Ιστορία Ε Δημοτικού - plaisio-cdn.gr · Γ΄ Κ.Π.Σ. / ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ /...

Ιστορία Ε´ ΔημοτικούΣτα Βυζαντινά Χρόνια

Τετράδιο Εργασιών

10-0119_E_ISTORIA_ERGASION_100119_E_ISTORIA_ERGASION_NEW 2/26/13 6:06 PM

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ Στέφανος Γλεντής Εκπαιδευτικός Π.Ε. Ελευθέριος Μαραγκουδάκης Εκπαιδευτικός Π.Ε. Νίκος Νικολόπουλος Επίτ. Σχολικός Σύμβουλος Π.Ε. Μαρία Νικολοπούλου Εκπαιδευτικός Δ.Ε. ΚΡΙΤΕΣ-ΑΞΙΟΛΟΓΗΤΕΣ Απόστολος Παπαϊωάννου Αναπλ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Αντώνιος Παυλίδης Σχολικός Σύμβουλος Π.Ε. Μαρία Παναγιωτοπούλου Εκπαιδευτικός Π.Ε.ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ-ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ Φώτιος Τσίτσος Σκιτσογράφος - Εικονογράφος ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Γεωργία Ρογάρη Φιλόλογος ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Γιάννης Παπαγρηγορίου ΚΑΤΑ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ Σύμβουλος Π.Ι. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΤΟΥ ΥΠΟΕΡΓΟΥ Γιάννης Παπαγρηγορίου Σύμβουλος Π.Ι. ΕΞΩΦΥΛΛΟ Τέτα (ή Σεβαστιανή) Μακρή Εικαστικός Καλλιτέχνης ΠΡΟΕΚΤΥΠΩΤΙΚΕΣ “ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ - MULTIMEDIA A.E.” ΕΡΓΑΣΙΕΣ

Γ΄ Κ.Π.Σ. / ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ / Ενέργεια 2.2.1 / Κατηγορία Πράξεων 2.2.1.α: «Αναμόρφωση των προγραμμάτων σπουδών και συγγραφή νέων εκπαιδευτικών πακέτων»

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ Μιχάλης Αγ. Παπαδόπουλος Ομότιμος Καθηγητής του Α.Π.Θ. Πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

Πράξη με τίτλο: «Συγγραφή νέων βιβλίων και παραγωγή υποστηρικτικού εκπαιδευτικού υλικού με βάση το ΔΕΠΠΣ και τα ΑΠΣ για το Δημοτικό και το Νηπιαγωγείο»

Επιστημονικός Υπεύθυνος Έργου Γεώργιος Τύπας Σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

Αναπληρωτής Επιστημονικός Υπεύθυνος Έργου Γεώργιος Οικονόμου Σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

Έργο συγχρηματοδοτούμενο 75% από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και 25% από εθνικούς πόρους.


Στέφανος Γλεντής Ελευθέριος ΜαραγκουδάκηςΝίκος Νικολόπουλος Μαρία Νικολοπούλου

Ιστορία Ε´ ΔημοτικούΣτα Βυζαντινά Χρόνια

Τετράδιο Εργασιών

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΚΔΟΣΕΩΝ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ»


4

1. Οι Ρωμαίοι κυβερνούν τους Έλληνες1. Αντιστοιχίστε τις ενέργειες των Ρωμαίων με τα αποτελέσματά τους και σχολιάστε κάθε

ζεύγος, μετά την αντιστοίχισή του.

2. Παρατηρήστε την εικόνα 4, διαβάστε το κείμενο-πηγή που ακολουθεί και φανταστείτεότι ζείτε σε μια κατακτημένη ελληνική πόλη, απ' όπου αρπάζονται έργα τέχνης για ναστολίσουν τη Ρώμη. Ένας Έλληνας γλύπτης προσπαθεί να πείσει τον Ρωμαίο διοικητήνα μην αφαιρέσει τα έργα τέχνης από τη γενέθλια πόλη του. Αναθέστε σε δύο συμμα-θητές σας τον ρόλο των δύο προσώπων, χωριστείτε σε ομάδες και βοηθήστε τους ναστηρίξουν με επιχειρήματα τις απόψεις τους.

3. Διαβάστε τον παρακάτω μύθο του Αισώπου και συζητήστε πώς μπορεί να συσχετισθείμε τις εσωτερικές αντιθέσεις των Ελλήνων και με το «διαίρει και βασίλευε» των Ρω-μαίων.

ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ �

Επέβαλαν βαρύτατους φόρους στις πόλεις. •

Κατάργησαν τα δημοκρατικά πολιτεύματα.� •

Λεηλατούσαν τις καλλιέργειες. •

Αιχμαλώτιζαν τους κατοίκους. •

Απαγόρευαν την επικοινωνία. •

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

• Οι Έλληνες δε μετείχαν στη διοίκησή τους.

• Επικράτησε φτώχεια και ανέχεια.

• Μειώθηκε ο ελληνικός πληθυσμός.

• Χάθηκαν οι σοδειές των αγροτών.

