αντιμετωπιση δυσλιπιδαιμιων

Committee for Practice Guidelines To improve the quality of clinical practice and patient care in Europe

Κατευθυντήριες οδήγιες για τήν αντιμετώπιςή τών δυςλιπιδαιμιών

For more informationwwwescardioorgguidelines

ελληνική

μετάφραση

2011

ESC POCKET GUIDELINES

Οι ακόλουθοι πίνακες δείχνουν την τάξη των συστάσεων και τα επίπεδα αποδει-κτικών στοιχείων που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το έντυπο

Πίνακας 1 Τάξεις συστάσεων

Τάξεις συστάσεων Ορισμός

Τάξη Ι Στοιχεία ήκαι γενική ομολογία ότι μια δεδομένη θεραπεία ή διαδικασία είναι ωφέλιμη χρήσιμη και αποτελεσματική

Τάξη ΙΙ Αλληλοσυγκρουόμενα στοιχεία καιή απόκλιση απόψεων για την χρησιμότητααποτελεσματικότητα της δεδομένης θεραπείας ή διαδικασίας

Τάξη ΙΙα Το βάρος της απόδειξης είναι υπέρ της χρησιμότηταςαποτελεσματικότητας

Τάξη ΙΙβ Η χρησιμότητααποτελεσματικότητα είναι λιγότερο εδραιωμένη από τα στοιχείαγνώμη

Τάξη ΙΙΙ Στοιχεία ή γενική ομολογία ότι η δεδομένη θεραπεία ή διαδικασία δεν είναι χρήσιμηαποτελεσματική και σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να είναι βλαβερή

Πίνακας 2 Επίπεδο αποδεικτικών στοιχείων

Επίπεδο στοιχείων Α

Δεδομένα που προέρχονται από πολλαπλές τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες ή μετα-αναλύσεις

Επίπεδο στοιχείων Β

Δεδομένα που προέρχονται από μια τυχαιοποιημένη κλινική μελέτη ή μεγάλες μη τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες

Επίπεδο στοιχείων C

Σύμφωνη γνώμη των ειδικών καιή μικρών μελετών αναδρομικές μελέτες και καταγραφές

Στις εικόνες 1-10 το σύμβολο ~ είναι ισοδύναμο με τις κάτωθι τιμές

mmolL mgdL 4 150 5 190 6 230 7 270 8 310

Οι ακόλουθοι πίνακες δείχνουν την τάξη των συστάσεων και τα επίπεδα αποδει-κτικών στοιχείων που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το έντυπο

Πίνακας 1 Τάξεις συστάσεων

Τάξεις συστάσεων Ορισμός

Τάξη Ι Στοιχεία ήκαι γενική ομολογία ότι μια δεδομένη θεραπεία ή διαδικασία είναι ωφέλιμη χρήσιμη και αποτελεσματική

Τάξη ΙΙ Αλληλοσυγκρουόμενα στοιχεία καιή απόκλιση απόψεων για την χρησιμότητααποτελεσματικότητα της δεδομένης θεραπείας ή διαδικασίας

Τάξη ΙΙα Το βάρος της απόδειξης είναι υπέρ της χρησιμότηταςαποτελεσματικότητας

Τάξη ΙΙβ Η χρησιμότητααποτελεσματικότητα είναι λιγότερο εδραιωμένη από τα στοιχείαγνώμη

Τάξη ΙΙΙ Στοιχεία ή γενική ομολογία ότι η δεδομένη θεραπεία ή διαδικασία δεν είναι χρήσιμηαποτελεσματική και σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να είναι βλαβερή

Πίνακας 2 Επίπεδο αποδεικτικών στοιχείων

Επίπεδο στοιχείων Α

Δεδομένα που προέρχονται από πολλαπλές τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες ή μετα-αναλύσεις

Επίπεδο στοιχείων Β

Δεδομένα που προέρχονται από μια τυχαιοποιημένη κλινική μελέτη ή μεγάλες μη τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες

Επίπεδο στοιχείων C

Σύμφωνη γνώμη των ειδικών καιή μικρών μελετών αναδρομικές μελέτες και καταγραφές

Στις εικόνες 1-10 το σύμβολο ~ είναι ισοδύναμο με τις κάτωθι τιμές

mmolL mgdL 4 150 5 190 6 230 7 270 8 310

1

Πρόεδρος ESC Πρόεδρος EASŽeljko Reiner Alberico L CatapanoΠανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ζάγκρεμπ Τμήμα Φαρμακευτικής ΕπιστήμηςΙατρική Σχολή Πανεπιστήμιο του ΜιλάνοΠανεπιστήμιο του Ζάγκρεμπ Via Balzaretti 9Šalata 210000 Zagreb Κροατία 20133 Milano ΙταλίαΤηλ +385 1 2368 729 Τηλ +39 02 5031 8302Fax +385 1 2379 922 Fax +39 02 5031 8386E-mail zreinerkbc-zagrebhr E-mail AlbericoCatapanounimiit

Φορείς της ESC που συμμετείχαν στη συγγραφή του κειμένουΕταιρείες Εταιρία Καρδιακής Ανεπάρκειας (HFA)Ομάδες Εργασίας Καρδιαγγειακής Φαρμακολογίας και Φαρμακευτικής Θεραπείας Υπέρτασης και Καρδιάς Θρόμβωσης Περιφερικής Κυκλοφορίας Παθογένεσης της ΑθηροσκλήρωσηςΣυμβούλια Καρδιολογικής Πρακτικής Πρωτογενούς Καρδιαγγειακής Φροντίδας Καρδιαγγειακής Απεικόνισης

Προσωπικό της ESCCyril Moulin Veronica Dean Catherine Despres Nathalie Cameron ndash Σοφία Αντίπολης Γαλλία

Ευχαριστίες στους Guy De Backer Christian Funck-Brentano και Bogdan A Popescu για την πολύτιμη συμβολή τους

Προσαρμογή από τις Κατευθυντήριες Οδηγίες των Δυσλιπιδαιμιών της ESC (European Heart Journal 2011 32 1769-1818 - doi 101093eurheartjehr158 - Εuropean Atherosclerosis Society (EAS) Atherosclerosis 2011 doi 101016jatherosclerosis201106012)

Μέλη της Ομάδας ΕργασίαςGuy De Backer Γάνδη Βέλγιο Ian Graham Δουβλίνο Ιρλανδία Marja-Riitta Taskinen Ελσίνκι Φινλανδία Olov Wiklund Γκότενμπουργκ Σουηδία Stefan Agewall Όσλο Νορβηγία Eduardo Alegria Δονόστια Ισπανία M John Chapman Παρίσι Γαλλία Paul Durrington Μάντσεστερ Ην Βασίλειο Serap Erdine Κωνσταντινούπολη Τουρκία Julian Halcox Κάρντιφ Ην Βασίλειο Richard Hobbs Μπέρμινχαμ Ην Βασίλειο John Kjekshus Όσλο Νορβηγία Pasquale Perrone Filardi Νάπολη Ιταλία Gabriele Riccardi Νάπολη Ιταλία Robert F Storey Σέφιλντ Ην Βασίλειο David Wood Λονδίνο Ηνωμένο Βασίλειο

ESCEAS Pocket GuidelinesΚατευθυντήριες Οδηγίες για την αντιμετώπιση των δυσλιπιδαιμιώνΟμάδα δράσης της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρίας (ESC) και της Ευρωπαϊκής

Εταιρίας Αθηροσκλήρωσης (EAS) για την αντιμετώπιση των δυσλιπιδαιμιών

Με τη συνεισφορά της Ευρωπαϊκής Εταιρίας Καρδιαγγειακής Πρόληψης και Αποκατάστασης

2

Περιεχόμενα

1 Εισαγωγή 4

2 Συνολικός καρδιαγγειακός κίνδυνος 5

3 Αξιολόγηση των λιπιδίων και των παραμέτρων απολιποπρωτεΐνης 22

4 Θεραπευτικοί στόχοι 26

5 Αλλαγές του τρόπου ζωής προς βελτίωση του λιπιδαιμικού προφίλ 26

6 Φαρμακευτική θεραπεία της υπερχοληστερολαιμίας 32

7 Πρακτική προσέγγιση προς επίτευξη των τιμών - στόχων 33 της LDL χοληστερόλης

8 Φάρμακα για τη θεραπεία της υπερτριγλυκεριδαιμίας 35

9 Φάρμακα που επηρεάζουν τα επίπεδα της χοληστερόλης 37 υψηλής πυκνότητας (HDL χοληστερόλης)

10 Διαχείριση των δυσλιπιδαιμιών σε διαφορετικές κλινικές καταστάσεις 38

11 Παρακολούθηση των λιπιδίων και των ενζύμων σε ασθενείς 46 υπό θεραπεία με υπολιπιδαιμικά φάρμακα

12 Τρόποι βελτίωσης της συμμόρφωσης στις αλλαγές του 48 τρόπου ζωής και στη λήψη της φαρμακευτικής αγωγής

3

Λίστα Ακρωνυμίων και ΣυντμήσεωνACS = Οξύ Στεφανιαίο Σύνδρομο

ALT = Αμινοτρανσφεράση της αλανίνης

apo A 1 = Απολιποπρωτεϊνη A 1

apo B = Απολιποπρωτεϊνη B

CAD = Στεφανιαία νόσος

CK = Κρεατινική φωσφοκινάση

CV = Καρδιαγγειακός

CVD = Καρδιαγγειακή νόσος

DALYs = Έτη ζωής σταθμισμένα ως προς την ανικανότητα

EAS = Ευρωπαϊκή Εταιρία Αθηροσκλή-ρωσης

ESC = Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρία

ESRD = Νεφρική νόσος τελικού σταδίου

FCH = Οικογενής συνδυασμένη υπερλιπι-δαιμία

FH = Οικογενής

HAART = Εξαιρετικά δραστική αντιρετροϊκήθεραπεία της υπερχοληστερολαιμίας

GFR = Ρυθμός σπειραματικής διήθησης

HDL-C = Λιποπρωτεΐνη υψηλής πυκνότητας

HeFH = Ετερόζυγη οικογενής υπερχολη-στερολαιμία

HF = Καρδιακή ανεπάρκεια

HIV = Ιός της ανθρώπινης ανοσοανεπάρ-κειας

HoFH = Ομόζυγη οικογενής υπερχοληστε-ρολαιμία

hs-CRP = C-αντιδρώσα πρωτεΐνη υψηλής ευ-αισθησίας

LDL-C = Λιποπρωτεΐνη χαμηλής πυκνότητας

Lp(a) = Λιποπρωτεΐνη (a)

MetS = Μεταβολικό σύνδρομο

MI = Έμφραγμα του μυοκαρδίου

Non-HDL-C = Μη-HDL χοληστερόλη

NYHA = Καρδιακή Εταιρία της Νέας Υόρκης

PAD = Περιφερειακή αρτηριακή νόσος

SCORE = Συστηματική στεφανιαία εκτίμηση κινδύνου

SLE = Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος

TC = Ολική χοληστερόλη

TG = Τριγλυκερίδια

ULN = Ανώτερο φυσιολογικό όριο

WHO = Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας

2

Περιεχόμενα

1 Εισαγωγή 4

2 Συνολικός καρδιαγγειακός κίνδυνος 5

3 Αξιολόγηση των λιπιδίων και των παραμέτρων απολιποπρωτεΐνης 22

4 Θεραπευτικοί στόχοι 26

5 Αλλαγές του τρόπου ζωής προς βελτίωση του λιπιδαιμικού προφίλ 26

6 Φαρμακευτική θεραπεία της υπερχοληστερολαιμίας 32

7 Πρακτική προσέγγιση προς επίτευξη των τιμών - στόχων 33 της LDL χοληστερόλης

8 Φάρμακα για τη θεραπεία της υπερτριγλυκεριδαιμίας 35

9 Φάρμακα που επηρεάζουν τα επίπεδα της χοληστερόλης 37 υψηλής πυκνότητας (HDL χοληστερόλης)

10 Διαχείριση των δυσλιπιδαιμιών σε διαφορετικές κλινικές καταστάσεις 38

11 Παρακολούθηση των λιπιδίων και των ενζύμων σε ασθενείς 46 υπό θεραπεία με υπολιπιδαιμικά φάρμακα

12 Τρόποι βελτίωσης της συμμόρφωσης στις αλλαγές του 48 τρόπου ζωής και στη λήψη της φαρμακευτικής αγωγής

3

Λίστα Ακρωνυμίων και ΣυντμήσεωνACS = Οξύ Στεφανιαίο Σύνδρομο

ALT = Αμινοτρανσφεράση της αλανίνης

apo A 1 = Απολιποπρωτεϊνη A 1

apo B = Απολιποπρωτεϊνη B

CAD = Στεφανιαία νόσος

CK = Κρεατινική φωσφοκινάση

CV = Καρδιαγγειακός

CVD = Καρδιαγγειακή νόσος

DALYs = Έτη ζωής σταθμισμένα ως προς την ανικανότητα

EAS = Ευρωπαϊκή Εταιρία Αθηροσκλή-ρωσης

ESC = Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρία

ESRD = Νεφρική νόσος τελικού σταδίου

FCH = Οικογενής συνδυασμένη υπερλιπι-δαιμία

FH = Οικογενής

HAART = Εξαιρετικά δραστική αντιρετροϊκήθεραπεία της υπερχοληστερολαιμίας

GFR = Ρυθμός σπειραματικής διήθησης

HDL-C = Λιποπρωτεΐνη υψηλής πυκνότητας

HeFH = Ετερόζυγη οικογενής υπερχολη-στερολαιμία

HF = Καρδιακή ανεπάρκεια

HIV = Ιός της ανθρώπινης ανοσοανεπάρ-κειας

HoFH = Ομόζυγη οικογενής υπερχοληστε-ρολαιμία

hs-CRP = C-αντιδρώσα πρωτεΐνη υψηλής ευ-αισθησίας

LDL-C = Λιποπρωτεΐνη χαμηλής πυκνότητας

Lp(a) = Λιποπρωτεΐνη (a)

MetS = Μεταβολικό σύνδρομο

MI = Έμφραγμα του μυοκαρδίου

Non-HDL-C = Μη-HDL χοληστερόλη

NYHA = Καρδιακή Εταιρία της Νέας Υόρκης

PAD = Περιφερειακή αρτηριακή νόσος

SCORE = Συστηματική στεφανιαία εκτίμηση κινδύνου

SLE = Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος

TC = Ολική χοληστερόλη

TG = Τριγλυκερίδια

ULN = Ανώτερο φυσιολογικό όριο

WHO = Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας

3

Λίστα Ακρωνυμίων και ΣυντμήσεωνACS = Οξύ Στεφανιαίο Σύνδρομο

ALT = Αμινοτρανσφεράση της αλανίνης

apo A 1 = Απολιποπρωτεϊνη A 1

apo B = Απολιποπρωτεϊνη B

CAD = Στεφανιαία νόσος

CK = Κρεατινική φωσφοκινάση

CV = Καρδιαγγειακός

CVD = Καρδιαγγειακή νόσος

DALYs = Έτη ζωής σταθμισμένα ως προς την ανικανότητα

EAS = Ευρωπαϊκή Εταιρία Αθηροσκλή-ρωσης

ESC = Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρία

ESRD = Νεφρική νόσος τελικού σταδίου

FCH = Οικογενής συνδυασμένη υπερλιπι-δαιμία

FH = Οικογενής

HAART = Εξαιρετικά δραστική αντιρετροϊκήθεραπεία της υπερχοληστερολαιμίας

GFR = Ρυθμός σπειραματικής διήθησης

HDL-C = Λιποπρωτεΐνη υψηλής πυκνότητας

HeFH = Ετερόζυγη οικογενής υπερχολη-στερολαιμία

HF = Καρδιακή ανεπάρκεια

HIV = Ιός της ανθρώπινης ανοσοανεπάρ-κειας

HoFH = Ομόζυγη οικογενής υπερχοληστε-ρολαιμία

hs-CRP = C-αντιδρώσα πρωτεΐνη υψηλής ευ-αισθησίας

LDL-C = Λιποπρωτεΐνη χαμηλής πυκνότητας

Lp(a) = Λιποπρωτεΐνη (a)

MetS = Μεταβολικό σύνδρομο

MI = Έμφραγμα του μυοκαρδίου

Non-HDL-C = Μη-HDL χοληστερόλη

NYHA = Καρδιακή Εταιρία της Νέας Υόρκης

PAD = Περιφερειακή αρτηριακή νόσος

SCORE = Συστηματική στεφανιαία εκτίμηση κινδύνου

SLE = Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος

TC = Ολική χοληστερόλη

TG = Τριγλυκερίδια

ULN = Ανώτερο φυσιολογικό όριο

WHO = Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας

4

11 Έκταση του προβλήματοςΗ καρδιαγγειακή νόσος (CVD) η οποία οφείλεται σε αθηροσκληρωτικές βλάβες του αρτηριακού αγγειακού τοιχώματος και σε θρόμβωσή του αποτελεί την κυρι-ότερη αιτία πρόωρου θανάτου στην Ευρώπη ενώ η επίπτωσή της στις αναπτυσ-σόμενες χώρες παρουσιάζει αυξητική τάση Το οικονομικό κόστος της CVD στην Ευρωπαϊκή Ένωση ανέρχεται σε περίπου 192 δισεκατομμύρια ευρώ και αντι-στοιχεί στο άμεσο και έμμεσο ετήσιο κόστος φροντίδας υγείαςΗ CVD έχει πολυπαραγοντική αιτιολογία με κάποιους από τους παράγοντες που την προκαλούν να είναι μη τροποποιήσιμοι όπως για παράδειγμα η ηλικία και το άρρεν φύλο και κάποιους άλλους όπως το κάπνισμα η απουσία άσκησης οι διαιτητικές συνήθειες η αρτηριακή υπέρταση ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 και οι δυσλιπιδαιμίες να μπορούν να τροποποιηθούνΣτις παρούσες κατευθυντήριες οδηγίες αναλύονται οι τρόποι διαχείρισης των δυσλιπιδαιμιών ως ουσιαστικό και αναπόσπαστο κομμάτι της πρόληψης της καρδιαγγειακής νόσου

12 ΔυσλιπιδαιμίεςΟ μεταβολισμός των λιπιδίων μπορεί να διαταραχθεί σε διάφορα στάδιά του με συνέπεια την εμφάνιση μεταβολών τόσο στα επίπεδα όσο και στη λειτουργικό-τητα των λιποπρωτεΐνών του πλάσματος Οι αλλαγές αυτές είτε μόνες τους εί-τε σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη της αθηροσκλήρωσης Οι δυσλιπιδαιμίες καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα διαταραχών των λιπιδίων κάποιες εκ των οποίων παρουσιά-ζουν εξαιρετική σημασία στην πρόληψη της CVDΗ αύξηση των επιπέδων της ολικής χοληστερόλης (TC) και της χοληστερόλης χαμηλής πυκνότητας (LDL-C) αποτελεί το κυριότερο αντικείμενο έρευνας κυρί-ως επειδή τα επίπεδά τους μπορούν να τροποποιηθούν με την αλλαγή του τρό-που ζωής και τη χρήση φαρμακευτικής αγωγής Εντούτοις υπάρχουν και άλλες μορφές δυσλιπιδαιμίας που ευθύνονται για την ανάπτυξη πρόωρης CVD Επι-πρόσθετα οι δυσλιπιδαιμίες μπορεί να παρουσιάζουν διαφορετική βαρύτητα σε υποομάδες ασθενών στις οποίες μπορεί να συσχετίζονται με γενετική προδιά-θεση για την ανάπτυξη CVD ή με την συνύπαρξη συννοσηροτήτων γεγονός που χρήζει αυξημένης προσοχής για την αντιμετώπιση του συνολικού καρδιαγγεια-κού κινδύνου Οι δυσλιπιδαιμίες μπορεί είτε να σχετίζονται με άλλα νοσήματα (δευτεροπαθείς δυσλιπιδαιμίες) είτε να αποδίδονται στην αλληλεπίδραση μετα-ξύ της γενετικής προδιάθεσης του ασθενούς και περιβαλλοντικών παραγόντων

