15/8/2015 _PdfLayout

http://www.capital.gr/story/3053085/print 1/3

Μαθήματα για την Ευρώπη, απότην Ελλάδατου Guntram B. Wolff

Αυτή η τρομερή αντιπαράθεση έχει τελειώσει, για την ώρα: η Ελλάδα και οι πιστωτές τηςέχουν αρχίσει να δουλεύουν σε ένα τρίτο πακέτο διάσωσης. Ωστόσο, ο διάλογος συνεχίζεταιγια το ποια μαθήματα μπορούν να αντληθούν από την αποτυχία των προηγούμενωνπρογραμμάτων. Ο επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ, Olivier Blanchard, προσφάτωςδημοσίευσε ένα σημαντικό paper για αυτό. Όταν υπερασπίζεται τις βασικές αποφάσεις τουΔΝΤ, μπορεί κανείς να συμφωνήσει με τα περισσότερα από αυτά που λέει. Ήταν σίγουρααναπόφευκτο ότι η Ελλάδα θα έπρεπε να εφαρμόσει μαζική δημοσιονομική εξυγίανση τατελευταία πέντε χρόνια. Όταν ξεκίνησε το πρόγραμμα διάσωσης το 2010, το δημοσιονομικόέλλειμμα διαμορφωνόταν στο 15%. Αυτό δεν ήταν βιώσιμο.

Ο Blanchard έχει ασκήσει έντονη κριτική στις ευρωπαϊκές πολιτικές λιτότητας. Ωστόσο ακόμηκαι ο ίδιος παραδέχεται ότι στην ελληνική περίπτωση, η ανάγκη για χρηματοδότηση θα ήτανεξωπραγματικά υψηλή χωρίς προηγούμενη αυστηρή λιτότητα. Το συνολικό ποσό που έχειδανειστεί με βάση τα προηγούμενα προγράμματα διάσωσης, ήδη υπερβαίνουν το 40% τουελληνικού ΑΕΠ ­ και αυτό απλώς για να χρηματοδοτήσει τα ελλείμματα των περασμένωνετών. Ασφαλώς, η προθυμία για την χρηματοδότηση υψηλότερων ελλειμμάτων δεν υπήρχε.Σε δύο βασικά σημεία ωστόσο, η ανάλυση του Blanchard δεν είναι ικανοποιητική. Το πιοσημαντικό ερώτημα για την Ελλάδα είναι το εξής: η οικονομία πρέπει να αναπτυχθεί, αλλάαπό που θα πρέπει να έλθει αυτή η ανάπτυξη; Οι πολιτικοί πρέπει να παρουσιάσουν μιαστρατηγική, αλλά τα προγράμματα δεν το έχουν θέσει αυτό ως προτεραιότητα. Πολύπερισσότερο, το ζήτημα του χρέους δεν αντιμετωπίστηκε ποτέ σωστά ­ούτε από το ΔΝΤ.

Οι οικονομικές πολιτικές της Ελλάδας από την εισαγωγή του ευρώ, θυμίζουν ένα σχήμαPonzi. Κάθε χρόνο δανειζόταν όλο και περισσότερα χρήματα, όχι απλώς για να πληρώσειτους προηγούμενους πιστωτές, αλλά επίσης για να χρηματοδοτήσει νέες δαπάνες. Οικρατικές δαπάνες ως εκ τούτου στην Ελλάδα, αυξήθηκαν ταχύτατα. Από το 1999 μέχρι το2009, οι μισθοί στον δημόσιο τομέα διπλασιάστηκαν ­συγκριτικά, σε όλη την ευρωζώνηαυξήθηκαν 40% στην ίδια περίοδο. Οι προκύπτουσες μισθολογικές πιέσεις οδήγησαν σευπερβολικές αυξήσεις μισθών στον ιδιωτικό τομέα και οι ελληνικές επιχειρήσεις έγιναν όλοκαι λιγότερο ανταγωνιστικές. Όλα αυτά προκάλεσαν ένα μεγάλο έλλειμμα του ισοζυγίου

15/8/2015 _PdfLayout

http://www.capital.gr/story/3053085/print 2/3

τρεχουσών συναλλαγών και αύξησαν τα εξωτερικά χρέη. Για να είναι επιτυχημένα ταελληνικά προγράμματα διάσωσης, ήταν επομένως κρίσιμης σημασίας να αντιμετωπίσουν τοπρόβλημα ανταγωνιστικότητας. Ωστόσο η τρόικα, και κυρίως το ΔΝΤ, έκαναν προσπάθειεςμε μισή καρδιά. Για παράδειγμα, στα επίσημα έγγραφα συζήτησαν τις απαραίτητεςπερικοπές μισθών με μεγάλη λεπτομέρεια. Στην αρχή ωστόσο, δεν κατέστη αυτό έναςαυστηρός όρος των δανείων έκτακτης ανάγκης. Δεν είχαν αρκετό θάρρος.

Ήταν επίσης γνωστό ότι οι χαμηλότεροι μισθοί από μόνοι τους δεν θα ήταν αρκετοί. Την ίδιαστιγμή, ήταν απαραίτητη μια ευρεία μεταρρύθμιση των προϊοντικών αγορών, προκειμένουνα διασπαστούν τα απαρχαιωμένα συστήματα και τα κατεστημένα συμφέροντα.Διαφορετικά, θα ήταν σχεδόν αδύνατο να δημιουργηθούν νέοι αναπτυξιακοί τομείς. Ωςαποτέλεσμα αυτής της λανθασμένης επιείκειας, η ανεργία στην Ελλάδα αυξήθηκεπερισσότερο γρήγορα από ό,τι ήταν απαραίτητο. Ήταν σε μεγάλο βαθμό αναπόφευκτο πωςη εγχώρια ζήτηση θα κατέρρεε, αλλά στην Ελλάδα αυτό σε καμία περίπτωση δεναντισταθμίζεται από μια αύξηση στις εξαγωγές, σε αντίθεση με την Πορτογαλία γιαπαράδειγμα. Πρόκειται για έναν τομέα με τον οποίο θα πρέπει να ασχοληθεί το νέοπρόγραμμα διάσωσης. Η Ελλάδα απαιτεί άμεσα μια στρατηγική ανάπτυξης η οποία θακαταστήσει δυνατό για αυτή να αυξήσει τις εξαγωγές. Οι μεταρρυθμίσεις της αγοράςεργασίας δεν είναι απαραίτητες για τον σκοπό αυτό: σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, η ελληνικήαγορά εργασίας είναι ήδη περισσότερο ευέλικτη από αυτή της Γερμανίας. Είναι ζωτικήςσημασίας να ανοίξουν οι αγορές προϊόντων, να αναμορφωθεί η πολιτική ανταγωνισμού καινα αυξηθεί η αποτελεσματικότητα του δημοσίου τομέα. Θα ήταν επίσης χρήσιμη ηχρηματοδότηση για νέες επιχειρήσεις, χρηματοδοτούμενες από ευρωπαϊκούς πόρους.

Το δεύτερο κεντρικό σημείο αφορά την ικανότητα της Ελλάδας να αποπληρώσει τα χρέη της.Αξιωματούχοι του ΔΝΤ και ανεξάρτητοι εμπειρογνώμονες είχαν αμφιβολίες για αυτή τηνμορφή από την αρχή. Παρόλα αυτά, το ΔΝΤ συμφώνησε στο πρώτο πρόγραμμα, και ακόμη,άλλαξε και τους εσωτερικούς του κανόνες για να γίνει αυτό δυνατό. Για να δικαιολογηθείαυτό, αναδείχθηκαν τα ρίσκα στην χρηματοπιστωτική ασφάλεια. Εάν αυτά τα ρίσκα ήταν στααλήθεια τόσο μεγάλα, θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο μακράς συζήτησης. Και πάλι,είναι βέβαια αληθινό ότι οι ανησυχίες για το ενδεχόμενο μετάδοσης και την σταθερότητα τουχρηματοπιστωτικού συστήματος ήταν σημαντικές και πολύ υπαρκτές εκείνη την περίοδο.Από την άποψη αυτή η απόφαση του ΔΝΤ δεν θα πρέπει να επικρίνεται. Ωστόσο, αυτό πουστα αλήθεια πρέπει να δεχθεί κριτική, είναι το γεγονός ότι οι ίδιοι οι χρηματοοικονομικοίκίνδυνοι που τονίστηκαν από το ΔΝΤ, δεν κατέληξαν σε βιώσιμο πρόγραμμα διάσωσης.Ακόμη και το κούρεμα, ήρθε πολύ αργά για να λύσει το πρόβλημα χρέους.

Οι επενδύσεις απαιτούν βεβαιότητα: το ευρώ

Το νέο πρόγραμμα θα πρέπει επίσης να λειτουργήσει εδώ. Για να υποστηρίξει περαιτέρωανάπτυξη η Ελλάδα, χρειάζεται εμπιστοσύνη και νέες επενδύσεις. Ωστόσο αυτές θα έλθουνμόνο εάν υπάρχει βεβαιότητα ότι η Ελλάδα θα είναι ακόμη στο ευρώ σε πέντε χρόνια, και ότι

15/8/2015 _PdfLayout

http://www.capital.gr/story/3053085/print 3/3

τα χρέη της είναι βιώσιμα. Η πολιτική θα μπορούσε να φέρει αυτή την βεβαιότητα εάνυπήρχε μια συμφωνία να συνδέσει την εξυπηρέτηση χρέους με την ελληνική οικονομικήανάπτυξη. Το ισχύον σχέδιο αποπληρωμής θα εφαρμοστεί μόνο εάν η Ελλάδα πετύχειεπαρκή ανάπτυξη: σε άλλες περιπτώσεις, οι πιστωτές θα πρέπει να αποδεχθούν τηνπεραιτέρω αναβολή πληρωμών και χαμηλότερα επιτόκια.

Αυτό θα έδινε τη δυνατότητα μακροπρόθεσμου σχεδιασμού στην Ελλάδα, και θαδημιουργούσε κίνητρα για επενδύσεις. Την ίδια στιγμή, αυτή η λύση θα ήταν επίσης προς τοσυμφέρον των πιστωτών. Είναι ξεκάθαρο ότι η Ελλάδα δεν θα είναι σε θέση να πληρώσειστο ακέραιο τα χρέη της εάν η ανάπτυξη παραμένει ασθενής. Εάν γίνει αποδεκτή αυτή ηοικονομική πραγματικότητα, τότε ένα τέτοιο σχέδιο θα μπορούσε στα αλήθεια να αυξήσει τιςαναμενόμενες πληρωμές. Είναι σαφές ότι έγιναν μαζικά λάθη στην Ελλάδα: από το ΔΝΤ, τηντρόικα, και ειδικά από την ίδια την Ελλάδα. Η χώρα τώρα χρειάζεται να εφαρμόσει επιτέλουςτις ριζικές μεταρρυθμίσεις που θα επιτρέψουν στον ιδιωτικό κλάδο να εξάγει περισσότερακαι να αναπτυχθεί. Ως αντάλλαγμα, οι πιστωτές πρέπει να δηλώσουν έτοιμοι να εγγυηθούντη βιωσιμότητα του χρέους και ρεαλιστικούς στόχους πρωτογενούς πλεονάσματος, έτσιώστε οι επενδύσεις να επιστρέψουν στην Ελλάδα. Οι μεταρρυθμίσεις και η βιωσιμότητα τουχρέους, είναι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.

© Copyright Bruegel. Η μετάφραση του κειμένου έγινε από το Capital.gr. Η δημοσίευση τηςελληνικής μετάφρασης δεν αποτελεί προϊόν επίσημης συνεργασίας

Το κείμενο αυτό δημοσιεύθηκε αρχικά σε Die Zeit, Linkiesta, Publico

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://bruegel.org/2015/08/greece­lessons­for­europe/

http://www.capital.gr/story/3053085/mathimata­gia­tin­europi­apo­tin­ellada