός δέντρου, ήταν γεμάτες ζωντάνια και ενεργητικότητα μέχρι αργά το βράδυ. Δοκίμασε λοιπόν και ο ίδιος τους κόκκινους καρπούς και βίωσε τις ίδιες επιδράσεις. Ανέφερε την εμπειρία του στους μοναχούς ενός κοντινού μοναστηριού, οι οποίοι από τότε έτρωγαν τους καρπούς για να παραμένουν ξύπνιοι κατά τη διάρκεια των νυκτερινών προσευχών τους. Τυχαία, ανακάλυψαν ότι μπορούσαν να καβουρντίσουν τους κόκκους και να παρασκευάσουν από αυτούς ένα ρόφημα το οποίο όχι μόνο είχε τις ίδιες επιδράσεις, αλλά και καλύτερη γεύση.

Ιστορία του ΚαφέΛέγεται πως η πρώτη αξιόλογη ποσότητα καφέ έφτασε στο Δυτικό κόσμο μέσω των Τούρκων, οι οποίοι μετά την ήττα τους στις πύλες της Βιέννης το 1683, άφησαν πίσω σάκους γεμάτους με κόκκους καφέ.

Οι Αυστριακοί έμαθαν αμέσως να καβουρδίζουν τους κόκκους του καφέ και να φτιάχνουν ένα πολύ αρωματικό ποτό το οποίο το σέρβιραν μαζί με κέικ που είχε σχήμα μισοφέγγαρου, για να γιορτάζουν τον θρίαμβό τους κατά των Τούρκων. Λέγεται επίσης πως ο καφές ήρθε πρώτα στην Ευρώπη από τους έμπορους της Βενετίας από το 1615 και μετά.

6

Προς το τέλος του 17ου αιώνα άνοιξε το πρώτο καφεπωλείο, το οποίο γρήγορα έγινε πολύ γνωστό στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ενώ πιστεύεται πως ο καφές ως φυτό εμφανίστηκε για πρώτη φορά στους αγρούς της Αιθιοπίας, το πρώτο φλιτζάνι καφέ επινοήθηκε από τους Άραβες. Ενώ οι κάτοικοι των περιοχών όπου το φυτό του καφέ αναπτύσσονταν, έτρωγαν τους πράσινους καρπούς, αφού ίσως τους καβούρδιζαν, οι Άραβες ήταν αυτοί οι οποίοι άρχισαν να μετατρέπουν τους κόκκους του καφέ σε ποτό. Γύρω στον 14ο αιώνα άρχισαν να καλλιεργούν φυτά, τα οποία τα είχαν πάρει κατά τις εισβολές στην Υεμένη. Πολλοί υποθέτουν ότι τα φυτά αυτά να βρέθηκαν στην Υεμένη τον 13ο αιώνα, κατα τις επιδρομές των Αβυσσινίων. Το πιθανότερο πάντως είναι πως οι Άραβες ήδη γνώριζαν τον καφέ πριν τον 10ο αιώνα.

Αρχικά ο καφές φτιαχνόταν με το μούλιασμα των κόκκων σε κρύο νερό, αργότερα τα μούλιαζαν σε βραστό νερό και μόλις στο τέλος του 14ου αιώνα οι Άραβες ανακάλυψαν την διαδικασία του καβουρδίσματος. Τότε άρχισαν να αλέθουν τους κόκκους του καφέ και τους βράζουν σε νερό. Με αυτό τον τρόπο κατέληξαν στην εφεύρεση του καφέ που έμελε να κατακτήσει και τον υπόλοιπο κόσμο στην πορεία των επόμενων αιώνων.

Μόλις μετά την ανακάλυψη του καβουρδίσματος, ο καφές εξελίχθηκε σε ένα ιδιαίτερα δημοφιλές ποτό σε ολόκληρο τον Ισλαμικό κόσμο καθώς και στις περιοχές που βρίσκονταν υπό Αραβικό καθεστώς. Η δημοτικότητα του καφέ στις περιοχές αυτές εξηγείται από το γεγονός, ότι το αλκοόλ απαγορευόταν από το Κοράνι. Έτσι ο καφές ήταν ένα επιτρεπτό ποτό στα σπίτια αλλά και στα καφενεία εκείνης της εποχής, τα οποία γίνονταν όλο και περισσότερα, ως αποτέλεσμα της μεγάλης δημοτικότητας του καφέ. Σε αυτά τα καφενεία οι κάτοικοι έπιναν καφέ, ενώ άκουγαν μουσική, έπαιζαν τυχερά παιχνίδια ή συζητούσαν τα προβλήματα τους.

Η κατανάλωση του καφέ απλώθηκε σε όλο τον Αραβικό κόσμο αλλά και στις χώρες που είχε κατακτήσει το Αραβικό κράτος, όπως είναι η Τουρκία, η Ισπανία, τα Βαλκάνια και η Νότιος Αφρική.

Ο καφές ήταν γνωστός μόνο ως φήμη στις Ευρωπαϊκές χώρες μέχρι τον 16ο αιώνα. Πολλοί ταξιδιώτες συζητούσαν όταν επέστρεφαν από την Ανατολή για το καινούργιο αυτό ποτό που είχαν δοκιμάσει.

Η άποψη που θέλει τους Βενετούς ως τους πρώτους που έφεραν τον καφέ στην Ευρώπη, βρίσκει σύμφωνους πολλούς ιστορικούς. Όταν οι κόκκοι καφέ έφτασαν στην

7

Βενετία χρησιμοποιήθηκαν για θεραπευτικούς σκοπούς, καθότι ήταν γνωστές οι θεραπευτικές ιδιότητες του καφέ. Πολύ σύντομα όμως οι Βενετσιάνοι έμαθαν να καβουρδίζουν τους κόκκους και να φτιάχνουν ένα αρωματικό ρόφημα. Έτσι ο καφές άρχισε να γίνεται δημοφιλής και στην Βενετία, στα μαγαζιά και στα σπίτια, και σιγά-σιγά να εξαπλώνεται σε διάφορες Ευρωπαϊκές χώρες.

Οι Βενετσιάνοι κατείχαν το κύρος του ότι ήταν οι πρώτοι που εισήγαγαν τον καφέ από την Αραβία στην Ευρώπη. Για έναν περίπου αιώνα, προσπαθούσαν να κρατήσουν αυτό το μονοπώλιο που είχαν στο εμπόριο του καφέ. Οι Ολλανδοί από την άλλη πλευρά ήταν οι πρώτοι που άρχισαν την παραγωγή καφέ έξω από την περιοχή της Αραβίας. Για να εξασφαλίσουν το μονοπώλιο τους, καβούρδιζαν και άλεθαν τους κόκκους του καφέ πριν τον πουλήσουν στους ξένους, έτσι ώστε να μην διαθέτουν οι άλλες χώρες ακατέργαστο καφέ.

Αμερικανική Ήπειρος 

Τον καφέ έφεραν στην Αμερικανική Ήπειρο οι Γάλλοι, μέσω των αποικιών τους στη Μαρτινίκα, τη Γαλλική Γουινέα και αλλού. Τα πρώτα φυτά έφερε ο Γκαμπριέλ ντε Κλιού στη Μαρτινίκα το 1714. Από εκεί πέρασε στη Γαλλική Γουινέα. Το 1727, ο Φραντσίσκο Παλχέτα στάλθηκε από το βασιλιά της Βραζιλίας στη Γουινέα, προκειμένου να φέρει σπόρους καφέ για να καλλιεργηθούν στη χώρα του. Καθώς η απόσπαση των σπόρων αποδείχτηκε δύσκολη, ο Παλχέτα έλυσε το πρόβλημα σαγηνεύοντας τη γυναίκα του Γάλλου Κυβερνήτη, η οποία του έδωσε σπόρους και φύτρα καφέ, κι έτσι το φυτό πέρασε στη Βραζιλία, η οποία σήμερα είναι η χώρα με τη μεγαλύτερη παραγωγή καφέ στον κόσμο.

Την ίδια περίπου εποχή ο καφές καλλιεργήθηκε στη Τζαμάικα, το 1740 στο Μεξικό, το 1784 στη Βενεζουέλα και στα τέλη του αιώνα στην Κολομβία. Το 1893, ο καφές πέρασε από τη Βραζιλία στην Κένυα και την Τανζανία, ολοκληρώνοντας έτσι το διηπειρωτικό του ταξίδι που ξεκίνησε λίγο βορειότερα, στην Αιθιοπία, 900 χρόνια πριν.

Η εξάπλωση της καλλιέργειας του καφέ. Ο καφές - ποικιλία Αράμπικα- ανακαλύφθηκε στα υψίπεδα της Αιθιοπίας και της

Υεμένης τον 6 ο αιώνα μ.Χ. Μέχρι και τον 16 ο αιώνα καλλιεργούταν αποκλειστικά σε αυτές τις δύο χώρες.