• Απομονώθηκαν οι κάτοικοι.

Τα παιδιά του γεωργού που δε μόνοιαζαν

«Τα παιδιά ενός γεωργού μάλωναν μεταξύ τους κι αυτός, παρά τις συμβουλές του, δεν κατάφερνε να τα ειρη-

νεύσει. Τότε αποφάσισε να τους διδάξει με παραδείγματα. Τους παρακάλεσε λοιπόν να του φέρουν ένα δεμάτι

με βέργες και, αφού τις έδεσε όλες μαζί, ζήτησε από τον καθένα να σπάσει το δεμάτι. Κανένας όμως δεν το

κατάφερε. Τότε έλυσε το δέμα και έδινε μια-μια τις βέργες στον καθένα κι αυτοί τις έσπαγαν ευκολότατα.

Τότε τους είπε: Κι εσείς, παιδιά μου, αν είστε όλοι μαζί και μονιασμένοι, θα είσαστε ανίκητοι από τους εχθρούς.

Αν όμως δε μονιάσετε μεταξύ σας, θα είστε πάντα νικημένοι».

Ο «θρίαμβος» των ξένων θησαυρών

«...Την πρώτη μέρα παρέλασαν στη Ρώμη διακόσιες πενήντα άμαξες φορτωμένες με λεηλατημένους ανδριά-

ντες και μεγάλα αγάλματα. Την άλλη μέρα παρέλασαν πολλές άμαξες με μακεδονικά όπλα και άνδρες, κρα-

τώντας δοχεία γεμάτα ασημένια νομίσματα. Την τρίτη μέρα παρέλασαν άνδρες που κουβαλούσαν δοχεία με

χρυσά νομίσματα».

Πλουτάρχου, Αιμίλιος Παύλος


5

1. Παρατηρήστε την παρακάτω εικόνα του Παρθενώνα και του ωδείου του Ηρώδη τουΑττικού. Εντοπίστε τις αρχιτεκτονικές ομοιότητες και τις διαφορές ανάμεσα στα κτί-σματα αυτά και συζητήστε τους λόγους της συνύπαρξής τους στον ιερό χώρο τηςΑκρόπολης και γύρω από αυτήν.

2. Μελετήστε το κείμενο-πηγή 4. Συζητήστε σε ομάδες και κρίνετε τις συμβουλες του Ρω-μαίου έπαρχου Πλίνιου. Αναζητήστε τους πιθανούς λόγους που τον οδήγησαν να τιςδώσει στον νέο έπαρχο της Αχαΐας.

3. Πώς εξηγείτε την ειρηνική συνύπαρξη και τη συνεργασία Ελλήνων-Ρωμαίων, μετά τατόσο δυσάρεστα γεγονότα της κατάκτησης, που είδαμε στο προηγούμενο μάθημα;Έχουμε ανάλογα παραδείγματα στη σύγχρονη ιστορία μας;

4. Χωριστείτε σε ομάδες και αποφασίστε:• Να αναζητήσετε εικόνες, πληροφορίες και άλλο υλικό για τα αρχαία και τα ρωμαϊκά

μνημεία που σώζονται στην περιοχή σας.• Να προγραμματίσετε μια ή και περισσότερες επισκέψεις σ’ αυτά τα μνημεία.• Να οργανώσετε «γωνιά της Ιστορίας» στην τάξη σας και ν' αρχίσετε να την πλουτί-

ζετε με το υλικό σας.

2. Οι Έλληνες «κατακτούν» τουςΡωμαίους με τον πολιτισμό τους

Το ρωμαϊκό Ωδείο Ηρώδη του Αττικού, κάτω από την Ακρόπολη


6

1. Εντοπίστε και δείξτε στον χάρτη τις περιοχές στις οποίες επεκτάθηκε η ρωμαϊκή αυτο-κρατορία. Ποιοι αρχαίοι λαοί που γνωρίζετε από την περσινή σας ιστορία κατοικούσανστις περιοχές αυτές;

2. Παρατηρήστε τον χάρτη 4 και την εικόνα 5 και διαβάστε τα κείμενα-πηγές 4 και 6 γιατους δρόμους και τους αγγελιαφόρους. Συζητήστε τη σημασία που είχαν τότε και εξα-κολουθούν να έχουν και σήμερα οι δρόμοι και τα μέσα συγκοινωνίας για ένα κράτοςκαι τους πολίτες του.

3. Αντιστοιχίστε τις ενέργειες με τα αποτελέσματά τους.

4. Διαβάστε όσα αναφέρει το κείμενο 4.1 για τη ρωμαϊκή Εγνατία Οδό και παρατηρήστετον χάρτη της σύγχρονης Εγνατίας που κατασκευάζεται στη βόρεια Ελλάδα. Δείξτεστον χάρτη της τάξης την αρχή, τη διαδρομή και το τέλος της και συζητήστε για τησημασία της (τότε και τώρα).

3. Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, μια υπερδύναμη του αρχαίου κόσμου

ΟΙ ΡΩΜΑΙΟΙ

Μείωσαν τους φόρους • • Διευκολύνθηκε η συγκοινωνία

Οργάνωσαν τον στρατό • • Ανακουφίστηκαν οι πολίτες

Έφτιαξαν το οδικό δίκτυο • • Δημιουργήθηκε αίσθημα ασφάλειας

Σεβάστηκαν τον ελληνικό πολιτισμό • • Περιορίστηκαν οι αυθαιρεσίες

Εφάρμοσαν τους νόμους • • Γεννήθηκε ο ελληνορωμαϊκός πολιτισμός

Η νέα Εγνατία οδός ακολουθεί διαδρομή παραπλήσια με την αρχαία.Αρχίζει από την Ηγουμενίτσα και διατρέχοντας όλη τη Μακεδονία

καταλήγει στη Θράκη (Έντυπο ΥΠΕΧΩΔΕ).


7

1. Με βάση τις πληροφορίες των κειμένων-πηγών και των εικόνων του μαθήματος, τι θαήθελες να δεις από κοντά και τι νομίζεις οτι θα σου έκανε μεγάλη εντύπωση, αν επι-σκεπτόσουν την αρχαία Ρώμη; Αιτιολόγησε την επιλογή σου.

2. Τα προϊόντα που έφερναν οι φορτηγίδες στο λιμάνι του Τίβερη, (εικόνα και κείμενο-πηγή 4) ποιοι άνθρωποι και ποιων επαγγελμάτων νομίζετε ότι τα περίμεναν εκεί; Με τιμέσα έφταναν όλα αυτά στον τελικό τους προορισμό;

3. Χωριστείτε σε ομάδες και επιλέξετε κάποιους ρόλους από σκηνές καθημερινής ζωήςστην αρχαία Ρώμη (π.χ. κάτοικος πολυκατοικίας, οικοκυρά, έμπορος στο λιμάνι, μετα-φορέας, τεχνίτης, ναυτικός, στρατιώτης, γεωργός, ψαράς, μονομάχος, μαθητής κ.ά.).Ετοιμάστε ένα μικρό σενάριο με θέμα: «Μια μέρα στη Ρώμη» και παίξτε το μπροστάστους συμμαθητές σας.

4. Παρατηρήστε την παρακάτω εικόνα του Ρωμαίου δασκάλου με τους μαθητές του. Δια-βάστε το κείμενο για τα ρωμαϊκά σχολεία και σχολιάστε:• Τη στάση, την ενδυμασία, την έκφραση και τον ρόλο των προσώπων της εικόνας. • Την πληροφορία που σας κάνει ιδιαίτερη εντύπωση από το κείμενο-πηγή.Τι απ’ όλα αυτά που βλέπετε στην εικόνα ή διαβάσατε στην πηγή συναντούμε σήμεραστα σχολεία μας και τι είναι διαφορετικό;

4. Η καθημερινή ζωή στην αρχαία Ρώμη

Δάσκαλος και μαθητές σε ώρα μαθήματος.(Ανάγλυφο, Trier, Μουσείο Ρήνου)

Τα Ρωμαιόπουλα μάθαιναν γράμματα από δασκάλους δούλους των οικογενειών τους ή από ελεύθερους πουείχαν δικά τους σχολεία. Διδάσκονταν ανάγνωση, γραφή, γραμματική, αριθμητική, ιστορία και υπακοή. Οι μα-θητές υπάκουαν στις συμβουλές ή τις εντολές των δασκάλων τους τόσο, ώστε «οι λέξεις μαθητής και πειθαρχίαήταν σχεδόν συνώνυμες».

Will Durant, Παγκόσμιος Ιστορία του Πολιτισμού


8

1. Συμπληρώστε στα κενά ορθογώνια τα ονόματα των τετραρχών και των αυτοκρατόρων.Παρατηρώντας το συμπληρωμένο διάγραμμα, συζητήστε στην τάξη για τις αλλαγές πουέγιναν στη ρωμαϊκή διοίκηση και τις πιθανές αιτίες τους.

2. Παρατηρήστε την εικόνα 2 και σχολιάστε την ανάγλυφη παράσταση των τεσσάρων τε-τραρχών. Τι νομίζετε ότι προσπάθησε να απεικονίσει ο γλύπτης σ' αυτή; Η εξέλιξη τηςτετραρχίας τον δικαίωσε;

3. Συμπληρώστε τη μεσοστιχίδα της Τετραρχίας και σχολιάστε προφορικά, μετά τη συ-μπλήρωση, τη σημασία που είχε για την αυτοκρατορία το γεγονός που αναφέρει κάθεμια από τις εννέα προτάσεις

4. Στη χώρα μας σήμερα ζουν και εργάζονται ξένοι μετανάστες. Πολλοί απ’ αυτούς πι-στεύουν σε διαφορετικές θρησκείες. Παρατηρήστε την εικόνα 1, διαβάστε το Διάταγματων Μεδιολάνων (πηγή 4) και συζητήστε στην τάξη για τον σεβασμό που πρέπει να έχουμεστην πίστη και στη λατρεία κάθε ανθρώπου .

