Ε σαγωγικάἰ

Γιά τήν ζωή καί τήν προσφορά το μακαριστο Γέροντος π. Παϊσίου χουν σχοληθε πάρα πολλοί καί πιόῦ ῦ ἔ ἀ ῖ δόκιμοι πό μένα. Μέ τήν παρότρυνση το π. Θεοκλήτου, πο ος ε χε βιωμα-τική πικοινωνία μαζί του,ἀ ἐ ῦ ὁ ὁ ῖ ἶ ἐ μο πρότεινε νά γράψω γιά τόν Γέροντα, πού γνώρισα τό 1975 στόν τίμιο Σταυρό καί πό τότε συνδέθηκαῦ ἀ μαζί του καί τόν πισκεπτόμουν μέχρι τό 1990. Ε χα τήν ε λογία νά συζητήσω μαζί του καί νά τόν κούσωἐ ἶ ὐ ἀ πάρα πολλές φορές, καί σύν Θε πέκτησα πολλές μπειρίες.ῶ ἀ ἐΜέσα στόν προβληματισμό μου τί νά γράψω, φο χουν γραφε πάρα πολλά παρόμοια γεγο-νότα, ζήτησαἀ ῦ ἔ ῖ ἐ τήν βοήθεια το Γέροντα. Νά παρουσιάσω τήν σωτερική πνευματική του κρυφή ργασία. ρχισα νάῦ ἐ ἐ Ἄ

σχολο μαι μέ α τό τό βιωματικό μέρος τ ς ζω ς του, πως καταγράφεται στήν συχαστική, νηπτική ζωή -ἀ ῦ ὐ ῆ ῆ ὅ ἡ Παράδοση τ ς ρθοδόξου κκλησίας μας, καί πό διαφόρους συγγραφε ς. Ε ναι να θέμα πολύ δύσκολο γιάῆ Ὀ Ἐ ἀ ῖ ἶ ἕ μένα γιατί δυστυχ ς μή χοντας βιώματα, νέ-τρεξα στάβιώματα τ ν γίων, καί γι’ α τό ζητ τήν πιείκειάνῶ ἔ ἀ ῶ ἁ ὐ ῶ ἐ σας.

Γιά τήν προσωπικότητα τήν περιγράφει νας πρώην μαθητής τ ς θωνιάδος Νικόλαος; Ζαχαριάδης, ἕ ῆ Ἀ ὁ ὁ πο ο πολλές φορές συζήτησε μαζί του καί τίς κατέγραψε στό βιβλίο του: « μπει-ρίες πό τόν μίλητο κόσμοὁ ῖ Ἐ ἀ ἀ

το θωνα».ῦ Ἄ«Τήν 12ην ουλίου 1994 στο βδομηκοστό τος τ ς λικίας του μετέστη κ τ ν προσκαίρων πρός τά ο ράνιαἸ ἑ ἔ ῆ ἡ ἐ ῶ ὐ

ταπεινός, διαλείπτως προσευχόμενος λλά ο ρανομήκης ρημίτης, πλήρης θεί-ας Χάριτος καί χαρ ςὁ ἀ ἀ ὐ ἐ ὁ ᾶ πνευματικ ς, πλο ς, διακριτικός γαπ ν μέ τή γενική καί διπλή γάπη κατά τόν γιοΜάξιμο τόνῆ ὁ ἁ ῦ ὁ ὁ ἀ ῶ ἀ ἅ

μολογητή, σιώτατος πατήρ Παΐσιος.…. φυγε γιά τήν α -ωνιότητα τό ε δες νθος τ ς γιορείτικηςὉ ὁ ὁ Ἔ ἰ ὐῶ ἄ ῆ ἁ ρήμου. Θά ταν παράλειψή μας νά μην ναφέρου-με λίγια λόγια γιά τό είμνηστο Γέροντα, τόν νηστευτή,ἐ ἦ ἀ ἀ

τόν είποτε μ ν πί τ ς γ ς καί ν ο ραν πρέσβυν κοίμητο….Δέν μαθε πολλά γράμματαἀ ἡ ῶ ἐ ῆ ῆ ἐ ὐ ῶ ἀ ἔ ·ε χε μωςἶ ὅ πίστη. λλ΄ πίστη δέν μα-θαίνεται μέ τά συστήματα τ ς κοσμικ ς γνώσεως. Διδάχτηκε τή σοφία το ΘεοἈ ἡ ῆ ῆ ῦ ῦ μέσα στήν κκλησία μέ τήν σκηση καί τή προσευχή. γνήσιος φίλος το Θεο μακαριστός Γέροντας πό τήἘ ἄ Ὁ ῦ ῦ ἀ βρεφική λικία ταν λεκτρισμένος μέ τούς βίους τ ν γίων. Τήν Θεολογία τήν βίωνε. θεοκίνητοςἡ ἦ ἠ ῶ ἁ ἐ Ὁ μοναχός π. Παΐσιος λυνε κανδώδη ζητήματα, συνεδύαζε τή θεωρία μέ τήν πρά-ξη….διέκρινες τήν πλότητάἔ ἀ ἁ του, τόν καρπό α τό τόν ζηλευτό τ ς ταπεινοφροσύνης. γάπη το μακαριστο Γέροντα ταν ντυπωσιακή.ὐ ῆ Ἡ ἀ ῦ ῦ ἦ ἐ

ταν ληθινός πατέρας… φυγε διακεκριμένος διδάσκαλος, πού μορφώθηκε στό Πανεπιστήμιο τ ς ρήμουἮ ἀ ἔ ὁ ῆ ἐ μέ θεϊκή σοφία καί λόγος του στα-λαζε στίς ψυχές τ ν νθρώπων θάρρος καί έλπίδα…. καλύβα του τανὁ ῶ ἀ Ἡ ἦ παράδεισος. Ε χε τό χάρισμα τ ς συναναστροφ ς μέ τά γρίμια ζ α καί ρπετά... ν καί γαπο σε τήν συχία,ἶ ῆ ῆ ἀ ῶ ἑ Ἄ ἀ ῦ ἡ τή θυσίαζε πολλές φορές γιά τήν νακούφιση καί νάπαυση δελφ ν. νάσταση ταν γι’ α τόν σταύρωσήἀ ἀ ἀ ῶ Ἀ ἦ ὐ ἡ του» 1.

ς βοηθήματα κυρίως χρησιμοποιήσαμε σα ε πε Γέροντας καί λλοι πού τόν γνώρισαν καί ε ναιὩ ὅ ἶ ὁ ἄ ἐ ἶ γραμμένα πό τόν μακαριστό ερομόναχο π. σαάκ, να πό τά πνευματικά του παι-διά, τά κδοθέντα πό τόἀ Ἱ Ἰ ἕ ἀ ἐ ἀ ερό συχαστήριο το Ε αγγελιστο γίου ωάννου, Σουρωτή, πίσης καί λλων συγγραφέων σχετικά μέ τόνἹ Ἡ ῦ ὐ ῦ ἁ Ἰ ἐ ἄ

Γέροντα. Τέλος περιγράφονται γεγονότα, πό τήν προ-σωπική μας μπειρία, καί το ν Χριστ δελφο Β.Σ.ἀ ἐ ῦ ἐ ῶ ἀ ῦΤήν ργασία μας α τή τήν διαιρέσαμε σέ τρία μέρη, στό μέν α΄ μέρος κρίναμε σκόπιμο γιά τήν καλύτερηἐ ὐ

κατανόηση το κειμένου νά ναφερθο με πολύ συνοπτικά γιά τό θέμα: α σθηση, νο ς καί συχία, πως τάῦ ἀ ῦ ἴ ῦ ἡ ὅ κατέγραψε Σεβασμιώτατος Ναυπάκτου, κ.κ. ερόθεος, πο ος ε χε προσωπική γνωριμία μέ τόν Γέροντα, ὁ Ἱ ὁ ὁ ῖ ἶ ὁ π. ωάννης Ρωμανίδης κ. . Ἰ ἄΣτό β΄ μέρος τήν προετοιμασία του, γάπη του για τήν συχαστική ζωή, γιά τήν κρυφή ργα-σία κατά τούςἡ ἀ ἡ ἐ Πατέρες καί κατά τόν Γέροντα.Στό γ΄μέρος, καταγράφονται περιστατικά καί συζητήσεις πού φορο ν μπειρίες προσκυνητ ν καί μοναχ ν,ἀ ῦ ἐ ῶ ῶ

που ποδεικνύεται ψηλή πνευματική κατάσταση πού θεία Χάρη, μετά πό «α ματηρή» σκηση, καίὅ ἀ ἡ ὑ ἡ ἀ ἱ ἄ σωτερική πνευματική ργασία, τόν ξίωσε.ἐ ἐ ἀ

Μέρος Α΄

«Κατά τήν διδασκαλία τ ν Πατέρων τ ς κκλησίας, νθρωπος ποτελε ται πό ψυχή καίῶ ῆ Ἐ ὁ ἄ ἀ ῖ ἀ σ μα. πόμενο μως ε ναι νά χη α σθήσεις καί τό σ μα (τ ν σωματικ ν) καί ψυχή (τίς ψυχι-κέςῶ Ἑ ὅ ἶ ἔ ἰ ῶ ῶ ῶ ἡ 2). Πρό τ ςῆ

1 Νικόλαος Ζαχαριάδης, «Ἐμπειρίες ἀπό τόν ἀμίλητο κόσμο τοῦ Ἄθω», τόμ. Α΄, Πύργος Ἠλείας 1998, σ 163.2 «Αἰσθήσεις ψυχῆς εἶναι πέντε, νοῦς, λογικό, νοερή αἴσθηση, γνώση καί ἐπιστήμη. Οἱ πέντε αὐτές αἰσθήσεις τῆς ψυ-χῆς συγκεντρώνονται σέ τρεῖς ἐνέργειες: στό νοῦ, στό λογικό καί στή νοερή αἴσθηση. Μέ τό νοῦ συλλαμβάνομε τά διανοήματα, μέ τό λογικό τίς ἑρμηνεῖες, καί μέ τήν αἴσθηση τίς φαντασίες τῆς θείας ἐπιστήμης καί γνώσεως. Έκεῖνος ὁ ὁποῖος ἔχει νοῦ πού νά διακρίνει σωστά τά διανοήματα τῶν λογισμῶν καί προσλαμβάνει καθαρά τά θεΐκά νοήματα, καί λογικό πού ἑρμηνεύει τις φυσικές κινήσεις ὅλης τῆς ὁρατῆς κτίσεως, δηλαδή διασαφηνίζει τούς λόγους τῶν ὄντων, καί νοερή αἴσθηση πού δέχεται τήν ἐπιστήμη τῆς οὐράνιας σοφίας καί γνώσεως, αὐτός μέ τίς ἐλλάμψεις τοῦ Ἡλίου τῆς Δικαιοσύνης ξεπέρασε ὅλα τά αἰσθητά καί ἔφτασε στά ὑπέρ τήν αἴσθηση καί ἀπολαμβάνει τήν τερπνότητα τῶν ἀοράτων». Ὅσιος Νικήτας ὁ Στηθάτος, Αη ἑκατοντάδα κεφαλαίων, κεφ. 10-11, Φιλοκαλία, τόμ. Δ΄., ἐκδ. "Περιβόλι τῆς Παναγίας" (σ’ αὐτήν τήν ἔκδοση ἀναφέρονται ὅλες οἱ παραπομπές τῆς Φιλοκαλίας), Ἀθήνα 198, σελ. 55.