1 Εισαγωγή

5

21 Προσδιορισμός του συνολικού καρδιαγγειακού κινδύνουΟι ασθενείς πρέπει να ταξινομούνται ανάλογα όχι μόνο με τα επίπεδα των λιπιδί-ων πλάσματος αλλά και με βάση το συνολικό καρδιαγγειακό κίνδυνο που προ-κύπτει από τη συνύπαρξη και τις συνεργικές αλληλεπιδράσεις άλλων παραγό-ντων κινδύνου βλαβών οργάνων και παθήσεων Η αξιολόγηση αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνει τη διαστρωμάτωση κινδύνου με τη χρήση διαγραμμάτων προ-ερχομένων από επιδημιολογικές μελέτες όπως είναι τα διαγράμματα SCOREΟι τελικές αποφάσεις στις ακολουθούμενες θεραπευτικές στρατηγικές (πώς και πότε θα πρέπει να προστεθούν στη θεραπευτική αγωγή του ασθενούς φάρμακα για την αντιμετώπιση συνυπαρχουσών κλινικών καταστάσεων όπως για παρά-δειγμα για τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης) εξαρτώνται από το επίπεδο κιν-δύνου στο οποίο αξιολογείται ο εκάστοτε ασθενήςΟ συνολικός καρδιαγγειακός κίνδυνος αποτελεί μια συνέχεια και μπορεί να εκτι-μηθεί με διαφορετικές μεθόδους οι οποίες στηρίζονται κυρίως σε επιδημιολο-γικά δεδομένα από μελέτες κοόρτης Όλα αυτά τα μοντέλα χαρακτηρίζονται από μειονεκτήματα και πλεονεκτήματα Η κατηγοριοποίηση σε διαφορετικά επίπεδα συνολικού καρδιαγγειακού κινδύνου γίνεται αυθαίρετα εν τούτοις η χρήση των μοντέλων συνολικού καρδιαγγειακού κινδύνου συνιστάται λόγω της απλότητάς τους Η χρήση των γραφημάτων είναι εξαιρετικά δημοφιλής και παρά το γεγο-νός ότι τα διατηρήσαμε στις παρούσες κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουμε την εφαρμογή των αντίστοιχων αλγορίθμων (βλέπε wwwheartscoreorg) οι οποίοι παρέχουν ακριβέστερη εκτίμηση του κινδύνουΟ συνολικός καρδιαγγειακός κίνδυνος που περιγράφεται από τα μοντέλα του δι-αγράμματος SCORE (Eικόνες 1-10) εκφράζεται ως ο απόλυτος κίνδυνος που διατρέχει ένας ασθενής για την ανάπτυξη θανατηφόρου καρδιαγγειακού συμ-βάματος στη δεκαετία

2 Συνολικός καρδιαγγειακός κίνδυνος

6

Xρήση των διαγραμμάτων εκτίμησης καρδιαγγειακού κινδύνου

bull Τα διαγράμματα χαμηλού κινδύνου είναι κατάλληλα για χρήση στο Βέλγιο τη Γαλλία την Ελλάδα την Ιταλία το Λουξεμβούργο την Ισπανία την Ελβετία και τη Πορτογαλία καθώς και σε χώρες στις οποίες παρατηρήθηκε πρόσφα-τα σημαντική μείωση των ποσοστών θνησιμότητας από καρδιαγγειακά αίτια [βλέπε wwwehnheartorg (στατιστικές CVD) για τα πρόσφατα δεδομένα θνη-σιμότητας] Στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες θα πρέπει να χρησιμοποιού-νται τα διαγράμματα υψηλού κινδύνου Σημειώστε ότι πολλές χώρες προ-χώρησαν σε επαναδιατυπώσεις των διαγραμμάτων προκειμένου να συμπε-ριλάβουν και τις διαχρονικές τάσεις της θνησιμότητας καθώς και την κατανο-μή των παραγόντων κινδύνου Τα διαγράμματα αυτά είναι πιθανόν να προσ-διορίζουν καλύτερα τον καρδιαγγειακό κίνδυνο στους πληθυσμούς αυτούς

bull Προκειμένου να προσδιορίσετε τον 10ετή κίνδυνο θανάτου από καρδι-αγγειακό νόσημα βρείτε τον Πίνακα για το φύλο του ασθενούς το κάπνι-σμα και την ηλικία του Εντός του Πίνακα εντοπίστε το κελί εκείνο που πλησιάζει περισσότερο την αρτηριακή του πίεση και τα επίπεδα ολικής χοληστερόλης (TC) Η εκτίμηση κινδύνου θα πρέπει να προσαρμοστεί προς τα πάνω αν το άτομο προσεγγίζει την επόμενη ηλικιακή ομάδα

bull Στους ασθενείς χαμηλού κινδύνου θα πρέπει να παρέχεται συμβουλευτι-κή φροντίδα προκειμένου να παραμείνουν σε αυτή την κατηγορία Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν συγκεκριμένες οδηγίες αναφορικά στη συ-χνότητα της συμβουλευτικής αυτή θα πρέπει να επιτείνεται με την αύξηση του αντίστοιχου κινδύνου

bull Ο σχετικός κίνδυνος μπορεί να είναι απροσδόκητα υψηλός σε νεαρά άτο-μα ακόμη και αν τα επίπεδα του απόλυτου κινδύνου παραμένουν χαμηλά Το διάγραμμα σχετικού κινδύνου (Eικόνα 11) μπορεί να αποδειχθεί χρή-σιμο στην αναγνώριση και συμβουλευτική των ατόμων αυτών

bull Τα διαγράμματα παρέχουν μόνο ενδείξεις αναφορικά στην επίδραση της μεί-ωσης των παραγόντων κινδύνου καθώς αφενός θα υπάρξει χρονική καθυ-στέρηση μέχρι τη μείωση του κινδύνου και αφετέρου επειδή τα αποτελέ-σματα τυχαιοποιημένων κλινικών μελετών γενικώς υπερεκτιμούν τα οφέ-λη Η διακοπή του καπνίσματος σχετίζεται με υποδιπλασιασμό του κινδύνου

bull Η συνύπαρξη και άλλων παραγόντων κινδύνου αυξάνει τον τελικό κίν-δυνο (παράδειγμα η χαμηλή τιμή HDL-C ή η υψηλή τιμή τριγλυκεριδίων

7

Μη καπνιστές

Εικόνα 1 ∆ιάγραmicromicroα SCORE υψηλού κινδύνου

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Πάνω από 1510-145-93-421lt1

10ετής συνολικόςκαρδιαγγειακός

κίνδυνος σεπληθυσmicroούς

υψηλού κινδύνου

Εικόνα 1 Διάγραμμα SCORE 10ετής κίνδυνος για ανάπτυξη θανατηφόρου CVD σε πληθυσμούς υψηλού καρδιαγγειακού κινδύνου με τη χρήση των ακόλουθων παραγόντων κινδύνου ηλικία φύλο κάπνισμα συστολι-κή αρτηριακή πίεση και ολική χοληστερόλη Προς υπολογισμό του συνολικού καρδιαγγειακού κινδύνου (κίνδυνος θανατηφόρου + κίνδυνος μη θανατηφόρου συμβάματος) από τον κίνδυνο θανατηφόρου καρδιαγγειακού συμβά-ματος πολλαπλασιάζουμε επί 3 για τους άντρες και επί 4 για τις γυναίκες Ο κίνδυνος είναι ελαφρώς μικρότερος για τις μεγαλύτερες ηλικίες Σημείωση το διάγραμμα SCORE αναφέρεται σε ασθενείς χωρίς γνωστή καρδιαγγεια-κή νόσο σακχαρώδη διαβήτη χρόνια νεφρική νόσο ή πολύ υψηλά επίπεδα μεμονωμένων παραγόντων κινδύνου Οι ασθενείς αυτοί βρίσκονται ήδη σε υψηλό κίνδυνο ανάπτυξης καρδιαγγειακού συμβάματος και χρήζουν εντατι-κής συμβουλευτικής για την τροποποίηση των παραγόντων κινδύνου

8

Εικόνα 2 Διάγραμμα SCORE 10ετής κίνδυνος για ανάπτυξη θανατηφόρου καρδιαγγειακής νόσου σε πληθυ-σμούς χαμηλού καρδιαγγειακού κινδύνου με τη χρήση των ακόλουθων παραγόντων κινδύνου ηλικία φύλο κάπνι-σμα συστολική αρτηριακή πίεση και ολική χοληστερόλη Προς υπολογισμό του συνολικού καρδιαγγειακού κινδύνου (κίνδυνος θανατηφόρου + κίνδυνος μη θανατηφόρου συμβάματος) από τον κίνδυνο θανατηφόρου καρδιαγγειακού συμβάματος πολλαπλασιάζουμε επί 3 για τους άντρες και επί 4 για τις γυναίκες Ο κίνδυνος είναι ελαφρώς μικρότε-ρος για τις μεγαλύτερες ηλικίες Σημείωση το διάγραμμα SCORE αναφέρεται σε ασθενείς χωρίς γνωστή καρδιαγγει-ακή νόσο σακχαρώδη διαβήτη χρόνια νεφρική νόσο ή πολύ υψηλά επίπεδα μεμονωμένων παραγόντων κινδύνου Οι ασθενείς αυτοί βρίσκονται ήδη σε υψηλό κίνδυνο ανάπτυξης καρδιαγγειακού συμβάματος και χρήζουν εντατικής συμβουλευτικής για την τροποποίηση των παραγόντων κινδύνου

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Πάνω από 1510-145-93-421lt1

10ετής συνολικόςκαρδιαγγειακός

κίνδυνος σεπληθυσmicroούς

χαmicroηλού κινδύνου

Εικόνα 2 ∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

9

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 3∆ιάγραmicromicroα υψηλού κινδύνου

HDL-C = 08 mmolL

Εικόνες 3-10 ∆ιαγράmicromicroατα SCORE microε ενσωmicroάτωση και των τιmicroών της HDL χοληστερόλης

Ο τρόπος χρήσης τους είναι παρόmicroοιος αυτού των υπολοίπων διαγραmicromicroάτων

10

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 4∆ιάγραmicromicroα υψηλού κινδύνου

HDL-C = 10 mmolL

11

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 5∆ιάγραmicromicroα υψηλού κινδύνου

HDL-C = 14 mmolL

12

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 6∆ιάγραmicromicroα υψηλού κινδύνου

HDL-C = 18 mmolL

13

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 7∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 08 mmolL

14

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 8∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 10 mmolL

15

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 9 ∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 14 mmolL

16

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 10∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 18 mmolL

17

Σε νεαρούς ασθενείς ένας χαμηλός απόλυτος κίνδυνος μπορεί να καλύπτει την ύπαρξη ενός πολύ υψηλού σχετικού κινδύνου που πιθανόν να απαιτούσε συμ-βουλευτική αλλαγή στον τρόπο ζωής Το γεγονός αυτό αποτελεί σημαντικό πρό-βλημα στη διαστρωμάτωση κινδύνου νέων ασθενών με υψηλά επίπεδα παρα-γόντων κινδύνου Η εισαγωγή των διαγραμμάτων σχετικού κινδύνου έγινε προ-κειμένου να καλυφθεί το παραπάνω κενό και να γίνει αντιληπτό ότι ειδικά σε νε-αρούς ασθενείς οι αλλαγές του τρόπου ζωής μπορούν να μειώσουν το σχετικό κίνδυνο και να αντισταθμίσουν την αναπόφευκτη λόγω της αύξησης της ηλικίας άνοδο του απόλυτου κινδύνου (Εικόνα 11)

Μη καπνιστές Καπνιστές

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Εικόνα 11 ∆ιάγραmicromicroα σχετικού κινδύνου

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Διαγράμματα σχετικού κινδύνουΤα διαγράμματα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν προκειμένου να αναδειχθεί η ύπαρξη πιθανότητας ώστε νεαρά άτομα χαμηλού συνολικού κινδύνου να έχουν αρκετά μεγαλύτερο κίνδυνο συγκριτικά με άλλα άτομα της ίδιας ηλικιακής ομάδας Η ανίχνευ-ση του κινδύνου που πιθανόν να διατρέχουν μπορεί να τους ωθήσει στη λήψη αποφά-σεων βελτίωσης του σχετικού κινδύνου όπως η διακοπή του καπνίσματος η υγιεινή διατροφή και η άσκηση καθώς και να συντελέσει στην αναγνώριση εκείνων των ασθε-νών που θα χρειαστούν φαρμακευτική αγωγήΤο παρακάτω διάγραμμα αναφέρεται στο σχετικό κίνδυνο και όχι σε ποσοστιαίο από-λυτο κίνδυνο Έτσι ένα άτομο που κατατάσσεται για παράδειγμα στη δεξιά άνω γωνία έχει δώδεκα φορές υψηλότερο καρδιαγγειακό κίνδυνο συγκρινόμενος με κάποιον που κατατάσσεται στην αριστερή κάτω γωνία

Διαγράμματα σχετικού κινδύνουΣημειώστε ότι το παρόν διάγραμμα δείχνει το σχετικό και όχι τον απόλυτο κίνδυνο Ο κίνδυνος είναι συγκριτικός με το 1 στην κάτω αριστερή γωνία Επομένως ένας ασθε-νής που κατατάσσεται στην πάνω δεξιά γωνία έχει δωδεκαπλάσιο κίνδυνο με κάποιον που κατατάσσεται στην αριστερή κάτω

8

Εικόνα 2 Διάγραμμα SCORE 10ετής κίνδυνος για ανάπτυξη θανατηφόρου καρδιαγγειακής νόσου σε πληθυ-σμούς χαμηλού καρδιαγγειακού κινδύνου με τη χρήση των ακόλουθων παραγόντων κινδύνου ηλικία φύλο κάπνι-σμα συστολική αρτηριακή πίεση και ολική χοληστερόλη Προς υπολογισμό του συνολικού καρδιαγγειακού κινδύνου (κίνδυνος θανατηφόρου + κίνδυνος μη θανατηφόρου συμβάματος) από τον κίνδυνο θανατηφόρου καρδιαγγειακού συμβάματος πολλαπλασιάζουμε επί 3 για τους άντρες και επί 4 για τις γυναίκες Ο κίνδυνος είναι ελαφρώς μικρότε-ρος για τις μεγαλύτερες ηλικίες Σημείωση το διάγραμμα SCORE αναφέρεται σε ασθενείς χωρίς γνωστή καρδιαγγει-ακή νόσο σακχαρώδη διαβήτη χρόνια νεφρική νόσο ή πολύ υψηλά επίπεδα μεμονωμένων παραγόντων κινδύνου Οι ασθενείς αυτοί βρίσκονται ήδη σε υψηλό κίνδυνο ανάπτυξης καρδιαγγειακού συμβάματος και χρήζουν εντατικής συμβουλευτικής για την τροποποίηση των παραγόντων κινδύνου

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Πάνω από 1510-145-93-421lt1

10ετής συνολικόςκαρδιαγγειακός

κίνδυνος σεπληθυσmicroούς

χαmicroηλού κινδύνου

Εικόνα 2 ∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

9

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 3∆ιάγραmicromicroα υψηλού κινδύνου

HDL-C = 08 mmolL

Εικόνες 3-10 ∆ιαγράmicromicroατα SCORE microε ενσωmicroάτωση και των τιmicroών της HDL χοληστερόλης

Ο τρόπος χρήσης τους είναι παρόmicroοιος αυτού των υπολοίπων διαγραmicromicroάτων

10

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 4∆ιάγραmicromicroα υψηλού κινδύνου

HDL-C = 10 mmolL

11

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 5∆ιάγραmicromicroα υψηλού κινδύνου

HDL-C = 14 mmolL

12

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 6∆ιάγραmicromicroα υψηλού κινδύνου

HDL-C = 18 mmolL

13

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 7∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 08 mmolL

14

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 8∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 10 mmolL

15

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 9 ∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 14 mmolL

16

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 10∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 18 mmolL

17

Σε νεαρούς ασθενείς ένας χαμηλός απόλυτος κίνδυνος μπορεί να καλύπτει την ύπαρξη ενός πολύ υψηλού σχετικού κινδύνου που πιθανόν να απαιτούσε συμ-βουλευτική αλλαγή στον τρόπο ζωής Το γεγονός αυτό αποτελεί σημαντικό πρό-βλημα στη διαστρωμάτωση κινδύνου νέων ασθενών με υψηλά επίπεδα παρα-γόντων κινδύνου Η εισαγωγή των διαγραμμάτων σχετικού κινδύνου έγινε προ-κειμένου να καλυφθεί το παραπάνω κενό και να γίνει αντιληπτό ότι ειδικά σε νε-αρούς ασθενείς οι αλλαγές του τρόπου ζωής μπορούν να μειώσουν το σχετικό κίνδυνο και να αντισταθμίσουν την αναπόφευκτη λόγω της αύξησης της ηλικίας άνοδο του απόλυτου κινδύνου (Εικόνα 11)

Μη καπνιστές Καπνιστές

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Εικόνα 11 ∆ιάγραmicromicroα σχετικού κινδύνου

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Διαγράμματα σχετικού κινδύνουΤα διαγράμματα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν προκειμένου να αναδειχθεί η ύπαρξη πιθανότητας ώστε νεαρά άτομα χαμηλού συνολικού κινδύνου να έχουν αρκετά μεγαλύτερο κίνδυνο συγκριτικά με άλλα άτομα της ίδιας ηλικιακής ομάδας Η ανίχνευ-ση του κινδύνου που πιθανόν να διατρέχουν μπορεί να τους ωθήσει στη λήψη αποφά-σεων βελτίωσης του σχετικού κινδύνου όπως η διακοπή του καπνίσματος η υγιεινή διατροφή και η άσκηση καθώς και να συντελέσει στην αναγνώριση εκείνων των ασθε-νών που θα χρειαστούν φαρμακευτική αγωγήΤο παρακάτω διάγραμμα αναφέρεται στο σχετικό κίνδυνο και όχι σε ποσοστιαίο από-λυτο κίνδυνο Έτσι ένα άτομο που κατατάσσεται για παράδειγμα στη δεξιά άνω γωνία έχει δώδεκα φορές υψηλότερο καρδιαγγειακό κίνδυνο συγκρινόμενος με κάποιον που κατατάσσεται στην αριστερή κάτω γωνία

Διαγράμματα σχετικού κινδύνουΣημειώστε ότι το παρόν διάγραμμα δείχνει το σχετικό και όχι τον απόλυτο κίνδυνο Ο κίνδυνος είναι συγκριτικός με το 1 στην κάτω αριστερή γωνία Επομένως ένας ασθε-νής που κατατάσσεται στην πάνω δεξιά γωνία έχει δωδεκαπλάσιο κίνδυνο με κάποιον που κατατάσσεται στην αριστερή κάτω

9

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 3∆ιάγραmicromicroα υψηλού κινδύνου

HDL-C = 08 mmolL

Εικόνες 3-10 ∆ιαγράmicromicroατα SCORE microε ενσωmicroάτωση και των τιmicroών της HDL χοληστερόλης

Ο τρόπος χρήσης τους είναι παρόmicroοιος αυτού των υπολοίπων διαγραmicromicroάτων

10

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 4∆ιάγραmicromicroα υψηλού κινδύνου

HDL-C = 10 mmolL

11

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 5∆ιάγραmicromicroα υψηλού κινδύνου

HDL-C = 14 mmolL

12

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 6∆ιάγραmicromicroα υψηλού κινδύνου

HDL-C = 18 mmolL

13

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 7∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 08 mmolL

14

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 8∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 10 mmolL

15

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 9 ∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 14 mmolL

16

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 10∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 18 mmolL

17

Σε νεαρούς ασθενείς ένας χαμηλός απόλυτος κίνδυνος μπορεί να καλύπτει την ύπαρξη ενός πολύ υψηλού σχετικού κινδύνου που πιθανόν να απαιτούσε συμ-βουλευτική αλλαγή στον τρόπο ζωής Το γεγονός αυτό αποτελεί σημαντικό πρό-βλημα στη διαστρωμάτωση κινδύνου νέων ασθενών με υψηλά επίπεδα παρα-γόντων κινδύνου Η εισαγωγή των διαγραμμάτων σχετικού κινδύνου έγινε προ-κειμένου να καλυφθεί το παραπάνω κενό και να γίνει αντιληπτό ότι ειδικά σε νε-αρούς ασθενείς οι αλλαγές του τρόπου ζωής μπορούν να μειώσουν το σχετικό κίνδυνο και να αντισταθμίσουν την αναπόφευκτη λόγω της αύξησης της ηλικίας άνοδο του απόλυτου κινδύνου (Εικόνα 11)

Μη καπνιστές Καπνιστές

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Εικόνα 11 ∆ιάγραmicromicroα σχετικού κινδύνου

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Διαγράμματα σχετικού κινδύνουΤα διαγράμματα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν προκειμένου να αναδειχθεί η ύπαρξη πιθανότητας ώστε νεαρά άτομα χαμηλού συνολικού κινδύνου να έχουν αρκετά μεγαλύτερο κίνδυνο συγκριτικά με άλλα άτομα της ίδιας ηλικιακής ομάδας Η ανίχνευ-ση του κινδύνου που πιθανόν να διατρέχουν μπορεί να τους ωθήσει στη λήψη αποφά-σεων βελτίωσης του σχετικού κινδύνου όπως η διακοπή του καπνίσματος η υγιεινή διατροφή και η άσκηση καθώς και να συντελέσει στην αναγνώριση εκείνων των ασθε-νών που θα χρειαστούν φαρμακευτική αγωγήΤο παρακάτω διάγραμμα αναφέρεται στο σχετικό κίνδυνο και όχι σε ποσοστιαίο από-λυτο κίνδυνο Έτσι ένα άτομο που κατατάσσεται για παράδειγμα στη δεξιά άνω γωνία έχει δώδεκα φορές υψηλότερο καρδιαγγειακό κίνδυνο συγκρινόμενος με κάποιον που κατατάσσεται στην αριστερή κάτω γωνία