5. Μεγάλες αλλαγέςστη Διοίκηση της Αυτοκρατορίας

Διοκλητιανός

Σ υ ν ά ρ χ ο ν τ ε ς

Σ υ ν α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ ε ς

Μ ο ν ο κ ρ ά τ ο ρ α ς

1. __ __ __ __ Τ__ __ __ __ __ 1. Αυτοί δέχτηκαν πολλούς διωγμούς.2. __ __ __ __ Ε__ __ __ 2. Σε τόσες περιφέρειες χώρισε την αυτοκρατορία ο

Διοκλητιανός.3. __ __ __ __ Τ__ __ __ __ 3. Κάποιες ................. επαρχίες έκαναν δικά τους

κράτη.4. __ __ __ __ Ρ __ 4. Τα παραβίαζαν συχνά πολλοί γειτονικοί λαοί.5. Τ Ε Τ Ρ Α Ρ Χ Ι Α 5. Σύστημα διακυβέρνησης της ρωμαϊκής αυτοκρα-

τορίας.6. __ __ __ __ Ρ__ __ __ __ __ 6. Ονομάστηκαν έτσι επειδή κυβέρνησαν μαζί.7. __ __ __ __ Χ __ __ __ 7. Τις ανατολικές ........................ απειλούσαν οι

Πέρσες και οι Γότθοι.8. __ __ __ __ Ι __ __ __ __ __ __ __ __ 8. Το Διάταγμα της ............................ έδινε θρησκευ-

τική ελευθερία.9. __ __ __ __ Α __ __ __ 9. Από τις εμφύλιες .............................. βγήκαν νικη-

τές ο Κωνσταντίνος και ο Λικίνιος.


9

1. Αντιστοιχίστε τις πόλεις που, όπως και η Κωνσταντινούπολη, φέρουν τα ονόματα των ιδρυτώντους ή των θεών που τις προστάτευαν. Συζητήστε σε ομάδες και αναζητήστε περισσότερεςπληροφορίες για τη «μικρή ιστορία» αυτής της σχέσης.

2. Διαβάστε το κείμενο-πηγή 3 και σχολιάστε τις πληροφορίες που σας δίνει. Συζητήστε μεταξύσας και αναζητήστε και άλλους λόγους που μπορεί, κατά τη γνώμη σας, να βοήθησαν στηναύξηση του πληθυσμού της Πόλης και στην επικράτηση της ελληνικής γλώσσας.

3. Οι ενέργειες και οι αποφάσεις του Κωνσταντίνου τον δείχνουν ως άνθρωπο τολμηρό και απο-φασιστικό. Παρατηρήστε και περιγράψτε την εικόνα 2 του μαθήματος και απαντήστε αν ογλύπτης κατάφερε να αποδώσει αυτά τα χαρακτηριστικά του αυτοκράτορα στο έργο αυτό.

4. Είσαι κάτοικος της Ρώμης και μαθαίνεις την απόφαση του αυτοκράτορα για τη μεταφορά τηςπρωτεύουσας στο Βυζάντιο. Ποιες είναι οι πρώτες σκέψεις σου για τις συνέπειες αυτής τηςαπόφασης σε σένα, την οικογένειά σου, την πόλη και την αυτοκρατορία; Δικαιολόγησέ τες.

5. Διαβάστε το παρακάτω κείμενο-πηγή, παρατηρήστε την εικόνα και συζητήστε αν (κατά τηγνώμη σας) η μητέρα του Κωνσταντίνου, που ήταν Ελληνίδα και χριστιανή, έπαιξε κάποιορόλο στις σημαντικές αποφάσεις που αυτός πήρε και σε ποιες.

6. Μια νέα πρωτεύουσα, η Κωνσταντινούπολη

Αθήνα • • Κωνσταντίνος Αλεξάνδρεια • • Βύζαντας Αδριανούπολη • • Ρωμύλος Φιλιππούπολη • • Μ. Αλέξανδρος Ρώμη • • Αδριανός Βυζάντιο • • Φίλιππος Κωνσταντινούπολη • • Αθηνά

«Ο Κωνσταντίνος έστειλε τη μητέρα του Ελένη στα

Ιεροσόλυμα να αναζητήσει τον σταυρό, πάνω στον οποίο

σταυρώθηκε ο Χριστός. Κι εκεί, με θαυματουργή βοήθεια

που σπάνια σήμερα την αξιώνονται οι αρχαιολόγοι,

βρήκε τον Γολγοθά. Έβγαλε από τη Γη τον ίδιο τον τίμιο

σταυρό, τους σταυρούς των (δύο) ληστών, τη λόγχη, τον

ακάνθινο στέφανο και όλα τα λείψανα τα σχετικά με τα

θεία πάθη. Στο σημείο αυτό έχτισε τον ναό της Αναστά-

σεως του Χριστού που σώζεται έως σήμερα.

