1

ΕισαγωγήΕισαγωγή στηνστην ΨυχολογίαΨυχολογία

∆ρ Λυράκος Γεώργιος

Ψυχολόγος Υγείας MSc. PhDΦυσικοθεραπεία

Μάθηµα 1ο

ΟΡΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΟΡΟΥ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

� Είναι η επιστήµη που σκοπό έχει να περιγράψει και ναεξηγήσει την συµπεριφορά και τις νοητικές καισυναισθηµατικές διεργασίες κυρίως των ανθρώπων αλλάκαι των άλλων έµβιων όντων.

� Είναι µία εµπειρική επιστήµη που χρησιµοποιεί τηµεθοδολογία των εµπειρικών επιστηµών (την παρατήρησηκαι το πείραµα) για να µελετήσει την ανθρώπινησυµπεριφορά και νόηση.

� Ο προβληµατικός ρόλος των νοητικών φαινοµένων και τηςυποκειµενικής εµπειρίας στην ψυχολογία.

ΒιολογικήΨυχολογία

Βιολογικές Βάσειςτης Συµπεριφοράς

ΑναπτυξιακήΨυχολογία

Αλλαγή τηςΣυµπεριφοράς κατά τη∆ιάρκεια της Ανάπτυξης

ΓνωστικήΨυχολογία

Νοητικές Λειτουργίεςκαι Συµπεριφορά

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΚοινωνικήΨυχολογία

Κοινωνική Γνώση καιΚοινωνική Επίδρασηστη Συµπεριφορά

Κλινική Ψυχολογία

Αποκλίσεις τηςΣυµπεριφοράς

ΕκπαιδευτικήΨυχολογία

∆ιερευνά καιΑναπτύσσει Θεωρίες

σχετικά µε τη Μάθησηκαι τη ∆ιδασκαλία

Τοµείς έρευνας της ψυχολογίας

21/03/2014 4

Ας δούµε ένα παράδειγµα…

Η επιθετική συµπεριφορά µέσα από τουςδιαφορετικούς τοµείς της ψυχολογίας

Βιολογική Ψυχολογία

Ποιες είναι οι βιολογικές βάσειςτης επιθετικής συµπεριφοράς; Γιατί µερικά άτοµα είναι πιοεπιθετικά από άλλα;

Αναπτυξιακή Ψυχολογία

Πώς αλλάζει η επιθετικήσυµπεριφορά κατά τηδιάρκεια της ανάπτυξης;

Γνωστική Ψυχολογία

Πώς δικαιολογούν οιάνθρωποι την επιθετικήσυµπεριφορά τους;

ΕΠΙΘΕΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ

Κοινωνική Ψυχολογία

Πώς η επιθετικήσυµπεριφορά τουατόµου επηρεάζεται απότη συµπεριφορά τωνάλλων;

Κλινική Ψυχολογία

Πώς οι εµπειρίες της παιδικήςηλικίας, οι ασυνείδητεςεπιθυµίες κλπ, επηρεάζουν τησυµπεριφορά του ατόµου; Πώς µπορούµε να αλλάξουµετην επιθετική συµπεριφορά;

Εκπαιδευτική Ψυχολογία

Πώς να µάθουµε στα άτοµανα ελέγχουν τηνεπιθετικότητα τους; Πώςεκφράζεται η επιθετικότηταστο σχολείο;

Βιολογική Ψυχολογία

� Εξετάζει τις σχέσεις

ανάµεσα στην

συµπεριφορά και τη

λειτουργία κυρίως του

νευρικού συστήµατος

και του

ενδοκρινολογικού

συστήµατος

2

Το µοντέλο Wernicke-Geschwind

• Τα αριστερό σχήµα απεικονίζει την ακολουθία των γεγονότων όταν µια λέξη εκφωνείται και το άτοµο επαναλαµβάνει τη λέξη σε

φωνηµατική µορφή.

• Νευρικές ώσεις στέλνονται από το αυτί στην κύρια ακουστική περιοχή, αλλά η λέξη δεν µπορεί να γίνει κατανοητή πριν

µεταφερθεί το σήµα στην περιοχή του Wernicke.

• Στην περιοχή του Wernicke η ακουστική µορφή της λέξης αναγνωρίζεται και µεταφέρεται µέσω µιας δέσµης νευρικών ινών στην

περιοχή του Broca.

• Στην περιοχή του Broca ενεργοποιείται ένας αρθρωτικός κώδικας για τις λέξεις, ο οποίος µε τη σειρά του καθοδηγεί την κινησιακή

περιοχή.

• Η κινησιακή περιοχή οδηγεί τα χείλη, τη γλώσσα και το λάρυγγα να παράγουν τη φωνούµενη λέξη.

• Στο δεξί σχήµα, µια γραµµένη λέξη παρουσιάζεται και το άτοµο εκφωνεί τη λέξη.

• Το οπτικό ερέθισµα εισέρχεται στο µάτι, µεταφέρεται στην κύρια οπτική περιοχή και µετά µεταβιβάζεται στη γωνιώδη έλικα.

• Η γωνιώδης έλικα συνδυάζει την οπτική µορφή της λέξης µε τον ανάλογο ακουστικό κώδικα στην περιοχή του Wernicke.

• Μόλις ο ακουστικός κώδικας ανευρίσκεται και η σηµασία της λέξης αναγνωρίζεται, η εκφώνηση της λέξης επιτυγχάνεται µέσω της

ίδιας ακολουθίας γεγονότων όπως και προηγουµένως.

Περιοχήτου Broca

Κύριαακουστικήπεριοχή

ΠεριοχήτουWernickeΦώνηση µιας λέξης

που ακούµε

Κινησιακήπεριοχή

Γωνιώδηςέλικα

ΚινησιακήπεριοχήΠεριοχή

του Broca

Κύρια οπτικήπεριοχή

Φώνηση µιαςγραµµένης λέξης

21/03/2014 8

Αναπτυξιακή Ψυχολογία

� Αλλαγές στην συµπεριφορά και νόηση µε την ηλικία

� Πώς αναπτύσσεται µία συµπεριφορά;

� Πώς επηρεάζεται από το περιβάλλον;

Κινητική ανάπτυξηΗ κινητική ανάπτυξη τωνπαιδιών ακολουθεί µια καλάκαθορισµένη πορεία.

Εξελικτική Ψυχολογία

� Μελετά την αλλαγή της

συµπεριφοράς στα έµβια όντα

κατά τη διάρκεια της

φυλογενετικής εξέλιξης του

είδους.

� Οι εξελικτικοί ψυχολόγοι

πιστεύουν ότι η συµπεριφορά

των ανθρώπων είναι το

αποτέλεσµα µιας µακράς

περιόδου εξέλιξης µέσω της

φυσικής επιλογής.

� ∆ίνει ιδιαίτερη σηµασία στον

προσαρµοστικό χαρακτήρα της

συµπεριφοράς.

Φυσική παρατήρησηΗ φυσική παρατήρηση είναι ένας εξαιρετικός τρόπος για να µελετήσουµετη συµπεριφορά των ζώων. Σε αυτή την εικόνα η Jane Goodall παρατηρείµια οµάδα χιµπατζήδων για να συγκεντρώσει πληροφορίες για τη ζωήτους στη ζούγκλα.

3

Γνωστική Ψυχολογία

� Μελετά τις νοητικές διεργασίες της αντίληψης, της µνήµης,

της λύσης προβληµάτων, της γλώσσας.

21/03/2014 14

Βασίζεται στη µελέτη του γνωσιακού χάρτη

21/03/2014 15

Παραδείγµατα …

21/03/2014 16

Σφαίρα

Πεπλατυσµένησφαίρα

Κοίλησφαίρα

∆ιπλή Γη

Γη δίσκος

Γη ορθογώνιο

Νοητικά µοντέλα της γης παιδιώνηλικίας 6 έως 11 ετών (απόVosniadou & Brewer, 1992). Όλα τα µοντέλα, αλλά κυρίως τοµοντέλο της γης-ορθογώνιο, αναπαριστάνουν τις προσπάθειεςτων παιδιών να συµβιβάσουν τονισχυρισµό των ενηλίκων ότι η γηείναι στρογγυλή µε αυτό πουπαρατηρούν γύρω τους (κυρίωςστην Champaign Urbane τουIllinois όπου διεξήχθη η έρευνα).

Κοινωνική Ψυχολογία

� Μελετά τη συµπεριφορά των ανθρώπων µέσα σε ένα

κοινωνικό σύνολο και πώς η κοινωνία επηρεάζει την

συµπεριφορά των ανθρώπων

4

Αντιπροσωπευτικόερέθισµα στη µελέτη τουAsch (Asch, 1958)Aφού παρατηρούσαν τηνκάρτα Α εζητείτο από τα άτοµανα επιλέξουν από την κάρτα Βτη γραµµή που είχε το ίδιοµήκος µε τη γραµµή στηνκάρτα Α. Οι εικόνες πουαπεικονίζονται εδώ είναιχαρακτηριστικές ως προς το ότιη σωστή απάντηση είναιπροφανής.