1

πτώσεως το νθρώπου π ρχε μία ψυχική α θηση καί κόμη πικρατο σε νότη-τα μεταξύ τ ς ψυχικ ςῦ ἀ ὑ ῆ ἴ ἀ ἐ ῦ ἑ ῆ ῆ α σθήσεως καί τ ν σωματικ ν α σθήσεων. μως μέ τήν πτώση τά πράγματα λλαξαν, γινε διάσπαση μεταξύἰ ῶ ῶ ἰ Ὅ ἄ ἔ ψυχ ς καί σώματος, πράγμα τό πο ο σημαίνει τι διασπάσθηκε α τή νότητα μεταξύ τ ν ψυχικ ν καί τ νῆ ὁ ῖ ὅ ὐ ἡ ἑ ῶ ῶ ῶ σωματικ ν α σθήσεων. Μέ τήν νανθρώπηση το Χριστο καί μέ τήν δύναμή Του, δίως μετά τήν κάθαρση,ῶ ἰ ἐ ῦ ῦ ἰ ( πό τά πάθη στήν καρδιά, καί τόν φωτισμό το νο ),…. νώνονται ο α σθήσεις α τές, δηλαδή λες οἀ ῦ ῦ ἑ ἱ ἰ ὐ ὅ ἱ α σθήσεις γί-νονται μία α σθηση, πως ναλύει γιος Συμεών νέος Θεολόγος, πότε καί ψυχική ρασηἰ ἴ ὅ ἀ ὁ ἅ ὁ ὁ ἡ ὅ ε ναι κοή καί γεύση, λλά καί ψυχική κοή ε ναι ραση καί γεύση καί ψυχική γεύση ε ναι ραση καίἶ ἀ ἀ ἡ ἀ ἶ ὅ ἡ ἶ ὅ

κοή….»ἀ θεραπεία τ ς ψυχ ς το νθρώπου ε ναι κύρια μέριμνα τ ς ρθοδόξου κκλησίας. Ε -χανἩ ῆ ῆ ῦ ἀ ἶ ἡ ῆ Ὀ Ἐ ἶ

διαπιστώσει ο γιοι Πατέρες πό τήν βραϊκή παράδοση καί πό τόν διο τόν Χριστό καί τούς ποστόλουςἱ ἅ ἀ Ἑ ἀ ἴ Ἀ τι στό χ ρο τ ς φυσικ ς καρδι ς λειτουργε κάτι, πού τό νόμασαν «νο ν». Πήρανε τόν παραδοσιακόὅ ῶ ῆ ῆ ᾶ ῖ ὠ ῦ

«νο ν», πού σημαίνει διάνοια καί λόγος καί κάνανε μία διαφοροποίη-ση. νόμασαν νο ν α τήν τήν νοεράῦ Ὠ ῦ ὐ νέργεια, ποία λειτουργε προσευχητικ ς στήν καρδιά το γιο ς νθρώπου. νοερά νέργεια ε ναι μίαἐ ἡ ὁ ῖ ῶ ῦ ὑ ῦ ἀ Ἡ ἐ ἶ νέργεια τ ς ψυχ ς ποία στόν μέν γκέφαλο λειτουργε ς λογική, δια μως λειτουργε συγχρόνως καίἐ ῆ ῆ ἡ ὁ ἐ ῖ ὡ ἡ ἴ ὅ ῖ

στήν καρδιά ς νο ς. Δη-λαδή τό διο ργανο νο ςὡ ῦ ἴ ὄ ὁ ῦ 3, προσεύχεται διάλειπτα στήν καρδιά, σέ σους χουνἀ ὅ ἔ διάλειπτη καρδιακή προσευχή καί συγχρόνως σκέπτεται τά καθημερινά θέματα στόν γκέφαλο.ἀ ἐ Γέροντας δίνει να παράδειγμα γιά τήν διαφορά τ ν δύο νεργει ν. ταν βάζουμε τό σταφύ-λι στό βαρέλιὉ ἕ ῶ ἐ ῶ Ὅ

γιά νά γίνει μο στος καί κρασί, ε ναι μία νέργεια καί ταν τό ποστάζουμε τό σταφύλι καί γίνεται τσίπουροῦ ἶ ἡ ἐ ὅ ἀ ε ναι λλη νέργεια.ἶ ἡ ἄ ἐΣτόν νθρωπο μέ τήν μαρτία νώθηκαν ο δύο α τές λειτουργίες, (λογική καί νοερά νέργεια), γέμισε πόἄ ἁ ἑ ἱ ὐ ἐ ἀ λογισμούς χι μόνο κακούς λλά καί καλούς καί διά τ ν α σθήσεων, καί τ ς φαντα-σίας, ο πο εςὄ ἀ ῶ ἰ ῆ ἱ ὁ ῖ τροφοδοτο ν τήν λογική καί νοερή νέργεια, ο πο ες μετεωρίζονται στίς κοσμι-κές πιθυμίες καί δονές, στόῦ ἐ ἱ ὁ ῖ ἐ ἡ σαρκικό φρόνημα.

συχαστική νηπτική παράδοση τ ς κκλησίας μας, πού ε ναι, θεραπευτική μέθοδος, καί τό κλεκτότεροἩ ἡ ῆ Ἐ ἶ ἡ ἐ συστατικό της, διά τ ς σκήσεως δηλαδή τήν τήρηση τ ν θείων ντολ ν καί τήν Μυστηριακή ζωή, νεκρώνειῆ ἀ ῶ ἐ ῶ τίς ξωτερικές α σθήσεις κατά τόν ββ σαάκἐ ἰ Ἀ ᾶ Ἰ 4 καί ναπτύσσει τίς σωτερικές καρδιακές α σθήσεις, καίἀ ἐ ἰ καθαρίζει λη τήν σωτερική ε αισθησία. παναφέρει τόν νο στήν καρδιά, πιτυγχάνει τήν κάθαρση πό τάὅ ἐ ὐ Ἐ ῦ ἐ ἀ πάθη, φωτίζει τόν νο καί κολουθε νω-ση μέ τόν Θεόῦ ἀ ῖ ἡ ἕ 5.

συχίας θεμέλια, κε νος πού πενθε καί μετανοε γιά τά πρό το θανάτου καί τά μετά τόν θάνατο, ποκτἩ ἐ ῖ ῖ ῖ ῦ ἀ ᾶ τίς δύο θεμελιώδεις ρετές, τήν πομονή καί τήν ταπείνωση. Α τές μαζί μέ τήν σιωπή, τήν γκράτεια, τήνἀ ὑ ὐ ἐ

γρυπνία, τήν προσευχή, τήν νάγνωση, τήν ψαλμωδία καί τό ργό-χειρο, βοηθο ν τόν νθρωπο νά συχάζει.ἀ ἀ ἐ ῦ ἄ ἡ« συχία διακρίνεται σέ σωματική καί ψυχική. σωματική ναφέρεται σέ ξωτερικά θέ-ματα, ν Ἡ ἡ Ἡ ἀ ἐ ἐ ῶ ἡ

ψυχική σέ σωτερικά. σωματική συχία ε ναι συνήθως συχαστικός τόπος καί προσπάθεια νά μειώση ἐ Ἡ ἡ ἶ ὁ ἡ ἡ ὁ νθρωπος, κατά τό δυνατόν, τίς ξωτερικές παραστάσεις, τίς ε κόνες πού δέχονται καί προσφέρουν στήν ψυχήἄ ἐ ἰ

ο α σθήσεις. Δηλαδή τόν περιορισμό τ ς γλώσσης, τ ς ράσεως, τ ς κο ς καί τ ν λόγων.ἱ ἰ ῆ ῆ ὁ ῆ ἀ ῆ ῶ ψυχική συχία γκειται στό νά ποκτήση νο ς τήν κανότητα καί τήν δυνατότητα νά μή δέχεται καμμιάἩ ἡ ἔ ἀ ὁ ῦ ἱ

πειρασμική περιπλάνηση, πρός τόν κόσμο διά τ ν α σθήσεων. Ε ναι « πιστή-μη τ ν λογισμ ν» κατά τόνῶ ἰ ἶ ἡ ἐ ῶ ῶ γιο ωάννης τ ς Κλίμακοςἅ Ἰ ῆ 6. «Μέ τήν νήψη σταται στήν πύλη τ ς καρδίας, λέγχει τούς λογισμούς καί τούςἵ ῆ ἐ ἤ

φονεύει τούς ποδιώκει».ἤ ἀΚατά συνέπεια, ργο το συχαστή ε ναι « φυλακή τ ς καρδίας», νήψη, προσοχή μέ τήν γαπητικήἔ ῦ ἡ ἶ ἡ ῆ ἡ ἡ ἀ τήρηση τ ν ντολ ν, τήν πνευματική καθαρότητα καί τήν Μυστηριακή ζωή. Γενν -ται ργανικ ς κ τ ςῶ ἐ ῶ ᾶ ὀ ῶ ἐ ῆ βαθείας μετανοίας καί κζητήσεως τ ς φυλάξεως τ ν ντολ ν το Χρι-στο . Μέ τήν τήρηση τ ν ντολ ν,ἐ ῆ ῶ ἐ ῶ ῦ ῦ ῶ ἐ ῶ

ποβάλλει συχαστής τόν νόμο τ ς μαρτίας καί ε σάγει στόν αυτό του τήν ποπτεία το νο . Ο α σθήσειςἀ ὁ ἡ ῆ ἁ ἰ ἑ ἐ ῦ ῦ ἱ ἰ

3 Ὁ νοῦς εἶναι ἄϋλος, καί ἀσώματος, καί δέν κρατεῖται ἀπό τοίχους, ἀλλά κρατεῖται ἀπό τήν χάριν τοῦ Παναγίου Πνεύματος, καί στέκεται ἀσάλευτος εἰς τό κατά φύση, καί συνομιλεῖ μέ τόν Θεόν. Ἐργάζεται τήν πνευματική ἐργα-σία καί τίς πράξεις τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ, ὁπού γίνονται καί διά μέσου τοῦ σώματος, παίρνει πολλή βοήθεια στήν τη-ρηση τῶν θείων ἐντολῶν καί κάνει τήν πνευματική ἐργασία μέ περισσοτέρα εὐκολία. Τό Μυστήριο πού γίνεται στήν ἡσυχία, ἡ ἡσυχία προεξενεῖται ἀπό τήν γώση τοῦ Θεοῦ ὅταν ἀγωνίζεται καλῶς καί νόμιμα. Οἱ Ἀπόστολοι καί θεο-φόροι Πατέρες δέν προτίμησαν τήν ἡσυχία καλύτερα ἀπό τό νά εὐαρεστήσουν τόν Θεό πού γίνεται μέ τά καλά ἔργα ἔδειξαν τήν πίστη τους μέ τήν ἐκπλήρωση τῶν θείων ἐντολῶν· καί ἀξιώθηκαν νά γνωρίσουν τόν Θεό καί νά τόν ἀγα-πήσουν· καί τότε πλέον, ἐπειδή ἀγωνίσθηκαν νόμιμα, καί ἐπειδή ποθοῦσαν νά εἶναι μαζί μέ τόν Θεόν βγῆκαν ἔξω ἀπό τό στάδιο τοῦ κόσμου, καί ἀπό τίς ταραχές πού ἀκολουθοῦν στούς πολέμους καί ἡσύχασαν. Αὐτοί λοιπόν πού ἀγωνίσθηκαν νόμιμα ὄχι γιά νά κάνουν καλό στόν ἑαυτό τους, καί διά τήν σωτηρία τους, ἀλλά ἀγωνίζονται μέ σκοπό γιά νά εὐχαριστήσουν τόν Θεό, τόν ὁποῖο ἀγαποῦν, καί ἀγαπῶνται ἀπό Αὐτόν. (Ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος «Κεφάλαια πρακτικά καί Θεολογικά», ἐκδ. Ρηγοπούλου Θεσσαλονίκη 1969, λόγος 85ος, σελ.487-8)4 Ἀββᾶ Ἰσαάκ, Ἀσκητικά, ἐκδ. Ρηγοπούλου, σελ. 3395 Μητροπολίτου Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου, Ἡσυχία καί Θεολογία, Ἱερά Μονή Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου, Λεβαδειά, 2004, σελ. 370, 371, 21,22,102,1036 Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος Λόγος ΚΖ΄.

2

του λέγχονται μέ τήν γκράτεια, ν τό πα-θητικό τ ς ψυχ ς, (τό θυμικό - θυμός κατά τ ς μαρτίας καί τόἐ ἐ ἐ ῶ ῆ ῆ ὁ ῆ ἁ πιθυμητικό - πιθυμία γιά τήν ρετή καί τήν νωση μέ τόν Χριστό), κυριαρχε ται πό τήν γάπη καί τόἐ ἡ ἐ ἀ ἕ ῖ ἀ ἀ

λογιστικό πό τήν νήψηἀ 7. συχαστικός βίος παρέχει τήν λειτουργική δυνατότητα στήν θεία Χάρη νάὉ ἡ « πισκευά-ση» τόν σω νθρωπο καί νά τόν διαμορφώσει πρός τό πρωτότυπο, παρέχοντάς του « νθισμέ-νο»ἐ ἔ ἄ ἀ τό ρχα ο καί περίγραπτο κάλλος τουἀ ῖ ἀ 8.