Το γεγονός αυτό έκαμε τη χριστιανοσύνη να σκιρτήσει

και της έδωσε αιώνια δόξα. Τα ονόματα του Κωνσταντί-

νου και της Ελένης έγιναν, κι έμειναν, τα πιο σεβαστά

στην ιστορία της αυτοκρατορίας».

Στήβεν Ρανσιμάν, ιστορικός.Οι άγιοι Κωνσταντίνος και Ελένη


10

1. Πώς κρίνετε την απόφαση του Κωνσταντίνου να αφήσει στην Κωνσταντινούπολη απεί-ραχτους ναούς και βωμούς της παλιάς θρησκείας, πλάι στους νέους χριστιανικούς πουέχτισε; Με ποια προηγούμενη ενέργειά του τη συσχετίζετε;

2. Διαβάστε στην πηγή 4 τους θρύλους για την επιλογή της θέσης και για το χτίσιμο τηςΠόλης, βρείτε στον χάρτη της τάξης σας την Τροία και το Βυζάντιο και παρατηρώνταςτον συζητήστε για:

• την αγωνία του αυτοκράτορα να βρει καλύτερη θέση για τη νέα πρωτεύουσα,• τα πλεονεκτήματα ή τα μειονεκτήματα καθεμιάς από τις δύο πόλεις,• παλαιότερους ή νεότερους μύθους ή θρύλους, που γνωρίζετε, για την παρέμβαση

θεών ή αγίων στην ίδρυση, την ονομασία ή την προστασία κάποιων πόλεων.

3. Διαβάστε το παρακάτω κείμενο του Ηροδότου και θυμηθείτε τους αρχαίους αποικι-σμούς. Συζητήστε στην τάξη αν και στην εποχή μας έχουμε παρόμοιες περιπτώσεις με-τακίνησης των ανθρώπων για την αναζήτηση καλύτερης τύχης.

7. Η Κωνσταντινούπολη οχυρώνεταικαι στολίζεται με σπουδαία έργα τέχνης

Η πόλη των τυφλών

-«Απέναντι από την πόλη των τυφλών να χτίσετε τη νέα σας αποικία».

Αυτόν τον χρησμό έδωσε η Πυθία στον Βύζαντα, τον αρχηγό των Μεγαρέων αποίκων, που είχε

πάει στους Δελφούς να ζητήσει τη συμβουλή του Απόλλωνα.

Ξανοίχτηκαν τότε οι Μεγαρείς στο Αιγαίο, μπήκαν στον Ελλήσποντο κι έφτασαν στη Χρυσού-

πολη της Προποντίδας. Ρώτησαν παντού. Κανείς όμως δεν ήξερε ούτε είχε ακούσει ποτέ για πόλη

με τέτοιο όνομα.

Απελπισμένος ο Βύζαντας βγήκε από το καράβι του κι ανέβηκε στην κορυφή ενός θαλασσόβρα-

χου. Η ματιά του πέταξε πάνω από τη στενή θάλασσα της Προποντίδας κι αγνάντεψε την αντικρινή

στεριά. Ένας όμορφος τόπος ξανοιγόταν μπροστά του. Επτά λόφοι, ο ένας πλάι στον άλλο, κι ανά-

μεσά τους ένας κόλπος στενόμακρος σαν απάνεμο λιμάνι.

Γύρισε τη ματιά του στη Χρυσούπολη και μέτρησε τη διαφορά. Τώρα ο χρησμός μιλούσε μέσα

του και του έδινε την απάντηση. Τρέχοντας έφτασε στους συντρόφους του:

-Τελείωσαν τα βάσανά μας, τους φώναξε. Αυτή είναι η πόλη των τυφλών, η Χρυσούπολη! Αυτοί

που την έχτισαν εδώ δεν είδαν τον παραδεισένιο τόπο που βρίσκεται αντικρύ τους, για να χτίσουν

εκεί την πόλη τους. Τον άφησαν για μας!

Οι Μεγαρείς σήκωσαν πανιά, πέρασαν απέναντι και έχτισαν εκεί την αποικία τους, που, από το

όνομα του αρχηγού τους, την ονόμασαν Βυζάντιο. Ήταν Άνοιξη του 658 π.Χ.»

Ηροδότου, Ιστορίαι (διασκευή)


11

1. Οι ενέργειές του Θεοδόσιου και του Ιουλιανού ήταν σύμφωνες με το πνεύμα του δια-τάγματος της ανεξιθρησκίας; Δικαιολογήστε την άποψή σας.

2. Οι χριστιανοί ονόμασαν τον Ιουλιανό «Παραβάτη» και τον Θεοδόσιο «Μέγα». Δικαιολο-γούνται αυτοί οι χαρακτηρισμοί από τις ενέργειές τους;

3. Βάλτε Χ στην κατάλληλη στήλη. Μετά τη συμπλήρωση του πίνακα, κρίνετε τις ενέργειεςκαθενός και δικαιολογήστε την άποψή σας.