21/03/2014 20

Αντίσταση στη γνώµη τηςπλειοψηφίας(Επάνω): Όλα τα µέλη της οµάδας, εκτός από τον έκτο από τα αριστεράάνδρα, είναι συνεργάτες του ερευνητήπου έχουν λάβει την οδηγία να δώσουνσταθερά λανθασµένες απαντήσεις σε12 από τις 18 δοκιµές. Ο υπό αριθµόν6, στον οποίο έχει ειπωθεί ότι θασυµµετάσχει σε ένα πείραµα όσοναφορά στην οπτική αντίληψη είναιεπόµενο να βρίσκει τον εαυτό του ωςτο µοναδικό διαφωνών εφόσον δίνει τιςσωστές απαντήσεις.(Κάτω αριστερά): Το άτοµο δείχνονταςτην πίεση της επαναλαµβανόµενηςδιαφωνίας µε την πλειοψηφία, γέρνειµπροστά αγωνιωδώς για να µελετήσειτην ερώτηση.(Κάτω ∆εξιά): Αυτό το συγκεκριµένοάτοµο επιµένει στη γνώµη του, λέγοντας ότι “πρέπει να λέω αυτό πουβλέπω”.

21/03/2014 23

Το µοντέλο επίδρασης

Ο εαυτός µας

Οι άλλοι

Πολιτισµικό πλαίσιο

και

περιβάλλον

Κλινική Ψυχολογία

� Μελετά τις αποκλίσεις και τις διαταραχές της συµπεριφοράς

και προσπαθεί να τις εξηγήσει και να τις αντιµετωπίσει.

� Φυσιολογικό – Μη φυσιολογικό

5

ΨυχανάλυσηΤο γραφείο του Sigmund Freud. Για να βοηθήσει τους ασθενείς του να ηρεµήσουν, ο Freud τουςξάπλωνε σε αυτό τον καναπέ και µιλούσαν για τον εαυτό τους και τασυναισθήµατά τους, ενώ εκείνος καθόταν σε κάποιο σηµείο τουδωµατίου έτσι ώστε να µην τον βλέπουν.

Σε αυτή ανήκουν και οι ψυχοθεραπείεςΕκπαιδευτική Ψυχολογία

� Αναπτύσσει θεωρίες σχετικά µε τη µάθηση και τη διδασκαλία

ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ Βελτιώνοντας τη µνήµη σας

Τοµέας Βοηθητικές Τεχνικές

Λίστεςαντικειµένων

Ανάγνωσηβιβλίων

∆ιαλέξεις

Μελέτη γιαδιαγωνίσµατα

Χρησιµοποιήστε µνηµονικέςστρατηγικές.Ψάξτε για ακρώνυµα πουέχουν νόηµα.∆οκιµάστε τη µέθοδο τωνθέσεων.

Ακολουθήστε το σύστηµα SQ3R.Καταµερίστε το χρόνο σας ώστε να σαςαφήσει περιθώριο για κατανεµηµένηεξάσκηση.∆ιαβάστε ενεργητικά και όχιπαθητικά.

Κρατήστε σηµειώσεις αλλά καταγράψτεµόνο τα κύρια σηµεία. Σκεφτείτε σχετικάµε την όλη οργάνωση του υλικού. Κοιτάξτε τις σηµειώσεις σας αµέσως µετάτη διάλεξη για να συµπληρώσετε τα κενά.

Κάντε ένα λεπτοµερές διάγραµµα τωνσηµειώσεων σας από κάποια διάλεξη αντίνα τις διαβάζετε παθητικά.

Στρατηγικές γιατην βελτίωση τηςµνηµονικήςικανότητας.

Η Ψυχολογία της υγείας

� Αποτελεί κλάδο της εφαρµοσµένης ψυχολογίας.

� Ο κλάδος αυτός περιλαµβάνει την έρευνα και την πρακτική

αναφορικά µε το ρόλο της ψυχολογίας στην υγεία και την

ασθένεια.

� Κεντρικό αντικείµενο της ψυχολογίας της υγείας είναι η

κατανόηση του τρόπου επίδρασης των ψυχολογικών, βιολογικών, περιβαλλοντολογικών και πολιτισµικών

παραγόντων στην ατοµική υγεία και ασθένεια.

� Οι ψυχολόγοι της υγείας εργάζονται παράλληλα µε άλλα ιατρικά

επαγγέλµατα σε κλινικές, σε προγράµµατα προώθησης της

δηµόσιας υγείας και στη διεξαγωγή επιστηµονικής έρευνας

(Marks et al, 2011).

21/03/2014 29

Τι είδαµε;

� Κλάδοι ψυχολογίας

� Παραδείγµατα για τον κάθε κλάδο

� Ψυχολογία της υγείας µε µια µατιά