Επίδραση τουθεραπευτικού

προγράμματος <<Ασκήσειςλόγου>> σε ηλικιωμένους με

Ήπια Νοητική ΔιαταραχήΜΑΡΙΑ ΒΑΣΙΛΟΓΛΟΥ, ΜΑΡΚΟΥ ΝΕΦΕΛΗ, ΜΠΑΚΟΓΛΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ,Dr ΚΟΥΝΤΗ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗ, Prof. ΤΣΟΛΑΚΗ ΜΑΓΔΑ

9th Panhellenic Conference on Alzheimer's Disease and 1stMediterranean on Neurodegenerative Diseases

lysitsas.kon@gmail.com

• Η άνοια σχετίζεται με τη φθίνουσα πορεία τωννοητικών ικανοτήτων μεταξύ των οποίων είναικαι ο λόγος

• Ο λόγος αποτελεί την πολυπλοκότερη από τιςανώτερες νοητικές λειτουργίες

• Αναπτύσσεται στον ανθρώπινο εγκέφαλο λόγωτης ανάγκης επικοινωνίας και αποτελεί τοβασικό εργαλείο γι΄αυτήν

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ• Η σκέψη και ο λόγος είναι τόσο άρρηκτα

συνδεδεμένα , ώστε όταν η σκέψη και ταεπιμέρους συστήματά της είναιδιαταραγμένα, τότε και η λειτουργία τουλόγου είναι επίσης προβληματική

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΛΟΓΟΥ• Η άνοια μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχή του

λόγου σε ένα ή περισσότερα από ταπαρακάτω πεδία:

1. Κατανόηση και παραγωγή προφορικού λόγου2. Κατανόηση και παραγωγή γραπτού λόγου3. Λεξιλογική-Σημασιολογική ικανότητα

(σχηματισμός έννοιας)4. Συνεχή λάθη ομιλίας5. Δυσκολία στην εύρεση λέξεων6. Προβλήματα κατονομασίας7. Σημασιολογικές παραφασίες8. Αλαλία

ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΛΟΓΟΥ

• Οι ικανότητες που επηρεάζονται είναι:1. Πραγματολογικές2. Σημασιολογικές γλωσσολογικέςΕνώ η φωνολογία, μορφολογία και συντακτικό δεν

επηρεάζονται σημαντικά από την άνοια λόγω τηςαυτοματοποιημένης μάθησής τους και τωνπεριοχών που εδράζονται

ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

• Η μελέτη της σχέσης της γλώσσας με τονάνθρωπο που τη χρησιμοποιεί, καθώς και ημελέτη των κανόνων που καθορίζουν τησχέση μιας γλωσσικής μορφής και ενόςσυγκεκριμένου κοινωνικού πλαισίου

ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΑ• Η μελέτη της σχέσης μεταξύ των γλωσσικών

συμβόλων (λέξεων) και των αντικειμένων,γεγονότων ή ιδεών στα οποία τα σύμβολααυτά αναφέρονται

• ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΝΗΜΗ• Περιλαμβάνει τις οργανωμένες γνώσεις που

έχει ένα άτομο σχετικά με τη σημασίαλέξεων και άλλων λεκτικών συμβόλων, τησχέση ανάμεσά τους καθώς και τους κανόνεςπου διέπουν τη χρήση τους

ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ

ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΣ

ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΣ

ΜΕΤΩΠΙΑΙΟΣ ΛΟΒΟΣ

• Σχετίζεται με την ομιλία• Σύνταξη, γραμματική, λεξιλόγιο καθορίζονται από

το αριστερό ημισφαίριο• Μη λεκτικές πλευρές της ομιλίας:

Χιούμορ, υπονοούμενα, τόνος φωνής καισυναίσθημα από το δεξί ημισφαίριο

ΚΡΟΤΑΦΙΚΟΣ ΛΟΒΟΣ• Υπεύθυνος μεταξύ άλλων για:• Κατανόηση ομιλίας (αριστερό ημισφαίριο)• Βλάβη στην περιοχή του δεξιού

κροταφικού λοβού διαταραχήκατανόησης της συναισθηματικήςποιότητας του λόγου (εκτίμηση από τοντόνο της φωνής αν περιγράφεται έναευχάριστο ή δυσάρεστο γεγονός

• Βλάβη στην αριστερή περιοχήδυσκολία έκφρασης συναισθηματικώνόψεων λόγου

ΕΡΕΥΝΑ- ΣΤΟΧΟΣ• Αποτελεσματικότητα πιλοτικού

θεραπευτικού-νοητικού προγράμματος«Ασκήσεις Λόγου» σε ηλικιωμένους με ΗΝΔ

ΣΤΟΧΟΣΚαλλιέργεια και βελτίωση γλωσσικών

ικανοτήτων1. Σημασιολογικής παραγωγής λόγου2. Σημασιολογικής κατανόησης λόγου3. Φωνημικής παραγωγής λόγου