4. Διαβάστε την επιστολή-πηγή 4.α. του φιλόσοφου Λιβάνιου, παρατηρήστε την εικόνα 4του μαθήματος καθώς και εκείνη των φυλακισμένων χριστιανών του μαθήματος 5 και:

• Συζητήστε για τις περιπτώσεις θρησκευτικού φανατισμού που υπάρχουν στην εποχήμας και έχετε πληροφορηθεί από τα μέσα ενημέρωσης.

• Αναζητήστε τις πιθανές αιτίες και εκτιμήστε τις συνέπειες που έχουν για τις χώρεςστις οποίες συμβαίνουν.

• Προτείνετε τρόπο ειρηνικής επίλυσης αυτών των διαφορών, με μια λέξη και δικαιο-λογήστε την πρότασή σας.

8. Ο Χριστιανισμός γίνεται επίσημη θρησκεία

Ποιος αυτοκράτορας; Κωνσταντίνος Θεοδόσιος Ιουλιανός

• Βαπτίστηκε χριστιανός, λίγο πριν τον θάνατό του.

• Έκλεισε τους αρχαίους ναούς.

• Ανέχτηκε την καταστροφήτων αρχαίων μνημείων.

• Στήριξε την αρχαία θρησκεία.

• Έβαλε μόνο χριστιανούςσε δημόσιες θέσεις.

• Κατάργησε τους ολυμπιακούςαγώνες.

• Αποφάσισε την ανεξιθρησκία.

• Όρισε τον χριστιανισμό επίσημηθρησκεία του κράτους.

• Ασφάλισε με τείχη τη νεόχτιστη πόλη.

• Πέθανε πολεμώντας τους Πέρσες.


12

1. Παρατηρήστε τον χάρτη 1 του μαθήματος και περιγράψτε τα όρια του Ανατολικούκαι τα όρια του Δυτικού τμήματος της αυτοκρατορίας, όπως διαμορφώθηκαν μετάτον χωρισμό τους. Βρείτε τις περιοχές αυτές στον χάρτη της τάξης σας και δείξτετες (περίπου) με βάση τα όρια αυτά.

2. Στο κείμενο αναφέρεται ότι ο Αρκάδιος «αντιμετώπισε τους εχθρικούς κινδύνους καιμε διπλωματικά μέσα». Υπάρχουν και σήμερα κράτη που έχουν διαφορές μεταξύτους; Με ποιους τρόπους γίνεται η ειρηνική επίλυσή τους; Ποιος διεθνής οργανι-σμός προσπαθεί να συμβάλλει σ’ αυτόν τον σκοπό;

3. Αντιστοιχίστε τα πρόσωπα με την εθνικότητα του καθενός και τις ενέργειές του. Σχολιάστε τα αποτελέσματα καθεμιάς από τις ενέργειες.

4. Διαβάστε στο αρχικό κείμενο, στην πηγή 6 και στη λεζάντα της εικόνας 3 όσα ανα-φέρονται για τους Ούννους. Παρατηρήστε και την εικόνα 4 και συζητήστε στην τάξητους λόγους για τους οποίους οι Ρωμαίοι νίκησαν τους «τρομερούς» Ούννους, ενώυποτάχθηκαν εύκολα, λίγο αργότερα, στους Γότθους.

5. Αν ζούσατε στην Κωνσταντινούπολη και μαθαίνατε εκεί την κατάληψη και τη λεηλα-σία της Ρώμης από τους Γότθους του Αλάριχου, πώς θα νιώθατε; Συνδυάστε τηναπάντησή σας με το ερώτημα της 4ης δραστηριότητας του 6ου μαθήματος.

9. Η Αυτοκρατορία χωρίζεται σε Ανατολική και Δυτική

ΚΑΤΑΓΩΓΗ

Γότθος •

Ρωμαίος •

Ούννος •

Βάνδαλος •

ΠΡΟΣΩΠΟ

• Αέτιος •

• Αλάριχος •

• Αρκάδιος •

• Αττίλας •

• Γελίμερος •

• Θευδέριχος •

• Ονώριος •

ΕΝΕΡΓΕΙΑ

• Έγινε αυτοκράτορας στην Ανατολή.

• Λεηλάτησε τη Ρώμη.

• Νίκησε τους Ούννους.

• Έγινε αυτοκράτορας στη Δύση.

• Ίδρυσε Γοτθικό βασίλειο.

• Κατέλαβε την Καρχηδόνα.

• Απειλούσε κι αυτός τη Ρώμη.


13

10. Το Παλάτι, ο Ιππόδρομος και οι Δήμοι1. Αντιστοιχίστε τις λέξεις της πρώτης στήλης με την πρόταση της δεύτερης στήλης

που ταιριάζει σε καθεμιά.

Κωνσταντινούπολη • • Εκεί γίνονταν ιπποδρομίες και εκδηλώσεις.Παλάτι • • Αυτό ήταν το πρότυπο του ιπποδρόμου.

Βόσπορος • • Σημαντικός κόλπος για την Πόλη.Κολοσσαίο • • Πολλοί πήγαιναν να δουν τη νέα πρωτεύουσα.