συχαστής ζε παλλαγμένος, κατά τό δυνατόν, μακριά πό τίς μέριμνες, τίς πο ες ντιμε-τωπίζει μέ τήνὉ ἡ ῖ ἀ ἀ ὁ ῖ ἀ κράδαντη μπιστοσύνη στή θεία Πρόνοια, τήν λπίδα πρός τόν Θεόν. Μέ α τόν τόν τρόπο σταματο ν οἀ ἐ ἐ ὐ ῦ ἱ

περισπασμοί. Διαφορετικά χθρός το νθρώπου, διάβολος, παίρνει τόν νο καί τόν περιτριγυρίζει στίςὁ ἐ ῦ ἀ ὁ ῦ κοσμικές δονές καί φροντίδες. ργαζόμενος πιστός τήν συχία, ποσπ ται νο ς, λογική καί νοεράἡ Ἐ ὁ ἡ ἀ ᾶ ὁ ῦ ἡ νέργεια πό τίς κοσμικές φροντίδες καί δονές καί διά τ ς πικλήσεως το σωτηρίου νόματος το Χριστοἐ ἀ ἡ ῆ ἐ ῦ ὀ ῦ ῦ

μας, πιστρέφει νοερά νέργεια στήν καρδιά, προσευχομένη διά τ ς βαθείας μετανοίας, καί μέ τήν σκησηἐ ἡ ἐ ῆ ἄ φωτίζεται νο ς καί καθαρίζεται καρδιά πό τούς λογισμούς καί τά πάθη, χει δηλαδή διάλειπτη νοεράὁ ῦ ἡ ἀ ἔ ἀ προσευχή το γίου Πνεύματος μέσα στήν καρδιά. Μέ τήν διάλειπτη προσευχή νώνει τόν νο του μέ τόνῦ Ἁ ἀ ἑ ῦ Θεό καί συγκεντρούμενος ξολοκλήρου στόν αυτό του βρίσκει νέα καί πόρρητη νοδο πρός τόν ο ρανό.ἐ ἑ ἀ ἄ ὐ

κε προσηλώνοντας τό νο του, γεύεται νέκφραστη δονή, βιώνει τέλεια καί γλυκύτατη γαλήνη, πραγματικήἘ ῖ ῦ ἀ ἡ συχία καί φθεγξία. Καί τσι, φο παραδοθε στόν Θεό, βλέπει τήν δόξα το Θεο , τήν θεία Χάρη, ς φ ςἡ ἀ ἔ ἀ ῦ ῖ ῦ ῦ ὡ ῶ

καί ποπτεύει τό θε ο φ ςἐ ῖ ῶ 9.«Τό βαθύτερο νόημα τ ς πιδιώξεως τ ς συχίας ε ναι σφαλ ς κώλυτη συνάντηση καί κοινωνία με τόῆ ἐ ῆ ἡ ἶ ἀ ῶ ἡ ἀ

Θεό»10.Πραγματικά δωσε α μα καί λαβε πνε μα. ταν μόναζε στήν . Μ. Στομίου ε χε σαρκικό πόλεμο, μετάἔ ἷ ἔ ῦ Ὅ Ἱ ἶ

πό πίπληξη πού κανε σέ μία συμμαθήτριά του, κοψε πτά κομμάτια κρέας πό τό πόδι του, γιά νάἀ ἐ ἔ ἔ ἑ ἀ σταματήσει πόλεμος, χωρίς ποτέλεσμα. Μετά πό λεγχο πού κανε στόν αυτό του, βρ κε τι α τία τοὁ ἀ ἀ ἔ ἔ ἑ ῆ ὅ ἡ ἰ ῦ πολέμου ταν α στηρότητα πού δειξε στήν κοπέλλα. Π ς θά ντέξει κοπέλλα α τή τήν πύρωση μέσα στόἦ ἡ ὐ ἔ ῶ ἀ ἡ ὐ κόσμο; Μετενόησε πού τ ς φέρθηκε τσι καί πως λεγε διος: «ῆ ἔ ὅ ἔ ὁ ἴ α σθάνθηκα σάν νά βγ κα πό δροσερόἰ ῆ ἀ λουτρό».

Μέρος Β΄ προετοιμασίαἩπό μικρός ε λογημένος ρσένιος – τό κοσμικό νομα το Γέροντα – μαζί μέ τό γάλα πού θήλαζε,Ἀ ὁ ὐ Ἀ ὄ ῦ

θήλαζε καί τήν ε σέβεια τ ς μητέρα του. Το μαθε τήν ζωή τ ς γκρατείας, νά τρώγει τήν καθορισμένη ρα,ὐ ῆ ῦ ἔ ῆ ἐ ὥ νά ε ναι ταπεινός, ργατικός καί νά συμπεριφέρεται μέ γάπη καί ταπεί-νωση.ἶ ἐ ἀ

βλεπε τούς γονε ς του καί τά δέλφια του νά προσεύχονται λοι μαζί δύο φορές τήν μέρα, ν Ἔ ῖ ἀ ὅ ἡ ἐ ῶ ἡ μητέρα του λεγε τήν ε χή «Κύριε ησο Χριστέ, λέησόν μεἔ ὐ Ἰ ῦ ἐ 11» λη τήν μέρα ψιθυριστά, τήν ποία μαθεὅ ἡ ὁ ἔ καί στόν ρσένιο.Ἀ7 Ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ, Ὑπέρ τῶν ἱερῶς ἡσυχαζόντων, Λόγος 1,2,2 Δέν εἶναι δυνατόν νά ἔχει προκοπή πνευματική καί νά προχωρήσει σέ πνευματικότητα σωστή καί βαθειά, ἄν δέν προσέξει τήν καρδιά του. Γιατί ἀπό τήν καρδιά ξεκινοῦν καί στήν καρδιά καταλήγουν πάλι κατά κυκλική φορά ὅλες οἱ προσπάθειες τοῦ ἀνθρώπου στόν πνευματικό τομέα καί μάλιστα στό δύσκολο ἔργο τῆς ἰδιοποιήσεως καί ἀφομιώσεως τοῦ θείου νόμου σέ προσωπικό βίωμα. Ἡ νοερά προσευχή πού λέγεται καί καρδική προσευχή ἤ προσευχή τοῦ Ἰησοῦ, ἡ ὁποία ἔχει τίς ρίζες της βαθειά μέσα στήν ἁγιογραφική πνευματικότητα καί φυσικά, στήν περίπτωσή μας, καί στόν Ἄμωμο (τόν 118 ψαλμό). Συχνά ὁ ἱερός ψαλ-μωδός ἀπευθυνόμενος στό Θεό ἐπανέρχεται στή φράση «ἐν ὅλη καρδία μου» πού σημαίνει πώς ἡ ὑπόθεση καί τό πρόβλημα πού τόν ἀπασχολεῖ εἶναι κάτι τόσο σπουδαῖο γι’ αὐτόν, πού πρέπει νά τό ἀντιμετωπίσει μέ ὁλόκληρη τήν ὕπαρξή του.Ἡ ἐπανάπαυση τοῦ νοῦ στήν καρδιά «Ἐν τῆ καρδία μου ἔκρυψα τά λόγια σου, ὅπως ἄν μή ἁμάρτω σοι» (στίχος,11), ἀποκτάει μυστικό νόημα, σημαίνει τήν ἔγκρυψη στά βάθη τῆς καρδιᾶς τοῦ ἰδίου τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ. Ἡ ὀρθόδοξη πνευματικότητα μᾶς μιλάει γιά τήν ἐπιστροφή τοῦ νοῦ (νοερᾶς ἐνέργειας), στήν καρ-διά, στήν πηγή του δηλαδή, ὥστε νά μπορεῖ νά κρύψει σ’ αὐτήν τά εἰδικά πιά λόγια πού ἀναφέρονται στό Λόγο τοῦ Θεοῦ, τό «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱέ τοῦ Θεοῦ, ἐλέησόν με τόν ἁμαρτωλόν» κατά μίμηση τοῦ προ-φήτη. Ἀρχιμ. Εὐσεβίου «Ἀγαλλίαμα τῆς καρδιᾶς» ἔκδ. Ι. Μ. Σιδηροκάστρου Σιδηρόκαστρον 1985, σελ. 129 καί ἑξῆς….8 Ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ, Εἰς τόν βίον τοῦ Ὁσίου Πέτρου τοῦ ἐν Ἄθω, 21, ΕΠΕ, τ.8, σελ. 3029 Ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ, Ὑπέρ τῶν ἱερῶς ἡσυχαζόντων, Λόγος 1,3,46 10 Ἰωάνν. Κορναράκη, Ἀνταύγειες τῆς πατερικῆς ἐρήμου μέσα στό σύγχρονο κόσμο, ἐκδ. Κυριακίδη, Θεσ/κη 1982, σ. 2311 Τό Ἔλεος τοῦ Θεοῦ εἶναι στήν οὐσία, ἐνέργεια, καί στή μορφή του ταυτόσημο, συνώνυμο καί συνάναρ-χο μέ τήν Ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καί τήν θεία Χάρη. Ἡ ἡ ἀπόκτησή του εἶναι ὁ τελικός σκοπός ὅλων τῶν πνευ-ματικῶν ἀγώνων. Παράγωγα αὐτοῦ τοῦ θείου Ἐλέους εἶναι ἡ Εὐσπλαχνία, οἱ Οἰκτιρμοί, ἡ Ἀγαθότης, ἡ Μακροθυμία, ἡ Συγκατάβασις, ἡ Ἐπιείκεια, ἡ Συγνώμη. Προϋποθέσεις ἐκχύσεως τοῦ θείου Ἐλέους εἶναι ἡ μετάνοια, ἡ συντριβή τῆς καρδίας. Ἐμποδίζουν τήν ἔλευσή του, οἱ τρεῖς γίγαντες τοῦ ἐχθροῦ: ἡ ἄγνοια, ἡ

3

ταν μεγάλωσε ργαζόταν ς ξυλουργός, ε χε βάλει ς σκοπό του τήν Βασιλεία το Θεο . με-σος στόχοςὍ ἐ ὡ ἶ ὡ ῦ ῦ Ἄ του ταν καθαρότητα τ ς καρδι ς, πολύ σωστά πόστολος τήν νομάζει « για-σμό», χωρίς α τήνἦ ἡ ῆ ᾶ ὁ Ἀ ὀ ἁ ὐ κανένας δέν θά μπορέσει ποτέ νά φθάσει στόν τελικό του σκοπό. Γιά χάρη τ ς ποίας ποζητο σε τήν συχία,ῆ ὁ ἀ ῦ ἡ τήν νηστεία, τήν γρυπνία καί προσευχή. Γι’ α τήν ταν νηπτικός ργάτης, (ε χε πνευματική νασχόληση,ἀ ὐ ἦ ἐ ἶ ἐ δηλαδή πασχολο σε τόν νο με τά ερά καί θε α πράγματα καί νοήματα. Κρατο σε τό « να», τό μοναδικό τήἀ ῦ ῦ ἱ ῖ ῦ ἕ μνήμη το Θεο καί νά ζε με-σα στήν παρουσία του. Μελετητής τ ν Γραφ ν, πατερικ ν βιβλίων καίῦ ῦ ῖ ῶ ῶ ῶ προσπαθο σε νά πραγ-ματοποιήσει σα διάβαζε στούς βίους τ ν γίων τούς ποίους «ρουφο σε»ῦ ὅ ῶ ἁ ὁ ῦ κυριολεκτικά, σχε-τικά μέ τίς σκήσεις των. τσι νεβαίνοντας νετα τήν σκάλα τ ν ρετ ν, φθασε στήνἀ Ἔ ἀ ἄ ῶ ἀ ῶ ἔ τέλεια γάπη.ἀΖο σε ντονη κκλησιαστική ζωή, πήγαινε πολύ συχνά στίς κολουθίες, τήν συχνή μυστηρια-κή ζωή,ῦ ἔ Ἐ ἀ ξομολόγηση καί θεία Κοινωνία.ἐ

Συνήθιζε μία μέρα τ ς βδομάδος νά πηγαίνει σέ ρημικό μέρος, στήν συχία περνο σε μέ νη-στεία,ἡ ῆ ἑ ἐ ἡ ῦ προσευχή, μελέτη Καιν ς Διαθήκης, μελετο σε τούς Ψαλμούς, Πατερικά κείμενα, διαίτε-ρα τούς σκητικούςῆ ῦ ἰ ἀ λόγους το ββ σαάκ, καί κανε πολλές μετάνοιες.ῦ ἀ ᾶ Ἰ ἔΠρόσεχε τίς συναναστροφές, τούς λογισμούς καί τίς α σθήσεις του. Κάθε μέρα κανε ντατικό α τοέλεγχο.ἰ ἔ ἐ ὐ

π ρχε μέσα του καλή νησυχία. Ε χε βάλει ρο στόν αυτό του νά μή βλέπει γυνα κες στό πρόσωπο.Ὑ ῆ ἡ ἀ ἶ ὅ ἑ ῖ Κάποια συγγενής του παραπονέθηκε στήν μητέρα του, γιατί δέν τήν χαιρέτησε, ν δέν τήν πρόσεξε, πειδή ἐ ῶ ἐ ὁ λογισμός καί τά μάτια του ταν στραμμένα λλο . Στά λόγια α τά το Γέροντα φαίνεται τι πό μικρός τανἦ ἀ ῦ ὐ ῦ ὅ ἀ ἦ δοχε ο τ ς θείας Χάριτος. πό τότε πόφευγε τίς α τίες τ ν παθ ν ο πο ες κατά ββ σαάκ, συνίσταται:ῖ ῆ Ἀ ἀ ἰ ῶ ῶ ἱ ὁ ῖ ἀ ᾶ Ἰ «…στό νά μή βλέπη πρόσωπο γυναίκας,…νά μή προσέχει τούς τρόπους τ ν κοσμικ ν ο τε τούς λόγους τωνῶ ῶ ὔ ν’ κούσει τά σχετικά μέ α τούς νά ξετάζει. Διότι τά πάθη ποκτο ν πολλή δύναμη πό τό πλη-σίασμα λωνἀ ὐ ἐ ἀ ῦ ἀ ὅ τ ν πραγμάτων α το το ε δους, διότι ποχαυνώνουν τόν γωνιστή καί λλοιώ-νουν τήν φρόνηση καί τήνῶ ὐ ῦ ῦ ἴ ἀ ἀ ἀ πρόθεσή τους»12. Δέν σύχναζε στά καφενε α καί πέφευγε τίς κοσμι-κές διασκεδάσειςῖ ἀ .«Στίς ρχές χρειάζεται πιό πολλή προσοχή παρά προσευχή. Δέν φελε προσευχή, ταν δέν πάρχει νήψηἀ ὠ ῖ ἡ ὅ ὑ 13, ἡ προσοχή, γρήγορση…Πρέπει αυτός μας νά ε ναι διαρκ ς σέ νήψη. Νά παρατηρο με τήν κάθε μας κίνηση.ἡ ἐ ὁ ἑ ἶ ῶ ῦ Περισσότερο πό τήν προσευχή καί τή μελέτη, βοηθ παρα-κολούθηση το αυτο μας, προσοχή» ( νήψη),ἀ ᾶ ἡ ῦ ἑ ῦ ἡ ἡ λεγε Γέροντας.ἔ ὁ

Βάδιζε καί λεγε τήν ε χή, ποφεύγοντας νά κοιτ δεξιά καί ριστερά. Μετά τόν κκλησιασμό γιά νάἔ ὐ ἀ ᾶ ἀ ἐ διατηρήσει τι κόμιζε πό τήν κκλησία, μέσως φευγε.ὅ ἀ Ἐ ἀ ἔΓι’ α τό τόν τρόπο ζω ς ε χε μεγάλη παρρησία στό Θεό προσευχή του. ναφέρει π. θανά-σιος τι τοὐ ῆ ἶ ἡ Ἀ ὁ Ἀ ὅ ῦ ε πε Γέροντας: «Λίγες μέρες πρίν φύγω πό τήν Κόνιτσα, γιά τό γιον ρος – δούλευε μαραγκός, τανεἶ ὁ ἡ ἀ Ἅ Ὄ ἤ πελεκάνος – δούλευα στό τραπεζάκι μου, κάτι πλάνιζα καί ξαφνικά ρθε μιά ξαδέλφη μου, πού μενεἐ ἦ ἔ

πέναντι στό σπίτι κλαίγοντας.ἀ- ρσένιε, ρσένιε, λα γρήγορα.Ἀ Ἀ ἔ- Τί συμβαίνει;- ξαφανίστηκε τό μωρό μέ τήν κούνια του.Ἐ- Γιατί ε λογημένη ψυχή, τί συνέβηὐ ;- Νά, κλαιγε, κι γώ τό στειλα στόν σαταν καί ξαφανίστηκε….ἔ ἐ ἔ ᾱ ἐ

λήθη καί ἡ ὀκνηρία, (ραθυμία). Ἡ σκέπη του εἶναι προστατευτική, δημιουργική, συντηρητική, θεραπευτική, φωτιστική, προνοητική, ἁγιαστική. Ὁ Ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος ἔχει μία ὡραιοτάτη ἑρμηνεία τοῦ «Κύριε ἐλέησον». Δηλαδή:Λυπήσου μέ Κύριέ μου, τόν ἁμαρτωλόν στήν ἐλεεινή κατάσταση πού βρίσκομαι καί δέξαι με πάλι στήν Χάρη Σου. Δός μου πνεῦμα δυνάμεως γιά νά μέ δυναμώση νά ἀντισταθῶ στούς πειρασμούς τοῦ διαβόλου καί στήν κακή συνήθεια τῆς ἁμαρτίας. Δός μου πνεῦμα σωφρονισμοῦ γιά νά σωφρονισθῶ καί νά ἔλθω εἰς αἴσθηση τοῦ ἑαυτοῦ μου καί νά διορθωθῶ….Δός μου πνεῦμα φόβου, (Θεοῦ), γιά νά φοβοῦμαι καί νά φυ-λάττω τίς ἐντολές Σου. Δός μου πνεῦμα ἀγάπης γιά νά σέ ἀγαπῶ καί νά μήν ἀπομακρύνομαι πλέον ἀπό κοντά Σου. Δός μου πνεῦμα εἰρήνης γιά νά φυλάττη τήν ψυχήν μου εἰρηνική καί νά συγκεντρώνω ὅλους μου τούς λογισμούς καί νά εἶμαι ἥσυχος καί ἀτάραχος. Δός μου πνεῦμα καθαρότητος γιά νά μέ φυλάττη καθαρόν ἀπό κάθε μολυσμόν. Δός μου πνεῦμα πραότητος γιά νά εἶμαι ἤμερος στούς ἀδελφούς μας Χρι-στιανούς καί νά ἀπέχω ἀπό τόν θυμόν. Δός μου πνεῦμα ταπεινοφροσύνης γιά νά μή φαντάζομαι ὑψηλά καί ὑπερηφανεύομαι». Ἀρχιμ Ἰωαννικίου Κοτσώνη, Τό Ἔλεος τοῦ Θεοῦ, ἐκδ. «Ὀρθόδοξος Κυψέλη» Θεσσαλονίκη 1999, σελ. 9, 11, 26, 3912 Ἀββᾶ Ἰσαάκ Λόγος, πε, κεφ.ε,σελ.332, Ε.Π.Ε 8Γ, 13 Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής στόν Ἀσκητικό του λόγο, (Ε.Π.Ε. τ. 14, 1985), στή σελ. 383, ἀναφέρει γιά τόν τρόπο πῶς ἀποκτεῖται ἡ νήψη: «Μέ τήν πλήρη ἀμεριμνία γιά τά γήϊνα πράγματα, (τηρουμένων τῶν ἀναλογιῶν γιά τούς ἐγγάμους), συνεχής μελέτη τῆς θείας Γραφῆς ὁδηγεῖ τήν ψυχή στό φόβο τοῦ Θεοῦ, καί ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ ὁδηγεῖ στή νήψη, καί τότε ἡ ψυχή βλέπει τούς δαίμονες πού τήν πολεμοῦν μέ τούς λογισμούς καί ἀμύνεται, γιά τούς ὁποίους ὁ Δαυίδ ἔλεγε: «καί εἶδαν τά μάτια μου τό θρίαμβό μου ἐναντίον τῶν ἐχθρῶν μου». (Ψαλμ. 53,9).

4

- τρόμαξαἘ , λέγει π. Παΐσιος, ὁ π γα κε , π ρα τό Ψαλτήρι το γίου ρσενίου, τό πο ο χρη-σιμοποιο σεἐ ῆ ἐ ῖ ἐ ῆ ῦ ἁ Ἀ ὁ ῖ ῦ σάν ε δος ε χολογίου, διάβασα κάποιο ψαλμό, προσευχήθηκα, καμα κάμποσες μετά-νοιες καί μέσως τό μωρόἶ ὐ ἔ ἀ μφανίστηκε πάλιἐ ».

Καί μο λεγε:ὔ- Πόσα μωρά ποφέρουν ξ α τίας τ ν γονέων πού τά στελνουν στό διάβολο!ὑ ἐ ἰ ῶ »14!

γάπη του γιά τήν συχαστική ζωήἩ ἀ ἡ 15

« ε λογημένη ρημος, Ὦ ὐ ἔ γραφε σέ πιστολή του Γέρονταςἔ ἐ ὁ , πού βοηθάει τόσο πολύ νά συμφι-λιώσης τό πλάσμα το Θεο μέ τόν Πλάστη του καί πού μεταβάλλεσαι μετά σε πίγειο παράδεισο καί ξανασυγκεντρώνεις τάῦ ῦ ἐ

γρια ζ α γύρω πό τόν νθρωπο πού μέρεψες! γάπησε λοιπόν, σο μπορε ς, τήν ρημο καί τήν ξαϋλωμένηἄ ῶ ἀ ἄ ἡ ἀ ὅ ῖ ἔ ἐ ζωή καί πέταξε, σο μπορε ς, πό τά λικά σου πράγματα μέσα στίς μάνδρες τ ν φτωχ ν. πλοποίησε τήν ζωήὅ ῖ ἀ ὑ ῶ ῶ Ἁ σου, σο μπορε ς, γιά νά λευθερωθ ς πό τό κοσμικό γχος, καί γιά νά χη νόημα καί ζωή σου. ποιοςὅ ῖ ἐ ῆ ἀ ἄ ἔ ἡ Ὅ λευθερώνεται πό τά λικά πράγ-ματα, πολύ γρήγορα λευθερώνει τήν καρδιά του, γιά νά τήν δώση στόν Θεό,ἐ ἀ ὑ ἐ

καθώς καί τά πάθη κόβονται ε κολα. διπλή λευθερία α τή ε ναι τά δύο φτερά πού νεβάζουν τήν ψυχή κοντάὔ Ἡ ἐ ὐ ἶ ἀ στόν Θεό, στόν προορισμό της. γάπησε τήν ε λογημένη ρημο καί σεβάσου την, άν θέλης νά σέ βοη-θήση καίἈ ὐ ἔ ἐ α τή μέ τήν γία της ρημία καί τήν γλυκειά της ρεμία, γιά νά μερέψης, καί νά ρημω-θο ν τά πάθη σου, νάὐ ἁ ἐ ἠ ἡ ἐ ῦ πλησιάσης στόν Θεό. ρημος ε ναι γιά νώτερη Πνευματική ζωή, τήν γ-γελική, καί γιά περισσότερη σωματικήἩ ἔ ἶ ἀ Ἀ

σκηση καί χι γιά περισσότερη σωματική νεση παραθερι-σμοἄ ὄ ἄ ῦ»16.γαπο σε τήν ρημική καί συχαστική ζωή. ταν μετέβη στό γιο ρος νά γίνει Μοναχός στήν ερά ΜονήἈ ῦ ἐ ἡ Ὅ Ἅ Ὄ ἱ σφιγμένου γιά νά καλλιεργε τήν νήψη ργαζόταν στίς παγκοινιές το Κοι-νοβίου παράμερα σιωπηλά.Ἐ ῖ ἐ ῦ

« , τι διάβαζε κρατο σε σημειώσεις καί τόν βοηθο σε στόν γ να του νά τό κάνη πράξη. σωτερικός τουὍ ῦ ῦ ἀ ῶ Ὁ ἐ φανής γώνας ταν: Λίγη πρακτική μελέτη στά σκητικά συγγράμματα, πολ-λή προσοχή, διάλειπτηἀ ἀ ἦ ἀ ἀ

προσευχή καί πίπονη προσπάθεια γιά τήν κάθαρση πό τά πάθη καί τήν πόκτηση τ ς θείας χάριτος. λλάἐ ἀ ἀ ῆ Ἀ καί στήν ργασία του στά διακονήματα προσπαθο σε νά μήν διακόπτη τήν προσευχή»ἐ ῦ 17.Μετά πό τήν δοκιμασία του, λαβε ε λογία πό τόν γούμενο νά πάει στήν ρημο γιά σκηση καί συχία.ἀ ἔ ὐ ἀ ἡ ἔ ἄ ἡ

φελήθηκε βέβαια πολύ πό λους τούς πατέρες καί βαλε καλό θεμέλιο σέ κε νο τό πολύα-θλο κοινόβιο,Ὠ ἀ ὅ ἔ ἐ ῖ λλά καί πόθος του γιά τήν συχαστική ζωή γινόταν ντονώτερος. ταν προ-σευχόταν νο ς του ρπάζετοἀ ὁ ἡ ἐ Ὅ ὁ ῦ ἠ

σέ θεωρία. καρδιά του ταν πυρωμένη «το ς νθραξι το ς ρη-μικο ς» καί α σθανόταν τό κάλεσμα τ ςἩ ἦ ῖ ἄ ῖ ἐ ῖ ἰ ῆ ρήμου.ἐ

Πέρασε πό τήν ερά Μονή βήρων νά προσκυνήσει καί νά λάβει καί τήν ε λογία τ ς Παναγίας.ἀ ἱ Ἰ ὐ ῆ Προσκυνώντας τήν θαυματουργό ε κόνα τ ς «Πορταϊτίσσης» διεπίστωσε τι μορφή της ε χε λλοιωθε , γινεἰ ῆ ὅ ἡ ἶ ἀ ῖ ἔ πολύ γλυκειά. τσι λαβε τήν πληροφορία νά πάει κολουθήσει τήν συχα-στική ζωή, χι μως στήνἜ ἔ ἀ ἡ ὄ ὅ

γαπημένη του ρημο λλά στήν ερά Μονή Φιλοθέου.ἀ ἔ ἀ ἱΛόγοι σθενείας τόν νάγκασαν νά πιστρέψει στήν Κόνιτσα, στήν ερά Μονή Στομίου. Μετά τήνἀ ἀ ἐ Ἱ

θεραπεία του π γε στήν ρημο το Σιν καί γιά λόγους γείας πέστρεψε στό γιον ρος. Α τή συνοπτικάῆ ἔ ῦ ᾶ ὑ ἐ Ἅ Ὄ ὐ ε ναι πορεία τ ς Μοναχικ ς του βιωτ ς.ἶ ἡ ῆ ῆ ῆ

με ς σκοπεύουμε, μέ τήν ε χή του, νά προσεγγίσουμε τήν σωτερική συχαστική, ζωή του, τήν πνευματική,Ἐ ῖ ὐ ἐ ἡ κρυφή ργασία του.ἐ

κρυφή ργασία κατά τούς γίους ΠατέρεςἩ ἐ ἁ

14 Ἱερομ. Ἀθανάσιος Σιμωνοπετρίτης, «Εἰς ὥτα ἀκουόντων» ἔκδ. Ὁρθοδόξου Πνευματικοῦ Κέντρου «Ἅγιος Ἀρσένιος» Λευκωσία 1998, σελ.28615 Ἱερομονάχου Ἰσαάκ, "Βίος Γέροντος Παϊσίου τοῦ Ἁγιορείτου", Ἅγιον Ὄρος, 2004, σελ.96 κ. ἑξ…16 Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου, Ἐπιστολές, Ἱερόν Ἡσυχαστήριον "Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολό-γος", Σουρωτή Θεσσαλονίκης, 2004, σελ.193«Ἀν ἀγαπᾶς την μετάνοια ἀγάπησε καί τήν ἡσυχία, διότι ἡ μετάνοια δέν πραγματοποιεῖται χωρίς τήν ἡσυχία. Ἄν ἀγαπᾶς τήν ἡσυχία τήν μητέρα τῆς μετανοίας, τότε ἀγάπησε εὐχαρίστως καί τήν ἐλαφρή πραμέλησι τοῦ σώματος καί τίς στενοχώριες καί ἀδικίες πού προέρχονται ἀπ' αὐτήν. Χωρίς αὐτήν τήν προετοιμασία δέν θά μπορέσης νά ζήσης ἀδιατάρακτα σέ ἡσυχία μαζί μέ ἐλευθερία. Ἄν καταφρονήσης αὐτά τά κοσμικά πράγματα, θά γίνης κάτοχος τῆς ἡσυ-χίας, κατά τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, καί θά παραμείνης σ' αὐτήν ὅπως θέλει ὁ Θεός». Ἀββᾶ Ἰσαάκ λόγος, λδ,κεφ. 2217 Ἱερομονάχου Ἰσαάκ Βίος Γέροντος Παϊσίου τοῦ Ἁγιορείτου, Ἅγιον Ὄρος, 2004, σελ. 92

5

μεγαλύτερος πόλεμος πού γίνεται σέ κάθε γωνιζόμενο Χριστιανόν ε ναι μετεωρισμός (Ὁ ἀ ἶ ὁ ὁ περισπασμός). Παίρνει διάβολος τόν νοὁ ῦ18 καί τόν περιτριγυρίζει που α τός θέλει καί ν-σπείρει ε ς τήνὅ ὐ ἐ ἰ καρδιά μας πονηρούς λογισμούς19 (σκέψεις μέ ε κόνες) καί μολύνει τήν ψυχή μας. πό δ ρχίζει ἰ Ἀ ἐ ῶ ἀ ἡ

ρρώστεια τ ς ψυχ ς. Ο μάταιοι λογισμοί ε ναι μεγαλύτερη ταλαιπωρία το συγχρόνου νθρώπου.ἀ ῆ ῆ ἱ ἶ ἡ ῦ ἀ πακοή ταν τ ς φαιρέσεις τήν κρυφή ργασία, τήν ε χή, δέν χει ξία. Καί κομμουνισμός πακούειἩ ὑ ὅ ῆ ἀ ἐ ὐ ἔ ἀ ὁ ὑ

στήν δεολογία του, λλά τί ε ναι;ἰ ἀ ἶ ε χή ε ναι τό σωσίβιο τ ς ψυχ ς καί το σώματός μας.Ἡ ὐ ἶ ῆ ῆ ῦ

Διά τ ς ε χ ς θά κερδίσεις τό π ν. Καθαρίζεται νθρωπος, λαμπρύνεται, γιάζεται. Προσπά-θησε κάθεῆ ὐ ῆ ᾶ ὁ ἄ ἁ στιγμή νά ναπνέεις τόν καθαρό α τόν έρα τ ς προσευχ ς το ησο »ἀ ὐ ἀ ῆ ῆ ῦ Ἰ ῦ 20.

« φυλακή τ ς γλώσσης φυπνίζει τήν νο , παρέχει μυστικά μεγάλη σχύ γιά τήν πιτέλε-ση διά τοἩ ῆ ἀ ῦ ἰ ἐ ῦ σώματος φανερ ν ργων, ξυπν τή συνείδηση, καί φωτίζει τήν κρυφή ργασία»ῶ ἔ ᾶ ἐ 21.

κρυμένη ζωή ν Χριστ «… θελα, λέγει γιος Συμεών Νέος Θεολόγος, γαπημένε μου δελφέ, νάἩ ἐ ῶ Ἤ ὁ ἅ ὁ ἀ ἀ νεκρωθ τσι σέ α τόν τόν κόσμο, πού νά μή μέ γνωρίζει κανένας νθρωπος, λλά νά περν τήν ζωή μου,ῶ ἔ ὐ ἄ ἀ ῶ σάν νας νεκρός ληθινά, καί νά ζ φαν ς τήν ν Χριστ κρυμμένη ζωή· μέ τήν ποία ο φίλοι, καί ραστέςἕ ἀ ῶ ἀ ῶ ἐ ῶ ὁ ἱ ἐ το Θεο γνωρίζουν τόν Θεό, νώνοντας τόν αυτό τους μέ Α τόν χώριστα σέ κάθε καιρό, καί τόπο· α τήῦ ῦ ἑ ἑ ὐ ἀ ὐ τήν ζωή πόθησα πό τήν ρχή, καί τήν ποθ καί τώρα. λλ’ πειδή, πως λέγει Πα λος, δέν ρίζουμε τόνἐ ἀ ἀ ῶ Ἀ ἐ ὅ ὁ ῦ ὁ αυτό μας, γιατί ε μαστε γορασμένοι μέ τό πανάχραντο α μα το Χριστο · καί πειδή δέν πρέπει νά ζητ μεἑ ἴ ἀ ἷ ῦ ῦ ἐ ᾶ

μό-νον τό δικό μας συμφέρον, ο τε πρέπει νά ε μαστε ρεστοί στόν αυτό μας, λλά νά ρέσωμε καί στόνὔ ἴ ἀ ἑ ἀ ἀ πλησίον μας στό γαθό, ε ναι νάγκη καί σέ κάνω μέ λη τήν προθυμία τά προστάγ-ματα το Δεσπότου μουἀ ἶ ἀ ὅ ῦ ησο Χριστο πο ος μέ ξαγόρασε μέ τό δικό του α μα. Ο ντολές το Θεο μας, προξενο ν σέ κείνουςἸ ῦ ῦ ὁ ὁ ῖ ἐ ἷ ἱ ἐ ῦ ῦ ῦ ἐ

πού τίς πραγματοποιο ν ζωήν θάνατο, καί τά γαθά κε νο τά πο α μάτι δέν ε δε, καί α τί δέν κουσε, καί ῦ ἀ ἀ ἐ ῖ ὁ ῖ ἶ ὐ ἄ ἡ καρδιά νθρώπου δέν νέβηκε, χουν νά πληρωθο ν μέ ζωή τελεύτητη καί α ώνιο. Καί κε νοι πούἀ ἀ ἔ ῦ ἀ ἰ ἐ ῖ παρακούουν τίς ντολές ο τιμω-ρίες ε ναι α ώνιες καί θάνατες καί φοβερώτερες πό κάθε λλη τιμωρία»ἐ ἱ ἶ ἰ ἀ ἀ ἄ 22.

« σωτερική ργασία, διάλειπτη μνήμη το Θεο , λέγει γιος σαάκ, πού γίνεται μέ πόνο καρδι ςἩ ἐ ἐ ἡ ἀ ῦ ῦ ὁ ἅ Ἰ ᾶ φέρνει τήν καθαρότητα καί καθαρότητα τήν ληθινή συχία τ ς καρδι ς, συ-χία φέρνει τήν ταπείνωσηἡ ἀ ἡ ῆ ᾶ ἡ ἡ καί κάνει τόν νθρωπο κατοικητήριο το Θεο »ἄ ῦ ῦ 23.

«Ε ναι πολύ σπάνιο νά βρε ς νθρώπους πού τό λογιστικό τους δέν νοχλε ται πό κακούς λογισμούς.ἶ ῖ ἀ ἐ ῖ ἀ Α τό συμβαίνει μόνο σ' κείνους πού μέ τόν τρόπο α τό μηχανεύονται νά προσελκύ-ουν τή θεία χάρη καίὐ ἐ ὐ πίσκεψη. ν λοιπόν θέλομε νά βαδίζομε τήν κατά Χριστόν φιλοσοφία, δηλαδή τή νοητή ργασία, μέ φύλαξηἐ Ἄ ἐ

το νο και νήψη, ς ρχίσομε τό δρόμο α τό μέ γκράτεια πό τά πολλά φαγητά, παίρνοντας μέ μέτρο κατάῦ ῦ ἄ ἀ ὐ ἐ ἀ

18 «Νοῦ σκοπός ποιός εἶναι ἡ διά κτισμάτων καί τῆς νήψεως καί τῆς θεωρίας ἀναγωγῆς μας εἰς τόν Θεόν, ἡ γνῶσις καί ἡ ὅρασις τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτό τόν λόγο ἔχομε τόν ἡγεμόνα νοῦ,γιά νά μᾶς δώση τήν αἴσθησι καί τήν ὅρασι τοῦ Θεοῦ…Ὁ νοῦς ἔχει τήν δικήν του ἐργασία, πού εἶναι ἡ ἀγρυπνητική παρακολούθησις τοῦ Θεοῦ, ἡ προσοχή νά μή διασκορπί-ζεται, νά μήν κατακτᾶται καί ἀμαυροῦται ἀπό τούς λογισμούς· εἶναι ἡ νῆψις, ἡ θεωρία τοῦ Θεοῦ.…Οἱ πατέρες πιστ-εύουν ὅτι ὁ νοῦς ἔχει μία ἀποστολή, ἕνα νόημα, μία ἀξία, μία κρυπτή ἐργασία, τήν παρακολούθησι τοῦ Χριστοῦ διά τῆς νήψεως.Ὁ ἅγιος Νικόδημος τονίζει ὅτι ὁ σκοπός τοῦ νοῦ εἶναι ἡ διά τῶν κτισμάτων καί τῆς νήψεως καί τῆς θε-ωρίας ἀναγωγή μας εἰς τόν Θεόν, ἡ γνῶσις καί ἡ ὅρασις τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτό τόν λόγο ἔχομε ἡγεμόνα νοῦ, γιά νά μᾶς δώση τήν αἴσθησι καί τήν ὅρασι τοῦ Θεοῦ, σύν ταῖς λοιποῖς καλοῖς, τό ὅτι ὁ νοῦς θά καταστήση τίς πέντε αἰσθήσεις τοῦ σώματος ἀργάς τῶν ἔξω κακῶν. Ἔτσι οἱ σωματικές λειτουργίες μας, πού μᾶς φέρνουν σέ κοινωνία μέ τόν ἔξω κόσμο καί ὄχι μέ τόν Θεόν, θά καταστοῦν ἀργές τῶν ἔξω κακῶν». Ἀρχιμ. Αἰμιλιανοῦ Σιμωνοπετρίτου Λόγος περί νήψεως, ἑρμηνεία στόν ἅγιο Ἡσύχιο, ἐκδ. Ἴνδικτος, Ἀθῆναι 2007, σελ.260-219 Δίδοντας τόν ὁρισμό τῶν λογισμῶν ὁ ὅσιος Γρηγόριος ὁ Σιναΐτης, λέγει ὅτι οἱ «λογισμοί, εἶναι λόγια τῶν δαιμόνων καί πρόδρομοι τῶν παθῶν» ἀπό τούς λογισμούς δηλ. εἰσάγονται στόν ἄνθρωπο οἱ δαίμονες, καί αὐτοί εἶναι πρόδρομοι τῶν παθῶν· κάθε λόγος, θά μπορούσαμε νά ποῦμε, γεννᾶ στή ψυχή ἕνα πάθος καί ἕνα δαίμονα, οἱ πολλοί δέ καί διάφοροι λογισμοί γεννοῦν πολλά καί διάφορα πάθη, πολλούς καί διαφό-ρους δαίμονες. Ἐπειδή ὑπάρχει ἄμεση ἀλληλεξάρτηση μεταξύ αἰτιῶν, λογισμῶν, φαντασιῶν, παθῶν καί δαιμόνων, τονίζεται ὅτι κανένα ἀπό αὐτά οὔτε οἱ αἰτίες, οὔτε οἱ λογισμοί οὔτε τά πάθη, δέν ἐνεργεῖ μόνο του, ἄν δέν ἐνεργήσει ἡ κρυμένη σ’ αὐτά δαιμονική δύναμη· αὐτό εἶναι τό δημιούργημα ὅλων τῶν προη-γουμένων βαθμίδων πού φαίνονται ὡς καταστάσεις διαφορετικές καί ἀνεξάρτητες, πλήν ὅμως δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά τό προστάδιο τῶν δαιμόνων». (Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Σιναΐτου Κεφάλαια, δι’ ἀκροστιχίδος πά-νυ ὠφέλιμα 70, σ. 40). Χαρ. Σωτηροπούλου,ἡ διά τῶν ἀρετῶν πνευματική πρόοδος τοῦ ἀνθρώ-που κατά τόν Γρηγόριο τόν Σιναΐτη, Ἐπετηρίς τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς Ἀθηνῶν , τ. κστ΄.Ἀθήνα 1984, σελ. 552).20 Ἀρχιμ. Παύλου Νικηταρᾶ Ἀπό τό βιβλίο «Ὁ γέροντας Ἀμφιλόχιος Μακρῆς. Μιά σύγχρονη μορφή τῆς Πάτμου», ἔκδοση Ἑπτάλοφος.21 Ἀββᾶ Ἰσαάκ Λόγος, Γ, κεφ.6, Ε.Π.Ε 8Α,22 Ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος "Κεφάλαια πρακτικά καί Θεολογικά", ἐκδ. Ρηγοπούλου Θεσσαλονίκη 1969, λόγος 86ος, σελ.49023 Ἅγιοι Κάλλιστος καί Ἰγνάτιος οἱ Ξανθόπουλοι, Μέθοδος καί κανόνας ἀκριβής, Φιλοκαλία τ. Ε, 1988, σελ. 78

