EUROPEAN UNIONEuropean Social Fund

Article 6 InnovativeMeasures

ΕΡΓΟ: ODISSEIA (VS/2003/0397)

Μελέτη για την Απασχολησιμότητα και τηνΠροώθηση της Ισότητας των Φύλων μέσα από

την Εκπαίδευση

Employability and Gender EqualityPromotion through Education

Παραδοτέο/Deliverable D 5.2

Ημερομηνία: 01 Ιουνίου 2005

Υπεύθυνος φορέας: ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ

Στην υλοποίηση του παραδοτέου συμμετείχαν:ΚΩΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΑΡΒΑΝΙΤΗΣ ΟικονομολόγοςΓΙΑΠΙΤΖΑΚΗ ΑΝΝΑ

Ψυχολόγος

1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Summary

Εισαγωγή

Σελ. 3

Σελ. 4

Μέρος Α΄Προώθηση της Ισότητας των Φύλων στην ΕκπαιδευτικήΔιαδικασία

Σελ. 7

Ι. Θεωρητικό και Εμπειρικό Πλαίσιο Σελ. 8

ΙΙ. Η συμμετοχή των Γυναικών στο Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα

Σελ. 13

ΙΙΙ. Νέες Τεχνολογίες και Γυναίκες στην Εκπαίδευση Σελ. 21

Μέρος Β΄Γυναικεία Απασχολησιμότητα και Εκπαίδευση Σελ. 30

Ι. Θεωρητικό και Εμπειρικό Πλαίσιο Σελ. 31

ΙΙ. Αποτύπωση της Υπάρχουσας Κατάστασης της Γυναικείας Απασχόλησης

Σελ. 36

Επίλογος Σελ. 59

Βιβλιογραφία Σελ. 61

Γλωσσάριο Βασικών Εννοιών Σελ. 64

Παράρτημα Σελ. 71

2

SUMMARY

In accordance to the recent bibliography, we are observing that great

improvement has been accomplished in the field of women’s education.

Though the access to the educational system is no longer an issue for women,

this is not the case when it comes to the labour market. The statistical data

indicate that the number of women accessing primary, low secondary, upper

secondary and tertiary education is more than satisfactory, with an inclination

towards Theoretical Studies. On the other hand, very few women manifest

their interest in fields such us Mathematics, Physics, Telecommunications,

Computer Science and New Technologies in general. Naturally, the situation

in the labour market reflects these choices and women are scarcely

represented in the professional field of New Technologies, for instance. This

situation reproduces the stereotype according to which some professions are

considered to be typically occupied by males or by females. Furthermore, we

can notice the existence of a gender pay gap together with the fact that women

are under-represented in higher - status jobs. The Amsterdam Treaty and the

Employment Guidelines have stressed the education’s contribution with

respect to economic and social change and in tackling unemployment. In

1994, the European Commission reorganized its action plan in the area of

education for the European Union countries. The programmes that are being

applied during the period 2000-2006, include the promotion of equal

opportunities for women and men as one of their general objectives. In the

present study, some of the European and Greek governmental policies are

presented, which in turn, are influenced by an equality and gender

perspective. Overall, this effort aims at identifying the meaning and

importance of education for developing the notion of equal opportunities in

our society and for enhancing a smoother transition to the labour market.

Key Words

Women, education, employability, gender equality, gender perspective

3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η σύγχρονη βιβλιογραφία δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στο ρόλο του

εκπαιδευτικού συστήματος για την μετάβαση από την εκπαίδευση στην

επαγγελματική ζωή. Θεωρείται ότι ο ρόλος αυτός είναι καταλυτικός με

ουσιαστικό αντίκτυπο στην μετέπειτα επαγγελματική πορεία.

Η παγκοσμιοποίηση των αγορών, το άνοιγμα στον διεθνή ανταγωνισμό και οι

νέες τεχνολογίες αξιώνουν από τους εργαζόμενους να έχουν καλή εκπαίδευση

και ικανότητα συνεχούς προσαρμογής και αναβάθμισης των δεξιοτήτων τους

για να ανταποκριθούν στις νέες προκλήσεις και ευκαιρίες που εμφανίζονται.

Η έρευνα για την πρόσβαση των δύο φύλων στην εκπαίδευση δεν είναι νέα

στην Ελλάδα. Παρ όλο όμως που έχει διαπιστωθεί ότι η θέση των γυναικών

στην εκπαίδευση έχει σημειώσει ιδιαίτερη πρόοδο και η πρόσβαση σε όλες τις

βαθμίδες εκπαίδευσης είναι αναμφισβήτητη, στον τομέα της απασχόλησης οι

γυναίκες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν προβλήματα. Επιπλέον υφίσταται

ένας διαχωρισμός όσον αφορά στις κατευθύνσεις σπουδών των γυναικών, με

μια προτίμηση προς τα παιδαγωγικά και τις ανθρωπιστικές σπουδές, ενώ

φαίνεται πως αποφεύγουν τις νέες τεχνολογίες. Η εικόνα αυτή αποτυπώνεται

και στη μετέπειτα επαγγελματική τους ζωή.

Η παρούσα μελέτη έχει ως στόχο να αναδείξει την σχέση που υπάρχει μεταξύ

της συμμετοχής των γυναικών στην εκπαίδευση και της συμμετοχής τους στην

αγορά εργασίας.

Ειδικότερα, η συγκεκριμένη μελέτη επιδιώκει:

Να αναδείξει τις πτυχές του θεωρητικού προβληματισμού γύρω από

την πρόσβαση των γυναικών στην εκπαίδευση καθώς και την

συμμετοχή των γυναικών σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης,

παραθέτοντας ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία

Να παρουσιάσει την σχέση των γυναικών με τον τομέα των νέων

τεχνολογιών

Να αποτυπώσει την υπάρχουσα κατάσταση των γυναικών στον τομέα

της απασχόλησης

4

Να αναφερθεί στις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και στις

εθνικές πολιτικές γύρω από την γυναικεία απασχόληση και στις

δράσεις που έχουν δρομολογηθεί για την προώθηση της ισότητας των

δύο φύλων

Να επιχειρήσει την σύνδεση του θεωρητικού προβληματισμού που έχει

αναπτυχθεί γύρω από την πρόσβαση των γυναικών στην εκπαίδευση,

με την ομαλή μετάβαση και την ένταξή τους στην αγορά εργασίας

Να καταγράψει την διαθεσιμότητα του εκπαιδευτικού εξοπλισμού και

ό,τι αφορά σε νέες τεχνολογίες.

Η παρούσα μελέτη περιλαμβάνει τρία μέρη: το πρώτο μέρος αφορά στην

εκπαίδευση και χωρίζεται σε τρεις υποενότητες. Στην πρώτη υποενότητα,

γίνεται μια απόπειρα να δοθούν ορισμοί πάνω σε βασικές έννοιες που

αφορούν στην εκπαίδευση. Επιπλέον, καταγράφεται η πορεία της πρόσβασης

των γυναικών στην εκπαίδευση από παλιά έως σήμερα, μέσα από

βιβλιογραφική ανασκόπηση και στατιστικά στοιχεία.

Στην δεύτερη υποενότητα επιχειρείται μια καταγραφή των επιλογών των

σπουδαστών και φοιτητών, ξεκινώντας από την κατεύθυνση σπουδών που θα

ακολουθήσουν και συνεχίζοντας την αποτύπωση της κατάστασης στα

διάφορα τμήματα των ΑΕΙ και ΤΕΙ. Επίσης, παρουσιάζεται η κατά φύλο

κατανομή του εκπαιδευτικού προσωπικού στις διάφορες βαθμίδες

εκπαίδευσης και η συμμετοχή των γυναικών στην επαγγελματική

εκπαίδευση.

Το επόμενο τμήμα της μελέτης πραγματεύεται τις νέες τεχνολογίες και κατά

πόσο συμμετέχουν οι γυναίκες σε αυτό τον τομέα. Αναφορά επίσης γίνεται

στο λογισμικό της εκπαίδευσης καθώς και στον εκπαιδευτικό εξοπλισμό .

Το δεύτερο μέρος της μελέτης ασχολείται με την έννοια της

απασχολησιμότητας, η οποία αποσαφηνίζεται στην πρώτη υποενότητα.

Ακολουθεί μια ανάλυση της θέσης της γυναίκας στον τομέα της εργασίας και

πως αυτή αντιμετωπίζεται από το κοινωνικό περιβάλλον.

Η δεύτερη υποενότητα, παραθέτει ποσοτικά στοιχεία που μας βοηθούν να

καταλάβουμε την κατάσταση που επικρατεί στην γυναικεία απασχόληση ,

τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην Ευρώπη. Προχωρώντας, αναφερόμαστε στο

νομοθετικό πλαίσιο για την ισότητα των φύλων ξεκινώντας από την πρώτη

5

συνθήκη που εφαρμόστηκε και σε εθνικό και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς

και στα προγράμματα και τις δράσεις που σχεδιάστηκαν και εφαρμόζονται

έως και σήμερα, αναφορικά με την απασχόληση. Τέλος, επιχειρείται να γίνει

σαφής η σχέση μεταξύ εκπαίδευσης και απασχολησιμότητας, μέσα από μια

σειρά διαπιστώσεων και επιχειρημάτων.

Το τελευταίο μέρος της μελέτης περιλαμβάνει την παρουσίαση των

συμπερασμάτων που προέκυψαν από την καταγραφή των παραπάνω,

δίνοντας έμφαση στην γυναικεία απασχολησιμότητα. Τέλος, παραθέτονται

πίνακες και διαγράμματα με βάση τα στατιστικά στοιχεία που συλλέχθηκαν,

καθώς και γλωσσάριο των βασικών όρων και εννοιών που χρησιμοποιήθηκαν.

6

ΜΕΡΟΣ Α’

ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ

ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

7

Ι. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΚΑΙ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΙ

Τις τελευταίες δεκαετίες σε ολόκληρο τον κόσμο η εκπαίδευση σε όλες της

τις μορφές γνώρισε μια πρωτοφανή ανάπτυξη. Τα εκπαιδευτικά

συστήματα επέκτειναν την προσφορά των υπηρεσιών τους. Η διάρκεια της

υποχρεωτικής εκπαίδευσης αυξήθηκε και κρατικοί και ιδιωτικοί φορείς

χρησιμοποιούν κάθε μέσο για να προσελκύσουν τους νέους και τους

ενήλικους σε προαιρετικά εκπαιδευτικά προγράμματα.

Ο ρόλος της εκπαίδευσης θεωρείται πολύ σημαντικός για την οικονομική

ανάπτυξη μιας χώρας. Οι χώρες με εξελιγμένα εκπαιδευτικά συστήματα

είναι βιομηχανικά και κοινωνικά προηγμένες και παρουσιάζουν πολιτική

σταθερότητα.

Σήμερα, ο διάλογος για την εκπαίδευση και ειδικότερα σε ό,τι αφορά τον

παράγοντα φύλο στην εκπαίδευση βρίσκεται στο επίκεντρο των

θεωρητικών αναζητήσεων και του προβληματισμού ερευνητών.

Ταυτόχρονα, τόσο στα κείμενα διαμορφωτών πολιτικής, όσο και στα

επίσημα κείμενα εθνικών και διεθνών οργανισμών, πληθαίνουν οι

αναφορές στο συγκεκριμένο θέμα, καθώς και στην σύνδεση εκπαίδευσης

και απασχολησιμότητας.

Στις 19 Ιουνίου 1999, οι αρμόδιοι Υπουργοί για την τριτοβάθμια

εκπαίδευση 29 ευρωπαϊκών χωρών, υπέγραψαν την Διακήρυξη της

Μπολόνια. Συμφώνησαν σχετικά με τους σημαντικούς στόχους για την

ανάπτυξη μιας συνεπούς και συνεκτικής κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής για

την τριτοβάθμια εκπαίδευση ως το 2010. Στην πρώτη διάσκεψη που

ακολούθησε, η οποία πραγματοποιήθηκε στην Πράγα τον Μάιο του 2001,

επιβεβαίωσαν την δέσμευσή τους για μία κοινή ευρωπαϊκή πολιτική στο

χώρο της εκπαίδευσης.

Εξάλλου, τα Ευρωπαϊκά Συμβούλια στην Λισσαβόνα το 2000 και στην

Βαρκελώνη το 2002, κατέληξαν ότι προέχει η ανάγκη δημιουργίας της

Ευρώπης «ως ανταγωνιστικότερης παγκόσμιας δύναμης βασισμένης στη

γνώση της οικονομίας, ικανής για την βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη με

8

περισσότερες και καλύτερες συνθήκες εργασίας και με την μεγαλύτερη

κοινωνική συνοχή».

Πριν αναφερθούμε λοιπόν αναλυτικά στο ρόλο και τη σημασία του

παράγοντα φύλο στην εκπαίδευση, θεωρούμε αναγκαίο να διατυπώσουμε

κάποιους ορισμούς, οριοθετώντας το πεδίο και τις επιμέρους περιοχές που

το συγκροτούν.

Εκπαίδευση είναι ο θεσμός που αποσκοπεί στη συστηματική διδασκαλία

μαθητών και σπουδαστών, στην ανάπτυξη των πνευματικών, σωματικών

και ηθικών ικανοτήτων του ανθρώπου, μέσα από ειδικά ιδρύματα και

συγκεκριμένες μεθόδους (Γ. Μπαμπινιώτης).

Οι Coombq P. A. & Ahmed M. (1974) έχουν προτείνει τους ακόλουθους

ορισμούς σε σχέση με τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες:

• Τυπική εκπαίδευση : το θεσμοθετημένο, ιεραρχικά δομημένο και

χρονικά διαβαθμισμένο εκπαιδευτικό σύστημα από την πρωτοβάθμια

εκπαίδευση έως το πανεπιστήμιο.

• Μη-τυπική εκπαίδευση : στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνεται κάθε

οργανωμένη εκπαιδευτική δραστηριότητα εκτός του τυπικού

εκπαιδευτικού συστήματος, είτε μεμονωμένη είτε ως μέρος μιας

ευρύτερης δραστηριότητας, που στοχεύει σε συγκεκριμένο κοινό και

έχει συγκεκριμένους εκπαιδευτικού στόχους.

• Άτυπη εκπαίδευση : η δια βίου διαδικασία, όπου το κάθε άτομο

συγκεντρώνει και διαμορφώνει γνώσεις, ικανότητες, στάσεις και αξίες

από τη καθημερινή του εμπειρία και την επίδραση του κοινωνικού

περιβάλλοντος (επίδραση από την οικογένεια, την γειτονιά, την

εργασία, την ψυχαγωγία, τις κοινωνικές συναναστροφές, την αγορά

εργασίας, τα μέσα μαζικής επικοινωνίας κ.τ.λ.).

Η τυπική εκπαίδευση περιλαμβάνει την πρωτοβάθμια εκπαίδευση

(νηπιαγωγείο, δημοτικό), την δευτεροβάθμια (γυμνάσιο, λύκειο) και την

τριτοβάθμια εκπαίδευση (πανεπιστήμιο).

Η μη τυπική εκπαίδευση περιλαμβάνει εκπαιδευτικές δραστηριότητες

που πραγματοποιούνται από δημόσιους οργανισμούς, Υπουργεία,

επιχειρήσεις, επιστημονικές ενώσεις, Κέντρα Εκπαίδευσης Ενηλίκων.

9

Ένας άλλος όρος ο οποίος έχει αποτελέσει θέμα συζήτησης τα τελευταία

χρόνια είναι η δια βίου εκπαίδευση. Ο όρος αυτός παραπέμπει σε «μια

φιλοσοφική έννοια, σύμφωνα με την οποία η εκπαίδευση θεωρείται ως μια

μακροχρόνια διαδικασία που αρχίζει κατά την γέννηση και διαρκεί καθ’

όλη την διάρκεια της ζωής» (CEDEFOP, 1996).

Στον ορισμό της Unesco για τη δια βίου εκπαίδευση και μάθηση (1976)

αναφέρεται ότι: «… δηλώνει ένα, χωρίς όρια, σχήμα, το οποίο αποσκοπεί

στην αναμόρφωση του υπάρχοντος εκπαιδευτικού συστήματος … Η

εκπαίδευση και η μάθηση δεν περιορίζονται στην σχολική φοίτηση, πρέπει

να επεκτείνονται σε ολόκληρη τη ζωή του ανθρώπου, να περιλαμβάνουν

όλες τις δεξιότητες και όλους τους κλάδους της γνώσης, να χρησιμοποιούν

όλα τα δυνατά μέσα και να δίνουν την ευκαιρία σε όλους τους ανθρώπους

για πλήρη ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους. Οι εκπαιδευτικές και οι

σχετικές με την μάθηση διαδικασίες, στις οποίες τα παιδιά, οι νέοι

άνθρωποι και οι ενήλικοι όλων των ηλικιών εμπλέκονται κατά τη διάρκεια

της ζωής τους σε οποιαδήποτε μορφή, πρέπει να θεωρηθούν ως σύνολο».

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβόνας που πραγματοποιήθηκε τον

Μάρτιο του 2000 συνιστά μια αποφασιστική στιγμή για την κατεύθυνση

της εκπαιδευτικής πολιτικής και δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα

συμπεράσματά του επιβεβαιώνουν ότι η εκπαίδευση καθ’ όλη τη διάρκεια

της ζωής πρέπει να συνοδεύεται και από επιτυχή μετάβαση προς την

οικονομία και την κοινωνία, η οποία με τη σειρά της θα πρέπει να

βασίζεται στη γνώση. Η εκπαίδευση καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής δεν

αποτελεί πλέον μόνο μια πτυχή της εκπαίδευσης και της κατάρτισης.

Αποτελεί την αρχή που πρέπει να κατευθύνει τις ενέργειες σε όλο το

φάσμα της εκπαίδευσης. Όλοι οι Ευρωπαίοι πολίτες είναι αναγκαίο να

έχουν τις ίδιες ευκαιρίες και να προσαρμόζονται στις απαιτήσεις των

κοινωνικών και οικονομικών αλλαγών και παράλληλα να συμμετέχουν

ενεργά στην διαμόρφωση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.

Το μέλλον της Ευρώπης εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες

αντιμετωπίζουν τις κοινωνικό-οικονομικές προκλήσεις.

Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στη Φέιρα τον Ιούνιο του 2000 τα κράτη-μέλη

συμφώνησαν στην εφαρμογή ολοκληρωμένων στρατηγικών για την δια

βίου μάθηση.

10

Πρώτο βήμα, πο0υ διασφαλίζει την ισότιμη πρόσβαση σε όλους τους

πολίτες στη δια βίου μάθηση, αποτελεί η αναμόρφωση των παραδοσιακών

συστημάτων.

Η δια βίου εκπαίδευση έχει αποτελέσει το κεντρικό θέμα συζητήσεων τις

τελευταίες δεκαετίες. Σήμερα όμως προβάλλει επιτακτική η ανάγκη να

αποκτήσουν οι πολίτες γνώσεις και ικανότητες που θα τους είναι χρήσιμες

προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις οικονομικές και κοινωνικές

προκλήσεις. Για το λόγο αυτό, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στην Λισσαβόνα

επιβεβαίωσε ότι η δια βίου μάθηση συνιστά βασικό συστατικό του

ευρωπαϊκού προτύπου κοινωνικής πολιτικής.

ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΤΩΝ ΔΥΟ ΦΥΛΩΝ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Τα τελευταία χρόνια, ο παράγοντας φύλο εμφανίζεται ολοένα και

συχνότερα στην διεθνή βιβλιογραφία, και ειδικότερα συνδέεται με το

ζήτημα της πρόσβασης των δύο φύλων στην εκπαίδευση. Κατά τα

παρελθόντα έτη, η εκπαίδευση συνιστούσε αποκλειστικό προνόμιο των

ανδρών. Ο βασικός λόγος ήταν οι κοινωνικές αντιλήψεις για τη θέση και το

ρόλο των γυναικών. Μία από τις επικρατούσες αντιλήψεις, η οποία

αναπαράγονταν ήταν ότι η εκπαίδευση, ιδιαίτερα για τις γυναίκες της

περιφέρειας, δεν ήταν αναγκαία. Οι νέες γυναίκες εκπαιδεύονταν μέσα

στο παραδοσιακό δίκτυο επικοινωνίας και μάθησης. Ο ρόλος της

παραδοσιακής μητέρας και συζύγου, δεν απαιτούσε σχολικές γνώσεις,

όταν μάλιστα στο δημοτικό το κυριότερο μάθημα ήταν τα αρχαία

ελληνικά. (Βεργίδης, 1995)

Στην εποχή μας, το ποσοστό γυναικών που συμμετέχουν στο εκπαιδευτικό

σύστημα έχει αυξηθεί σημαντικά και το χάσμα ανάμεσα στα δύο φύλα έχει

μειωθεί. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι οι γυναίκες πλέον αποτελούν

την πλειοψηφία των μαθητών αλλά και των σπουδαστών στην

τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η κρατική εκπαιδευτική πολιτική επιβάλλει την

υποχρεωτική εκπαίδευση και οι Ελληνίδες εξασφαλίζουν ισότιμα το

δικαίωμα πρόσβασης σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες. Οι αλλαγές που

πραγματοποιήθηκαν στα αναλυτικά προγράμματα σπουδών καθώς και οι

αλλαγές του συστήματος πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση,

11

οδήγησαν στην αύξηση των εκπαιδευτικών ευκαιριών για τις γυναίκες.

Έτσι, τα τελευταία τριάντα χρόνια το εκπαιδευτικό επίπεδο της χώρας

παρουσιάζει σημαντική άνοδο. Ο αναλφαβητισμός μειώνεται και οι

απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αυξάνονται, γεγονός που ισχύει και

για τα δύο φύλα.

Παρά τη διαπίστωση αυτή και τη μαζική συμμετοχή των γυναικών σε όλες

τις βαθμίδες εκπαίδευσης, η θέση τους στην αγορά εργασίας δεν

παρουσιάζει ανάλογη εικόνα. Οι γυναίκες συνεχίζουν να υπο-

εκπροσωπούνται στα λεγόμενα «παραδοσιακά ανδρικά επαγγέλματα» και

δεν αναλαμβάνουν θέσεις μεγάλης ευθύνης. Το γεγονός αυτό συνδέεται με

την επιλογή σπουδών προς την οποία ο σχολικός μηχανισμός φαίνεται ότι

προσανατολίζει τα ‘κορίτσια’ από τα πρώτα στάδια και σε όλη την

διάρκεια της σχολικής τους ζωής.

Σε αυτό το σημείο θεωρούμε σκόπιμο να παραθέσουμε ενδεικτικά

ποσοτικά στατιστικά στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία επιχειρούμε να

αποτυπώσουμε την υπάρχουσα κατάσταση στις τρεις βαθμίδες

εκπαίδευσης.

Όσον αφορά στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, η συμμετοχή των κοριτσιών

δεν παρουσιάζει διαφορές σε σχέση με αυτή των αγοριών. Σύμφωνα με

στοιχεία της Eurostat, το 2001 το ποσοστό συμμετοχής των γυναικών που

είχαν ολοκληρώσει το δημοτικό ήταν 33.6% και το αντίστοιχο των αγοριών

32.1%, ενώ ένα στα πέντε αγόρια και ένα στα τέσσερα κορίτσια δεν είχαν

ολοκληρώσει το δημοτικό.

Στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ενώ κατά τις δεκαετίες 70-80 υπήρχε

μια αισθητή διαφορά ανάμεσα στα δύο φύλα, τα τελευταία χρόνια τα

πράγματα έχουν ισορροπήσει. Με τις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις του

1964 και του 1976, καθιερώνεται η εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση

και η φοίτηση στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση γίνεται μαζική. Το 1995,

20.1% επί του συνόλου των αγοριών και 20.5 % των κοριτσιών είχαν

ολοκληρώσει και το Λύκειο, ενώ για το 2001, τα στοιχεία της Eurostat

υποδεικνύουν 22.8% για τα αγόρια και 22.3% για τα κορίτσια, για την ίδια

εκπαιδευτική βαθμίδα.

Όσον αφορά στην συμμετοχή των κοριτσιών στην τριτοβάθμια

εκπαίδευση, παρατηρούνται μεγάλες αλλαγές από την δεκαετία του 70

12

μέχρι σήμερα. Αυτό συμβαίνει κυρίως λόγω των εκπαιδευτικών

μεταρρυθμίσεων που περιελάμβαναν αλλαγές στο σύστημα των

εισαγωγικών εξετάσεων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Το νέο σύστημα

που στηρίχθηκε στην απόκτηση του απολυτηρίου Λυκείου αλλά και στην

εισαγωγή στα Ανώτερα και Ανώτατα Ιδρύματα μέσω εξετάσεων, βοήθησε

στην αύξηση του ποσοστού εισαγωγής των κοριτσιών στην τριτοβάθμια

εκπαίδευση.

Το 1969-70, οι γυναίκες αποτελούσαν το 31,43% του συνολικού φοιτητικού

πληθυσμού στα ΑΕΙ. Το 1997-98, τα στοιχεία για τα ΑΕΙ και ΤΕΙ στην

Ελλάδα δείχνουν ότι το 44.3% επί του συνόλου των σπουδαστών και

φοιτητών είναι άνδρες και το 55,7% είναι γυναίκες. Το 2001 το 35,9% των

κατόχων Μεταπτυχιακών τίτλων και διδακτορικών ήταν γυναίκες. Οι

γυναίκες κατέχουν επίσης και ποσοστό 47,7% επί του συνόλου των

πτυχιούχων Πανεπιστημίου.

Συνολικά, μπορούμε να πούμε ότι η πρόσβαση των γυναικών στο

εκπαιδευτικό σύστημα είναι αναμφισβήτητα σε πολύ υψηλότερο επίπεδο

σε σχέση με το παρελθόν. Παρ’ όλες τις ακαδημαϊκές όμως επιτυχίες των

γυναικών, οι επιλογές τους που συνδέονται με τις σπουδές και την

επαγγελματική τους ζωή εξακολουθούν να είναι πολύ παραδοσιακές και

πολύ τυπικές ως προς το φύλο.

ΙΙ. Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΚΑΙ ΜΟΡΦΗ ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Οι επιλογές σπουδών των γυναικών και παρά το υψηλό μορφωτικό τους

επίπεδο, συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με τα αίτια της υποεκπροσώπησής

τους στην αγορά εργασίας.

Στο Λύκειο, η πλειονότητα των μαθητών αποφασίζει και επιλέγει τις

κατευθύνσεις σπουδών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που πρόκειται να

ακολουθήσει. Οι κατευθύνσεις αφορούν στη γενική και την τεχνική

εκπαίδευση. Η φοίτηση στα Ενιαία Λύκεια είναι γενικής κατεύθυνσης και

13

επιτρέπει την πρόσβαση στα ΑΕΙ και στα ΤΕΙ. Η φοίτηση στα ΤΕΕ είναι

τεχνικής κατεύθυνσης και επιτρέπει την πρόσβαση στα ΤΕΙ και σε

διάφορες άλλες σχολές (π.χ. ΙΕΚ)

Στο Ενιαίο Λύκειο υπάρχουν τρεις κατευθύνσεις σπουδών: η θεωρητική, η

θετική και η τεχνολογική. Η θεωρητική κατεύθυνση ακολουθείται από

παιδιά που επιθυμούν να σπουδάσουν σε σχολές όπως : η Φιλοσοφική, η

Νομική, οι Θεατρικές Σπουδές, οι Μουσικές Σπουδές, οι Σχολές

Επιστημών της Αγωγής, οι Σχολές Μ.Μ.Ε. κ.λ.π. Στη θετική κατεύθυνση

εντάσσονται σχολές όπως το Μαθηματικό, Φυσικό, Χημικό, η Βιολογία

καθώς και οι Σχολές Επιστημών Υγείας, οι Οικονομικές Σχολές κλπ. Η

τεχνολογική κατεύθυνση εξασφαλίζει την πρόσβαση σε όλες τις σχολές

εκτός των Επιστημών Υγείας και εκτός των σχολών της θεωρητικής

κατεύθυνσης.

Μετά από επισκόπηση των στατιστικών της εκπαίδευσης, εντοπίζουμε

διαφοροποίηση σε σχέση με το φύλο ως προς την επιλογή κατεύθυνσης

σπουδών1. Μόλις το 22% των αγοριών εκδηλώνουν επιθυμία για σχολές

θεωρητικές κατεύθυνσης, σε αντίθεση με το 78% των κοριτσιών. Αντίθετα,

στην τεχνολογική κατεύθυνση το ποσοστό των αγοριών ανέρχεται στο

65% και των κοριτσιών στο 35%. Στη θετική κατεύθυνση τα πράγματα

είναι πιο ισορροπημένα, αφού το ποσοστό των αγοριών είναι 52% κα των

κοριτσιών 48%. Γενικά, η εικόνα αυτή ως ένα βαθμό μας δίνει και την

εικόνα που θα παρατηρήσουμε στη συνέχεια και στις αντίστοιχες σχολές

των ΑΕΙ και των ΤΕΙ (Μαραγκουδάκη, 2003)

Ο συνολικός φοιτητικός πληθυσμός των ΤΕΙ το 2001 ήταν 85.104

σπουδαστές. Το 54% εξ αυτών ήταν κορίτσια και το 46% ήταν αγόρια. Η

σημασία όμως έγκειται στο να εξετάσουμε την κατανομή του φύλου ανά

σχολή. Το φαινόμενο που παρατηρήσαμε και στο Λύκειο είναι εμφανές και

σε αυτή την περίπτωση. Οι σχολές Τεχνολογικών Εφαρμογών, Μουσικής

Τεχνολογίας και Τεχνολογίας Γεωπονίας συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο

ενδιαφέρον των αγοριών, με ποσοστά 74%, 66% και 53% αντίστοιχα. Οι

σχολές που προσελκύουν περισσότερο το ενδιαφέρον των κοριτσιών είναι

των Επαγγελμάτων Υγείας και Πρόνοιας (82%), Γραφικών και

1 Βλ. Γενική Διεύθυνση Προγραμματισμού, Διεύθυνση Π.Π.Ε., Τμήμα Ε.Ε. & Στατιστικής.

14

Καλλιτεχνικών Σπουδών (75%), Τροφίμων και Διατροφής (63%) και

Διοίκησης και Οικονομίας (63%) (Μαραγκουδάκη, 2003).

Όσον αφορά στα ΑΕΙ, οι φοιτητές, με ποσοστιαία έκφραση αποτελούν το

41% και οι φοιτήτριες το 59%, υπάρχει δηλαδή ένα προβάδισμα των

κοριτσιών κατά 18 ποσοστιαίες μονάδες. Η κατανομή των φοιτητών ανά

φύλο και σχολή, ήταν σχεδόν πανομοιότυπη με εκείνη που συναντήσαμε

και στα ΤΕΙ. Τα κορίτσια προτιμούν τις Φιλολογίες Ξένων Γλωσσών, την

Φιλοσοφική, τα Παιδαγωγικά Τμήματα Νηπιαγωγών και Δημοτικής

Εκπαίδευσης, την Ψυχολογία, την Κοινωνιολογία, τις Θεατρικές Σπουδές

κ.λ.π. Αρκετά περιορισμένος είναι ο αριθμός των κοριτσιών σε σχολές του

Πολυτεχνείου καθώς και στην Πληροφορική. Αξίζει να επισημανθεί η

αύξηση που παρατηρείται στην είσοδο των κοριτσιών σε σχολές

Οικονομικών επιστημών, καθώς επίσης και στην Νομική.

(Μαραγκουδάκη, 2003).

Σε γενικές γραμμές, αυτό που αναδεικνύεται από τα στατιστικά στοιχεία

που αφορούν σε ΑΕΙ και ΤΕΙ, είναι ότι τα αγόρια δείχνουν να έχουν

προτίμηση σε σχολές όπου η εισαγωγή σε αυτές αλλά και το πρόγραμμα

σπουδών τους, προαπαιτεί μια εξοικείωση με τα μαθηματικά και τις νέες

τεχνολογίες. Ο τομέας αυτός, χαρακτηριζόταν ως μία από τις

«παραδοσιακά ανδρικές επιστήμες».

Αντίθετα, η μεγάλη συγκέντρωση των κοριτσιών παρατηρείται σε σχολές

που συνδέονται με την φροντίδα και την εν γένει προσφορά στο κοινωνικό

σύνολο, πράγμα που συνάδει με τον παραδοσιακό ρόλο της γυναίκας στην

κοινωνία.

Αυτό που μπορούμε να συμπεράνουμε από τα παραπάνω στοιχεία

στοιχεία, είναι ότι παρά την αδιαμφισβήτητη βελτίωση του ποσοστού

συμμετοχής των γυναικών στην εκπαίδευση σε όλες της βαθμίδες της,

συνεχίζει να υφίσταται η διάκριση που αφορά σε συγκεκριμένα

επαγγέλματα και αναπαράγει παλαιότερα στερεότυπα.

Ένα άλλο ζήτημα που αξίζει να αναφερθεί, είναι η συμμετοχή των

γυναικών εκπαιδευτικών στο εκπαιδευτικό σύστημα. Έχει ιδιαίτερο

ενδιαφέρον να εντοπίσουμε τις βαθμίδες εκείνες όπου συναντούμε την

πλειονότητα των γυναικών εκπαιδευτικών, να εξετάσουμε τους λόγους για

15

τους οποίους παρατηρείται η «συσσώρευση» αυτή, καθώς και τις

ειδικότητες των γυναικών εκπαιδευτικών στις εκπαιδευτικές βαθμίδες.

Με βάση τις υπάρχουσες στατιστικές της εκπαίδευσης, το ποσοστό της

συμμετοχής των γυναικών στο διδακτικό προσωπικό της πρωτοβάθμιας

και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι αρκετά υψηλό (περισσότερο από

το 50% του συνόλου των εκπαιδευτικών είναι γυναίκες) (Μαράτου, Δαφνά

κ.α. 2002).