Δήμοι • • Αυτοί οργάνωναν τις ιπποδρομίες.Προποντίδα • • Ένα αθλητικό σωματείο ήταν και αυτοί.

Πράσινοι • • Από εκεί έβλεπαν τις ιπποδρομίες οι θεατές.Κερκίδες • • Πήρε το όνομα από τον ιδρυτή της.

Ιππόδρομος • • Εκεί έμενε ο αυτοκράτορας.Επισκέπτες • • Στενό θαλάσσιο πέρασμα, κοντά στην Πόλη.

Κεράτιος • • Θάλασσα μεταξύ Βοσπόρου και Ελλησπόντου.

2. Στη Ρώμη το Κολοσσαίο και στην Κωνσταντινούπολη ο Ιππόδρομος ήταν χώροιόπου γίνονταν δημόσιες εκδηλώσεις, παραστάσεις και αγώνες. Υπάρχουν σήμεραστην περιοχή σας αρχαίοι και σύγχρονοι χώροι, όπου γίνονται παρόμοιες εκδηλώ-σεις; Τι ξέρετε για τη «μικρή τους ιστορία»;

3. Χωριστείτε σε μικρές ομάδες στην τάξη και συζητήστε τις ομοιότητες και τις δια-φορές ανάμεσα στους Δήμους του Βυζαντίου και στα σημερινά αθλητικά σωματεία.Ανακοινώστε τα συμπεράσματά σας στους συμμαθητές σας.

4. Διαβάστε το κείμενο 4, παρατηρήστε την εικόνα με τα άλογα του Λυσίππου και συ-ζητήστε στην τάξη την «οδύσσειά» τους. Αναφέρετε περιπτώσεις και άλλων ελληνι-κών έργων τέχνης που βρίσκονται σε ξένες χώρες. Πώς νιώθετε γι’ αυτό και τιπροτείνετε;


14

1. Ποια είναι τα «είδη πρώτης ανάγκης» στην αγορά μιας πόλης; Δικαιολογείτε την ιδι-αίτερη φροντίδα του Επάρχου γι’ αυτά τα είδη; Παρατηρήστε την εικόνα 2 της υπαί-θριας αγοράς και συζητήστε αν συμβαίνει κάτι ανάλογο σήμερα στην περιοχή σας.

2. Παρατηρήστε την παρακάτω εικόνα, διαβάστε και το κείμενο που τη συνοδεύει καισυζητήστε αν και σήμερα το λιμάνι εξακολουθεί να είναι το ίδιο σημαντικό για τηζωή και την οικονομία μιας παραθαλάσσιας πόλης.

3. Οι κεντρικές πλατείες της Πόλης έφεραν τα ονόματα των αυτοκρατόρων Κωνσταντί-νου, Θεοδοσίου, Αρκαδίου. Συζητήστε ποιο είναι το όνομα της κεντρικής πλατείας ήτων πλατειών της δικής σας πόλης (ή του χωριού σας). Ποια είναι «η μικρή τους ιστορία»;

4. Μοιάζουν οι βυζαντινές γιορτές με τις σημερινές; Ποιες τοπικές γιορτές γιορτάζονταιστην περιοχή σας; Πότε και πώς;Συζητήστε στην τάξη και συγκρίνετε τον τρόπο που διασκέδαζαν οι Βυζαντινοί με τοντρόπο που διασκέδαζαν οι παππούδες σας, αλλά και εσείς σήμερα.

11. Η καθημερινή ζωή και οι γιορτέςστο Βυζάντιο

Το Λιμάνι της Κωνσταντινούπολης

Το λιμάνι ήταν σημαντικός χώρος εργασίας των Βυζαντινών, αλλά και πηγή πλούτου για την Πόλη. Σ’ αυτόέφταναν καθημερινά, από τον Βόσπορο και τον Ελλήσποντο, δεκάδες πλεούμενα με επιβάτες κι εμπορεύματακαι άλλα τόσα αναχωρούσαν για τον Εύξεινο Πόντο και το Αιγαίο. Πολλοί κάτοικοι της Πόλης εργάζονταν εκείκαι άλλοι κατέβαιναν για να αγοράσουν ή να πουλήσουν προϊόντα. Οι πιο πολλοί όμως πήγαιναν εκεί για να τα-ξιδέψουν με τα καράβια.


15

12. Η εκπαίδευση στο Βυζάντιο1. Αντιστοιχίστε το χθες και το σήμερα της εκπαίδευσης και σχολιάστε όσες από τις

μεταβολές που έχουν γίνει θεωρείτε σημαντικές.