6

τή δύναμή μας τήν τροφή καί τό ποτό μας. νήψη ς λέγεται ε λογα δός πού δηγε στή βασιλεία το Θεο ,Ἡ ἄ ὔ ὁ ὁ ῖ ῦ ῦ καί ε ναι μέσα μαςἶ 24, λλά ἀ καί στή μελλοντική. νήψη λέγεται πίσης καί νοητή ργασία, γιατί πεξεργάζεταιἩ ἐ ἐ ἐ καί λευκαίνει τά θη το νο καί τόν μεταβάλλει πό τήν μπάθεια στήν πάθεια. Μοιάζει μέ μιά φωτεινήἤ ῦ ῦ ἀ ἐ ἀ θυρίδα, πό τήν ποία σκύβει Θεός καί φανερώνεται στό νο »ἀ ὁ ὁ ῦ 25.

«Πρέπει νά χωμε κατάπαυστα τήν πνευματική ργασία καί νά προσπαθο με φυλάγωμε μέ σύνεση τόἔ ἀ ἐ ῦ νο καί τούς λογισμούς, καί νά καταρτίζωμε τούς αυτούς μας σύμφωνα μέ τό θέ-λημα το Θεο . Γιατί δένῦ ἑ ῦ ῦ

πάρχει μεγαλύτερο καί τιμιώτερο ργο πό α τό»ὑ ἔ ἀ ὐ 26. «Α τή κρυφή σωτερική ργασία, ποβολή λων τ ν λογισμ ν πό τήν καρδιά, περι-φρούρηση τ ςὐ ἡ ἐ ἐ ἡ ἀ ὅ ῶ ῶ ἀ ἡ ῆ

καρδι ς πό λογισμούς καί πιθυμίες, α σθηση τ ς α τομεμψίας καί βαθυ-τάτη μετάνοια, πού συνδέεταιᾶ ἀ ἐ ἡ ἴ ῆ ὐ ἡ ταυτόχρονα μέ τήν προσευχή, ε ναι α τό πού λέγεται σωτερική παρθενία»ἶ ὐ ἐ 27.

« σοι πιθυμε τε σφοδρά ν’ ξιωθε ται τή μεγαλόπρεπη θεϊκή φωτοφάνεια το Σωτήρα μας ησοὍ ἐ ῖ ἀ ῖ ῦ Ἰ ῦ Χριστο … σοι θέλετε νά γνωρίσετε καί ν’ ποκτήσετε μέ πείρα τή βασιλεία τ ν ο ραν ν πού ε ναι μέσαῦ ὅ ἀ ῶ ὐ ῶ ἶ σας28 λ τε νά σ ς κθέσω τήν πιστήμη μ λλον τή μέθοδο, τ ς α ώνιας, κα-λύτερα τ ς ο ράνιας ζω ς.ἐ ᾶ ᾶ ἐ ἐ ἤ ᾶ ῆ ἰ ἤ ῆ ὐ ῆ Α τή ε σάγει χωρίς κόπο καί δρώτα τόν ργάτη της στό λιμάνι τ ς πάθειας καί δέν διατρέχει κανένα κίνδυνοὐ ἰ ἱ ἐ ῆ ἀ ταραχ ς πλάνης πό τούς δαίμονες…. ς πανέλ-θομε δελφοί, στούς αυτούς μας, ς ποστραφο με μιά γιάῆ ἤ ἀ ἄ ἐ ἀ ἑ ἄ ἀ ῦ πάντα τή συμβουλή το φιδιο (διαβόλου), καί τήν περιφορά μας στά χαμαίζηλα. Γιατί δέν ε ναι δυνατόν νάῦ ῦ ἶ πιτύχουμε μέ λ-λο τρόπο τή συμφιλίωση καί τήν ο κείωσή μας μέ τόν Θεό, ν πρ τα δέν πανέλθομε, ἐ ἄ ἰ ἄ ῶ ἐ ἤ

καλύτε-ρα δέν ε σέλθομε στούς αυτούς μας, σο ξαρτ ται πό μ ς, (πού θά μ ς δηγήσει στή σωστή γνώσηἰ ἑ ὅ ἐ ᾶ ἀ ᾶ ᾶ ὁ το αυτο μας. Καλε σιος Νικηφόρος τούς δελφούςῦ ἑ ῦ ῖ ὁ ὅ ἀ 29).Α τή μέθοδος δέν ε ναι λλη πό τή φύλαξη το νο .ὐ ἡ ἶ ἄ ἀ ῦ ῦ

Τήν προσοχή ρισμένοι πό τούς γίους τήν νόμασαν πιτήρηση το νο , λλοι καρδιακή φρουρά,ὡ ἀ ἁ ὠ ἐ ῦ ῦ ἄ λλοι νήψη καί λλοι νοερά συχία, καί λλοι διαφορετικά. λα μως δηλώνουν να καί τό α τό. Σάν νά πεἄ ἄ ἡ ἄ Ὅ ὅ ἕ ὐ ῖ

κανείς ψωμί νά πε κομμάτι ψωμιο νά πε μιά μπουκιά. τσι σκέ- ψου καί γι’ α τά. Τί ε ναι προσοχή καίἤ ῖ ῦ ἤ ῖ Ἔ ὐ ἶ ποιά τά χαρακτηριστικά της μάθαινέ τα μέ κρίβεια.ἀΠροσοχή ε ναι γνώρισμα ληθιν ς μετανοίας. Προσοχή ε ναι νακάλεσμα τ ς ψυχ ς στήν πρώ-τη τηςἶ ἀ ῆ ἶ ἀ ῆ ῆ κατάσταση, πως τήν πλασε Θεός. Ε ναι το κόσμου τ ς μαρτίας μ σος καί πάνοδος πρός τόν Θεό.ὅ ἔ ὁ ἶ ῦ ῆ ἁ ῖ ἐ Προσοχή ε ναι θέτηση τ ς μαρτίας καί πανάληψη τ ς ρετ ς. Προσοχή ε ναι πληροφορία φοβη γιά τήἶ ἀ ῆ ἁ ἐ ῆ ἀ ῆ ἶ ἄ συγχώρηση τ ν μαρτι ν μας. Προσοχή ε ναι « ρχή τ ς θεωρίας, μάλλον δέ πόθεση τ ς θεωρίας». Διότι,ῶ ἁ ῶ ἶ ἡ ἀ ῆ ὑ ῆ μέ α τή, σκύβοντας Θεός, φανερώνεται μέσα στόν νο .ὐ ὁ ῦΠροσοχή ε ναι ταραξία το νο , μάλλον «στάσις τ ς ψυχ ς» πού δίνεται βραβε ο στή ψυχή μέ τό λεος τοἶ ἀ ῦ ῦ ἤ ῆ ῆ ῖ ἔ ῦ Θεο . Προσοχή ε ναι καθαίρεση τ ν λογισμ ν φ’ νός, καί νάκτορο τ ς μνήμης το Θεο καί ταμε ο τ ςῦ ἶ ῶ ῶ ἀ ἑ ἀ ῆ ῦ ῦ ῖ ῆ

πομον ς γιά τά περχόμενα δεινά. Προσοχή ε ναι συνεργός τ ς πί-στεως, τ ς λπίδος καί τ ς γάπης. Διότιὑ ῆ ἐ ἶ ἡ ῆ ῆ ἐ ῆ ἀ ν κανείς δέν πιστέψει, δέν μπορε νά υποδεχθε τά λυ-πηρά πού θά ρθουν πό ξω. Καί ν δέν ποδεχθεἄ ῖ ῖ ἔ ἀ ἔ ἄ ὑ ῖ

ε χαρίστως τά λυπηρά, δέν θά μπορε νά πε στόν Κύριο:« ντιλήπτωρ μου ε καί καταφυγή μου».ὐ ῖ ῖ Ἀ ἶΣυνεχίζει γιος, παίρνοντας ς παράδειγμα τόν ββ Μάρκο τόν σκητήὁ ἅ ὡ ἀ ᾶ Ἀ 30, τήν πιστολή του πρός τόνἐ

Νικόλαο, που λέγει: « ν θέλεις νά νικήσεις τά πάθη, φο συγκεντρωθε ς στόν αυτό σου μέ τήν προσευχήὅ Ἄ ἀ ῦ ῖ ἑ καί τή βοήθεια το Θεο καί βυθιστε ς στά βάθη τ ς καρδι ς σου, ψάξε νά βρε ς τούς τρε ς α τούς δυνατούςῦ ῦ ῖ ῆ ᾶ ῖ ῖ ὐ γίγαντες, δηλαδή τή λησμοσύνη, τή ραθυμία καί τήν γνοια, πού ε ναι τά στηρίγματα τ ν νοητ ν χθ ν, (τ νἄ ἶ ῶ ῶ ἐ ῶ ῶ δαιμόνων), μέσω τ ν ποίων πιστρέ-φουν καί τά λοιπά πάθη τ ς κακίας καί νεργο ν καί δρο ν καίῶ ὁ ἐ ῆ ἐ ῦ ῦ δυναμώνουν μέσα στίς ψυχές τ ν φιληδόνων…»ῶ 31

κρυφή μελέτηἩ« νας δελφός νόματι ωάννης, π γε στόν μεγάλο πατέρα Φιλήμονα, πεσε στά πόδια του καί το ε πε:Ἕ ἀ ὀ Ἰ ῆ ἔ ῦ ἶ

«Τί νά κάνω πάτερ, γιά νά σωθ ; Γιατί βλέπω τι νο ς μου γυρίζει καί ρεμβάζει δ κι κε σέ πράγματαῶ ὅ ὁ ῦ ἐ ῶ ἐ ῖ πού δέν πρέπει.» γέροντας, φο σώπασε λίγο το ε πε: «Α τό τό πά-θος ε ναι τ ν κοσμικ ν, καί τό χειςὉ ἀ ῦ ῦ ἶ ὐ ἶ ῶ ῶ ἔ

κόμη, πειδή δέν πόκτησες τέλειο πόθο το Θεο . Δέν σο ρθε κόμη θέρμη το πόθου καί τ ςἀ ἐ ἀ ῦ ῦ ῦ ἦ ἀ ἡ ῦ ῆ πιγνώσεως το Θεο ». Πήγαινε καί χε κρυφή με-λέτη μέσα στήν καρδιά σου, ποία μπορε νά καθαρίσειἐ ῦ ῦ ἔ ἡ ὁ ῖ

τό νο σου πό α τά». δελφός ντας μύητος σ’ α τά λέγει στό γέροντα: «Τί ε ναι κρυφή μελέτη;ῦ ἀ ὐ Ὁ ἀ ὄ ἀ ὐ ἶ ἡ πάτερ;» καί α τός το παντ : «Πήγαινε, χε νήψη στήν καρδιά σου καί λέγε προσεκτικά μέσα στό νο σουὐ ῦ ἀ ᾶ ἔ ῦ μέ φόβο καί τρόμο: Κύριε ησο Χριστέ, λέησόν με. Α τή ε ναι συμβουλή πού δίνει γιος Διάδοχος»Ἰ ῦ ἐ ὐ ἶ ἡ ὁ ἅ 32.24 Λουκ. 17,2125 Ὅσιος Φιλόθεος ὁ Σιαναΐτης, Νηπτικά Κεφάλαια, Φιλοκαλία τ. Γ΄, 1986, σελ. 1526 Ἅγιος Μακάριος ὁ Αἰγύπτιος, Λόγοι 150, κεφ. 122, Φιλοκαλία τ. Γ΄, 1986, σελ. 30127 Σεβασμιώτατος Ναυπάκτου κ.Ἱερόθεος Βλάχος, Ἐκκλησιαστική Παρέμβαση Αὔγουστος, 2002.28 Λουκ. 17, 2129 Βασ. Τατάκη, Νικηφόρος Μοναχός ἡσυχαστής, Περ. «Κληρονομία», τ.1 τεῦχος Β, Ἰούλιος 1969, Θεσ/νίκη,σ.325 - 33530 Ἅγιος Μάρκος ὁ Ἀσκητής, Φιλοκαλία, τόμ. Α, «Περιβόλι τῆς Παναγίας», Ἀθήνα 1987, σελ. 175.31 Ὁ ὅσιος Νικηφόρος ὁ μονάζων Λόγος γιά τή νήψη, Φιλοκαλία τ. Δ΄, 1987, σελ.161 κ. ἑξῆς….32 Φιλοκαλία τ. Α΄, κεφάλ. 59- 61 . Φιλοκαλία τ. Β΄, Λόγος περί τοῦ ἀββᾶ Φιλήμονος, 1985, σελ. 315.Κατά τήν ὁρολογία τῶν ἀσκητῶν καί τοῦ ἀββᾶ Ἡσαΐου, κρυφή μελέτη εἶναι ἡ μελέτη χωρίς βιβλίο. Μέ φόβο Θεοῦ νά

7

« πνευματική νασχόληση το χριστιανο στρέφεται στά ξ ς τρία: στίς ντολές, στά δόγ-ματα καί στήἩ ἐ ῦ ῦ ἑ ῆ ἐ πίστη. Ο ντολές χωρίζουν τόν νο πό τά πάθη, τά δόγματα τόν ε σάγουν στή γνώση τ ν ντων, ν ἱ ἐ ῦ ἀ ἰ ῶ ὄ ἐ ῶ ἡ πίστη, στή θεωρία τ ς γίας Τριάδος»ῆ Ἁ 33.Γιά τό θέμα τ ς τηρήσεως τ ν θείων ντολ νῆ ῶ ἐ ῶ 34, ββ σαάκ, τήν ποκαλε «κρυπτή ργασία» τίς πο εςὁ Ἀ ᾶ Ἰ ἀ ῖ ἐ ὁ ῖ φυλάττει ψυχή μέ τήν ποπτεία το φόβου το Θεο , τήν νακαινίζουν, τήν γιά-ζουν καί θεραπεύουνἡ ἐ ῦ ῦ ῦ ἀ ἁ μυστικ ς λα τά μέλη της… ν γαπ ς δελφέ τήν καθαρότητα, διέκοψε πό λα τήν γάπη πού διαχέεταιῶ ὅ ἄ ἀ ᾶ ἀ ἀ ὅ ἀ πρός λους, ε σελθε στήν μπελο τ ς καρδι ς σου καί ργά-σου, ξερρίζωσε τά πάθη πό τήν ψυχή σου,ὅ ἴ ἄ ῆ ᾶ ἐ ἀ

γωνίσου νά μήν γνωρίσης κακία νθρώπου.… ν θέλης καρδιά σου νά γίνει τόπος μυστηρίων το νέουἀ ἀ Ἄ ἡ ῦ κόσμου, πρ τα πλούτισε σέ σωματικά ργα, νηστεία, γρυπνία, λειτουργία, σκηση, πομονή, καθαίρεση τ νῶ ἔ ἀ ἄ ὑ ῶ λογισμ ν καί τά πό-λοιπα. Προσήλωσε τόν νο σου στήν νάγνωση τ ν Γραφ ν καί τήν μελέτη των…»ῶ ὑ ῦ ἀ ῶ ῶ 35.

« πόκτησε καλή πνευματική ργασία, μάζεψε τόν νο σου, χε μπροστά στά μάτια σου πάν-τοτε τήνἈ ἐ ῦ ἔ τελευταία ρα το θανάτουὥ ῦ 36, θυμήσου τήν ματαιότητα το κόσμου πόσο πατηλή ε -ναι, πόσο δύνατη, πόσοῦ ἀ ἶ ἀ τιποτένια χε τό νο σου τή δοκιμασία το φρικτο δικαστηρίου, που τά πικρά τελώνια θά παρουσιάσουν μίαἔ ῦ ῦ ῦ ὅ – μία τίς πράξεις, τά λόγια, τίς σκέψεις τίς πο ες πέ-βαλαν στό νο μας καί με ς τίς δεχόμαστε. Νά θυμ σαιὁ ῖ ὑ ῦ ἐ ῖ ᾶ καί τίς κολάσεις το δη καί νά σκέ-φτεσαι π ς ραγε θά ε ναι ο ψυχές πού κλείστηκαν κε . Νά συλλογίζεσαιῦ ἅ ῶ ἄ ἶ ἱ ἐ ῖ καί τά λλα ε δη τιμωρι ν καί νά μήν παύεις νά καταβρέχεις μέ δάκρυα τό προσωπό σου, τό ρο χον σου, τόνἄ ἴ ῶ ῦ τό-πο πού κάθεσαι. Γιατί χω δε πολλούς, ο πο οι μ’ α τές τίς σκέψεις πόκτησαν πάρα πολλά δάκρυα καίἔ ῖ ἱ ὁ ῖ ὐ ἀ καθάρισαν μέ θαυμαστό τρόπο τίς ψυχικές τους δυνάμεις…Πάνω πό λα παιτε -ται προσευχή καθαρή, θάἀ ὅ ἀ ῖ λεγα κατάπαυστη κι διάλειπτη»ἔ ἀ ἀ 37.

« καλλίστη ργασία, νο ς δόθηκε χι γιά σα με ς τόν χρησιμοποιο με, λλά γιά τήν αυτο κρυπτήνἩ ἐ ὁ ῦ ὄ ὅ ἐ ῖ ῦ ἀ ἑ ῦ ργασίαν. νο ς χει τήν δικήν του ργασία, πού ε ναι γρυπνητική παρακο-λούθησις το Θεο , προσοχήἐ Ὁ ῦ ἔ ἐ ἶ ἡ ἀ ῦ ῦ ἡ

νά μήν διασκορπίζεται, νά μήν κατακτ ται καί μαυρο ται πό λογισμούς· ε ναι ν ψις, θεωρία το Θεο .ᾶ ἀ ῦ ἀ ἶ ἡ ῆ ἡ ῦ ῦ συνεχής πίκληση το θείου νόματος, καί νά φυλλάσσω τίς πύλες μου, στε νά μήν μπορο ν νά μέἩ ἐ ῦ ὀ ὥ ῦ

πειράξουν ο λλοι, νήψη…«Τά καθ’ μέραν μ ν ργα δε σταθμίζειν καθ’ ραν καί προσέχειν, ε ς κατάἱ ἄ ἡ ἡ ἡ ῶ ἔ ῖ ὥ ἰ Θεόν τελο μεν καί διά Θε-όν μόνον»ῦ 38. Ο νακρίσεις τ ν πράξεών μας, ταν γίνονται κάθε μέρα, μ ς φωτίζουν τί πρέπει νά κάνουμε κάθε στιγμή, νάἱ ἀ ῶ ὅ ᾶ προλαμβάνουμε πό τήν γέννησή τους τήν προσβολή το λογισμο »ἀ ῦ ῦ 39.

μελετᾶς πρῶτα – πρῶτα τόν ἑαυτό σου, τίς ἁμαρτίες σου, (ἐκτός τίς σαρκικές), τήν προσευχή σου. Καί μετά ἔχοντας τήν κρυπτή μελέτη, νά μελετᾶς τό θέλημα τοῦ Θεοῦ καί τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Ν’ ἀφήνεσαι στά χέρια τοῦ Θεοῦ. Καί ἀφοῦ μελετήσεις τίς ἁμαρτίες καί τί θέλει ὁ Θεός ἀπό σένα νά μελετᾶς καί τόν ἄλλον. Ἡ μελέτη τοῦ ἄλλου εἶναι νά μήν τόν θίξεις καί οὔτε νά τόν ἐγκωμιάσεις. Ἡ μελέτη τοῦ ἄλλου σ’ αὐτό κρίνεται καί ἐκεῖ χρειάζεται νά ἔχεις τήν διάκριση. (Πρωτ. Κων/νος Στρατηγόπουλος, 21η Παιδαγωγιθκή ὁμιλία, 21-3-2009).33 Ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, Δ΄ ἑκατοντάδα περί ἀγάπης, κεφ. 47 Φιλοκαλία τ. Β΄, 1985, σελ. 9534 «Ἴδιον τῶν ἐντολῶν», κοινόν στοιχεῖον κατά τήν ἐργασίαν τῶν ἐντολῶν, εἶναι ἡ «μνήμη τοῦ Θεοῦ», δη-λαδή ἡ διαρκής ἐνθύμησις τοῦ Θεοῦ,ἡ διαρκής ἐπίκλησις τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ,…(ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Σιναΐτου, Εἴδησις ἀκριβής περί ἡσυχίας καί προσευχῆς…»Φιλοκαλία τ.4, σ.67, ἔκδ. «Ἀστήρ» Ἀθῆναι 1961). Τό «μνήσθητι» λοιπόν «Κυρίου τοῦ Θεοῦ διαπαντός» πρέπει νά εἶναι ὁ γνώμων, ἡ ἀρχή ἀλλά καί ἡ διαρκής πρᾶξις τῶν ἐντολῶν». (Τοῦ ἰδίου ἁγίου, Κεφάλαια, δι’ ἀκροστιχίδος πάνυ ὠφέλιμα17, σ.33)35 Ἀββᾶ Ἰσαάκ Λόγος, Ἐπιστολή Δ΄, κεφ. 41, Ε.Π.Ε 8Γ,36 Ἡ ζωηρή μνήμη τοῦ θανάτου περιέχει πραγματικά πολλές ἀρετές. Γεννᾶ τό πένθος, τό προτρέπει σέ ἐγκράτεια ἀπό ὅλα, ὑπενθυμίζει τή γέεννα, εἶναι μητέρα τῆς προσευχῆς καί τῶν δακρύων, φρουρεῖ τήν καρδιά, παύει τήν ἐμπαθῆ προσκόλληση στή σάρκα ἀφοῦ εἶναι ἀπό πηλό, ἀναβλύζει τήν ὁξύτητα τοῦ νοῦ μαζί μέ διάκριση. Παιδιά αὐτῶν εἶναι ὁ διπλός φόβος τοῦ Θεοῦ καί ἡ κάθαρση τῆς καρδιᾶς ἀπό ἐμπαθεῖς λογισμούς. Περιέχει πολλές δεσποτικές ἐντολές. Σ' αὐτήν παρατηρεῖται ὁ πάρα πολύ δύσκολος ἀγώνας κάθε στιγμῆς γιά τόν ὁποῖο φροντίζουν οἱ περισσότεροι ἀθλητές τοῦ Χριστοῦ. (Ὅσιος Φιλόθεος ὁ Σιναΐτης: Νηπτικά Κεφάλαια Φιλοκαλία τ.Γ, Περιβόλι τῆς Παναγίας Κεφ. 38)37 Ὅσιος Θεόδωρος Ἐδέσσης, 100 ψυχωφελή κεφάλαια, κεφ. 57. Φιλοκαλία τ. Β΄, 1985, σελ. 22.38 Ἀρχιμ. Αἰμιλιανοῦ Σιμωνοπετρίτου Λόγος περί νήψεως, ἑρμηνεία στόν ἅγιο Ἡσύχιο, ἐκδ. Ἴνδικτος, Ἀθῆναι 2007, σελ. 259, 84-8639 Ἀρχιμ. Αἰμιλιανοῦ Σιμωνοπετρίτου Λόγος περί νήψεως ……. σ. 389, 390

8

«Μελέτη νώτερη πό τό πένθοςἀ ἀ 40 πάρχει; λοι ο γιοι ξεδήμησαν πό το τον τόν βίο πενθώντας. Κι’ὑ Ὅ ἱ ἅ ἐ ἀ ῦ ν πενθο σαν ο γιοι καί τά μάτια τους σαν πάντοτε γεμ τα δάκρυα, μέχρι πού ξεδήμησαν πό το τον τόνἄ ἐ ῦ ἱ ἅ ἦ ᾶ ἐ ἀ ῦ

βίο, ποιός νά μή κλαύση; παρηγοριά το μοναχο γενν ται πό τόν κλαυθμό του»Ἡ ῦ ῦ ᾶ ἀ 41.« ργο τ ς συχίας ε ναι μεριμνία γιά τά πάντα, οκνη προσευχή - α τή ε ναι στάση σέ ψαλμωδία -Ἔ ῆ ἡ ἶ ἡ ἀ ἡ ἄ ὐ ἶ ἡ

καί τρίτον, διάσπαστη ργασία τ ς καρδι ς. Α τή ε ναι καθέδρα τ ς προ-σευχ ς καί συνεπ ς καί τ ςἡ ἀ ἐ ῆ ᾶ ὐ ἶ ἡ ῆ ῆ ῶ ῆ συχίας»ἡ 42.

«Γι’ α τό λοιπόν πρέπει νά ταπεινώσωμε τους αυτούς μας καί νά πενθήσωμε γιά τά μαρ-τήματα πούὐ ἑ ἁ πράξαμε ε τε κουσίως ε τε διά τ ν λογισμ ν ε τε διά τ ν ργων, νά ε πο με μέ συντετριμμένη καρδία τόἐ ἴ ἀ ἴ ῶ ῶ ἴ ῶ ἔ ἰ ῦ

το Τελώνου, «Θεέ μου, ε σπλαχνίσου με τόν μαρτωλόν»ῦ ὐ ἁ 43 καί νά φαρμόσωμε μυστικά καί φανερά , τιἐ ὅ δίδαξε Κύριος… συντετριμμένη καί ταπεινωμένη καρδιά, ταν νικήσεις τά πάθη… μαρτωλός πούἐ ὁ ἡ ὅ ὁ ἁ

μετανοε , παίρνοντας τήν γεία τ ς ψυχ ς του ε σέρχεται στήν χώρα τ ς καθαρ ς φύσεως…»ῖ ὑ ῆ ῆ ἰ ῆ ῆ 44. νο ς πού δέν μελε τήν κρυφή σωτερική ργασία καί τά πόλοιπα πνευματικά γαθά, τά πο α θάὉ ῦ ἀ ῖ ἐ ἐ ὑ ἀ ὁ ῖ

πιτύχει μέ τήν διάκοπη ργασία τ ς προσοχ ς, θά πετύχει νά χει καί τίς πέντε α σθήσεις σέ κατάστασηἐ ἀ ἐ ῆ ῆ ἔ ἰ τέτοια, πού νά μήν νεργο ν τά ξωτερικά κακά. χοντας δηλ. στραμ-μένη τήν προσοχή σου στήν ρετή καίἐ ῦ ἐ Ἔ ἀ θέλοντας νά ντρυφ καί νά πολαμβάνει τά καλά νοή-ματα. Δέν νέχεται νά ξεκλέβεται καί νά παρασύρεταιἐ ᾶ ἀ ἀ

πό τούς λικούς καί μάταιους λογι-σμούς διά τ ν α σθήσεων. ντίθετα ξέροντας πόσο πατηλοί ε ναι, τίςἀ ὑ ῶ ἰ Ἀ ἀ ἶ συγκρατε συνήθως με-σα τουῖ 45.

Σ’ α τήν τήν πιστροφή το νο στήν καρδιά χρειάζεται πολλή πιμονή καί προσοχή, διότι νο ς καθώςὐ ἐ ῦ ῦ ἐ ὁ ῦ ε ναι γύμναστος, ποφεύγει α τόν τόν γκλεισμό καί συνεχ ς ποπηδ , πειδή ε -ναι λεπτώτατος καίἶ ἀ ἀ ὐ ἐ ῶ ἀ ᾶ ἐ ἶ ε κίνητος:« νο ς κείνων πού μόλις πρίν πό λίγο μπ καν σαυτόν τόν γώνα καί ταν συγκεντρώνεται,ὐ Ὁ ῦ ἐ ἀ ῆ ἀ ὅ δραπετεύει συνεχ ς καί πρέπει α τοί νά προσπαθο ν συνε-χ ς νά τόν παναφέρουν. Τούς διαφεύγει μωςῶ ὐ ῦ ῶ ἐ ὅ καθώς ε ναι γύμναστοι, διότι ε ναι πάρα πολύ δυσκολοπαρατήρητος καί πιό ε κίνητος πό τιδήποτε λλο»ἶ ἀ ἶ ὐ ἀ ὁ ἄ 46. Καί συνεχίζει γιος Γρηγόριος: νο ς τώρα διά τ ς νοερ ς προσευχ ς ε σέρχεται στήν καρδιά. Διά τ ςὁ ἅ Ὁ ῦ ῆ ᾶ ῆ ἰ ῆ πιστασίας του κλείεται θύρα το νδιαθέτου λόγουἐ ἡ ῦ ἐ 47 καί δέν φήνει τά πονηρά πνεύματα νά λέγουν δι’ἀ

α το τούς πονηρούς λογισμούς τούς ποίους θέλουν. Διά το το ε πε ωάννης τ ς Κλίμακος: «Νά κλείνειςὐ ῦ ὁ ῦ ἶ ὁ Ἰ ῆ τήν θύρα το κελλιο σου γιά νά μήν ξέρχεται τό σ μα σου, τήν θύρα τ ς γλώσσης σου γιά νά μήνῦ ῦ ἐ ῶ ῆ ξέρχονται λόγια, καί τήν σωτερική πύλη τ ς ψυχ ς σου γιά νά μήν ε σέρχονται τά πονηρά πνεύματα»ἐ ἐ ῆ ῆ ἰ 48.

« σύχω τ ν , καί γαλήνη λογισμ ν το Παρακλήτου, θεία χάρις πεισέρχεται, ν τ καρδίαἩ ῶ ῶ ῶ ῦ ἡ ἐ ἐ ῆ Θεόνυμφε, ν μοι καταπέμψαι δυσώπει, τόν Υ όν σου καί Κύριον, τ τ ς καρδίας συντ-ριμμ καί ταπεινώσειἥ ἱ ῶ ῆ ῶ ψυχ ς»ῆ 49.

Συμπέρασμα

πιγραμματικ ς σημειώνουμε τά ξ ς:Ἐ ῶ ἑ ῆ κρυφή ργασία, κατά Χριστό φιλοσοφία, κρυμένη ν Χριστ ζωή, πνευματική ρ-γασία Ἡ ἐ ἤ ἡ ἤ ἡ ἐ ῶ ἤ ἐ ἤ

καλλίστη ργασία, κρυφή μελέτη, σωτερική ργασία, νομάζονται: νήψη, ( προ-σοχή, ἐ ἤ ἤ ἐ ἐ ὀ ἡ ἤ ἤ παγρύπνησηἐ 50 τήρηση καί φύλαξη το νο καί τ ς καρδι ς συχία), διάλειπτη μνήμη το Θεο , μέἤ ῦ ῦ ῆ ᾶ ἤ ἡ ἡ ἀ ῦ ῦ

40 Τό πένθος. Τόν φόβο τοῦ Θεοῦ ἀκολουθεῖ τό κατά Θεό πένθος, πού εἶναι τό βαθύ αἴσθημα ἁμαρτωλότη-τος καί ταυτίζεται με τήν ἐλπίδα. Πενθεῖ ὁ Ἀδάμ, ὅταν συνειδητοποιεῖ ὅτι με τήν ἁματτία ἀπώλεσε τά ἀγαθά τοῦ Παραδείσου. Πενθεῖ ὁ χριστιανός διότι μέ τόν ἴδιο τρόπο χάνει τά χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύ-ματος, πού δέχθηκε μέ τό Βάπτισμα, ἀλλά καί ὅλου τοῦ ἀνθρωπίσνου γένους. Στήν ἀρχή τοῦ πένθους δο-κιμάζει πόνο καί ὁδύνη διότι κυριαρχεῖται ἀπό τό φόβο τοῦ Θεοῦ. Σταδιακά γεύεται τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καί τήν παρηγοριά τοῦ Παρακλήτου. π. Βασίλειος Καλλιακμάνης, Ἀπό τό φόβο στήν ἀγάπη, Ἐκδ. Πουρναρᾶ, Θεσ-σαλονίκη 2009, σελ.141.41 Ἀββᾶ Ἰσαάκ, ἀσκητικά, Λόγος Πε, 23, Ε.Π.Ε 8Γ,42 Ἅγιος Γρηγόριος Σιναΐτης, Φιλοκαλία τόμος Δ΄ Ἀθήνα,1987, Δεκαπέντε κεφάλαια περί ἡσυχίας ....παρ. 4, σελ.22243 Λουκ. 18, 1344 Ἀββᾶ Ἰσαάκ, ἀσκητικά, Ἐπιστολή Δ΄, κεφ. 32, 33, 48 Ε.Π.Ε 8Γ,45 Ἱερομ. Εὐσεβίου Βίττη Δύο δρόμοι πρός τήν ἀληθινή Θεολογία καί ὑπαρξιακές ρίζες τοῦ ὀρθοδόξου Μοναχισμοῦ, ἐκδ. «Ὀρθόδοξος Κυψέλη" Θεσ/κη. (νγ) 4046 Γρηγ. Παλαμᾶ, Φιλοκαλία, Τόμος Δ', σελ. 127, Ὑπέρ τῶν ἱερῶς ἡσυχαζόντων47 Ἐνδιάθετος λόγος εἶναι: Ὁ νοῦς χρησιμοποιεῖ τό λογιστικό, δηλαδή τόν ἐνδιάθετο λόγο τῆς καρδιᾶς, (αὐτό πού λέμε ἀπό μέσα μας), διά τοῦ ὁποίου σκεπτώμεθα, κρίνωμε καί ἀποφασίζωμε, χωρίς νά λαλεῖ τό στόμα. Αὐτόν τόν ἐνδιά-θετο λόγο χρησιμοποιεῖ τώρα ὁ νοῦς καί λέγει τήν εὐχή: «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με».48 Ὁσίου Ἰωάννου τοῦ Σιναΐτου: Κλίμαξ, Λόγος ΚΖ', Περί ἡσυχίας, 1749 Θεοτοκάριον τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, Ἅγιος Ἀνδρέας Κρήτης, Ἦχος β΄. Δευτέρας Ἑσπέρας ζ΄ ὠδή.50 «….τήν θείαν καί σωτήριον ἐπαγρύπνησιν», Σταυροθεοτοκίον τοῦ ὄρθρου Μηναῖον τῆς 23ης Ἰανουαρίου.

9

προσευχή51, ε χή, τό: Κύριε ησο Χριστέ, λέησόν με, μελέτη τ ς γίας Γραφ ς καί Πατερικ ν κειμένων,ὐ Ἰ ῦ ἐ ἡ ῆ ἁ ῆ ῶ καί μνήμη τ ν θείων ε εργεσι ν. ἡ ῶ ὐ ῶ

πίσης τήρηση τ ν θείων ντολ ν, ( κατά Θεόν σκηση), καί τ ν δογμάτων, καλλιέρ-γεια τ νἘ ἡ ῶ ἐ ῶ ἡ ἄ ῶ ἡ ῶ ρετ ν μέ πικέντρωση στίς: Ταπείνωση, α τομεμψία, μετάνοια, τό κατά Θεό πένθος, τά δάκρυα, νηστείαἀ ῶ ἐ ὐ ἡ 52, γρυπνίαἡ ἀ 53, πακοή, παρθενία καί κτημοσύνηἡ ὑ ἡ ἡ ἀ 54, γκράτεια, πίσης ποβολή τ ν λογισμ ν πό τόνἐ ἐ ἡ ἀ ῶ ῶ ἀ

νο , (δηλ. τήν νοερά νέργεια), καί τήν καρδιά μέ στο-χο τήν γάπη πρός τόν Θεό καί τόν πλησίον.ῦ ἐ ἀ« φυλακή τ ς γλώσσας, φυπνίζει τόν νο , ξυπνίζει τήν συνείδηση πρός τόν Θεό ν σιω-π νἩ ῆ ἀ ῦ ἐ ἄ ᾶ ἐ

γνώσει»55. Τέλος καταπολέμηση τ ν τρι ν γιγάντων τ ν παθ ν, λησμοσύνη, γνοια καί ραθυμία.ἡ ῶ ῶ ῶ ῶ ἡ ἡ ἄ ἡ

λες α τές ο πνευματικές καί σωματικές ργασίες ποτελο ν τήν κρυφή ργασία το ρθο-δόξουὍ ὐ ἱ ἐ ἀ ῦ ἐ ῦ ὀ χριστιανο .ῦ

51 Προσευχή, σωματική ἡ προσεκτική ψαλμωδία, πνευματική ἡ μελέτη τοῦ θείου ὀνόματος.52 Νηστεία, σωματική, ἡ ἀποχή ἀπό τό φαγητό καί νερό, πνευματική ἀπό κάθε ἁμαρτία.53 Ἀγρυπνία, σωματική νά μή κοιμᾶσαι, νά ἀγρυπνεῖς προσευχόμενος καί μέ μελέτη.