Το 1600 ένας Ινδός Μουσουλμάνος ονόματι Μπάμπα Μπουντάν μετέφερε παράνομα σπόρους καφέ στην επαρχία της Μυσόρης στην Ινδία, όπου και αρχίζει συστηματική καλλιέργεια.

Μεταξύ 1620 και 1660 οι Ολλανδοί μετέφεραν σπόρους από την Ινδία και έστησαν φυτείες στις αποικίες τους στην Ιάβα και την Κευλάνη.

Γύρω στο 1700, ο καφές εισήχθη στην αυλή του Λουδοβίκου του 14 ου από τον Τούρκο πρέσβη Σουλειμάν Αγά. Το 1720 ένας αυλικός ονόματι Ματιέ ντε Κλιέ μετέφερε -μάλλον παράνομα- σπόρους στην αποικία της Μαρτινίκας όπου επίσης στήνεται σημαντική φυτεία. Ακολουθούν και άλλες αποικίες της Καραϊβικής -μεταξύ των οποίων και η Γαλλική Γουιάνα- αλλά και η Ρεϋνιόν στον Ινδικό Ωκεανό.

Το 1727 ένας Βραζιλιάνος αντισυνταγματάρχης γοητεύει την γυναίκα του κυβερνήτη της Γαλλικής Γουιάνας και καταφέρνει να της αποσπάσει φυτά καφέ που μεταφυτεύει στην πατρίδα του. Μέσα στον επόμενο αιώνα η Βραζιλία γεμίζει φυτείες και μετά από την καταστροφή των φυτειών σε Ινδία, Κευλάνη και Ινδονησία το 1860 από μικρόβιο γίνεται η αδιαμφισβήτητη κυρίαρχος στην παγκόσμια παραγωγή.

8

Μεταξύ 1890 και 1930 επιχειρείται η διείσδυση του καφέ στην Δυτική Αφρική όπου και ανακαλύπτεται η αυτοφυής ποικιλία Ρομπούστα στις Δυτικές ακτές του Ζαΐρ.

Το πρώτο μισό του 20ου αιώνα η καλλιέργεια του Αράμπικα εξαπλώνεται στην Λατινική Αμερική, από το Μεξικό και την Γουατεμάλα ως την Κολομβία και το Περού.

Το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα η Ρομπούστα εξαπλώνεται σε Δυτική και Νότια Αφρική και αναβιώνει τις φυτείες σε Ινδία, Ινδονησία και Ινδοκίνα.

Ο καφές στην ΕλλάδαΗ μυρωδιά του φορτωμένη με μνήμες, η γεύση του πληθωρική. Μία συνήθεια συνδεδεμένη με μαγεμένες εικόνες ράθυμων αγάδων παραμυθάδων, σε στιγμιότυπα μισοσβησμένα από το πέρασμα παλιών, χαμένων χρόνων. Αλλά κι από την άλλη τόσο δεμένη με γνήσιες ελληνικές στιγμές απόλαυσης, όταν τα ζάρια επιτέλους φέρνουν… εξάρες και μία γουλιά αχνιστού καφέ έρχεται να ολοκληρώσει την ευδαιμονία. Ο ελληνικός (ή τούρκικος) καφές ήρθε στη χώρα μας την εποχή της Τουρκοκρατίας, καθώς ήταν ένα μεγάλο πάθος για τους Οθωμανούς. Στον τουρκοκρατούμενο ελληνικό χώρο υπήρχαν πολλοί καφενέδες, στους περισσότερους, όμως, απ’ αυτούς δεν επιτρεπόταν η είσοδος σε ραγιάδες. Λέγεται ότι ένας Έλληνας άνοιξε το πρώτο καφενείο στη δυτική Ευρώπη, και συγκεκριμένα στο Λονδίνο, το 1652, με την επιγραφή

«Ελληνικό Καφενείο».

Σε λίγες μέρες το νέο αφέψημα είχε κατακτήσει τους Λονδρέζους, και αντίστοιχα καφενεία άρχισαν να ξεφυτρώνουν σε πολλές συνοικίες της βρετανικής πρωτεύουσας. Το «Ελληνικό Καφενείο» διατηρήθηκε ως τις παραμονές του απελευθερωτικού αγώνα και φιλοξένησε πολλά από τα ελληνικά επαναστατικά στοιχεία και πρόδρομους του ελληνικού διαφωτισμού.

9

Ιστορία του καφέ στην Ελλάδα

Η ιστορία του καφέ στην Ελλάδα αρχίζει από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Η Ελλάδα, σαν τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, δοκιμάζει τον καφέ πριν από την υπόλοιπη Ευρώπη. Ιδιαίτερα οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης, της Θεσσαλονίκης και γενικά της Βορείου Ελλάδος πρώτοι γνωρίζουν και συνηθίζουν τον καφέ μαζί με τους Τούρκους. Στην Θεσσαλονίκη του 17ου αιώνα σύμφωνα με τις πηγές, υπάρχουν περισσότερα από 300 καφενεία όπου συχνάζουν Έλληνες και Τούρκοι, ενώ μεγάλο αριθμό καφενείων συναντά κανείς και σε άλλες πόλεις, όπως τις Καβάλα, Δράμα κ.α.

Στην Αθήνα και τις πόλεις της Νοτίου Ελλάδος τα καφενεία εμφανίζονται αργότερα. Στην αρχή είναι μικρά και συχνάζουν σε αυτά μόνο Τούρκοι, σταδιακά όμως η πελατεία τους εμπλουτίζεται και με Έλληνες. Σύμφωνα με τον Παπαδιαμάντη, από το 1760 η συνήθεια του καφέ μεταδίδεται και στην υπόλοιπη Ελλάδα με αφετηρία πάντα την Κωνσταντινούπολη.

Στην Ελλάδα, το πρώτο ελληνικό καφενείο άνοιξε στο Ναύπλιο μόλις απελευθερώθηκε η πόλη. Στην Αθήνα, πολύ πριν η πόλη ανακηρυχθεί πρωτεύουσα του νέου κράτους, το πρώτο καφενείο ίδρυσε ένας Βαυαρός, το ονομαστό «Πράσινο Δενδρί» στην Ιερά Οδό. Μετά την ανακήρυξή της σε πρωτεύουσα, άνοιξε και το περίφημο καφενείο «Η Ωραία Ελλάς», στη συμβολή των οδών Ερμού και Αιόλου, το οποίο έγινε σημείο συγκέντρωσης όλων των διάσημων προσωπικοτήτων του καιρού.

Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα τα καφενεία κάνουν και τη δουλειά του καφεκόπτη, δηλαδή προμηθεύονται πράσινο ακατέργαστο καφέ και αφού τον καβουρδίσουν, τον αλέθουν σε μικρούς χειροκίνητους μύλους. Το καβούρδισμα γίνεται μέσα σε ειδικά τηγάνια που είναι καλυμμένα με μεταλλικό καπάκι και έχουν χερούλι για το συνεχές ανακάτεμα του καφέ. Μπορεί να γίνει επίσης με περιστροφικό ψήσιμο, σε κύλινδρο που λειτουργεί όπως ακριβώς ο οβελίας του Πάσχα. Το άλεσμα του καφέ γίνεται είτε με χειροκίνητους μύλους, είτε με τη μέθοδο του κοπανίσματος. Τα μεγάλα καφενεία μάλιστα έχουν έναν υπάλληλο που έχει σαν αποκλειστική του απασχόληση το κοπάνισμα του καφέ, εργασία που γίνεται στην είσοδο του καφενείου για την προσέλκυση της πελατείας.

Μέχρι το 1900 περίπου δεν υπάρχουν ειδικά καταστήματα για την πώληση του καφέ. Η εισαγωγή γίνεται από εισαγωγείς ειδών Γενικού Εμπορίου μαζί με την ζάχαρη, το κακάο, το τσάι και άλλα είδη διατροφής. Από τους εισαγωγείς ο καφές διοχετεύεται στην κατανάλωση μέσω των καταστημάτων λιανικής πώλησης τροφίμων, των γνωστών "μπακάλικων". Οι νοικοκυρές αγοράζουν όπως και τα καφενεία τον καφέ σε πράσινη μορφή και τον επεξεργάζονται στο σπίτι, προσθέτοντας μάλιστα και λίγο σιτάρι , κριθάρι ή ρεβίθι για να διαρκέσει περισσότερο, αφού ο καφές είναι πολύ ακριβός για το μέσο εισόδημα της εποχής.

Τα πρώτα ειδικά καταστήματα για τον καφέ, τα λεγόμενα Καφεποιεία, που γρήγορα μετονομάζονται σε Καφεκοπτεία, εμφανίζονται στο γύρισμα του 19ου προς τον 20ο αιώνα και ασχολούνται αποκλειστικά με την εισαγωγή, επεξεργασία και πώλησης του καφέ έτοιμου για κατανάλωση. Από τα πρώτα Καφεκοπτεία της Αθήνας είναι ο "Οίκος Μπέλκα" στην Πλατεία Δημοτικού Θεάτρου (σημερινή Πλατεία Κοτζιά) και το καφεκοπτείο Ανδρέα Ριζόπουλου στην ίδια περιοχή. Το 1914 ανοίγει το καφεκοπτείο Μισεγιάννη - Μάστορη στην αρχή της οδού Σκουφά στο Κολωνάκι, ενώ το 1920 ανοίγει το πρώτο καφεκοπτείο Λουμίδη στον Πειραιά.

Την δεκαετία του 1920, το Καφεκοπτείο Μισεγιάννη, μετά από παραγγελία του ξενοδοχείου "Μεγάλη Βρετανία" εισάγει στην ελληνική αγορά τον Γαλλικό Καφέ και στη συνέχεια και όλα τα υπόλοιπα είδη καφέ που συνηθίζονται στην Ευρώπη. Στην δεκαετία του 30 ανοίγουν πολλά καφεκοπτεία, ενώ κατά την διάρκεια της κατοχής

10

του 1940-44, λόγω έλλειψης του είδους, όσα κατορθώνουν να επιβιώσουν ασχολούνται με την επεξεργασία υποκατάστατων του καφέ ( ρεβίθι, κριθάρι, λούπινο) και παράλληλα με το εμπόριο διαφόρων ειδών, μη σχετικών με τον καφέ.

Μετά την απελευθέρωση αρχίζει μια περίοδος σκληρών κυβερνητικών παρεμβάσεων στην τιμή του καφέ, για συναλλαγματικούς λόγους, που έχει σαν αποτέλεσμα την υποβάθμιση της ποιότητας του προσφερόμενου ελληνικού καφέ και τη στροφή του καταναλωτή προς τον νεοεμφανισθέντα, και χωρίς κανένα έλεγχο τιμής στιγμιαίο καφέ. Καφενεία, Κυλικεία, Καφετέριες, καταστήματα Τροφίμων παραμερίζουν τον ελληνικό καφέ - που σιγά-σιγά περιθωριοποιείται - και προωθούν τον στιγμιαίο γιατί τους προσφέρει μεγαλύτερο κέρδος. Μόλις την δεκαετία του 80 αρχίζει η ομαλοποίηση της Αγοράς και επιστροφή στις καλές ποιότητες καφέ, αλλά η μεγάλη ζημιά έχει ήδη γίνει, ιδιαίτερα δε στην νεολαία που έχει πια συνηθίσει τον στιγμιαίο καφέ, ένα προϊόν φυσικοχημικής επεξεργασίας, γνωστό ότι βλάπτει την υγεία του ανθρώπου (καρδιά, νεύρα, στομάχι).

Σήμερα στην Ελλάδα η αγορά του καφέ έχει ομαλοποιηθεί πλήρως και μπορεί κανείς να απολαύσει οποιοδήποτε είδος και ποικιλία καφέ επιθυμεί.

Με πράσινο χρώμα στον χάρτη εμφανίζονται οι χώρες που παράγουν καφέ.

11

Η παραγωγή, οι ποικιλίες και τα είδη του καφέ.

Ο καφές είναι ένα παγκόσμια διαδεδομένο ρόφημα, το οποίο κατασκευάζεται από τα καβουρδισμένα και αλεσμένα σπέρματα της καφέας ή καφεόδεντρου. Το καφεόδενδρο, είναι ένας αειθαλής θάμνος. Οι καρποί του έχουν το μέγεθος ενός κερασιού και χρειάζονται σχεδόν ένα χρόνο για να ωριμάσουν. Η ωρίμανση πραγματοποιείται μετά το άνθισμα των ανθών. Οι καρποί του αποτελούνται στο εσωτερικό τους από δύο κόκκους. Ο εξωτερικός φλοιός του καρπού ονομάζεται εξωκάρπιο. Κάτω από αυτόν βρίσκεται το μεσοκάρπιο, είναι ένα λεπτό στρώμα, το οποίο διαδέχεται εσωτερικά ένα λεπτότερο στρώμα που ονομάζετε παρέγχυμα. Το ζεύγος των κόκκων του καφέ, καλύπτεται από το ενδοκάρπιο. Μέσα στην περγαμηνή βρίσκονται δύο κόκκοι. Ο καθένας από τους κόκκους περιβάλλεται ξεχωριστά από ακόμα ένα στρώμα λεπτής μεμβράνης, το σπερμόδερμα.

Παραγωγή του καφέ

1. ΦΥΤΕΥΣΗ :

Φύτευση πράσινων σπόρων:

Αρχικά επιλέγονται ώριμοι καρποί, αφαιρούνται οι σπόροι, μουλιάζουν σε νερό και όσοι επιπλέουν παραμερίζονται. Στην συνέχεια φυτεύονται σε καλής ποιότητας χώμα, ποτίζονται και καλύπτονται με πλατιά φύλλα. Τοποθετούνται σε φυσικά θερμοκήπια για την διατήρηση της υγρασίας και σε μερικές εβδομάδες βλαστάνουν. Μένουν για ένα χρόνο στο θερμοκήπιο και έπειτα ξεκινάει η κανονική καλλιέργειά τους.

Φύτευση υγειών παρακλαδιών:

12

Επιλέγονται υγιή κλαδιά μήκους μέχρι 10 εκ. με ένα τουλάχιστον ζευγάρι φύλλων. Κλαδεύονται προσεκτικά, μεταφυτεύονται και σε λίγες εβδομάδες εμφανίζουν τα πρώτα φύλλα. Για ένα χρόνο μεγαλώνουν σε θερμοκήπιο για να προστατευτούν από τον ήλιο και μετά αρχίζει η κανονική καλλιέργειά τους.

2. ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ :

Πρώτη μέθοδος είναι η συλλογή του καρπού, όπου πραγματοποιείται με τα χέρια, επιλέγοντας μόνο τους ώριμους καρπούς.

Δεύτερη μέθοδος είναι η απογύμνωση. Πραγματοποιείται με τα χέρια, αφαιρώντας τους ώριμους και άγουρους καρπούς, καθώς και τα φύλλα από τα κλαδιά.

Τρίτη μέθοδος είναι η μηχανική. Πραγματοποιείται με μηχανές, οι οποίες περνάνε ανάμεσα από τα καφεόδενδρα και με την βοήθεια μηχανικών εξαρτημάτων προκαλούν την πτώση των καρπών σε μια ειδική βάση στη μηχανή.

3. ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ :

Αφού συλλεχθεί η σοδειά του καφέ αρχίζει η επεξεργασία του. Ο καρπός μετατρέπεται στον πράσινο κόκκο του καφέ με διάφορες μεθόδους επεξεργασίας. Κατά την επεξεργασία αυτή τα εξωτερικά στρώματα του καρπού, ο πολτός, αφαιρείται και μένει μόνο ο κόκκος του καφέ, ο οποίος στην συνεχεία ξηραίνεται.

13

Υπάρχουν τρείς μέθοδοι επεξεργασίας:

Υγρή ή πλυμένη:

Η υγρή μέθοδος επεξεργασίας είναι η πιο συχνή και διαδεδομένη μέθοδος. Μετά τη συλλογή του καφέ, οι καρποί ξεχωρίζονται ποιοτικά με το βύθισμα τους στο νερό. Οι ελαττωματικοί ή άγουροι καρποί επιπλέουν, ενώ οι καλοί ώριμοι καρποί βυθίζονται στο πάτο. Ένα μηχάνημα έπειτα πιέζει τον καφέ σε ένα φίλτρο μέσα στο νερό, για να απομακρυνθεί η φλούδα του καρπού και μέρος του πολτού. Ένα σημαντικό μέρος του πολτού παραμένει προσκολλημένο στο κόκκο του καφέ το οποίο απομακρύνεται με τη μικροβιακή ζύμωσή του.

Μετά τη ζύμωση ο καφές πλένεται με άφθονο νερό. Η ζύμωση μπορεί να γίνει είτε στα υγρά που βγάζει ο ίδιος ο καρπός του καφέ, είτε με την προσθήκη νερού. Μετά την απομάκρυνση του πολτού, ο κόκκος του καφέ περιβάλλεται από δυο στρώματα, την επιδερμίδα και το ενδοκάρπιο. Οι πράσινοι κόκκοι θα πρέπει να ξηραθούν μέχρι η περιεκτικότητά τους στο νερό να πέσει στο 10%, αλλιώς υπάρχει περίπτωση να χαλάσουν.

Ξηρή μέθοδος:

Η ξηρή μέθοδος επεξεργασίας του καφέ είναι επίσης γνωστή ως φυσική μέθοδος. Μετά την συλλογή των καρπών του καφέ, οι πράσινοι κόκκοι του καφέ ξηραίνονται στον ήλιο ή με ειδικά μηχανήματα. Η αποκλειστικά μηχανική ξήρανση χρησιμοποιείται όταν δεν υπάρχει αρκετός χώρος

ή η ατμοσφαιρική υγρασία είναι υψηλότερη από το επιθυμητό. Όταν ξηραίνεται ο καφές στον ήλιο, θα πρέπει να απλώνεται σε λωρίδες, και να αναδεύεται κάθε 6 ώρες, για να ξηραθεί ομοιόμορφα, και να μην αναπτυχθούν μικρόβια.

Μετά την ξήρανση το ενδοκάρπιο απομακρύνεται και μένει μόνο ο κόκκος του καφέ.

Ημίξηρη μικτή μέθοδος:

Η μικτή μέθοδος είναι μια υβριδική μέθοδος που χρησιμοποιείται ελάχιστα. Τη συναντάμε σε φάρμες στη Βραζιλία, στη Σουμάτρα και στο Σουλαγουέσι. Ο καρπός του καφέ περνά μέσα από ένα φίλτρο (πλέγμα) για να απομακρυνθεί το εξωτερικό στρώμα και μέρος του πολτού και έπειτα ξηραίνεται στον ήλιο.

4. ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ :

Ταξινόμηση και Κατηγοριοποίηση:

Αφού ο καφές ξηραθεί καθαρίζεται, είτε με το χέρι, είτε με μηχανήματα για να απομακρυνθούν τα υπολείμματα επεξεργασίας και οι ελαττωματικοί κόκκοι. Έπειτα ταξινομούνται κατά μέγεθος κόκκου.

Καβούρδισμα

Τεράστια σημασία έχει το καβούρδισμα. Με το καβούρδισμα παρατηρείται απώλεια βάρους. Αφότου ολοκληρωθεί η διαδικασία καβουρδίσματος ο καφές πρέπει να κρυώσει σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Αυτό πραγματοποιείται σε αλώνι με κυκλώνες φυσικού αέρα.

14

5. Συσκευασία σε σακιά και αποθήκευση :

Ο πράσινος καφές τοποθετείται σε σακιά, τα οποία αφήνουν το καφέ να αναπνέει ελεύθερα και αποθηκεύεται σε καθαρό μέρος μακριά από το φως του ήλιου και την υγρασία.

I. ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΚΑΦΕ:

Υπάρχουν δύο βασικά είδη καφεόδεντρου τα οποία παράγουν δύο ποικιλίες καφέ: η καφέα Αrabica και η καφέα Robusta.

Η ποικιλία Arabica είναι η αρχαιότερη από τις δύο ποικιλίες. Πιστεύεται ότι προέρχεται από την Αιθιοπία αλλά, όπως δηλώνει και η ονομασία της, καλλιεργήθηκε για πρώτη φορά στην Αραβική Χερσόνησο. Το 78% της παγκόσμιας παραγωγής καφέ είναι της ποικιλίας 'Αrabica'. Ευδοκιμεί σε μεγάλα υψόμετρα, διαθέτει μία πολύ ραφιναρισμένη γεύση σε σύγκριση με τα υπόλοιπα είδη καφέ και περιέχει 1%καφείνη. Η ποικιλία Αrabica στις μέρες μας παράγεται κυρίως σε χώρες της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής.

Η ποικιλία Robusta είναι ανθεκτικότερη στις ασθένειες του φυτού από την Arabica, λόγω της σχεδόν διπλάσιας ποσότητας καφεΐνης που περιέχει. Είναι ένα "εύρωστο" είδος με υψηλή παραγωγή ανά φυτό. Ευδοκιμεί σε χαμηλότερα υψόμετρα και διαθέτει πιο σκληρή γεύση. Η ποικιλία Robusta, που αποτελεί το υπόλοιπο 22% της παγκόσμιας παραγωγής, έχει τη δυνατότητα να προσαρμόζεται στα θερμά-υγρά κλίματα.

ΧΩΡΕΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ:Ενδεικτικά, ορισμένες από τις μεγαλύτερες χώρες παραγωγής καφέ είναι οι ακόλουθες:ARABICA

15

Βόρεια και Κεντρική Αμερική: Costa Rica, Cuba, El Salvador, Jamaica, Mexico, Nicaragua.

Νότια Αμερική : Brazil, Ecuador, Colombia, Paraguay, Peru. Ασία: India, Indonesia, Papua New Guinea. Αφρική:Angola,Cameroon,Tanzania,Uganda,Madagascar,Burundi,Ethiopia,Kenya

,Rwanda,Zambia,Zimbabwe

ROBUSTA Βόρεια και Κεντρική Αμερική: Trinidad & Tobago. Νότια Αμερική: Brazil, Ecuador. Ασία: India, Indonesia, Vietnam Αφρική: Angola, Cameroon, Tanzania, Uganda, Madagascar.

Τα είδη του καφέ Ο Ελληνικός καφές Ο Φραπέ Ο Στιγμιαίος καφές Ο καφές Εσπρέσσο και τα επιμέρους είδη του:

Ο καφές Εσπρέσσο Λούνγκο Ο καφές Εσπρέσσο Μακκιάτο Ο καφές Εσπρέσσο Νορμάλε Ο καφές Εσπρέσσο Στρέττο Ο καφές Εσπρέσσο Φρέντο

Ο καφές Καππουτσίνο και τα επιμέρους είδη του: Ο καφές Καππουτσίνo Καραμέλ Ο καφές Καππουτσίνο Λάττε

Ο καφές Κοζίτο με επιμέρους είδη: Ο καφές Κοζίτο Καραμέλ Ο καφές Κοζίτο Αμαρέττο Ο καφές Κοζίτο Τσόκο

Ο Καφές Φίλτρου ή Γαλλικός καφές Ο καφές Φροζίτο με επιμέρους είδη:

Ο καφές Φροζίτο Εσπρέσσο Ο καφές Φροζίτο Σπέσιαλ Ο καφές Φροζίτο Τσόκο

ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΑ Ο Ελληνικός καφές είναι είδος καφέ που παρασκευάζεται με ψήσιμο, σε μπρίκι,

αλεσμένων σε λεπτή σκόνη καβουρντισμένων κόκκων καφέ και ο οποίος πίνεται περισσότερο από κάθε άλλο είδος καφέ σε πολλές περιοχές της ανατολικής Μεσογείου, της Μέσης Ανατολής, των Βαλκανίων και της Βόρειας Αφρικής.

16

Ο καφές Φραπέ είναι ένα Ελληνικής επινόησης αφρώδες κρύο ρόφημα. Τα βασικά συστατικά του είναι στιγμιαίος καφές, ζάχαρη, νερό και παγάκια. Η εφεύρεσή του έγινε τυχαία το 1957 από τον Δημήτρη Βακόνδιο στην Θεσσαλονίκη.

O Στιγμιαίος καφές σε σκόνη, είναι το προϊόν του καφέ το οποίο με λίγο ζεστό νερό διαλύεται τέλεια απελευθερώνοντας και όλο το άρωμα που περικλείει.

Ο καφές Εσπρέσσο είναι ένα συμπυκνωμένο ρόφημα που παράγεται συμπιέζοντας μία μικρή ποσότητα σχεδόν βραστού νερό μέσα από λεπτά αλεσμένους κόκκους καφέ. Ως αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας, οι γεύσεις και τα χημικά σε ένα τυπικό φλιτζάνι καφέ είναι περισσότερη. Ο Εσπρέσσο είναι η βάση για τα άλλα ποτά, όπως το latte, cappuccino, macchiato, μόκα, ή Americano.

Ο καφές Cappuccino (καπουτσίνο= κουκούλα) φτιάχνεται σε καφετιέρα με μια δόση καφέ εσπρέσσο, γάλατος και αφρόγαλα για το τελείωμα.

Ο καφές Φίλτρου η Γαλλικός καφές παράγεται σε καφετιέρα όπως άλλωστε λέει και το όνομα του.

Β. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΑΦΕΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ ΚΑΦΕ

Καφές και απόλαυση

Όλοι βέβαια συμφωνούμε ότι η απόλαυση ή όχι του καφέ είναι καταρχάς θέμα σωστής γεύσης , που διατηρεί τα αρώματα και τα χαρακτηριστικά της ποικιλίας από την οποία προέρχεται .Επιλέγουμε , λοιπόν , το είδος του καφέ , ελέγχουμε το καβούρδισμα του και το άλεσμα , φροντίζουμε για τη σωστή συντήρηση του και τον καλύτερο τρόπο παρασκευής του . Δεν αξίζει να προσφέρουμε αυτόν τον φροντισμένο σε όλα καφέ με τον ιδανικότερο τρόπο ; Τα όμορφα σχέδια στα σκεύη σερβιρίσματος ,από τα φλιτζάνια μέχρι τις καφετιέρες προσδίδουν πρόσθετη ευχαρίστηση στον καφέ . Όμως δεν αρκεί μόνο η ομορφιά . Ο καφές επιβάλλεται να

17

σερβίρεται ζεστός . Στην αγορά κυκλοφορούν θερμό που έχουν σχήμα καφετιέρας , όπου ο καφές διατηρείται ζεστός για αρκετή ώρα.

Μπορούμε, ακόμα, να ζεσταίνουμε τα φλιτζάνια με καυτό νερό, πριν σερβίρουμε τον καφέ. Προτείνουμε καφετιέρες που έχουν χωρητικότητα καφέ για 1ή 2 άτομα, είναι υψηλής αισθητικής και μ’ αυτές προσφέρεται ο καφές στον πελάτη ,τον οποίο σερβίρει μόνος του . Αυτό διαμορφώνει και μια ιδιαίτερη σχέση με τον πελάτη . Ετοιμάσαμε καφέ ειδικά γι’ αυτόν . Δεν υπήρχε κάπου , σε μια καφετιέρα καφές που περίμενε τον οποιοδήποτε πελάτη !

Οι μικρές λεπτομέρειες είναι που κάνουν τις μεγάλες διαφορές . Για τον εσπρέσο, χρησιμοποιούνται τα μικρότερα φλιτζάνια. Είναι τα πλέον κατάλληλα, επειδή ο καφές αυτός είναι πολύ δυνατός. Φυσικά αυτά τα μικρά φλιτζάνια πρέπει να συνοδεύονται με πολύ μικρά κουταλάκια, αφού η ζάχαρη προστίθεται κατά βούληση και ο πελάτης πρέπει να ανακατέψει. Σε πολλές κουλτούρες, το σερβίρισμα του καφέ είναι ιεροτελεστία. Τελετές με ιδιαίτερη σημασία του προσδίδουν συμβολικό χαρακτήρα. Στην Αφρική π.χ. χρησιμοποιείτε στις τελετές μαγείας και γονιμότητας. Για τους Άραβες μοναχούς χρησιμοποιείτε ως βοηθητικό διαλογισμού και προσευχής.

Οι ιεροτελεστίες καφεποσίας των Αράβων μοιάζουν με αυτές διενεργούν οι Ιάπωνες για να πιουν το τσάι τους . Σε μπακιρένια σκεύη ετοιμάζεται ο καφές , με πλούσιο καϊμάκι και στη συνέχεια το ρόφημα περνάει από συνδαιτυμόνα , σε μια ατμόσφαιρα απόλυτης σιωπής. Μια αίσθηση αιωνιότητας… Για τους Μεσανατολίτες, το καϊμάκι στο φλιτζάνι την ώρα που ετοιμάζουν και τον γεύονται συμβολίζει τη μαγεία του διαλογισμού. Οι Ιταλοί προσθέτουν στον εσπρέσο αφρώδες γάλα. Ο αφρός δεν έχει κανένα άρωμα , όμως ο εσπρέσο ή ο καπουτσίνο δεν θα ήταν τέτοιοι χωρίς τον αφρό . Σήμερα , η παρασκευή αλλά και το σερβίρισμα του έχουν τα δικά τους μυστικά.

Η πορεία που ακολουθεί ο καφές μέσα από τα επαγγέλματά του.

Αρχικά η παραγωγή του καφέ ξεκινάει από τον παραγωγό/αγρότη, ο οποίος καλλιεργεί τον καφέ. Στη συνέχεια πηγαίνει στους μεσάζοντες εμπόρους οι οποίοι μπορεί να είναι πολλοί. Έπειτα πηγαίνει στον καφεπώλη, ο οποίος με την σειρά του προσφέρει τον καφέ στον κόσμο. Απ’τους μεσάζοντες εμπόρους ο καφές πηγαίνει επιπλέον και στα σουπερ μαρκετ απ’όπου ο καφές φτάνει στο σπίτι μας, δηλαδή στους καταναλωτές.

Ο καφές περνάει σε πολλές πολυεθνικές εταιρίες, οι οποίες εκμεταλλεύονται γενικότερα τους καταναλωτές, αλλά κυρίως τους παραγωγούς.

Πολυεθνικές Εταιρείες-Εκμετάλλευση

Οι εξελίξεις όμως στις παγκόσμιες αγορές υπήρξαν ιδιαίτερα ραγδαίες και η - μάλλον αναπάντεχη- πρόοδος του Δίκαιου Εμπορίου ανάγκασε αρκετές εταιρείες να επαναπροσδιορίσουν τη στάση τους ως προς αυτό. Προτού καν περάσουν επτά χρόνια από τη δήλωση αποκήρυξής του, η Cadbury ανακοίνωσε πως όλες οι σοκολάτες γάλακτος της εταιρείας στο Ηνωμένο Βασίλειο θα αρχίσουν να εφαρμόζουν τους κανόνες του Δίκαιου Εμπορίου. Αυτή η απόφαση έκανε τον γύρο του κόσμου και ήρθε να προστεθεί σε μια σειρά από άλλες αντίστοιχες αποφάσεις γνωστών πολυεθνικών εταιρειών. 

Ηδη από το 2005 η εταιρεία Νestle εισήγαγε στη βρετανική αγορά τη μάρκα καφέ «Νescafe Ρartner΄s Βlend», που αποτελεί το πρώτο προϊόν Δίκαιου Εμπορίου στο

18

χαρτοφυλάκιο του κολοσσιαίου οργανισμού. Επιπλέον, η παγκόσμια εταιρεία Starbucks έχει μετατρέψει σε Δίκαιο Εμπόριο ένα αρκετά σημαντικό ποσοστό του καφέ της σε αρκετές χώρες όπου δραστηριοποιείται, ενώ έχει θέσει στόχο να επεκτείνει αυτή την ενέργεια διεθνώς. 

΄ Ο Ρaul Rice, διευθύνων σύμβουλος της Τransfair USΑ, του μεγαλύτερου οργανισμού Δίκαιου Εμπορίου στην άλλη μεριά του Ατλαντικού, και ο Dub Ηay, ανώτερος αντιπρόεδρος των Starbucks, έκαναν κοινή διαδικτυακή εμφάνιση στις 12 Οκτωβρίου, παρουσιάζοντας τα οφέλη της συνεργασίας του Δίκαιου Εμπορίου με τη γνωστή πολυεθνική αλυσίδα καταστημάτων. 

Είναι γεγονός πως μέσω της στήριξης των Starbucks και άλλων γνωστών εταιρειών οι πωλήσεις του Δίκαιου Εμπορίου έχουν γνωρίσει τεράστια ανάπτυξη διεθνώς. Το 2008 η αξία των πωλήσεων των προϊόντων Δίκαιου Εμπορίου ανήλθε σε σχεδόν 3 δισεκατομμύρια ευρώ, παρουσιάζοντας εντυπωσιακή αύξηση της τάξης του 250% μέσα σε πέντε χρόνια. Παράλληλα, υπολογίζεται πως από τις πωλήσεις αυτές επωφελούνται περίπου 1,5 εκατομμύριο αγρότες, που στην πλειοψηφία τους ανήκουν σε συνεταιρισμούς του αναπτυσσόμενου κόσμου. 

Αυτή η αλματώδης ανάπτυξη οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην πιστοποίηση όλο και περισσότερων γνωστών μαρκών με το σήμα του Δίκαιου Εμπορίου, καθώς σε πολλές χώρες του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, εταιρείες καταναλωτικών αγαθών και λιανέμποροι έχουν αρχίσει να αναζητούν τρόπους σύγκλησης με το Δίκαιο Εμπόριο, προκαλώντας όμως συχνά κύματα συζητήσεων και αντιδράσεων. Σε διεθνές επίπεδο το Δίκαιο Εμπόριο έχει πλέον περάσει στην εποχή του «κυρίαρχου ρεύματος» (mainstream), αποτελώντας επίκαιρο θέμα στα διεθνή μέσα ενημέρωσης και προσελκύοντας ως υποστηρικτές γνωστές προσωπικότητες από τον χώρο του θεάματος και της Τέχνης. 

Το όψιμο ενδιαφέρον των μεγάλων εταιρειών για το Δίκαιο Εμπόριο ακολουθεί την αυξανόμενη καταναλωτική απαίτηση για «ηθικά προϊόντα» και παράλληλα δημιουργεί με τη σειρά του ένα αλυσιδωτό φαινόμενο περαιτέρω ζήτησης. Πώς γίνεται όμως το Δίκαιο Εμπόριο να είναι ταυτόχρονα «εντός και εναντίον της αγοράς»; Αυτή η οξύμωρη κατάσταση έχει δημιουργήσει στο εσωτερικό του Δίκαιου Εμπορίου δύο διαφορετικές τάσεις, ανάλογα με τον τρόπο που αντιμετωπίζουν τις πρόσφατες συμμαχίες. 

Από τη μία μεριά, οι υπέρμαχοι της συνεργασίας με τις πολυεθνικές εταιρείες εστιάζουν στην αύξηση των πωλήσεων και στα οφέλη που προκύπτουν για ένα σημαντικό αριθμό επιπλέον παραγωγών. Θεωρούν επίσης πως η σταδιακή εναρμόνιση των εταιρειών με τις αξίες του Δίκαιου Εμπορίου θα οδηγήσει μακροπρόθεσμα σε ένα βιώσιμο και δικαιότερο εμπορικό σύστημα. Από την άλλη πλευρά, όσοι ασκούν κριτική στις πρόσφατες συνεργασίες του Δίκαιου Εμπορίου υπενθυμίζουν «πως σημασία δεν έχει να ευνοείς κάποιους, αλλά να μην αδικείς κανέναν» και κατακρίνουν τις εταιρείες για υποκρισία καθώς συνεχίζουν να διατηρούν τους συμβατικούς κανόνες της αγοράς για ένα μεγάλο κομμάτι της παραγωγής τους. 

Επιπλέον, αντιμετωπίζουν τις πολυεθνικές επιχειρήσεις ως τμήμα ενός ευρύτερα άδικου εμπορικού συστήματος που δεν αρκεί να μεταρρυθμιστεί επιφανειακά, αλλά χρειάζεται ριζικές τομές. Καθώς το κίνημα του Δίκαιου Εμπορίου συνεχίζει να διαμορφώνεται και να αναπτύσσεται, είναι σχεδόν αναπόφευκτο να δημιουργούνται αντιθέσεις ανάμεσα στους διαφορετικούς του φορείς. Οταν όμως η εσωτερική αντιπαράθεση λαμβάνει μορφή μανιχαϊστικών διλημμάτων είναι πιθανό το Δίκαιο Εμπόριο να απομακρυνθεί από την εύρεση μιας πολύτιμης ισορροπίας μεταξύ των αυξανόμενων πωλήσεων και της ιδεολογικής του ακεραιότητας. 

19

Οι διαφορετικές απόψεις δεν είναι αναγκαστικά επιβλαβείς, καθώς φωτίζουν ξεχωριστές εκφάνσεις ενός κινήματος που πέρα από το εμπόριο άπτεται ευρύτερων πολιτικών και κοινωνικών θεμάτων. Οι εξελίξεις στο Δίκαιο Εμπόριο αποκτούν ξεχωριστό ενδιαφέρον γιατί δεν αφορούν απλώς ένα κίνημα που αναπτύχθηκε ραγδαία, αλλά αποτελούν κομμάτι του διεθνούς, δημόσιου διαλόγου για το ζήτημα της παγκόσμιας φτώχειας.

Γ. ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΦΕ

Η κοινωνιολογία του καφέΗ κοινωνιολογική φαντασία απαιτεί πάνω από όλα να σκεφτόμαστε τον εαυτό μας σε μιαν απόσταση από τις συνηθισμένες πράξεις ρουτίνας της καθημερινής ζωής μας, προκείμενου να τις δούμε με καινούργιο μάτι. Σκεφτείτε μια απλή πράξη , όπως είναι να πιούμε ένα φλιτζάνι καφέ. Τι μπορούμε να βρούμε ,για να μιλήσουμε από κοινωνιολογική άποψη, για μια εκ πρώτης όψεως τόσο λίγο ενδιαφέρουσα μορφή συμπεριφοράς; Υπερβολικά πολλά πράγματα.

Μπορούμε πρώτα από όλα να σημειώσουμε ότι ο καφές δεν είναι απλώς ένα ρόφημα. Έχει μια συμβολική άξια ως μέρος των καθημερινών κοινωνικών δραστηριοτήτων μας. Πολύ συχνά το τελετουργικό της καφεποσίας είναι άλλο τόσο σημαντικό όσο η ίδια η πόση του καφέ. Δυο πρόσωπα που κανονίζουν να συναντηθούν για έναν καφέ ενδιαφέρονται κατά πάσα πιθανότητα πολύ περισσότερο να συναντηθούν και να κουβεντιάσουν παρά για αυτό που θα πιουν. Στην πραγματικότητα, το ποτό και το φαγητό αποτελούν σε όλες τις κοινωνίες ευκαιρίες για κοινωνικές συναλλαγές και για τελετουργικές πρακτικές-πράγματα που συνιστούν πλούσια θέματα κοινωνιολογικής μελέτης.

Δεύτερον, ο καφές είναι μια ψυχοτρόπος ουσία. Περιέχει καφεΐνη, η οποία διεγείρει τον εγκέφαλο. Στον δυτικό πολιτισμό οι περισσότεροι δε θεωρούν τους εθισμένους στον καφέ ως τοξικομανείς. Όπως και το οινόπνευμα , ο καφές είναι μια κοινωνικά αποδεκτή ψυχοτρόποι ουσία, ενώ η μαριχουάνα δεν είναι. Παρά ταύτα, υπάρχουν κοινωνίες που ανέχονται την κατανάλωση μαριχουάνας αλλά αποδοκιμάζουν τόσο τον καφέ όσο και το οινόπνευμα.

Τρίτον ένα άτομο που πίνει καφέ βρίσκεται ενταγμένο σε ένα περίπλοκο δίκτυο κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων που αγκαλιάζει ολόκληρο τον κόσμο. Η παραγωγή, μεταφορά και διανομή του καφέ απαιτούν συνεχείς δοσοληψίες μεταξύ ανθρώπων που βρίσκονται χιλιάδες μιλιά μακριά από τον συγκεκριμένο πότη του καφέ .

Τέλος, η πράξη της πόσης ενός καφέ προϋποθέτει μια ολόκληρη διαδικασία παρελθούσας κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης. Μαζί με αλλά συνηθισμένα σήμερα στοιχεία της δυτικής διατροφής-όπως το τσάι, οι μπανάνες, οι πατάτες και η λευκή ζάχαρη – ο καφές άρχισε να καταναλίσκεται μαζικά μόνον από το τέλος του 19ου αιώνα και ύστερα. Η μαζική του κατανάλωση χρονολογείται από τη δυτική αποικιακή επέκταση εδώ και ενάμιση αιώνα. Στην πραγματικότητα όλος σχεδόν ο καφές που καταναλίσκουμε στις δυτικές χώρες σήμερα έρχεται από περιοχές που αποικίστηκαν από Ευρωπαίους. Δεν αποτελεί με κανέναν τρόπο ‘’φυσικό’’ μέρος της δυτικής διατροφής.

20

Π.χ. Κοινωνιολογία του καφέ

Από κοινωνιολογική άποψη, ο καφές δεν είναι απλώς ένα ρόφημα

Έχει συμβολική (τελετουργική) αξία.

Αποτελεί προσωπικό και κοινωνικό τελετουργικό

Είναι ψυχοτρόπος ( διεγερτική) ουσία

Μερικοί πολιτισμοί επικρίνουν τη χρήση του

Εντάσσεται σε δίκτυο κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων

Η παραγωγή , συσκευασία και εμπορία του καφέ αποτελεί παγκόσμια επιχειρήσει

Σχετίζεται με την παρελθούσα κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη

Οι τωρινές σχέσεις του καφέ δεν υπάρχουν πάντα και μπορεί να διακοπούν στο μέλλον.

Η κοινωνική διάσταση του καφέ Στις μέρες μας παρατηρούμε πως όλο και περισσότεροι νέοι χρησιμοποιούν τον καφέ ως μέσω κοινωνικοποίησης. Πολύ συχνά έχουμε ακούσει και έχουμε πει την φράση «πάμε για καφέ» με την πρόθεση να συναντηθούμε και να συζητήσουμε με τους φίλους μας, περνώντας ξεκούραστα την ώρα μας.

Σε πολλές χώρες, ο καφές αποτελεί μία από τις ιερές ουσίες της ανθρωπότητας. Στην Ουγκάντα, για παράδειγμα, οι Banyankole ασκούνε αδελφότητα του αίματος για την επέκταση κοινωνικών δεσμών πέρα από βιολογικές σχέσεις. Τομές έγιναν στα στομάχια των δύο φίλων (ούτε βιολογικά ούτε ετεροθαλή αδέλφια) τρίβοντας το αίμα τους με τα μούρα καφέ. Στη συνέχεια, ο καθένας έτρωγε τα μούρα καφέ και τρίβονταν με το αίμα του φίλου του και από αυτόν τον τρόπο έγιναν «αδέλφια».

Τα έθιμα και οι μέθοδοι για την προετοιμασία του καφέ έχουν καθορίσει την επιτυχημένη παγκόσμια διασπορά του. Με την πρώτη ματιά, τα καφενεία, τα καταστήματα και τα περίπτερα φαίνεται να εξηγούν τη δημοτικότητα αυτού του ποτού ως μέσο κοινωνικής αλληλεπίδρασης, η οποία συνδέεται με διαφορετικές πολιτικές και ιστορικά γεγονότα .

21

Με την πάροδο του χρόνου, κάθε κοινωνία ανέπτυξε τις δικές της τελετουργικές μεθόδους για την προετοιμασία αυτών των ποτών, προκειμένου να ικανοποιήσει τις διαφορετικές ανάγκες της κατανάλωσης. Τυπικά δυτικοί πότες καφέ, για παράδειγμα, θα πιούν κανονικά ένα φλιτζάνι καφέ ως ένα σημαντικό μέρος του τελετουργικού πρωινού τους πριν εγκαταλείψουν τα σπίτια τους ως μία από τις κύριες πηγές ενέργειάς τους. Κατά το βράδυ ή σε οποιαδήποτε άλλη στιγμή, δυτικοί καταναλωτές θα μπορούσαν να μπουν σε μια καφετέρια για να απολαύσουν ένα φλιτζάνι καφέ με τους συναδέλφους τους.

Κατά τη διάρκεια του περασμένου αιώνα, η κατανάλωση καφέ αυξήθηκε και έγινε δημοφιλής στις δυτικές κοινωνίες, όταν ο καφές-διάλειμμα έγινε αποδεκτή συνήθεια. Η φράση αυτή γεννήθηκε σε ένα πλαίσιο εργασιακών σχέσεων, όπου οι εργαζόμενοι θα μπορούσαν να ανακτήσουν την ενέργεια και τη δύναμη. Η προέλευσή της μπορεί να επισημανθεί πίσω στο 1922, όταν στο Μπάφαλο, Νέα Υόρκη, οι επιχειρήσεις της Εταιρείας και ο Larkin Barcolo ιδρύθηκαν αίθουσες έτσι ώστε οι υπάλληλοί τους να μπορούν να απολαύσουν ένα φλιτζάνι καφέ. Παρ 'όλα αυτά, η επινόηση της φράσης και η δημοτικότητά του συνέβη σχεδόν τριάντα χρόνια αργότερα, μέσω μιας εκστρατείας που αναπτύχθηκε από την Pan-Αμερικανικό Γραφείο καφέ το 1952, και ενθαρρύνεται από τις χώρες παραγωγής. Με τον τρόπο αυτό η θεσμοθέτηση του διάλειμμα για καφέ επωφελήθηκε από την ανάπτυξη και την αποδοχή των μηχανημάτων αυτόματης πώλησης στις Ηνωμένες Πολιτείες καθ 'όλη τη διάρκεια της περιόδου 1947 - 1955 (Pendergrast, 1999). Ταυτόχρονα, αυτή η καθημερινότητα έγινε ένας σημαντικός χρόνος για συζήτηση στο πλαίσιο του κοινωνικού περιβάλλοντος για πολλούς πολιτισμούς.

Σε άλλους πολιτισμούς ο καφές χρησιμοποιήθηκε σε διάφορες τελετουργίες. Μέσα στον αραβικό κόσμο είναι σύνηθες να βλέπεις ανθρώπους να πίνουν καφέ το βράδυ, ενώ συζητάνε για το πήγαινε έλα της ημέρας. Είναι ένας τρόπος για να συναντηθούν με την υπόλοιπη κοινότητα. Στην περίπτωση της Κολομβίας, είναι τυπικό να προσφέρεται ένα φλιτζάνι καφέ, ο οποίος σε τοπικό επίπεδο αναφέρεται ως "Tinto", τόσο στο σπίτι και στο γραφείο. Πολλές συζητήσεις εμπνευσμένες από αυτό το φλιτζάνι του καφέ, καθώς και η προσφορά των ποτών αποτελούν σημάδι ότι οι επισκέπτες είναι ευπρόσδεκτοι να μείνουν και να μιλήσουν.

Ο καφές παίζει μεγάλο ρόλο στην ιστορία και τη λογοτεχνία, λόγω των μεγάλων επιπτώσεων που είχε η βιομηχανία του καφέ στους πολιτισμούς όπου παράγεται ή καταναλώνεται. Καφές στον πολιτισμό ή το εμπόριο είναι ένα κεντρικό θέμα και εμφανώς αναφέρεται πολύ στη ποίηση, την πεζογραφία, την ιστορία .

22

Δ. ΚΑΦΕΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΗ δράση του καφέ στην υγεία μας – Καφεΐνη το κύριο συστατικό του καφέ.

Ο καφές αποτελεί ένα από τα ροφήματα με τη μεγαλύτερη κατανάλωση παγκοσμίως. Περιέχει κάλιο, μαγνήσιο, μαγγάνιο και φθόριο. Αυτό το υπέροχο ρόφημα που πίνουμε σχεδόν όλοι κάθε πρωί, με την απίστευτη μυρωδιά που ως δια μαγείας μας ξυπνάει και κάνει τις αισθήσεις μας να δουλεύουν πιο γρήγορα.

Όπως, όμως, συμβαίνει με κάθε προϊόν που χρησιμοποιείται σε υπερβολικές ποσότητες, οι καταναλωτές συχνά αναρωτιούνται για τις πιθανές συνέπειες στην υγεία τους. Άλλοι θεωρούν ότι σε γενικές γραμμές είναι βλαβερός και άλλοι υποστηρίζουν ότι σε κανονικές ποσότητες βοηθάει τον οργανισμό να αντεπεξέλθει αλλά και να θωρακιστεί. είναι τόσο αθώο όσο νομίζουμε ή το αντίθετο είναι τόσο ένοχο όσο πολλοί πιστεύουν;

Όσο αφορά τα θέματα υγείας, τα περισσότερα στοιχεία που έχουμε σήμερα τεκμηριώνουν ότι η με μέτρο κατανάλωση του καφέ, για παράδειγμα 3-4 φλιτζάνια καφέ την ημέρα, μπορεί να προσφέρει πολλά στην υγεία μας. Οι ευεργετικές δράσεις του καφέ για τον εγκέφαλο, τη μνήμη, τη διαύγεια, την καρδία, την πρόληψη του διαβήτη και την καταπολέμηση του καρκίνου διερευνώνται συνεχώς, με μεγάλο ενδιαφέρον.    

23

ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΦΕ

Ας δούμε μερικά στοιχεία που είναι χρήσιμο να θυμόμαστε για τον καφέ:

Ο καφές σε μέτριες ποσότητες, βελτιώνει τη νοητική λειτουργία του ανθρώπου και έρευνες που έγιναν (μιλάμε πάντα για μέτριες ποσότητες και όχι για υπερκατανάλωση) έδειξαν ότι άτομα που πίνουν καφέ έχουν 80% λιγότερο κίνδυνο να νοσήσουν από Πάρκινσον.

Ο καφές βοηθάει στο να μην εμφανισθεί καρκίνος στο παχύ έντερο. Έρευνες έδειξαν ότι 2 - 3 φλιτζάνια την ημέρα μειώνουν κατά 25% τον κίνδυνο αυτό.

Πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι άτομα που καταναλώνουν συχνά καφέ, έχουν μικρότερο κίνδυνο εμφάνισης τύπου ΙΙ Διαβήτη, σε σχέση με άτομα που δεν καταναλώνουν καθόλου καφέ.

Είναι γνωστό ότι μικρές ποσότητες καφεΐνης βοηθούν στη κεφαλαλγία, και τις ημικρανίες.

Ο καφές σε μικρές ποσότητες έχει αντιοξειδωτική δράση στον οργανισμό μας. Μειώνει κατά 25% την πιθανότητα εμφάνισης κίρρωσης του ύπατος. Μειώνει κατά 25% τα συμπτώματα του άσθματος γιατί περιέχει μια ουσία την

θεοφιλίνη η οποία χαλαρώνει τους μυς στους βρόγχους. Ανακουφίζει από κάποιες αλλεργίες γιατί μειώνει την απελευθέρωση της

ισταμίνης Ο καφές μπορεί να μειώσει το κίνδυνο κατάθλιψης στις γυναίκες.

Ένα φλιτζάνι καφέ βοηθά στην ανακούφιση από τα συμπτώματα του κρυολογήματος.

Ο καφές πριν από τη σωματική άσκηση αυξάνει την αντοχή και ζωτικότητα και σχετίζεται με μείωση των μυϊκών πόνων. Η καφεΐνη επιτρέπει έτσι καλύτερη προπόνηση και απόδοση.

ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΦΕ

Ας δούμε αρχικά τι προκαλεί στον άνθρωπο η καφεΐνη:

Η κατανάλωση μικρής ποσότητας καφέ αυξάνει τα επίπεδα της αδρεναλίνης, η οποία μπορεί να αυξήσει τους παλμούς της καρδιάς μας και να νιώσουμε αρρυθμίες.

Η κατανάλωση καφέ αυξάνει την αρτηριακή πίεση. Από έρευνα που έγινε στο πανεπιστήμιο των Αθηνών το 2005 βρέθηκε ότι όσοι καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες καφεΐνης παρουσιάζουν μεγαλύτερη σκλήρυνση στις αρτηρίες.

Η καφεΐνη μπορεί να προκαλέσει εθισμό. Κάποιοι μιλούν και για αφυδάτωση του οργανισμού όταν προσλαμβάνουμε

μεγάλες ποσότητες καφέ. Στρες και ευερεθιστικότητα. Επειδή δρα στο κεντρικό νευρικό σύστημα του

οργανισμού, μεγάλες ποσότητες καφέ μπορεί να έχουν αρνητικές συνέπειες. Σε έρευνα που έγινε, το 50% των ανθρώπων που έβαζαν καφεΐνη στον οργανισμό τους, παραδέχτηκαν ότι είχαν στρες και πολλές φορές στη δουλειά τους, ασυγκράτητα νεύρα.

Ο καφές περιέχει μεγάλες ποσότητες βιταμίνης Κ που επιφέρει πήξη του αίματος. Εν δυνάμει λοιπόν μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για καρδιακή προσβολή, εγκεφαλικό ή θρομβώσεις. 

Ο καφές αυξάνει τον κίνδυνο οστεοπόρωσης. Ένα μέρος του ασβεστίου αποβάλλεται στα ούρα λόγω του καφέ.

24

Αυξάνει το επίπεδο της ολικής χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων και υπάρχει κίνδυνος καρδιακής προσβολής.

Είναι επικίνδυνος για τις εγκύους ο καφές αφού αυξάνει τον κίνδυνο αποβολής. Αυξάνει την έκκριση των γαστρικών υγρών, με αποτέλεσμα να δημιουργεί

έντονους πόνους στο στομάχι και προβλήματα στην πέψη.

Καθυστερεί την έναρξη του ύπνου και διαταράσσει τη φάση REM του ύπνου. Η φάση αυτή χαρακτηρίζεται από γρήγορες κινήσεις των ματιών και κατά τη διάρκεια της λαμβάνουν χώρα τα όνειρα. 

Οι υπερβολές βλάπτουν. Ας μην ξεχνούμε ότι η υπερβολική κατανάλωση καφέ προκαλεί νευρικότητα, ταραχή, τρεμούλιασμα, ταχυκαρδία, διάρροια, υπερβολική διούρηση, αφυδάτωση, ταχυπαλμία και προβλήματα ύπνου.

Μία από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις που έγιναν τελευταία σχετικά με τον καφέ είναι η παρουσία σημαντικών ουσιών με ισχυρή αντιοξειδωτική δράση. Κυριότερες από αυτές είναι τα χλωρογενή οξέα (πολυφαινόλες). Ένα φλιτζάνι (150 ml) συνήθως περιέχει 120 mg χλωρογενών οξέων. Τα αντιοξειδωτικά αυτά απαντώνται σε όλα τα είδη καφέ, όποια κι αν είναι η προέλευση, η μέθοδος καβουρντίσματος και αλέσματος, καθώς και στους στιγμιαίους και ντεκαφεϊνέ. Oι ποσότητες μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με την προέλευση του καφέ και τα χαρμάνια, την παρασκευή και τη μέθοδο ζύμωσης. Σύμφωνα με ελβετική έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Journal of Agriculture and Food Chemistry», ο καφές διαθέτει υψηλότερη συνολική αντιοξειδωτική δράση σε σχέση ακόμη και με άλλα ροφήματα που γνωρίζουμε ότι είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά.

ΚΑΦΕΪΝΗΗ καφεΐνη (C8H10N4O2) είναι ένα αλκαλοειδές συστατικό, το οποίο δρα στον ανθρώπινο οργανισμό, ως διεγερτικό. Απομονώθηκε από τον καφέ το 1819 από τον Γερμανό χημικό Friedrich Ferdinand Runge. Η καφεΐνη βρίσκεται σε ποικίλες ποσότητες στους κόκκους, στα φύλλα, και στους καρπούς ορισμένων φυτών . Καταναλώνεται συνηθέστερα από τον άνθρωπο σε εγχύσεις που προέρχονται από τους κόκκους του φυτού καφές και τα φύλλα του τσαγιού καθώς και από διάφορα τρόφιμα και ποτά που περιέχουν προϊόντα που προέρχονται από το φιστίκι κόλα.Είναι ιδιαίτερα διαλυτή σε επαφή με το νερό και βρίσκεται σε μικρότερες ποσότητες στα φύλλα πολλών φυτών και φαίνεται πως ο βιολογικός ρόλος της είναι να δρα ως φυσικό εντομοκτόνο, αφού παραλύει και θανατώνει ορισμένα έντομα.Η καφεΐνη έχει ισχυρές οξείες αιμοδυναμικές επιδράσεις, που επηρεάζει την αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Eπίσης έχει διουρητικές ιδιότητες, τουλάχιστον όταν χορηγείται σε επαρκείς δόσεις και σε άτομα που δεν έχουν ανοχή σε αυτήν. Οι τακτικοί χρήστες, ωστόσο, αναπτύσσουν μια ισχυρή ανοχή προς αυτό το φαινόμενο, και μελέτες γενικά έχουν αποτύχει να υποστηρίξουν την κοινή αντίληψη ότι η τακτική κατανάλωση των ποτών που περιέχουν καφεΐνη συμβάλλει σημαντικά στην αφυδάτωση. Οι Πορτογάλοι γιατροί διαπίστωσαν ότι η πρόσληψη καφεΐνης συσχετιζόταν με μειωμένο κίνδυνο προσβολής από τη νόσο Αλτσχάιμερ. Συγκεκριμένα βρήκαν ότι οι ασθενείς που προσβλήθηκαν από τη νόσο είχαν καταναλώσει λιγότερη καφεΐνη στα 20 χρόνια που προηγήθηκαν συγκριτικά με ανθρώπους που δεν παρουσίασαν τη νόσο.

25

Επιπλέον, η καφεΐνη χρησιμοποιείται για θεραπεία διαφόρων ειδών πονοκεφάλων, της ημικρανίας και των πονοκεφάλων τάσης. Επιπλέον ανακουφίζει για σύντομο χρονικό διάστημα από την κούραση και τη νύστα. Οι ψηλές δόσεις καφεΐνης πιθανόν να έχουν αντίθετο αποτέλεσμα και να προκαλούν πονοκέφαλο, παροδική και ήπια αύξηση της αρτηριακής πίεσης και ευερεθιστικότητα.

Η καφεΐνη δραστηριοποιεί τις λειτουργικές μονάδες του εγκεφάλου που ελέγχουν την προσοχή και τη μνήμη εργασίας. Συμπεράσματα που προέκυψαν από έρευνες οι οποίες έγιναν με τη βοήθεια της λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας τεκμηρίωσαν τη βοηθητική δράση της καφεΐνης για τη μνήμη και την προσοχή.

Αυξάνει την εγρήγορση, την ετοιμότητα, την αντοχή και έρευνες έδειξαν ότι σε μέτριες δόσεις βελτιώνει τη μνήμη, τη συγκέντρωση, τη σωματική και την ψυχική απόδοση. Έχει διουρητική ιδιότητα και σε ψηλές δόσεις αυξάνει σημαντικά τη διούρηση. Άτομα που προσλαμβάνουν ψηλές ποσότητες καφεΐνης καλό είναι να πίνουν άφθονο νερό. Είναι επίσης δυνατόν να προκαλεί μείωση της όρεξης. Η ευαισθησία του κάθε ατόμου στην καφεΐνη είναι διαφορετική. Σε άτομα που η καφεΐνη δυνατόν να προκαλεί αϋπνία είναι προτιμότερο να αποφεύγουν τον καφέ τη νύχτα.

"Ο μαθηματικός είναι μια μηχανή που μετατρέπει τον καφέ σε θεωρήματα", έλεγε ο Πάουλ Ερντις, ένα από τα πιο εξαιρετικά μυαλά στην επιστήμη των αριθμών, σημειώνοντας τη στενή σχέση του σκουρόχρωμου υγρού με τη διανοητική εργασία.

Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α

Αντουάν Γκαλλάν – «Περί της προελεύσεως και της εξαπλώσεως του καφέ», εκδόσεις Καστανιώτη.Ηλίας Πετρόπουλος – «Ο τούρκικος καφές εν Ελλάδι», εκδόσεις Γράμματα.Εφημερίδα «Καθημερινή» - «Με το άρωμα του καφέ».Περιοδικό «Κ» εφημερίδας «Καθημερινή» - «Το μακρύ ταξίδι του καφέ».

ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ

www . sporos . org www . fairtrade . gr www . kathimerini . gr www . wikipedia . gr www . cafeleprocop . gr www . floriomcafe . gr www . greecevirtual . gr www . psychologytoday . com www . thedailybeast . com www . forums . gr www . coolweb . gr www . mednutrition . gr www . cofei . com www . cafedecolombia . com

26

27