Διαγράμματα σχετικού κινδύνουΣημειώστε ότι το παρόν διάγραμμα δείχνει το σχετικό και όχι τον απόλυτο κίνδυνο Ο κίνδυνος είναι συγκριτικός με το 1 στην κάτω αριστερή γωνία Επομένως ένας ασθε-νής που κατατάσσεται στην πάνω δεξιά γωνία έχει δωδεκαπλάσιο κίνδυνο με κάποιον που κατατάσσεται στην αριστερή κάτω

10

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 4∆ιάγραmicromicroα υψηλού κινδύνου

HDL-C = 10 mmolL

11

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 5∆ιάγραmicromicroα υψηλού κινδύνου

HDL-C = 14 mmolL

12

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 6∆ιάγραmicromicroα υψηλού κινδύνου

HDL-C = 18 mmolL

13

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 7∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 08 mmolL

14

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 8∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 10 mmolL

15

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 9 ∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 14 mmolL

16

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 10∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 18 mmolL

17

Σε νεαρούς ασθενείς ένας χαμηλός απόλυτος κίνδυνος μπορεί να καλύπτει την ύπαρξη ενός πολύ υψηλού σχετικού κινδύνου που πιθανόν να απαιτούσε συμ-βουλευτική αλλαγή στον τρόπο ζωής Το γεγονός αυτό αποτελεί σημαντικό πρό-βλημα στη διαστρωμάτωση κινδύνου νέων ασθενών με υψηλά επίπεδα παρα-γόντων κινδύνου Η εισαγωγή των διαγραμμάτων σχετικού κινδύνου έγινε προ-κειμένου να καλυφθεί το παραπάνω κενό και να γίνει αντιληπτό ότι ειδικά σε νε-αρούς ασθενείς οι αλλαγές του τρόπου ζωής μπορούν να μειώσουν το σχετικό κίνδυνο και να αντισταθμίσουν την αναπόφευκτη λόγω της αύξησης της ηλικίας άνοδο του απόλυτου κινδύνου (Εικόνα 11)

Μη καπνιστές Καπνιστές

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Εικόνα 11 ∆ιάγραmicromicroα σχετικού κινδύνου

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Διαγράμματα σχετικού κινδύνουΤα διαγράμματα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν προκειμένου να αναδειχθεί η ύπαρξη πιθανότητας ώστε νεαρά άτομα χαμηλού συνολικού κινδύνου να έχουν αρκετά μεγαλύτερο κίνδυνο συγκριτικά με άλλα άτομα της ίδιας ηλικιακής ομάδας Η ανίχνευ-ση του κινδύνου που πιθανόν να διατρέχουν μπορεί να τους ωθήσει στη λήψη αποφά-σεων βελτίωσης του σχετικού κινδύνου όπως η διακοπή του καπνίσματος η υγιεινή διατροφή και η άσκηση καθώς και να συντελέσει στην αναγνώριση εκείνων των ασθε-νών που θα χρειαστούν φαρμακευτική αγωγήΤο παρακάτω διάγραμμα αναφέρεται στο σχετικό κίνδυνο και όχι σε ποσοστιαίο από-λυτο κίνδυνο Έτσι ένα άτομο που κατατάσσεται για παράδειγμα στη δεξιά άνω γωνία έχει δώδεκα φορές υψηλότερο καρδιαγγειακό κίνδυνο συγκρινόμενος με κάποιον που κατατάσσεται στην αριστερή κάτω γωνία

Διαγράμματα σχετικού κινδύνουΣημειώστε ότι το παρόν διάγραμμα δείχνει το σχετικό και όχι τον απόλυτο κίνδυνο Ο κίνδυνος είναι συγκριτικός με το 1 στην κάτω αριστερή γωνία Επομένως ένας ασθε-νής που κατατάσσεται στην πάνω δεξιά γωνία έχει δωδεκαπλάσιο κίνδυνο με κάποιον που κατατάσσεται στην αριστερή κάτω

11

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 5∆ιάγραmicromicroα υψηλού κινδύνου

HDL-C = 14 mmolL

12

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 6∆ιάγραmicromicroα υψηλού κινδύνου

HDL-C = 18 mmolL

13

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 7∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 08 mmolL

14

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 8∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 10 mmolL

15

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 9 ∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 14 mmolL

16

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 10∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 18 mmolL

17

Σε νεαρούς ασθενείς ένας χαμηλός απόλυτος κίνδυνος μπορεί να καλύπτει την ύπαρξη ενός πολύ υψηλού σχετικού κινδύνου που πιθανόν να απαιτούσε συμ-βουλευτική αλλαγή στον τρόπο ζωής Το γεγονός αυτό αποτελεί σημαντικό πρό-βλημα στη διαστρωμάτωση κινδύνου νέων ασθενών με υψηλά επίπεδα παρα-γόντων κινδύνου Η εισαγωγή των διαγραμμάτων σχετικού κινδύνου έγινε προ-κειμένου να καλυφθεί το παραπάνω κενό και να γίνει αντιληπτό ότι ειδικά σε νε-αρούς ασθενείς οι αλλαγές του τρόπου ζωής μπορούν να μειώσουν το σχετικό κίνδυνο και να αντισταθμίσουν την αναπόφευκτη λόγω της αύξησης της ηλικίας άνοδο του απόλυτου κινδύνου (Εικόνα 11)

Μη καπνιστές Καπνιστές

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Εικόνα 11 ∆ιάγραmicromicroα σχετικού κινδύνου

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Διαγράμματα σχετικού κινδύνουΤα διαγράμματα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν προκειμένου να αναδειχθεί η ύπαρξη πιθανότητας ώστε νεαρά άτομα χαμηλού συνολικού κινδύνου να έχουν αρκετά μεγαλύτερο κίνδυνο συγκριτικά με άλλα άτομα της ίδιας ηλικιακής ομάδας Η ανίχνευ-ση του κινδύνου που πιθανόν να διατρέχουν μπορεί να τους ωθήσει στη λήψη αποφά-σεων βελτίωσης του σχετικού κινδύνου όπως η διακοπή του καπνίσματος η υγιεινή διατροφή και η άσκηση καθώς και να συντελέσει στην αναγνώριση εκείνων των ασθε-νών που θα χρειαστούν φαρμακευτική αγωγήΤο παρακάτω διάγραμμα αναφέρεται στο σχετικό κίνδυνο και όχι σε ποσοστιαίο από-λυτο κίνδυνο Έτσι ένα άτομο που κατατάσσεται για παράδειγμα στη δεξιά άνω γωνία έχει δώδεκα φορές υψηλότερο καρδιαγγειακό κίνδυνο συγκρινόμενος με κάποιον που κατατάσσεται στην αριστερή κάτω γωνία

Διαγράμματα σχετικού κινδύνουΣημειώστε ότι το παρόν διάγραμμα δείχνει το σχετικό και όχι τον απόλυτο κίνδυνο Ο κίνδυνος είναι συγκριτικός με το 1 στην κάτω αριστερή γωνία Επομένως ένας ασθε-νής που κατατάσσεται στην πάνω δεξιά γωνία έχει δωδεκαπλάσιο κίνδυνο με κάποιον που κατατάσσεται στην αριστερή κάτω

12

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 6∆ιάγραmicromicroα υψηλού κινδύνου

HDL-C = 18 mmolL

13

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 7∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 08 mmolL

14

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 8∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 10 mmolL

15

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 9 ∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 14 mmolL

16

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 10∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 18 mmolL

17

Σε νεαρούς ασθενείς ένας χαμηλός απόλυτος κίνδυνος μπορεί να καλύπτει την ύπαρξη ενός πολύ υψηλού σχετικού κινδύνου που πιθανόν να απαιτούσε συμ-βουλευτική αλλαγή στον τρόπο ζωής Το γεγονός αυτό αποτελεί σημαντικό πρό-βλημα στη διαστρωμάτωση κινδύνου νέων ασθενών με υψηλά επίπεδα παρα-γόντων κινδύνου Η εισαγωγή των διαγραμμάτων σχετικού κινδύνου έγινε προ-κειμένου να καλυφθεί το παραπάνω κενό και να γίνει αντιληπτό ότι ειδικά σε νε-αρούς ασθενείς οι αλλαγές του τρόπου ζωής μπορούν να μειώσουν το σχετικό κίνδυνο και να αντισταθμίσουν την αναπόφευκτη λόγω της αύξησης της ηλικίας άνοδο του απόλυτου κινδύνου (Εικόνα 11)

Μη καπνιστές Καπνιστές

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Εικόνα 11 ∆ιάγραmicromicroα σχετικού κινδύνου

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Διαγράμματα σχετικού κινδύνουΤα διαγράμματα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν προκειμένου να αναδειχθεί η ύπαρξη πιθανότητας ώστε νεαρά άτομα χαμηλού συνολικού κινδύνου να έχουν αρκετά μεγαλύτερο κίνδυνο συγκριτικά με άλλα άτομα της ίδιας ηλικιακής ομάδας Η ανίχνευ-ση του κινδύνου που πιθανόν να διατρέχουν μπορεί να τους ωθήσει στη λήψη αποφά-σεων βελτίωσης του σχετικού κινδύνου όπως η διακοπή του καπνίσματος η υγιεινή διατροφή και η άσκηση καθώς και να συντελέσει στην αναγνώριση εκείνων των ασθε-νών που θα χρειαστούν φαρμακευτική αγωγήΤο παρακάτω διάγραμμα αναφέρεται στο σχετικό κίνδυνο και όχι σε ποσοστιαίο από-λυτο κίνδυνο Έτσι ένα άτομο που κατατάσσεται για παράδειγμα στη δεξιά άνω γωνία έχει δώδεκα φορές υψηλότερο καρδιαγγειακό κίνδυνο συγκρινόμενος με κάποιον που κατατάσσεται στην αριστερή κάτω γωνία

Διαγράμματα σχετικού κινδύνουΣημειώστε ότι το παρόν διάγραμμα δείχνει το σχετικό και όχι τον απόλυτο κίνδυνο Ο κίνδυνος είναι συγκριτικός με το 1 στην κάτω αριστερή γωνία Επομένως ένας ασθε-νής που κατατάσσεται στην πάνω δεξιά γωνία έχει δωδεκαπλάσιο κίνδυνο με κάποιον που κατατάσσεται στην αριστερή κάτω

13

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 7∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 08 mmolL

14

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 8∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 10 mmolL

15

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 9 ∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 14 mmolL

16

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 10∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 18 mmolL

17

Σε νεαρούς ασθενείς ένας χαμηλός απόλυτος κίνδυνος μπορεί να καλύπτει την ύπαρξη ενός πολύ υψηλού σχετικού κινδύνου που πιθανόν να απαιτούσε συμ-βουλευτική αλλαγή στον τρόπο ζωής Το γεγονός αυτό αποτελεί σημαντικό πρό-βλημα στη διαστρωμάτωση κινδύνου νέων ασθενών με υψηλά επίπεδα παρα-γόντων κινδύνου Η εισαγωγή των διαγραμμάτων σχετικού κινδύνου έγινε προ-κειμένου να καλυφθεί το παραπάνω κενό και να γίνει αντιληπτό ότι ειδικά σε νε-αρούς ασθενείς οι αλλαγές του τρόπου ζωής μπορούν να μειώσουν το σχετικό κίνδυνο και να αντισταθμίσουν την αναπόφευκτη λόγω της αύξησης της ηλικίας άνοδο του απόλυτου κινδύνου (Εικόνα 11)

Μη καπνιστές Καπνιστές

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Εικόνα 11 ∆ιάγραmicromicroα σχετικού κινδύνου

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Διαγράμματα σχετικού κινδύνουΤα διαγράμματα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν προκειμένου να αναδειχθεί η ύπαρξη πιθανότητας ώστε νεαρά άτομα χαμηλού συνολικού κινδύνου να έχουν αρκετά μεγαλύτερο κίνδυνο συγκριτικά με άλλα άτομα της ίδιας ηλικιακής ομάδας Η ανίχνευ-ση του κινδύνου που πιθανόν να διατρέχουν μπορεί να τους ωθήσει στη λήψη αποφά-σεων βελτίωσης του σχετικού κινδύνου όπως η διακοπή του καπνίσματος η υγιεινή διατροφή και η άσκηση καθώς και να συντελέσει στην αναγνώριση εκείνων των ασθε-νών που θα χρειαστούν φαρμακευτική αγωγήΤο παρακάτω διάγραμμα αναφέρεται στο σχετικό κίνδυνο και όχι σε ποσοστιαίο από-λυτο κίνδυνο Έτσι ένα άτομο που κατατάσσεται για παράδειγμα στη δεξιά άνω γωνία έχει δώδεκα φορές υψηλότερο καρδιαγγειακό κίνδυνο συγκρινόμενος με κάποιον που κατατάσσεται στην αριστερή κάτω γωνία

Διαγράμματα σχετικού κινδύνουΣημειώστε ότι το παρόν διάγραμμα δείχνει το σχετικό και όχι τον απόλυτο κίνδυνο Ο κίνδυνος είναι συγκριτικός με το 1 στην κάτω αριστερή γωνία Επομένως ένας ασθε-νής που κατατάσσεται στην πάνω δεξιά γωνία έχει δωδεκαπλάσιο κίνδυνο με κάποιον που κατατάσσεται στην αριστερή κάτω

14

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 8∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 10 mmolL

15

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 9 ∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 14 mmolL

16

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 10∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 18 mmolL

17

Σε νεαρούς ασθενείς ένας χαμηλός απόλυτος κίνδυνος μπορεί να καλύπτει την ύπαρξη ενός πολύ υψηλού σχετικού κινδύνου που πιθανόν να απαιτούσε συμ-βουλευτική αλλαγή στον τρόπο ζωής Το γεγονός αυτό αποτελεί σημαντικό πρό-βλημα στη διαστρωμάτωση κινδύνου νέων ασθενών με υψηλά επίπεδα παρα-γόντων κινδύνου Η εισαγωγή των διαγραμμάτων σχετικού κινδύνου έγινε προ-κειμένου να καλυφθεί το παραπάνω κενό και να γίνει αντιληπτό ότι ειδικά σε νε-αρούς ασθενείς οι αλλαγές του τρόπου ζωής μπορούν να μειώσουν το σχετικό κίνδυνο και να αντισταθμίσουν την αναπόφευκτη λόγω της αύξησης της ηλικίας άνοδο του απόλυτου κινδύνου (Εικόνα 11)

Μη καπνιστές Καπνιστές

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Εικόνα 11 ∆ιάγραmicromicroα σχετικού κινδύνου

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Διαγράμματα σχετικού κινδύνουΤα διαγράμματα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν προκειμένου να αναδειχθεί η ύπαρξη πιθανότητας ώστε νεαρά άτομα χαμηλού συνολικού κινδύνου να έχουν αρκετά μεγαλύτερο κίνδυνο συγκριτικά με άλλα άτομα της ίδιας ηλικιακής ομάδας Η ανίχνευ-ση του κινδύνου που πιθανόν να διατρέχουν μπορεί να τους ωθήσει στη λήψη αποφά-σεων βελτίωσης του σχετικού κινδύνου όπως η διακοπή του καπνίσματος η υγιεινή διατροφή και η άσκηση καθώς και να συντελέσει στην αναγνώριση εκείνων των ασθε-νών που θα χρειαστούν φαρμακευτική αγωγήΤο παρακάτω διάγραμμα αναφέρεται στο σχετικό κίνδυνο και όχι σε ποσοστιαίο από-λυτο κίνδυνο Έτσι ένα άτομο που κατατάσσεται για παράδειγμα στη δεξιά άνω γωνία έχει δώδεκα φορές υψηλότερο καρδιαγγειακό κίνδυνο συγκρινόμενος με κάποιον που κατατάσσεται στην αριστερή κάτω γωνία

Διαγράμματα σχετικού κινδύνουΣημειώστε ότι το παρόν διάγραμμα δείχνει το σχετικό και όχι τον απόλυτο κίνδυνο Ο κίνδυνος είναι συγκριτικός με το 1 στην κάτω αριστερή γωνία Επομένως ένας ασθε-νής που κατατάσσεται στην πάνω δεξιά γωνία έχει δωδεκαπλάσιο κίνδυνο με κάποιον που κατατάσσεται στην αριστερή κάτω

15

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 9 ∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 14 mmolL

16

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 10∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 18 mmolL

17

Σε νεαρούς ασθενείς ένας χαμηλός απόλυτος κίνδυνος μπορεί να καλύπτει την ύπαρξη ενός πολύ υψηλού σχετικού κινδύνου που πιθανόν να απαιτούσε συμ-βουλευτική αλλαγή στον τρόπο ζωής Το γεγονός αυτό αποτελεί σημαντικό πρό-βλημα στη διαστρωμάτωση κινδύνου νέων ασθενών με υψηλά επίπεδα παρα-γόντων κινδύνου Η εισαγωγή των διαγραμμάτων σχετικού κινδύνου έγινε προ-κειμένου να καλυφθεί το παραπάνω κενό και να γίνει αντιληπτό ότι ειδικά σε νε-αρούς ασθενείς οι αλλαγές του τρόπου ζωής μπορούν να μειώσουν το σχετικό κίνδυνο και να αντισταθμίσουν την αναπόφευκτη λόγω της αύξησης της ηλικίας άνοδο του απόλυτου κινδύνου (Εικόνα 11)

Μη καπνιστές Καπνιστές

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Εικόνα 11 ∆ιάγραmicromicroα σχετικού κινδύνου

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Διαγράμματα σχετικού κινδύνουΤα διαγράμματα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν προκειμένου να αναδειχθεί η ύπαρξη πιθανότητας ώστε νεαρά άτομα χαμηλού συνολικού κινδύνου να έχουν αρκετά μεγαλύτερο κίνδυνο συγκριτικά με άλλα άτομα της ίδιας ηλικιακής ομάδας Η ανίχνευ-ση του κινδύνου που πιθανόν να διατρέχουν μπορεί να τους ωθήσει στη λήψη αποφά-σεων βελτίωσης του σχετικού κινδύνου όπως η διακοπή του καπνίσματος η υγιεινή διατροφή και η άσκηση καθώς και να συντελέσει στην αναγνώριση εκείνων των ασθε-νών που θα χρειαστούν φαρμακευτική αγωγήΤο παρακάτω διάγραμμα αναφέρεται στο σχετικό κίνδυνο και όχι σε ποσοστιαίο από-λυτο κίνδυνο Έτσι ένα άτομο που κατατάσσεται για παράδειγμα στη δεξιά άνω γωνία έχει δώδεκα φορές υψηλότερο καρδιαγγειακό κίνδυνο συγκρινόμενος με κάποιον που κατατάσσεται στην αριστερή κάτω γωνία

Διαγράμματα σχετικού κινδύνουΣημειώστε ότι το παρόν διάγραμμα δείχνει το σχετικό και όχι τον απόλυτο κίνδυνο Ο κίνδυνος είναι συγκριτικός με το 1 στην κάτω αριστερή γωνία Επομένως ένας ασθε-νής που κατατάσσεται στην πάνω δεξιά γωνία έχει δωδεκαπλάσιο κίνδυνο με κάποιον που κατατάσσεται στην αριστερή κάτω

16

Μη καπνιστές

Γυναίκες Άντρες

Μη καπνιστέςΚαπνιστές Καπνιστές

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Ηλικία

Εικόνα 10∆ιάγραmicromicroα SCORE χαmicroηλού κινδύνου

HDL-C = 18 mmolL

17

Σε νεαρούς ασθενείς ένας χαμηλός απόλυτος κίνδυνος μπορεί να καλύπτει την ύπαρξη ενός πολύ υψηλού σχετικού κινδύνου που πιθανόν να απαιτούσε συμ-βουλευτική αλλαγή στον τρόπο ζωής Το γεγονός αυτό αποτελεί σημαντικό πρό-βλημα στη διαστρωμάτωση κινδύνου νέων ασθενών με υψηλά επίπεδα παρα-γόντων κινδύνου Η εισαγωγή των διαγραμμάτων σχετικού κινδύνου έγινε προ-κειμένου να καλυφθεί το παραπάνω κενό και να γίνει αντιληπτό ότι ειδικά σε νε-αρούς ασθενείς οι αλλαγές του τρόπου ζωής μπορούν να μειώσουν το σχετικό κίνδυνο και να αντισταθμίσουν την αναπόφευκτη λόγω της αύξησης της ηλικίας άνοδο του απόλυτου κινδύνου (Εικόνα 11)

Μη καπνιστές Καπνιστές

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Εικόνα 11 ∆ιάγραmicromicroα σχετικού κινδύνου

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Διαγράμματα σχετικού κινδύνουΤα διαγράμματα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν προκειμένου να αναδειχθεί η ύπαρξη πιθανότητας ώστε νεαρά άτομα χαμηλού συνολικού κινδύνου να έχουν αρκετά μεγαλύτερο κίνδυνο συγκριτικά με άλλα άτομα της ίδιας ηλικιακής ομάδας Η ανίχνευ-ση του κινδύνου που πιθανόν να διατρέχουν μπορεί να τους ωθήσει στη λήψη αποφά-σεων βελτίωσης του σχετικού κινδύνου όπως η διακοπή του καπνίσματος η υγιεινή διατροφή και η άσκηση καθώς και να συντελέσει στην αναγνώριση εκείνων των ασθε-νών που θα χρειαστούν φαρμακευτική αγωγήΤο παρακάτω διάγραμμα αναφέρεται στο σχετικό κίνδυνο και όχι σε ποσοστιαίο από-λυτο κίνδυνο Έτσι ένα άτομο που κατατάσσεται για παράδειγμα στη δεξιά άνω γωνία έχει δώδεκα φορές υψηλότερο καρδιαγγειακό κίνδυνο συγκρινόμενος με κάποιον που κατατάσσεται στην αριστερή κάτω γωνία

Διαγράμματα σχετικού κινδύνουΣημειώστε ότι το παρόν διάγραμμα δείχνει το σχετικό και όχι τον απόλυτο κίνδυνο Ο κίνδυνος είναι συγκριτικός με το 1 στην κάτω αριστερή γωνία Επομένως ένας ασθε-νής που κατατάσσεται στην πάνω δεξιά γωνία έχει δωδεκαπλάσιο κίνδυνο με κάποιον που κατατάσσεται στην αριστερή κάτω

17

Σε νεαρούς ασθενείς ένας χαμηλός απόλυτος κίνδυνος μπορεί να καλύπτει την ύπαρξη ενός πολύ υψηλού σχετικού κινδύνου που πιθανόν να απαιτούσε συμ-βουλευτική αλλαγή στον τρόπο ζωής Το γεγονός αυτό αποτελεί σημαντικό πρό-βλημα στη διαστρωμάτωση κινδύνου νέων ασθενών με υψηλά επίπεδα παρα-γόντων κινδύνου Η εισαγωγή των διαγραμμάτων σχετικού κινδύνου έγινε προ-κειμένου να καλυφθεί το παραπάνω κενό και να γίνει αντιληπτό ότι ειδικά σε νε-αρούς ασθενείς οι αλλαγές του τρόπου ζωής μπορούν να μειώσουν το σχετικό κίνδυνο και να αντισταθμίσουν την αναπόφευκτη λόγω της αύξησης της ηλικίας άνοδο του απόλυτου κινδύνου (Εικόνα 11)

Μη καπνιστές Καπνιστές

Ολική χοληστερόλη (mmolL)

Εικόνα 11 ∆ιάγραmicromicroα σχετικού κινδύνου

Συστ

ολικ

ή αρ

τηρι

ακή

πίεσ

η (m

m H

g)

Διαγράμματα σχετικού κινδύνουΤα διαγράμματα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν προκειμένου να αναδειχθεί η ύπαρξη πιθανότητας ώστε νεαρά άτομα χαμηλού συνολικού κινδύνου να έχουν αρκετά μεγαλύτερο κίνδυνο συγκριτικά με άλλα άτομα της ίδιας ηλικιακής ομάδας Η ανίχνευ-ση του κινδύνου που πιθανόν να διατρέχουν μπορεί να τους ωθήσει στη λήψη αποφά-σεων βελτίωσης του σχετικού κινδύνου όπως η διακοπή του καπνίσματος η υγιεινή διατροφή και η άσκηση καθώς και να συντελέσει στην αναγνώριση εκείνων των ασθε-νών που θα χρειαστούν φαρμακευτική αγωγήΤο παρακάτω διάγραμμα αναφέρεται στο σχετικό κίνδυνο και όχι σε ποσοστιαίο από-λυτο κίνδυνο Έτσι ένα άτομο που κατατάσσεται για παράδειγμα στη δεξιά άνω γωνία έχει δώδεκα φορές υψηλότερο καρδιαγγειακό κίνδυνο συγκρινόμενος με κάποιον που κατατάσσεται στην αριστερή κάτω γωνία

Διαγράμματα σχετικού κινδύνουΣημειώστε ότι το παρόν διάγραμμα δείχνει το σχετικό και όχι τον απόλυτο κίνδυνο Ο κίνδυνος είναι συγκριτικός με το 1 στην κάτω αριστερή γωνία Επομένως ένας ασθε-νής που κατατάσσεται στην πάνω δεξιά γωνία έχει δωδεκαπλάσιο κίνδυνο με κάποιον που κατατάσσεται στην αριστερή κάτω

18

Ο κίνδυνος αναμένεται να είναι μεγαλύτερος από τον προβλεπόμενο

από τα διαγράμματα στις εξής καταστάσεις

bull Στις κοινωνικά μειονεκτούσες ομάδες Η κοινωνική περιθωριοποίηση σχε-τίζεται με την ανάπτυξη πολλών άλλων παραγόντων κινδύνου

bull Σε άτομα που διαβιούν καθιστικό βίο και ασθενείς με κεντρική παχυσαρ-κία Τα χαρακτηριστικά αυτά καθορίζουν πολλούς άλλους παράγοντες κιν-δύνου

bull Σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη επανεξέταση των βάσεων δεδομένων από τις οποίες προέκυψαν τα διαγράμματα SCORE ανέδειξε τον αυξημένο κίνδυνο στον οποίο βρίσκεται η παραπάνω ομάδα ασθενών Ο κίνδυνος αυτός είναι πέντε φορές μεγαλύτερος για τις διαβητικές γυναίκες και τρεις φορές μεγαλύτερος για τους διαβητικούς άντρες

bull Σε ασθενείς με χαμηλές τιμές HDL χοληστερόλης ή απολιποπρωτεΐνης Α1 (apo A1) αυξημένα επίπεδα τριγλυκεριδίων ινωδογόνου ομοκυστεΐνης απολιποπρωτεΐνης Β (apo B) και λιποπρωτεΐνης (a) (Lp(a)) οικογενή υπερ-χοληστερολαιμία (FH) ή αυξημένα επίπεδα hs-CRP Οι παράγοντες αυτοί συνδέονται με αυξημένα επίπεδα κινδύνου και στα δύο φύλα σε όλες τις ηλικιακές ομάδες και σε όλα τα επίπεδα κινδύνου

bull Σε ασυμπτωματικούς ασθενείς με υποκλινικές ενδείξεις ύπαρξης αθηρο-σκλήρωσης όπως για παράδειγμα η ύπαρξη καρωτιδικών πλακών ή αύ-ξηση του πάχους έσω-μέσου καρωτιδικού τοιχώματος σε υπερηχογραφι-κή μελέτη

bull Σε ασθενείς με επηρεασμένη νεφρική λειτουργία

bull Σε ασθενείς με οικογενειακό ιστορικό πρόωρης καρδιαγγειακής νόσου η οποία θεωρείται ότι αυξάνει τον κίνδυνο κατά 17 φορές στις γυναίκες και κατά 20 φορές στους άντρες

bull Εν αντιθέσει με τα παραπάνω ο κίνδυνος μπορεί να είναι χαμηλότερος σε ασθενείς με πολύ υψηλά επίπεδα HDL χοληστερόλης ή με οικογενεια κό ιστορικό μακροζωίας

19

22 Επίπεδα κινδύνουΟ συνολικός καρδιαγγειακός κίνδυνος είναι μια συνεχής μεταβλητή Οι τιμές που χρησιμοποιούνται για να οριοθετήσουν τους ασθενείς υψηλού κινδύνου είναι εν μέρει αυθαίρετες και στηρίζονται στα επίπεδα κινδύνου για τα οποία διαφάνηκε κλινικό όφελος από κλινικές μελέτες Στην καθημερινή κλινική πράξη θα πρέ-πει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη πρακτικά θέματα σχετιζόμενα με το σύστημα υγείας και τις ασφαλιστικές παροχές κάθε χώραςΔεν είναι όμως μόνο οι ασθενείς υψηλού κινδύνου που χρήζουν άμεσης ανα-γνώρισης και θεραπείας Οι ασθενείς ενδιάμεσου κινδύνου θα πρέπει επίσης να λαμβάνουν οδηγίες αναφορικά στις αλλαγές του τρόπου ζωής τους ή ακόμη και φαρμακευτική αγωγή προκειμένου να επιτευχθεί έλεγχος των επιπέδων των λι-πιδίων του πλάσματοςΣε αυτούς τους ασθενείς θα πρέπει να γίνεται ότι είναι ρεαλιστικά εφικτό

bull Πρόληψη περαιτέρω αύξησης του συνολικού καρδιαγγειακού κινδύνουbull Αύξηση της ευαισθητοποίησης σχετικά με τους κινδύνους που ενέχει ο υψη-

λός καρδιαγγειακός κίνδυνοςbull Βελτίωση της ενημέρωσηςbull Προώθηση των ενεργειών πρωτογενούς πρόληψης

Σε ασθενείς χαμηλού κινδύνου θα πρέπει να εφαρμόζεται συμβουλευτική προ-κειμένου να διατηρήσουν το χαμηλό κίνδυνο Εν ολίγοις η ένταση των ενεργειών πρόληψης θα πρέπει να εξατομικεύεται στις ανάγκες και τα ιδιαίτερα χαρακτηρι-στικά του κάθε ασθενούς εκτιμώντας πάντα το συνολικό καρδιαγγειακό κίνδυνο

Επισημάνσειςbull Τα διαγράμματα μπορούν να βοηθήσουν στη διαστρωμάτωση κινδύνου και

την αντιμετώπιση των ασθενών αλλά θα πρέπει πάντα να ερμηνεύονται με βάση την εμπειρία και τη γνώση του κλινικού γιατρού και την προ των μετρήσεων πιθανότητα του ασθενούς να αναπτύξει καρδιαγγειακή νόσο

bull Ο κίνδυνος υπερεκτιμάται σε ασθενείς σε χώρες με μειούμενη θνησιμότη-τα από καρδιαγγειακή νόσο και υποεκτιμάται σε χώρες με αυξανόμενη θνη-σιμότητα από αυτή

bull Σε όλες τις ηλικιακές ομάδες ο προβλεπόμενος κίνδυνος είναι χαμηλότε-ρος για τις γυναίκες συγκριτικά με τους άντρες Το γεγονός αυτό μπορεί να είναι παραπλανητικό καθώς δεν υπάρχει διαφοροποίηση στον αριθμό των αντρών και των γυναικών που τελικά καταλήγουν λόγω θανατηφόρου καρδι-αγγειακής νόσου Καλύτερη παρατήρηση των διαγραμμάτων υποδεικνύει ότι τελικά ο κίνδυνος στις γυναίκες καθυστερεί με την ηλικία με αποτέλεσμα μια γυναίκα 60 ετών να παρουσιάζει παρόμοιο κίνδυνο με έναν άντρα 50 ετών

20

Με βάση τα παραπάνω προτείνουμε τα παρακάτω επίπεδα συνολικού καρδιαγ-γειακού κινδύνου

1) Πολύ υψηλός κίνδυνοςΑσθενείς με κάτι από τα παρακάτω

bull Γνωστή καρδιαγγειακή νόσο διαγνωσμένη με τη βοήθεια επεμβατικής ή μη μεθόδου (πχ στεφανιαιογραφία πυρηνική απεικόνιση stress ηχωκαρδιο-γραφία ύπαρξη καρωτιδικών πλακών στην υπερηχογραφία) ιστορικό εμ-φράγματος του μυοκαρδίου οξέος στεφανιαίου συνδρόμου στεφανιαί-ας επαναγγείωσης (αγγειοπλαστική αορτοστεφανιαία παράκαμψη) άλλων επεμβάσεων αρτηριακής επαναγγείωσης ισχαιμικού αγγειακού εγκεφαλι-κού επεισοδίου περιφερικής αρτηριακής νόσου

bull Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 με συνοδό βλάβη οργάνου στόχου (πχ μικροαλβουμινουρία)

bull Μετρίου προς σοβαρού βαθμού χρόνια νεφρική νόσος (ρυθμός σωληναρι-ακής διήθησης (GFR) lt60 mlmin173 m2)

bull Υπολογιζόμενος 10ετής κίνδυνος (SCORE) ge10

2) Υψηλός κίνδυνοςΑσθενείς με κάτι από τα παρακάτω

bull Σημαντικά αυξημένους μεμονωμένους παράγοντες κινδύνου όπως η ύπαρξη οικογενούς δυσλιπιδαιμίας και σοβαρής αρτηριακής υπέρτασης

bull Υπολογιζόμενο SCORE ge5 και lt10 για 10ετή κίνδυνο θανατηφόρου καρδιαγγειακού νοσήματος

3) Μέτριος κίνδυνοςΟι ασθενείς θεωρούνται μετρίου κινδύνου όταν ο 10ετής τους κίνδυνος υπολο-γίζεται μεταξύ ge1 και lt5 Στην κατηγορία αυτή κατατάσσονται πολλά άτο-μα μέσης ηλικίας Ο κίνδυνος αυτός διαμορφώνεται επιπλέον και από την ύπαρ-ξη θετικού οικογενειακού ιστορικού πρόωρης καρδιαγγειακής νόσου κεντρι-κής παχυσαρκίας από το βαθμό σωματικής άσκησης τα επίπεδα HDL χοληστε-ρόλης τριγλυκεριδίων hsCRP λιποπρωτεΐνης (a) ινωδογόνου ομοκυστεΐνης απολιποπρωτεΐνης Β καθώς και από την κοινωνική τάξη

4) Χαμηλός κίνδυνοςΣτην κατηγορία χαμηλού κινδύνου κατατάσσονται τα άτομα με SCORE lt1Στον Πίνακα 3 παρουσιάζονται συνοπτικά οι διαφορετικές στρατηγικές παρέμ-βασης ως συνάρτηση του συνολικού καρδιαγγειακού κινδύνου και των επιπέ-δων της LDL χοληστερόλης

21

Πίνα

κας 3

Στρ

ατηγ

ικές

παρ

έμβα

σης ω

ς συν

άρτη

ση το

υ συ

νολι

κού

καρδ

ιαγγ

ειακ

ού κ

ινδύ

νου

και τ

ων

επιπ

έδω

ν τη

ς LDL

χολ

ηστε

ρόλη

ς

Συνο

λικό

ς κα

ρδια

γγει

ακός

κί

νδυν

ος

(SCO

RE)

Επίπ

εδα

LDL

χολη

στερ

όλης

lt70

mg

dLlt1

8 m

mol

L

70 έ

ως

lt100

mg

dL1

8 έω

ς lt2

5 m

mol

L

100

έως

lt155

mg

dL2

5 έω

ς lt4

0 m

mol

L

155

έως

lt190

mg

dL4

0 έω

ς lt4

9 m

mol

L

gt190

mg

dLgt4

9 m

mol

L

lt1Κα

μία

παρέ

μβασ

η στ

α επ

ίπεδ

α λιπ

ιδίω

νΚα

μία

παρέ

μβασ

η στ

α επ

ίπεδ

α λιπ

ιδίω

νΑλ

λαγέ

ς του

τρ

όπου

ζωής

Αλλα

γές τ

ου

τρόπ

ου ζω

ής

Αλλα

γές τ

ου τρ

όπου

ζω

ής Ε

πί α

ποτυ

χίας

θερα

πευτ

ική α

γωγή

Κλάσ

ηa Επ

ίπεδ

οbIC

ICIC

ICIIa

A

ge1 έω

ς lt5

Αλλα

γές τ

ου

τρόπ

ου ζω

ήςΑλ

λαγέ

ς του

τρ

όπου

ζωής

Αλλα

γές τ

ου τρ

όπου

ζω

ής Ε

πί α

ποτυ

χίας

θερα

πευτ

ική α

γωγή

Αλλα

γές τ

ου τρ

όπου

ζω

ής Ε

πί α

ποτυ

χίας

θερα

πευτ

ική α

γωγή

Αλλα

γές τ

ου τρ

όπου

ζω

ής Ε

πί α

ποτυ

χίας

θερα

πευτ

ική α

γωγή

Κλάσ

ηa Επ

ίπεδ

οbIC

ICIIa

AIIa

AIA

ge5 έω

ς lt10

ή

υψηλ

ού κι

νδύν

ου

Αλλα

γές τ

ου

τρόπ

ου ζω

ής

σκεφ

τείτε

την έ

ναρξ

η θε

ραπε

υτική

ς αγω

γής

Αλλα

γές τ

ου

τρόπ

ου ζω

ής

σκεφ

τείτε

την έ

ναρξ

η θε

ραπε

υτική

ς αγω

γής

Αλλα

γές τ

ου τρ

όπου

ζω

ής κα

ι άμε

ση έν

αρξη

θε

ραπε

υτική

ς αγω

γής

Αλλα

γές τ

ου τρ

όπου

ζω

ής κα

ι άμε

ση έν

αρξη

θε

ραπε

υτική

ς αγω

γής

Αλλα

γές τ

ου τρ

όπου

ζω

ής κα

ι άμε

ση έν

αρξη

θε

ραπε

υτική

ς αγω

γής

Κλάσ

ηa Επ

ίπεδ

οbIIa

AIIa

AIIa

AIA

IA

ge10

ή πο

λύ

υψηλ

ού κι

νδύν

ου

Αλλα

γές τ

ου τρ

όπου

ζω

ής σ

κεφτ

είτε τ

ην

έναρ

ξη θ

εραπ

ευτικ

ής

αγω

γής

Αλλα

γές τ

ου τρ

όπου

ζω

ής κα

ι άμε

ση έν

αρξη

θε

ραπε

υτική

ς αγω

γής

Αλλα

γές τ

ου τρ

όπου

ζω

ής κα

ι άμε

ση έν

αρξη

θε

ραπε

υτική

ς αγω

γής

Αλλα

γές τ

ου τρ

όπου

ζω

ής κα

ι άμε

ση έν

αρξη

θε

ραπε

υτική

ς αγω

γής

Αλλα

γές τ

ου τρ

όπου

ζω

ής κα

ι άμε

ση έν

αρξη

θε

ραπε

υτική

ς αγω

γής

Κλάσ

ηa Επ

ίπεδ

οbIIa

AIIa

AIA

IAIA

σε

ασθε

νείς

με

ιστο

ρικό

εμφ

ράγμ

ατος

του

μυοκ

αρδί

ου θ

α πρ

έπει

να

εξετ

άζετ

αι το

ενδ

εχόμ

ενο

έναρ

ξης

φαρ

μακε

υτικ

ής α

γωγή

ς με

στα

τίνες

ανε

ξάρτ

ητα

από

τα ε

πίπε

δα τη

ς LD

L χο

ληστ

ερόλ

ης

a =

κλά

ση έ

νδει

ξης

b =

επί

πεδο

από

δειξ

ης

LDL

χολη

στερ

όλη=

χολ

ηστε

ρόλη

χαμ

ηλής

πυκ

νότη

τας

22

Πίνακας 4 Συστάσεις για το λιπιδαιμικό προφίλ προς αξιολόγηση του συνολικού καρδιαγγειακού κινδύνου

Κλινική κατάσταση Κλάσηa Επίπεδοb

Προσδιορισμός του λιπιδαιμικού προφίλ ενδείκνυται σε άτομα μεΣακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 I C

Εγκατεστημένη καρδιαγγειακή νόσο I C

Αρτηριακή υπέρταση I C

Κάπνισμα I C

ΒΜΙ ge30 kgm2 ή περιφέρεια μέσης ge94 cm (90 cmc) για τους άντρες και ge80 cm για τις γυναίκες I C

Οικογενειακό ιστορικό πρόωρης καρδιαγγειακής νόσου I C

Χρόνια φλεγμονώδη νοσήματα I C

Χρόνια νεφρική νόσο I C

Οικογενειακό ιστορικό οικογενούς δυσλιπιδαιμίας I C

Προσδιορισμός του λιπιδαιμικού προφίλ συνιστάται σε άντρες ηλι-κίας gt40 και γυναίκες gt50 έτη IIb C

a = κλάση ένδειξης b = επίπεδο απόδειξης c = για άντρες ασιατικής φυλής ΒΜΙ = δείκτης μάζας σώματος

Για τις αναλύσεις αυτές υπάρχουν εμπορικά διαθέσιμες μέθοδοι Διαφοροποιή-σεις στη μεθοδολογία μπορεί να οδηγήσουν σε παραποιήσεις των τιμών ειδι-κά σε ασθενείς με πολύ υψηλά επίπεδα λιπιδίων αίματος ή επί παρουσίας αλλη-λεπιδρουσών πρωτεϊνών Οι πρόσφατες εξελίξεις στην ξηρά χημεία κατέστη-σαν δυνατή την ταχεία ανάλυση των λιπιδίων του αίματος Εν τούτοις μόνο πι-στοποιημένα και τυποποιημένα προϊόντα πρέπει να χρησιμοποιούνται στην καθrsquo ημέρα πράξη για τον σκοπό αυτό

3 Αξιολόγηση των λιπιδίων και των παραμέτρων απολιποπρωτεΐνης

22

Πίνακας 4 Συστάσεις για το λιπιδαιμικό προφίλ προς αξιολόγηση του συνολικού καρδιαγγειακού κινδύνου

Κλινική κατάσταση Κλάσηa Επίπεδοb

Προσδιορισμός του λιπιδαιμικού προφίλ ενδείκνυται σε άτομα μεΣακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 I C

Εγκατεστημένη καρδιαγγειακή νόσο I C

Αρτηριακή υπέρταση I C

Κάπνισμα I C

ΒΜΙ ge30 kgm2 ή περιφέρεια μέσης ge94 cm (90 cmc) για τους άντρες και ge80 cm για τις γυναίκες I C

Οικογενειακό ιστορικό πρόωρης καρδιαγγειακής νόσου I C

Χρόνια φλεγμονώδη νοσήματα I C

Χρόνια νεφρική νόσο I C

Οικογενειακό ιστορικό οικογενούς δυσλιπιδαιμίας I C

Προσδιορισμός του λιπιδαιμικού προφίλ συνιστάται σε άντρες ηλι-κίας gt40 και γυναίκες gt50 έτη IIb C

a = κλάση ένδειξης b = επίπεδο απόδειξης c = για άντρες ασιατικής φυλής ΒΜΙ = δείκτης μάζας σώματος

Για τις αναλύσεις αυτές υπάρχουν εμπορικά διαθέσιμες μέθοδοι Διαφοροποιή-σεις στη μεθοδολογία μπορεί να οδηγήσουν σε παραποιήσεις των τιμών ειδι-κά σε ασθενείς με πολύ υψηλά επίπεδα λιπιδίων αίματος ή επί παρουσίας αλλη-λεπιδρουσών πρωτεϊνών Οι πρόσφατες εξελίξεις στην ξηρά χημεία κατέστη-σαν δυνατή την ταχεία ανάλυση των λιπιδίων του αίματος Εν τούτοις μόνο πι-στοποιημένα και τυποποιημένα προϊόντα πρέπει να χρησιμοποιούνται στην καθrsquo ημέρα πράξη για τον σκοπό αυτό

3 Αξιολόγηση των λιπιδίων και των παραμέτρων απολιποπρωτεΐνης

23

Πίνακας 5 Συστάσεις για εξέταση λιπιδίων για τον προσυμπτωματικό έλεγχο του καρδιαγγειακού κινδύνου

Συστάσεις Κλάσηa Επίπεδοb

Ο προσδιορισμός της ολικής χοληστερόλης συστήνεται για τον προσδιορισμό του συνολικού καρδιαγγειακού κινδύνου με τη βοή-θεια του συστήματος SCORE

I C

Ο προσδιορισμός της LDL χοληστερόλης συστήνεται ως η αρχική εξέταση ανάλυσης λιπιδίων για τον προσυμπτωματικό έλεγχο και την εκτίμηση του κινδύνου

I C

Οι τιμές των τριγλυκεριδίων πλάσματος προσθέτουν πληροφορίες σχετικά με τον καρδιαγγειακό κίνδυνο και ενδείκνυται για την εκτί-μησή του

I C

Η HDL χοληστερόλη είναι ισχυρός παράγοντας κινδύνου και συστή-νεται η χρήση της για την εκτίμηση του κινδύνου I C

Η μη HDL χοληστερόλη πρέπει να χρησιμοποιείται ως εναλλακτικός δείκτης κινδύνου ειδικά σε συνδυασμένη υπερλιπιδαιμία σακχα-ρώδη διαβήτη μεταβολικό σύνδρομο ή χρόνια νεφρική νόσο

IIa C

Ο προσδιορισμός της λιποπρωτεΐνης (a) συστήνεται σε επιλεγμέ-νες περιπτώσεις υψηλού κινδύνου και σε ασθενείς με οικογενειακό ιστορικό πρόωρης καρδιαγγειακής νόσου

IIa C

Η απολιποπρωτεΐνη Β θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ως εναλ-λακτικός δείκτης κινδύνου ειδικά σε συνδυασμένη υπερλιπιδαιμία σακχαρώδη διαβήτη μεταβολικό σύνδρομο ή χρόνια νεφρική νόσο

IIa C

Ο λόγος απολιποπρωτεΐνη Βαπολιποπρωτεΐνη Α1 συνδυάζει την εκτίμηση κινδύνου που προκύπτει από την ανάλυση των δύο απολι-ποπρωτεϊνών και συστήνεται ως εναλλακτική εξέταση για τον προ-συμπτωματικό έλεγχο

IIb C

Ο λόγος μη HDL χοληστερόλη HDL χοληστερόλη συστήνεται ως εναλλακτική εξέταση για τον προσυμπτωματικό έλεγχο IIb C

a = κλάση ένδειξης b = επίπεδο απόδειξης HDL χοληστερόλη= χοληστερόλη υψηλής πυκνότητας LDL χοληστερόλη = χοληστερόλη χαμηλής πυκνότητας

24

Πίνακας 6 Συστάσεις για εξέταση λιπιδίων για το χαρακτηρισμό της δυσλιπιδαιμίας προ της ενάρξεως θεραπείας

Συστάσεις Κλάσηa Επίπεδοb

Ο προσδιορισμός της LDL χοληστερόλης συστήνεται ως η αρχική εξέταση ανάλυσης λιπιδίων I C

Οι τιμές των τριγλυκεριδίων πλάσματος προσθέτουν πληροφορίες σχετικά με τον κίνδυνο και χρησιμοποιούνται για την διάγνωση και την επιλογή της θεραπείας

I C

Ο προσδιορισμός της HDL χοληστερόλης συστήνεται πριν την έναρξη της θεραπείας I C

Η μη HDL χοληστερόλη πρέπει να χρησιμοποιείται για περαιτέρω χαρακτηρισμό των συνδυασμένων δυσλιπιδαιμιών και της δυσλι-πιδαιμίας στο σακχαρώδη διαβήτη το μεταβολικό σύνδρομο και τη χρόνια νεφρική νόσο

IIa C

Η Απολιποπρωτεΐνη Β θα πρέπει να χρησιμοποιείται για περαιτέρω χαρακτηρισμό των συνδυασμένων δυσλιπιδαιμιών και της δυσλιπι-δαιμίας στον σακχαρώδη διαβήτη το μεταβολικό σύνδρομο και τη χρόνια νεφρική νόσο

IIa C

Ο προσδιορισμός της λιποπρωτεΐνης (a) συστήνεται σε επιλεγμέ-νες περιπτώσεις υψηλού κινδύνου και σε ασθενείς με οικογενειακό ιστορικό πρόωρης καρδιαγγειακής νόσου

IIa C

Ο προσδιορισμός της ολικής χοληστερόλης θα πρέπει να λαμβά-νεται υπόψη αλλά συνήθως δεν επαρκεί για τον χαρακτηρισμό της δυσλιπιδαιμίας προ της ενάρξεως θεραπείας

ΙΙb C

a = κλάση ένδειξης b = επίπεδο απόδειξης HDL χοληστερόλη= χοληστερόλη υψηλής πυκνότητας LDL χοληστερόλη = χοληστερόλη χαμηλής πυκνότητας

25

Πίνακας 7 Συστάσεις για εξέταση των λιπιδίων ως θεραπευτικών στόχων στην πρόληψη της καρδιαγγειακής νόσου

Συστάσεις Κλάσηa Επίπεδοb

Η LDL χοληστερόλη συστήνεται ως θεραπευτικός στόχος I Α

Η ολική χοληστερόλη θα πρέπει να θεωρείται θεραπευτικός στόχος επί ελλείψεως τιμών άλλων λιπιδίων IIa Α

Τα τριγλυκερίδια πλάσματος πρέπει να προσδιορίζονται κατά τη δι-άρκεια της θεραπείας των δυσλιπιδαιμιών με υψηλά επίπεδα τρι-γλυκεριδίων

IIa Β

Η μη HDL χοληστερόλη πρέπει να θεωρείται δευτερογενής θερα-πευτικός στόχος σε συνδυασμένη δυσλιπιδαιμία στο σακχαρώδη διαβήτη το μεταβολικό σύνδρομο και τη χρόνια νεφρική νόσο

IIa Β

Η απολιποπρωτεΐνη Β θα πρέπει να χρησιμοποιείται ως δευτερογε-νής θεραπευτικός στόχος IIa Β

Η HDL χοληστερόλη δεν συστήνεται ως θεραπευτικός στόχος ΙΙΙ C

Οι λόγοι απολιποπρωτεΐνη Βαπολιποπρωτεΐνη Α1 και μη HDL χο-ληστερόλη HDL χοληστερόλη δεν συστήνονται ως θεραπευτι-κοί στόχοι

ΙΙΙ C

a = κλάση ένδειξης b = επίπεδο απόδειξης HDL χοληστερόλη= χοληστερόλη υψηλής πυκνότητας LDL χοληστερόλη = χοληστερόλη χαμηλής πυκνότητας

26

Οι θεραπευτικοί στόχοι στις δυσλιπιδαιμίες καθορίστηκαν κατά κύριο λόγο από αποτελέσματα προερχόμενα από κλινικές μελέτες Σχεδόν σε όλες τις κλινικές μελέτες μείωσης των λιπιδίων τα επίπεδα της LDL χοληστερόλης αποτέλεσαν το δείκτη απάντησης στη θεραπεία Ως εκ τούτου η LDL χοληστερόλη παραμέ-νει ο πρωταρχικός θεραπευτικός στόχος στην πλειονότητα των προγραμμάτων διαχείρισης της δυσλιπιδαιμίας

Πίνακας 8 Συστάσεις για τους θεραπευτικούς στόχους της LDL χοληστερόλης

Συστάσεις Κλάσηa Επίπεδοb

Σε ασθενείς με ΠΟΛΥ ΥΨΗΛΟ καρδιαγγειακό κίνδυνο (εγκατεστημένη καρδιαγγειακή νόσο σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 με βλάβη οργάνου στόχου μετρίου προς σοβαρού βαθμού χρόνια νεφρική νόσο ή επίπεδα SCORE ge10) η τιμή στόχος της LDL χοληστερόλης είναι lt18 mmolL (λιγότερο από ~70 mgdL) καιή ge50 μείωση των επιπέδων της σε περιπτώσεις όπου δεν μπορούν να επιτευχθούν οι τιμές στόχοι

Ι A

Σε ασθενείς ΥΨΗΛΟΥ καρδιαγγειακού κινδύνου (με σημαντικά αυξημένο μονήρη παράγοντα κινδύνου επίπεδα SCORE ge5 και lt10) θα πρέπει να επιδιώκονται τιμές στόχοι της LDL χοληστερόλης lt25 mmolL (λιγότερο από ~100 mgdL)

ΙΙa A

Σε άτομα ΜΕΤΡΙΟΥ καρδιαγγειακού κινδύνου (επίπεδα SCORE ge1 και lt5) θα πρέπει να επιδιώκονται τιμές στόχοι της LDL χοληστερόλης lt30 mmolL (λιγότερο από ~115 mgdL)

IIa C

a = κλάση ένδειξης b = επίπεδο απόδειξης HDL χοληστερόλη= χοληστερόλη υψηλής πυκνότητας LDL χοληστερόλη = χοληστερόλη χαμηλής πυκνότητας

Σε περίπτωση που χρησιμοποιούνται τα επίπεδα της μη HDL χοληστερόλης τα επίπεδα στόχοι αυτής θα πρέπει να είναι lt26 mmolL (lt100 mgdL) και lt33 mmolL (lt130 mgdL) σε ασθενείς πολύ υψηλού και υψηλού καρδιαγγειακού κινδύνου αντίστοιχα (κλάση ένδειξης IIa B)

5 Αλλαγές του τρόπου ζωής προς βελτίωση του λιπιδαιμικού προφίλ

Τα δεδομένα που συνδέουν τις διατροφικές συνήθειες με την ανάπτυξη καρδι-αγγειακής νόσου προέρχονται ως επί το πλείστον από επιδημιολογικές μελέτες και από έρευνες σχετικές με την επίδραση των αλλαγών των διατροφικών συ-

4 Θεραπευτικοί στόχοι

26

Οι θεραπευτικοί στόχοι στις δυσλιπιδαιμίες καθορίστηκαν κατά κύριο λόγο από αποτελέσματα προερχόμενα από κλινικές μελέτες Σχεδόν σε όλες τις κλινικές μελέτες μείωσης των λιπιδίων τα επίπεδα της LDL χοληστερόλης αποτέλεσαν το δείκτη απάντησης στη θεραπεία Ως εκ τούτου η LDL χοληστερόλη παραμέ-νει ο πρωταρχικός θεραπευτικός στόχος στην πλειονότητα των προγραμμάτων διαχείρισης της δυσλιπιδαιμίας

Πίνακας 8 Συστάσεις για τους θεραπευτικούς στόχους της LDL χοληστερόλης

Συστάσεις Κλάσηa Επίπεδοb

Σε ασθενείς με ΠΟΛΥ ΥΨΗΛΟ καρδιαγγειακό κίνδυνο (εγκατεστημένη καρδιαγγειακή νόσο σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 με βλάβη οργάνου στόχου μετρίου προς σοβαρού βαθμού χρόνια νεφρική νόσο ή επίπεδα SCORE ge10) η τιμή στόχος της LDL χοληστερόλης είναι lt18 mmolL (λιγότερο από ~70 mgdL) καιή ge50 μείωση των επιπέδων της σε περιπτώσεις όπου δεν μπορούν να επιτευχθούν οι τιμές στόχοι

Ι A

Σε ασθενείς ΥΨΗΛΟΥ καρδιαγγειακού κινδύνου (με σημαντικά αυξημένο μονήρη παράγοντα κινδύνου επίπεδα SCORE ge5 και lt10) θα πρέπει να επιδιώκονται τιμές στόχοι της LDL χοληστερόλης lt25 mmolL (λιγότερο από ~100 mgdL)

ΙΙa A

Σε άτομα ΜΕΤΡΙΟΥ καρδιαγγειακού κινδύνου (επίπεδα SCORE ge1 και lt5) θα πρέπει να επιδιώκονται τιμές στόχοι της LDL χοληστερόλης lt30 mmolL (λιγότερο από ~115 mgdL)

IIa C

a = κλάση ένδειξης b = επίπεδο απόδειξης HDL χοληστερόλη= χοληστερόλη υψηλής πυκνότητας LDL χοληστερόλη = χοληστερόλη χαμηλής πυκνότητας

Σε περίπτωση που χρησιμοποιούνται τα επίπεδα της μη HDL χοληστερόλης τα επίπεδα στόχοι αυτής θα πρέπει να είναι lt26 mmolL (lt100 mgdL) και lt33 mmolL (lt130 mgdL) σε ασθενείς πολύ υψηλού και υψηλού καρδιαγγειακού κινδύνου αντίστοιχα (κλάση ένδειξης IIa B)

5 Αλλαγές του τρόπου ζωής προς βελτίωση του λιπιδαιμικού προφίλ

Τα δεδομένα που συνδέουν τις διατροφικές συνήθειες με την ανάπτυξη καρδι-αγγειακής νόσου προέρχονται ως επί το πλείστον από επιδημιολογικές μελέτες και από έρευνες σχετικές με την επίδραση των αλλαγών των διατροφικών συ-

4 Θεραπευτικοί στόχοι

27

νηθειών στα επίπεδα λιπιδίων πλάσματος Εντούτοις υπάρχουν ισχυρές ενδεί-ξεις ότι διαιτητικοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν την αθηρογένεση είτε άμεσα είτε μέσω της επίδρασής τους σε άλλους παράγοντες κινδύνου όπως τα επίπεδα λιπιδίων πλάσματος η αρτηριακή πίεση και τα επίπεδα γλυκόζης Η επί-δραση των αλλαγών του τρόπου ζωής και των διαιτητικών συνηθειών στα επί-πεδα των λιποπρωτεϊνών παρουσιάζονται συνοπτικά στον παρακάτω Πίνακα 9

Πίνακας 9 Επίδραση των αλλαγών του τρόπου ζωής στα επίπεδα των λιπιδίων

Έκταση της επίδρασης

Επίπεδο της απόδειξης

Αλλαγές του τρόπου ζωής προς μείωση των επιπέδων της ολικής και της LDL χοληστερόλης

Μείωση των προσλαμβανομένων κορεσμένων λιπαρών +++ Α

Μείωση των προσλαμβανομένων trans λιπαρών +++ Α

Αύξηση της πρόσληψης φυτικών ινών ++ Α

Μείωση της πρόσληψης χοληστερόλης ++ Β

Χρησιμοποίηση λειτουργικών τροφών εμπλουτισμένων με φυτικές στερόλες +++ Α

Μείωση του υπερβολικού σωματικού βάρους + Β

Χρήση προϊόντων με πρωτεΐνη σόγιας + Β

Αύξηση της συνήθους φυσικής δραστηριότητας + Α

Χρησιμοποίηση συμπληρωμάτων κόκκινης μαγιάς ρυζιού + Β

Χρησιμοποίηση συμπληρωμάτων πολυκοσανόλης ndash Β

Αλλαγές του τρόπου ζωής προς μείωση των επιπέδων των τριγλυκεριδίων

Μείωση του υπερβολικού σωματικού βάρους +++ Α

Μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ +++ Α

Μείωση της κατανάλωσης μόνο- και δισακχαριτών +++ Α

Αύξηση της συνήθους φυσικής δραστηριότητας ++ Α

Μείωση της συνολικής ποσότητας προσλαμβανομένων υδατανθράκων ++ Α

Χρησιμοποίηση συμπληρωμάτων n-3 πολυακόρεστων λιπαρών οξέων ++ Α

Αντικατάσταση κορεσμένων από μόνο- ή πολυακόρε-στα λιπαρά οξέα + Β

28

Πίνακας 9 Επίδραση των αλλαγών του τρόπου ζωής στα επίπεδα των λιπιδίων

Έκταση της επίδρασης

Επίπεδο της απόδειξης

Αλλαγές του τρόπου ζωής προς αύξηση των επιπέδων HDL χοληστερόλης

Μείωση των προσλαμβανομένων trans λιπαρών +++ Α

Αύξηση της συνήθους φυσικής δραστηριότητας +++ Α

Μείωση του υπερβολικού σωματικού βάρους ++ Α

Μείωση της συνολικής ποσότητας προσλαμβανομέ-νων υδατανθράκων και αντικατάστασή τους από ακό-ρεστα λιπαρά

++ Α

Χρήση αλκοόλ με μέτρο ++ Β

Μεταξύ των πλούσιων σε υδατάνθρακες προϊόντων προτίμηση αυτών με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη και υψη-λή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες

+ C

Διακοπή καπνίσματος + Β

Μείωση της κατανάλωσης μόνο- και δισακχαριτών + C

+++ = συμφωνία αναφορικά στην επίδραση στα επίπεδα λιπιδίων ++ = λιγότερο εμφανείς επιδράσεις στα επίπεδα των λιπιδίων το στάθμισμα του λόγου απόδειξηάποψη τείνει υπέρ της αποτελεσματικότητας + = αντικρουόμενα δεδομένα η αποτελεσματικότητα καθορίζεται σε μικρότερο βαθμό από το λό-γο απόδειξηάποψη - = μη αποτελεσματική παρέμβαση πιθανή η ύπαρξη αμφιβολιών αναφορικά στην ασφάλεια

29

Ο έλεγχος του σωματικού βάρους αποτελεί ένα από τα κυριότερα προβλήμα-τα στις Δυτικές κοινωνίες Η ήπια μείωση του σωματικού βάρους και η μέτριας έντασης τακτική φυσική δραστηριότητα αποτελούν αφενός εξαιρετικά αποτελε-σματικούς τρόπους πρόληψης του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 και αφετέ-ρου μέσα βελτίωσης των μεταβολικών διαταραχών και των παραγόντων καρδι-αγγειακού κινδύνου που σχετίζονται με την συνδεόμενη με κεντρική παχυσαρ-κία αντίσταση στην ινσουλίνη Η φυσική δραστηριότητα θα πρέπει να συστήνε-ται με κύριο στόχο την επίτευξη μέτριας έντασης φυσικής άσκησης για τουλάχι-στον 30 λεπτά την ημέρα

Πίνακας 10 Ορισμός της κεντρικής παχυσαρκίας

Περίμετρος μέσης

Καυκάσιοι (ευρωπαϊκοί πληθυσμοί) Άντρες ge94 cm γυναίκες ge80 cm

Πληθυσμοί της Νοτίου Ασίας Κινέζοι Ιά-πωνες Άντρες ge90 cm γυναίκες ge80 cm

Αμερικανοί της Νοτίου και Κεντρικής Αμε-ρικής

Παρόμοια με τους πληθυσμούς της νοτίου Ασίας ελλείψει ειδικών δεδομένων

Πληθυσμοί της υποσαχάριας Αφρικής Παρόμοια με τους Ευρωπαϊκούς πληθυ-σμούς ελλείψει ειδικών δεδομένων

Πληθυσμοί της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής (Άραβες)

Παρόμοια με τους Ευρωπαϊκούς πληθυ-σμούς ελλείψει ειδικών δεδομένων

30

Πίνακας 11 Διαιτητικές συστάσεις προς μείωση των επιπέδων της ολικής και της LDL χοληστερόλης

Προτιμώνται Κατανάλωση με μέτρο

Περιστασιακή κατανάλωση σε περιορισμένες

ποσότητες

Δημη τριακά Δημητριακά ολικής άλεσης

Λευκό ψωμί ρύζι και ζυμαρικά μπισκότα

νιφάδες καλαμποκιού

Γλυκά κέικ πίτες κρουασάν

Λαχανικά Ωμά και μαγειρεμέ-να λαχανικά

Λαχανικά μαγειρεμένα με κρέμα γάλακτος ή βούτυρο

Όσπρια

Όλα (συμπεριλαμ-βανομένης της σόγιας και της

πρωτεΐνης σόγιας)

Φρούτα Φρέσκα ή κατεψυγ-μένα φρούτα

Αποξηραμένα φρούτα ζελέ μαρμελάδες σορμπέ γρανίτες

Γλυκά και γλυκα ντικές ουσίες

Γλυκαντικά χωρίς θερμίδες

Σουκρόζη μέλι φρουκτόζη γλυκόζη σοκολάτα καραμέλες

Κέικ παγωτά

Κρέας και ψάρι

Άπαχα και λιπαρά ψάρια κοτόπουλο

χωρίς πέτσα

Άπαχο βοδινό κρέας αρνί χοιρινό ή μοσχάρι

θαλασσινά οστρακοειδή

Λουκάνικα σαλάμι μπέικον παϊδάκια χοτ ντογκ εντόσθια

Γαλακτο-κομικά προϊόντα και αυγά

Αποβουτυρωμένο γάλα και γιαούρτι

ασπράδι αυγού

Γάλα και τυρί και λοιπά γαλακτοκομικά προϊόντα

με χαμηλά λιπαρά

Πλήρες τυρί κρέμα γάλακτος κρόκος αυγού πλήρες γάλα και γιαούρτι

Μαγει ρικά λίπη και σάλτσες

Ξύδι κέτσαπ μου-στάρδα σάλτσες

χωρίς λιπαρά

Φυτικά έλαια μαλακή μαργαρίνη μαγιονέζα

ντρέσινγκ σαλάτας

Βούτυρο στερεές μαργαρίνες trans λιπαρά οξέα φοινικέλαιο και λάδι

καρύδας λαρδί λίπος μπέικον σάλτσες που

περιέχουν κρόκους αυγών

Ξηροί καρ-ποί σπόροι Όλοι Καρύδα

Τεχνικές μαγει ρέματος

Ψήσιμο στη σχάρα βράσιμο παρα-σκευή στον ατμό

Τηγάνισμα ψήσιμο Βαθύ τηγάνισμα

31

Πίνακας 12 Σύνοψη των μέτρων αναφορικά στον τρόπο ζωής και τις επιλογές υγιεινών τροφών για τη διαχείριση του συνολικού καρδιαγγειακού κινδύνου

bull Οι συστάσεις αναφορικά στις διαιτητικές επιλογές θα πρέπει να γίνονται πάντα λαμ-βάνοντας υπόψη τις τοπικές διατροφικές συνήθειες Επιπλέον θα πρέπει να κεντρί-ζεται το ενδιαφέρον των ασθενών σχετικά με υγιεινές διατροφικές συνήθειες άλλων πολιτισμών

bull Θα πρέπει να προτιμάται η κατανάλωση μεγάλης ποικιλίας τροφών Η πρόσληψη θερ-μίδων θα πρέπει να προσαρμόζεται έτσι ώστε να αποφεύγεται η αύξηση του βάρους και η παχυσαρκία

bull Ενθαρρύνεται η κατανάλωση φρούτων λαχανικών οσπρίων ξηρών καρπών δημη-τριακών ολικής άλεσης ψωμιού και ψαριών (ιδιαιτέρως των λιπαρών)

bull Οι παραπάνω τροφές καθώς και τα μόνο- και πολυακόρεστα λιπαρά φυτικής προέ-λευσης θα πρέπει να αντικαθιστούν τα κορεσμένα λιπαρά οξέα ώστε η κάλυψη των ενεργειακών αναγκών να γίνεται κατά lt35 από ολικά λιπαρά lt7 από κορεσμένα λιπαρά και lt1 από trans λιπαρά ενώ η συνολική ημερήσια ποσότητα προσλαμβα-νόμενης χοληστερόλης θα πρέπει να είναι lt300 mg

bull Η ημερήσια πρόσληψη αλατιού θα πρέπει να περιορίζεται σε λιγότερο από 5 γραμ-μάρια αποφεύγοντας το αλάτι στο τραπέζι και μειώνοντας το αλάτι κατά το μαγείρε-μα καθώς και επιλέγοντας ανάλατα φρέσκα ή κατεψυγμένα τρόφιμα Πολλά επεξερ-γασμένα τρόφιμα συμπεριλαμβανομένου και του ψωμιού έχουν υψηλή περιεκτικό-τητα σε αλάτι

bull Αναφορικά στην κατανάλωση αλκοόλ θα πρέπει να συστήνεται περιορισμός του (lt10-20 γραμμάρια την ημέρα για τις γυναίκες και lt20-30 γραμμάρια την ημέρα για τους άντρες) ενώ στους ασθενείς με υπερτριγλυκεριδαιμία συνιστάται αποφυγή

bull Η κατανάλωση ποτών και τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη όπως τα ανα-ψυκτικά πρέπει να περιορίζεται ειδικά στους ασθενείς με υπερτριγλυκεριδαιμία

bull Θα πρέπει να ενθαρρύνεται η φυσική δραστηριότητα με στόχο τουλάχιστον 30 λεπτά συστηματικής φυσικής άσκησης την ημέρα

bull Θα πρέπει να αποφεύγεται η χρήση καπνού ή η έκθεση σε περιβάλλον με καπνό

Η σύσταση για υιοθέτηση ενός τρόπου ζωής που σχετίζεται με χαμηλότερο καρδιαγ-γειακό κίνδυνο είναι γενική και πρέπει να εφαρμόζεται σε όλους Οι ασθενείς υψη-λού κινδύνου ιδιαίτερα οι ασθενείς με δυσλιπιδαιμία θα πρέπει να δέχονται εξειδι-κευμένη διαιτητική παρακολούθηση και συμβουλευτική εφόσον αυτό είναι δυνατό

Έχουν αναπτυχθεί καινοτόμες διατροφικές στρατηγικές προς βελτίωση των δυσλι-πιδαιμιών Αυτές στηρίζονται είτε στην αλλαγή κάποιων laquoεπικίνδυνωνraquo διαιτητικών συνηθειών είτε στην ενθάρρυνση κατανάλωσης συγκεκριμένων laquoυγιεινώνraquo τρο-φών και συμπληρωμάτων Τα διατροφικά αυτά σκευάσματα χρησιμοποιούνται είτε ως εναλλακτικές λύσεις είτε συμπληρωματικά στην υπολιπιδαιμική αγωγή

31

Πίνακας 12 Σύνοψη των μέτρων αναφορικά στον τρόπο ζωής και τις επιλογές υγιεινών τροφών για τη διαχείριση του συνολικού καρδιαγγειακού κινδύνου

bull Οι συστάσεις αναφορικά στις διαιτητικές επιλογές θα πρέπει να γίνονται πάντα λαμ-βάνοντας υπόψη τις τοπικές διατροφικές συνήθειες Επιπλέον θα πρέπει να κεντρί-ζεται το ενδιαφέρον των ασθενών σχετικά με υγιεινές διατροφικές συνήθειες άλλων πολιτισμών

bull Θα πρέπει να προτιμάται η κατανάλωση μεγάλης ποικιλίας τροφών Η πρόσληψη θερ-μίδων θα πρέπει να προσαρμόζεται έτσι ώστε να αποφεύγεται η αύξηση του βάρους και η παχυσαρκία

bull Ενθαρρύνεται η κατανάλωση φρούτων λαχανικών οσπρίων ξηρών καρπών δημη-τριακών ολικής άλεσης ψωμιού και ψαριών (ιδιαιτέρως των λιπαρών)

bull Οι παραπάνω τροφές καθώς και τα μόνο- και πολυακόρεστα λιπαρά φυτικής προέ-λευσης θα πρέπει να αντικαθιστούν τα κορεσμένα λιπαρά οξέα ώστε η κάλυψη των ενεργειακών αναγκών να γίνεται κατά lt35 από ολικά λιπαρά lt7 από κορεσμένα λιπαρά και lt1 από trans λιπαρά ενώ η συνολική ημερήσια ποσότητα προσλαμβα-νόμενης χοληστερόλης θα πρέπει να είναι lt300 mg

bull Η ημερήσια πρόσληψη αλατιού θα πρέπει να περιορίζεται σε λιγότερο από 5 γραμ-μάρια αποφεύγοντας το αλάτι στο τραπέζι και μειώνοντας το αλάτι κατά το μαγείρε-μα καθώς και επιλέγοντας ανάλατα φρέσκα ή κατεψυγμένα τρόφιμα Πολλά επεξερ-γασμένα τρόφιμα συμπεριλαμβανομένου και του ψωμιού έχουν υψηλή περιεκτικό-τητα σε αλάτι

bull Αναφορικά στην κατανάλωση αλκοόλ θα πρέπει να συστήνεται περιορισμός του (lt10-20 γραμμάρια την ημέρα για τις γυναίκες και lt20-30 γραμμάρια την ημέρα για τους άντρες) ενώ στους ασθενείς με υπερτριγλυκεριδαιμία συνιστάται αποφυγή

bull Η κατανάλωση ποτών και τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη όπως τα ανα-ψυκτικά πρέπει να περιορίζεται ειδικά στους ασθενείς με υπερτριγλυκεριδαιμία

bull Θα πρέπει να ενθαρρύνεται η φυσική δραστηριότητα με στόχο τουλάχιστον 30 λεπτά συστηματικής φυσικής άσκησης την ημέρα

bull Θα πρέπει να αποφεύγεται η χρήση καπνού ή η έκθεση σε περιβάλλον με καπνό

Η σύσταση για υιοθέτηση ενός τρόπου ζωής που σχετίζεται με χαμηλότερο καρδιαγ-γειακό κίνδυνο είναι γενική και πρέπει να εφαρμόζεται σε όλους Οι ασθενείς υψη-λού κινδύνου ιδιαίτερα οι ασθενείς με δυσλιπιδαιμία θα πρέπει να δέχονται εξειδι-κευμένη διαιτητική παρακολούθηση και συμβουλευτική εφόσον αυτό είναι δυνατό

Έχουν αναπτυχθεί καινοτόμες διατροφικές στρατηγικές προς βελτίωση των δυσλι-πιδαιμιών Αυτές στηρίζονται είτε στην αλλαγή κάποιων laquoεπικίνδυνωνraquo διαιτητικών συνηθειών είτε στην ενθάρρυνση κατανάλωσης συγκεκριμένων laquoυγιεινώνraquo τρο-φών και συμπληρωμάτων Τα διατροφικά αυτά σκευάσματα χρησιμοποιούνται είτε ως εναλλακτικές λύσεις είτε συμπληρωματικά στην υπολιπιδαιμική αγωγή

32

Η τεκμηρίωση της επίδρασης των τροφίμων στην υγεία θα πρέπει να γίνεται με τη βοήθεια αποτελεσμάτων από μελέτες παρέμβασης σε ανθρώπουςΓενικότερα δεν υπάρχουν διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα αναφορικά στις επιδράσεις των λεγόμενων λειτουργικών τροφίμων με το μεγαλύτερο κενό να εντοπίζεται στην έλλειψη κλινικών μελετών παρέμβασης στις διαιτητικές συνή-θειες με επαρκή χρόνο παρακολούθησης των ασθενών ανάλογο της φυσικής ιστορίας της δυσλιπιδαιμίας και της καρδιαγγειακής νόσου

6 Φαρμακευτική θεραπεία της υπερχοληστερολαιμίαςΗ δευτεροπαθής δυσλιπιδαιμία μπορεί να οφείλεται σε πολλές διαφορετικές καταστάσεις και η ύπαρξής της (Πίνακας 13) θα πρέπει να διερευνάται πριν από την έναρξη θεραπευτικής αγωγήςΟι στατίνες οδηγούν σε σημαντική μείωση τόσο της ολικής χοληστερόλης και της LDL χοληστερόλης όσο και της καρδιαγγειακής θνητότητας και θνησιμό-τητας ανεξάρτητα από το αν χρησιμοποιούνται για πρωτογενή ή δευτερογενή πρόληψη Θα πρέπει επομένως να αποτελούν τη θεραπεία πρώτης εκλογής για τους ασθενείς με υπερχοληστερολαιμία

Πίνακας 13 Παραδείγματα αιτίων δευτεροπαθούς υπερχοληστερολαιμίας

bull Υποθυρεοειδισμός bull Νευρική ανορεξία

bull Νευρωσικό σύνδρομο bull Ανοσοκατασταλτικοί παράγοντες

bull Κύηση bull Κορτικοστεροειδή

bull Σύνδρομο Cushing

ΓΕΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗbull Αξιολογείστε το συνολικό καρδιαγγειακό κίνδυνοbull Ενθαρρύνετε τη συμμετοχή και του ασθενούς στις αποφάσεις σχετικά με τη

διαχείριση του καρδιαγγειακού κινδύνουbull Προσδιορίστε τα επίπεδα ndash στόχους της LDL χοληστερόλης για το επιθυ-

μητό επίπεδο κινδύνουbull Υπολογίστε το ποσοστό μείωσης της LDL χοληστερόλης προς επίτευξη του

παραπάνω στόχουbull Επιλέξτε την κατάλληλη στατίνη προς επίτευξη του στόχουbull Αυξήστε τη δόση της στατίνης προς επίτευξη του στόχου εφόσον αυτό κρι-

θεί απαραίτητοbull Επί αποτυχίας της θεραπευτικής αγωγής με στατίνη σκεφτείτε να προχω-

ρήσετε σε συνδυασμό φαρμάκων

33

7 Πρακτική προσέγγιση προς επίτευξη των τιμών - στόχων της LDL χοληστερόλης

Η προτεινόμενη προσέγγιση περιλαμβάνει τον υπολογισμό της διαφοράς των πραγματικών επιπέδων της LDL χοληστερόλης από την τιμή - στόχο Η διαφο-ρά αυτή μπορεί εύκολα να προσδιοριστεί με τη βοήθεια του Πίνακα 14 Μετά τον υπολογισμό της διαφοράς υπολογίζεται η μέση πιθανή απάντηση στη θεραπεία με στατίνες ενώ από την Εικόνα 12 μπορούν να αναγνωριστούν τα ενδεικνυό-μενα φαρμακευτικά σκευάσματα που θα οδηγήσουν στην επίτευξη των στόχωνΣτην κατάστρωση της θεραπευτικής στρατηγικής θα πρέπει επιπρόσθετα να λαμ-βάνονται υπόψη παράγοντες όπως πιθανή δυσανεξία στις στατίνες κλινικές πα-θήσεις του ασθενούς και πιθανές αλληλεπιδράσεις με συγχορηγούμενα φάρμακα

Πίνακας 14 Επιθυμητή επί τις εκατό () μείωση των τιμών της LDL χοληστερόλης προς επίτευξη των τιμών - στόχων συναρτήσει των αρχικών της επιπέδων

Αρχικά επίπεδα LDL χοληστερόλης μείωση προς επίτευξη του στόχου

mmolL ~mgdL lt18 mmolL(~70 mgdL)

lt25 mmolL(~100 mgdL)

lt3 mmolL(~115 mgdL)

gt62 gt240 gt70 gt60 gt55

52-62 200-240 65-70 50-60 40-55

44-52 170-200 60-65 40-50 30-45

39-44 150-170 55-60 35-40 25-30

34-39 130-150 45-55 25-35 10-25

29-34 110-130 35-45 10-25 lt10

23-29 90-110 22-35 lt10 ndash

18-23 70-90 lt22 ndash ndash

34

Εικό

να 1

2 Σ

υστη

microατι

κή α

νασκ

όπησ

η κα

ι microετ

α-αν

άλυσ

η αν

αφορ

ικά

στα

θερα

πευτ

ικά

ισοδ

ύναmicro

α τω

ν στ

ατιν

ών

micro

είω

ση τ

ων

επιπ

έδω

ν τη

ς LD

L χο

ληστ

ερόλ

ης π

ρος

τις

συνι

στώ

microενε

ς δο

σολο

γίες

microείωση της LDL χοληστερόλης

ATO

R =

Ατο

ρβασ

τατί

νη F

LUVA

= Φ

λουβ

αστα

τίνη

LO

VA =

Λοβ

αστα

τίνη

PR

AVA

= Π

ραβα

στατ

ίνη

SIM

VA =

Σιmicro

βαστ

ατίν

η R

OSU

= Ρ

οσου

βαστ

ατίν

η P

ITA

= Π

ιτασ

τατί

νη

Wen

g TC

et a

l J

Clin

Pha

rm T

her 2

01

0 3

5 1

39

-15

1M

ukht

ar R

Y e

t al

Int J

Clin

Pra

ct 2

00

5 5

9(2

) 2

39

-25

2

35

Πίνακας 15 Συστάσεις για τη φαρμακευτική θεραπεία της υπερχοληστερολαιμίας

Συστάσεις Κλάσηa Επίπεδοb

Συνταγογραφήστε στατίνες μέχρι την μέγιστη συνιστώμενη δοσολογία ή τη μέγιστη ανεκτή δόση προς επίτευξη των επιπέδων ndash στόχων Ι A

Επί δυσανεξίας στις στατίνες σκεφτείτε την έναρξη συμπλόκων των χολι-κών οξέων ή νικοτινικού οξέος IIa B

Επί δυσανεξίας στις στατίνες σκεφτείτε επίσης τη χρήση αναστολέα απορρόφησης της χοληστερόλης ως μονοθεραπεία ή σε συνδυασμό με σύμπλοκα των χολικών οξέων ή νικοτινικό οξύ

IIb C

Επί αδυναμίας επίτευξης των επιπέδων στόχων σκεφτείτε τη συνδυαστι-κή θεραπεία με τη χρήση μιας στατίνης με αναστολέα απορρόφησης της χοληστερόλης ή με σύμπλοκα των χολικών οξέων ή νικοτινικό οξύ

IIb C

a = κλάση ένδειξης b = επίπεδο απόδειξης

8 Φάρμακα για τη θεραπεία της υπερτριγλυκεριδαιμίας

Η υπερτριγλυκεριδαιμία θεωρείται ένας επιπλέον παράγοντας κινδύνου καρδι-αγγειακής νόσου Εν τούτοις πριν από την έναρξη αγωγής με στατίνες θα πρέπει να διερευνάται η πιθανή ύπαρξη δευτερογενών αιτίων αυτής

Πίνακας 16 Πιθανές αιτίες υπερτριγλυκεριδαιμίας

bull Γενετική προδιάθεση

bull Παχυσαρκία

bull Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2

bull Κατανάλωση αλκοόλ

bull Δίαιτα πλούσια σε υδατάνθρακες

bull Νεφρική νόσος

bull Υποθυρεοειδισμός

bull Κύηση (οι φυσιολογικές τιμές τριγλυκεριδίων διπλασιάζονται κατά το τρίτο τρίμηνο)

bull Αυτοάνοσα νοσήματα όπως παραπρωτεϊναιμία ή συστηματικός ερυθηματώδης λύκος

35

Πίνακας 15 Συστάσεις για τη φαρμακευτική θεραπεία της υπερχοληστερολαιμίας

Συστάσεις Κλάσηa Επίπεδοb

Συνταγογραφήστε στατίνες μέχρι την μέγιστη συνιστώμενη δοσολογία ή τη μέγιστη ανεκτή δόση προς επίτευξη των επιπέδων ndash στόχων Ι A

Επί δυσανεξίας στις στατίνες σκεφτείτε την έναρξη συμπλόκων των χολι-κών οξέων ή νικοτινικού οξέος IIa B

Επί δυσανεξίας στις στατίνες σκεφτείτε επίσης τη χρήση αναστολέα απορρόφησης της χοληστερόλης ως μονοθεραπεία ή σε συνδυασμό με σύμπλοκα των χολικών οξέων ή νικοτινικό οξύ

IIb C

Επί αδυναμίας επίτευξης των επιπέδων στόχων σκεφτείτε τη συνδυαστι-κή θεραπεία με τη χρήση μιας στατίνης με αναστολέα απορρόφησης της χοληστερόλης ή με σύμπλοκα των χολικών οξέων ή νικοτινικό οξύ

IIb C

a = κλάση ένδειξης b = επίπεδο απόδειξης

8 Φάρμακα για τη θεραπεία της υπερτριγλυκεριδαιμίας

Η υπερτριγλυκεριδαιμία θεωρείται ένας επιπλέον παράγοντας κινδύνου καρδι-αγγειακής νόσου Εν τούτοις πριν από την έναρξη αγωγής με στατίνες θα πρέπει να διερευνάται η πιθανή ύπαρξη δευτερογενών αιτίων αυτής

Πίνακας 16 Πιθανές αιτίες υπερτριγλυκεριδαιμίας

bull Γενετική προδιάθεση

bull Παχυσαρκία

bull Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2

bull Κατανάλωση αλκοόλ

bull Δίαιτα πλούσια σε υδατάνθρακες

bull Νεφρική νόσος

bull Υποθυρεοειδισμός

bull Κύηση (οι φυσιολογικές τιμές τριγλυκεριδίων διπλασιάζονται κατά το τρίτο τρίμηνο)

bull Αυτοάνοσα νοσήματα όπως παραπρωτεϊναιμία ή συστηματικός ερυθηματώδης λύκος

36

Πίνακας 16 Πιθανές αιτίες υπερτριγλυκεριδαιμίας

bull Φαρμακευτικά σκευάσματα Κορτικοστεροειδή Οιστρογόνα κυρίως τα λαμβανόμενα από του στόματος Ταμοξιφένη Αντιυπερτασικά φάρμακα πχ β-αδρενεργικοί ανταγωνιστές (εκτός από την καρβε-διλόλη) θειαζίδες Ισοτρετινοΐνη Ρητίνες σύνδεσης χολικού οξέος Κυκλοσπορίνη Αντιρετροϊκοί παράγοντες (αναστολείς των πρωτεασών) Ψυχοτρόπα φάρμακα φαινοθειαζίδες αντιψυχωσικά δεύτερης γενιάς

Πίνακας 17 Συστάσεις για φαρμακευτική αντιμετώπιση της υπερτριγλυκεριδαιμίας

Συστάσεις Κλάσηa Επίπεδοb

Σε άτομα υψηλού καρδιαγγειακού κινδύνου με επίπεδα τριγλυκεριδί-ων gt23 mmolL (πάνω από ~200 mgdL) που δεν μεταβάλλονται με τις αλλαγές του τρόπου ζωής συνιστάται βελτίωση της υπερτρι-γλυκεριδαιμίας με τα ακόλουθα φάρμακα

Συστήνονται Φιμπράτες I B

Πρέπει να λαμβάνονται υπόψη Νιασίνη IIa B

Νιασίνη + λαροπιπράντη IIa C

Ω-3 λιπαρά οξέα IIa B

Στατίνη + νικοτινικό οξύ IIa A

Στατίνη + φιμπράτη IIa C

Μπορεί να ληφθούν υπόψη Συνδυασμός με ω-3 λιπαρά οξέαdagger IIb B

a = κλάση ένδειξης b = επίπεδο απόδειξης = ύπαρξη δεδομένων αναφορικά στην περαιτέρω μείωση των επιπέδων λιπιδίων συγκριτικά με μονοθεραπεία dagger = περιορισμένα δεδομένα αναφορικά στην πρόληψη της καρδιαγγειακής νόσου με τη χρήση συν-δυασμένης θεραπείας

37

9 Φάρμακα που επηρεάζουν τα επίπεδα της χοληστερό-λης υψηλής πυκνότητας (HDL χοληστερόλης)

Δεδομένου ότι τα χαμηλά επίπεδα HDL χοληστερόλης αποτελούν έναν ισχυρό ανεξάρτητο και αναστρέψιμο προβλεπτικό παράγοντα πρόωρης ανάπτυξης αθη-ροσκλήρωσης και καρδιαγγειακής νόσου η αύξηση των επιπέδων πλάσματος της HDL χοληστερόλης μπορεί να θεωρηθεί ως δευτερεύων και προαιρετικός θεραπευτικός στόχος σε ασθενείς με δυσλιπιδαιμίες

Πίνακας 18 Συστάσεις επί ενδείξεων ανάγκης θεραπευτικής αντιμετώπισης χαμηλών επιπέδων HDL χοληστερόλης

Συστάσεις Κλάσηa Επίπεδοb

Η νιασίνη αποτελεί σήμερα τον πλέον αποδοτικό παράγοντα αύξησης των επιπέδων της HDL χοληστερόλης και θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ΙΙa A

Οι στατίνες και οι φιμπράτες έχουν την ίδια επίδραση στην αύξηση των επιπέδων της HDL χοληστερόλης και η χρήση τους θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη

IIb B

Η αποτελεσματικότητα των φιμπρατών στην αύξηση των επιπέδων της HDL χοληστερόλης μπορεί να περιορίζεται σε ασθενείς με σακχα-ρώδη διαβήτη τύπου 2

IIb B

a = κλάση ένδειξης b = επίπεδο απόδειξης HDL χοληστερόλη = χοληστερόλη υψηλής πυκνότητας

Στην καθημερινή κλινική πράξη οι μικτές δυσλιπιδαιμίες αποτελούν σύνηθες φαινόμενο και η χορήγηση συνδυαστικής θεραπείας προς έλεγχο των διαταρα-χών των λιπιδίων είναι σημαντική (Πίνακας 19)

Πίνακας 19 Σύνοψη της αποτελεσματικότητας των συνδυαστικών φαρμακευτικών θεραπειών στη διαχείριση των μικτών δυσλιπιδαιμιών

bull Στις μικτές δυσλιπιδαιμίες θα πρέπει να επιδιώκεται αύξηση των επιπέδων της HDL χο-ληστερόλης και μείωση των επιπέδων της LDL χοληστερόλης στα βέλτιστα επίπεδα που μπορούν να επιτευχθούν με τη χρήση στατινών Επομένως θα πρέπει να επιδιώκεται έναρ-ξη συνδυαστικής θεραπεία με στατίνη και νικοτινικό οξύ Οι ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων (όπως πχ οι εξάψεις) μπορεί να επηρεάσουν τη συμμόρφωση των ασθενών

bull Συνδυαστική θεραπεία με στατίνες και φιμπράτες πρέπει επίσης να επιδιώκεται με παράλ-ληλο έλεγχο για ανάπτυξη μυοπάθειας αλλά θα πρέπει να αποφεύγεται ο συνδυασμός με γεμφιμπροζίλη

bull Επί αδυναμίας ελέγχου των επιπέδων των τριγλυκεριδίων με στατίνες ή φιμπράτες μπο-ρείτε να προχωρήσετε σε χορήγηση ω-3 λιπαρών οξέων προς περαιτέρω μείωση των επιπέδων των τριγλυκεριδίων Οι συνδυασμοί αυτοί είναι ασφαλείς και καλά ανεκτοί

HDL χοληστερόλη = χοληστερόλη υψηλής πυκνότητας LDL χοληστερόλη = χοληστερόλη χαμηλής πυκνότητας

38

10 Διαχείριση των δυσλιπιδαιμιών σε διαφορετικές κλι-νικές καταστάσεις

Πίνακας 20 Διαγνωστικά κριτήρια για την κλινική διάγνωση της ετερόζυγης οικογενούς υπερχοληστερολαιμίας κατά MedPed και WHO

Κριτήρια Βαθμοί

Οικογενειακό ιστορικό

Συγγενής πρώτου βαθμού με πρόωρη στεφανιαία νόσο καιή συγγενής πρώτου βαθμού με τιμές LDL χοληστερό-λης gt95η εκατοστιαία θέση

1

Συγγενής πρώτου βαθμού με τενόντια ξανθελάσματα καιή παιδιά lt18 ετών με τιμές LDL χοληστερόλης gt95η εκατοστιαία θέση

2

Ατομικό αναμνηστικόΟ ασθενής πάσχει από πρόωρη στεφανιαία νόσο 2

Ασθενής με πρόωρη κεντρικήπεριφερική αγγειακή νόσο 1

Φυσική εξέτασηΤενόντια ξανθελάσματα 6

Γεροντότοξο σε ηλικία μικρότερη των 45 ετών 4

LDL χοληστερόλη

gt85 mmolL (πάνω από ~330 mgdL) 8

65-84 mmolL (~250-329 mgdL) 5

50-64 mmolL (~190-249 mgdL) 3

40-49 mmolL (~155-189 mgdL) 1

Σίγουρη διάγνωση FH Βαθμολογία gt8

Πιθανή FH Βαθμολογία 6-8

Ενδεχόμενη FH Βαθμολογία 3-5

Απουσία FH Βαθμολογίαlt3

Πρόωρη στεφανιαίακαρδιαγγειακή νόσος άντρες πριν από το 55ο και γυναίκες πριν από το 60ο έτος της ηλικίας FH οικογενής υπερχοληστερολαιμία LDL χοληστερόλη = χοληστερόλη χαμηλής πυ-κνότητας MedPed = πρώιμη διάγνωση για την πρόληψη πρόωρου θανάτου (Make Early Diagnosis to Prevent Early Deaths) WHO Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας

101 Οικογενείς δυσλιπιδαιμίεςΤα επίπεδα των λιπιδίων πλάσματος καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό από γενε-τικούς παράγοντες Το φαινόμενο αυτό στις πλέον ακραίες μορφές του εκδη-λώνεται με τη μορφή της οικογενούς υπερλιπιδαιμίας Επί υποψίας γενετικού υποβάθρου της υπερλιπιδαιμίας συστήνεται η παραπομπή σε εξειδικευμένο ια-τρείο Η σοβαρότερη μορφή της οικογενούς δυσλιπιδαιμία είναι η οικογενής υπερχοληστερολαιμία τα κριτήρια κλινικής διάγνωσης και η θεραπεία της οποί-ας παρουσιάζονται στους Πίνακες 20 και 21

39

Πίνακας 21 Συστάσεις για την αναγνώριση και τη θεραπεία ασθενών με ετερόζυγη οικογενή υπερχοληστερολαιμία

Συστάσεις Κλάσηa Επίπεδοb

Υποψία FH τίθεται σε ασθενείς με καρδιαγγειακή νόσο σε ηλικία lt50 ετών στους άντρες και lt60 ετών στις γυναίκες σε άτομα με συγγενείς με πρόωρη καρδιαγγειακή νόσο ή με γνωστή FH στους οικογενειακούς κύκλους

I C

Συστήνεται η επιβεβαίωση της διάγνωσης με τη χρήση κλινικών κρι-τηρίων ή εφόσον αυτό είναι εφικτό με ανάλυση του DNA I C

Σε περίπτωση διάγνωσης ασθενούς με ετερόζυγη οικογενή υπερχο-ληστερολαιμία συστήνεται ο έλεγχος και των υπολοίπων μελών της οικογενείας και εφόσον είναι εφικτό αυτός συστήνεται να γίνεται με τη μορφή καταρράκτη

I C

Υψηλές δόσεις στατινών συνιστώνται για την αντιμετώπιση της ετε-ρόζυγης οικογενούς υπερχοληστερολαιμίας Επί ενδείξεων συνι-στάται συνδυαστική θεραπεία με αναστολείς απορρόφησης της χο-ληστερόλης καιή σύμπλοκα χολικών οξέων

I C

Σε παιδιά με γονείς πάσχοντες από FH συστήνεταιbull Να γίνεται η διάγνωση το συντομότερο δυνατόbull Η κατάλληλη διαπαιδαγώγηση προς υιοθέτηση των συνιστώμενων

διαιτητικών συνηθειώνbull Η λήψη φαρμακευτικής αγωγής από το τέλος της παιδικής ηλικίας

ή από την εφηβεία

I C

Παιδιά με ομόζυγη οικογενή υπερχοληστερολαιμία χρήζουν ειδικής φροντίδας ήδη από τον πρώτο χρόνο της ζωής I C

Στόχος της θεραπείας είναι η επίτευξη των επιπέδων-στόχων της LDL χοληστερόλης που αντιστοιχούν στους ασθενείς υψηλού κιν-δύνου (lt25 mmolL λιγότερο από ~100 mgdL) ή επί παρουσί-ας καρδιαγγειακής νόσου στα επίπεδα-στόχους των ασθενών πο-λύ υψηλού κινδύνου (lt18 mmolL λιγότερο από ~70 mgdL) Επί αδυναμίας επίτευξης των θεραπευτικών στόχων συνιστάται η χρήση συνδυαστικής θεραπείας στις μέγιστες ανεκτές δόσεις προς μέγιστη μείωση των επιπέδων της LDL χοληστερόλης

IIa C

a = κλάση ένδειξης b = επίπεδο απόδειξης LDL χοληστερόλη = χοληστερόλη χαμηλής πυκνότητας FH = οικογενής υπερχοληστερολαιμία

Η σωστή διαχείριση των ασθενών με ετερόζυγη οικογενή υπερχοληστερολαιμία δεν περιορίζεται στη συμβουλευτική για διατήρηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής και τη χορήγηση θεραπευτικής αγωγής αλλά επεκτείνεται και στη διασφάλιση της πρόσβασης του ασθενούς σε διαγνωστικές εξετάσεις προς ανίχνευση της ύπαρξης αθηροθρομβωτικής νόσου

40

102 ΓυναίκεςΗ επίδραση της θεραπείας μείωσης των επιπέδων των λιπιδίων πλάσματος εί-ναι παρόμοια στα δύο φύλα

Πίνακας 22 Διαχείριση της δυσλιπιδαιμίας σε γυναικείους πληθυσμούς

bull Η χορήγηση στατινών συνιστάται για την πρωτογενή πρόληψη στεφανιαίας νόσου σε γυναίκες υψηλού κινδύνου

bull Η χορήγηση στατινών συνιστάται για τη δευτερογενή πρόληψη στις γυναίκες με τις ίδιες ενδείξεις και τους ίδιους θεραπευτικούς στόχους που ισχύουν και για τους άντρες

bull Τα υπολιπιδαιμικά φάρμακα πρέπει να αποφεύγονται επί προγραμματισμού κύησης σε εγκύους και κατά την περίοδο της γαλουχίας

103 ΗλικιωμένοιΤα ηλικιωμένα άτομα κατατάσσονται στους ασθενείς υψηλού κινδύνου και μπο-ρεί να επωφεληθούν από τη χορήγηση υπολιπιδαιμικής θεραπείας λόγω της μείωσης της καρδιαγγειακής θνητότητας και θνησιμότητας

Πίνακας 23 Συστάσεις για τη θεραπεία της δυσλιπιδαιμίας στους ηλικιωμένους

Συστάσεις Κλάσηa Επίπεδοb

Η θεραπεία με στατίνες συστήνεται στους ηλικιωμένους ασθενείς με εγκατεστημένη καρδιαγγειακή νόσο όπως και στους νεότερους ασθενείς

I B

Δεδομένων των συνοδών νοσημάτων και της τροποποιημένης φαρμακοκινητικής στους ηλικιωμένους ασθενείς συστήνεται η έναρξη υπολιπιδαιμικής αγωγής σε χαμηλές δόσεις και η σταδιακή και προσεκτική αύξηση των δόσεων των φαρμάκων προς επίτευξη των επιπέδων-στόχων των λιπιδίων Τα τελευταία είναι τα ίδια για τους ηλικιωμένους όπως και για τους νεότερους ασθενείς

I C

Θεραπεία με στατίνες ενδείκνυται σε ηλικιωμένους ασθενείς χωρίς καρδιαγγειακή νόσο ειδικά όταν συνυπάρχει τουλάχιστον ένας ακό-μη παράγοντας καρδιαγγειακού κινδύνου πέρα της ηλικίας

IIb B

a = κλάση ένδειξης b = επίπεδο απόδειξης

41

104 Μεταβολικό σύνδρομο και σακχαρώδης διαβήτηςΤα άτομα με μεταβολικό σύνδρομο και κυρίως οι ασθενείς με σακχαρώδη δια-βήτη τύπου 2 έχουν υψηλότερο καρδιαγγειακό κίνδυνο συγκριτικά με τον γενι-κό πληθυσμό Το παθολογικό λιπιδαιμικό προφίλ μπορεί να προηγείται της εμφά-νισης σακχαρώδους διαβήτη κατά αρκετά χρόνια και είναι παρόμοιο σε ασθενείς με κεντρική παχυσαρκία μεταβολικό σύνδρομο και σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2

Πίνακας 24 Σύνοψη της δυσλιπιδαιμίας στο μεταβολικό σύνδρομο και το σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2

bull Στο μεταβολικό σύνδρομο η δυσλιπιδαιμία αντιπροσωπεύει ένα σύνολο ανωμαλιών των λιπι-δίων και των λιποπρωτεϊνών που μπορεί να περιλαμβάνουν αύξηση των επιπέδων των τριγλυ-κεριδίων (νηστείας και μεταγευματικά) της απολιποπρωτεΐνης Β της απολιποπρωτεΐνης Α1 και της LDL και HDL χοληστερόλης

bull Οι μη HDL χοληστερόλη και η απολιποπρωτεΐνη Β αποτελούν καλούς δείκτες των λιποπρωτε-ϊνών πλούσιων σε τριγλυκερίδια και των υπολειμμάτων αυτών και συνιστούν δευτερεύοντες θεραπευτικούς στόχους Οι επιθυμητές τιμές-στόχοι της μη χαμηλής πυκνότητας χοληστερόλης είναι lt33 mmolL (lt~130 mgdL) και της απολιποπρωτεΐνης Β lt100 mgdL

bull Η αναγνώριση των ασθενών υψηλού κινδύνου με μεταβολικό σύνδρομο μπορεί να γίνει εύκολα και απλά από την αυξημένη περιφέρεια μέσης και τις αυξημένες τιμές τριγλυκεριδίων πλάσματος

bull Η αθηρογόνος δυσλιπιδαιμία αποτελεί έναν από τους κυριότερους παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2

LDL χοληστερόλη χοληστερόλη χαμηλής πυκνότητας HDL χοληστερόλη χοληστερόλη υψηλής πυκνότητας

Πίνακας 25 Συστάσεις για τη θεραπευτική αντιμετώπιση της δυσλιπιδαιμίας στο σακχαρώδη διαβήτη

Συστάσεις Κλάσηa Επίπεδοb

Σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 με συνοδό μικροαλβουμινουρία και νε-φρική νόσο συστήνεται μείωση των επιπέδων της LDL χοληστερόλης (τουλάχιστον κατά 30) με τη βοήθεια των στατινών ως θεραπεία πρώτης επιλογής (ή επί ενδεί-ξεων με τη χρήση συνδυασμού φαρμάκων) ανεξάρτητα από τις αρχικές της τιμές

I C

Σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και καρδιαγγειακή νόσο ή χρόνια νε-φρική νόσο και σε ασθενείς ηλικίας μικρότερης των 40 ετών με καρδιαγγειακή νόσο και έναν ή περισσότερους άλλους παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου ή δείκτες βλάβης οργάνου στόχου η συνιστώμενη τιμή της LDL χοληστερόλης είναι lt18 mmolL (lt~70 mgdL) ενώ δευτερεύοντα στόχο αποτελεί η μείωση των επι-πέδων της μη HDL χοληστερόλης σε επίπεδα lt26 mmolL (100 mgdL) και της απολιποπρωτεΐνης Β σε τιμές lt80 mgdL

I B

Σε όλους τους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 η μείωση των τιμών της LDL χοληστερόλης lt25 mmolL (lt~100 mgdL) αποτελεί τον πρωτεύοντα θερα-πευτικό στόχο ενώ δευτερεύοντα στόχο αποτελεί η μείωση των επιπέδων της μη HDL χοληστερόλης σε επίπεδα lt33 mmolL (130 mgdL) και της απολιποπρωτεΐ-νης Β σε τιμές lt100 mgdL

I B

a = κλάση ένδειξης b = επίπεδο απόδειξης LDL χοληστερόλη χοληστερόλη χαμηλής πυκνότητας HDL χοληστερόλη χοληστερόλη υψηλής πυκνότητας