ΣΤΑ ΒυζΑΝΤΙΝA ΧΡOΝΙΑ ΣHΜΕΡΑΠροαιρετικό σχολείο • • Τετράδιο

Κοντύλι • • Παιδική εργασία μετά τα 15Πλάκα • • Εκπαίδευση για όλους

Σφουγγάρι • • Ευρύχωρες αίθουσεςΤιμωρίες • • Υποχρεωτικό σχολείο

Στενές αίθουσες • • ΓόμαΣχολείο μόνο για τα αγόρια • • Διάλογος

Τα παιδιά εργάζονται • • Μολύβι

2. Δύο στροφές από τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς λένε για τον Άγιο Βασίλη, «που έρ-χεται από την Καισαρεία»:

1 2

Ποιες λέξεις και φράσεις από τα κάλαντα μιλούν για την εκπαίδευση των Βυζαντινών; Γιατί ο αγαπημένος Άγιος των παιδιών είναι προστάτης των γραμμάτων;

3. Διαβάστε τα κείμενα 5 και 7 και παρατηρήστε την εικόνα 6, που δείχνει τη μητέρατου μικρού Άη-Νικόλα να συνοδεύει το παιδί της στο σχολείο. Περιγράψτε τα τρίαπρόσωπα και προσπαθήστε από τη στάση και την έκφρασή τους να ερμηνεύσετεπώς αισθάνεται το καθένα.

4. Κατασκευάζω μια κέρινη πλάκα, λιώνοντας κερί μέσα σε ένα ξύλινο πλαίσιο. Ύστεραπαίρνω ένα μυτερό ξυλάκι (καλαμάκι) και γράφω το όνομά μου και τις λέξεις: σχο-λείο, γράμματα, βυζαντινά χρόνια.

Κέρινη πλάκα

Από τη μάνα μου έρχομαι

κι όλους σας καταδέχομαι

και στο σχολειό πηγαίνω

και κει γράμματα μαθαίνω».

«Βαστά εικόνα και χαρτί

ζαχαροκάντιο ζυμωτή,

χαρτί και καλαμάρι,

δες και με, το παλικάρι...

5. Δραστηριότητα για το σπίτι

Ρωτήστε τους παππούδες, τους γονείς σας και άλλα ηλικιωμένα συγγενικά σας πρόσωπα πώς ήταν

η εκπαίδευση στην εποχή τους (τα σχολεία, το πρόγραμμα, τα μαθήματα, η συμπεριφορά μαθητών

και δασκάλων, κ.ά). Καταγράψετε τις απαντήσεις τους (σε χαρτί ή μαγνητόφωνο) και συζητήστε τες

στην τάξη. Ανακοινώστε τα συμπεράσματά σας στην τάξη ή στη σχολική σας εφημερίδα.


16

1. Αντιστοιχίστε τα πρόσωπα με τις ιδιότητές τους:

2. Ο Ιουστινιανός επέβαλε δασμούς στα εισαγόμενα προϊόντα. Γιατί νομίζεις ότι το έκανε;Συμβαίνει κάτι παρόμοιο σήμερα;

3. Διαβάστε το κείμενο του Προκόπιου και προ-σέξτε τις υπογραμμισμένες λέξεις. Παρατηρήστε και την εικόνα 3 και συζητήστετους πιθανούς λόγους που επέβαλαν στον αυτο-κράτορα να πάρει αυτά τα μέτρα. Βοήθησαν αυτά στην καλύτερη οργάνωση τηςαυτοκρατορίας;

4. Ποιες από τις παρακάτω μεταρρυθμίσεις του Ιουστινιανού είναι διοικητικές και ποιεςνομοθετικές; Βάζω Δ ή Ν στο αντίστοιχο ορθογώνιο.

13. Ο Ιουστινιανός μεταρρυθμίζει τη διοίκηση και τη νομοθεσία

Ιουστινιανός •Θεοδώρα •Τριβωνιανός •Καππαδόκης •Ανθέμιος •Ισίδωρος •Βελισάριος •Ναρσής •

• Στρατηγός• Αυτοκράτορας• Αρχιτέκτονας• Αυτοκράτειρα• Νομομαθής• Οικονομολόγος

«ο αυτοκράτορας οργάνωσε τα

σύνορα και τους μεγάλους εμπορικούς

δρόμους με μια αδιάκοπη σειρά

φρουρίων. Τη φύλαξή τους ανέθεσε

μόνο σε Βυζαντινούς στρατιώτες».

Προκόπιος, Υπέρ των πολέμων

ΜΕΤΑΡΡυΘΜΙΣΤΙΚO ΜEΤΡΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚEΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚEΣ

Καταργούνται με νόμο ταπρονόμια των Δήμων.

Κωδικοποιούνται οι νόμοικαι ψηφίζονται νέοι.

Εισπράττονται δασμοί από ταεισαγόμενα προϊόντα.

Βελτιώνεται το οδικό δίκτυοτης αυτοκρατορίας.

Ο στρατός αναλαμβάνει τηφύλαξη των συνόρων.

Κόβονται νέα νομίσματα καικυκλοφορούν παντού.


Ιστορία Ε Δημοτικού - plaisio-cdn.gr · Γ΄ Κ.Π.Σ. / ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ /...

Documents

Transcript of Ιστορία Ε Δημοτικού - plaisio-cdn.gr · Γ΄ Κ.Π.Σ. / ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ /...