Interaction for Design: A Theoretical Framework for Contextual Collaboration

Αλληλεπίδραση για την Σχεδίαση: Ένα Θεωρητικό Πλαίσιο για την Περικείμενη

Συνεργασία

Μόδεστος ΣταυράκηςΙούλιος 2009

2

Εισαγωγή - Στόχοι

Η διερεύνηση των θεωρητικών και μεθοδολογικών προσεγγίσεων που συμβάλλουν στην κατανόηση για την επίτευξη της αλληλεπίδρασης, της επικοινωνίας, και της συνεργασίας σε κοινωνικό-τεχνολογικά πλαίσια εφαρμογής.

Η εισήγηση ενός συστημικού οντολογικού πλαισίου για την ανάλυση και την περιγραφή των διεργασιών της αλληλεπίδρασης, της επικοινωνίας, και της συνεργασίας σε κοινωνικό-τεχνολογικά πλαίσια εφαρμογής.

Η περιγραφή ενός μη-τελεολογικού (από)δομητικού οντολογικού πλαισίου για την πλουραλιστική συγκρότηση πολύ-μεθοδολογιών που συμβάλλουν στην ανάδειξη της αλληλεπίδρασης σε περιβάλλοντα ή (περι)κείμενα σχεδίασης (το περιβάλλον το οποίο ερμηνεύεται βάσει της κειμενικότητας του).

3

Δομή Παρουσίασης

Εισαγωγή στις βασικές θεωρίες αναπαράστασης της γνώσης και της πραγματικότητας (οντολογία - επιστημολογία).

Ανάλυση των βασικών θεωριών αλληλεπίδρασης, κοινωνικής επικοινωνίας (social communication), και συνεργασίας (collaboration).

Εισήγηση του οντολογικού μετά – ερμηνευτικού πλαισίου της (απο)δόμησης.

Ανάλυση των εννοιών της δημιουργικότητας και της σχεδίασης βάσει του πλαισίου (απο)δόμησης.

Εφαρμογή του θεωρητικού πλαισίου (απο)δόμησης για την παραγωγή πολύ-μεθοδολογιών αλληλεπίδρασης σε σχεδιαστικά (περι)κείμενα.

Βασικές θεωρίες αναπαράστασης και ερμηνείας της γνώσης και της πραγματικότητας

Οντολογικός και Ερμηνευτικός ‘Εμπειρισμός’

4

ObjectiveEmpiricism

HermeneuticEmpiricism

Knowledge & Reality

ReflexiveFoundational

•Θεμελίωση γνώσης.•Κανονικοποίηση.•Συγκεκριμένα πλαίσια.•Σαφώς ορισμένα πλαισιακά όρια.•Μη αθέτηση του πλαισίου.•Ακραίες μορφές οδηγούν σε συντηρητισμό.

•Μηχανισμός ανά-στοχασμού.•Επαναξιολόγηση της παραγόμενης γνώσης.•Συσχετιστικό μοντέλο παραγωγής θεωριών.•Αυτό – διαφοροποίηση.•Ακραίες μορφές οδηγούν σε σχετικοκρατία (relativism)

5

Βασικές θεωρίες αναπαράστασης της γνώσης και της πραγματικότητας στον μοντερνισμό και μετά-μοντερνισμό

6

Πραγματείες στον μοντερνισμό και μετά-μοντερνισμό

Θετικισμός (Positivism): αναφέρεται στην πραγματεία της αναπαράστασης (discourse of representation). • Πίστη στην γνώση της αλήθειας.• Επιστημονικός μεθοδισμός – διαχωρισμός του παρατηρητή

(researcher) από το παρατηρούμενο (knowledge).• Εμπειρική έρευνα μέσω εργαλείων αναπαράστασης (bottom-up

investigation). • Τα εργαλεία αυτά εξουσιοδοτούνται ως ικανά μέσα για την

αναπαράσταση της πραγματικότητας.

7

Πραγματείες στον μοντερνισμό και μετά-μοντερνισμό

Ερμηνευτισμός (Interpretivism): αναφέρεται στην πραγματεία της κατανόησης (discourse of understanding).• Πίστη στην γνώση της αλήθειας.• Διαλεκτική σχέση παρατηρητή – παρατηρούμενου, βάσει του

Καντιανού ιδεαλισμού.• Πραγματειακή (discursive) θεώρηση της γνώσης, βάσει

κοινωνικού κονστρουκτιονισμού. • Η έρευνα παράγεται μέσω μεθόδων όπως:

• action research και participatory action research (Whyte, 1991), • action learning (Revans, 1982), • co-operative inquiry (Heron, 1996), • critical management theory (Alvesson & Deetz, 2000), • ethnography (Prus, 1995).

• Βασίζεται στην μεταφυσική θεώρηση περί ανοικτότητας και της γνησιότητας της συναινετικής επικοινωνίας, αλληλεπίδρασης κτλ.

• Παραβλέπει την ‘συστηματική διαστρέβλωση’ της έννοια της νοηματοδότησης, μέσω διαλόγου/επικοινωνίας (Gadamer & Habermas).

8

Πραγματείες στον μοντερνισμό και μετά-μοντερνισμό

Κριτική Θεωρία (Critical Theory): αναφέρεται στην πραγματεία της κριτικής των ιδεολογικών πρακτικών (discourse of suspicion). • Σχέση δύναμης – ιδεολογίας – γνώσης.• Τοποθετεί την εγκυρότητα της γνώσης στην διαλεκτική της

κοινωνικής συναίνεσης και σύγκρουσης.• Αποδέχεται την τελεολογική ανάγκη ύπαρξης χειραφέτησης.• Θεωρεί την ανάγκη ολοκλήρωσης του προγράμματος του

Διαφωτισμού.• Εστιάζει στον επαναπροσδιορισμό της λογικής σκέψης (rational)

και στην επίλυση των συγκρουσιακών σχέσεων. • Θεωρεί την έννοια της επικοινωνίας ως βασική προϋπόθεση της

οριοθέτησης της κοινωνικό-πολιτισμικής πραγματικότητας.

9

Πραγματείες στον μοντερνισμό και μετά-μοντερνισμό Μετά-δομισμός (Post-structuralism): αναφέρεται στην πραγματεία της

αποδόμησης του λογοκεντρισμού (discourse vulnerability).• Αποδομεί την ύπαρξη της αντικειμενικής αλήθειας.• Τοποθετεί την γνώση σε ημι-αναπαραστατικά μοντέλα και στην

πλουραλιστική συσχέτιση αυτών.• Αποτελεί μία πολυσχιδή θεώρηση της έννοιας της γνώσης και της

πραγματικότητας.• Εστιάζει στην ανάλυση της ‘ρευστότητας’ (instability) και της κοινωνικής

ανομοιομορφίας. • Θεωρεί την κοινωνική αλληλεπίδραση ως μία κατάσταση μακριά από

την ισορροπία (far from equilibrium condition) και εστιάζει στην ερμηνεία της (με τάση προς οργάνωση και σταθεροποίηση)• μη-γραμμικότητας, • της αλλαγής, • της τυχαιότητας, • του αυθορμητισμού και • του κοινωνικού κατακερματισμού.

10

Βασικές θεωρήσεις για την προσέγγιση της επικοινωνίας και της συνεργασίας

Σχήμα οργάνωσης των βασικών θεωριών κοινωνικής αλληλεπίδρασης, επικοινωνίας, και συνεργασίας βάσει έξι θεωρήσεων:

Σημειωτικός αναπαραστατισμός: βασίζεται στην ερμηνεία των σημείων ή των συμβολικών αναπαραστάσεων για την ερμηνεία της κοινωνικής αλληλεπίδρασης.

Φαινομενολογία: βασίζεται στην μελέτη των στοιχειωδών δομών της συνείδησης (consciousness) και στην ανάλυση των (κοινωνικών) φαινομένων όπως εκείνα αναπαρίστανται σε αυτήν.

Συστημική και κυβερνητική θεωρία: βασίζεται στην μελέτη των συστημάτων και των μεθόδων ελέγχου αυτών για την επίτευξη κοινωνικής αλληλεπίδρασης.

11

Βασικές θεωρήσεις για την προσέγγιση της επικοινωνίας και της συνεργασίας Κοινωνικό-ψυχολογική θεωρία: εστιάζει στην ανάλυση των

συμμετεχόντων και των χαρακτηριστικών τους, όταν αυτοί συμμετέχουν σε δίκτυα κοινωνικής αλληλεπίδρασης.

Κοινωνικό-πολιτισμικός κονστρουκτιονισμός: εστιάζει στον τρόπο ανάδυσης κοινωνικού νοήματος μέσω επικοινωνιακών και συνεργατικών πρακτικών. Συνεπώς αποτελεί θεώρηση του τρόπου αντίληψης της πραγματικότητας μέσω κοινωνικής αλληλεπίδρασης σε πραγματικές καταστάσεις.

Κριτική Θεωρία: εστιάζει στην κριτική των θεσμοθετημένων συστημάτων επιρροής και την ανάλυση των κυρίαρχων ιδεολογιών που αναδύονται σε κοινωνικά πλαίσια.

12

Μετά-ερμηνευτικό πλαίσιο συστημικής (απο)δομητικής οντολογίας

Το παρών μετά-ερμηνευτικό πλαίσιο αποτελεί μία αναθεωρημένη έκδοση μίας (μη)ανταγωνιστικής αντίληψης του τρόπου ερμηνείας της κοινωνικής πραγματικότητας, το οποίο επηρεάζεται τόσο από τον μοντερνισμό όσο και από τον μετά-μοντερνισμό και προσπαθεί να αποτελέσει τον ενδιάμεσο συνδετικό κρίκο μεταξύ των θεωρήσεων του Δομισμού και του Σχετικισμού.

Το αναθεωρημένο (από)δομητικό πλαίσιο έχει επηρεαστεί και προσπαθεί να συνδυάσει: Την Ντερριντιανή αποδομητική σκέψη. Την Λακανική ψυχαναλυτική θεωρία. Την Θεωρία Δικτύου Δραστών (Actant-Network Theory). Την Συστημική Θεωρία. Την αναθεώρηση του Συσχετικισμού (Correlationism) μέσω του Εικοτολογικού Ρεαλισμού (Speculative Realism). Την έννοια της αιτιότητας.

13

Ντερριντιανή αποδομητική σκέψη

Η αποδομητική διπλή ανάγνωση του Ζακ Ντεριντά εφαρμόζεται στα κείμενα της φιλοσοφικής παράδοσης για να καταδείξει τον τρόπο με τον οποίο θεμελιώδεις δυαδικές ιεραρχικές αντιθέσεις της δυτικής σκέψης αποσυντίθεται, ανατρέπονται ή "αποδομούνται" από το ίδιο το κείμενο/πλαίσιο στο οποίο εγγράφονται.

Η γενική θέση της αποδόμησης είναι ότι όλες οι κειμενικές σημασίες είναι «αμφίσημες» ως αποτέλεσμα μιας "πρωταρχικής" διαφοράς (differance).

Σκοπός της αποδόμησης είναι η αποφυγή του λογοκεντρισμού. Η αποδομητική ανάγνωση βρίσκεται μεταξύ δύο «αναγνώσεων»:

πρώτη ανάγνωση: αναπαράγει ή «αναδιπλασιάζει» την κειμενική πρόθεση

δεύτερη ανάγνωση: αποδομεί τις σημασίες που έχουν καθοριστεί και αναγνωριστεί κατά την πρώτη ανάγνωση.

14

Λακανική ψυχαναλυτική θεωρία

Οι θέσεις που βασίζονται στις Ψυχαναλυτικές Θεωρήσεις και προέρχονται από την Φροϋδική βάση υποστηρίζουν ότι:

Δεν υπάρχει ‘αθώα’, ουδέτερη παρατήρηση: Συνεπώς εμπλέκουν τον παρατηρητή με το υπό παρατήρηση

περικείμενο πλαίσιο.

Η ψυχαναλυτική θεωρία του Λακάν τοποθετεί το υποκείμενο σε ένα σημειωτικό πλαίσιο αλληλεπίδρασης ορίζοντας την αναπαράσταση του βάσει της συσχέτισης τριών Τάξεων: Φαντασιακού (Imaginary) Συμβολικού (Symbolic) Πραγματικού (Real)

15

Λακανική ψυχαναλυτική θεωρία – Φαντασιακό

Φαντασιακό (Imaginary): Η Τάξη του Φαντασιακού υποδηλώνει την διαδικασία συγκρότησης του ‘εγώ’ (ego), το οποίο διαφοροποιείται από το υποκείμενο (φραγμένο υποκείμενο - barred subject). Αναφέρεται στην αυτό-αναφορική σχέση (mirror stage of

development) κατά την οποία το ‘εγώ’ προσπαθεί να διατηρήσει την οργάνωση του, μέσω της δόμησης και αποδόμησης της ταυτότητας του (unity).

Αποτελεί μία φαντασιακή σχέση ή ιδεοληψία του ‘εγώ’ μέσω της αναπαραστατικής εικόνας του ‘εγώ’ (κατοπτρική εικόνα - specular image).

16

Λακανική ψυχαναλυτική θεωρία – Συμβολικό

Συμβολικό (Symbolic): Η Τάξη του Συμβολικού αναφέρεται στην συμβολική πραγματικότητα. Αποτελεί μία συμβολική «αντικειμενική» εκπροσώπηση του

κόσμου, όπως αυτή αναπαρίσταται μέσω της κοινωνικής γλώσσας και των κοινωνικών πεπραγμένων.

Αποτελεί την Τάξη της ετερότητας (Other), όπου επικοινωνιακά γεγονότα λαμβάνουν χώρα μέσω γλωσσικών νοηματοδοτήσεων.

Το Συμβολικό είναι ένα δίκτυο συσχετίσεων για την συγκρότηση του κοινωνικού υποκειμένου (φραγμένο υποκείμενο - barred subject).

17

Λακανική ψυχαναλυτική θεωρία – Πραγματικό

Πραγματικό (Real): Η Τάξη του Πραγματικού αναφέρεται στην πραγματικότητα, η οποία αντίκειται συμβολισμού (resists symbolisation). Αποτελεί την αντικειμενική ύπαρξη του κόσμου, πριν αυτός

διαστρεβλωθεί από την ύπαρξη της γλώσσας. Είναι αυτό το οποίο διαφεύγει της ίδιας του της συμβολοποίησης

και συνεπώς θέτει όριο σε οποιαδήποτε τύπου απόλυτη αναπαράσταση.

Θα μπορούσε να αντιστοιχηθεί με τη σημειωτική έννοια του αντικειμένου (Ο) του Pierce.

18

Λακανική ψυχαναλυτική θεωρία – Δόμηση Υποκειμένου

Η συσχέτιση του κοινωνικού υποκειμένου (barred subject) στην Τάξη του Συμβολικού με το ‘εγώ’ της Τάξης του Φαντασιακού μπορεί να αναπαρασταθεί μέσω του σχήματος – L.

19

Η Θεωρία του Δικτύου Δραστών

Η Θεωρία του Δικτύου Δραστών (Actant-Network Theory - ANT) είναι μία προσέγγιση των σχέσεων μεταξύ κοινωνίας – επιστήμης και φύσης.

Ο κύριος στόχος της ANT είναι: Να ορίσει ένα σχέδιο δομοποιητικού τύπου (να ερμηνεύσει τον

σχηματισμό κοινωνικής δομής), για να περιγράψει τις πολύπλοκες κοινωνικές διαδικασίες που διέπουν την κατασκευή και σταθεροποίηση των υβριδικών μορφών συνύπαρξης και αλληλεπίδρασης μεταξύ κοινωνίας, επιστήμης, τεχνολογίας, και φύσης.

Η ΑΝΤ μελετάει ετερογενή δίκτυα μεταξύ διαφόρων υποκειμένων δράσης ή δράστες (actants).

Οι δράστες δεν έχουν απαραιτήτως ανθρώπινη – βιολογική υπόσταση.

20

Η Θεωρία του Δικτύου Δραστών

Στα ετερογενή δίκτυα συμπαρατάσσονται άνθρωποι δράστες, τεχνολογίες, κοινωνικές δομές, φυσικά φαινόμενα και τεχνουργήματα και επιτελείται η αλληλεπίδραση αυτών.

Επιτελείται η κατασκευή επιστημονικών και τεχνολογικών αντικειμένων στα οποία συμπεριλαμβάνονται επιστημονικά γεγονότα (facts) και τεχνολογικά τεχνουργήματα (artefacts).

Τα αντικείμενα αυτά αποτελούν «υβρίδια» που ορίζονται βάσει συνθέσεων του φυσικού, επιστημονικό-τεχνολογικού και κοινωνικού μέρους.

Τα αντικείμενα αυτά θα μπορούσαν να αποτελέσουν μέρη του δικτύου.

21

Θεωρία (απο)δόμησης: Εισαγωγή

Η έννοια της (απο)δόμησης βασίζεται στο ότι η γνώση, σύμφωνα με την συμβολική αναπαράσταση του νοήματος, είναι αδύνατον να οριστεί πλήρως αλλά και να αποφευχθεί κατά την παραγωγή του νοήματος.

Στην (απο)δόμηση δεν υπάρχει ένα κεντρικό σημείο παραγωγής του νοήματος, αλλά μόνο ημί-αναπαραστατικά μέσα (quasi-representational means) τα οποία παρέχουν μία προσωρινή σταθεροποίηση του νοήματος αλλά ταυτόχρονα και την αέναη ανάγκη απορρύθμισης αυτού.

Αυτό σημαίνει ότι η (απο)δομητική σκέψη επιδεικνύει έναν διπλό χαρακτήρα. Υπονομεύει τον λογοκεντρισμό σε οντότητες (centred identities), Θεμελιώνει τις βάσεις πάνω στις οποίες οι οντότητες δημιουργούνται.

Η (από)δόμηση βασίζεται στην έννοια της διαφοράς (κυκλικότητα – συγκεκριμενοποίηση) (circularity - instantiation).

Η ανάλυση κοινωνικό-τεχνολογικών συστημάτων προϋποθέτει τον ορισμό ενός συστήματος αλληλεπίδρασης (α)τόμων ((in)dividuals) και (περι)κειμένου ((con)text).

22

Θεωρία (απο)δόμησης : (περι)κείμενο πλαίσιο

Η έννοια κειμενικός (δάνειο από την αγγλ. textual) χρησιμοποιείται για να συνδέσει μεταξύ τους πληροφοριακά σύνολα.

Κειμενικότητα είναι το σύνολο των ιδιοτήτων, παραγόντων, και λειτουργιών που δείχνουν ότι μία αλυσίδα νοημάτων αποτελεί «κείμενο».

Κείμενος: αυτός που υπάρχει, που ισχύει τοπικά. Στην γλωσσολογία το περικείμενο είναι το ενδο-γλωσσικό και εξω-γλωσσικό

περιβάλλον που συνδέεται με ένα «κείμενο».

Στην (απο)δόμηση το (περι)κείμενο μπορεί να οριστεί ως ένα παρατηρούμενο σύστημα ή δίκτυο δυναμικών συσχετίσεων και διεργασιών, οι οποίες λαμβάνουν χώρα μεταξύ σκεδαστικών («διασκορπισμένων» - dissipative) και κατακερματισμένων δομών και του ιδίου (περι)κειμένου πλαισίου.

Το (περι)κείμενο παρατηρείται ως ένα «κείμενο» ή ένα σύστημα (από έναν παρατηρητή) και ταυτόχρονα παρέχει την βάση για την παρατήρηση του.

23

Θεωρία (απο)δόμησης : (ά)τομο

Σύμφωνα με την Καρτεσιανή παραδοσιακή θέση το άτομο αποτελεί το αδιαίρετο υποκείμενο και συχνά αναφέρεται ως το «εγώ του στοχάζομαι» (cogito).

Στην (απo)δόμηση το άτομο δεν αποτελεί ένα αυτόνομο «είναι», αλλά βρίσκεται σε έναν διαλεκτικό προσδιορισμό αυτό-θέσπισης (self-determination) και έτερο-θέσπισης (hetero-determination).

Το (ά)τομο ((in)dividual) της (απο)δόμησης συγκροτεί μία αναπαραστασιακή συμβολική οντότητα, η οποία δομείται βάσει των αλληλεπιδράσεων του με το εκάστοτε (περι)κείμενο (άτομο) και ταυτόχρονα αποδομείται λόγω της εγγενούς διαφοροποίησης του από το σύστημα συσχετίσεων μέσω του οποίου αναδύεται ((ά)τομο).

Το (ά)τομο αποτελεί δράστη (περι)κειμένου πλαισίου και μπορεί να έχει έμβια ή όχι υπόσταση.

Στο επίπεδο του (περι)κειμένου πλαισίου παρατηρείται ως συμβολική διεργασία.

24

Θεωρία (απο)δόμησης : (ά)τομο

Τα (ά)τομα στο (απο)δομητικό οντολογικό πλαίσιο κατηγοριοποιούνται σύμφωνα με: την υποκειμενική τους δράση: όταν το κέντρο του ενδιαφέροντος

της παρατήρησης βρίσκεται στο επίπεδο του (α)τόμου. τον τρόπο αλληλεπίδρασης και συμμετοχής στο (περι)κείμενο

πλαίσιο: όταν το κέντρο ενδιαφέροντος εστιάζει στην (περι)κείμενη αλληλεπίδραση.

Αυτές οι δύο κατηγορίες δεν διαχωρίζονται οντολογικά, αλλά μόνο για λόγους αναλυτικής περιγραφής των (α)τόμων/διεργασιών.

25

Θεωρία (απο)δόμησης : (ά)τομο Τα (ά)τομα επιδεικνύουν στην Τάξη του Συμβολικού

υποκειμενική δράση και μπορούν να διαχωριστούν σε δύο κατηγορίες: «Συνεχές» είναι/γίγνεσθαι (‘continuous’

becoming): Πρόκειται για οντότητες οι οποίες όταν παρατηρηθούν στο επίπεδο του υποκειμενικού δεν μπορούν να διατηρήσουν την οργάνωση τους μέσω μηχανισμών αυτό-οργάνωσης. Οι οντότητες αυτές δεν διαθέτουν τον μηχανισμός κατασκευής του «εγώ» (Imaginary relation).

«Ασυνεχές» είναι/γίγνεσθαι (‘discontinuous’ becoming): πρόκειται για οντότητες οι οποίες εξελίσσονται βάσει ενός ασυνεχούς βρόγχου αναχαιτίσεων της εξωτερικής ποικιλίας (discontinuous loop of interceptions) με σκοπό την διατήρηση της αυτονομίας και της οργάνωσης τους. Οι οντότητες αυτές προσομοιάζουν την Λακανική αντίληψη του ‘εγώ’ μέσω της αυτό-αναφορικής διεργασίας του ‘mirror stage of development’.

26

Θεωρία (απο)δόμησης : (ά)τομο

Βάσει του τρόπου αλληλεπίδρασης τα (ά)τομα επιδεικνύουν στο (περι)κείμενο: «Ενεργό» γίγνεσθαι (‘active’ becoming), όταν παρουσιάζουν αυξημένη

ανοικτότητα στην ρευστότητα/αναταράξεις του περιβάλλοντος. Εκδηλώνουν «ασθενή» φαντασιακή συσχέτιση (imaginary relation - a ) και συνεπώς η αυτό-οργάνωση τους προσαρμόζεται σε έναν συνεχόμενα αυξανόμενο αριθμό εξωτερικών επιρροών βάσει εξωστρέφειας.

«Αντιδραστικό» γίγνεσθαι (‘reactive’ becoming), όταν παρουσιάζουν τάση αυτό-διατήρησης βάσει κλειστότητας. Εκδηλώνουν «ισχυρή» φαντασιακή συσχέτιση (imaginary relation - a ) και συνεπώς η αυτό-οργάνωση τους προσαρμόζεται σε έναν συνεχόμενα αυξανόμενο αριθμό εξωτερικών επιρροών βάσει εσωστρέφειας.

«Παθητικό» γίγνεσθαι (‘passive’ becoming), όταν παρουσιάζουν παθητική στάση σε αυτό, δηλ. δεν παρουσιάζουν τάσεις αυτό-οργάνωσης. Δεν εκδηλώνουν φαντασιακή συσχέτιση και συνεπώς συμμετέχουν στο (περι)κείμενο βάσει αντιπροσώπου.

27

Θεωρία (απο)δόμησης : (ά)τομο

«Δημιουργικό» γίγνεσθαι (creative becoming): Η (απο)δομητική θεώρηση περιλαμβάνει την ενδιάμεση κατάσταση δημιουργικής αλληλεπίδρασης με το (περι)κείμενο, κατά την οποία το (ά)τομο επιδεικνύει και τις τρεις προαναφερθείσες περιπτώσεις.

29

Θεωρία (απο)δόμησης : (περι)κείμενο πλαίσιο

Το (περι)κείμενο πλαίσιο προσδιορίζεται βάσει της αμοιβαίας σχέσης μεταξύ των (α)τόμων, συμπεριλαμβανομένου και του εκάστοτε παρατηρητή.

Σύμφωνα με την (από)δομητική θεώρηση, όλες οι οντότητες που συμμετέχουν σε ένα (περι)κείμενο εξετάζονται βάσει των αλληλεπιδράσεων τους και των ποιοτικών/ποσοτικών χαρακτηριστικών τους, τα οποία όμως αναδύονται μόνο μέσω της αντιπροσώπευσης τους υπό το συμβολικό υποκείμενο.

Όλες οι οντότητες του (περι)κειμένου πλαισίου αντιμετωπίζονται ως διεργασίες υπό συνεχή εξέλιξη.

30

Θεωρία (απο)δόμησης : Η έννοια του συνόρου

Klein Bottle επιφάνεια: η ύπαρξη της προσδιορίζεται από την ασυνέχεια που παρατηρείται στην «οπή» (περιοχή τομής με τον εαυτό της) και παρουσιάζει τα εξής χαρακτηριστικά:

Κλειστότητα: η ίδια δεν έχει σύνορο, Συνέχεια: στα σημεία της επιφάνειας, Ανοικτότητα: δεν διαχωρίζει τον χώρο στον οποίο

ανήκει. Η ύπαρξη της οπής στερεί την δυνατότητα στην επιφάνεια να περικλύσει

αντικείμενα (Rosen, 2006) και εδραιώνει την συνέχεια στην μετακίνηση από την «μία

πλευρά στην άλλη».

Η (απο)δομητική θεωρία αμφισβητεί την έννοια του «συνόρου» ως ένα «νοητικό εργαλείο» (‘conceptual instrument’) για την διάκριση και την περιγραφή των οντοτήτων και υποστηρίζει την ύπαρξη ενός «μη περιοριστικού συνόρου» (‘boundary-less boundary’).

Προτείνει μία μη-διαστρωματωμένη, επίπεδη οντολογία (non-stratified, flat ontology) που βασίζεται στην μεταφορά της επιφάνειας του ‘Klein bottle’.

31

Θεωρία (απο)δόμησης : Η έννοια του συνόρου

Ανοικτότητα: προσφέρει ένα εννοιολογικό μοντέλο το οποίο μπορεί να περιγράψει έννοιες/οντότητες, όχι βασιζόμενο στο διαχωρισμό μέσω ενός αυστηρού συνόρου, αλλά αναφορικά με την διεργασία επαναπροσδιορισμού ευέλικτων ορίων, βάσει αλληλεπίδρασης.

Συνέχεια και κλειστότητα: συμπληρώνει την έννοια της ανοικτότητας προσφέροντας ένα συνεχή τρόπο συμβολικής αναπαράστασης αποφεύγοντας την πιθανότητα «μεταφυσικής» παρέμβασης (πχ., διάβαση συνόρου – crossing boundaries).

Αυτά τα τρία χαρακτηριστικά στο οντολογικό/επιστημολογικό επίπεδο συσχετίζουν τον παρατηρητή και την διαδικασία παρατήρησης, η οποία βασίζεται στην δυναμική του (περι)κειμένου πλαισίου (σχετικές θεωρίες, μεθοδολογίες, που αναδύονται στο πλαίσιο) αποφεύγοντας έτσι την παραδοχή «μεταφυσικής διαφώτισης/παρέμβασης».

32

Θεωρία (απο)δόμησης : Η μεταφορά των τριών Klein επιφανειών

Η θεωρία της (απο)δόμησης περιγράφει τις διεργασίες που συμβαίνουν στο (περι)κείμενο πλαίσιο, την παραγωγή νοήματος, και τις τρεις Λακανικές Τάξεις (το Φαντασιακό, το Συμβολικό και το Πραγματικό), με την βοήθεια της επιφάνειας που δημιουργείται μεταξύ τριών συνδεδεμένων επιφανειών Klein.

Η μεταφορά (metaphor) των τριών Klein προσφέρει ένα οντολογικό εργαλείο που εξασφαλίζει την «λογική συνέχεια» στην ανάδυση του νοήματος σε ένα (περι)κείμενο πλαίσιο.

33

Θεωρία (απο)δόμησης : Ιδιότητες του (περι)κείμενου

Η φύση του (περι)κειμένου πλαισίου είναι απρόβλεπτη: το (περι)κείμενο δεν αναδύεται τυχαία, αλλά βασίζεται στην δυναμική του περιβάλλοντος, η ποικιλία του οποίου επηρεάζει την φύση του – ένα σύνολο από διαφορετικά (ά)τομα, που συμμετέχουν στο (περι)κείμενο, μπορούν να προκαλέσουν πολλές και συνεχώς διαφορετικές διασυνδέσεις μεταξύ τους. Η απρόβλεπτη φύση του (περι)κειμένου εξηγείται κυρίως λόγω των ποικίλων διεργασιών που συμβαίνουν μεταξύ του Φαντασιακού, του Συμβολικού, και του Πραγματικού.

Η αλλαγή είναι η βάση ύπαρξης του (περι)κειμένου πλαισίου: Ο αυθόρμητος χαρακτήρας των αλλαγών, λόγω της δυναμικής του δικτύου, αποτελεί την βάση ανάδυσης του πλαισίου, λόγω του μετασχηματισμού των διεργασιών σε αυτό.

Το (περι)κείμενο πλαίσιο και τα (ά)τομα αντιμετωπίζονται ως διεργασίες: η (απο)δομητική θεωρία βασίζεται στην μεταφυσική των διεργασιών, περιγράφοντας ένα (περι)κείμενο πλαίσιο ως μία περιοχή συμβάντων (evental site).

Κανονιστικότητα και προθετικότητα ως αναδυόμενες ιδιότητες της αλληλεπίδρασης: Η κανονιστικότητα και η προθετικότητα μπορούν να προσδιοριστούν βάσει της διαδικασίας αλληλεπίδρασης και όχι ως χαρακτηριστικά των οντοτήτων του πλαισίου.

34

Θεωρία (απο)δόμησης : Διεργασίες στο (περι)κείμενο

Η δυναμική του (περι)κειμένου πλαισίου μπορεί να χαρακτηριστεί βάσει των παρακάτω διεργασιών:

Δόμηση ή σύγκλιση για την επίτευξη ισορροπίας (σταθερότητας): τα (ά)τομα δημιουργούν νέες συνδέσεις μεταξύ τους, βάσει αμοιβαίας συναίνεσης. Βάσει αυτής της διεργασίας το (περι)κείμενο συγκλίνει προς μία κατάσταση οργανωσιακής σταθερότητας.

Αποδόμηση ή απόκλιση για την επίτευξη διαφοροποίησης και επικοινωνίας: βάσει της διεργασίας της αποδόμησης, τα (ά)τομα τείνουν προς την πειραματική δημιουργία συνδέσεων που αποσταθεροποιεί την βασική οργάνωση του δικτύου με σκοπό την ανάπτυξη διεργασιών που αυξάνουν την ανομοιογένεια του (περι)κειμένου πλαισίου. Αυτή η διεργασία χαρακτηρίζεται από μία ανοικτότητα επικοινωνιακών πρακτικών.

(απο)δόμηση ή δημιουργική αλληλεπίδραση για την επίτευξη/διατήρηση ισορροπίας μεταξύ απόκλισης και σύγκλισης: Οι δύο προηγούμενες διεργασίες δεν μπορούν να αξιοποιηθούν απομονωμένα. Το (περι)κείμενο πλαίσιο έγκειται στο να παρουσιάσει οργανωσιακή σταθερότητα μέσω της δυναμικής των (α)τόμων να εμπλακούν σε ταυτόχρονη δομητική και αποδομητική αλληλεπίδραση. Η έννοια της σταθερότητας προσδιορίζεται βάσει του περιορισμού της πολυπλοκότητας του (περι)κειμένου πλαισίου και ταυτόχρονα στην σύσταση νέων ετερογενών στοιχείων, τα οποία εμπίπτουν στην σφαίρα επιρροής του. Η δημιουργική αυτή αλληλεπίδραση εστιάζει στην παραγωγή «μη-ισορροπημένης ισορροπίας» (non-equilibrium equilibrium), μία διττή κατάσταση όπου η σταθερότητα και η ποικιλία θεωρούνται απαραίτητες.

35

Θεωρία (απο)δόμησης : Διεργασίες στο (περι)κείμενο

Η (απο)δομητική διεργασία μπορεί να αναλυθεί βάσει τριών «διαδικαστικών στοιχείων» (processual components), τα οποία σχετίζονται με την ανάπτυξη των τριών Λακανικών Τάξεων και την ύπαρξη της «οπής» στο αντίστοιχο μοντέλο των τριών Klein. Τα στοιχεία αυτά είναι η:

Διαφοροποίηση (Differentiation): σχετίζεται με την εκτροπή της σταθερότητας θέτοντας υπό κρίση ή απορρίπτοντας τις συνθήκες «μονιμότητας». (παρέχει τα μέσα για την δημιουργία της οπής στην Klein επιφάνεια).

Μεταβολή (Translation): παράγει την απαραίτητη ασυνέχεια και σχετίζεται με την διάνοιξη ενός ορίζοντα πιθανοτήτων, που «υπόσχονται» μία εξέλιξη προς την σταθερότητα των δομών του (περι)κειμένου. (παράγει την οπή στη επιφάνεια Klein, επιτρέποντας έτσι την δημιουργία της επιφάνειας).

Σταθεροποίηση (Stabilisation): σχετίζεται με την προσωρινή σταθεροποίηση μίας κατάστασης και προσφέρει το κατάλληλο έδαφος για την περεταίρω εξέλιξη της «εννοιολογικής αλυσίδας». (κατασκευάζει το τμήμα της επιφάνειας Klein που διέρχεται από την οπή).

36

Θεωρία (απο)δόμησης : Διεργασίες στο (περι)κείμενο

Τα τρία «διαδικαστικά στοιχεία», όταν σχετίζονται με την εννοιολογική αλυσίδα στο επίπεδο των τριών Λακανικών Τάξεων, περιγράφουν την παραγωγή νοήματος που συντελείται στην επιφάνεια των τριών Klein και αντιστοιχούν την Διαφοροποίηση με το Φαντασιακό, την Μεταφορά με το Συμβολικό, και τη Σταθεροποίηση με το Πραγματικό.

37

Θεωρία (απο)δόμησης : Το νόημα στο (περι)κείμενο

Η έννοια της νοηματοδότησης λαμβάνει χώρα σε μία αέναη, κυκλική, επαναλαμβανόμενη και συνεχής συσχέτιση των τριών «οπών» της τριπλής επιφάνειας των Klein.

Οι «οπές» μπορούν να αντιστοιχηθούν στο τριαδικό μοντέλου του σημείου του Pierce.

Βάσει της παραδοξότητας της συνέχειας-ασυνέχειας στο τριαδικό μοντέλο Klein, κατά την διάρκεια της αλυσιδωτής συσχέτισης των σημείων για την παραγωγή νοήματος δεν είναι απαραίτητη η μετατροπή του Ερμηνευμένου (Interpretant) σε Αναπαριστάμενο (Representament).

38

Θεωρία (απο)δόμησης : Το νόημα στο (περί)κείμενο

39

Θεωρία (απο)δόμησης και η έννοια της Δημιουργικότητας

Σύμφωνα με την (απο)δομητική θεώρηση η δημιουργικότητα αποτελεί ένα γεγονός υπό εξέλιξη και θεωρείται: Συσχετιζόμενη με το (περι)κείμενο και ταυτόχρονα ανεξάρτητη από

τις ιδιότητες του. Αναδυόμενη βάσει των αλληλεπιδράσεων που λαμβάνουν χώρα σε

ένα (περι)κείμενο. Ανεξάρτητη από την απόλυτη προθετικότητα του δημιουργού. Ως διεργασία και όχι ως απόλυτο γεγονός. Ως μία μη-αιτιατή διεργασία. Ως μία α-τελεολογική διεργασία. Ως μία αναδυόμενη «ιδιότητα», η οποία μετατοπίζει την δυναμική

του (περι)κειμένου και ταυτόχρονα επαναπροσδιορίζει την δυναμική του.

Ως ένα γεγονός προσμονής υπό εξέλιξη που κινητοποιεί τις διεργασίες αλληλεπίδρασης του (περι)κειμένου.

40

Θεωρία (απο)δόμησης και η έννοια της Σχεδίασης

Σύμφωνα με την (απο)δομητική θεώρηση η έννοια της σχεδίασης μπορεί να αποδοθεί μέσω των τριών «διαδικαστικών στοιχείων» της (από)δόμησης: την Διαφοροποίηση, την Μεταβολή, και την Σταθεροποίηση.

Συνεπώς η σχεδίαση αποτελεί διεργασία η οποία συμπεριλαμβάνει προηγούμενες, τρέχουσες, και μελλοντικές καταστάσεις δημιουργίας, ανάπτυξης, και αξιολόγησης, οι οποίες υπόκεινται στην (περι)κείμενη αλληλεπίδραση.

Η έννοια της σχεδίασης μπορεί να αναπαρασταθεί συγχρονικά ως μία διεργασία αλληλεπίδρασης, η οποία μπορεί να περιγραφεί συμβολικά από το τριπλό μοντέλο Klein ως μία συσχέτιση μεταξύ του Φαντασιακού, του Συμβολικού, και του Πραγματικού.

Η παραπάνω συσχέτιση δεν αποτελεί γραμμικό μοντέλο αναπαράστασης βημάτων σχεδίασης, και συνεπώς η επιτυχία της σχεδιαστικής διεργασίας δεν βασίζεται μόνο στη φάση παραλλαγής (variation) (Jonas, 2007), αλλά στην σύγχρονη κυκλική συσχέτιση των τριών «διαδικαστικών στοιχείων» της (απο)δόμησης.

41

Μη τελεολογική (απο)δομητική πολύ-μεθοδολογία: Εισαγωγή

Η (απο)δομητική θεώρηση ακολουθώντας την μετα-μοντέρνα αποκήρυξη της απόλυτης πραγματικότητας δεν επιζητά στέρεα μονιστική μεθοδολογική βάση αλλά εστιάζει στην πλουραλιστική εκ των έσω παραγωγή πολύ-μεθοδολογικών πρακτικών.

Ως σκοπό έχει την κατανόηση της κατάστασης και του προβληματικού χώρου μέσα από την τοπική αλληλεπίδραση σε ένα (περι)κείμενο πλαίσιο, βάσει ημι-αναπαραστατικής περιγραφής.

Εστιάζει στην ανάδυση τοπικών στρατηγικών παρεμβατικότητας μεταξύ των (α)τόμων που αλληλεπιδρούν στα πλαίσια ενός (περι)κειμένου.

Η έννοια της σχεδιαστικής προθετικότητας και παρεμβατικότητας δεν αποτελεί εγγενή ιδιότητα ή δράση των (α)τόμων, αλλά αναδυόμενη διεργασία που προέρχεται από τις πρακτικές αλληλεπίδρασης και δικτύωσης, οι οποίες βασίζονται στον τρόπο αυτό-οργάνωσης των (α)τόμων.

42

Μη τελεολογική (απο)δομητική πολύ-μεθοδολογία: Ο ρόλος των (α)τόμων

Ενεργού γίγνεσθαι (ά)τομα: αποτελούν ενεργούς συμμετέχοντες, οι οποίοι, βάσει της δικτύωσης και της οργάνωσης τους, μεταβάλουν (translate) την δυναμική του δικτύου κινητοποιώντας σχέσεις αλληλεπίδρασης με άλλους συμμετέχοντες, μέσω της εισήγησης νέων μεθοδολογιών, μεθόδων, τεχνικών. Η συμμετοχή τέτοιων (α)τόμων επιφέρει διαφοροποίηση στο (περι)κείμενο.

Αντιδραστικού γίγνεσθαι (ά)τομα: αποτελούν ενεργούς συμμετέχοντες στο (περι)κείμενο, οι οποίοι, βάσει της εσωστρέφειας προς την διατήρηση της οργάνωσης, τείνουν προς την σταθεροποίηση υπαρχόντων συνδέσμων. Τα (ά)τομα αυτά συνιστούν οντότητες εξειδίκευσης, οι οποίες οργανώνουν το (περι)κείμενο σύμφωνα με την διατήρηση θεσμοθετημένων δομών (μεθοδολογιών, μεθόδων, τεχνικών, εργαλείων κτλ.).

Παθητικού γίγνεσθαι (ά)τομα: αποτελούν οντότητες επιρροής οι οποίες αναπαρίστανται στο (περι)κείμενο μέσω εισήγησης από ενεργού ή αντιδραστικού τύπου οργάνωσης (α)τόμων. Συνήθως είναι οντότητες οι οποίες εκλείπουν αυτό-οργάνωσης (μέθοδοι, κανόνες, νόμοι, θεσμοί κτλ.).

44

Μη τελεολογική (απο)δομητική πολύ-μεθοδολογία: Αρχικοποίηση

Η προτεινόμενη (από)δομητική μεθοδολογία αρχικοποιείται, βάσει των παρακάτω διεργασιών που προσφέρουν μία αναλυτική κατανόηση του σχετιζόμενου (περι)κειμένου πλαισίου:

Αναγνώριση των (α)τόμων: Κατασκευή μίας λίστας των (α)τόμων που συμμετέχουν στο (περι)κείμενο πλαίσιο. Μπορεί να είναι άνθρωποι, οργανισμοί, μεθοδολογίες, μέθοδοι, εργαλεία ή τεχνικές κτλ.

Εξέταση των (α)τόμων: Αναγνώριση της αναπαράστασης που έχουν τα (α)τομα μέσα στο (περι)κείμενο πλαίσιο (πχ. τα χαρακτηριστικά τους, ένα γενικό προφίλ κτλ.)

Καταγραφή των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των (α)τόμων: Δημιουργία όλων των πιθανών συνδέσεων μεταξύ των (α)τόμων και καταγραφή των μεταξύ τους σχέσεων, όπως την δυνατότητα επικοινωνίας, την σύγκλιση απόψεων, τις διαφωνίες τους κτλ.

Αναγνώριση των ισχυρών συνδέσεων: Η διαδικασία αυτή απαιτεί την ερμηνεία και την καταγραφή των πιο ισχυρών συνδέσεων που θεωρείται ότι ορίζουν και την βασική δομή οργάνωσης του (περι)κειμένου πλαισίου, και εξαρτάται άμεσα από την αρχική κατανόηση που έχει ο παρατηρητής για το (περι)κείμενο.

45

Μη τελεολογική (απο)δομητική πολύ-μεθοδολογία: Αρχικοποίηση

Αναγνώριση των ‘αντιπάλων’ και των ‘συντελεστών’: Δημιουργία μίας λίστας των (ά)τομων που προάγουν ή παρεμποδίζουν την συνδεσιμότητα στο (περι)κείμενο. Μέσω αυτής της παρατήρησης, μπορεί να προβλεφθεί μία μελλοντική κατάσταση (κατάρρευσης ή ενδυνάμωσης) του (περι)κειμένου.

Κατασκευή της βασικής περιγραφής του (περι)κειμένου πλαισίου: Βάσει των προηγούμενων διεργασιών αρχικοποίησης, μπορεί να παραχθεί ένα οντολογικό γράφημα των βασικών συνδέσεων (αλληλεπιδράσεων).

Καταγραφή συνδεσιμότητας και αναγνώριση πιθανών στόχων: Βάσει της καταγραφής της συνδεσιμότητας του (περι)κειμένου πλαισίου, μπορεί να παραχθεί μια βασική περιγραφή των πιθανών τάσεων/ροπών συνδεσιμότητας και να εκτιμηθούν οι πιθανοί στόχοι που θα αναδυθούν στο (περι)κείμενο.

46

Μη τελεολογική (απο)δομητική πολύ-μεθοδολογία

Τα βήματα της προτεινόμενης μεθοδολογίας μεταβάλλονται σύμφωνα με τις φάσεις διασύνδεσης μεταξύ των (α)τόμων.

Ένα (ά)τομο δημιουργικού γίγνεσθαι εκπροσωπεί και εφαρμόζει μεθοδολογίες στο (περι)κείμενο, βάσει: ‘διαφοροποίησης’, που επιτυγχάνεται με την αναγνώριση

μεθοδολογιών οι οποίες αναλύουν το Φαντασιακό, το Συμβολικό και το Πραγματικό,

‘μεταβολής’, που επιτυγχάνεται με την αναγνώριση μεθοδολογιών οι οποίες, εν δυνάμει, παρέχουν την αναδιαμόρφωση του Φαντασιακού, Συμβολικού και Πραγματικού,

‘σταθεροποίησης’, που επιτυγχάνεται με την αναγνώριση μεθοδολογιών που, εν δυνάμει, παρέχουν προσωρινή σταθεροποίηση του Φαντασιακού, Συμβολικού και Πραγματικού.

47

Μη τελεολογική (απο)δομητική πολύ-μεθοδολογία(in)dividual, connections, and (con)text

(de)construction

Interaction for design activity Imaginary ((in)dividuals) Symbolic (connections) Real

((con)text)

Differentiate

[What happens in ]

Identify methodologies that potentially provide analysis of the ‘cognitive status’ of (in)dividuals. Analyse personal dimensions,

views, beliefs, type of organisation (becoming), rationality. Explore

viewpoints.

[What happens in ]

Identify methodologies that analyse the current status of the connections between (in)dividuals, in terms of connectivity practices and power

relations.

[What happens in -]

Identify methodologies that analyse the current status of the (con)text

in terms of primary aims (e.g., design activity).

Translate

[How to change ]

Identify methodologies that will provide alternative conceptualisations and will

potentially motivate (in)dividuals.

[How to change ]

Identify methodologies that will potentially reconfigure the connections between (in)dividuals by selecting ways

of translating existing structures.

[How to change -]

Identify methodologies that will potentially reconfigure the

(con)text in terms of primary aims (e.g., design activity).

Stabilise

[How to organise ]

Identify methodologies that will mobilise (in)dividuals to self-organise and construct

appreciation of the situation.

[How to organise ]

Identify methodologies that will potentially stabilise the connections by

producing strong links between (in)dividuals.

[How to organise -]

Identify methodologies that will potentially stabilise the (con)text in terms of primary aims (e.g., design

activity).

50

Συμπεράσματα

Η παρούσα διατριβή παρουσίασε ένα συστημικό οντολογικό πλαίσιο για την περιγραφή των διεργασιών της αλληλεπίδρασης, της επικοινωνίας και της συνεργασίας.

Η θεωρητική προσέγγιση εστίασε στην αναγνώριση των βασικών ανταγωνιστικών ιδεολογιών που ερμηνεύουν την έννοια της αλληλεπίδρασης σε κοινωνικό-τεχνολογικά περιβάλλοντα και παρείχε ένα εναλλακτικό πλαίσιο το οποίο αντιλαμβάνεται την έννοια της αλληλεπίδρασης, των δομών και τον ρόλο του περιβάλλοντος ως αλληλοεξαρτώμενες διεργασίες.

Το παραγόμενο μεθοδολογικό πλαίσιο, για την κατασκευή πολύ-μεθοδολογιών, τοποθετεί την δόμηση και αποδόμηση μεθοδολογιών εντός του (περι)κειμένου πλαισίου αλληλεπίδρασης.

Συσχετίζει την δράση των συμμετεχόντων στην παρεμβατική διαδικασία για την εξέλιξη του (περι)κειμένου πλαισίου στην βάση της τοπικής δυναμικής του. Συνεπώς, οι συμμετέχοντες αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο του (περι)κειμένου πλαισίου και όχι εξωτερικούς παρατηρητές αυτού.

51

Ευχαριστώ