ΕΡΕΥΝΑ- ΥΠΟΘΕΣΗ• Η βελτίωση των γλωσσικών

ικανοτήτων αναμένεται να γενικευθείκαι σε άλλους νοητικούς τομείς

1. Σημασιολογική μνήμη2. Ικανότητες εκτελεστικής λειτουργίας

ΜΕΘΟΔΟΣ• Όλοι οι συμμετέχοντες παρακολούθησαν

συνολικά 48 συνεδρίες• Εξάμηνη διάρκεια προγράμματος• Συχνότητα: 2 φορές την εβδομάδα• Διάρκεια: Ωριαία συνεδρία• Ομαδική- Ατομική (σε ομάδα) παρέμβαση=

5-10 άτομα

ΜΕΘΟΔΟΣ- ΔΕΙΓΜΑ32 ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΙ ΜΕ ΗΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚΗΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΣΤΗ ΜΟΝΑΔΑ ΑΓΙΑ ΕΛΕΝΗ

8 ΑΤΟΜΑΕΝΕΡΓΟΟΜΑΔΑΕΛΕΓΧΟΥ

14 ΑΤΟΜΑΠΕΙΡΑΜ.ΟΜΑΔΑ

ΓΡΑΠΤΩΝ

10 ΑΤΟΜΑΠΕΙΡΑΜ.ΟΜΑΔΑ

ΠΡΟΦΟΡΙΚΩΝ

ΜΕΘΟΔΟΣ• Α πειραματική ομάδα= Γραπτές ασκήσεις

λόγου• Β πειραματική ομάδα= Προφορικές ασκήσεις

λόγου• Ενεργός Ομάδα ελέγχου= μη δομημένες

συνεδρίες με συζήτηση επίκαιρων γεγονότων

ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΕΚΤΙΜΗΣΗ

• 2 ΦΑΣΕΙΣ• Πλήρης νευροψυχολογικός έλεγχος

με επιμέρους δοκιμασίες λόγου ΠΡΙΝτην ένταξη στο πρόγραμμα και ΜΕΤΑτο τέλος της παρέμβασης

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ• SPSS 17.0• Μικρό δείγμα (Ν= 32)• Μη παραμετρικές δοκιμασίες• Διομαδική σύγκριση- Mann-Whitney• Ενδοομαδική σύγκριση- Wilcoxon

ΔΙΟΜΑΔΙΚΕΣΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ

ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗΟΜΑΔΑ ΓΡΑΠΤΩΝ

ΑΣΚΗΣΕΩΝN=14

ΕΝΕΡΓΟΣΟΜΑΔΑΕΛΕΓΧΟΥ

N=8

.p

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 11.50 (3.00) 10.75 (4.16) 0.373

ΗΛΙΚΙΑ 69.64 (5.79) 66.62 (7.74) 0.101

ΦΥΛΟ Α/Γ Α4/Γ10 Α2/Γ6 0.631

ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ

Εξισωμένες σε:

Νοητικές Ικανότητες (p>=0.050)

Λειτουργικές Ικανότητες (p>=0.050)

ΟΜΑΔΕΣ

Στο τέλος της παρέμβασης:

Η πειραματική ομάδα γραπτών ασκήσεων είχεκαλύτερη επίδοση από την ενεργό ομάδα ελέγχουως προς:

• Εκτελεστική λειτουργία - Λεκτική Ευχέρεια ΧΣΑ (p=0.006)• Οπτική Αντίληψη ROCFT (p=0.016)

ΔΙΟΜΑΔΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ

ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗΟΜΑΔΑ

ΠΡΟΦΟΡΙΚΩΝΑΣΚΗΣΕΩΝ

N=10

ΕΝΕΡΓΟΣΟΜΑΔΑΕΛΕΓΧΟΥ

N=8

.p

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 9.40 (5.50) 10.75 (4.16) 0.306

ΗΛΙΚΙΑ 70.80 (5.22) 66.62 (7.74) 0.066

ΦΥΛΟ Α/Γ Α4/Γ6 Α2/Γ6 0.438

ΠΕΙΡ. ΠΡΟΦ. ΛΟΓΟΥ - ACTIVE

Εξισωμένες σε:

Νοητικές Ικανότητες (p >= 0.050)

Λειτουργικές Ικανότητες (p >= 0.050)

ΟΜΑΔΕΣ

Στο τέλος της παρέμβασης:

Η πειραματική ομάδαπροφορικών ασκήσεων είχεκαλύτερη επίδοση από τηνενεργό ομάδα ελέγχου ως προς:

Εκτελεστική λειτουργία - ΛεκτικήΕυχέρεια ΧΣΑ (p=0.002)

ΔΙΟΜΑΔΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ

Στο τέλος της παρέμβασης:

Η ενεργός ομάδα ελέγχου είχεκαλύτερη επίδοση από τηνπειραματική ομάδα προφορικώνασκήσεων ως προς:

Κατανόηση Προτάσεων BDAE(p=0.037)

ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗΟΜΑΔΑ

ΠΡΟΦΟΡΙΚΩΝΑΣΚΗΣΕΩΝ

N=10

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗΟΜΑΔΑ

ΓΡΑΠΤΩΝΑΣΚΗΣΕΩΝ

N=14

.p

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 9.40 (5.50) 11.50 (3.00) 0.206

ΗΛΙΚΙΑ 70.80 (5.22) 69.64 (5.79) 0.347

ΦΥΛΟ Α/Γ Α4/Γ6 Α4/Γ10 0.431

ΠΕΙΡΑΜ ΠΡΟΦ-ΠΕΙΡΑΜ. ΓΡΑΠ

Εξισωμένες σε:

Νοητικές Ικανότητες (p >= 0.50)

Λειτουργικές Ικανότητες (p >= 0.50)

ΟΜΑΔΕΣ

Στο τέλος της παρέμβασης:

Η πειραματική ομάδα γραπτών ασκήσεων είχεκαλύτερη επίδοση από την ομάδα προφορικώνασκήσεων ως προς:

• Σφαιρική Νοητική Ικανότητα MMSE (p=0.017)• Χρόνος αντίδρασης σημασιολογικής μνήμης- Pyramids Test

TIME (p=0.016)• Κατανόηση Προτάσεων BDAE (p=0.029)• Οπτική Αντίληψη ROCFT (p=0.032)

ΔΙΟΜΑΔΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ

ΕΝΔΟΟΜΑΔΙΚΕΣΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ

Στο τέλος της παρέμβασης:

Η πειραματική ομάδα γραπτών ασκήσεων είχεκαλύτερη επίδοση από την πρώτη εξέταση ως προς:

• Επανάληψη Λόγου (p=0.035)• Εκτελεστική λειτουργία TRAIL B (p=0.002)• Κατονομασία Λόγου BNT (p=0.006)• Ταχύτητα κατονομασίας BNT (p=0.000)• Εκτελεστική λειτουργία - Λεκτική Ευχέρεια ΧΣΑ (p=0.000)• Σημασιολογική Μνήμη- Pyramids Test (p=0.033)• Καθημερινή Λειτουργικότητα FRSSD (p=0.020)

ΕΝΔΟΟΜΑΔΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ

Στο τέλος της παρέμβασης:

Η πειραματική ομάδα προφορικών ασκήσεων είχεκαλύτερη επίδοση από την πρώτη εξέταση ως προς:

• Κατανόηση Λόγου MMSE (p=0.031)• Εκτελεστική λειτουργία - Λεκτική Ευχέρεια ΧΣΑ (p=0.001)• Λεκτική Μνήμη RAVLT TOT (p=009)

ΕΝΔΟΟΜΑΔΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ

Στο τέλος της παρέμβασης:

Η ενεργός ομάδα ελέγχου είχε καλύτερη επίδοση απότην πρώτη εξέταση ως προς:

• Σφαιρική Νοητική Ικανότητα MMSE (p=0.028)• Εκτελεστική λειτουργία TRAIL B (p=0.028)• Χρόνο αντίδρασης Σημασιολογικής μνήμης- Pyramids Test

TIME (p=0.019)

ΕΝΔΟΟΜΑΔΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ• Στο τέλος της παρέμβασης:

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑΓΡΑΠΤΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝΛΟΓΟΥ

ΕΝΕΡΓΟΣ ΟΜΑΔΑΕΛΕΓΧΟΥ

Καλύτερες επιδόσεις σε:1. Ικανότητες εκτελεστικής

λειτουργίας2. Κατονομασίας3. Λεκτικής ευχέρειας4. Χρόνου λεκτικής

αντίδρασης5. Σημασιολογικής μνήμης6. Καθημερινής

λειτουργικότητας

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑΠΡΟΦΟΡΙΚΩΝΑΣΚΗΣΕΩΝ ΛΟΓΟΥ

ΕΝΕΡΓΟΣ ΟΜΑΔΑΕΛΕΓΧΟΥ

Καλύτερη επίδοση σε:Λεκτική ευχέρεια

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑΓΡΑΠΤΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝΛΟΓΟΥ

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑΠΡΟΦΟΡΙΚΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝΛΟΓΟΥ

Καλύτερες επιδόσεις σε:1. Γενική νοητική

κατάσταση2. Οπτική αντίληψη3. Χρόνο αντίδρασης4. Κατανόηση γραπτού

λόγου

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ• Οι Γραπτές Ασκήσεις λόγου στην

ΗΝΔ ωφέλησαν περισσότερο από τιςπροφορικές

• Η βελτίωση των γλωσσικώνικανοτήτων γενικεύθηκε στιςικανότητες:

1. Εκτελεστικής λειτουργίας2. Σημασιολογικής μνήμης3. Καθημερινή λειτουργικότητας

ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