Στην Δευτεροβάθμια εκπαίδευση, η σύνθεση του διδακτικού προσωπικού

είναι 41% για τους άνδρες και 59% για τις γυναίκες. Το φαινόμενο αυτό

παρατηρείται ήδη από το σχολικό έτος 1974-75, μόνο που τότε η διαφορά

ήταν μικρότερη (καθηγητές 47%, καθηγήτριες 53%)(Μαραγκοδάκη,

2001). Η τάση αυτή υπέρ των γυναικών θα μπορούσε να αποδοθεί στην

προτίμηση των φοιτητριών για τις σχολές των εκπαιδευτικών. Αλλά και

στην κατανομή του φύλου ανάλογα με τις ειδικότητες των μαθημάτων, τα

πράγματα δεν είναι καθόλου διαφορετικά. Οι γυναίκες εκπαιδευτικοί

εξακολουθούν να πλειοψηφούν αναφορικά με τη διδαχή σε μαθήματα

φιλολογικά, οικιακής οικονομίας, κοινωνιολογίας κ.λ.π. ενώ μειοψηφούν

στα μαθήματα της φυσικής, των μαθηματικών και της χημείας. Αυτό

αποτελεί αντανάκλαση της επιλογής σπουδών τους, όπως ακριβώς

περιγράφηκε παραπάνω (Μαραγκουδάκη 2003).

Εξετάζοντας το θέμα της συμμετοχής των γυναικών στην τριτοβάθμια

εκπαίδευση, εντοπίζουμε σημαντικές διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα, με

κύριο χαρακτηριστικό την μικρή παρουσία των γυναικών σε ορισμένους

κλάδους και την περιορισμένη παρουσία τους σε θέσεις ευθύνης και

υψηλών στην ιεραρχία.

Στη χώρα μας, το επάγγελμα του πανεπιστημιακού είναι κάτι που δύσκολα

επιλέγει μια γυναίκα, γεγονός που συνδέεται άμεσα με το ζήτημα της

πρόσβασης. Οι γυναίκες πανεπιστημιακοί καταλαμβάνουν συνήθως

χαμηλότερη βαθμίδα από τους άνδρες και συνήθως αργούν να εξελιχθούν.

Αυτό φαίνεται να οφείλεται κυρίως στο θέμα των αυξημένων

οικογενειακών υποχρεώσεων, δεδομένου ότι δεν υπάρχει κάποιος τρόπος

ουσιαστικής συμφιλίωσης της οικογενειακής με την επαγγελματική ζωή

των γυναικών σε θέσεις υψηλής ευθύνης. Για παράδειγμα, οι περισσότεροι

παιδικοί σταθμοί κλείνουν αρκετά νωρίς το μεσημέρι, ενώ οι απαιτήσεις

16

των θέσεων εργασίας υψηλής ευθύνης περιλαμβάνουν διευρυμένο ωράριο

(Μαράτου, Δαφνά κ.α. 2002). Για τους λόγους αυτούς, στο συνολικό

διδακτικό προσωπικό των ΑΕΙ, οι γυναίκες αποτελούν το 27%, με το

μεγαλύτερο μέρος του να ανήκει στην κατηγορία του Βοηθητικού

Διδακτικού Προσωπικού (Μαραγκουδάκη, 2003). Αυτό σημαίνει ότι οι

γυναίκες εκπαιδευτικοί της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, συγκεντρώνονται

σε μια βαθμίδα που είναι περιορισμένου κύρους και γοήτρου συγκριτικά

με τους άνδρες. Τέλος, παρατηρείται και εδώ το φαινόμενο που είδαμε πιο

πάνω. Οι γυναίκες εκπαιδευτικοί της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης

αντιπροσωπεύονται σε τομείς όπως Κοινωνικές Επιστήμες, Φιλολογίες και

Ανθρωπιστικές Επιστήμες, ενώ υπό-εκπροσωπούνται στους τομείς της

Τεχνολογίας ή των Θετικών Επιστημών.

Στο σημείο αυτό η μελέτη μας θα επικεντρωθεί σε μια άλλη μορφή

εκπαίδευσης, την επαγγελματική εκπαίδευση. Με τον όρο επαγγελματική

εκπαίδευση εννοούμε κάθε σχήμα εκπαίδευσης που προετοιμάζει για την

απόκτηση προσόντος σχετικού με ένα συγκεκριμένο επάγγελμα, μια

συγκεκριμένη τέχνη ή απασχόληση, ή που παρέχει την απαραίτητα

κατάρτιση και τις απαραίτητες δεξιότητες για ένα τέτοιο επάγγελμα, μια

τέτοια τέχνη ή απασχόληση , οποιαδήποτε και αν είναι η ηλικία και

οποιοδήποτε το επίπεδο της κατάρτισης των μαθητών ή των σπουδαστών,

έστω και αν το πρόγραμμα κατάρτισης περιέχει κάποιο στοιχείο γενικής

εκπαίδευσης (CEDEFOP, 1996).

Η παρατηρούμενη ανισότητα στις προαναφερθείσες βαθμίδες

εκπαίδευσης, φαίνεται εντονότερα στην επαγγελματική εκπαίδευση, η

οποία και έχει στενότερη σχέση με την αγορά εργασίας. Σε γενικές

γραμμές, οι διακρίσεις που υπάρχουν στην επαγγελματική εκπαίδευση ως

προς την επιλογή σπουδών, είναι περίπου οι ίδιες με αυτές που

παρατηρούνται και στης θεωρητική εκπαίδευση.

Πιο συγκεκριμένα, στα Τεχνικά Επαγγελματικά Εκπαιδευτήρια, κατά το

σχολικό έτος 2002, τα κορίτσια αποτελούσαν το 42% και τα αγόρια το

58%. Επί του συνόλου των σπουδαστών. Τα κορίτσια παρακολουθούν σε

μεγαλύτερο ποσοστό μαθήματα του τομέα Υγείας-Πρόνοιας και του τομέα

Αισθητικής-Κομμωτικής. Τα αγόρια παρακολουθούν μαθήματα των

17

τομέων Μηχανολογίας, Ηλεκτρολογίας, Ηλεκτρονικής και Πληροφορικής-

Δικτύων Η/Υ. Όσον αφορά στους εκπαιδευτές, το 65% των εκπαιδευτών

των ΤΕΕ ήταν άνδρες, ενώ το 35% ήταν γυναίκες.

Στα ΤΕΕ Μαθητείας του ΟΑΕΔ παρατηρούμε ακριβώς την ίδια

κατάσταση. Ο αριθμός των αγοριών ήταν 76% και των κοριτσιών 24%. Η

κατά φύλο κατανομή των εκπαιδευομένων καταδεικνύει ότι και στην

περίπτωση αυτή τα κορίτσια συγκεντρώνονται σε ειδικότητες που έχουν

να κάνουν με την Υγεία-Πρόνοια, και τα αγόρια σε ειδικότητες

Μηχανολογίας, Ηλεκτρολογίας κ.τ.λ. Το 67% του σύνολο των εκπαιδευτών

είναι άνδρες και το 33% είναι γυναίκες. Η κατά φύλο κατανομή των

εκπαιδευτών δεν μας προκαλεί καμία έκπληξη, αφού οι άνδρες διδάσκουν

σταθερά τα παραδοσιακά «ανδρικά» επαγγέλματα, και αντιστοίχως οι

γυναίκες αυτά που θεωρούνται γυναικεία.

Στα Ιδιωτικά και στα Δημόσια Εσπερινά ΤΕΕ, η πλειοψηφία των

εκπαιδευομένων είναι αγόρια (77%) ενώ τα κορίτσια καταλαμβάνουν

αρκετά χαμηλότερο ποσοστό (23%). Οι εκπαιδευτές είναι άνδρες σε

ποσοστό 72% και γυναίκες σε ποσοστό 28%.

Πρόσφατα πάντως άρχισε να παρατηρείται μία αλλαγή ως προς το

περιεχόμενο της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης. Στον τεχνικό

προσανατολισμό φαίνεται να προστίθεται και ένας πιο "θεωρητικός"

προσανατολισμός, που αποτυπώνεται σε νέες ειδικότητες, όπως η

Οικονομία και Διοίκηση, οι Νομικές και Πολιτικές Επιστήμες, οι Ξένες

Γλώσσες, τα Καλλιτεχνικά Μαθήματα κ.ά. Αυτό ευνοεί την απασχόληση

ενός μεγαλύτερου, αριθμού γυναικών στο χώρο της Επαγγελματικής

Εκπαίδευσης.

Σύμφωνα με τα προαναφερθέντα, η διάσταση των δύο φύλων και σε αυτόν

τον τομέα της εκπαίδευσης αποτελεί πραγματικότητα: οι άνδρες

εμφανίζουν μεγαλύτερη συμμετοχή στις τεχνολογικές επιστήμες και οι

γυναίκες στις θεωρητικές. Το γεγονός αυτό μπορεί να ερμηνευτεί και από

την ίδια την φύση και τον προσανατολισμό της Επαγγελματικής

Εκπαίδευσης, που εμπεριέχει επαγγελματικά-τεχνικά χαρακτηριστικά

(Κορωναίου,2003).

18

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ

ΦΥΛΩΝ

Τα τελευταία χρόνια έχουν ληφθεί σημαντικές νομοθετικές ρυθμίσεις από

την πολιτεία για την κατοχύρωση της ισότητας των δύο φύλων. Ιδιαίτερη

βαρύτητα μάλιστα δίδεται σε προγράμματα που αφορούν στην

εκπαίδευση.

Το συμβούλιο της Ε.Ε. προέβη σε συστάσεις για την ίση συμμετοχή των

γυναικών και ανδρών ώστε: «…να ενθαρρυνθούν σε όλα τα επίπεδα της

εκπαίδευσης και της κατάρτισης τα κορίτσια και τις γυναίκες ώστε να

συμμετέχουν και να εκφράζονται στις δραστηριότητες εκπαίδευσης και

κατάρτισης τόσο πλήρως και ενεργώς όσο τα αγόρια και οι άνδρες, και

έτσι να προετοιμάζονται για να διαδραματίσουν ενεργό ρόλο στην

κοινωνία…».

Ενδεικτικά αναφέρουμε το Μέτρο 4.1 με τίτλο: «Προγράμματα

υποστήριξης της αρχικής επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης για

γυναίκες», το οποίο περιλαμβάνεται στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα

Εκπαίδευση και Αρχική Επαγγελματική Κατάρτιση του ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ. Το

μέτρο στοχεύει στην εξάλειψη των διακρίσεων μέσα στην εκπαιδευτική

κοινότητα και την ενσωμάτωση της πολιτικής ισότητας των δύο φύλων στο

περιεχόμενο των προγραμμάτων σπουδών.

Πιο συγκεκριμένα το Μέτρο αυτό αποσκοπεί

Στην ευαισθητοποίηση των εκπαιδευτικών σε θέματα ισότητας

στις σχολικές τάξεις, την διατύπωση παρατηρήσεων και την

παρέμβασή τους με στόχο την ισότητα στην εκπαιδευτική

διαδικασία.

Στην χρήση συμβουλευτικών κέντρων και Κέντρων

Επαγγελματικού Προσανατολισμού, όπου θα παρέχονται

υπηρεσίες για την προώθηση της ισότητας των φύλων και θα

φροντίζονται οι εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές των

κοριτσιών.

Στην ενθάρρυνση των κοριτσιών να εκπαιδευτούν σε τομείς που

ήταν παραδοσιακά ανδροκρατούμενοι.

19

Στην ενίσχυση των βιβλιοθηκών της δευτεροβάθμιας

εκπαίδευσης και των ΤΕΕ με βιβλιογραφία σχετική με την

ισότητα των φύλων.

Στην παραγωγή διδακτικού υλικού που θα παρουσιάζει μια νέα

οπτική για τις σχέσεις ανάμεσα στα δύο φύλα και στην μελέτη

σχολικών εγχειριδίων με στόχο τη διατύπωση προτάσεων για

την προώθηση ισότητας των φύλων.

Στον άξονα 2 του ίδιου έργου, συμπεριλαμβάνεται το μέτρο 2.1, του οποίου

κεντρικό σημείο αποτελεί η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών για την

εφαρμογή πολιτικών ισότητας των δύο φύλων στο χώρο της εκπαίδευσης.

Κατά συνέπεια, η ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου σε όλα τα

προγράμματα των εκπαιδευτικών, θεωρείται αναγκαία.

Παράλληλα με τις παραπάνω δράσεις που αφορούν στην Δευτεροβάθμια

εκπαίδευση, υπάρχει και η ενότητα Α4.2, που περιλαμβάνει ενέργειες της

προώθησης ισότητας των φύλων στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση με την

υποστήριξη Προπτυχιακών και Μεταπτυχιακών προγραμμάτων των

Τμημάτων στις Γυναικείες Σπουδές και στις Σπουδές φύλου.

Οι Γυναικείες Σπουδές στοχεύουν στην εξειδίκευση των προγραμμάτων

σπουδών στα Πανεπιστήμια με τρόπους που να προωθούν τις κοινωνικές

αλλαγές για την θέση των γυναικών.

Οι Γυναικείες Σπουδές έχουν αναπτυχθεί κατά τα τελευταία χρόνια

σχεδόν σε όλα τα Ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια και λαμβάνουν διάφορες

μορφές: προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα, ερευνητικά

κέντρα και ερευνητικές πρωτοβουλίες.

Στη χώρα μας δεν υπάρχει θεσμοθετημένο πρόγραμμα σπουδών σε

κανένα ΑΕΙ, ούτε σε προπτυχιακό αλλά ούτε και σε μεταπτυχιακό επίπεδο.

Η Ομάδα Γυναικείων Σπουδών του ΑΠΘ -που λειτουργεί από το 1983-

αποτελεί τη μόνη συλλογική προσπάθεια εξέτασης αυτών των ζητημάτων

στα ΑΕΙ.

Πιο αναλυτικά, το μέτρο 4.2 στοχεύει:

Στο σχεδιασμό και την λειτουργία Μεταπτυχιακών

Προγραμμάτων Σπουδών σε θέματα φύλου και ισότητας

20

Στην προώθηση μαθημάτων φύλου και ισότητας σε

Προπτυχιακό επίπεδο στα Ιδρύματα της Τριτοβάθμιας

Εκπαίδευσης

Στην ανάπτυξη ερευνητικών προγραμμάτων που θα

ενθαρρύνουν την διεπιστημονική προσέγγιση και τον

επιστημονικό διάλογο σε θέματα φύλου και ισότητας στην

επιστήμη και την τεχνολογία.

Στην ενίσχυση της ακαδημαϊκής βιβλιογραφίας σε θέματα

φύλου και ισότητας.

Στην παροχή εναλλακτικών μορφών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης

και επιμόρφωσης σε γυναίκες.

ΙΙΙ. ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο λόγος γίνεται για την ένταξη

των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση. Η ενσωμάτωση των νέων

τεχνολογιών στην διαδικασία παραγωγής συνδέθηκε άμεσα με την αγορά

εργασίας, καθώς αναπτύχθηκαν νέες δεξιότητες αλλά και απαιτήσεις ως

προς τις τεχνικές και τεχνολογικές γνώσεις των εργαζομένων. Η ψηφιακή

επανάσταση επέφερε εκτός από νέες θέσεις εργασίας (όπου απαιτείται

υψηλή εξειδίκευσή των εργαζομένων) και το λεγόμενο «ψηφιακό χάσμα».

Το ψηφιακό χάσμα επηρεάζει τις παραδοσιακές μορφές εργασίας και

ευθύνεται για τον εκτοπισμό ομάδων εργαζομένων και κυρίως γυναικών,

οι οποίες αδυνατούν να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα της

εξειδικευμένης αγοράς εργασίας και ειδικότερα στη χρήση των νέων

τεχνολογιών.

Ειδικότερα όμως σε ότι αφορά στον τομέα των νέων τεχνολογιών, οι

ραγδαίες εξελίξεις απαξιώνουν πολύ γρήγορα τις γνώσεις και τις

δεξιότητες που αποκτήθηκαν από την αρχική εκπαίδευση. Εάν ο

εργαζόμενος δεν είναι κάτοχος περισσότερων γνώσεων και δεξιοτήτων,

κινδυνεύει να βρεθεί άνεργος.

21

Για τους λόγους αυτούς τονίζεται η σημασία της δια βίου εκπαίδευσης

στον τομέα αυτό, αφού αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την συμμετοχή

του εργατικού δυναμικού στην παραγωγική διαδικασία αλλά και την

κοινωνική ένταξη.

Ο τομέας της τεχνολογίας της έρευνας και της επιστημονικής γνώσης

αποτελεί πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της διεθνούς ταυτότητας των

ευρωπαϊκών μητροπολιτικών κέντρων.

Η ραγδαία εξέλιξη της Πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών, οι νέες

δυνατότητες διαχείρισης των πληροφοριών και της γνώσης έχουν

σημαντικές επιπτώσεις και στην εκπαίδευση. Οι νέες τεχνολογίες μπορούν

να αποτελέσουν ισχυρό εργαλείο για την ενδυνάμωση της εκπαιδευτικής

διαδικασίας.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η ένταξη της Πληροφορικής στο

εκπαιδευτικό σύστημα δύναται να προσφέρει στους μαθητές όλες τις

απαιτούμενες γνώσεις και δεξιότητες ώστε να ανταποκριθούν στις

απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας.

Στη χώρα μας, η Πληροφορική έχει ενταχθεί στο πρόγραμμα σπουδών και

διδάσκεται σε διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης. Στο Γυμνάσιο η

Πληροφορική διδάσκεται μία ώρα την εβδομάδα σε κάθε τάξη. Στην Α΄

και Γ΄ Λυκείου προσφέρεται ως μάθημα επιλογής (Εφαρμογές

Πληροφορικής) και στην Γ΄ Λυκείου υπάρχουν στον κύκλο Πληροφορικής

και υπηρεσιών τα εξής μαθήματα, τα οποία διδάσκονται 2 ώρες το κάθε

ένα : «Ανάπτυξη εφαρμογών σε προγραμματιστικό περιβάλλον»,

«Τεχνολογία Υπολογιστικών Συστημάτων και Λειτουργικά Συστήματα»,

«Πολυμέσα-Δίκτυο», και «Εφαρμογές Λογισμικού». Στην Β΄ Λυκείου

προσφέρεται ως μάθημα επιλογής η ενότητα «Εφαρμογές Υπολογιστών».

Το Υ.Π.Ε.Π.Θ. έχει εκδώσει βιβλία Πληροφορικής για όλες τις τάξεις του

Γυμνασίου και των Α΄ και Β΄ τάξεων του Ενιαίου Λυκείου. Στα Τ.Ε.Ε.

υπάρχει τομέας Πληροφορικής. Πιο συγκεκριμένα, στην Β΄ τάξη του

πρώτου κύκλου Σπουδών έχει δημιουργηθεί η κατεύθυνση υποστήριξης

Πελατών/ Χρηστών Υπολογιστικών Συστημάτων και Ειδικών Δικτύων και

στο δεύτερο κύκλο σπουδών η ειδικότητα Υποστήριξης Δικτύων Η/Υ.

22

Μια άλλη προσέγγιση της ένταξης της Πληροφορικής και των νέων

τεχνολογιών στην εκπαίδευση, είναι εκείνη που προβλέπεται μέσα από τις

ενέργειες του ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ.

Ο στόχος των ενεργειών αυτών είναι να αποτελέσουν οι νέες τεχνολογίες

πληροφορικής εργαλείο για την διδασκαλία των μαθημάτων,

χρησιμοποιώντας εκπαιδευτικό λογισμικό με τεχνολογικό υπόβαθρο τα

πολυμέσα και το εκπαιδευτικό δίκτυο.

Τα έργα αυτά έχουν σκοπό :

Τη διαμόρφωση ολοκληρωμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων

αξιοποίησης υπολογιστικών και δικτυακών τεχνολογιών στα

σχολεία.

Την εφαρμογή των προγραμμάτων σε περίπου 300 σχολεία της

δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με σκοπό την ενσωμάτωση των νέων

τεχνολογιών ως εργαλεία «καθημερινής χρήσης».

Την αναβάθμιση του ρόλου των εκπαιδευτικών μέσα από διαρκής

επιμόρφωση.

Την ανάπτυξη προϊόντων υπολογιστικής και δικτυακής τεχνολογίας

για την εκπαίδευση που θα επιτρέψουν και σε άλλους να τα

χρησιμοποιήσουν για παρόμοιους σκοπούς.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η 2η ενέργεια του υποπρογράμματος

του ΕΠΕΑΕΚ για την Τεχνική και Γενική Εκπαίδευση, με τον τίτλο

«Οδύσσεια». Σκοπός του υποπρογράμματος είναι η αξιοποίηση των

υπολογιστικών και δικτυακών τεχνολογιών ως μέρος της διδασκαλίας

όλων των μαθημάτων, στις δράσεις που συμπληρώνουν την μαθητική ζωή

στη διοίκηση του σχολείου, για όλους τους εκπαιδευτικούς και όλους τους

μαθητές.

Ένα άλλο κομμάτι των νέων τεχνολογιών που έχει αρχίσει τα τελευταία

χρόνια να κερδίζει έδαφος, αφορά στην τηλεκπαίδευση (e-learning). Η

ελληνική μετάφραση του όρου τηλεκπαίδευση (εκπαίδευση από μακριά),

δεν αποτυπώνει ακριβώς την έννοια, ίσως πιο σωστή θα ήταν η

μετάφραση ηλεκτρονική μάθηση. Η έννοια e-learning είναι αρκετά

γενικός όρος και περικλείει οποιαδήποτε μορφή εκπαίδευσης

χρησιμοποιεί τους πόρους του δικτύου ή γενικότερα τις δυνατότητες των

ηλεκτρονικών υπολογιστών.

23

Η τηλεκπαίδευση χωρίζεται σε σύγχρονη και σε ασύγχρονη . Στη

σύγχρονη, απαιτείται ταυτόχρονη συμμετοχή του εκπαιδευτή και των

εκπαιδευομένων. Δεν είναι απαραίτητο να βρίσκονται όλοι στον ίδιο χώρο,

μπορούν και να χρησιμοποιηθούν τεχνολογίες τηλεδιάσκεψης και να

βρίσκονται όλοι σε μια εικονική αίθουσα διδασκαλίας. Στην ασύγχρονη

τηλεκπαίδευση δεν απαιτείται ταυτόχρονη συμμετοχή μαθητών και

εισηγητών και ο κάθε ένας μπορεί να επιλέγει το δικό του εκπαιδευτικό

χρονικό πλαίσιο.

Η τηλεκπαίδευση, αλλάζει τη μορφή της εκπαίδευσης, η οποία από

δασκαλοκεντρική γίνεται μαθητοκεντρική. Ο εκπαιδευόμενος μπορεί να

προσαρμόσει τα προγράμματα στις ανάγκες του και να έχει πρόσβαση σε

πληροφοριακό υλικό μέσω του διαδικτύου όποτε και από όπου θέλει.

Επίσης, το υλικό αυτό μπορεί εύκολα να ξαναχρησιμοποιηθεί όποτε είναι

απαραίτητο. Ακόμη, οι μαθητές και οι εκπαιδευόμενοι κερδίζουν πολύτιμο

χρόνο, γιατί δεν αναλώνονται σε άσκοπες μετακινήσεις. Τέλος, δίνεται η

δυνατότητα παρακολούθησης μαθημάτων από πολύ περισσότερους

συμμετέχοντες.

Βέβαια, ένα από τα σημαντικότερα μειονεκτήματα είναι το γεγονός ότι

μειώνεται αισθητά η προσωπική επαφή του εκπαιδευτή με τον

εκπαιδευόμενο, καθώς πλέον η μετάδοση (ή μεταδοτικότητα) της γνώσης

πραγματοποιείται μέσω των νέων τεχνολογιών και όχι μέσω της

διαπροσωπικής επαφής δασκάλου-μαθητή. Επίσης, απαραίτητη

προϋπόθεση για την αποτελεσματικότητα της τηλεκπαίδευσης, είναι η

επαρκής εξοικείωση και των δυο πλευρών με την χρήση νέων τεχνολογιών,

ούτως ώστε να μην δημιουργούνται προβλήματα στην επικοινωνία.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση από το τέλος της δεκαετίας του 1980

σχεδιάζονται προγράμματα σχετικά με την εκπαιδευτική τεχνολογία.

Μετά τις αποφάσεις που πάρθηκαν στην Λισσαβόνα το 2000

πραγματοποιήθηκε ένα σχέδιο δράσης με το όνομα «e-learning: designing

tomorrow’s education»n (τηλεκπαίδευση: σχεδιάζοντας την εκπαίδευση

του αύριο). Το παρόν σχέδιο περιλαμβάνει τους εξής στόχους:

Να αποκτήσουν όλα τα σχολεία πρόσβαση στο Διαδίκτυο μέχρι το

τέλος του 2οο1 και η σύνδεση αυτή να μεγαλώσει ως το τέλος του

2002

24

Να επιτευχθεί μια αναλογία 5-15 μαθητές ανά Η/Υ που να

υποστηρίζει ‘πολυμεσικές’ εφαρμογές μέχρι το 2004.

Να συνδεθούν όλα τα σχολεία με το ερευνητικό δίκτυο μέχρι το

τέλος του 2002.

Οι στόχοι οι οποίοι περιλαμβάνονται στο σχέδιο δράσης e-Europe

αφορούν ακόμα:

Στην εξασφάλιση ότι ως το 2003 όλοι οι απόφοιτοι έχουν την

δυνατότητα να αποκτήσουν στοιχειώδεις γνώσεις πληροφορικής.

Στην κατάλληλη κατάρτιση όλων των εκπαιδευτών.

Σε κίνητρα για τους εκπαιδευτικούς να χρησιμοποιούν την

ψηφιακή τεχνολογία στο μάθημά τους.

Στην δυνατότητα κάθε εργαζομένου να καταρτιστεί σε βασικές

γνώσεις πληροφορικής μέχρι το τέλος του 2003.

Η τηλεκπαίδευση στην Ελλάδα παρουσιάζει τάσεις ανάπτυξης τα

τελευταία χρόνια. Οι δύο μεγαλύτεροι χώροι ανάπτυξης της

τηλεκπαίδευσης είναι οι επιχειρήσεις και τα Ακαδημαϊκά Ιδρύματα (π.χ.

GUNET, Σχολικό Δίκτυο, Ανοιχτό Πανεπιστήμιο). Είναι προφανείς οι

ευκαιρίες που προσφέρονται στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο με την χρήση της

τηλεκπαίδευσης. Η δημιουργία μαθημάτων σε συστήματα ασύγχρονης

τηλεκπαίδευσης προσφέρει ένα περιβάλλον εύκολης αξιολόγησης και

βαθμολόγησης, καθώς και έναν άμεσο τρόπο επικοινωνίας.

Σε αυτό το σημείο είναι απαραίτητο να αναφέρουμε ότι προκειμένου να

εφαρμοστούν οι δύο μορφές τηλεκπαίδευσης, είναι απαραίτητη η

πρόβλεψη και η εγκατάσταση εκπαιδευτικού εξοπλισμού. Η ύπαρξη

τουλάχιστον μία αίθουσας σύγχρονης τηλεκπαίδευσης ανά εκπαιδευτικό

ίδρυμα θεωρείται απαραίτητη. Οι αίθουσες αυτές κρίνονται ως

λειτουργικές υπό την προϋπόθεση ότι τα εκπαιδευτικά ιδρύματα

προμηθεύονται τον ελάχιστο πυρήνα εξοπλισμού που είναι απαραίτητος

για την παροχή υπηρεσιών σύγχρονης τηλεκπαίδευσης, όπως π.χ.

ηλεκτρονικός ασπροπίνακας. Απαραίτητη είναι επίσης και η αγορά ενός

λογισμικού προγράμματος εκπαίδευσης από απόσταση. Χρειάζεται επίσης

και ο τυπικός εξοπλισμός, όπως Η/Υ, σύνδεση στο Διαδίκτυο και

τηλεφωνική γραμμή.

25

Η τηλεκπαίδευση έρχεται να συμπληρώσει την παρούσα εκπαιδευτική

διαδικασία, να λύσει προβλήματα και να προσφέρει καινούριες

δυνατότητες. Η πολιτεία οφείλει να μεριμνήσει, λύνοντας τα οικονομικά

θέματα που μπορεί να προκύψουν για την συντήρηση και την υποστήριξη

των νέων υποδομών.

Όπως προαναφέραμε, παρατηρείται μια ανισότητα μεταξύ ανδρών και

γυναικών σε σχέση με τις νέες τεχνολογίες. Αναδεικνύεται ότι οι άνδρες

παρουσιάζουν σημαντικό προβάδισμα έναντι των γυναικών στην χρήση

νέων τεχνολογιών.

Ποια είναι όμως τα κύρια αίτια του φαινομένου; Πολλές είναι οι οπτικές

που συνδέονται με την εξήγηση των ανισοτήτων αυτών. Πολλοί

υποστηρίζουν ότι το περιεχόμενο των προγραμμάτων αυτών είναι

περισσότερο προσαρμοσμένο για αγόρια2 παρά για κορίτσια. Για

παράδειγμα, οι πρωταγωνιστές στα περισσότερα ηλεκτρονικά παιχνίδια

είναι άντρες και τα θέματά τους είναι κυρίως πολεμικά, γεγονός που

λειτουργεί απωθητικά για τα περισσότερα κορίτσια.

Ακόμη, έχει διαμορφωθεί η άποψη ότι ο κατακερματισμός των δράσεων

στο αναλυτικό πρόγραμμα του σχολείου αντιτίθεται στον συνθετικό τρόπο

σκέψης που χαρακτηρίζει τα κορίτσια. Επίσης, οι δραστηριότητες που

πραγματοποιούνται στα πλαίσια των τεχνολογικών εκπαιδευτικών

εργαστηρίων των σχολείων είναι ανταγωνιστικές, μια πραγματικότητα

που αντιτίθεται στον ομαδικό και συνεργατικό τρόπο συνεργασίας, τον

οποίον και προτιμούν τα κορίτσια. Πρόσφατη έρευνα στην Βρετανία3,

τεκμηρίωσε ότι ο συγκεκριμένος τρόπος διδασκαλίας και αντιμετώπισης

των δύο φύλων από εκπαιδευτικούς είναι ένας από τους βασικότερους

παράγοντες που καθορίζει τη στάση των κοριτσιών απέναντι στην

πληροφορική.

Τέλος, η ύπαρξη προτύπων γυναικών εκπαιδευτικών στην πληροφορική,

συνιστά ένα σημαντικό κίνητρο για τα κορίτσια, καθώς συνδέεται με την

2Βλ. Cassell,J., Jenkins, H., (1998). From Barbie to Mortal Combat – Gender and Computer Games.Cambridge, MA: MIT Press. Frenkel, K. “Women and Computing” Communications of the ACM, v33n11 Nov.1990.3 Pryor, J. (1994). “Enhancing Confidence in the Gender Sensitive Curriculum.” National Associationfor Urban Studies, Lewis Cohen Urban Studies Centre, University of Brighton, United Kingdom. 1994

26

αύξηση της αυτοπεποίθησης τους σε σχέση με τη χρήση των νέων

τεχνολογιών4.

Στη χώρα μας, ο τομέας της Πληροφορικής μόλις έχει αρχίσει να

εντάσσεται στο χώρο του σχολείου και έτσι δεν υπάρχουν ακόμα πολλές

αναφορές σε ερευνητικά στοιχεία. Προτείνεται να μελετηθεί το φαινόμενο

αυτό και στις τρεις βαθμίδες εκπαίδευσης, ώστε να παρατηρηθεί εάν και

κατά πόσο η ηλικία συνδέεται με τη χρήση της Πληροφορικής στην

εκπαίδευση και να καταγραφούν οι απόψεις εκπαιδευτικών οι οποίοι

ασχολούνται με το αντικείμενο αυτό, καθώς και ο τρόπος διδασκαλίας του

συγκεκριμένου μαθήματος (Βιτσιλάκη-Σοριωνάτη κ.α., 2001).

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ

Είναι γεγονός ότι ο υπολογιστής και τα μέσα που τον συνοδεύουν αποτελεί

πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής μας ζωής. Πέρα από την

χρησιμότητά του ως εργαλείο διεκπεραίωσης καθημερινών εργασιών,

μπορεί να συμβάλλει ριζικά και στην αλλαγή και την αναβάθμιση της

εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Σήμερα, ο συνολικός αριθμός των εργαστηρίων πληροφορικής που

υπάρχουν στα σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ανέρχεται στα 1666.

Τα 1145 από αυτά ανήκουν σε Γυμνάσια σε όλη τη χώρα. Στη συντριπτική

τους πλειοψηφία είναι εργαστήρια Πληροφορικής με επεξεργαστές

80386, ενώ υπάρχουν 300 περίπου εργαστήρια με υπολογιστές Pentium

και 190 περίπου εργαστήρια με υπολογιστές 8088.

Το κλασσικό εργαστήριο πληροφορικής ενός Γυμνασίου διαθέτει 8 Η/Υ

και πακέτα λογισμικού για επεξεργασία εικόνας, κειμένου, λογιστικό

φύλλο, βάση δεδομένων, γλώσσες προγραμματισμού Logo-Basic και

γραφικό παραθυρικό περιβάλλον.

Ακόμη, 423 Γυμνάσια είναι συνδεδεμένα στο Διαδίκτυο, είτε με τοπική

πρωτοβουλία, είτε λόγω της ένταξής τους σε κάποιο πρόγραμμα του

Υ.Π.Ε.Π.Θ.

4 Βλ. Pryor, J. (1993). “He, she and I.T :Groupwork in a gender sensitive area.” Paper presented at theAnnual Conference of the British Educational Research Association. Liverpool, England.

27

Όσον αφορά στην κατάσταση στα Ενιαία Λύκεια, υπάρχουν 108

εργαστήρια Πληροφορικής, ενώ 170 σχολεία είναι συνδεδεμένα στο

Διαδίκτυο. Στα ΤΕΕ, υπάρχουν 143 εργαστήρια Πληροφορικής και 104

σχολεία είναι συνδεδεμένα με το Internet.

Πολύ μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η προσπάθεια του ΥΠΕΠΘ

για ανάπτυξη και εφαρμογή εκπαιδευτικού λογισμικού προσαρμοσμένο

στις ανάγκες του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος. Η προσπάθεια

αυτή αναπτύχθηκε στο πλαίσιο έργων της ενέργειας «Οδύσσεια» του

ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ. Στο πλαίσιο των 8 έργων της «Οδύσσεια» τα οποία

αφορούσαν είτε αποκλειστικά είτε εν μέρει στην παραγωγή εκπαιδευτικού

λογισμικού αναπτύχθηκαν και προσαρμόστηκαν συνολικά 72 πακέτα

εκπαιδευτικού λογισμικού. Στην προσπάθεια αυτή συμμετείχαν 120

φορείς (εταιρείες, Τμήματα Πανεπιστημίων, Οργανισμοί, Ερευνητικά

Ιδρύματα, Μουσεία, Εκπαιδευτήρια κ.λ.π.). Ενδεικτικά, θα αναφερθούμε

εδώ σε δύο από αυτά που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για την ανάπτυξη

ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο «Οδυσσέας» είναι μια πιλοτική

ανάπτυξη δικτυακής και υπολογιστικής υποδομής στις περιοχές της

Αχαΐας, Θράκης και Αιγαίου. Στο πλαίσιο του έργου υλοποιούνται τα

ακόλουθα:

Εξοπλισμός 60 σχολικών εργαστηρίων με σύγχρονο υπολογιστικό και

δικτυακό εξοπλισμό.

Επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και εφαρμογή στα σχολεία

Ανάπτυξη δικτυακού λογισμικού και υπηρεσιών.

Το έργο «Σειρήνες» αφορούσε σε ανάπτυξη πιλοτικού εκπαιδευτικού

λογισμικού και υλικού υποστήριξης για αξιοποίηση της υπολογιστικής

τεχνολογίας για την Δευτεροβάθμια εκπαίδευση και στόχο είχε την

κινητοποίηση της εκπαιδευτικής κοινότητας και την ενεργοποίηση της

ελληνικής αγοράς εκπαιδευτικού λογισμικού. Το λογισμικό θα αξιολογηθεί

στα 60 σχολεία του δικτύου «Οδυσσέα» και απευθύνεται κυρίως σε

μαθητές Γυμνασίου. Την ευθύνη της παιδαγωγικής αξιολόγησης είχε το

Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και η τεχνολογική αξιολόγηση έγινε από τον

τομέα εκπαιδευτικής τεχνολογίας του Ι.Τ.Υ.

28

Το έργο «Ασκοί του Αιόλου» αφορούσε στην εγκατάσταση υποδομής για

την διασύνδεση σε ιδιωτικό δίκτυο ελληνικών σχολείων σε ευρεία κλίμακα.

Πιο συγκεκριμένα το έργο στόχευε στην δικτύωση 240 σχολικών

εργαστηρίων σε Γυμνάσια, ΤΕΛ, ΕΠΛ, ΤΕΣ, Ενιαία Λύκεια και ορισμένα

Γυμνάσια. Οι επιδιώξεις του ήταν:

Να εισάγει με ενιαίο και συστηματικό τρόπο τις δικτυακές τεχνολογίες

στην εκπαίδευση.

Να θέσει τις βασικές αρχές για την ανάπτυξη του δικτύου της

εκπαίδευσης

Να ορίσει και προσφέρει ένα σύνολο από χρήσιμες δικτυακές

υπηρεσίες που μπορούν αξιοποιηθούν μέσα από την εκπαιδευτική

διαδικασία.

Τέλος, ένα έργο που εντάσσεται στον άξονα 1 του ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ είναι η

αναβάθμιση υποδομής και εξοπλισμού στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και

στα ερευνητικά κέντρα, καθώς και η αναβάθμιση της ποιότητας της

εκπαιδευτικής και ερευνητικής δυνατότητας. Οι κατηγορίες των πράξεων

αφορούν:

Βασικές υποδομές

Αγορά κτηρίου

Εξοπλισμό εργαστηρίων

Βιβλιοθήκες

Ειδικές υποδομές έρευνας

Δράσεις για την προβολή ερευνητικών αποτελεσμάτων

Συμπερασματικά, η παροχή εκπαιδευτικού εξοπλισμού στα σχολεία όλων

των βαθμίδων και όλων των περιοχών, αποτελεί σημαντική

προτεραιότητα, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ολοκληρωμένη

εκπαίδευση των μαθητών στις νέες τεχνολογίες.

29

ΜΕΡΟΣ Β’

ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

30

Ι. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΚΑΙ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΙ

Η απασχόληση συνιστά χωρίς αμφιβολία έναν από τους πρωταγωνιστικούς

πυλώνες στήριξης και ενδυνάμωσης της ανταγωνιστικότητας κάθε κοινωνίας.

Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό το γεγονός ότι η διαμόρφωση των συνθηκών

πλήρους απασχόλησης αποτελεί τον πρώτο στόχο της Ε.Ε., όπως αυτός έχει

οριστεί μέσα από την στρατηγική της Λισσαβόνας.

Σήμερα, η αναπροσαρμογή των σχεδίων δράσης αναφορικά με την

απασχόληση αποτελεί πρωταρχικό θέμα της Ευρωπαϊκής Πολιτικής.

Ειδικότερα, μέσα από την πρόσφατη παράθεση των εξελίξεων στις αγορές

εργασίας των χωρών του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και

Ανάπτυξη (ΟΟΣΑ-OECD Employment Outlook 2004) υπογραμμίζεται ότι

είναι η κατάλληλη στιγμή για να επανεξεταστούν τα νέα δεδομένα στον χώρο

της εργασίας και να ληφθούν υπ’ όψιν οι μελλοντικές προκλήσεις,

προκειμένου να διαμορφωθεί ένα νέο στρατηγικό σχέδιο για την

απασχόληση.

Η απασχόληση τίθεται στο επίκεντρο της μέριμνας των κρατών –μελών, δεδομένου

του υψηλού επιπέδου του μέσου ποσοστού ανεργίας στην Ε.Ε (περίπου 11%).

Σύμφωνα με τις υποδείξεις της Λευκής Βίβλου του 1993 που εξέδωσε η Ευρωπαϊκή

Επιτροπή όσον αφορά στην ανάπτυξη, την ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση,

το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Έσσεν (1994) καθόρισε πέντε τομείς προτεραιότητας

για την προώθηση της απασχόλησης:

Την βελτίωση των προοπτικών απασχόλησης μέσω της σύνδεσης της

τελευταίας με την επαγγελματική κατάρτιση

Την αύξηση των θέσεων εργασίας στο πλαίσιο της ανάπτυξης

Την μείωση του έμμεσου μισθολογικού κόστους

Τη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας της πολιτικής που διέπει την

αγορά εργασίας

31

Την ενίσχυση των μέτρων υπέρ των ομάδων που θίγονται ιδιαίτερα

από την ανεργία.5

Από την άλλη, η έννοια της απασχολησιμότητας,6 αφορά στην ικανότητα

ενός ατόμου να βρει ή να διατηρήσει μία θέση εργασίας σε ένα δεδομένο

κοινωνικό-οικονομικό περιβάλλον. Η απασχολησιμότητα αφορά στην

καταλληλότητα των προσόντων σε σχέση με τις απαιτήσεις της αγοράς

εργασίας, έτσι ώστε το άτομο να μπορεί να βρει ή να διατηρήσει μία θέση

εργασίας υπό κανονικές συνθήκες και σε εύλογο χρονικό διάστημα. Μία

δημόσια παρέμβαση για την ενίσχυση της απασχολησιμότητας αφορά κυρίως

την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού και ειδικότερα την εκπαίδευση. Η

απασχολησιμότητα ενός ατόμου εξετάζεται έμμεσα με βάση

προαποφασισμένους δείκτες (π.χ. προσόντα, εμπειρία, κινητικότητα,

προτάσεις απασχόλησης).

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΦΥΛΟ

Η αρχή της ισότητας των φύλων καθιερώθηκε στην Ελλάδα με το Σύνταγμα

του 1975 και θεμελιώθηκε την δεκαετία του 1980 με την εισαγωγή των νόμων

για την εξάλειψη των διακρίσεων στην πρόσβαση στην εκπαίδευση, στην

επαγγελματική κατάρτιση, στην απασχόληση καθώς και στις εργασιακές

σχέσεις.

Πολλές μελέτες και πολλές έρευνες έχουν πραγματοποιηθεί για τον

παράγοντα φύλο και για την σχέση του με την γυναικεία απασχόληση. Στις

περισσότερες από αυτές φαίνεται ότι η γυναικεία απασχόληση συνδέεται

στενά με την οικογένεια και με το ρόλο των γυναικών μέσα σε αυτήν. Συχνά

αναδεικνύεται η σχέση της γυναικείας εργασίας με την τεχνολογική εξέλιξη,

την κοινωνική μεταβολή, την φεμινιστική ιδεολογία, την ανάπτυξη

γυναικείων επαγγελματικών κλάδων. Επίσης υπάρχουν ειδικές μελέτες που

συνδέουν την αγορά εργασίας με την εκπαίδευση των γυναικών

(Σιδηροπούλου-Δημακάκου 1998, Τζέπογλου 1989).

5 Βλ. Γλωσσάριο «Όργανα, πολιτικές και διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης», Υπηρεσία ΕπίσημωνΕκδόσεων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Λουξεμβούργο 20006 Βλ. Means Collection, Glossary of 300 concepts and technical terms

32

Γενικότερα, η συμμετοχή των γυναικών στην απασχόληση είναι στενά

συνδεδεμένη με την θέση τους στην οικογένεια. Οι γυναίκες που εργάζονται,

διατηρούν την εργασία τους συνήθως μέχρι το πρώτο τους παιδί, όπου και

διακόπτουν χωρίς αργότερα να επανεντάσσονται στην αγορά εργασίας

(Θανοπούλου κ.α., 1999).

Εξ αιτίας των καθηκόντων τους στην οικογένεια, οι γυναίκες συχνά πέφτουν

θύματα εκμετάλλευσης στην αγορά εργασίας. Έτσι, αναγκάζονται να

δουλεύουν με καθεστώς μερικής απασχόλησης ή σε δουλειές με

δυσμενέστερες συνθήκες εργασίας, οι οποίες όμως μπορούν να συνδυαστούν

με τις οικογενειακές τους7 υποχρεώσεις.

Η «μερική απασχόληση» - που ανήκει στην κατηγορία της ευέλικτης

απασχόλησης- σε αντίθεση με την καθημερινή και με πλήρες ωράριο

απασχόληση, είναι μια μορφή εργασίας με μειωμένο ωράριο και μειωμένες

αποδοχές.

Σύμφωνα με έρευνες, οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης αναπαράγουν τα

στερεότυπα για τον ρόλο της γυναίκας στην εργασία και στην οικογένεια. Με

αυτόν τον τρόπο, επιβεβαιώνεται ο συμπληρωματικός χαρακτήρας της

γυναικείας εργασίας και ενισχύεται η διάκριση των επαγγελμάτων σε

«γυναικεία» και «ανδρικά», ενώ η αγορά εργασίας χωρίζεται σε αυτή των

ανδρών και αυτή των γυναικών.8

Επιπλέον, οι θέσεις μερικής απασχόλησης είναι ως επί το πλείστον χαμηλά

αμειβόμενες θέσεις εργασίας για τις οποίες δεν απαιτείται ιδιαίτερη

εξειδίκευση, ούτε συνιστούν ιδιαίτερη ευκαιρία για επαγγελματική

εκπαίδευση του εργαζόμενου ή της εργαζόμενης. Πρόκειται κυρίως για

επαγγέλματα όπως αυτό της τηλεφωνήτριας, της νοσοκόμας, της

δακτυλογράφου κ.α., τα οποία θεωρούνται παραδοσιακά ως «γυναικεία»

επαγγέλματα και έτσι ενισχύεται ο έμφυλος καταμερισμός της εργασίας εις

βάρος των γυναικών.

Σε αυτό το σημείο θα θέλαμε να αναφερθούμε σε μία ευέλικτη μορφή

απασχόλησης, την τηλεργασία. Ως τηλεργασία θα μπορούσαμε να ορίσουμε

εκείνη την μορφή εργασίας η οποία πραγματοποιείται μέσω της χρήσης της

7 Βλ. Δήμου, Α. 1989. «Η μερική απασχόληση :Ένα γυναικείο φαινόμενο της αγοράς εργασίας»,Σύγχρονα Θέματα, 40:55-608 Βλ. Νάζου, Ε. «Γυναίκες και εργασία στην Ελλάδα», αδημοσίευτη μελέτη, στο aegean.gr/gender-postgraduate/documents

33

πληροφορικής και των νέων τεχνολογιών, έχοντας ως αποτέλεσμα τη

διαφοροποίηση του παραδοσιακού τόπου εργασίας, σε πιο ευέλικτα

χωροχρονικά εργασιακά πλαίσια.9

Το Μάρτιο του 2002 στη Λισσαβόνα, συμφωνήθηκε από το κοινό πλαίσιο

Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να δοθούν πρόσθετα κίνητρα για την

ανάπτυξη της τηλεργασίας στην Ευρώπη. Στην Ελλάδα, δεν υπάρχουν ειδικές

νομοθετικές προβλέψεις για την τηλεργασία. Σύμφωνα με τον Ν. 2639/98, η

τηλεργασία χαρακτηρίζεται ως ειδική μορφή απασχόλησης.

Η τηλεργασία ως μέθοδος εναλλακτικής εργασίας παρέχει στον εργαζόμενο

μια σειρά πρακτικών πλεονεκτημάτων. Η επιλογή του τόπου και του χρόνου

της εργασίας διευκολύνει κοινωνικές ομάδες, όπως νέες μητέρες, γονείς

μονογονεϊκών οικογενειών, καθώς και κατοίκους απομακρυσμένων περιοχών,

να αποκτήσουν πρόσβαση στην (διευρυμένη) αγορά εργασίας. Παράλληλα,

με την τηλεργασία υπάρχει η δυνατότητα να συνδυαστεί η οικογενειακή και η

επαγγελματική ζωή των εργαζομένων και ιδιαίτερα των γυναικών.

Η εφαρμογή της τηλεργασίας είναι αρκετά περιορισμένη στην Ελλάδα. Σε

σχετικές έρευνες10, μόνο ο ένας στους πέντε ερωτώμενους/-ες, γνώριζε τι

είναι η τηλεργασία. Από τις γυναίκες που απάντησαν ότι γνώριζαν την έννοια

της τηλεργασίας, το 38% ήταν χρήστριες Η/Υ και μόλις το 9,5% δεν ήταν,

όταν το ποσοστό των ανδρών ανέρχεται στο 49% και 11% αντίστοιχα. Αυτό

σημαίνει ότι εννέα στις δέκα γυναίκες που δεν χρησιμοποιούν Η/Υ δεν

γνωρίζουν την έννοια της τηλεργασίας.

Αρκετές από τις έρευνες και τις επιστημονικές μελέτες έχουν επικεντρωθεί

στο θέμα της γυναικείας απασχόλησης και των υλικών απολαβών. Η γενική

διαπίστωση των ερευνών αυτών είναι ότι υφίσταται μισθολογικό χάσμα

ανάμεσα στην αντρική και στην γυναικεία εργασία.11

9 Σχετικά με τον ορισμό της τηλεργασίας, βλ. στο «Status Report on European Telework-New Methodsof Work 1999» και στο site του European Telework Development, της σημαντικότερης ίσωςπρωτοβουλίας για την τηλεργασία σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης (http :// www . eto . org . uk ), είναι: «ηχρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών και τηλεπικοινωνιών για την αλλαγή της δεδομένης γεωγραφίαςστην εργασία»10 Εθνική Έρευνα για τις Νέες Τεχνολογίες και την Κοινωνία της Πληροφορίας με τίτλο «ΧρήσηΥπολογιστών, Internet και Κινητής Τηλεφωνίας στον ελληνικό πληθυσμό» της ΕΔΕΤ – ebusinessforum, 2002.11 Bλ. Καραμεσίνη, Μ & Ιωακειμόγλου, Η. 2003. Προσδιοριστικοί παράγοντες του μισθολογικούχάσματος μεταξύ ανδρών και γυναικών. Μελέτη. Αθήνα: Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας σεσυνεργασία με το Πάντειο Πανεπιστήμιο, Κέντρο Κοινωνικής Μορφολογίας και ΚοινωνικήςΠολιτικής. (δημοσιευμένο στην ιστοσελίδα του ΚΕΘΙ: http :// www . kethi . gr )

34

Το φαινόμενο αυτό φαίνεται ότι είναι απόρροια των συλλογικών

διαπραγματεύσεων που καθορίζουν τους βασικούς μισθούς, καθώς και της

μικρής συνδικαλιστικής δύναμης που έχουν οι εργαζόμενοι στους κλάδους

που επικρατούν κυρίως γυναίκες.

Ένας ακόμη λόγος είναι η διαφορά στην εμπειρία και στην προϋπηρεσία.

Πολλές γυναίκες διακόπτουν την καριέρα τους λόγω των οικογενειακών τους

υποχρεώσεων και κατά την επανένταξη τους στην αγορά εργασίας υπόκεινται

σε υποβάθμιση του μισθού και των όρων εργασίας τους, ενώ αντιμετωπίζουν

δυσκολίες στην επαγγελματική τους εξέλιξη.

Στην αγορά εργασίας παρατηρείται και ένα άλλο φαινόμενο το

οποίο αποκαλείται επαγγελματικός διαχωρισμός. Επαγγελματικός

διαχωρισμός είναι η τάση των ανδρών και των γυναικών να

συγκεντρώνονται σε διαφορετικά επαγγέλματα. Απόλυτος

επαγγελματικός διαχωρισμός υπάρχει όταν οι άνδρες και οι γυναίκες

εργάζονται σε τελείως διαφορετικά επαγγέλματα. Αντίστοιχα, δεν υπάρχει

επαγγελματικός διαχωρισμός όταν η αναλογία των δύο φύλων σε κάθε

επάγγελμα είναι ίδια με την αναλογία στην συνολική απασχόληση. Ο

επαγγελματικός διαχωρισμός έχει επιπτώσεις στο επίπεδο ισότητας των δύο

φύλων, ιδιαίτερα στην περίπτωση εκείνη όπου οι γυναίκες αποκλείονται από

κάποια επαγγέλματα λόγω του φύλου τους (Ντερμανάκης, 2005).

Σε γενικές γραμμές, από τις μεταβολές της απασχόλησης στα επαγγέλματα

και στην σύνθεσή τους κατά φύλο, αποδεικνύεται ότι ισχύει ο επαγγελματικός

διαχωρισμός ανάμεσα στα φύλα, καθώς στο μεγαλύτερο μέρος των ανώτερων

ιεραρχικών επαγγελματικών ομάδων και στα τεχνικά επαγγέλματα, η αύξηση

της απασχόλησης των γυναικών είναι περιορισμένη. Συνολικά, οι τάσεις που

καταγράφονται στις επαγγελματικές ομάδες την περίοδο 1993-2003,

φαίνεται να επιβεβαιώνουν τον επαγγελματικό διαχωρισμό ανάμεσα στα δύο

φύλα (Ντερμανάκης, 2005).

35

ΙΙ. ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΤΗΣ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΗΣ

ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ

ΣΕ ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ (ΣΕ ΑΣΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ)_

Στο χρονικό διάστημα 2000-2003, ο αριθμός των απασχολούμενων γυναικών

αυξήθηκε κατά 71.000 γυναίκες ή ποσοστιαία κατά 4,73% σε σχέση με τον

αριθμό των γυναικών που είχαν απασχόληση το έτος 2000. Συνολικά, 111.600

άτομα (άνδρες και γυναίκες) του εργατικού δυναμικού βρήκαν απασχόληση,

δηλαδή οι απασχολούμενοι σε σχέση με το 2000 αυξήθηκαν κατά 2,76%.

Το έτος 2000, το σύνολο των απασχολούμενων στην Ελλάδα ανήλθε σε

3.992.300 άτομα, καλύπτοντας έτσι το 89,05% του εργατικού δυναμικού της

χώρας. Από το σύνολο αυτό, 1.502.000 είναι γυναίκες (οι απασχολούμενες

αποτελούν το 83,42% των γυναικών που ανήκουν στο εργατικό δυναμικό), και

2.490.300 είναι άνδρες (σε ποσοστό είναι το 92,83% των ανδρών που

ανήκουν στο εργατικό δυναμικό. Συνεπώς, παρατηρούμε ότι οι γυναίκες

συμμετέχουν στην απασχόληση σε ποσοστό 37,62% επί του συνόλου των

απασχολούμενων και αντιστοίχως, οι άνδρες συμμετέχουν σε ποσοστό

62,38%.

Το έτος 2003, το σύνολο των απασχολούμενων παρουσίασε αύξηση,

αγγίζοντας τους 4.103.900 απασχολούμενους, αριθμός που εκφράζεται σε

ποσοστό 91,06 επί του συνόλου του εργατικού δυναμικού της χώρας. Από

αυτούς 1.573.000 είναι γυναίκες (σε ποσοστό 86,39% επί του συνολικού

αριθμού των γυναικών που ανήκουν στο εργατικό δυναμικό) και 2.530.900

είναι άνδρες (σε ποσοστό 94,22 επί του συνόλου των ανδρών που ανήκουν

στο εργατικό δυναμικό). Η ποσοστιαία συμμετοχή των γυναικών στην

απασχόληση είναι 38,33% και των ανδρών 61,67%.

Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, το χάσμα μεταξύ της απασχόλησης των

γυναικών και των ανδρών κατά το 1999, στην Ελλάδα και στην ηλικιακή

ομάδα των 15-24 ήταν 9,8%, και το 2003 σημείωσε αύξηση που άγγιξε το

11,00%, ενώ στην ηλικιακή ομάδα των 25-54 ήταν 36,6% για το 1999 και 32,8

για το 2003. Αναφορικά με την εκπαίδευση, στην χαμηλή βαθμίδα

εκπαίδευσης παρατηρούμε χάσμα ανάμεσα στα δύο φύλα που εκφράζεται με

36

ποσοστό 34,6% για το 1999 και 34% για το 2003. Στην μεσαία βαθμίδα

εκπαίδευσης, τα υπολογίζουν ποσοστό 29,3% για το έτος 1999 και 28,1 % για

το έτος 2003. Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, τα αντίστοιχα ποσοστά είναι

12,9% για το 1999 και 10,2% για το 2003.

Αναφορικά με την ανεργία, επίσης παρατηρούνται σημαντική ανισορροπία

μεταξύ ανδρών και γυναικών. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με στοιχεία της

Eurostat, το ποσοστό ανεργίας των ανδρών διαμορφώθηκε στο 5,9%,

μειωμένο από το αντίστοιχο του 2002 (6,6%), ενώ των γυναικών σε 14,2,

μειωμένο και αυτό από το αντίστοιχο του 2002 (15,0), αλλά υψηλότερο από

το αντίστοιχο ευρωπαϊκό μέσο όρο (9,0%). Το ποσοστό της μακροχρόνιας

ανεργίας το 2003 διαμορφώθηκε στα ίδια επίπεδα με αυτό του 2002 (5.1%),

και ειδικότερα υπολογίζεται σε 2,8% για τους άνδρες και 8,4% για τις

γυναίκες, υψηλότερο για μία ακόμη φορά από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο

(3,3%).

Πιο συγκεκριμένα, τα στοιχεία της ΕΣΥΕ12 ανά περιφέρεια μας δείχνουν τα

παρακάτω: για την Ανατολική Μακ/νία και Θράκη, οι απασχολούμενες

γυναίκες ήταν 91.357, για την Κεντρική Μακ/νία 268.700, για την Δυτική

Μακ/νία 33.325, για την Ήπειρο 45.523, για την Θεσσαλία 92.486, για τα

Ιόνια Νησιά 31.866, για την Δυτική Ελλάδα 90.918, για την Στερεά Ελλάδα

και Εύβοια 72.435, για την Πελοπόννησο 88.583, για το Βόρειο Αιγαίο

20.841, για το Νότιο Αιγαίο 40.559, για την Κρήτη 101.653 και τέλος για την

Αττική 594.761.

Η πρόβλεψη ανεργίας μεταξύ ανδρών και γυναικών στη χώρα μας, ήταν για

το 1999 10,00%, ενώ το 2003 μειώθηκε σε 8,3%. Αντίστοιχα, η διαφορά των

πιθανοτήτων απασχόλησης μεταξύ ανδρών και γυναικών στη χώρα μας για το

1999 ήταν 30,2,0%, ενώ το 2003 μειώθηκε σε 28,6%.

12 Στοιχεία Β’τριμήνου 2003

37

ΣΕ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

Τα ποσοστά της πρόβλεψης ανεργίας στις χώρες των 25 της Ε.Ε για το έτος

2004 και ανά επίπεδο εκπαίδευσης ήταν: για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση

το ποσοστό ήταν 11,7%, για την δευτεροβάθμια εκπαίδευση το ποσοστό

ανήλθε στο 8,5%, ενώ για την τριτοβάθμια εκπαίδευση το ποσοστό

διαμορφώθηκε στο 4,8%. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα ποσοστά αυτά ήταν

κατάτι αυξημένα και για όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης από τα αντίστοιχα

του 2003.

Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, το χάσμα στην απασχόληση μεταξύ

γυναικών και ανδρών για το έτος 1999, στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 15 και

στην ηλικιακή ομάδα των 15-24, ήταν 7%, ενώ για το έτος το 2003 μειώθηκε

στο 5,80%. Αντίστοιχα, στην ηλικιακή ομάδα των 25-54 ήταν 21,8% για το

1999 και 18,7 για το 2003. Αναφορικά με το επίπεδο εκπαίδευσης μεταξύ των

δυο φύλων, στην χαμηλή βαθμίδα εκπαίδευσης παρατηρείται χάσμα της

τάξης του 25,5% για το 1999 και 23,60% για το 2003. Στην μεσαία βαθμίδα

εκπαίδευσης, τα στοιχεία δίνουν 14,6% για το έτος 1999 και 12,7 % για το έτος

2003. Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, το ποσοστό αγγίζει το 8,8% για το 1999

και το 7.4% για το 2003.

Η διαφορά της πρόβλεψης ανεργίας μεταξύ ανδρών και γυναικών στις χώρες

της Ε.Ε. των 25, ήταν 2,7% για το 1999, ενώ το 2003 μειώθηκε σε 1.7%.

Αντίστοιχα, η διαφορά αυτή μεταξύ ανδρών και γυναικών στις χώρες της Ε.Ε.

των 15 για το έτος 1999 ήταν 18,0%, ενώ το 2003 μειώθηκε σε 15,7%.

ΤΟ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Οι πολιτικές για την ισότητα των φύλων στις εργασιακές σχέσεις

απασχόλησαν για πρώτη φορά το Κοινοτικό Δίκαιο το 1957, με την υπογραφή

της Συνθήκης της Ρώμης, και ειδικότερα με την θέσπιση του άρθρου 11913, το

οποίο αφορούσε στην ίση αμοιβή ανδρών και γυναικών για εργασία ίσης

13 Το άρθρο αυτό αποτέλεσε τη βάση για την νομική κατοχύρωση της ισότητας στις εργασιακές σχέσειςτην δεκαετία του 1970 με την υιοθέτηση 5 Ευρωπαϊκών οδηγιών, Βλ. Στρατηγάκη Μ. 2002, «ΟιΠολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ισότητα των φύλων στην αγορά εργασίας, στο: Εργασία2002. Εξελίξεις, Αναλύσεις, Τεκμηρίωση, Αφιέρωμα:Εργασιακές Σχέσεις, Ινστιτούτο ΑστικούΠεριβάλλοντος και Ανθρωπίνου Δυναμικού, Πάντειο Πανεπιστήμιο, Αθήνα, σσ 193-203

38

αξίας, εγκαινιάζοντας έτσι, την πολιτική ισότητας της τότε Ευρωπαϊκής

Οικονομικής Κοινότητας (Ε.Ο.Κ.).

Μετά την Συνθήκη της Ρώμης, οι κυριότερες πρωτοβουλίες που σχετίζονται

με τις κοινοτικές πολιτικές για την απασχόληση, είναι ο Κανονισμός Ε.Κ.Τ.

(1960)14, ή Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (1986), ο Κοινοτικός Χάρτης των

Θεμελιωδών Κοινωνικών Δικαιωμάτων των Εργαζομένων (1989), η Συνθήκη

του Μάαστριχ (1992), η Λευκή Βίβλος για την Ανάπτυξη, Ανταγωνιστικότητα

και Απασχόληση (1993),15 και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Έσσεν (1994).

Βάσει των δύο τελευταίων, η ευρωπαϊκή στρατηγική για την απασχόληση

λαμβάνει ιδιαίτερη μέριμνα αναφορικά με την ανεργία των ευπαθών

κοινωνικά ομάδων, ενώ οι γυναίκες συμπεριλαμβάνονται στις ομάδες αυτές.

Το 1997, υπεγράφη η Συνθήκη του Άμστερνταμ, η οποία ενίσχυσε σημαντικά

την νομική βάση για τα δικαιώματα των γυναικών. Η Συνθήκη αυτή, επέφερε

σημαντική πρόοδο όσον αφορά στα δικαιώματα των γυναικών, πρώτον με την

εφαρμογή της διαδικασίας συναπόφασης στον τομέα της ισότητας ανδρών

και γυναικών, και δεύτερον με την θέσπιση άρθρων για την θετική διάκριση

στην αγορά εργασίας (άρθρο 141) και για την διάκριση με βάση το φύλο

(άρθρο 13)16. Η Συνθήκη του Άμστερνταμ έθεσε και το πλαίσιο λειτουργίας

της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Απασχόληση (ΕΣΑ).

Η ΕΣΑ17, που υιοθετήθηκε για πρώτη φορά το 1994 στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο

του Έσσεν, υποχρεώνει τις χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να

διαμορφώνουν την εθνική πολιτική για την απασχόληση σύμφωνα με κάποιες

κοινές κατευθυντήριες γραμμές, οι οποίες συνοψίζονται σε 4 βασικούς

πυλώνες:

Βελτίωση απασχολησιμότητας

Ανάπτυξη επιχειρηματικότητας

Ενίσχυση της προσαρμοστικότητας των επιχειρήσεων και των

εργαζομένων

Ενδυνάμωση των μέτρων για την ισότητα των φύλων

14 Bλ. Πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, http:/www.esfhellas.gr/index.asp?lang=0&node=5115 Bλ. http:/www.europa.eu.int/en/record/white/c93700/contents.html 16 Βλ. Οδηγίες χρήσης για την εν λόγω Συνθήκη: http://europa.eu.int/scadplus/leg/el/lvb/a12000.htm17 Βλ. http :// europa . eu . int ./ comm / employmentsocial / firsttimel . html και Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2004,Περισσότερες και καλύτερες θέσεις απασχόλησης για όλους. Η ευρωπαϊκή στρατηγική για τηναπασχόληση, Γενική Διεύθυνση Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων, Λουξεμβούργο:Υπηρεσία Επίσημων Εκδόσεων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.

39

Η αναγόρευση της ισότητας των ευκαιριών στα δύο φύλα ως τέταρτου

πυλώνα, αποτελεί την πρώτη πράξη της διαδικασίας ενσωμάτωσης της

διάστασης της ισότητας των φύλων, σε όλους τους τομείς της πολιτικής

(gender mainstreaming). Το 1999, καθίσταται υποχρεωτική η ενσωμάτωση

της διάστασης του φύλου και στους άλλους τρεις πυλώνες της ΕΣΑ.

Το περιεχόμενο των κατευθυντήριων Γραμμών καταγράφεται πλέον στα

ΕΣΔΑ (Εθνικά Σχέδια για την Απασχόληση) τα οποία και περιγράφουν τις

πολιτικές απασχόλησης κάθε χώρας μέλους. Το πλαίσιο της ΕΣΑ προβλέπει

ακόμα την διαδικασία αξιολόγησης των ΕΣΔΑ, τα αποτελέσματα της οποίας

περιλαμβάνονται στην Ενιαία Έκθεση για την Απασχόληση. Από το 2000 και

μετά, το Συμβούλιο εκδίδει «Συστάσεις» στα κράτη μέλη, προκειμένου να

επισημαίνονται έγκαιρα καθυστερήσεις και αποκλίσεις από το πλαίσιο των

Κατευθυντήριων Γραμμών.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβόνας τον Μάρτιο του 2000 εισήγαγε

κάποιους ποσοτικούς στόχους για την ΕΣΑ: μέχρι το 2010, το ποσοστό της

πλήρους απασχόλησης πρέπει να αγγίξει το 70% και για τις γυναίκες το 60%.

Ως αποτέλεσμα, οι Κατευθυντήριες Γραμμές έδιναν μεγαλύτερη έμφαση στις

ενεργητικές πολιτικές για την απασχόληση. Η έμφαση αυτή έγινε ισχυρότερη

με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον Μάρτιο του 2002 στην

Βαρκελώνη.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε το 2002 σε μια αποτίμηση και

αξιολόγηση της ΕΣΑ. Ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα της ΕΣΑ ήταν η

βελτίωση της Ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας, με την δημιουργία περίπου 10

εκατομμυρίων θέσεων εργασίας, από τις οποίες 6 εκατομμύρια

αντιστοιχούσαν σε γυναίκες. Μεταξύ του 1997 και του 2001, η απασχόληση

αυξήθηκε από 157,5 σε 167,8 εκατομμύρια, ενώ η ανεργία μειώθηκε από 17,0

σε 12,9 εκατομμύρια.

Μετά την αξιολόγηση η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τον Ιανουάριο του

2003 πρόταση για αναθεώρηση της ΕΣΑ και για επαναπροσδιορισμό των

πυλώνων. Τρεις νέοι στόχοι αναδείχθηκαν : η πλήρης απασχόληση, η

ποιότητα και η παραγωγικότητα της εργασίας, η συνοχή και η καλή

διακυβέρνηση ως προς την αγορά εργασίας. Οι τέσσερις πυλώνες

αντικαταστάθηκαν από τρεις βασικούς προσανατολισμούς ή Κατευθυντήριες

Γραμμές:

40

1. Πλήρης Απασχόληση

2. Βελτίωση της ποιότητας και της παραγωγικότητας στην

εργασία

3. Ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και ενσωμάτωσης

Οι Ειδικές Κατευθυντήριες Γραμμές είναι δέκα και αφορούν σε:

Βοήθεια προς ανέργους και άεργους για εξεύρεση εργασίας και

εφαρμογή μέτρων πρόληψης της μακροχρόνιας ανεργίας

Ενθάρρυνση επιχειρηματικού πνεύματος και δημιουργία

ευνοϊκού επιχειρηματικού περιβάλλοντος, με σκοπό την

δημιουργία νέων και καλύτερων θέσεων εργασίας

Προώθηση της προσαρμοστικότητας και της κινητικότητας

στην αγορά εργασίας

Προώθηση της ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού και της

δια βίου μάθησης

Αύξηση της προσφοράς εργασίας και παράταση του

επαγγελματικού βίου

Ισότητα των φύλων

Προώθηση της ένταξης και καταπολέμησης των διακρίσεων

έναντι των ατόμων που βρίσκονται σε μειονεκτική θέσης στην

αγορά εργασίας

Προώθηση της ελαστικότητας της εργασίας μέσω κινήτρων

ώστε να καταστεί αυτή οικονομικά συμφέρουσα

Μετατροπή της αδήλωτης εργασίας σε κανονικής μορφής

απασχόληση

Μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων στην απασχόληση

Σε εθνικό επίπεδο, η αρχή της ισότητας, καθιερώθηκε στη Ελλάδα με το

Σύνταγμα του 1975 (άρθρο 4) και εξειδικεύτηκε με το άρθρο 22 (παράγραφος

1β), /όπου προβλέπεται ίση αμοιβή για εργασία ίσης αξίας, ανεξαρτήτως

φύλου ή άλλων διακρίσεων. Την δεκαετία του 1980, κατοχυρώνεται με νόμους

η ισότητα των δύο φύλων στην απασχόληση, και ειδικότερα με τους νόμους

1423/1984, 1424/1984 και 1426/1985.

41

Εξάλλου, με τους νόμους 1414/1984, 1302/1982 και 1483/1984, οι γυναίκες

εργαζόμενες απέκτησαν για πρώτη φορά δικαίωμα ίσης μεταχείρισης στην

απασχόληση, στην επαγγελματική εξέλιξη, στις μισθολογικές παροχές, στις

συνθήκες εργασίας, στον επαγγελματικό προσανατολισμό και στην κοινωνική

ασφάλιση. Επιπρόσθετα, απέκτησαν το δικαίωμα για άδεια και επίδομα

μητρότητας καθώς και για επιδόματα γάμου.

Το νομοθετικό πλαίσιο βελτιώθηκε με την θεώρηση του Συντάγματος του

2001 και την λήψη μέτρων που βοήθησαν στην εξάλειψη των διακρίσεων εις

βάρος των γυναικών. Πιο συγκεκριμένα, με την τροποποίηση του άρθρου 116

παρ. 2 του Ελληνικού Συντάγματος καταργήθηκαν οι «αποκλίσεις» από την

αρχή της ισότητας των φύλων και η πολιτεία υποχρεώθηκε στην λήψη

θετικών μέτρων υπέρ των γυναικών για την πραγματική εφαρμογή της αρχής

της ισότητας των φύλων σε όλους τους τομείς.

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΣΕ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει διαμορφώσει μια σειρά από αποφάσεις που

αφορούν σε νομικά κείμενα και αναφέρονται στη ισότητα μεταξύ ανδρών και

γυναικών στον τομέα της απασχόλησης. Οι αποφάσεις αυτές συνδέονται με

θέματα όπως:

Ίσες ευκαιρίες πρόσβασης στην απασχόληση, στην ένταξη, στην

επανένταξη, στην επαγγελματική κατάρτιση, τις συνθήκες εργασίας κα

στην προστασία της αξιοπρέπειας στην εργασία

Προώθηση θετικών δράσεων υπέρ των γυναικών

Άδειες μητρότητας

Ίση μεταχείριση σε θέματα κοινωνικής ασφάλισης

Ίση αμοιβή για εργασία ίσης αξίας

Συμπληρωματικά με τα νομικά αυτά κείμενα, η Ευρωπαϊκή Ένωση, κατά το

διάστημα 1982-2002 υλοποίησε τέσσερα Μεσοπρόθεσμα Κοινοτικά

Προγράμματα Δράσης, τα οποία είχαν ως στόχο την προώθηση της ισότητας

42

των δύο φύλων στην απασχόληση. Οι δύο κύριοι στόχοι των προγραμμάτων

ήταν:

Ο περιορισμός του διαχωρισμού των φύλων στην αγορά εργασίας.

Ειδικότερα, για την μείωση αυτού του φαινομένου, στο δεύτερο

πρόγραμμα, δόθηκε έμφαση στην προώθηση της εκπαίδευσης και της

κατάρτισης κυρίως στις νέες τεχνολογίες και στο τρίτο πρόγραμμα

στην ενίσχυση δράσεων για την εκπαίδευση, την επαγγελματική

κατάρτιση, την ενίσχυση της γυναικείας επιχειρηματικότητας.

Αναφορικά με το τέταρτο πρόγραμμα, προωθήθηκαν οι ισότητες

ευκαιριών σε μια μεταβαλλόμενη οικονομία κυρίως στους τομείς της

εκπαίδευσης, της επαγγελματικής κατάρτισης και της αγοράς

εργασίας.

Η συμφιλίωση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής18.

Με στόχο το παραπάνω ζήτημα, η Ευρωπαϊκή Ένωση επικεντρώνεται

στην σημασία του καταμερισμού της μη αμειβόμενης εργασίας, και

επιχειρεί να αντιμετωπίσει τον άνισο καταμερισμό της, αναπτύσσοντας

δράσεις μέσω των οποίων θα διευκολύνεται αυτός ο συνδυασμός,

ούτως ώστε η μη αμειβόμενη εργασία να μην αποτελεί εμπόδιο για την

συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας με όρους ισότιμους με

τους άνδρες. Στο πλαίσιο αυτό, εντάσσονται οι δυνατότητες για

ρύθμιση του χρόνου εργασίας και για τα δύο φύλα, η πρόσβαση σε

υπηρεσίες φροντίδας, και ενθάρρυνση των ανδρών για λήψη γονικής

άδειας.

Κατά την εκπόνηση της παρούσας μελέτης, υλοποιείται το πέμπτο

Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα Δράσης (2001-2005), του οποίου ο σχεδιασμός

βασίζεται στην προσέγγιση της καθημερινής ζωής των γυναικών. Η

στρατηγική του έχει σκοπό την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου σε όλες

τις κοινοτικές πολιτικές που επηρεάζουν το στόχο της ισότητας μεταξύ

γυναικών και ανδρών. Οι στόχοι του Προγράμματος είναι:

Η προώθηση της ισότητας των φύλων στην οικονομική ζωή, με

έμφαση στην ενίσχυση της χρήσης των πόρων των Διαρθρωτικών

Ταμείων για την προώθηση της ισότητας των δύο φύλων και στην

18 Βλ. επίσης : Κέντρο ερευνών για Θέματα Ισότητας, 2002, «Οδηγός Καλών Πρακτικών για τονσυνδυασμό οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής», Κ.Ε.Θ.Ι., Αθήνα.

43

προώθηση της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου σε όλες τις

πολιτικές που επηρεάζουν την θέση των γυναικών στην οικονομική

ζωή.

Η προώθηση της ισότητας των φύλων στην συμμετοχή στα κέντρα

λήψης οικονομικών και πολιτικών αποφάσεων19

Η προώθηση της ίσης πρόσβασης των δύο φύλων στα κοινωνικά

δικαιώματα, με την εφαρμογή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας.

Η προώθηση της ισότητας των δύο φύλων στην καθημερινή ζωή, όσον

αφορά σε ζητήματα ίσης μεταχείρισης, ίσων αμοιβών και

καταπολέμησης της βίας που συνδέεται με το φύλο.

Η προώθηση της αλλαγής των στερεοτύπων αναφορικά με τα δύο

φύλα, με την ευαισθητοποίηση σε θέματα ισότητας μεταξύ ανδρών και

γυναικών.

Για την μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων και την διαμόρφωση των

συνθηκών που θα εξασφαλίζουν την ανάπτυξη των περιφερειών, συστάθηκαν

τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά Ταμεία (Ε.Δ.Τ.), τα οποία αποτελούν πηγή

χρηματοδότησης για την περιφερειακή ανάπτυξη και την ενοποίηση της

αγοράς εργασίας.

Εξ’ αυτών, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (Ε.Κ.Τ.), 20αποτελεί το κύριο

όργανο μέσω του οποίου η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηματοδοτεί τους στόχους της

στον τομέα της πολιτικής για την απασχόληση. Τα προγράμματα του

Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου, καταρτίζονται από την Ευρωπαϊκή

Επιτροπή και τα κράτη μέλη και υλοποιούνται μέσω δημοσίων και ιδιωτικών

οργανισμών.

Η πρώτη απόπειρα κοινοτικής νομοθεσίας για την ισότητα των φύλων και τα

Διαρθρωτικά Ταμεία πραγματοποιήθηκε με το Ψήφισμα του Συμβουλίου της

22ας Ιουνίου 1994 για την «προώθηση της ισότητας ευκαιριών για άνδρες και

γυναίκες μέσω των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών Ταμείων» (94/C, 231/01).

Από το 1999, στόχος των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών Ταμείων ήταν η ένταξη

της διάστασης του φύλου (gender mainstreaming) στο σύνολο των πολιτικών,

μέτρων και προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από τα Ευρωπαϊκά

19 Για την επίτευξη του στόχου αυτού, η Επιτροπή προτείνει την αξιολόγησης της σύνδεσηςεκπαίδευσης και κατάρτισης με την επαγγελματική ζωή, καθώς και την πρόσληψη γυναικών σε θέσειςδιευθυντικών στελεχών20 Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το Ε.Κ.Τ., βλ.http://wwweuropa.eu.int/comm/employment_sociales/esf2000/index.htm

44

Διαρθρωτικά Ταμεία καθώς και η εφαρμογή θετικών δράσεων υπέρ των

γυναικών.

Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Απασχόληση, έπαιξε σημαντικό ρόλο για

την αλλαγή της πολιτικής των Διαρθρωτικών Ταμείων. Η αναθεώρηση των

Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών Ταμείων εμπεριέχει την δέσμευση για την ένταξη

της διάστασης του φύλου σε κάθε μέτρο, ενέργεια και πράξη, καθώς και για

τον περιορισμό των ανισοτήτων και την διευκόλυνση της πρόσβασης των

γυναικών στην αγορά εργασίας.

Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο - ως το κύριο όργανο χρηματοδότησης μέσω

του οποίου η Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχει στήριξη για την ανάπτυξη των

δεξιοτήτων του πληθυσμού και κατά συνέπεια για τη βελτίωση των

προοπτικών για την εργασία- , για την περίοδο 2000-2006, στηρίζει μέτρα

για την πρόληψη και καταπολέμηση της ανεργίας κα την ανάπτυξη

ανθρώπινου δυναμικού και κοινωνικής ένταξης στην αγορά εργασίας.

Στην Ελλάδα, ο πρώτος δημόσιος μηχανισμός ισότητας δημιουργήθηκε την

δεκαετία του 1980. Το 1982 συστάθηκε η θέση Ειδικού Συμβούλου για θέματα

ισότητας του Πρωθυπουργού, ενώ το ίδιο διάστημα ιδρύθηκε το Συμβούλιο

Ισότητας των Δύο Φύλων. Με το Νόμο 1558/1985, συστήνεται η Γενική

Γραμματεία Ισότητας (ΓΓΙ), η οποία στην αρχή υπαγόταν στο Υπουργείο

Προεδρίας της Κυβέρνησης και μετά στο Υπουργείο <εσωτερικών, Δημόσιας

Διοίκησης και Αποκέντρωσης. Η Γενική Γραμματεία Ισότητας συνιστά τη

μόνη δημόσια υπηρεσία που έχει ως κύριο στόχο την προώθηση και

κατοχύρωση της νομικής και ουσιαστικής ισότητας των δύο φύλων σε όλες τις

εκφάνσεις της πολιτικής, κοινωνικής, οικονομικής και πολιτιστικής ζωής21.

Η πολιτική της Γενικής Γραμματείας Ισότητας ασκείται κυρίως με :

Νομοθετικό έργο που αφορά στην εξάλειψη των διακρίσεων και στην

προώθηση της ισότητας

Ανάληψη και εφαρμογή πολιτικών και δράσεων για την προώθηση της

ισότητας.

Οι δράσεις της Γενικής Γραμματείας Ισότητας στον τομέα της απασχόλησης

εντάσσονται από το 1998 στα ΕΣΔΑ, το οποίο η Ελλάδα συντάσσει ως κράτος

μέλος της Ε.Ε., στο πλαίσιο της Ε.Σ.Α. Οι δράσεις αυτές αφορούν στην

21 Βλ. Γενική Γραμματεία Ισότητας (2001), Οδηγός Υπηρεσιών: Ισότητα, Ανάπτυξη, ειρήνη, Γ.Γ.Ι.,Υπουργείο Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, Αθήνα

45

ενσωμάτωση της διάστασης της οπτικής του φύλου σε όλα τα μέτρα, αλλά,

κυρίως στο τέταρτο πυλώνα, που περιλαμβάνει θετικές δράσεις για :

Την εξάλειψη των διακρίσεων μεταξύ ανδρών κα γυναικών στην αγορά

εργασίας

Το συνδυασμό της οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής

Την διευκόλυνση της ένταξης και επανένταξης των γυναικών στην

ενεργό οικονομική ζωή και

Την ενίσχυση της ένταξης των ευπαθών ομάδων.

Σύμφωνα με τις εθνικές προτεραιότητες σχετικά με τους άξονες δράσης για

την ισότητα των φύλων για την περίοδο 2004-2008, η Γενική Γραμματεία

Ισότητας σχεδιάζει μια στρατηγική παρέμβαση για την ανάδειξη των θεμάτων

ισότητας ανδρών και γυναικών. Μεταξύ άλλων, προτεραιότητα θα δοθεί

στους ακόλουθους άξονες ειδικών δράσεων:

Καταπολέμηση της έλλειψης ισότητας στην αγορά εργασίας και στις

εργασιακές σχέσεις

Καταπολέμηση των στερεοτύπων για το ρόλο του φύλου μέσω της

εκπαίδευσης

Καταπολέμηση της βίας εναντίον γυναικών

Ενίσχυση της συμμετοχής γυναικών στα κέντρα λήψης αποφάσεων

Αναφορικά με τα παραπάνω, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με αξιολογήσεις της22,

διαπιστώνει ότι η ενίσχυση της γυναικείας απασχόλησης στην Ελλάδα δεν

συνοδεύεται από μείωση της ανισότητας των δύο φύλων στην αγορά εργασίας

και στην ανεργία. Ο διαχωρισμός των δύο φύλων εντοπίζεται κυρίως στο θέμα

των μισθών, στην συμμετοχή σε κλάδους οικονομικής δραστηριότητας, καθώς

και σε επιμέρους επαγγέλματα και στην ίδια την επαγγελματική εξέλιξη.

Για την αντιμετώπιση των παραπάνω ζητημάτων, η Γενική Γραμματεία

Ισότητας σκοπεύει να επισπεύσει την υλοποίηση όλων των μέτρων και των

ενεργειών του Γ Κ.Π.Σ, που αφορούν στις γυναίκες, στο πλαίσιο του

Επιχειρησιακού Προγράμματος «Απασχόληση και Επαγγελματική

Κατάρτιση» και του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα».

Οι εθνικές πολιτικές για την ισότητα των φύλων επηρεάστηκαν από τις

πολιτικές και τις δράσεις της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, οι οποίες έπαιξαν

22 Κοινές Εκθέσεις για την απασχόληση 1998-2002 και Συστάσεις 2000/164/ΕΚ, 2001/64/ΕΚ,2002/178/ΕΚ του Συμβουλίου σχετικά με την εφαρμογή των πολιτικών των κρατών μελών για τηναπασχόληση.

46

σημαντικό ρόλο και ενίσχυσαν την πολιτική νομιμότητα των εθνικών

πολιτικών, καθώς στην Ελλάδα, η πολιτική για την ισότητα αναπτύχθηκε

ταυτόχρονα με την ένταξή της χώρας στην ΕΟΚ. Η ενσωμάτωση της

διάστασης του φύλου στις πολιτικές απασχόλησης συνιστά υποχρέωση των

κρατών μελών της Ε.Ε. και προς αυτή την κατεύθυνση πραγματοποιήθηκαν

πολλές αλλαγές στις εθνικές πολιτικές απασχόλησης, ώστε να υπάρχει

σύγκλιση με τους στόχους της Ε.Ε. Η ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου

έχει γενικευτεί, ενώ νέα ζητήματα έχουν τεθεί ως στόχοι, όπως για

παράδειγμα, η δια βίου μάθηση και η ποιότητα στην εργασία.

Ένα από τα προγράμματα που αφορούν στην ισότητα, είναι το Εθνικό Σχέδιο

Δράσης για την Ισότητα. Το πρόγραμμα αυτό περιλαμβάνει την στρατηγική

της χώρας μας για την ένταξη των πολιτικών ισότητας σε όλους τους τομείς

δράσης (gender mainstreaming). Κύριο έργο του προγράμματος είναι ο

καθορισμός των στόχων για την πραγματοποίηση πολιτικών ισότητας καθώς

και των μέτρων και των ενεργειών που πρέπει να γίνουν για την επίτευξη των

στόχων αυτών. Οι στόχοι είναι οι εξής:

Η προώθηση της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών στην

οικονομική ζωή. Πιο συγκεκριμένα, στοχεύει στην εξασφάλιση της

συμμετοχής των γυναικών σε περισσότερες και καλύτερες θέσεις

εργασίας, στην επιδίωξη της συμμετοχής των γυναικών στην πλήρη

απασχόληση και στην εκούσια συμμετοχή των ανδρών και των

γυναικών στην μερική απασχόληση.

Η προώθηση της ίσης συμμετοχής στον πολιτικό κοινωνικό και

οικονομικό τομέα

Η προώθηση της ίσης πρόσβασης κα ίσης εφαρμογής των κοινωνικών

δικαιωμάτων για άνδρες και γυναίκες

Η προώθηση της αλλαγής των στερεοτύπων για τους ρόλους των

φύλων με δράσεις για τον συνδυασμό οικογενειακής και

επαγγελματικής ζωής, για τα πρότυπα που προβάλλονται από τα

Μ.Μ.Ε., και με ευαισθητοποίηση στον τομέα της εκπαίδευσης.

Τα κύρια μέσα για την εφαρμογή του εν λόγω προγράμματος είναι:

Το Γ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης

Οι κοινοτικές πρωτοβουλίες και τα υπόλοιπα κοινοτικά

προγράμματα

47

Η κοινοτική στρατηγική για την ισότητα των φύλων

Εθνικές δράσεις

Η ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου αποτυπώνεται στα Ετήσια Σχέδια

Δράσης για την Απασχόληση (ΕΣΔΑ). Τα ΕΣΔΑ, αποτελούν την

ολοκληρωμένη εθνική πολιτική για την απασχόληση, η οποία βασίζεται σε

στόχους εξειδικευμένους και ποσοτικοποιημένους. Κάθε κράτος μέλος της

Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκπονεί το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Απασχόληση,

το οποίο έχει ετήσια διάρκεια και αποτελεί το βασικό εργαλείο για τον

συντονισμό της σύνδεσης των εθνικών στόχων όπως αυτοί εκφράζονται με

βάση τους στόχους και τις κατευθυντήριες γραμμές που διατυπώνονται από

την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Απασχόληση.

Κύριος χρηματοδότης του ΕΣΔΑ είναι το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, έτσι

ώστε να δημιουργείται μια σχέση μεταξύ της εφαρμογής του Γ Κοινοτικού

Πλαισίου και των ΕΣΔΑ.

Σε όλα τα ΕΣΔΑ, μέχρι και το πλέον πρόσφατο του 2004, παρατηρείται ότι

ως προς την απασχόληση των γυναικών, έχει δρομολογηθεί μια στρατηγική

που σκοπό έχει την αλλαγή των στερεοτύπων στην οργάνωση της εργασίας. Η

στρατηγική αυτή επικεντρώνεται σε τρεις άξονες:

Την ενσωμάτωση της διάστασης των ίσων ευκαιριών ανάμεσα στα δύο

φύλα σε όλες τις πολιτικές

Την εξάλειψη των ανασταλτικών παραγόντων που κάνουν τις γυναίκες

να απέχουν από την αγορά εργασίας

Τις ολοκληρωμένες παρεμβάσεις υπέρ των γυναικών που απειλούνται

από κοινωνικό αποκλεισμό.

Οι δράσεις που έχουν ως στόχο την πραγματοποίηση των παραπάνω,

περιλαμβάνουν δημιουργίες δομών για την φύλαξη παιδιών, ψυχοκοινωνική

στήριξη, επαγγελματικό προσανατολισμό κ.α. Παρακάτω θα αναφερθούμε

πιο αναλυτικά στο ΕΣΔΑ του 2004.

Το ΕΣΔΑ του 200423 καθορίζει το πλαίσιο της Εθνικής πολιτικής για την

απασχόληση και αποτελεί μια έκθεση προόδου στη βάση του ΕΣΔΑ του 2003.

Το κείμενο το οποίο ολοκληρώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2004 περιλαμβάνει:

Το πλαίσιο της εθνικής πολιτικής για την απασχόληση

23 Βλ.http://eurpoa.eu.int/comm/employment_social/employment_strategy/nap_2004/nap_2004el_el.pdf

48

Την αποτίμηση των μέτρων που υλοποιήθηκαν μέχρι την σύνταξη της

έκθεσης προόδου, συμπεριλαμβανομένων των αδυναμιών του ΕΣΔΑ

2003

Την επικαιροποίηση της πολιτικής και τα νέα μέτρα για την άρση των

συστάσεων

Την ενότητα για την διακυβέρνηση και τον ρόλο των κοινωνικών

εταίρων.

Κατά την διάρκεια του 2003 σημειώθηκε μια μικρή αύξηση του εργατικού

δυναμικού, που έφθασε σε ποσοστό συμμετοχής στο σύνολο του πληθυσμού

από 15-64 ετών το 63,9% σε σχέση με το 63,1% το 2002. Αντίστοιχα, το

ποσοστό απασχόλησης το 2003 ήταν 57,8% σε σχέση με το 56,7% του 2002,

ωστόσο χαμηλότερο από αυτό της Ευρωπαϊκής ένωσης, που ήταν 64,4%.

Η ανάλυση της απασχόλησης κατά φύλο αποκαλύπτει ένα μεγάλο χάσμα

μεταξύ των δύο φύλων, με τη διαφορά να φθάνει τις 30 ποσοστιαίες μονάδες

(72,4% για τους άνδρες και 43,8% για τις γυναίκες). Από την πλευρά των

ηλικιακών ομάδων, το ποσοστό απασχόλησης των νέων (15-24 ετών)

εμφανίζεται ιδιαίτερα χαμηλό (25,5% το 2003). Η μερική απασχόληση

παραμένει εξαιρετικά περιορισμένη κινούμενη στα επίπεδα του 2,3% για το

σύνολο του πληθυσμού, 1,4% για τους άνδρες και 3,2% για τις γυναίκες.24

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΣΥΕ, το ποσοστό της ανεργίας για το 2003

παρουσιάζει μείωση σε σχέση με το αντίστοιχο του 2002. Πιο συγκεκριμένα,

το ποσοστό της ανεργίας ανήλθε στο 9,3%, μειωμένο κατά 0,7 ποσοστιαίες

μονάδες από το 2002 (10% ) και υψηλότερο κατά 1,2 ποσοστιαίες μονάδες

από τον κοινοτικό μέσο όρο (8,1%). Στην ανάλυση κατά φύλο, προκύπτει και

μια μεγάλη διαφορά, καθώς το ποσοστό των ανδρών διαμορφώθηκε σε 5,9%

μειωμένο από το αντίστοιχο του 2002 (6,6%) και των γυναικών σε 14,2%,

μειωμένο από το αντίστοιχο του 2002 αλλά υψηλότερο από τον αντίστοιχο

μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (9,0%). Από την πλευρά των ηλικιακών

ομάδων, τα μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας παρατηρούνται στους νέους

ηλικίας 15-24, ενώ υψηλή παραμένει και η μακροχρόνια ανεργία η οποία

έφθασε στο 5,1% το 2003, όπως και το 2002. με τις γυναίκες στο 8,4% και

τους άνδρες στο 2,8%.

24 Στοιχεία Eurostat, βλ. ΕΣΔΑ 2004

49

Οι ευρωπαϊκοί στόχοι για την αγορά εργασίας έχουν ως εξής: το συνολικό

ποσοστό απασχόλησης καθορίζεται στο 67% για το 2005 και 70% για το 2010

(στόχος Λισσαβόνας), Το ποσοστό γυναικείας απασχόλησης θέτει ως στόχο το

57% για το 2005 και το 60% για το 2010. Σε σχέση με αυτούς τους στόχους, η

Ελλάδα το 2003 είχε συνολικό ποσοστό απασχόλησης 57,8%, ενώ το ποσοστό

της γυναικείας απασχόλησης ήταν 43,8%.

Η επιδίωξη της εθνικής πολιτικής για την απασχόληση σύμφωνα με το ΕΣΔΑ

2004 επικεντρώνεται στον περιορισμό των παραγόντων που δυσκολεύουν την

είσοδο των γυναικών και των νέων στην απασχόληση, στην αξιοποίηση των

ανεκμετάλλευτων «δεξαμενών» που εντοπίζονται κυρίως στις γυναίκες με

οικογένειες και στους νέους που σπουδάζουν παράλληλα με την εργασία τους,

στην βελτίωση της ελκυστικότητας της εργασίας, στην ανάδειξη ποικίλων

μορφών απασχόλησης, στην διεύρυνση των υποδομών φροντίδας για την

ενίσχυση της επαγγελματικής εξέλιξης των γυναικών και στην ενίσχυση της

ζήτησης διαφόρων μορφών και ειδικοτήτων εργασίας.

Στο πλαίσιο των παραπάνω έχουν ληφθεί μια σειρά από πρωτοβουλίες και

μεταρρυθμίσεις που ενεργούν σε τέσσερις τομείς:

Αύξηση της προσαρμοστικότητας των εργαζομένων και των

επιχειρήσεων π.χ. επέκταση μερικής απασχόλησης στον ιδιωτικό και

δημόσιο τομέα

Προσέλκυση περισσότερων ατόμων στην αγορά εργασίας,

καθιστώντας την εργασία πραγματική επιλογή για όλους π.χ.

δημιουργία κινήτρων για αύξηση της απασχόλησης των γυναικών,

νέων ηλικιωμένων, ΑΜΕΑ

Μεγαλύτερη επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο και την δια βίου

μάθηση π.χ. επιμήκυνση της διάρκειας των προγραμμάτων απόκτησης

εργασιακής εμπειρίας

Ποιότητα και παραγωγικότητα της εργασίας π.χ. επαγγελματική

ικανοποίηση, υγιεινή και ασφάλεια στην εργασία, καταπολέμηση των

διακρίσεων στην αγορά εργασίας κ.λ.π

Αναφορικά με την αποτίμηση των Κατευθυντήριων Γραμμών, και πιο

συγκεκριμένα για την Κ.Γ. 2, υπογραμμίζεται η ανάγκη δημιουργίας θέσεων

απασχόλησης με την βελτίωση της επιχειρηματικότητας και τα μέτρα

50

εστιάζονται στην δημιουργία νέων επιχειρήσεων και στην αύξηση της

απασχόλησης των ήδη υφισταμένων επιχειρήσεων. Ο Ο.Α.Ε.Δ. σε συνεργασία

με τη Γ.Γ.Ι. υλοποιεί ειδικά προγράμματα γυναικείας επιχειρηματικότητας.

Στην ΚΓ4 σχετικά με την προώθηση της ανάπτυξης της δια βίου μάθησης

επισημαίνεται ότι στην Ελλάδα, στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση

παρατηρείται μεγάλη και αυξανόμενη συμμετοχή, σε αντίθεση με την

συμμετοχή του εργατικού δυναμικού στα προγράμματα εκπαίδευσης και

κατάρτισης. Για το λόγο αυτό, το Υπουργείο Απασχόλησης και Κοινωνικής

Προστασίας, πρόκειται να προωθήσει την άμεση σύνδεση των ενεργειών

επαγγελματικής κατάρτισης με την απασχόληση.

Σχετικά με την Κ.Γ.5, επισημαίνεται ότι το ποσοστό συμμετοχής του

εργατικού δυναμικού στην χώρα μας παρουσιάζει μείωση, η οποία είναι πιο

έντονη στα ποσοστά συμμετοχής των ανδρών και οφείλεται στην μεγαλύτερη

παραμονή των νέων στο εκπαιδευτικό σύστημα. Το ποσοστό συμμετοχής των

γυναικών παρουσιάζεται υψηλότερο στις νεαρές ηλικίες και χαμηλό στις

μεγαλύτερες ηλικίες.

Στην Κ.Γ.6 σημειώνεται ότι το ποσοστό συμμετοχής των γυναικών έναντι των

ανδρών είναι χαμηλότερο στους τομείς του εργατικού δυναμικού, της

απασχόλησης, της ανεργίας, της μακροχρόνιας ανεργίας και στις

μισθολογικές διαφορές. Τα μέτρα που στοχεύουν στην μείωση αυτών των

διαφορών, εστιάζουν κυρίως σε προγράμματα ενίσχυσης της γυναικείας

απασχόλησης και στην εξασφάλιση φροντίδας των παιδιών και των

ηλικιωμένων.

Στην Κ.Γ.8, παρουσιάζεται η κατάσταση σχετικά με τα αντικίνητρα της

απασχόλησης, δηλαδή των φορολογικών συστημάτων και των συστημάτων

πρόνοιας και προβλέπεται βελτίωσή τους.

Όπως προαναφέρθηκε, ένα από τα μέσα για την εφαρμογή των

προγραμμάτων και των δράσεων, είναι το Γ’ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης. Τα

Κ.Π.Σ. αποτελούν προγράμματα χρηματοδότησης της Ε.Ε., με στόχο την

οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή, μέσα από πολιτικές

καταπολέμησης της ανεργίας και των κοινωνικών ανισοτήτων25. Οι πολιτικές

αυτές αφορούν και στο θέμα της ισότητας των δύο φύλων, διάσταση

25 Βλ. http://www.infosoc.gr/content/downloads/KEF7_o.pdf

51

υποχρεωτική για την εφαρμογή των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων που

χρηματοδοτούνται από το Γ’ Κ.Π.Σ.

Η προώθηση των ίσων ευκαιριών μεταξύ ανδρών και γυναικών αποτελεί μια

αρχή , από την οποία διαπνέεται όλο το Κ.Π.Σ. Για την επίτευξη του στόχου

αυτού, διαμορφώνεται μια στρατηγική ισότητας των δύο φύλων και

λαμβάνονται συγκεκριμένα μέτρα για την βελτίωση της πρόσβασης και της

συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας.

Ένα από τα Επιχειρησιακά Προγράμματα που χρηματοδοτείται από το Γ

Κ.Π.Σ. 2000-2006 και ανήκει στο ΥΠΕΠΘ, είναι το Ε.Π. «Εκπαίδευση και

Αρχική Επαγγελματική Κατάρτιση». Οι παρεμβάσεις του στοχεύουν στην

αντιμετώπιση της ανεργίας, την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική

συνοχή, και συνδέονται άμεσα με τα ΕΣΔΑ. Αποσκοπεί κατά κύριο λόγο στην

ενίσχυση του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας και υποστηρίζει

κυρίως δράσεις πρόληψης. Οι άξονες προτεραιότητας είναι οι ακόλουθοι:

1. Προώθηση της ισότητας ευκαιριών πρόσβασης στην αγορά

εργασίας για όλους και ιδιαίτερα για όσους απειλούνται με

κοινωνικό αποκλεισμό

2. Προώθηση και βελτίωση της εκπαίδευσης και της αρχικής

επαγγελματικής κατάρτισης στο πλαίσιο της δια βίου

μάθησης

3. Ανάπτυξη και προώθηση της επιχειρηματικότητας και

προσαρμοστικότητας των νέων

4. Βελτίωση της πρόσβασης των γυναικών στην αγορά

εργασίας

5. Δημιουργία και ενίσχυση υποδομών για την υλοποίηση των

μέτρων του Ε.Κ.Τ.

Ειδικότερα, όσον αφορά στον άξονα 4, αναλαμβάνονται δράσεις για την

ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών στην τεχνική, αρχική επαγγελματική

και τριτοβάθμια εκπαίδευση. Με την βοήθεια προγραμμάτων

επαγγελματικού προσανατολισμού και συμβουλευτικής και μέσα από

προγράμματα επιμόρφωσης-ευαισθητοποίησης της εκπαιδευτικής κοινότητας

επιχειρείται η αντιμετώπιση των κοινωνικών στερεοτύπων ώστε να βελτιωθεί

η θέση των γυναικών όχι μόνο στον κόσμο της εργασίας, αλλά και στα

κλιμάκια λήψης αποφάσεων. Στο πνεύμα αυτό, αναζητώνται τα κίνητρα

52

εκείνα τα οποία θα επιτρέψουν στις γυναίκες να αφιερώσουν τον χρόνο που

απαιτείται για την απόκτηση ή την συμπλήρωση των γνώσεών τους, για την

απόκτηση εργασιακών εμπειριών και για την ανάπτυξη επιχειρηματικής

δράσης.

Οι στόχοι του άξονα 4 δεν ικανοποιούνται μόνο μέσω της υλοποίησης των

Μέτρων 4.1 και 4.2. Μέσα από τις δράσεις του Μέτρου 1.2 (Καταπολέμηση

της σχολικής αποτυχίας και διαρροής με εναλλακτικές μορφές μάθησης), του

Μέτρου 2.1 (Αναβάθμιση της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης), του

Μέτρου 2.4 (Επαγγελματικός προσανατολισμός και σύνδεση με την αγορά

εργασίας), του Μέτρου 2.5 (Δια βίου εκπαίδευση), και του Μέτρου 2.6

(Προγράμματα Προστασίας Περιβάλλοντος και Περιβαλλοντική

Εκπαίδευση), εκτός από το καθαρά εκπαιδευτικό αποτέλεσμα των δράσεων,

ικανοποιείται ταυτόχρονα και η πολιτική βελτίωσης της πρόσβασης των

γυναικών στην αγορά εργασίας. Ένα επιπλέον κριτήριο για την επιλογή των

ωφελουμένων ή των δράσεων που υλοποιούνται ή θα υλοποιηθούν, είναι η

συμμετοχή των γυναικών σε ερευνητικά ή επιμορφωτικά προγράμματα.

Τέλος, αναφέρουμε και την Κοινοτική Πρωτοβουλία EQUAL26. Η

πρωτοβουλία αυτή, στοχεύει στην προώθηση νέων μεθόδων καταπολέμησης

όλων των μορφών διακρίσεων και ανισοτήτων στον εργασιακό τομέα και

συμβάλλει στην ισότητα των φύλων στην απασχόληση, ειδικά με τις δράσεις

του τέταρτου άξονα, ο οποίος έχει δύο σκέλη:

Συνδυασμός οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής ενθάρρυνση της

επανένταξης στην αγορά εργασίας και υλοποίηση ενεργειών για την

εξάλειψη των στερεοτύπων για τον ρόλο των δύο φύλων

Μείωση της άνισης μεταχείρισης μεταξύ ανδρών και γυναικών και

προώθηση της κατάργησης του επαγγελματικού διαχωρισμού

Η πρωτοβουλία αυτή, αποτελεί εργαλείο της ΕΣΑ όχι μόνο για την δημιουργία

υποδομών, αλλά για τον εντοπισμό καλών πρακτικών από διάφορα κράτη

μέλη και την δυνατότητα ενσωμάτωσής τους στον κορμό των εθνικών και

κοινοτικών πολιτικών για την απασχόληση και διευκόλυνσης της εφαρμογής

άλλων Ε.Π. Ο στόχος της είναι οι ποιοτικές αλλαγές, δηλαδή οι αλλαγές στην

συμπεριφορά και στην νοοτροπία, συμβάλλοντας παράλληλα στην

26 Βλ http://www.equal-greece.gr/view/index.htm

53

εξειδίκευση των στόχων και μέτρων του ΕΣΔΑ σε τοπικό και περιφερειακό

επίπεδο.

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ

ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΙΜΟΤΗΤΑ

Η ανάπτυξη των ανθρωπίνων πόρων σε κάθε χώρα αποτελεί απαραίτητη

προϋπόθεση για την επιβίωση των χωρών στο σύγχρονο περιβάλλον που

χαρακτηρίζεται από διεθνή ανταγωνισμό. Η ανάπτυξη του ανθρώπινου

δυναμικού μιας χώρας επιχειρείται με μια σειρά από εκπαιδευτικές πολιτικές

οι οποίες βελτιώνουν την δυνατότητα των ατόμων για παραγωγική

απασχόληση, καταπολεμούν παλιά φαινόμενα κοινωνικού αποκλεισμού,

ευαισθητοποιούν τους αυριανούς πολίτες σε ποικίλα θέματα (περιβάλλον,

ισότητα των φύλων κ.λ.π.)

Έχει διαπιστωθεί ότι όσο μεγαλύτερη είναι η παραμονή στο τυπικό

εκπαιδευτικό σύστημα εκπαίδευσης και αρχικής επαγγελματικής κατάρτισης,

τόσο αυξάνει η δυνατότητα για απασχόληση και η ικανότητα προσαρμογής

των ατόμων στις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας και στις αλλαγές που

επιφέρουν οι νέες τεχνολογίες στις επιχειρήσεις.

Από αυτό συμπεραίνεται, ότι αν δεν υποστηριχθεί η τυπική εκπαιδευτική

διαδικασία, ώστε τα άτομα να εισέρχονται στην αγορά εργασίας με όσο το

δυνατόν πιο στέρεα την εκπαιδευτική τους υποδομή, οι μετέπειτα

προσπάθειες, τόσο από το άτομο όσο και από την κοινωνία για την

καταπολέμηση της συγκυριακής ή όχι ανεργίας, κινδυνεύουν να μην

αποδώσουν.

Αυτό έγινε φανερό27 από τα προγράμματα που απευθύνονται σε ανέργους

χαμηλού βαθμού αναλφαβητισμού, η χαμηλή αποτελεσματικότητα των

οποίων οδήγησε σε πολιτικές επιμήκυνσης της υποχρεωτικής γενικής

εκπαίδευσης. Το κόστος της διαχείρισης της εξειδίκευσης μειώνεται όταν το

επίπεδο της γενικής εκπαίδευσης είναι υψηλό.

Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα στο σύνολό του, παρά την πρόοδο των

τελευταίων ετών, παρουσιάζει ακόμη βασικές αδυναμίες προσαρμογής στις

απαιτήσεις της κοινωνίας των πληροφοριών του 21ου αιώνα. Οι αδυναμίες

27 Βλ. Ε.Π.Ε.Α.Κ. 2000-2006, Υ.Π.Ε.Π.Θ.

54

αυτές συνιστούν μία από τις κυριότερες αιτίες της μείωσης της

απασχολησιμότητας του εργατικού δυναμικού- και κατ’ επέκταση των

γυναικών- με αποτέλεσμα να υφίστανται σοβαρές δυσχέρειες προσαρμογής

των εργαζομένων στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της αγοράς εργασίας. Η

ανεργία στην Ελλάδα είναι ορατή κυρίως στους αποφοίτους μέσης

εκπαίδευσης και στους πτυχιούχους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, με ποσοστά

ανεργίας 53,4% για τους πρώτους (46,7% για τους άνδρες και 65,5% για τις

γυναίκες) και 49,1% (41,3 για τους άνδρες και 55,5% για τις γυναίκες) για

τους δεύτερους28. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει την έλλειψη

αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού μας συστήματος και την διασύνδεσή

του με την αγορά εργασίας. Το ποσοστό ανεργίας των νέων αποφοίτων

ηλικίας 20-24 ετών, ανά χρόνο μετά την έξοδό τους από το εκπαιδευτικό

σύστημα είναι σαφώς μεγαλύτερο για τις γυναίκες από αυτό των ανδρών.29 Η

αντιμετώπιση των αδυναμιών αυτών επιβάλλει δράσεις για την προώθηση και

βελτίωση της εκπαίδευσης και της αρχικής επαγγελματικής κατάρτισης στο

πλαίσιο μιας στρατηγικής της δια βίου μάθησης.

Η εκπαίδευση ανέκαθεν θεωρούνταν ως ένα σημαντικό μέσο προώθησης της

ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών. Η μαζικότερη πρόσβαση στην

δευτεροβάθμια αλλά και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση , έχει αλλάξει την ζωή

πολλών ατόμων και ειδικότερα των γυναικών. Χαρακτηριστικό είναι ότι τα

άτομα που ανήκουν σε μειονότητες εναποθέτουν πολλές ελπίδες στην

εκπαίδευση για να καλυτερεύσουν τις συνθήκες ζωής τους και να ενταχθούν

στον κοινωνικό ιστό, πιστεύοντας ότι η εκπαίδευση θα τους παρέχει

περισσότερες ευκαιρίες για να επιτύχουν στην επαγγελματική τους

σταδιοδρομία και κατ’ επέκταση στην ζωή τους.

Η εκπαίδευση και η κατάρτιση είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη ίσων

ευκαιριών στην κοινωνία μας. Εάν τα εκπαιδευτικά συστήματα δεν

καταπολεμήσουν τα κοινωνικά στερεότυπα για τον ρόλο των γυναικών και

των ανδρών στην κοινωνία μας , αυτά τα στερεότυπα θα συνεχίσουν να έχουν

καταστροφική επιρροή.

28 Πηγή: OECD (1998b)29 Βλ. υποσημείωση 24

55

Στην εποχή μας, η εκπαίδευση συνιστά ένα σημαντικό εργαλείο στήριξης και

ενθάρρυνσης των νέων να αντιμετωπίσουν την πρόκληση της αυξανόμενης

διεθνοποίησης και παγκοσμιοποίησης.

Η αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στο εργατικό δυναμικό, υπήρξε

αποτέλεσμα σε μεγάλο βαθμό της αυξανόμενης συμμετοχής τους στα

συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης (Σιδηροπούλου –Δημακάκου 1998,

Ιωακειμόγλου κ.α., 1998). Η αύξηση αυτή συμπορεύτηκε με τις ανάγκες που

δημιουργήθηκαν από τις εξελίξεις και τους μετασχηματισμούς στις κοινωνικές

δομές, στην οικονομική ανάπτυξη και στην οργάνωση της εργασίας.

Η σχέση της γυναικείας απασχολησιμότητας είναι προφανής και ευθέως

ανάλογη με την εκπαίδευση: όσο καλύτερες και μεγαλύτερες ευκαιρίες

εκπαίδευσης προσφέρονται, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα του ατόμου να βρει

και να διατηρήσει μια θέση εργασίας σε ένα δεδομένο κοινωνικό - οικονομικό

περιβάλλον.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ

ΕΡΕΥΝΑ

Οι στόχοι που τέθηκαν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβόνας στις 23 και

24 Μαρτίου 2000, απειλούνται σοβαρά από την κατάσταση η οποία επικρατεί

στην αγορά εργασίας, καθώς γίνεται πλέον σαφές ότι με ποσοστό

απασχόλησης που δεν υπερβαίνει σήμερα το 64,3%, η Ε.Ε. δεν θα επιτύχει

τον ενδιάμεσο στόχο απασχόλησης για το 2005 (67%).

Τα ποσοστά ανεργίας που καταγράφονται σήμερα στις χώρες της

Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι στις περισσότερες περιπτώσεις ιδιαίτερα υψηλά.

Παρά το γεγονός ότι η Ευρώπη δείχνει να διανύει μια περίοδο ανάκαμψης,

δεν διαπιστώνεται αυτό και στα ποσοστά απασχόλησης. Οι χώρες - μέλη παρά

τους πόρους που διαθέτουν για την μείωση της ανεργίας, δεν δείχνουν να

είναι ικανές να την περιορίσουν αποτελεσματικά.

Οι δυνατότητες συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας παραμένουν

σε μεγάλο βαθμό αναξιοποίητες. Οι περισσότερες από τις γυναίκες

εργάζονται με καθεστώς μερικής απασχόλησης και σε θέσεις επισφαλείς και

κατώτερης κλίμακας. Ακόμη πρέπει να αναγνωριστεί και να δοθεί σημασία

στις μισθολογικές διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στα δύο φύλα. Επιπλέον,

56

πρέπει να ληφθούν μέτρα για τον καλύτερο συνδυασμό επαγγελματικής και

οικογενειακής ζωής των γυναικών και επανακαθοριστεί ο ρόλος των ανδρών

στη φροντίδα των παιδιών και στις οικογενειακές υποχρεώσεις.

Υπογραμμίζεται επίσης ότι τα κράτη μέλη οφείλουν να αναθεωρήσουν τα

αντικίνητρα σε επίπεδο φόρων και παροχών που έχουν αρνητικές συνέπειες

στην συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας. Επίσης πρέπει να

διευκολυνθεί η πρόσβαση των γυναικών στην δια βίου μάθηση. Ιδιαίτερη

προσοχή είναι απαραίτητο να δοθεί στην ενθάρρυνση των γυναικών προς την

κατεύθυνση των επιστημονικών και τεχνικών σπουδών και κυρίως στον τομέα

της πληροφορικής και των νέων τεχνολογιών.

Αναφορικά με την κατάσταση στην Ελλάδα, το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την

Απασχόληση θέτει ως κύρια προτεραιότητα την βελτίωση των ίσων

ευκαιριών, της υγείας και της ασφάλειας στο χώρο της εργασίας καθώς και

την συμμετοχή των ενηλίκων στην εκπαίδευση και την κατάρτιση. Η χώρα

μας έλαβε μια σειρά από μέτρα που έχουν ως σκοπό να ενισχύσουν την

απασχολησιμότητα των γυναικών και να διευκολύνουν τον συνδυασμό

επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής.

Το Ε.Π. «Απασχόληση και Επαγγελματική Κατάρτιση» συμπεριλαμβάνει

σχεδόν σε όλα τα μέτρα του την διάσταση της ισότητας των φύλων. Σε σχέση

με το πρόγραμμα αυτό επισημαίνεται ότι:

Όσον αφορά στην στελέχωση των Κ.Π.Α. θα πρέπει να λαμβάνεται υπ’

όψιν ο παράγοντας του φύλου, με την έννοια της προηγούμενης

εμπειρίας και εξειδίκευσης σε θέματα ισότητας των φύλων. Επιπλέον

θα πρέπει να γίνει επιμόρφωση όλων των συμβούλων επαγγελματικού

προσανατολισμού γύρω από αυτά τα θέματα, και το περιεχόμενο των

σεμιναρίων αυτών να έχει σχεδιαστεί από εξειδικευμένο φορέα.

Θα πρέπει να θεσπιστούν ειδικά κίνητρα για τους εργοδότες για την

πρόσληψη ανέργων γυναικών, καθώς και να γίνεται ευαισθητοποίηση

των εργοδοτών ως προς την ισότητα των ευκαιριών.

Θα πρέπει να προωθείται η συμμετοχή των γυναικών σε προγράμματα

εκπαίδευσης και κατάρτισης που αφορούν σε νέες τεχνολογίες και

στην πληροφορική, καθώς και σε επαγγέλματα που παραδοσιακά

θεωρούνται ανδροκρατούμενα.

57

Απαραίτητο είναι να δημιουργηθούν υποδομές για την εξυπηρέτηση

παιδιών, ηλικιωμένων και άλλων πληθυσμιακών ομάδων που χρήζουν

ιδιαίτερης φροντίδας

Θα πρέπει να υπάρχει συμβουλευτική υποστήριξη, από εξειδικευμένα

στελέχη με εμπειρία σε θέματα ισότητας των φύλων.

Όσον αφορά στο Ε.Π. «Εκπαίδευση και Αρχική Επαγγελματική Κατάρτιση»,

έμφαση θα πρέπει να δοθεί στα εξής σημεία:

Στα προγράμματα σπουδών που αφορούν στις γυναίκες, και κυρίως

στην υποστήριξη της ερευνητικής δράσης των γυναικών

Στην ανάπτυξη και την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας των

γυναικών

Στην ενίσχυση των βιβλιοθηκών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με

θεματογραφία σχετική με την ισότητα των φύλων

Στην επιμόρφωση και ευαισθητοποίηση των εκπαιδευτικών σε θέματα

ισότητας των φύλων

Στην ανάπτυξη του επαγγελματικού προσανατολισμού και στην

αναβάθμιση του ρόλου του συγκεκριμένου μαθήματος, καθώς και στην

πρόσληψη ειδικών συμβούλων και εξειδικευμένων για το θέμα αυτό

Στην αναμόρφωση των εκπαιδευτικών συγγραμμάτων, έτσι ώστε να

μην αναπαράγουν στερεότυπα

Στην βοήθεια των μαθητριών και των σπουδαστριών κατά την

προσπάθειά τους στην ένταξη της αγοράς εργασίας

Στην πολιτική της δια βίου εκπαίδευσης, κυρίως μέσα από την

ανάπτυξη προγραμμάτων που προσφέρουν εκπαιδευτικές ευκαιρίες σε

όλους όπως π.χ. στα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας.

Τέλος, επισημαίνεται η ανάγκη αναδιοργάνωσης και ανασυγκρότησης του

ΟΑΕΔ, με την ενίσχυση του κοινωνικού και επιχειρησιακού του

χαρακτήρα. Περιλαμβάνεται η διεύρυνση των επιδοτήσεων, ο

επανασχεδιασμός των προγραμμάτων προώθησης στην απασχόληση και η

αναμόρφωση του ρόλου των Κέντρων Προώθησης Απασχόλησης.

58

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Το παρόν κεφάλαιο αποτελεί μία σύντομη σύνοψη της κατάστασης που

περιγράψαμε στην παρούσα μελέτη.

Μία από τις σημαντικότερες παρατηρήσεις είναι ότι - παρά την αύξηση του

ποσοστού πρόσβασης των γυναικών στις διάφορες βαθμίδες της εκπαίδευσης

και ιδιαίτερα, παρά την δυναμική και επιτυχημένη πορεία τους που

διαπιστώνεται από τις καλές επιδόσεις τους και την απόκτηση πτυχίου μέσα

στα προβλεπόμενα χρονικά όρια- η θέση των γυναικών στην αγορά εργασίας

δεν παρουσιάζει αντίστοιχη θετική αλλαγή και βελτίωση.

Το χάσμα μεταξύ της εκπαίδευσης και της απασχόλησης εξακολουθεί να

υφίσταται. Εξάλλου, η κατανομή του πληθυσμού στα ΑΕΙ και στα ΤΕΙ, μας

δείχνει ότι συνήθως ακολουθείται μια κατεύθυνση σπουδών «αναμενόμενη»

για το γυναικείο φύλο.

Με βάση τα δεδομένα αυτά, συμπεραίνουμε ότι οι θετικές εξελίξεις στο χώρο

της εκπαίδευσης είναι ποσοτικές και όχι ποιοτικές. Ως επακόλουθο, οι

γυναίκες εξακολουθούν να εργάζονται σε θέσεις εργασίας που παραδοσιακά

έχουν θεωρηθεί ως οι πλέον κατάλληλες για το φύλο τους. Παρατηρούμε

δηλαδή ότι υφίσταται ένας διαχωρισμός σε ό,τι αφορά στις επαγγελματικές

τους επιλογές. Επιπλέον, διαπιστώνουμε ότι στον επαγγελματικό τομέα, οι

γυναίκες καταλαμβάνουν χαμηλές θέσεις στην ιεραρχία και συμμετέχουν

ελάχιστα στα κέντρα λήψης αποφάσεων.

Ένα άλλο σημείο ιδιαίτερης σημασίας είναι οι νέες μορφές απασχόλησης που

έχουν δημιουργηθεί τελευταία, όπως η τηλεργασία, στην οποία και

αναφερθήκαμε σε προηγούμενο κεφάλαιο. Η τηλεργασία ως μέθοδος

εναλλακτικής εργασίας, παρέχει την δυνατότητα να συνδυαστεί η

επαγγελματική με την οικογενειακή ζωή, πράγμα ιδιαίτερα σημαντικό για τις

γυναίκες. Θεωρούμε ότι η ανάπτυξη της τηλεργασίας στην Ελλάδα θα

βοηθήσει πολύ στον τομέα της απασχόλησης και για αυτό το λόγο, θα έπρεπε

να δημιουργηθούν τα κίνητρα και οι συνθήκες που θα ευνοήσουν την

ανάπτυξη τέτοιων μορφών απασχόλησης.

59

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφερθούμε και στον παρεχόμενο

εκπαιδευτικό και ηλεκτρονικό εξοπλισμό, ο οποίος είναι αναγκαίο να

βελτιωθεί τόσο στην ποιότητα, όσο και στην ποσότητα, προκειμένου οι

γυναίκες να εξοικειωθούν σε υψηλότερο βαθμό με τις νέες τεχνολογίες, ένας

τομέας που θεωρείται παραδοσιακά «ανδροκρατούμενος».

Στο πνεύμα της παραπάνω παρατήρησης, απαραίτητη είναι η ανάπτυξη

ερευνητικών προγραμμάτων που θα διευρύνουν τα θέματα ισότητας κα

φύλου στα γνωστικά πεδία των Θετικών Επιστημών και στην Τεχνολογία,

ώστε να γίνει κατανοητή η θέση των γυναικών και να εναρμονιστούν οι

πολιτικές με τους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε θέματα ισότητας.

Ολοκληρώνοντας, παραθέτουμε ένα απόσπασμα από την Ευρωπαϊκή

Επιτροπή, το οποίο καταδεικνύει την σημασία της δια βίου μάθησης στην

εξάλειψη των ανισοτήτων σε όλους τους τομείς :

«Σε οικονομικούς όρους η απασχολησιμότητα και η προσαρμοστικότητα των

πολιτών είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου η Ευρώπη να τηρήσει την

δέσμευσή της να γίνει η πιο ανταγωνιστική κοινωνία της γνώσης στον κόσμο.

Ελλείψεις εργατικού δυναμικού και κενά ικανοτήτων, δημιουργούν τον

κίνδυνο περιορισμού των δυνατοτήτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για

περαιτέρω ανάπτυξη σε οποιοδήποτε σημείο του οικονομικού κύκλου.

Συνεπώς η δια βίου μάθηση έχει να παίξει έναν βασικό ρόλο όσον αφορά στην

απομάκρυνση των φραγμών που εμποδίζουν τους ανθρώπους να εισέλθουν

στην αγορά εργασίας και περιορίζουν την πρόοδο μέσα σε αυτήν. Μέρος

αυτού είναι η αντιμετώπιση της ανισότητας και του κοινωνικού αποκλεισμού»

Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 21/11/2001

60

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική Βιβλιογραφία

• Βεργίδης, Δ. 1995, “Υποεκπαίδευση: Κοινωνικές, πολιτικές και

πολιτισμικές διαστάσεις.” Αθήνα, Ύψιλον/Βιβλία.

• Βιτσιλάκη-Σορωνιάτη, Χ., Μαράτου-Αλιπράντη, Λ., Καπέλλα, Α. 2001,

“Εκπαίδευση και Φύλο”, Αθήνα, Κέντρο Ερευνών για Θέματα

Ισότητας.

• Γνώμη της ΟΚΕ “Το Εθνικό Σύστημα Σύνδεσης της Επαγγελματικής

Εκπαίδευσης και Κατάρτισης με τη Απασχόληση” http :// www . oke . gr

• Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Απασχόλησης 2003, Υπουργείο

Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Αθήνα

• Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Απασχόλησης 2004, Υπουργείο

Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Αθήνα

• E.Π. Εκπαίδευση και Αρχική Επαγγελματική Κατάρτιση 2000-2006

(Ε.Π.Α.Ε.Κ.), Υ.Π.Ε.Π.Θ.

• Επιτροπή για τα Δικαιώματα της Γυναίκας και τις Ίσες Ευκαιρίες,

Σχέδιο Γνωμοδότησης της Επιτροπής για τα Δικαιώματα της Γυναίκας

και τις Ίσες Ευκαιρίες προς την Επιτροπή Απασχόλησης και

Κοινωνικών Υποθέσεων σχετικά με την πρόταση της Επιτροπής για

απόφαση του Συμβουλίου για τις κατευθυντήριες γραμμές των κρατών

μελών για τις πολιτικές απασχόλησης για το 2002, 17/9/2001, COM

(2001) 511 προσωρινό.

• Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Έγγραφο Εργασίας των

Υπηρεσιών της Ευρώπης, Υπόμνημα σχετικά με την εκπαίδευση καθ’

όλη τη διάρκεια της ζωής, Βρυξέλλες, 30.10.2002, SEC (2000) 1832.

• Θανοπούλου, Μ., Κωτσοβέλου, Β. & Παπαρούνη, Ρ. 1999, “Η σχέση

επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής των γυναικών:διερεύνηση της

ελληνικής βιβλιογραφίας.” Σύγχρονα Θέματα, 40: 91-101

61

• Ιωακειμόγλου, Η., Καμινιώτη, Ο., Κωστάκη, Α., Σκοπελίτου, Θ., 1998,

“Εκπαίδευση, φύλο και Τρόπος ένταξης στην Αγορά Εργασίας της

Ελλάδας.” Στο Ανεργία, Εργασία, Εκπαίδευση-Κατάρτιση στην Ελλάδα

και στη Γαλλία. Πρακτικά Ελληνογαλλικού Συνεδρίου. Αθήνα: ΕΚΚΕ

• Κορωναίου, Α., Δημητρούλη, Κ., Τικταπανίδου, Α. 2003,

“Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση και η Διάσταση του

Φύλου.” Στο Φύλο και Εκπαιδευτική Πραγματικότητα στην Ελλάδα:

Προωθώντας παρεμβάσεις για την ισότητα των φύλων στο ελληνικό

εκπαιδευτικό σύστημα, Έργο, Ευαισθητοποίηση εκπαιδευτικών και

παρεμβατικά προγράμματα για την προώθηση της ισότητας των

φύλων, ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ, Αθήνα, Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας.

• Μαραγκουδάκη, Ε. 2003, “Ο παράγοντας φύλο στην δευτεροβάθμια

και τριτοβάθμια εκπαίδευση: όψεις συνέχειας και μεταβολής.” Στο

Φύλο και Εκπαιδευτική Πραγματικότητα στην Ελλάδα: Προωθώντας

παρεμβάσεις για την ισότητα των φύλων στο ελληνικό εκπαιδευτικό

σύστημα, Έργο, Ευαισθητοποίηση εκπαιδευτικών και παρεμβατικά

προγράμματα για την προώθηση της ισότητας των φύλων, ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ,

Αθήνα, Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας.

• Μαράτου-Αλιπράντη, Λ., Δαφνά, Α., Γιαννακοπούλου, Λ., Κυμπέρη, Ζ.,

Ρέπα,Π., 2002, “Ελλάδα. Γυναίκες και επιστήμη: Εθνική Έκθεση”.

Αθήνα, Υπουργείο Ανάπτυξης, Γενική Γραμματεία Έρευνας και

Τεχνολογίας, Διεύθυνση Σχεδιασμού & Προγραμματισμού, Τμήμα

Τεκμηρίωσης Ε&Τ Δεικτών

• Μελέτη για την Προώθηση και Εφαρμ0γή της τηλεργασίας στην

Ελλάδα, 2003,Υπουργείο Απασχόλησης, Αθήνα,

• Ντερμανάκης, Ν. 2004, “Ο οριζόντιος επαγγελματικός διαχωρισμός

στην ελληνική αγορά εργασίας,” 3ο Στατιστικό Δελτίο, Κέντρο Ερευνών

για Θέματα Ισότητας (στο πλαίσιο του προγράμματος Equal/

Ανδρομέδα)

• Ομάδα Εργασίας της Επιτροπής Στρατηγικής για την πληροφορική

στην Εκπαίδευση. 2002, “Λογισμικό της Εκπαίδευσης”, εισήγηση 03,

Υ.Π.Ε.Π.Θ.

62

• Παπαγιαννοπούλου Μ., Παπαρούνη, Ρ. 2005, “Οι Εθνικές Πολιτικές

για την Ισότητα των φύλων στην Απασχόληση”, Κέντρο Ερευνών για

Θέματα Ισότητας, Αθήνα.

• Παρατηρητήριο Απασχόλησης Ερευνητική Πληροφορική Α.Ε.,2004,

“Ενεργητικές Πολιτικές Απασχόλησης:Μέτρα και Δράσεις στα κράτη

μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εφαρμογές τους στην Ελλάδα”,

Αθήνα

• Σιδηροπούλου –Δημακάκου, Δ. 1998, “Επαγγελματική κατάρτιση των

γυναικών.” Στο Ι. Μαγγανάρα (επιμ.), Εργασία, Συνδικαλισμός και

Ισότητα των Φύλων. Εισηγήσεις Σεμιναρίου. Αθήνα, Οδυσσέας

• Τζέπογλου, Σ. 1989, “Εκπαίδευση στις νέες τεχνoλογίες (πληροφορική-

ηλεκτρονική). Η συμμετοχή των γυναικών”. Στο Μ.Μαρματάκη και Ξ.

Πετρινιώτη, (επιμ.), Γυναίκες, Εργασία, Νέες Τεχνολογίες. Αθήνα:

Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας.

• Υλικό Αναφοράς για το Eυρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, 2003, Ειδική

Υπηρεσία Συντονισμού και Παρακολούθησης Δράσεων Ευρωπαϊκού

και Κοινωνικού Ταμείου, Αθήνα.

Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία

• CEDEFOP.1996, Vocational Training Glossariu, CEDEFOP,

Thessaloniki,

• Coombs, P. A., & Ahmed, M., Attacking Rural Poverty: “How non

formal Education Can Help”, John Hopkins University Press,

Baltimore, 1974

• Eurostat. 200 Labor Force Survey

• Eurostat. 2004, Harmonised Unemployment

• Karamessini, M., Ntermanakis, N. 2003, Equal pay, career progression

and the socio-legal valuation of care. The Greek Report, KETHI,

Research Centre for Gender Equality, Athens.

• UNESCO. 1976, Recommendation on the Development of Adult

Education – Nairobi Conference, UNESCO, Paris.

63

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ

Άμεση Διάκριση λόγωφύλου (Sex Discrimination-Direct)

Η λιγότερο ευνοϊκή αντιμετώπιση ενόςατόμου λόγω του φύλου του.

Ανισότητα κατά Φύλο(Gender Inequality)

Οι ανισότητες ή ανομοιότητες σεοποιονδήποτε τομέα ανάμεσα στις γυναίκεςκαι στους άνδρες που αφορά στο επίπεδοσυμμετοχής τους, της πρόσβασής τους στουςπόρους, στα δικαιώματα, αμοιβές ή σταεπιδόματα.

Άξονας ΠροτεραιότηταςΕπιχειρησιακούΠρογράμματος

Μία από τις προτεραιότητες τηςστρατηγικής που έχει επιλεγεί σε έναΕπιχειρησιακό Πρόγραμμα. Συνοδεύεταιαπό την συμμετοχή των ΔιαρθρωτικώνΤαμείων και των άλλων χρηματοδοτικώνοργάνων και από τους χρηματοδοτικούςπόρους του κράτους-μέλους που τουαντιστοιχούν, καθώς και απόσυγκεκριμένους στόχους. Στο Β ΚΠΣ,αναφέρονταν ως υποπρόγραμμα.

Απασχολησιμότητα Η ικανότητα ενός ατόμου να βρει ή ναδιατηρήσει μία θέση εργασίας σε έναδεδομένο κοινωνικό-οικονομικό περιβάλλον.Η απασχολησιμότητα αφορά στηνκαταλληλότητα των προσόντων σε σχέση μετις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας, έτσιώστε το άτομο να μπορεί να βρει ή ναδιατηρήσει μία θέση εργασίας υπόκανονικές συνθήκες και σε εύλογο χρονικόδιάστημα. Μία δημόσια παρέμβαση για τηνενίσχυση της απασχολησιμότητας αφοράκυρίως την ανάπτυξη του ανθρώπινουδυναμικού και ειδικότερα την εκπαίδευση. Ηαπασχολησιμότητα ενός ατόμου εξετάζεταιέμμεσα με βάση προαποφασισμένουςδείκτες (π.χ. προσόντα, εμπειρία,κινητικότητα, προτάσεις απασχόλησης).Πηγής: Means Collection, Glossary of 300concepts and technical terms

64

Δια βίου – ΔιαρκήςΕκπαίδευση

Ο όρος αναφέρεται σε μία φιλοσοφικήέννοια σύμφωνα με την οποία η εκπαίδευσηθεωρείται σαν μία μακροχρόνια διαδικασίαπου αρχίζει κατά την γέννηση και διαρκείκαθ’ όλη την διάρκεια της ζωής. Επομένως οόρος καλύπτει όλους τους τύπους τηςπροσχολικής εκπαίδευσης, όλους τουςτύπους της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης καιόλες τις μορφές της άτυπης εκπαίδευσης.Πηγή: ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ CEDEFOP, ΥπηρεσίαΕπίσημων Εκδόσεων των ΕυρωπαϊκώνΚοινοτήτων, Λουξεμβούργο, 1996

Διακρίσεις κατά τωνγυναικών

Κάθε διαχωρισμός, εξαίρεση ή περιορισμόςπου βασίζεται στο φύλο και έχει ως σκοπό ήαποτέλεσμα να διακυβεύσει ή να περιορίσειτην απόλαυση ή την άσκησης από τιςγυναίκες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τωνθεμελιωδών ελευθεριών στον πολιτικό,οικονομικό, κοινωνικό, πολιτιστικό, αστικόκαι κάθε άλλον τομέα.

Διάσταση της ισότητας (Equality Dimension)

Η πλευρά της ισότητας μεταξύ των φύλων σεοποιοδήποτε ζήτημα

Διαφορές κατά φύλο(Gender Differences)

Οι κοινωνικές και πολιτισμικές διαφορέςμεταξύ ανδρών και γυναικών, καθώς και οιδιαφορετικές αξίες που αποδίδονται στησφαίρα δραστηριοτήτων γυναικών καιανδρών. Οι διαφορές κατά φύλο ποικίλλουνσε κάθε κοινωνία και πολιτισμό καιδιαχρονικά αλλάζουν.

Διαφορά στις αμοιβές τωνδύο φύλων (Gender PayDifferential)

Οι υφιστάμενες διαφορές μεταξύ τωναποδοχών των ανδρών και των γυναικών,λόγω επαγγελματικού διαχωρισμού καιάμεσης διάκρισης.

Δράση Υποδιαίρεση της ενέργειας, με σκοπό τηνπεραιτέρω εξειδίκευση των στόχων τηςενέργειας. Η δράση αποτελεί ενότητα σταπλαίσια της οποίας υποβάλλονται οιπροτάσεις των φορέων υλοποίησης.Πηγή: ΕΠΛΕ – ΕΚΤ

Έμμεση διάκριση λόγωφύλου (Sex Discrimination– Indirect)

Η κατάσταση στην οποία κάποιος,φαινομενικά ουδέτερος νόμος, κανονισμός,πολιτική ή πρακτική, έχει δυσανάλογεςεπιπτώσεις στα μέλη του ενός φύλου, εκτόςεάν η διαφορετική μεταχείρισηδικαιολογείται από αντικειμενικούςπαράγοντες (Οδηγία 76/207 του Συμβουλίουτης 9/2/76, EEL 39

65

Ένταξη /Ενσωμάτωση τηςδιάστασης του φύλου(Gender Mainstreaming)

Η συστηματική ένταξη / ενσωμάτωση σεόλες τις πολιτικές, των συνθηκών, τωνπροτεραιοτήτων, των αναγκών τωνγυναικών και των ανδρών, υπό το πρίσματης προώθησης της ισότητας μεταξύγυναικών και ανδρών. Η κινητοποίηση όλωντων γενικών πολιτικών και μέτρων,σκοπεύοντας στην επίτευξη της ισότηταςλαμβάνοντας υπ’ όψιν ενεργά και ανοιχτά,στη φάση σχεδιασμού, τις συνέπειές τουςστις αντίστοιχες συνθήκες ζωής τωνγυναικών και των ανδρών, κατά τηνεφαρμογή, την παρακολούθηση και τηναξιολόγηση.

Ενέργεια Ο όρος ενέργειες εμφανίζεται σε ορισμένεςπεριπτώσεις (π.χ. ΕΠΕΑΕΚ) ως ενδιάμεσουποσύνολο μεταξύ Μέτρου και Έργου. Στηνπερίπτωση αυτή, η ενέργεια είναι σύνολοέργων, ενώ σύνολο ενεργειών αποτελούν τομέτρο.

Εξάλειψη τωνδιαχωρισμών στην αγοράεργασίας (Desegregationof the labour market)

Πολιτικές που αποσκοπούν στην μείωση ήτην εξάλειψη επαγγελματικών διαχωρισμών(οριζόντιων ή κάθετων) λόγω φύλου στηναγορά εργασίας

ΕπαγγελματικόςΔιαχωρισμός (JobSegregation/EmploymentSegregation)

Η συγκέντρωση των ανδρών και τωνγυναικών σε διαφορετικές μορφές και σεδιαφορετικούς τομείς δραστηριοτήτων καιαπασχόλησης, με τις γυναίκες πουπεριορίζονται σε στενότερο φάσμαεπαγγελμάτων (οριζόντιος διαχωρισμός)από ότι οι άνδρες, και σε χαμηλότερακλιμάκια της ιεραρχίας (κάθετοςδιαχωρισμός)

66

ΕπαγγελματικήΕκπαίδευση

Κάθε σχήμα εκπαίδευσης που προετοιμάζειγια την απόκτηση προσόντος σχετικού μεένα συγκεκριμένο επάγγελμα, μιασυγκεκριμένη τέχνη ή απασχόληση, ή πουπαρέχει την απαραίτητη κατάρτιση και τιςαπαραίτητες δεξιότητες για ένα τέτοιοεπάγγελμα, μια τέτοια τέχνη ή απασχόληση,οποιαδήποτε και αν είναι η ηλικία καιοποιοδήποτε το επίπεδο της κατάρτισηςμαθητών ή σπουδαστών, έστω και αν τοπρόγραμμα κατάρτισης περιέχει κάποιοστοιχείο γενικής εκπαίδευσης. Στη δεύτερηβαθμίδα εκπαίδευσης, στον κύκλο πουακολουθεί την υποχρεωτική εκπαίδευση, οόρος χρησιμοποιείται για να δηλώνει τηνεκπαίδευση που προετοιμάζει γιαεπαγγέλματα που δεν είναι τεχνικά, όπως ταγεωργοκτηνοτροφικά, οικονομίας καιδιοίκησης, κοινωνικών υπηρεσιών κ.λ.π.Πηγή: ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ CEDEFOP, ΥπηρεσίαΕπίσημων Εκδόσεων των ΕυρωπαϊκώνΚοινοτήτων, Λουξεμβούργο, 1996

Επαγγελματική Κατάρτιση Το μέρος της επαγγελματικής εκπαίδευσηςπου παρέχει τις ειδικές επαγγελματικέςγνώσεις και δεξιότητες με τις οποίεςολοκληρώνεται η επαγγελματική επάρκειατου εκπαιδευόμενου, και το οποίο αποτελείαντικείμενο επαγγελματικής επιμόρφωσης.Οι σχολές του ΟΑΕΔ που εποπτεύονται απότο Υπουργείο εργασίας παρέχουν κυρίωςεπαγγελματική κατάρτιση, ενώ τα ΤΕΕ τουΥπουργείου Παιδείας παρέχουν κυρίωςεπαγγελματική εκπαίδευσηΠηγή: ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ CEDEFOP, ΥπηρεσίαΕπίσημων Εκδόσεων των ΕυρωπαϊκώνΚοινοτήτων, Λουξεμβούργο, 1996

Επιδοτήσεις Οι τρέχουσες μεταβιβάσεις πουπραγματοποιούνται από το Δημόσιο, ωςμέσο άσκησης οικονομικής και κοινωνικήςπολιτικής, προς επιχειρηματικές μονάδεςεγκατεστημένες στη χώρα, για ναεπηρεάσουν τις τιμές πώλησης των αγαθώνκαι υπηρεσιών ή να καταστήσουν δυνατήτην ικανοποιητική αμοιβή των συντελεστώντης παραγωγής. Θεωρούνται αρνητικοίέμμεσοι φόροιΠηγή «Λεξιλόγια εθνικολογιστικών όρων»,Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος(Ε.Σ.Υ.Ε.)

67

Επιμόρφωση Εξωσχολική και μετασχολική μόρφωση τωνπολιτών για την συμπλήρωση των κενών τηςεκπαίδευσης και η συνεχής ενημέρωσηαυτών επί των νέων εξελίξεων και τάσεωντης ανθρώπινης δημιουργίας με σκοπό τηνβελτίωση της ατομικής, οικογενειακής καικοινωνικής διαβίωσης και συμπεριφοράς ωςκαι της επαγγελματικής τους απασχόλησης.Ο σκοπός της επιμόρφωσης μπορεί να είναιγενικός ή ειδικός για την κάλυψη ατομικών,ομαδικών, τοπικών, περιφερειακών καιεθνικών αναγκώνΠηγή: ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ CEDEFOP, ΥπηρεσίαΕπίσημων Εκδόσεων των ΕυρωπαϊκώνΚοινοτήτων, Λουξεμβούργο, 1996

Ε.Π. ΕπιχειρησιακόΠρόγραμμα

Έγγραφο που εγκρίνεται από τηνΕυρωπαϊκή επιτροπή και που αποσκοπείστην εφαρμογή ενός Κοινοτικού ΠλαισίουΣτήριξης και περιέχει ένα συνεπές σύνολοαξόνων προτεραιότητας αποτελούμενων απόπολυετή μέτρα, για την πραγματοποίηση τουοποίου μπορεί να ζητηθεί η συνδρομή ενός ήπερισσότερων Διαρθρωτικών Ταμείων καιενός ή περισσότερων από τα άλλαχρηματοδοτικά όργανα, καθώς και τηςΕυρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.Ολοκληρωμένο επιχειρησιακό πρόγραμμαείναι το επιχειρησιακό πρόγραμμα τουοποίου η χρηματοδότηση γίνεται απόπερισσότερα του ενός ταμεία.Πηγή: Κανονισμός (ΕΚ) 1260/1299 για ταΔιαρθρωτικά Ταμεία

Ευρωπαϊκό ΚοινωνικόΤαμείο

Διαρθρωτικό Ταμείο της Κοινότητας πουσυμμετέχει στην χρηματοδότηση ενεργειώνεπαγγελματικής εκπαίδευσης καιεπαγγελματικού προσανατολισμού,ενεργειών ενίσχυσης για προσλήψεις σεθέσεις διαρκούς απασχόλησης, καινοτόμουχαρακτήρα για την ανάπτυξη τηςαπασχόλησης και της επαγγελματικήςκατάρτισης, ενεργειών που απευθύνονταιστο προσωπικό των επιχειρήσεων καιενεργειών επαγγελματικούπροσανατολισμού και παροχής συμβουλώνσε ανέργους.Πηγή: Ευρωπαϊκά Κείμενα: Η Ευρώπη σεεξέλιξη, έκδοση της Ε.Ε.Κ., Βρυξέλλες, 1994

68

Ευρωπαϊκό ΤαμείοΕπενδύσεων

Ιδρύθηκε το 1994 με πρωτοβουλία της ΕΕκαι με κεφάλαιο 2 δις Ecu. Σκοπός τουταμείου είναι να βοηθήσει στην οικονομικήανάκαμψη σε κράτη-μέλη με τηνχρηματοδότηση της ανάπτυξηςδιευρωπαϊκών υποδομών και την παροχήυποστήριξης σε μικρές και μεσαίεςεπιχειρήσεις με επιχορηγήσεις και δάνεια.

Θετική δράση / Θετικάμέτρα υπέρ των γυναικών ήγια την προώθηση τηςισότητας

Μέτρα που στοχεύουν ειδικά σε μιακοινωνική ομάδα με πρόθεση να εξαλειφθείκαι να εμποδιστεί η διάκριση εις βάρος τουςή να αντισταθμιστούν τα μειονεκτήματα πουαπορρέουν από υπάρχουσες στάσεις,συμπεριφορές και δομές της κοινωνίας

Ίσες Ευκαιρίες για άνδρεςκαι γυναίκες

Η απουσία εμποδίων με βάση το φύλο στηνοικονομική, πολιτική και κοινωνικήσυμμετοχή

Ισόρροπη συμμετοχήανδρών και γυναικών(Balanced participation ofwomen and men)

Το μοίρασμα θέσεων ισχύος και λήψηςαποφάσεων μεταξύ ανδρών και γυναικών σεκάθε σφαίρα της ζωής που αποτελείσημαντική προϋπόθεση για την ισότηταμεταξύ ανδρών και γυναικών.

Ισότητα μεταξύ ανδρώνκαι γυναικών(Gender Equality)

Η αρχή των δικαιωμάτων και της ίσηςμεταχείρισης ανδρών και γυναικών (ισότητατων φύλων)

K.Π.Σ. Κοινοτικό ΠλαίσιοΣτήριξης

Τα έγγραφο που εγκρίνεται από τηνΕυρωπαϊκή Επιτροπή, σε συμφωνία με τοενδιαφερόμενο κράτος μέλος, μετά απόεκτίμηση του σχεδίου που έχει υποβληθείαπό ένα κράτος μέλος και το οποίο περιέχειτη στρατηγική και τις προτεραιότητεςδράσης των Ταμείων και του κράτουςμέλους, τους ειδικούς στόχους τους, τησυμμετοχή των ταμείων και τους λοιπούςχρηματοδοτικούς πόρους. Το έγγραφο αυτόδιαιρείται σε άξονες προτεραιότητας καιεφαρμόζεται μέσω ενός ή περισσότερωνΕπιχειρησιακών Προγραμμάτων.Πηγή: Κανονισμς (ΕΚ) 1260/1999 για ταΔιαρθρωτικά Ταμεία.

Μέτρο Υποδιαίρεση του Υποπρογράμματος. Τομέτρο αποτελείται από ένα σύνολο ομοειδώνΈργων / Ενεργειών που συμβάλλουν στηνυλοποίηση των στόχων του μέτρου, ενώ οάξονας αποτελείται από ένα σύνολοομοειδών μέτρων που συμβάλλουν στηνυλοποίηση στόχων του άξονα

Νέες θέσεις εργασίας Οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνταιεπιπλέον των υφισταμένων θέσεων εργασίαςσε μια επιχείρηση, οργανισμό κ.λ.π.

69

Οπτική του φύλου (GenderPerspective)

Η εξέταση και η επισήμανση των έμφυλωνδιαφορών, οι οποίες ενδέχεται να υπάρχουνσε οποιαδήποτε δεδομένη δραστηριότητα/τομέα άσκησης πολιτικής

Οριζόντιες ΚοινοτικέςΠολιτικές

Κοινοτικές Πολιτικές που αφορούν όλα τακράτη μέλη

Πράξη Κάθε έργο ή πράξη που εκτελείται από τουςτελικούς δικαιούχους των παρεμβάσεων.Πηγή: Κανονισμός (ΕΚ) 1260/ 1299 για ταΔιαρθρωτικά Ταμεία

Ποσοστώσεις Ο καθορισμός ποσοστού ή μεριδίου θέσεων,εδρών ή διαθέσιμων πόρων για να καλυφθείη συγκεκριμένη ομάδα ή να χορηγηθεί σεαυτήν, γενικά βάσει κάποιων ορισμένωνκανόνων και κριτηρίων με στόχο τηδιόρθωση κάποιας προηγούμενηςανισότητας που εμφανίζεται συνήθως σεθέσεις λήψης αποφάσεων ή στην πρόσβασησε ευκαιρίες κατάρτισης ή απασχόλησης

Ρόλοι των φύλων Ένα σύνολο στερεοτύπων για την δράση καιτην συμπεριφορά ανδρών και γυναικών

Στατιστικές κατά φύλο(Sex DisaggregatedStatistics)

Η συλλογή και ο διαχωρισμός τωνδεδομένων και των στατιστικών στοιχείωνκατά φύλο, ώστε να είναι δυνατή ησυγκριτική τους ανάλυση (τα στοιχείααναφέρονται ορισμένες φορές και ωςδεδομένα κατά φύλο)

Στοιχεία κατά φύλο(Gender DisaggregatedStatistics)

Η συλλογή και ο διαχωρισμός τωνδεδομένων και των στατιστικών στοιχείωνκατά φύλο, ώστε να είναι δυνατή ησυγκριτική τους ανάλυση / ανάλυση κατάφύλο

Συνδυασμόςεπαγγελματικής καιοικογενειακής ζωής(Reconciliation of workand family / household)

Η εισαγωγή συστημάτων γονικής αδείας ήάδειας για οικογενειακούς λόγουςρυθμίσεων για την φροντίδα των παιδιώνκαι των ηλικιωμένων και η ανάπτυξη μιαςδομής και μιας οργάνωσης του εργασιακούπεριβάλλοντος που θα διευκολύνουν τονσυνδυασμό των επαγγελματικώνυποχρεώσεων και των υποχρεώσεων πουσυνεπάγεται η οικογένεια και το νοικοκυριόγια τις γυναίκες και τους άνδρες.

70

Συνεχιζόμενη εκπαίδευση Η εξωσχολική εκπαίδευση που υπογραμμίζειτο γεγονός ενός είδους κοινωνικής πίεσης, ηοποία ωθεί τον άνθρωπο να εκπαιδεύεταισυχνά στον επαγγελματικό τομέα καιυποχρεωτικά να προσαρμόζει το πνεύμα τουστις νέες συνθήκες ζωής.Πηγή: ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ CEDEFOP, ΥπηρεσίαΕπίσημων Εκδόσεων των ΕυρωπαϊκώνΚοινοτήτων, Λουξεμβούργο, 1996

Φύλο (Βιολογικό) (Sex) Τα βιολογικά χαρακτηριστικά βάσει τωνοποίων διακρίνονται οι άνθρωποι σε άνδρεςκαι γυναίκες

Φύλο (Κοινωνικό)(Gender)

Έννοια, η οποία αναφέρεται στις κοινωνικέςδιαφορές, σε αντίθεση με τις βιολογικέςδιαφορές, μεταξύ γυναικών και ανδρών πουέχουν διδαχθεί και ενδέχεται ναμεταβληθούν με την πάροδο του χρόνου,παρουσιάζοντας ευρύτατες διακυμάνσειςτόσο εντός όσο και μεταξύ των διάφορωνπολιτισμικών αντιλήψεων.

Υπό- εκπροσώπηση τωνγυναικών σε ένα τομέα

Οι γυναίκες θεωρούνται ως υπό-εκπροσωπούμενες σε έναν τομέα αν τομερίδιό τους στο συνολικό αριθμόσυμμετεχόντων καλύπτει λιγότερο από το40%

Ψαλίδα των αμοιβών τωνδύο φύλων (Gender PayGap)

Η απόσταση των μέσων αποδοχών ανδρώνκαι γυναικών

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

I. ΠΙΝΑΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙΤΟ ΦΥΛΟ

Εργατικό Δυναμικό κατά Φύλο, 2000-2003Μη Οικονομικά ενεργοί κατα Φύλο, 2000-2003

Απόλυτες και Ποσοστιαίες Μεταβολές

ΣΥΝΟΛΟ ΜΗ- ΟΙΚΟΝ ΕΝΕΡΓΟΙ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ

71

2000-2003 2000-2003ΑπόλυτηΜεταβολή

ΠοσοστιαίαΜεταβολή

ΑπόλυτηΜεταβολή

ΠοσοστιαίαΜεταβολή

Σύνολο 213.753 4,77% 23.700 0,53%ΑΝΔΡΕΣ 104.454 6,41% 3.500 0,13%ΓΥΝΑΙΚΕΣ 109.299 3,83% 20.200 1,12%

Πηγή: ΕΣΥΕ, Έρευνα Εργατικού Δυναμικού

Επεξεργασία Στοιχείων: ΚΕΘΙ, Τμήμα Τεκμηρίωσης

Μεταβολές στην Απασχόληση και την Ανεργία

Απασχολούμενοι κατά φύλο, έτη 2000-2003

Άνεργοι κατά φύλοo, έτη 2000-2003

ΣΥΝΟΛΟ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟΙ ΑΝΕΡΓΟΙ2000-2003 2000-2003ΑπόλυτηΜεταβολή

ΠοσοστιαίαΜεταβολή

ΑπόλυτηΜεταβολή

ΠοσοστιαίαΜεταβολή

Σύνολο 111.600 2,76% -87.800 -17.89%ΑΝΔΡΕΣ 40.600 1,63% -37.100 -19,29%ΓΥΝΑΙΚΕΣ 71.000 4,73% -50.800 -17,01%

Ποσοστά Ανεργίας και για τα δυο φύλα, έτη 2000-2003

Ποσοστιαία Μεταβολή2000 2003 2000-2003

ΑΝΔΡΕΣ 7,17% 5,88% -1,29%ΓΥΝΑΙΚΕΣ 16,58% 13,61% 2,97%

Πηγή: ΕΣΥΕ, Έρευνα Εργατικού Δυναμικού

Επεξεργασία Στοιχείων: ΚΕΘΙ, Τμήμα Τεκμηρίωσης

Απόλυτη Μεταβολή Μη-εργατικού Δυναμικού κατά ομάδες ηλικιών, ανά τρίμηνο και κατά τα έτη 2000-2003

Θήλεις

72

-40

-20

0

20

40

60

80

ΓΥΝΑΙΚΕΣ

Σύνολ

ο15

-1920

-2425

-2930

-4445

-64 65+

Α ΤΡΙΜΗΝΟΒ ΤΡΙΜΗΝΟΓ ΤΡΙΜΗΝΟΔ ΤΡΙΜΗΝΟ

Απόλυτη Μεταβολή Απασχολούμενων, κατά ομάδες ηλικιών,ανά τρίμηνο και κατά τα έτη 2000-2003

Θήλεις

-30-20

-100

10

2030

405060

7080

Σύνολ

ο15

-1920

-2425

-2930

-4445

-64 65+

2002-2003 Α ΤΡΙΜΗΝΟ2002-2003 Β ΤΡΙΜΗΝΟ2002-2003 Γ ΤΡΙΜΗΝΟ2002-2003 Δ ΤΡΙΜΗΝΟ

Πηγή: ΕΣΥΕΕπεξεργασία στοιχείων: ΚΕΘΙ, Τμήμα Τεκμηρίωσης

Απόλυτη Μεταβολή Ανέργων κατά ομάδες ηλικιών, ανά τρίμηνο και κατά τα έτη 2000-2003

Θήλεις

73

-20

-15

-10

-5

0

5

ΓΥΝΑΙΚΕΣ

Σύνολ

ο15

-1920

-2425

-2930

-4445

-64 65+

Α ΤΡΙΜΗΝΟΒ ΤΡΙΜΗΝΟΓ ΤΡΙΜΗΝΟΔ ΤΡΙΜΗΝΟ

Πηγή: ΕΣΥΕ, Έρευνα Εργατικού Δυναμικού

Επεξεργασία Στοιχείων: ΚΕΘΙ, Τμήμα Τεκμηρίωσης

ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 15+ ΚΑΤΑ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ, ΑΡΡΕΝΕΣ, Β΄ τρίμηνο 2003

Κατάσταση Απασχόλησης απασχολούμενοι άνεργοι μη οικον. ενεργοί ΣΥΝΟΛΟ

74

ΕπίπεδοΕκπαίδευσης

1 Διδακτορικό ήΜεταπτυχιακόςτίτλος 19408 1259 2734 234012 ΠτυχίοΑνωτάτων Σχολών 331285 12229 101435 4449493 Φοίτηση σε ΑΕΙ(τουλαχ. 1 χρόνο)αλλά δεν πήρεπτυχίο 182 1824 ΠτυχίοΑνώτερηςΤεχν.Επαγ.Εκπαίδευσης 276415 25683 52203 3543015 ΑπολυτήριοΜέσηςΕκπαίδευσης 790978 60997 369773 12217486 Απολυτήριο 3-ταξ ΜέσηςΕκπαίδευσης 310292 20400 254234 5849267 ΑπολυτήριοΔημοτικού 757436 33427 732617 15234798 Μερικές τάξειςΔημοτικού 30070 887 140614 1715729 Δέν πήγεκαθόλου σχολείο 15041 276 79311 94628

ΣΥΝΟΛΟ2530925 155157 1733104 4419186

ΘΗΛΕΙΣ, Β΄ τρίμηνο 2003 Κατάσταση Απασχόλησης απασχολούμενοι άνεργοι μη οικον. ενεργοί ΣΥΝΟΛΟ

ΕπίπεδοΕκπαίδευσης

1 Διδακτορικό ήΜεταπτυχιακός τίτλος 10315 877 965 121572 Πτυχίο ΑνωτάτωνΣχολών 283685 24852 93384 4019223 Φοίτηση σε ΑΕΙ(τουλαχ. 1 χρόνο) αλλάδεν πήρε πτυχίο 182 118 364 6654 Πτυχίο ΑνώτερηςΤεχν.Επαγ.Εκπαίδευσης 236438 44937 76682 3580585 Απολυτήριο ΜέσηςΕκπαίδευσης 454258 96502 667623 12183836 Απολυτήριο 3-ταξΜέσης Εκπαίδευσης 115367 30235 339795 4853977 ΑπολυτήριοΔημοτικού 429612 48963 1273392 17519678 Μερικές τάξειςΔημοτικού 25148 1124 271994 2982669 Δέν πήγε καθόλουσχολείο 18001 202 242236 260438ΣΥΝΟΛΟ 1573

007 247810 2966435 4787253 Πηγή : ΕΣΥΕ

Επεξεργασία: ΚΕΘΙ, Τμήμα Τεκμηρίωσης

75

ΑΝΔΡΕΣΣΥΝΟΛΟ

Ενοπλες Δυνάμεις

Μέλη των βουλευομένωνσωμάτων, ανώτεραδιοικητικά καιδιευθυντικά στελέχη τουδημοσίου και ιδιωτικούτομέαΠρόσωπα που ασκούν,καλλιτεχνικά και συναφήεπαγγέλματα

Τεχνολόγοι, τεχνικοίβοηθοί και συναφήεπαγγέλματα

Υπάλληλοι γραφείου καισυναφή επαγγέλματα

Απασχολούμενοι στηνπαροχή υπηρεσιών καιπωλητές σεκαταστήματα καιυπαίθριες αγορές

Ειδικευμένοι γεωργοί,κτηνοτρόφοι, δασοκόμοικαι αλιείς

Ειδικευμένοι τεχνίτες καιασκούντες συναφήεπαγγέλματα

Χειριστές σταθερώνβιομηχανικώνεγκαταστάσεων,μηχανιμάτων καιεξοπλισμού

Ανειδίκευτοι εργάτες,χειρωνάκτες καιμικροεπαγγελματίες

Κατανομή στα Επαγγέλματα Πρώτης Απασχόλησης, 1999-2002

ΓΥΝΑΙΚΕΣΣΥΝΟΛΟ

Ενοπλες Δυνάμεις

Μέλη των βουλευομένωνσωμάτων, ανώτεραδιοικητικά καιδιευθυντικά στελέχη τουδημοσίου και ιδιωτικούτομέαΠρόσωπα που ασκούν,καλλιτεχνικά και συναφήεπαγγέλματα

Τεχνολόγοι, τεχνικοίβοηθοί και συναφήεπαγγέλματα

Υπάλληλοι γραφείου καισυναφή επαγγέλματα

Απασχολούμενοι στηνπαροχή υπηρεσιών καιπωλητές σεκαταστήματα καιυπαίθριες αγορές

Ειδικευμένοι γεωργοί,κτηνοτρόφοι, δασοκόμοικαι αλιείς

Ειδικευμένοι τεχνίτες καιασκούντες συναφήεπαγγέλματα

Χειριστές σταθερώνβιομηχανικώνεγκαταστάσεων,μηχανιμάτων καιεξοπλισμού

Ανειδίκευτοι εργάτες,χειρωνάκτες καιμικροεπαγγελματίες

76

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΟΣΟΣΤΟΥ ΑΝΕΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ

ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ, έτος 2004

Κατά το τελευταίο τρίµηνο του 2004 το ποσοστό ανεργίας (δηλαδή η επίτοις % αναλογία των ανέργων στο σύνολο του εργατικού δυναµικού πουείναι το άθροισµα απασχολουµένων και ανέργων) ανήλθε σε 10,4%. Το

αµέσως προηγούµενο τρίµηνο (τρίτο) το ποσοστό ανεργίας ήταν 10,1%, το δεύτεροτρίµηνο το ποσοστό ανεργίας ήταν 10,2%, ενώ το πρώτο τρίµηνο του 2004

ανερχόταν στο 11,3 % . Το ποσοστό του εργατικού δυναµικού στο σύνολο τουπληθυσµού ηλικίας 15 ετών και άνω είναι 53,2%,ποσοστό ίδιο µε αυτό του Γ’ και του

Β’ τριµήνου του 2004, ενώ είναι αυξηµένο σε σχέση µε το αντίστοιχο τωνπροηγουµένων τριµήνων που κυµαινόταν σταθερά κάτω από το 53%.

Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (16,1%) εξακολουθεί να είναι υπερδιπλάσιο απόεκείνο των ανδρών (6,4%). Από την κατά οµάδες ηλικιών διάρθρωση της ανεργίας,

προκύπτει ότι τα υψηλότερα ποσοστά παρατηρούνται στους νέους ηλικίας 15-29ετών, όπου το ποσοστό ανεργίας ανέρχεται στο 20,4% µάλιστα δε στις νέες γυναίκεςτο αντίστοιχο ποσοστό φθάνει στο 28,0% του οικονοµικά ενεργού πληθυσµού τους.

Η ανεργία κατά φύλο και ηλικία

Ηλικία Άρρενες Θήλεις Σύνολο15-29 14,2% 28,0% 20,4%30-44 4,8% 14,9% 9,1%45-64 4,0% 7,9% 5,4%65+ 0,5% 3,8% 1,3%Σύνολο 6,4% 16,1% 10,4%

Πηγή : ΕΣΥΕΕπεξεργασία: Τμήμα Τεκμηρίωσης, ΚΕΘΙ

77

Ως προς το επίπεδο εκπαίδευσης, τα ποσοστά ανεργίας βρίσκονται πάνω από τοσυνολικό ποσοστό κυρίως στους απόφοιτους µέσης ή ανώτερης τεχνικής και

επαγγελµατικής εκπαίδευσης, ενώ χαµηλότερα ποσοστά παρατηρούνται στουςαπόφοιτους της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης και όσους έχουν το πολύ απολυτήριο

δηµοτικού.

Η ανεργία κατά φύλο και επίπεδο εκπαίδευσης

Επίπεδοεκπαίδευσης

Άρρενες Θήλεις Σύνολο

Διδακτορικό ήΜεταπτυχιακόςτίτλος

4,7% 7,7% 5,9%

ΤριτοβάθμιαΕκπαίδευση

4,4% 11,4% 7,5%

Πτυχίο ΑνώτερηςΤεχν. Επαγ.Εκπαίδευσης

7,6% 18,7% 13,3%

ΑπολυτήριοΜέσηςΕκπαίδευσης

6,9% 18,7% 11,6%

Απολυτήριο 3-τάξιας ΜέσηςΕκπαίδευσης

7,7% 19,1% 11,2%

Απολυτήριοδηµοτικού

6,0% 13,6% 8,7%

Μερικές τάξειςδηµοτικού

5,2% 6,7% 5,9%

Δεν πήγε σχολείο 10,8% 15,8% 13,4%

Σύνολο 6,4% 16,1% 10,4%

Πηγή : ΕΣΥΕΕπεξεργασία: Τμήμα Τεκμηρίωσης, ΚΕΘΙ

78

Η Κατανομή των Ανέργων και του Εργατικού Δυναμικού στο Σύνολοτου πληθυσμού

Ποσοστό Εργατικού Δυναμικού Ποσοστό Ανέργων στο σύνολο του πληθυσμού

ΣΥΝΟΛ

Ο2004 B Tρίμηνο 2004 B Tρίμηνο

ΣΥΝΟΛ

Ο

53,2 10,2

15-19 11,8 34,020-24 59,7 25,225-29 84,0 15,730-44 84,7 8,945-64 58,7 5,0

65+ 4,2 1,4

ΑΡΡΕΝΕΣ

ΣΥΝΟΛΟ 65,0 6,415-19 13,5 25,720-24 64,9 17,425-29 92,7 11,330-44 96,8 4,745-64 77,1 3,5

65+ 6,9 0,8

ΘΗΛΕΙΣ

ΣΥΝΟΛΟ 42,2 15,915-19 10,0 45,520-24 54,6 34,125-29 75,0 21,430-44 72,3 14,545-64 41,3 7,8

65+ 2,0 3,0

Πηγή : ΕΣΥΕΕπεξεργασία: Τμήμα Τεκμηρίωσης, ΚΕΘΙ

79

Ποσοστό Ανεργίας και για τα δυο Φύλα Ηλικιακές Ομάδες 15 -74, κατά τα έτη 1999 - 2003 1999 2000 2001 2002 2003 2004

EU (25 countries) 9.1 8.6 8.4 8.7 9.0 9.0

EU (15 countries) 8.5 7.6 7.2 7.6 8.0 8.1

Euro-zone 9.1 8.1 7.8 8.3 8.7 8.9

Euro-zone (12 countries) 9.2 8.3 7.8 8.3 8.7 8.9

Belgium 8.6 6.9 6.7 7.3 8.0 7.8

Czech Republic 8.6 8.7 8.0 7.3 7.8 8.3

Denmark 4.8 4.4 4.3 4.6 5.6 5.4

Germany 7.9 7.2 7.4 8.2 9.0 9.5

Estonia 11.3 12.5 11.8 9.5 10.2 9.2

Greece 12.0 11.3 10.8 10.3 9.7 10.5

Spain 12.9 11.5 10.7 11.5 11.5 11.0

France 10.5 9.1 8.4 8.9 9.5 9.7

Ireland 5.6 4.3 3.9 4.3 4.6 4.5

Italy 10.9 10.1 9.1 8.6 8.4 8.0

Cyprus : 5.2 4.4 3.9 4.5 5.0

Latvia 14.0 13.7 12.9 12.6 10.4 9.8

Lithuania 13.7 16.4 16.4 13.5 12.7 10.8

Luxembourg 2.4 2.3 2.1 2.8 3.7 4.2

Hungary 6.9 6.3 5.6 5.6 5.8 5.9

Malta : 6.8 7.7 7.7 8.0 7.3

Netherlands 3.2 2.8 2.2 2.8 3.7 4.6

Austria 3.9 3.7 3.6 4.2 4.3 4.5

Poland 13.4 16.4 18.5 19.8 19.2 18.8

Portugal 4.5 4.1 4.0 5.0 6.3 6.7

Slovenia 7.2 6.6 5.8 6.1 6.5 6.0

Slovakia 16.7 18.7 19.4 18.7 17.5 18.0

Finland 10.2 9.8 9.1 9.1 9.0 8.8

Sweden 6.7 5.6 4.9 4.9 5.6 6.3

United Kingdom 5.9 5.4 5.0 5.1 4.9 4.7

Bulgaria : 16.4 19.2 17.8 13.6 11.9

Croatia : : : : : :

Romania 6.2 6.8 6.6 7.5 6.8 7.1

Turkey : 6.5 8.3 10.3 10.5 10.3

Iceland : : : : : :

Norway 3.2 3.4 3.6 3.9 4.5 4.4

United States 4.2 4.0 4.8 5.8 6.0 5.5

Japan 4.7 4.7 5.0 5.4 5.3 4.7

Πηγή: Eurostat, LFSΕπεξεργασία: Τμήμα Τεκμηρίωσης, ΚΕΘΙ

80

Ποσοστό Απασχόλησης και για τα δυο Φύλα, Ηλικιακές Ομάδες 15 -74, κατά τα έτη 1999 - 2003

1999 2000 2001 2002 2003 2004

EU (25 countries) 62.0 62.5 62.9 62.9 63.0 63.3

EU (15 countries) 62.6 63.5 64.1 64.3 64.4 64.8

Euro-zone : : : : : :

Euro-zone (12 countries) 60.4 61.5 62.2 62.4 62.6 63.1

Belgium 59.3 60.5 59.9 59.9 59.6 60.3

Czech Republic 65.6 65.0 65.0 65.4 64.7 64.2

Denmark 76.0 76.3 76.2 75.9 75.1 75.7

Germany 65.2 65.6 65.8 65.4 65.1 65.5

Estonia 61.5 60.4 61.0 62.0 62.9 63.0

Greece 55.9 56.5 56.3 57.5 58.7 59.4

Spain 53.7 56.2 57.7 58.4 59.7 60.9

France 60.9 62.1 62.8 63.0 63.2 63.1

Ireland 63.3 65.2 65.8 65.5 65.5 66.3

Italy 52.7 53.7 54.8 55.5 56.1 57.6

Cyprus : 65.7 67.8 68.6 69.2 69.2

Latvia 58.8 57.5 58.6 60.4 61.8 62.3

Lithuania 61.7 59.1 57.5 59.9 61.1 61.2

Luxembourg 61.7 62.7 63.1 63.4 62.7 61.6

Hungary 55.6 56.3 56.2 56.2 57.0 56.8

Malta : 54.2 54.3 54.4 54.2 54.1

Netherlands 71.7 72.9 74.1 74.4 73.6 73.1

Austria 68.6 68.5 68.5 68.7 69.0 67.8

Poland 57.6 55.0 53.4 51.5 51.2 51.7

Portugal 67.4 68.4 69.0 68.8 68.1 67.8

Slovenia 62.2 62.8 63.8 63.4 62.6 65.3

Slovakia 58.1 56.8 56.8 56.8 57.7 57.0

Finland 66.4 67.2 68.1 68.1 67.7 67.6

Sweden 71.7 73.0 74.0 73.6 72.9 72.1

United Kingdom 71.1 71.5 71.7 71.7 71.8 71.6

Bulgaria : 50.4 49.7 50.6 52.5 54.2

Croatia : : : : 53.4 54.9

Romania 63.2 63.0 62.4 57.6 57.6 57.7

Turkey : : : : : :

Iceland : : : : : 82.9

Norway : 77.5 77.2 76.8 75.5 75.1

United States : : : : : :

Japan : : : : : :

81

Πηγή: Eurostat, LFSΕπεξεργασία: Τμήμα Τεκμηρίωσης, ΚΕΘΙ

Ποσοστό Απασχόλησης Γυναικών Ηλικιακές Ομάδες 15 -74, κατά τα έτη 1999 - 2003

1999 2000 2001 2002 2003 2004

EU (25 countries) 52.9 53.7 54.3 54.7 55.1 55.8

EU (15 countries) 53.0 54.1 55.0 55.6 56.1 57.0

Euro-zone : : : : : :

Euro-zone (12 countries) 50.1 51.4 52.4 53.1 53.6 54.7

Belgium 50.4 51.5 51.0 51.4 51.8 52.6

Czech Republic 57.4 56.9 56.9 57.0 56.3 56.0

Denmark 71.1 71.6 72.0 71.7 70.5 71.6

Germany 57.4 58.1 58.7 58.9 59.1 59.9

Estonia 57.8 56.9 57.4 57.9 59.0 60.0

Greece 41.0 41.7 41.5 42.9 44.3 45.2

Spain 38.4 41.2 43.0 44.1 46.0 48.0

France 54.0 55.2 56.0 56.7 57.2 57.4

Ireland 52.0 53.9 54.9 55.4 55.7 56.5

Italy 38.3 39.6 41.1 42.0 42.7 45.2

Cyprus : 53.5 57.2 59.1 60.4 59.1

Latvia 53.9 53.8 55.7 56.8 57.9 58.5

Lithuania 59.4 57.7 56.2 57.2 58.4 57.8

Luxembourg 48.6 50.1 50.9 51.6 52.0 50.6

Hungary 49.0 49.7 49.8 49.8 50.9 50.7

Malta : 33.1 32.1 33.9 33.6 32.8

Netherlands 62.3 63.5 65.2 66.2 66.0 65.8

Austria 59.6 59.6 60.7 61.3 61.7 60.7

Poland 51.2 48.9 47.7 46.2 46.0 46.2

Portugal 59.4 60.5 61.3 61.4 61.4 61.7

Slovenia 57.7 58.4 58.8 58.6 57.6 60.5

Slovakia 52.1 51.5 51.8 51.4 52.2 50.9

Finland 63.4 64.2 65.4 66.2 65.7 65.6

Sweden 69.4 70.9 72.3 72.2 71.5 70.5

United Kingdom 64.3 64.8 65.0 65.3 65.3 65.6

Bulgaria : 46.3 46.8 47.5 49.0 50.6

Croatia : : : : 46.7 47.8

Romania 57.5 57.5 57.1 51.8 51.5 52.1

Turkey : : : : : :

Iceland : : : : : 79.0

Norway : 73.6 73.6 73.7 72.6 72.2

United States : : : : : :

Japan : : : : : :

82

Πηγή: Eurostat, LFS

Επεξεργασία: Τμήμα Τεκμηρίωσης, ΚΕΘΙ

Ποσοστό Απασχόλησης ΑνδρώνΗλικιακές Ομάδες 15 -74, κατά τα έτη 1999 - 2003

1999 2000 2001 2002 2003 2004

EU (25 countries) 71.0 71.3 71.4 71.1 70.9 70.9

EU (15 countries) 72.1 72.8 73.2 72.9 72.8 72.7

Euro-zone : : : : : :

Euro-zone (12 countries) 70.8 71.6 72.0 71.7 71.5 71.6

Belgium 68.1 69.5 68.8 68.3 67.3 67.9

Czech Republic 74.0 73.2 73.2 73.9 73.1 72.3

Denmark 80.8 80.8 80.2 80.0 79.6 79.7

Germany 72.8 72.9 72.8 71.8 71.0 71.0

Estonia 65.8 64.3 65.0 66.5 67.2 66.4

Greece 71.1 71.5 71.4 72.2 73.4 73.7

Spain 69.2 71.1 72.4 72.6 73.2 73.7

France 68.0 69.2 69.7 69.5 69.4 68.9

Ireland 74.5 76.3 76.6 75.4 75.2 75.9

Italy 67.3 68.0 68.5 69.1 69.6 70.1

Cyprus : 78.7 79.3 78.9 78.8 80.0

Latvia 64.1 61.5 61.9 64.3 66.1 66.4

Lithuania 64.3 60.5 58.9 62.7 64.0 64.7

Luxembourg 74.5 75.0 75.0 75.1 73.3 72.4

Hungary 62.4 63.1 62.9 62.9 63.5 63.1

Malta : 75.0 76.2 74.7 74.5 75.2

Netherlands 80.9 82.1 82.8 82.4 81.1 80.2

Austria 77.6 77.3 76.4 76.4 76.4 74.9

Poland 64.2 61.2 59.2 56.9 56.5 57.2

Portugal 75.8 76.5 77.0 76.5 75.0 74.2

Slovenia 66.5 67.2 68.6 68.2 67.4 70.0

Slovakia 64.3 62.2 62.0 62.4 63.3 63.2

Finland 69.2 70.1 70.8 70.0 69.7 69.7

Sweden 74.0 75.1 75.7 74.9 74.2 73.6

United Kingdom 77.8 78.1 78.3 78.0 78.1 77.8

Bulgaria : 54.7 52.7 53.7 56.0 57.9

Croatia : : : : 60.3 62.3

Romania 69.0 68.6 67.8 63.6 63.8 63.4

Turkey : : : : : :

Iceland : : : : : 86.7

Norway : 81.3 80.7 79.9 78.3 77.9

United States : : : : : :

Japan : : : : : :

83

Πηγή: Eurostat, LFSΕπεξεργασία: Τμήμα Τεκμηρίωσης, ΚΕΘΙ

Εργασία και δια βίου μάθησηΔια βίου μάθηση - Ποσοστά Συμμετοχής Γυναικών

Ηλικιακές Ομάδες 25 - 64

1999 2000 2001 2002 2003 2004

EU (25 countries) : 8.4 (e) 8.4 (e) 8.6 10.0 (b) 10.2 (p)

EU (15 countries) 8.6 (e) 8.9 (e) 9.0 (e) 9.2 10.8 (b) 10.9 (p)

Euro-zone 5.5 (e) 5.7 (e) 5.5 (e) 5.6 7.3 (b) 7.2 (p)

Euro-zone (12 countries) 5.3 (e) 5.5 (e) 5.5 (e) 5.6 7.3 (b) 7.2 (p)

Belgium 6.1 (b) 6.0 6.9 6.3 8.7 9.3 (b)

Czech Republic : : : 5.7 5.7 (b) 6.5

Denmark 23.0 23.8 19.1 20.7 28.1 (b) 31.9

Germany 5.0 4.8 4.8 5.5 5.6 (i) 5.6 (p)

Estonia 8.4 7.6 6.3 6.7 7.1 7.6

Greece 1.2 1.1 1.2 1.1 3.8 (b) 3.8 (p)

Spain 5.5 5.6 5.5 5.4 6.3 5.7

France 2.7 3.1 3.0 3.0 7.7 (b) 7.9

Ireland : : : 8.8 11.0 (b) 8.4 (p)

Italy 5.2 5.4 5.2 4.7 5.2 5.2 (p)

Cyprus 2.2 3.2 3.4 3.8 8.5 (b) 9.6

Latvia : : : 10.9 10.2 11.8

Lithuania 5.3 3.6 4.8 4.2 (b) 5.7 7.9 (b)

Luxembourg 4.4 3.9 4.7 6.4 6.0 (b) 6.0 (p)

Hungary 3.1 3.4 3.4 3.6 6.5 (b) 5.3

Malta : 3.5 3.4 3.8 3.6 4.4 (b)

Netherlands 12.7 14.7 15.5 15.9 17.0 17.0 (p)

Austria 8.4 7.4 7.7 7.3 12.4 (b) 12.5

Poland : : 5.5 4.7 5.5 6.3 (b)

Portugal 3.5 3.5 3.7 3.4 4.0 5.1 (b)

Slovenia : : 8.2 9.4 16.3 (b) 19.8

Slovakia : : : 9.4 4.7 (b) 5.2

Finland 19.1 21.6 (b) 21.4 21.4 28.9 (b) 28.2

Sweden 28.6 24.1 19.7 (b) 21.2 37.3 (b) 40.3

United Kingdom 22.3 24.4 25.7 26.3 25.3 25.3 (p)

Bulgaria : : 1.4 1.3 1.6 1.4

Croatia : : : : 2.1 :

Romania 0.7 0.8 1.0 1.0 1.5 1.6 (b)

Turkey : : : : : :

Iceland 22.2 26.7 28.1 27.7 27.7 (p) :

Norway : 13.8 14.5 14.0 20.6 (b) 19.9

United States : : : : : :

84

Japan : : : : : : Πηγή: Eurostat, LFS

Επεξεργασία: Τμήμα Τεκμηρίωσης, ΚΕΘΙ

Εργασία και δια βίου μάθησηΔια βίου μάθηση - Ποσοστά συμμετοχής ανδρών

Ηλικιακές Ομάδες 25 - 64

1999 2000 2001 2002 2003 2004

EU (25 countries) : 7.5 (e) 7.4 (e) 7.4 8.6 (b) 8.6 (p)

EU (15 countries) 7.9 (e) 8.0 (e) 7.9 (e) 7.9 9.2 (b) 9.3 (p)

Euro-zone 5.8 (e) 5.8 (e) 5.5 (e) 5.5 6.8 (b) 6.8 (p)

Euro-zone (12 countries) 5.7 (e) 5.7 (e) 5.5 (e) 5.5 6.8 (b) 6.8 (p)

Belgium 7.8 (b) 7.6 7.7 6.8 8.3 9.7 (b)

Czech Republic : : : 6.1 5.1 (b) 6.0

Denmark 16.7 17.9 16.4 16.2 23.3 (b) 23.4

Germany 6.0 5.6 5.7 6.1 6.4 (i) 6.4 (p)

Estonia 4.4 4.1 4.1 3.6 5.2 5.8

Greece 1.2 1.1 1.5 1.2 3.5 (b) 3.5 (p)

Spain 4.6 4.6 4.3 4.5 5.3 4.7

France 2.4 2.6 2.5 2.4 7.1 (b) 7.6

Ireland : : : 6.5 8.4 (b) 6.1 (p)

Italy 5.9 5.5 4.9 4.5 4.2 4.2 (p)

Cyprus 3.1 3.1 3.4 3.6 7.1 (b) 9.0

Latvia : : : 5.2 5.7 6.1

Lithuania 2.4 1.9 2.3 2.3 (b) 3.3 5.0 (b)

Luxembourg 6.2 5.7 5.9 8.9 6.6 (b) 6.6 (p)

Hungary 2.6 2.7 2.5 2.8 5.4 (b) 3.9

Malta : 5.6 5.8 4.9 4.9 5.5 (b)

Netherlands 14.5 16.4 17.0 16.9 16.2 16.2 (p)

Austria 9.8 9.2 8.7 7.6 12.6 (b) 11.5

Poland : : 4.2 3.9 4.5 4.7 (b)

Portugal 3.2 3.3 3.0 2.4 3.4 4.4 (b)

Slovenia : : 6.9 8.8 13.9 (b) 16.1

Slovakia : : : 8.7 4.9 (b) 3.9

Finland 16.2 17.7 (b) 17.1 16.5 21.8 (b) 20.9

Sweden 23.2 19.2 15.4 (b) 15.7 31.3 (b) 31.5

United Kingdom 16.4 17.9 18.0 18.6 17.6 17.6 (p)

Bulgaria : : 1.5 1.4 1.2 1.1

Croatia : : : : 2.1 :

Romania 1.0 1.0 1.1 1.2 1.1 1.6 (b)

Turkey : : : : : :

Iceland 18.3 20.4 19.0 20.4 20.4 (p) :

Norway : 12.8 13.8 12.6 18.6 (b) 18.2

85

United States : : : : : :

Japan : : : : : :

(:) Δεν διατίθεται(e) Εκτίμηση (b) Break in series (p) Provisional Value Πηγή: Eurostat

Επεξεργασία: Τμήμα Τεκμηρίωσης, ΚΕΘΙ

Το χάσμα των δύο φύλων στην ανεργίαΠοσοστιαία διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών ανέργων

Ε.Ε και επιλεγμένες χώρες

1999 2000 2001 2002 2003EU - 25 2,7 2,6 2,2 1,7 1,7EU - 15 2,7 2,5 2,1 1,7 1,6NMS 10 2,0 2,2 1,8 1,4 1,4

AT 1,3 1,2 1,0 0,5 0,8BE 3,0 2,9 1,6 1,5 0,8CY - - - - -CZ 3,0 3,1 3,0 3,1 3,7DE -1,5 -1,7 -2,2 -0,4 -0,8DK 1,0 0,7 1,0 0,3 0,6EE -2,4 -1,9 0,5 -1,2 -0,6EL 10,0 9,5 8,6 8,4 8,3ES 9,7 8,8 7,9 8,4 7,7FI 0,9 1,5 1,1 0,0 -0,3FR 3,6 3,6 3,3 2,1 2,0HU -1,1 -1,2 -1,2 -0,9 -0,5IE -0,2 0,0 -0,2 -0,6 -0,7IT 6,9 6,3 5,6 5,2 4,9LT -2,3 -4,5 -4,6 -0,2 0,8LU 1,5 1,3 1,0 1,7 1,6LV -0,8 -1,5 -2,7 -2,2 0,5MT 1,2 1,8 3,1 3,9NL 2,1 1,6 1,1 0,5 0,4PL 3,5 4,0 3,1 1,7 1,4PT 1,3 1,8 1,9 1,9 1,8SE 0,2 -0,6 -0,7 -0,7 -0,8SI 0,4 0,4 0,7 0,7 1,0SK 0,3 -0,4 -0,9 0,3 0,6UK -1,4 -1,1 -1,1 -1,1 -1,2

Πηγή: Harmonised Unemployment Series, LFS, Eurostat

Επεξεργασία: Τμήμα Τεκμηρίωσης, ΚΕΘΙ

86

Το χάσμα των δύο φύλων στην απασχόλησηΠοσοστιαία διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών απασχολούμενων

Ε.Ε και επιλεγμένες χώρες

1999 2000 2001 2002 2003EU - 25 18,0 17,7 17,0 16,3 15,7EU - 15 19,1 18,7 18,1 17,2 16,6NMS 10 13,0 12,2 11,7 11,6 11,4

AT 18,0 17,7 15,7 13,4 13,0BE 17,7 18,0 17,8 16,9 15,5CY - 25,4 22,1 19,8 18,4CZ 16,6 16,3 16,3 16,9 16,8DE 15,4 14,8 14,1 12,8 11,9DK 9,7 9,2 8,2 8,3 9,1EE 8,0 7,4 7,6 8,6 8,2EL 30,2 29,9 29,9 28,9 28,6ES 30,8 29,9 29,4 28,5 27,2FI 5,8 5,9 5,4 3,8 4,0FR 14,0 14,0 13,7 12,8 12,2HU 13,4 13,4 13,1 13,1 12,6IE 22,5 22,1 21,5 19,9 19,2IT 29,0 28,4 27,4 27,1 16,9LT 4,9 2,8 2,7 5,5 5,6LU 25,9 24,9 24,1 23,5 21,3LV 10,2 7,7 6,2 7,5 8,2MT - 41,9 44,1 40,8 -NL 18,6 18,6 17,6 16,2 15,1PL 13,0 12,3 11,5 10,7 10,5PT 16,3 16,1 15,7 15,1 13,5SE 4,6 4,2 3,4 2,7 2,7SI 8,8 8,8 9,8 9,6 9,8SK 12,2 10,7 10,2 11,0 11,1UK 13,5 13,3 13,3 12,7 12,8

Πηγή: Harmonised Unemployment Series, LFS, EurostatΕπεξεργασία: Τμήμα Τεκμηρίωσης, ΚΕΘΙ

87

II . TA ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ΠΙΝΑΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΦΥΛΟ

Α. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (ΤΕΙ & ΑΣΕΤΕΜ - ΣΕΛΕΤΕ)

Σπουδαστές

Στην Τεχνολογική Εκπαίδευση εγγράφηκαν στα χειμερινά εξάμηνα 124.474 σπουδαστές και στοΑ΄ εαρινό εξάμηνο 17.085. Οι σπουδαστές που τελείωσαν τα κανονικά εξάμηνα σπουδών, αλλάοφείλουν μαθήματα, ανέρχονται σε 46.004 (πέραν των κανονικών εξαμήνων). Η κατανομή τωνσπουδαστών κατά φύλο και εξάμηνα έχει ως εξής:

ΧΕΙΜΕΡΙΝΑ ΕΞΑΜΗΝΑ

ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ

ΣύνολοΧώρας

ΣΥΝΟΛΟ ΑΡΡΕΝΕΣ ΘΗΛΕΙΣ2001/0

22002/0

3Μεταβολή

%2001/0

22002/

03Μεταβολή

%2001/

022002/0

3Μεταβολή

%

108.781 124.474 14,4 52.080 59.941 15,1 56.701 64.533 13,8

ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ

ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ

ΣύνολοΧώρας

ΣΥΝΟΛΟ ΑΡΡΕΝΕΣ ΘΗΛΕΙΣ2001/0

22002/0

3Μεταβολή

%2001/02

2002/03

Μεταβολή %

2001/02

2002/03

Μεταβολή%

16.899 17.085 1,1 8.610 8.463 -1,7 8.289 8.622 4

Αριθμός ΕκπαιδευτικώνΙδρυμάτων

ΣύνολοΧώρας

ΙΔΡΥΜΑΤΑ ΣΧΟΛΕΣ ΤΜΗΜΑΤΑ2001/02 2002/03 2001/02 2002/3 2001/02 2002/03

14 14 48 48 187 187

88

Πηγή: ΕΣΥΕ, Στατιστικές Εκπαίδευσης (2001/2)Επεξεργασία: Τμήμα Τεκμηρίωσης, ΚΕΘΙ

Διδακτικό προσωπικό

Το διδακτικό προσωπικό ανέρχεται σε 10.925 άτομα, παρουσιάζοντας αύξηση 6,9% σε σχέση μετην προηγούμενη περίοδο.

ΣύνολοΧώρας

ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ

2001/02 2002/03 Μεταβολή %

10.224 10.925 6,9

Από το σύνολο των Σχολών της Τεχνολογικής Εκπαίδευσης της Χώρας, στην Περιφέρεια Πρωτευούσης λειτουργούν 8 σχολές (16,7%) με 29.171 σπουδαστές (23,4%) στα χειμερινά εξάμηνα, 3.123 σπουδαστές (18,3%) στο Α΄εαρινό εξάμηνο και 2.970 (27,2%) καθηγητές.Η αναλογία σπουδαστών ανά διδάσκοντα είναι 11 για την Περιφέρεια Πρωτευούσης και 14 για την υπόλοιπη Χώρα.

Β΄ ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Σπουδαστές

Στην Επαγγελματική και Εκκλησιαστική Εκπαίδευση εγγράφηκαν 4.711 σπουδαστές, οι οποίοι κατανέμονται ως εξής:

ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ

ΣΥΝΟΛΟ ΑΡΡΕΝΕΣ ΘΗΛΕΙΣ

ΣύνολοΧώρας

ΔημόσιεςΣχολές

2001/022002/

03Μεταβολή

%2001/0

22002/

03Μεταβολ

ή %2001/02

2002/03Μεταβολή

%

3.745 4.711 25,8 3.429 4.295 25,3 316 416 31,6

ΑΝΩΤΑΤΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (ΑΕΙ)

Φοιτητές

Κατανομή των φοιτητών κατά φύλο

ΦΟΙΤΗΤΕΣ

ΣύνολοΧώρας

ΣΥΝΟΛΟ ΑΡΡΕΝΕΣ ΘΗΛΕΙΣ2001/0

22002/0

3Μεταβολή

%2001/02

2002/03

Μεταβολή %

2001/022002/0

3Μεταβολή

%

163.256 175.597 7,666.23

5 70.999 7,2 97.021 104.598 7,8

89

Πηγή: ΕΣΥΕ, Στατιστικές Εκπαίδευσης (2001/2)Επεξεργασία: Τμήμα Τεκμηρίωσης, ΚΕΘΙ

Εκπαιδευτικά Ιδρύματα

Ο αριθμός των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, Σχολών και Τμημάτων έχει ως εξής:

ΣύνολοΧώρας

ΑΕΙ ΣΧΟΛΕΣ ΤΜΗΜΑΤΑ

2001/02 2002/03 2001/02 2002/03 2001/02 2002/03

18 19 53 55 236 239

Διδακτικό προσωπικόΤο Διδακτικό προσωπικό των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων ανέρχεται σε 11.079 άτομα, παρουσιάζοντας αύξηση 3,5% σε σχέση με το προηγούμενο ακαδημαϊκό έτος.

ΣύνολοΧώρας

ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ

2001/02

2002/03

Μεταβολή %

10.708

11.079 3,5

Από το σύνολο των Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων στην Περιφέρεια Πρωτευούσης λειτουργούν 8 ΑΕΙ (42,1%) με 75.509 φοιτητές (43%) και 4.013 καθηγητές (36,2%).

Η αναλογία φοιτητών ανά διδάσκοντα είναι 19 για την Περιφέρεια Πρωτευούσης και 14 για την υπόλοιπη Χώρα.

Πηγή: ΕΣΥΕ, ΕΡΕΥΝΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ, 2003Επιλογή Στοιχείων: ΚΕΘΙ, ΤΜΗΜΑ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ

90

Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ ΣΤΟ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΤΩΝ ΑΕΙ ΤΗΣ

ΧΩΡΑΣ

Ποσοστά γυναικών που διδάσκουν στα ΑΕΙ της χώρας

1982/83 2001/02Καθηγήτριες 4.44 13.22Αναπληρώτριες Καθηγήτριες 12.32 24.00Επίκουροι 13.47 32.38Λέκτορες 25.60 39.09Μη μόνιμο προσωπικό 28.16 34.71Βοηθοί 39.59 44.89Πηγή: ΕΣΥΕ, Επεξεργασία: Τμήμα Τεκμηρίωσης, ΚΕΘΙ

(%)

Γυναίκες στο διδακτικό προσωπικό των ΑΕΙ ανά επιστημονικό πεδίο

Ανθρωπιστικές επιστήμεςΚαλές ΤέχνεςΝομικήΚοινωνικές ΕπιστήμεςΜαθηματικά, φυσική, χημεία, βιολογίαΕπιστήμες της μηχανικής και τεχνολογίαςΙατρικήΑγρονομία, κτηνιατρική,γεωπονία

ΣύνολοΠηγή: ΕΣΥΕ, Επεξεργασία: Τμήμα Τεκμηρίωσης ΚΕΘΙ

21.7623.1828.78

31.0423.4619.2824.74

%47.1131.7332.09

91

Ποσοστά Ανεργίας και επίπεδο εκπαίδευσης (πρωτοβάθμια εκπαίδευση)Ηλικιακές ομάδες 15-69, Ε.Ε. και επιλογή χωρών, Σύνολο πληθυσμού,

και τα δυο φύλα

1999 2000 2001 2002 2003 2004EU (25 countries) : 11.7 10.3 10.7 11.1 11.7

EU (15 countries) 12.0 10.9 9.3 9.7 10.2 10.6Euro-zone 12.4 11.3 9.5 9.9 10.5 11.0

Belgium 12.2 9.3 9.2 10.0 10.2 11.1Czech Republic 18.6 20.0 19.3 18.0 19.7 23.4

Denmark 7.2 6.6 5.5 6.2 7.5 8.1Germany 15.8 14.0 13.2 15.3 18.0 20.3

Estonia 18.7 22.4 15.9 (u) 14.9 (u) 12.9 (u) 17.6 (u)

Greece 9.1 8.5 8.2 7.9 7.4 8.8

Spain 15.0 14.1 10.5 11.3 11.5 11.5France : : : : 10.5 10.9

Ireland 9.6 7.4 5.9 6.2 6.5 6.7Italy 10.5 10.0 9.3 9.1 9.0 7.9

Cyprus : 6.6 4.7 3.7 4.5 5.7Latvia 17.2 20.6 19.8 21.3 15.9 15.2

Lithuania 16.6 22.7 22.1 19.1 20.5 14.5Luxembourg 3.7 3.2 1.9 (u) 3.9 3.3 5.1

Hungary 12.2 10.4 10.4 10.6 11.0 11.2Malta : 5.8 4.6 5.8 5.6 5.6

Netherlands 5.0 3.5 2.1 3.0 4.7 :Austria 5.5 5.5 6.3 6.0 7.6 7.9

Poland : 22.9 25.1 26.5 27.4 29.6Portugal 4.2 3.5 3.6 4.0 5.9 6.4

Slovenia 8.8 10.3 8.3 8.1 10.2 9.3Slovakia 30.1 37.3 38.3 42.6 44.6 48.9

Finland 13.5 12.2 11.2 11.4 11.5 12.4Sweden 9.9 7.7 5.1 4.9 5.3 5.8

United Kingdom 10.2 9.0 7.8 8.7 7.2 6.7Bulgaria : 23.9 30.5 28.1 24.7 20.4

Croatia : : : 14.4 14.8 :Romania 3.7 4.8 4.9 5.9 6.2 8.1

Iceland 2.9 : : 3.2 : :Norway : : 2.9 3.2 5.0 4.3

Switzerland 4.8 4.7 3.8 4.7 6.3 7.6

92

Πηγή: ΕurostatΕπεξεργασία: Τμήμα Τεκμηρίωσης ΚΕΘΙ

Σύνολο Ατόμων που Ολοκλήρωσαν τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση,Ηλικίες 20-24 και τα δυο φύλα,

Ε.Ε και επιλεγμένες χώρες, έτη 1999-2004 1999 2000 2001 2002 2003 2004EU (25 countries) 74.8 (i) 76.4 (i) 76.3 (i) 76.6 (i) 76.7 (i) 76.4 (p)

EU (15 countries) 72.4 (i) 73.6 (i) 73.4 (i) 73.9 (i) 73.8 (i) 73.5 (p)

Euro-zone 71.2 72.5 72.4 72.9 72.7 72.5 (p)

Euro-zone (12 countries) 71.5 72.8 72.4 72.9 72.7 72.5 (p)

Belgium 76.2 (b) 80.9 79.4 81.1 81.3 82.1

Czech Republic 91.8 91.1 90.5 91.7 92.0 90.9Denmark 73.2 69.8 78.5 79.6 74.4 (b) 76.1

Germany 74.6 74.7 73.6 73.3 72.5 72.5 (p)

Estonia 83.0 83.6 79.5 80.4 81.4 82.3

Greece 79.5 80.5 80.9 81.3 81.7 81.7 (p)

Spain 65.0 66.1 65.5 64.9 63.4 62.5

France 80.0 81.6 81.8 81.7 80.9 79.8Ireland 81.9 82.5 84.6 83.9 85.7 85.3 (p)

Italy 66.3 68.8 67.0 69.1 69.9 69.9 (p)

Cyprus 83.4 83.0 84.2 85.3 82.2 80.1

Latvia 74.6 (b) 76.8 70.3 (i) 73.2 (b) 74.0 76.9Lithuania 81.3 77.9 (i) 81.2 79.3 (b) 82.1 86.1

Luxembourg 71.2 (b) 77.5 68.0 69.8 69.8 (p) :Hungary 85.2 83.6 84.4 85.8 85.0 (b) 83.4

Malta : 40.9 40.1 39.0 43.0 47.9Netherlands 72.3 71.7 72.1 73.3 73.3 (p) :

Austria 84.7 84.7 84.1 85.1 83.7 (b) 85.3Poland 81.6 (i) 87.8 88.6 88.1 88.8 89.5

Portugal 40.1 42.8 43.5 44.2 47.7 49.0Slovenia 85.8 87.0 85.9 90.0 90.7 89.7

Slovakia 93.3 94.5 94.4 94.0 94.1 91.3Finland 86.8 87.8 (b) 86.5 86.2 85.2 84.6

Sweden 86.3 85.2 85.5 (b) 86.7 85.6 86.3United Kingdom 75.4 (i) 76.5 (i) 77.1 (i) 77.2 (i) 78.2 (i) 76.4 (i)

Bulgaria : 74.9 78.2 (b) 77.5 75.6 76.0Croatia : : : : 90.7 :

Romania 77.8 75.8 77.3 75.3 73.8 74.8Turkey : : : : : :

Iceland 45.4 49.4 49.4 51.1 51.1 (p) :Norway 94.4 95.1 96.1 94.9 93.3 95.3

United States : : : : : :Japan : : : : : :

Πηγή: ΕurostatΕπεξεργασία: Τμήμα Τεκμηρίωσης ΚΕΘΙ

93

Σύνολο Γυναικών που Ολοκλήρωσαν τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση,Ηλικίες 20-24, Ε.Ε και επιλεγμένες χώρες, έτη 1999-2004

1999 2000 2001 2002 2003 2004EU (25 countries) 77.3 (i) 79.2 (i) 79.0 (i) 79.5 (i) 79.2 (i) 79.1 (p)

EU (15 countries) 75.1 (i) 76.6 (i) 76.4 (i) 76.9 (i) 76.5 (i) 76.3 (p)

Euro-zone 74.2 75.9 75.7 76.2 75.9 75.9 (p)

Euro-zone (12 countries) 74.5 76.2 75.7 76.2 75.9 75.9 (p)

Belgium 80.1 (b) 85.2 82.0 84.7 84.6 86.8

Czech Republic 91.6 91.3 91.2 91.7 91.4 91.2Denmark 77.9 74.8 80.8 82.3 76.2 (b) 78.6

Germany 74.5 74.8 73.6 73.8 73.4 73.4 (p)

Estonia 88.6 86.7 86.9 87.1 84.2 92.3

Greece 83.4 85.6 85.2 85.9 86.9 86.9 (p)

Spain 71.7 71.8 71.8 71.9 70.1 70.0

France 81.4 83.5 83.2 82.8 83.0 81.3Ireland 85.0 85.6 88.1 88.1 89.0 88.6 (p)

Italy 70.4 73.8 72.3 74.0 73.4 73.4 (p)

Cyprus 86.2 84.0 86.0 90.3 87.8 84.4

Latvia 82.3 (b) 82.3 76.2 (i) 82.2 (b) 79.7 83.4Lithuania 84.5 80.3 (i) 84.3 80.5 (b) 85.8 90.1

Luxembourg 72.8 (b) 75.8 69.0 65.5 65.5 (p) :Hungary 85.3 84.0 84.7 85.9 86.1 (b) 84.9

Malta : 40.2 38.7 42.2 46.2 48.7Netherlands 76.3 75.3 75.3 76.7 76.7 (p) :

Austria 82.9 84.4 84.3 84.5 83.5 (b) 85.9Poland 84.3 (i) 91.0 91.0 91.3 91.5 91.6

Portugal 46.7 51.6 52.3 52.6 54.7 58.8Slovenia 87.1 89.8 87.9 92.3 94.2 93.7

Slovakia 93.4 94.4 95.1 95.3 94.2 91.5Finland 88.8 89.9 (b) 89.6 90.4 87.9 87.9

Sweden 87.5 87.6 86.8 (b) 88.3 87.1 87.6United Kingdom 76.0 (i) 76.9 (i) 78.6 (i) 78.5 (i) 78.1 (i) 76.6 (i)

Bulgaria : 77.1 79.7 (b) 80.2 77.4 77.2Croatia : : : : 92.1 :

Romania 79.1 77.0 77.3 77.3 74.8 75.8Turkey : : : : : :

Iceland 42.7 51.9 56.6 59.0 59.0 (p) :Norway 95.1 95.5 97.0 96.4 94.4 96.5

United States : : : : : :Japan : : : : : :

Πηγή: ΕurostatΕπεξεργασία: Τμήμα Τεκμηρίωσης ΚΕΘΙ

Σύνολο Ανδρών που Ολοκλήρωσαν τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση,Ηλικίες 20-24, Ε.Ε και επιλεγμένες χώρες, έτη 1999-2004

1999 2000 2001 2002 2003 2004

94

EU (25 countries) 72.3 (i) 73.6 (i) 73.5 (i) 73.8 (i) 74.2 (i) 73.8 (p)

EU (15 countries) 69.7 (i) 70.6 (i) 70.5 (i) 70.9 (i) 71.2 (i) 70.6 (p)

Euro-zone 68.1 69.2 69.1 69.5 69.5 69.2 (p)

Euro-zone (12 countries) 68.3 69.4 69.1 69.5 69.5 69.2 (p)

Belgium 72.3 (b) 76.7 76.9 77.6 78.0 77.4

Czech Republic 92.0 90.8 89.7 91.8 92.7 90.5Denmark 67.8 64.5 76.2 76.8 72.6 (b) 73.3

Germany 74.7 74.6 73.6 72.6 71.6 71.6 (p)

Estonia 77.1 80.7 72.8 73.7 78.5 72.5

Greece 75.2 74.8 76.0 76.3 76.5 76.5 (p)

Spain 58.5 60.6 59.4 58.2 57.1 55.2

France 78.6 79.6 80.3 80.5 78.8 78.3Ireland 78.9 79.4 81.2 79.7 82.3 82.1 (p)

Italy 62.1 63.6 61.6 64.2 66.4 66.4 (p)

Cyprus 80.1 81.9 82.3 79.6 76.1 75.4

Latvia 67.2 (b) 71.4 64.6 (i) 64.4 (b) 68.5 70.7Lithuania 78.2 75.6 (i) 78.1 78.1 (b) 78.3 82.2

Luxembourg 69.6 (b) 79.2 67.0 74.0 74.0 (p) :Hungary 85.2 83.1 84.2 85.6 83.9 (b) 81.9

Malta : 41.6 41.4 36.1 39.8 47.1Netherlands 68.4 68.1 68.9 70.0 70.0 (p) :

Austria 86.6 85.0 83.9 85.7 83.9 (b) 84.6Poland 78.8 (i) 84.5 86.3 84.8 86.1 87.4

Portugal 33.6 34.0 34.8 35.9 40.7 39.4Slovenia 84.5 84.5 83.9 87.9 87.4 86.0

Slovakia 93.3 94.5 93.7 92.6 94.1 91.1Finland 84.8 85.6 (b) 83.4 81.9 82.5 81.2

Sweden 85.1 82.8 84.2 (b) 85.2 84.1 85.1United Kingdom 74.8 (i) 76.2 (i) 75.7 (i) 75.9 (i) 78.2 (i) 76.2 (i)

Bulgaria : 72.8 76.6 (b) 75.0 73.9 74.8Croatia : : : : 89.5 :

Romania 76.3 74.5 77.2 73.1 72.8 73.8Turkey : : : : : :

Iceland 47.9 47.1 42.5 43.6 43.6 (p) :Norway 93.5 94.7 95.2 93.5 92.2 94.2

United States : : : : : :Japan : : : : : :

Πηγή: ΕurostatΕπεξεργασία: Τμήμα Τεκμηρίωσης ΚΕΘΙ

Ποσοστό των γυναικών που συμμετέχουν στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση, στους τομείς των μαθηματικών, των φυσικών επιστημών,των επιστημών της μηχανικής, των Η/Υ. , Ε.Ε και επιλεγμένες χώρες,

ηλικιακή ομάδα 20-24 ετών

95

1989 1998 1999 2000 2001 2002 2003

EU (25countries) : : 53.1 53.5 (i) 53.9 (i) 54.4 (i) 54.6

EU (15countries) : : 51.8 52.1 (i) 52.4 (i) 52.9 (i) 53.1

Euro-zone (12countries) : : 52.3 52.5 52.7 53.1 53.3

Belgium 46.4 : 52.1 (i) 52.3 (i) 52.8 (i) 53.1 (i) 53.3 (i)

Czech Republic : 48.1 49.7 49.8 50.1 51.2 50.7

Denmark 49 55.5 56.3 56.9 56.5 57.5 57.9

Germany 43.5 46.5 (i) 47.4 (i) 48.1 (i) 48.7 (i) 49.0 (i) 49.5 (i)

Estonia : 56.8 57.8 58.5 60.1 61.5 61.5

Greece 48.9 50.1 50.3 50.0 51.1 51.2 51.0

Spain 50 53.0 53.0 52.9 52.5 53.1 53.1

France 52.9 54.7 54.4 54.2 54.1 54.8 55.0

Ireland 44.4 52.7 53.5 54.1 54.7 55.1 55.7

Italy 47.9 54.7 55.2 55.5 56.0 56.2 56.2

Cyprus : : 56.0 (i) 57.1 (i) 58.0 (i) 54.8 (i) 49.5 (i)

Latvia : 58.9 61.6 63.4 61.8 61.5 61.7

Lithuania : 60.3 60.0 60.0 59.8 60.5 60.0

Luxembourg 50 51.7 (i) 51.7 (i) : : : 53.3

Hungary : 54.0 54.2 53.9 54.8 55.3 56.7

Malta : : 51.5 53.3 54.8 56.9 56.9

Netherlands 43.5 48.6 49.3 50.0 50.5 50.7 51.0

Austria 45.7 49.2 50.0 51.0 51.8 52.7 53.0

Poland : 56.8 57.0 57.5 58.0 57.9 57.8

Portugal 53.1 56.0 55.9 56.5 57.0 57.0 56.6

Slovenia : 55.2 (i) 56.0 (i) 56.1 (i) 56.1 (i) 57.5 (i) 56.2 (i)

Slovakia : 51.0 51.7 50.4 51.3 52.1 53.1

Finland 51.1 53.5 54.0 53.7 53.9 54.1 53.5

Sweden 53.2 56.2 57.6 58.2 59.1 59.5 59.6

UnitedKingdom 46.7 52.7 53.2 53.9 54.5 55.2 55.9

Bulgaria : 60.9 59.5 57.3 56.3 54.0 52.8

Croatia : : : : : : 53.2

Romania : 49.9 (i) 51.0 (i) 51.8 (i) 53.5 (i) 54.4 (i) 54.3

Turkey : : 39.6 39.8 40.8 41.4 41.3

Iceland 56.1 60.0 62.2 61.9 62.7 63.2 63.7

Liechtenstein : : : : : : 27.0

Norway 52.7 56.7 57.4 58.4 59.3 59.6 59.7

Switzerland : : : : : 43.3 44.2

United States : 55.6 52.8 55.8 55.9 56.3 56.6

Japan : 44.6 44.7 44.9 44.9 45.1 45.6

96

Πηγή: EurostatΕπεξεργασία: Τμήμα Τεκμηρίωσης, ΚΕΘΙ

Εγγεγραμμένοι φοιτητές (σε χιλιάδες) στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση, Ε.Ε και επιλεγμένες χώρες, έτη 1993-2003

1993 1996 1999 2000 2001 2002 2003

EU (25countries) : : 14891.7 15206.8 15737.2 16328.7 16887.3

97

EU (15countries) 10845.1 11933.1 12721.2 12764.4 13020.5 13399.7 13815.8

Euro-zone(12countries) 8929.5 9684.6 9919.2 10003.1 10204.2 10372.2 10685.3

Belgium 307.1 358.2 351.8 (i) 355.7 (i) 359.3 (i) 367.0 (i) 374.7 (i)

CzechRepublic : : 231.2 253.7 260.0 284.5 287.0

Denmark 164.4 166.5 190.0 189.2 190.8 195.3 201.7

Germany 2112.6 (i) 2144.2 (i) 2087.0 (i) 2054.8 (i) 2083.9 (i) 2159.7 (i) 2242.4 (i)

Estonia : : 48.7 53.6 57.8 60.6 63.6

Greece 299.0 329.2 387.9 422.3 478.2 529.2 561.5

Spain 1370.7 1591.9 1786.8 1829.0 1833.5 1832.8 1840.6

France 1952.0 2091.7 2012.2 2015.3 2031.7 2029.2 2119.1

Ireland 108.4 128.3 151.1 160.6 166.6 176.3 181.6

Italy 1615.0 1775.2 1797.2 1770.0 1812.3 1854.2 1913.4

Cyprus : : 10.8 (i) 10.4 (i) 11.9 (i) 13.9 (i) 18.3 (i)

Latvia : : 82.0 91.2 102.8 110.5 118.9

Lithuania : : 107.4 121.9 135.9 148.8 167.6

Luxembourg : 1.7 (i) 2.7 (i) 2.4 (i) 2.5 (i) 3.0 (i) 3.1 (i)

Hungary : : 279.4 307.1 330.5 354.4 390.5

Malta : : 5.8 6.3 7.4 7.3 8.9

Netherlands 507.0 491.7 469.9 487.6 504.0 516.8 526.8

Austria 221.0 239.0 252.9 261.2 264.7 223.7 229.8

Poland : : 1399.1 1579.6 1775.0 1906.3 1983.4

Portugal 247.5 319.5 356.8 373.7 387.7 396.6 400.8

Slovenia : : 79.1 (i) 83.8 (i) 91.5 (i) 99.2 (i) 101.5 (i)

Slovakia : : 122.9 135.9 143.9 152.2 158.1

Finland 188.2 214.0 262.9 270.2 279.6 283.8 291.7

Sweden 222.8 261.2 335.1 346.9 358.0 382.9 414.7

UnitedKingdom 1528.4 1820.8 2081.0 2024.1 2067.3 2240.7 2287.8

Bulgaria : : 270.1 261.3 247.0 228.4 230.5

Croatia : : : : : : 121.7

Romania : : 407.7 (i) 452.6 (i) 533.2 (i) 582.2 (i) 643.9

Turkey : : 1464.7 1015.4 1607.4 1677.9 1918.5

Iceland : 7.5 8.5 9.7 10.2 11.6 13.3

Liechtenstein : 0.1 : 0.5 : : 0.4

Norway : 180.4 187.5 190.9 189.9 197.1 212.4

Switzerland 146.0 148.0 : : : 170.1 186.0

United States 14486.0 14262.0 13769.4 13202.9 13595.6 15928.0 16611.7

Japan : 3945.0 3940.8 3982.1 3972.5 3966.7 3984.4

Canada 2633.0 1763.0 1193 : : : :

Πηγή: EurostatΕπεξεργασία: Τμήμα Τεκμηρίωσης, ΚΕΘΙ

98

ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ(Α.Ε.Ι)

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΚΑΤΑ ΦΥΛΟ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ,ΣΧΟΛΗ - ΤΜΗΜΑ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΝΑΡΞΕΩΣ ΑΚΑΔ.ΕΤΟΥΣ 2001/2002

99

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑΣΧΟΛΗ, ΤΜΗΜΑ

ΣΥΝΟΛΟ ΘΗΛΕΙΣ

ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ

ΔΙΠΛΩΜΑΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ

(MASTER)

ΔΙΔΑΚΤΟΡIKO

Σ Θ Σ Θ

ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ ΕΛΛΑΔΟΣ 26078 12712 13538 7519 12540 5193ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ 7028 3946 4279 2628 2749 1318ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΤΜΗΜΑΤΑ 2041 1177 1135 766 906 411ΤΜΗΜΑ Φ.ΑΓΩΓΗΣ-ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ 44 25 24 10 20 15ΤΜΗΜΑ ΠΑΙΔ/ΚΟ ΔΗΜ/ΚΗΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ 378 234 242 173 136 61ΤΜΗΜΑ ΕΚΠ.&ΑΓ.ΠΡΟΣΧΟΛ.ΗΛΙΚΙΑΣ 200 169 113 106 87 63ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ - Μ.Μ.Ε. 185 125 115 87 70 38ΤΜΗΜΑ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 162 137 148 128 14 9ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ 376 137 35 16 341 121ΤΜΗΜΑ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ 33 11 28 10 5 1ΤΜΗΜΑ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ 231 132 159 96 72 36ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ 100 62 74 46 26 16ΤΜΗΜΑ ΜΕΘ.ΙΣΤΟΡ.ΘΕΩΡ.ΕΠΙΣΤ. 332 145 197 94 135 51ΣΧΟΛΗ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ 70 18 58 18 12 0ΤΜΗΜΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ 45 8 35 8 10 0ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ 25 10 23 10 2 0ΣΧΟΛΗ ΝΟΜ-ΟΙΚΟΝ-ΠΟΛΙΤ. ΕΠ/ΜΩΝ 1128 708 1033 683 95 25ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ 913 609 895 604 18 5ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 109 35 35 16 74 19ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤ. ΕΠ/ΜΗΣ-Δ.ΔΙΟΙΚ/ΗΣ 106 64 103 63 3 1ΣΧΟΛΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ 1909 1288 883 672 1026 616ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ 43 31 38 26 5 5ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦ-ΠΑΙΔΑΓΩΓ-ΨΥΧΟΛ 1315 911 605 492 710 419ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ - ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ 485 290 174 98 311 192ΤΜΗΜΑ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ 66 56 66 56 0 0ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 1880 755 1170 489 710 266ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 301 179 55 37 246 142ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ 318 119 126 62 192 57ΤΜΗΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ 344 118 307 110 37 8ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ 138 48 132 44 6 4ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ 384 209 294 172 90 37ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ & ΤΗΛΕΠΙΚ. 395 82 256 64 139 18ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ 751 378 185 96 566 282ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΤΜΗΜΑΤΑ 8 7 8 7 0 0ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ 8 7 8 7 0 0ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 350 190 49 22 301 168ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 172 70 41 18 131 52ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝ/ΚΗΣ ΑΝΘΡΩΠ/ΓΙAΣ 170 116 0 0 170 116ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ 8 4 8 4 0 0ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ 131 47 75 30 56 17ΤΜΗΜΑ ΝΑΥΤΙΛ.&ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤ.ΥΠΗΡ 14 2 14 2 0 0ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ 117 45 61 28 56 17ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 55 14 19 10 36 4ΤΜΗΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ 22 10 19 10 3 0ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡ&ΕΠΙΚΟΙΝ.ΣΥΣΤ 33 4 0 0 33 4

100

ΣΧΟΛΗ ΕΛΛΗΝΙΚ.& ΜΕΣΟΓ.ΣΠΟΥΔΩΝ 207 120 34 27 173 93ΤΜΗΜΑ ΠΑΙΔ/ΚΟ ΔΗΜ/ΚΗΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ 32 15 0 0 32 15ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧ. ΑΓΩΓΗΣ 170 102 34 27 136 75ΤΜΗΜΑ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 5 3 0 0 5 3ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 303 128 145 69 158 59ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΤΜΗΜΑΤΑ 39 13 21 9 18 4ΤΜΗΜΑ ΕΠ/ΜΩΝ Φ.ΑΓΩΓΗΣ-ΑΘΛ/ΣΜΟΥ 39 13 21 9 18 4ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ 45 30 0 0 45 30ΤΜΗΜΑ ΠΑΙΔ/ΚΟ ΔΗΜ/ΚΗΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ 38 23 0 0 38 23ΤΜΗΜΑ ΠΑΙΔ/ΚΟ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ 7 7 0 0 7 7ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 213 81 124 60 89 21ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΦΥΤ-ΖΩΙΚ. ΠΑΡ. 107 47 55 32 52 15ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝ.XΩΡ/ΞΙΑΣ-Π. ΑΝ/ΞΗΣ 34 18 24 15 10 3ΤΜΗΜΑ ΜΗΧ/ΓΩΝ MΗΧΑΝ. ΒΙΟΜ/ΝΙΑΣ 72 16 45 13 27 3ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ 6 4 0 0 6 4ΤΜΗΜΑ ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗΣ 6 4 0 0 6 4ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 5747 3244 3031 2009 2716 1235ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΤΜΗΜΑΤΑ 275 127 202 108 73 19ΤΜΗΜΑ ΕΠ/ΜΗΣ Φ.ΑΓΩΓΗΣ-ΑΘΛ/ΣΜΟΥ 262 122 202 108 60 14ΤΜΗΜΑ ΕΠ.Φ.ΑΓ.ΑΘΛ.ΠΑΡΣΕΡΡΩΝ 13 5 0 0 13 5ΣΧΟΛΗ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ 653 472 562 447 91 25ΤΜΗΜΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ 470 392 452 387 18 5ΤΜΗΜΑ ΠΟΙΜΑΝ.&ΚΟΙΝΩΝ.ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ 183 80 110 60 73 20ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝ. ΕΠΙΣΤ. 601 372 378 248 223 124ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ 601 372 378 248 223 124ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ 136 62 67 36 69 26ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ 76 38 63 33 13 5ΤΜΗΜΑ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ 41 16 4 3 37 13ΤΜΗΜΑ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ 19 8 0 0 19 8ΣΧΟΛΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΦΛΩΡΙΝΑΣ 100 71 78 59 22 12ΤΜΗΜΑ ΠΑΙΔ.ΔΗΜ.ΕΚΠ.Π.ΦΛΩΡΙΝΑΣ 93 66 78 59 15 7ΤΜΗΜΑ ΠΑΙΔ. ΝΗΠΙΑΓ.Π.ΦΛΩΡΙΝΑΣ 7 5 0 0 7 5ΣΧΟΛΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ 1574 1144 933 730 641 414ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ 395 283 194 152 201 131ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ 302 214 243 187 59 27ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ 169 144 132 114 37 30ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ - ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ 379 226 173 111 206 115ΤΜΗΜΑ ΑΓΓΛΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ 99 87 48 44 51 43ΤΜΗΜΑ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ 190 158 143 122 47 36ΤΜΗΜΑ ΙΤΑΛΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ 40 32 0 0 40 32ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 721 284 288 125 433 159ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 129 64 18 12 111 52ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ 151 65 66 31 85 34ΤΜΗΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ 32 8 0 0 32 8ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ 245 73 143 42 102 31ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ 111 68 61 40 50 28ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 53 6 0 0 53 6ΣΧΟΛΗ ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 615 227 275 105 340 122ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ 362 130 234 85 128 45ΤΜΗΜΑ ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗΣ 110 47 0 0 110 47ΤΜΗΜΑ ΔΑΣ/ΓΙΑΣ-ΦΥΣ. ΠΕΡΙΒ/ΝΤΟΣ 143 50 41 20 102 30

101

ΣΧΟΛΗ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ 705 247 137 67 568 180ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ 283 93 46 21 237 72ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ 208 96 38 19 170 77ΤΜΗΜΑ ΜΗΧ/ΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ 18 6 18 6 0 0ΤΜΗΜΑ ΗΛ/ΓΩΝ ΜΗΧ.- ΜΗΧ.ΥΠΟΛΟΓ. 115 15 0 0 115 15ΤΜΗΜΑ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ ΤΟΠ/ΦΩΝ ΜΗΧ. 81 37 35 21 46 16ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ 47 33 0 0 47 33ΤΜΗΜΑ ΕΙΚΑΣΤ.ΕΦΑΡΜ.ΤΕΧΝΩΝ 30 19 0 0 30 19ΤΜΗΜΑ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 17 14 0 0 17 14ΣΧΟΛΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ 320 205 111 84 209 121ΤΜΗΜΑ ΠΑΙΔ/ΚΟ ΔΗΜ/ΚΗΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ 210 110 48 25 162 85ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧ. ΑΓΩΓΗΣ 110 95 63 59 47 36ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ 915 412 586 312 329 100ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΤΜΗΜΑΤΑ 639 332 440 262 199 70ΤΜΗΜΑ ΕΠ/ΜΗΣ Φ.ΑΓΩΓΗΣ-ΑΘΛ/ΣΜΟΥ 265 123 187 102 78 21ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ 371 209 253 160 118 49ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ 3 0 0 0 3 0ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ 11 8 0 0 11 8ΤΜΗΜΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ 11 8 0 0 11 8ΣΧΟΛΗ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ 265 72 146 50 119 22ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ 77 34 77 34 0 0ΤΜΗΜΑ ΗΛ/ΓΩΝ-ΜΗΧ/ΚΩΝ & ΜΗΧ.Η/Υ 170 32 69 16 101 16ΤΜΗΜΑ ΜΗΧ/ΚΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 18 6 0 0 18 6ΙΟΝΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ 179 94 20 15 159 79ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΤΜΗΜΑΤΑ 179 94 20 15 159 79ΤΜΗΜΑ ΞΕΝΩΝ ΓΛΩΣ.ΜΤΦ.ΔΙΕΡΜ. 22 15 20 15 2 0ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ 118 66 0 0 118 66ΤΜΗΜΑ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 39 13 0 0 39 13ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 1310 673 549 292 761 381ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΤΜΗΜΑΤΑ 217 154 200 145 17 9ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ 217 154 200 145 17 9ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ 307 176 0 0 307 176ΤΜΗΜΑ ΠΑΙΔ/ΚΟ ΔΗΜ/ΚΗΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ 73 36 0 0 73 36ΤΜΗΜΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ 234 140 0 0 234 140ΣΧΟΛΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ 360 201 106 63 254 138ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ 18 13 12 7 6 6ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦ-ΠΑΙΔΑΓΩΓ-ΨΥΧΟΛ 195 107 39 20 156 87ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ - ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ 147 81 55 36 92 45ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 417 139 243 84 174 55ΤΜΗΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ 47 15 35 12 12 3ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ 97 20 42 8 55 12ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ 243 95 140 56 103 39ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 30 9 26 8 4 1ΣΧΟΛΗ ΔΙΑΧΕΙΡ.ΦΥΣΙΚ.ΠΟΡΩΝ&ΕΠΙΧ 9 3 0 0 9 3ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧ.ΠΕΡΙΒΑΛ.&ΦΥΣ.ΠΟΡΩΝ 9 3 0 0 9 3ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ 1603 844 680 400 923 444ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 79 50 37 33 42 17ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 4 0 0 0 4 0ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ 11 2 0 0 11 2ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ 64 48 37 33 27 15ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ 555 246 15 12 540 234

102

ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ 555 246 15 12 540 234ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ 96 63 65 42 31 21ΤΜΗΜΑ ΠΑΙΔ/ΚΟ ΔΗΜ/ΚΗΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ 89 58 58 37 31 21ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ 7 5 7 5 0 0ΣΧΟΛΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ 387 279 269 199 118 80ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ 56 44 37 28 19 16ΤΜΗΜΑ ΦΙΛ/ΚΩΝ ΚΟΙΝ/ΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 76 51 45 35 31 16ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ - ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ 255 184 187 136 68 48ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 486 206 294 114 192 92ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 165 87 62 32 103 55ΤΜΗΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ 27 11 19 6 8 5ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ 85 23 62 17 23 6ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ 134 67 86 43 48 24ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΥΠ/ΣΤΩΝ-ΠΛΗΡΟΦ 75 18 65 16 10 2ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ 1855 625 867 358 988 267ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΤΜΗΜΑΤΑ 21 7 0 0 21 7ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 21 7 0 0 21 7ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡ/ΚΩΝ-ΚΟΙΝ/ΚΩΝ ΕΠ/ΜΩΝ 147 98 64 50 83 48ΤΜΗΜΑ ΠΑΙΔ/ΚΟ ΔΗΜ/ΚΗΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ 96 61 33 26 63 35ΤΜΗΜΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ 50 37 31 24 19 13ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ 1 0 0 0 1 0ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ 228 91 147 62 81 29ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ 190 72 120 50 70 22ΤΜΗΜΑ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ 38 19 27 12 11 7ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 673 278 401 184 272 94ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 191 91 96 49 95 42ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ 31 16 19 13 12 3ΤΜΗΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ 240 95 184 80 56 15ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ 133 42 83 31 50 11ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ 78 34 19 11 59 23ΣΧΟΛΗ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ 786 151 255 62 531 89ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ 100 27 72 20 28 7ΤΜΗΜΑ ΜΗΧ/ΓΩΝ ΜΗΧ.&ΑΕΡ/ΓΩΝ ΜΗΧ 145 17 0 0 145 17ΤΜΗΜΑ ΗΛ/ΓΩΝ. ΜΗΧ.&ΤΕΧΝΟΛ.ΥΠΟΛ 196 23 0 0 196 23ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ 81 28 0 0 81 28ΤΜΗΜΑ ΜΗΧ/ΚΩΝ Η/Υ ΚΑΙ ΠΛΗΡ/ΚΗΣ 264 56 183 42 81 14ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ 521 178 423 154 98 24ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΤΜΗΜΑΤΑ 521 178 423 154 98 24ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝ/ΣΗΣ ΔΙΟΙΚ/ΣΗΣ ΕΠΙΧ 7 3 0 0 7 3ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ 84 39 73 35 11 4ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 89 17 56 13 33 4ΤΜΗΜΑ Δ/Ε ΟΙΚΟΝ/ΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 62 23 38 17 24 6ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ 190 66 179 64 11 2ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΧ/ΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ-ΜΑΡΚΕΤ. 89 30 77 25 12 5ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ 998 535 282 193 716 342ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΤΜΗΜΑΤΑ 998 535 282 193 716 342ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ 89 33 0 0 89 33ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ 487 265 107 77 380 188ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜ & ΠΕΡΙΦ. ΑΝΑΠΤΥΞ 1 0 0 0 1 0ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ 328 190 122 80 206 110ΤΜΗΜΑ ΔΙΕΘΝΩΝ-ΕΥΡΩΠ. ΣΠΟΥΔΩΝ 93 47 53 36 40 11

103

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ 632 266 589 254 43 12ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΤΜΗΜΑΤΑ 632 266 589 254 43 12ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ-ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧ 347 153 309 142 38 11ΤΜΗΜΑ ΧΡΗΜ/ΚΗΣ ΤΡΑΠ/ΚΗΣ Δ/ΚΗΣ 161 68 156 67 5 1ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝ/ΓΙΑΣ - ΣΥΣΤ.ΠΑΡ/ΓΗΣ 124 45 124 45 0 0ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 241 105 184 85 57 20ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΤΜΗΜΑΤΑ 241 105 184 85 57 20ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ-ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧ 196 89 171 80 25 9ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 29 9 13 5 16 4ΤΜΗΜΑ Δ/Ε ΟΙΚ/ΚΩΝ ΠΟΛ/ΚΩΝ ΣΠ. 16 7 0 0 16 7ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ 215 93 101 49 114 44ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΤΜΗΜΑΤΑ 215 93 101 49 114 44ΤΜΗΜΑ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ 143 56 32 12 111 44ΤΜΗΜΑ ΖΩΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ 11 2 8 2 3 0ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΠΟΝΙΚΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟ/ΓΙΑΣ 19 12 19 12 0 0ΤΜΗΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝOMIAΣ &ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 13 5 13 5 0 0ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤ&ΤΕΧΝΟΛ.ΤΡΟΦΙΜΩΝ 9 9 9 9 0 0ΤΜΗΜΑ ΑΞΙΟΠ.ΦΥΣ.ΠΟΡ.&Γ.ΜΗΧ/ΚΗΣ 20 9 20 9 0 0ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΧΟΛΗ ΤΩΝ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ 19 10 19 10 0 0ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΧΟΛΗ ΤΩΝ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ 19 10 19 10 0 0ΤΜΗΜΑ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ 19 10 19 10 0 0ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ 92 74 71 56 21 18ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΤΜΗΜΑΤΑ 92 74 71 56 21 18ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ 42 38 36 32 6 6ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΑΣ 50 36 35 24 15 12ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ 441 133 316 90 125 43ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΤΜΗΜΑΤΑ 441 133 316 90 125 43ΤΜΗΜΑ ΜΗΧ/ΚΩΝ ΟΡΥΚΤΩΝ ΠΟΡΩΝ 64 19 39 12 25 7ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝ. ΠΑΡ/ΓΗΣ ΔΙΟIKΗΣΗΣ 196 64 143 45 53 19ΤΜΗΜΑ ΗΛ.ΜΗΧ/ΚΩΝ.& ΜΗΧ.ΥΠΟΛΟΓ. 115 12 83 6 32 6ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 66 38 51 27 15 11ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ 3228 974 1211 449 2017 525ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΤΜΗΜΑΤΑ 3228 974 1211 449 2017 525ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ 353 104 156 64 197 40ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ 513 301 205 137 308 164ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ 356 36 121 20 235 16ΤΜΗΜΑ ΝΑΥΠΗΓΩΝ ΜΗΧ/ΓΩΝ ΜΗΧ/ΚΩΝ 38 4 38 4 0 0ΤΜΗΜΑ ΗΛ/ΓΩΝ MHX.& ΜΗΧ. ΥΠΟΛΟΓ. 875 159 351 85 524 74ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ 427 160 109 50 318 110ΤΜΗΜΑ ΜΗΧ. ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ-ΜΕΤ/ΡΓΩΝ 197 65 25 10 172 55ΤΜΗΜΑ ΑΓΡΟΝ/ΜΩΝ-ΤΟΠ/ΦΩΝ ΜΗΧΑΝ. 168 82 85 48 83 34ΤΜΗΜΑ ΕΦΑΡΜ. ΜΑΘ. &ΦΥΣ. ΕΠΙΣΤ. 301 63 121 31 180 32

Πηγή: ΕΣΥΕΕπεξεργασία: Τμήμα Τεκμηρίωσης, ΚΕΘΙ

104

Δημόσιες Δαπάνες για την ΕκπαίδευσηΕπενδύσεις των κρατών σε ανθρώπινο δυναμικό

(υποτροφίες, οικονομικές παροχές κ.α) Ε.Ε και επιλεγμένες χώρες, έτη 1992-2002

1992 1995 1998 1999 2000 2001 2002

EU (25 countries) : 5.17 (s) : 5.00 (s) 4.94 (s) 5.10 (s) 5.23 (s)

EU (15 countries) : 5.19 (s) : 5.04 (s) 4.97 (s) 5.09 (s) 5.22 (s)

Euro-zone (12 countries) : 5.06 (s) : 4.99 (s) 4.90 (s) 5.03 (s) 5.07 (s)

Belgium : : : : : 6.11 6.26

Czech Republic : 4.62 3.93 4.05 4.04 4.16 4.41

105

Denmark : 7.67 (i) 8.32 (i) 8.14 (i) 8.39 (i) 8.50 (i) 8.51 (i)

Germany : 4.62 : 4.58 4.53 4.57 4.78

Estonia : 5.83 (i) 5.66 (i) 6.13 (i) 5.59 (i) 5.48 5.69

Greece : 2.87 (i) 3.47 (i) 3.64 (i) 3.79 (i) 3.90 (i) 3.96 (i)

Spain 4.77 4.66 4.49 4.50 4.42 4.41 4.44

France 5.69 (i) 6.04 (i) 5.95 (i) 5.93 (i) 5.83 (i) 5.76 (i) 5.81 (i)

Ireland 5.63 5.07 4.87 4.57 4.36 4.35 4.32

Italy 5.37 4.85 4.70 4.79 4.57 4.98 4.75

Cyprus : 4.81 (i) 5.77 (i) 5.65 (i) 5.60 (i) 6.28 (i) 6.83 (i)

Latvia 4.55 6.27 6.29 5.78 5.43 5.70 5.82

Lithuania : 5.08 5.96 6.14 5.67 5.92 5.89

Luxembourg : 4.26 (i) : : : 3.84 (i) 3.99 (i)

Hungary 6.46 5.37 4.56 4.66 4.54 5.15 5.51

Malta : : : 4.43 4.55 4.47 4.54

Netherlands 5.37 5.06 4.80 4.77 4.87 4.99 5.08

Austria : 6.04 5.77 5.80 5.66 5.70 5.67

Poland : 5.14 (i) 5.09 (i) 4.88 (i) 5.01 (i) 5.56 (i) 5.60 (i)

Portugal : 5.37 (i) 5.62 (i) 5.74 (i) 5.74 (i) 5.91 (i) 5.83 (i)

Slovenia : : : : : 6.13 6.02

Slovakia 5.98 (i) 4.98 (i) 4.51 (i) 4.40 (i) 4.15 (i) 4.03 (i) 4.35 (i)

Finland 7.27 6.85 6.29 6.31 6.12 6.24 6.39

Sweden 7.75 7.22 7.71 7.47 7.39 7.31 7.66

United Kingdom 5.32 (i) 5.24 (i) 4.79 (i) 4.58 (i) 4.58 (i) 4.69 (i) 5.25 (i)

Bulgaria 5.28 3.36 3.23 3.66 4.41 3.53 3.57

Croatia : : : : : : 4.32 (i)

Romania : : 4.38 3.37 2.89 3.28 3.53

Turkey 3.73 (i) 2.38 (i) 3.24 (i) 3.08 (i) 3.49 (i) 3.65 (i) 3.56 (i)

Iceland : 4.87 (i) 5.90 (i) 6.00 (i) 6.00 (i) 6.47 (i) 7.12 (i)

Liechtenstein : : : : : : 2.95

Norway 7.97 (i) 7.44 (i) 7.56 (i) 7.15 (i) 6.82 (i) 7.00 (i) 7.63 (i)

United States 4.89 (i) 5.03 (i) 4.90 (i) 4.93 (i) 4.93 (i) 5.08 (i) 5.35 (i)

Japan 3.39 (i) 3.53 (i) 3.45 (i) 3.53 (i) 3.59 (i) 3.57 (i) 3.60 (i)

Πηγή: EurostatΕπεξεργασία: Τμήμα Τεκμηρίωσης, ΚΕΘΙ

106