42

105 Καρδιακή ανεπάρκεια και βαλβιδική νόσοςΠαρά το γεγονός ότι μερικές μελέτες υποστηρίζουν πως η μείωση των επιπέ-δων της χοληστερόλης πλάσματος με τη χρήση στατινών μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της επίπτωσης της καρδιακής ανεπάρκειας σε ασθενείς με καρδιαγγει-ακή νόσο εντούτοις η χορήγηση στατινών δεν φαίνεται να έχει θετικές επιδρά-σεις σε ασθενείς με ήδη εγκατεστημένη καρδιακή ανεπάρκεια ή βαλβιδική νόσο

Πίνακας 26 Συστάσεις για τη θεραπεία της δυσλιπιδαιμίας στην καρδιακή ανεπάρκεια ή την ύπαρξη βαλβιδικής νόσου

Συστάσεις Κλάσηa Επίπεδοb

Η προσθήκη 1 gημέρα ω-3 πολυακόρεστων λιπαρών οξέων στην βελτιστοποιημένη θεραπευτική αγωγή για την αντιμετώπιση της καρδιακής ανεπάρκειας (ταξινόμηση ΙΙ-IV κατά ΝΥΗΑ) μπορεί να εξετασθεί ως ενδεχόμενο

IIb B

Θεραπεία μείωσης των επιπέδων της χοληστερόλης με στατίνες δεν έχει ένδειξη σε ασθενείς με μετρίου προς σοβαρού βαθμού καρδιακή ανεπάρκεια (ταξινόμηση ΙΙΙ-IV κατά ΝΥΗΑ)

III A

Σε ασθενείς με βαλβιδική νόσο χωρίς στεφανιαία νόσο δεν ενδεί-κνυται η χορήγηση θεραπείας μείωσης των λιπιδίων πλάσματος III B

a = κλάση ένδειξης b = επίπεδο απόδειξης

106 Αυτοάνοσα νοσήματαΤα αυτοάνοσα νοσήματα χαρακτηρίζονται από αυξημένο κίνδυνο αθηροσκλή-ρωσης και επομένως και από αυξημένη καρδιαγγειακή θνησιμότητα και θνητό-τητα συγκριτικά με το γενικό πληθυσμό

Πίνακας 27 Συστάσεις για τη θεραπεία της δυσλιπιδαιμίας στα αυτοάνοσα νοσήματα

Συστάσεις Κλάσηa Επίπεδοb

Δεν υπάρχουν αποδείξεις για τον προστατευτικό ρόλο της υπολιπι-δαιμικής αγωγής στα αυτοάνοσα νοσήματα IIΙ C

a = κλάση ένδειξης b = επίπεδο απόδειξης

43

107 Νεφρική νόσοςΠτώση του GRF σχετίζεται με αύξηση του καρδιαγγειακού κινδύνου ανεξάρτη-τα από τη συνύπαρξη ή όχι και άλλων παραγόντων κινδύνου Η δυσλιπιδαιμία σε ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο χαρακτηρίζεται από αύξηση των επιπέδων των τριγλυκεριδίων και μείωση της HDL χοληστερόλης ενώ οι μεταβολές στα επίπεδα της ολικής και της LDL χοληστερόλης δεν είναι τόσο εξεσημασμένες

Πίνακας 27 Συστάσεις για τη χορήγηση υπολιπιδαιμικών φαρμάκων σε ασθενείς με μετρίου προς σοβαρού βαθμού

χρόνια νεφρική νόσο (στάδια 2-4 GFR 15-89 mLmin173 m2)

Συστάσεις Κλάσηa Επίπεδοb

Η ύπαρξη χρόνιας νεφρικής νόσου θεωρείται ισοδύναμο κινδύ-νου για στεφανιαία νόσο Στους ασθενείς αυτούς η μείωση των επιπέδων της LDL χοληστερόλης αποτελεί πρωτεύοντα θεραπευ-τικό στόχο

I A

Η μείωση των επιπέδων της LDL χοληστερόλης οδηγεί σε μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου σε ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο και πρέπει να επιδιώκεται

IIa B

Οι στατίνες προστατεύουν από την ανάπτυξη νεφρικής νόσου τελι-κού σταδίου που χρήζει αιμοδιάλυσης καθώς θεωρείται ότι μειώ-νουν ελαφρώς τον ρυθμό έκπτωσης της νεφρικής λειτουργίας

IIa C

Οι στεάτινες θα πρέπει να συνιστώνται σε ασθενείς με χρόνια νε-φρική νόσο σταδίου 2-4 λόγω της θετικής επίδρασής τους στην παθολογική πρωτεϊνουρία (gt300 mgημέρα)

IIa B

Σε μετρίου ή σοβαρού βαθμού χρόνια νεφρική νόσο θα πρέπει να διερευνάται η χορήγηση στατινών είτε ως μονοθεραπεία είτε ως συνδυαστική θεραπεία προς μείωση των επιπέδων της LDL χολη-στερόλης lt18 mmolL (lt~70 mgdL)

IIa C

a = κλάση ένδειξης b = επίπεδο απόδειξης GFR ρυθμός σπειραματικής διήθησης LDL χοληστερό-λη χοληστερόλη χαμηλής πυκνότητας

108 Μεταμοσχευμένοι ασθενείςΔιαταραχές των λιπιδίων είναι συνήθεις σε ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση συμπαγούς οργάνου και αποτελούν προδιαθεσικούς παράγοντες για την ανάπτυξη τόσο αθηροσκληρωτικής νόσου όσο και αρτηριοπάθειας στο μεταμοσχευθέν όργανο με συνέπεια μείζονα αγγειακά συμβάματα

44

Πίνακας 29 Συστάσεις για τη θεραπευτική αντιμετώπιση της δυσλιπιδαιμίας σε μεταμοσχευμένους ασθενείς

Συστάσεις Κλάσηa Επίπεδοb

Η διαχείριση του συνολικού καρδιαγγειακού κινδύνου αποτελεί προτεραιότητα σε μεταμοσχευθέντες ασθενείς I C

Οι στατίνες θεωρούνται φάρμακα πρώτης γραμμής σε μεταμοσχευ-θέντες ασθενείς Θα πρέπει να γίνεται έναρξη θεραπείας σε χαμη-λές δόσεις και η σταδιακή αύξηση των δόσεων θα πρέπει να γίνεται με προσοχή λόγω της πιθανής αλληλεπίδρασης με άλλα φάρμακα (κυρίως με την κυκλοσπορίνη)

IIa B

Σε ασθενείς με δυσανεξία στις στατίνες ή με σημαντική δυσλιπιδαι-μία παρά τη χορήγηση στατινών στη μέγιστη ανεκτή δόση θα πρέ-πει αντίστοιχα να εφαρμόζονται εναλλακτικές ή επιπρόσθετες θερα-πείες εζετιμίμπη σε ασθενείς με αυξημένα επίπεδα LDL χοληστερό-λης φιμπράτες ή νιασίνη σε ασθενείς με υπερτριγλυκεριδαιμία ήκαι χαμηλά επίπεδα HDL χοληστερόλης

IIb C

a = κλάση ένδειξης b = επίπεδο απόδειξης LDL χοληστερόλη χοληστερόλη χαμηλής πυκνότητας HDL χοληστερόλη χοληστερόλη υψηλής πυκνότητας

109 Περιφερική αρτηριακή νόσοςΟι ασθενείς με περιφερική αρτηριακή νόσο παρουσιάζουν αυξημένο καρδιαγ-γειακό κίνδυνο ενώ η ύπαρξη αθηροσκλήρωσης στα περιφερικά αγγεία αποτε-λεί ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για έμφραγμα του μυοκαρδίου και καρδι-αγγειακό θάνατο Η ύπαρξη περιφερικής αρτηριακής νόσου αποτελεί ισοδύνα-μο κινδύνου για στεφανιαία νόσο και ως εκ τούτου θα πρέπει να εφαρμόζεται θεραπεία δευτερογενούς πρόληψης

Πίνακας 30 Συστάσεις για τη θεραπευτική αντιμετώπιση της δυσλιπιδαιμίας σε ασθενείς με περιφερική αρτηριακή νόσο

Συστάσεις Κλάσηa Επίπεδοb

Η περιφερική αρτηριακή νόσος αποτελεί κατάσταση αυξημένου κιν-δύνου και η χορήγηση υπολιπιδαιμικής αγωγής (κυρίως στατινών) συνιστάται στους ασθενείς αυτούς

I A

Η θεραπεία με στατίνες συνιστάται προς μείωση του ρυθμού εξέλι-ξης της αθηροσκλήρωσης των καρωτίδων I A

Η θεραπεία με στατίνες συνιστάται προς πρόληψη της περαιτέρω εξέλιξης αορτικού ανευρύσματος I C

a = κλάση ένδειξης b = επίπεδο απόδειξης

45

1010 Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιοΗ συσχέτιση μεταξύ της ύπαρξης δυσλιπιδαιμίας και αθηροθρομβωτικών επει-σοδίων όπως το ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και το παροδικό αγ-γειακό εγκεφαλικό επεισόδιο είναι σαφώς αναγνωρισμένη Η θεραπεία μείω-σης των επιπέδων των λιπιδίων οδηγεί σε μείωση της επίπτωσης των μη αι-μορραγικών αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων και της επανεμφάνισής τους

Πίνακας 31 Συστάσεις για τη χορήγηση υπολιπιδαιμικών φαρμάκων για την πρωτογενή και τη δευτερογενή πρόληψη του αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου

Συστάσεις Κλάσηa Επίπεδοb

Η θεραπεία με στατίνες με κύριο σκοπό την επίτευξη των θεραπευ-τικών στόχων συστήνεται σε ασθενείς υψηλού κινδύνου I A

Η θεραπεία με στατίνες συστήνεται σε ασθενείς με άλλες εκδηλώ-σεις καρδιαγγειακής νόσου I A

Η θεραπεία με στατίνες συστήνεται σε ασθενείς με ιστορικό μη καρ-διοεμβολικού ισχαιμικού επεισοδίου ή παροδικού αγγειακού εγκε-φαλικού επεισοδίου

I Α

a = κλάση ένδειξης b = επίπεδο απόδειξης

1011 Ασθενείς με λοίμωξη HIVΗ θεραπεία με αντιρετροϊκά φάρμακα οδηγεί σε αύξηση των επιπέδων της LDL χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων διπλασιάζοντας τον κίνδυνο για στεφα-νιαία νόσο στους ασθενείς με HIV συγκριτικά με τους μη πάσχοντεςΔεν υπάρχουν δεδομένα αναφορικά στην επίδραση των στατινών της εζετιμί-μπης της νιασίνης και των φιμπρατών στα καρδιαγγειακά συμβάματα σε δυσλι-πιδαιμικούς ασθενείς με HIV

Πίνακας 32 Συστάσεις για τη χορήγηση υπολιπιδαιμικών φαρμάκων σε ασθενείς με λοίμωξη ΗΙV

Συστάσεις Κλάσηa Επίπεδοb

Η θεραπεία με υπολιπιδαιμικά φάρμακα και κυρίως με στατίνες θα πρέπει να συστήνεται σε ασθενείς με λοίμωξη ΗΙV και δυσλιπιδαι-μία προς επίτευξη των τιμών στόχων της LDL χοληστερόλης που ισχύουν για τους ασθενείς υψηλού κινδύνου

IIa C

a = κλάση ένδειξης b = επίπεδο απόδειξης HIV ιός της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας LDL χολη-στερόλη χοληστερόλη χαμηλής πυκνότητας

46

11 Παρακολούθηση των λιπιδίων και των ενζύμων σε ασθενείς υπό θεραπεία με υπολιπιδαιμικά φάρμακα

Πίνακας 33 Σύνοψη των συστάσεων για την παρακολούθηση των επιπέδων των λιπιδίων και των ενζύμων σε ασθενείς υπό θεραπεία με υπολιπιδαιμικά φάρμακα

Έλεγχος λιπιδίων

Πόσο συχνά θα πρέπει να ελέγχονται τα επίπεδα των λιπιδίωνbull Πριν από την έναρξη της υπολιπιδαιμικής θεραπείας θα πρέπει να γίνουν τουλάχιστον

δύο μετρήσεις με μεσοδιάστημα 1-12 εβδομάδες Εξαίρεση αποτελούν οι ασθενείς με καταστάσεις όπως το οξύ στεφανιαίο σύνδρομο όπου απαιτείται η άμεση έναρξη φαρμακευτικής θεραπείας

Πόσο συχνά θα πρέπει να ελέγχονται τα επίπεδα των λιπιδίων μετά την έναρξη αγωγήςbull 8 (plusmn4) εβδομάδες μετά την έναρξη της θεραπείαςbull 8 (plusmn4) εβδομάδες μετά την αλλαγή της θεραπείας και μέχρι την επίτευξη του θερα-

πευτικού στόχου

Πόσο συχνά θα πρέπει να ελέγχονται τα επίπεδα της χοληστερόλης ή των λιπιδίων μετά την επίτευξη των επιπέδων-στόχων ή της βέλτιστης τιμής χοληστερόληςbull Ετησίως (εκτός εάν συνυπάρχουν προβλήματα συμμόρφωσης στη θεραπεία ή άλλοι

συγκεκριμένοι λόγοι που επιβάλλουν συχνότερο έλεγχο)

Παρακολούθηση των επιπέδων των ηπατικών και των μυϊκών ενζύμων

Πόσο συχνά θα πρέπει να ελέγχονται τα επίπεδα των ηπατικών ενζύμων (ALT) σε ασθενείς υπό υπολιπιδαιμική αγωγήbull Πριν από την έναρξη της θεραπείαςbull 8 εβδομάδες μετά την έναρξη της θεραπείας ή την αύξηση της θεραπευτικής δόσηςbull Ετησίως αν τα επίπεδα των ηπατικών ενζύμων είναι lt3timesULN

Τι συμβαίνει επί αύξησης των ηπατικών ενζύμων σε ασθενείς υπό υπολιπιδαιμική αγωγήΕάν lt3timesULNbull Συνέχιση της θεραπείαςbull Έλεγχος των ηπατικών ενζύμων σε 4-6 εβδομάδες

Εάν ge3timesULNbull Διακοπή των στατινών ή μείωση της δόσης τους επανέλεγχος των ηπατικών ενζύμων

σε 4-6 εβδομάδεςbull Μετά την επαναφορά των τιμών στα φυσιολογικά επίπεδα συστήνεται προσεκτική

επανέναρξη της αγωγής

47

Πίνακας 33 Σύνοψη των συστάσεων για την παρακολούθηση των επιπέδων των λιπιδίων και των ενζύμων σε ασθενείς υπό θεραπεία με υπολιπιδαιμικά φάρμακα

Παρακολούθηση των επιπέδων των ηπατικών και των μυϊκών ενζύμων

Πόσο συχνά πρέπει να ελέγχονται τα επίπεδα της κρεατινικής κινάσης σε ασθενείς υπό υπολιπιδαιμική αγωγήΠριν από την θεραπείαbull Πριν από την έναρξη αγωγήςbull Επί επιπέδων CK gt5timesULN δεν γίνεται έναρξη αγωγής Επανέλεγχος

Παρακολούθησηbull Δεν είναι απαραίτητος ο έλεγχος ρουτίνας της CKbull Επί εκδήλωσης μυαλγίας έλεγχος CK

Απαιτείται αυξημένο επίπεδο ετοιμότητας για έλεγχο για μυοπάθεια σε ασθενείς υψηλού κινδύνου όπως ηλικιωμένοι λαμβάνοντες πολλά φάρμακα-πιθανόν αλληλεπιδρώντα- ασθενείς με ηπατική ή νεφρική νόσο

Τι συμβαίνει επί αυξήσεως των τιμών της CK σε ασθενείς υπό υπολιπιδαιμική αγωγήΕάν gt5timesULNbull Διακοπή της θεραπείας έλεγχος της νεφρικής λειτουργίας και παρακολούθηση της

CK κάθε 2 εβδομάδεςbull Έλεγχος για ύπαρξη άλλων παραγόντων που μπορεί να οδήγησαν στην αύξηση των

τιμών της CK όπως για παράδειγμα ο μυϊκός κάματοςbull Σκεφτείτε δευτερογενείς αιτίες μυοπάθειας επί παραμονής των αυξημένων επιπέ-

δων της CK

Εάν le5timesULNbull Επί απουσίας συμπτωμάτων από το μυϊκό σύστημα συνέχιση της θεραπείας με στατί-

νη (οι ασθενείς θα πρέπει να ενημερωθούν ώστε να αναφέρουν σχετικά συμπτώμα-τα Σκεφτείτε περαιτέρω ελέγχους της CK)

bull Επί συμπτωμάτων από το μυϊκό σύστημα τακτικός έλεγχος των συμπτωμάτων και των επιπέδων της CK

ALT = αλανινική αμινοτρανσφεράση CK = κρεατινική κινάση ULN = ανώτερα φυσιολογικά όρια

47

Πίνακας 33 Σύνοψη των συστάσεων για την παρακολούθηση των επιπέδων των λιπιδίων και των ενζύμων σε ασθενείς υπό θεραπεία με υπολιπιδαιμικά φάρμακα

Παρακολούθηση των επιπέδων των ηπατικών και των μυϊκών ενζύμων

Πόσο συχνά πρέπει να ελέγχονται τα επίπεδα της κρεατινικής κινάσης σε ασθενείς υπό υπολιπιδαιμική αγωγήΠριν από την θεραπείαbull Πριν από την έναρξη αγωγήςbull Επί επιπέδων CK gt5timesULN δεν γίνεται έναρξη αγωγής Επανέλεγχος

Παρακολούθησηbull Δεν είναι απαραίτητος ο έλεγχος ρουτίνας της CKbull Επί εκδήλωσης μυαλγίας έλεγχος CK

Απαιτείται αυξημένο επίπεδο ετοιμότητας για έλεγχο για μυοπάθεια σε ασθενείς υψηλού κινδύνου όπως ηλικιωμένοι λαμβάνοντες πολλά φάρμακα-πιθανόν αλληλεπιδρώντα- ασθενείς με ηπατική ή νεφρική νόσο

Τι συμβαίνει επί αυξήσεως των τιμών της CK σε ασθενείς υπό υπολιπιδαιμική αγωγήΕάν gt5timesULNbull Διακοπή της θεραπείας έλεγχος της νεφρικής λειτουργίας και παρακολούθηση της

CK κάθε 2 εβδομάδεςbull Έλεγχος για ύπαρξη άλλων παραγόντων που μπορεί να οδήγησαν στην αύξηση των

τιμών της CK όπως για παράδειγμα ο μυϊκός κάματοςbull Σκεφτείτε δευτερογενείς αιτίες μυοπάθειας επί παραμονής των αυξημένων επιπέ-

δων της CK

Εάν le5timesULNbull Επί απουσίας συμπτωμάτων από το μυϊκό σύστημα συνέχιση της θεραπείας με στατί-

νη (οι ασθενείς θα πρέπει να ενημερωθούν ώστε να αναφέρουν σχετικά συμπτώμα-τα Σκεφτείτε περαιτέρω ελέγχους της CK)

bull Επί συμπτωμάτων από το μυϊκό σύστημα τακτικός έλεγχος των συμπτωμάτων και των επιπέδων της CK

ALT = αλανινική αμινοτρανσφεράση CK = κρεατινική κινάση ULN = ανώτερα φυσιολογικά όρια

48

12 Τρόποι βελτίωσης της συμμόρφωσης στις αλλαγές του τρόπου ζωής και στη λήψη της φαρμακευτικής αγωγής

Πίνακας 34 Υποδείξεις προς βελτίωση της συμμόρφωσης στις αλλαγές του τρόπου ζωής

bull Αναπτύξτε καλή σχέση με τον ασθενή

bull Βεβαιωθείτε ότι ο ασθενής αντιλαμβάνεται τον τρόπο και το βαθμό στον οποίο ο τρό-πος ζωής επηρεάζει την ανάπτυξη καρδιαγγειακής νόσου και χρησιμοποιήστε τη γνώ-ση αυτή προς βελτίωση της συμμόρφωσης του ασθενούς προς τις αλλαγές του τρό-που ζωής του

bull Αναζητήστε την πιθανή ύπαρξη εμποδίων στην εφαρμογή των αλλαγών

bull Σε συνεργασία με τον ασθενή σχεδιάστε ένα εφικτό και ρεαλιστικό πλάνο αλλαγών του τρόπου ζωής του

bull Ενισχύστε την προσπάθεια του ασθενούς για αλλαγή του τρόπου διαβίωσής του

bull Επί ενδείξεων και εφόσον είναι εφικτό συμπεριλάβετε και γιατρούς (ή μη) άλλων ει-δικοτήτων στην προσπάθεια

bull Οργανώστε πρόγραμμα επισκέψεων επανελέγχου

Πίνακας 35 Υποδείξεις προς βελτίωση της συμμόρφωσης στη συνδυαστική θεραπεία

bull Απλοποιήστε κατά το δυνατόν το θεραπευτικό σχήμα μειώνοντας τις ημερήσιες δό-σεις φαρμάκων και τα συγχορηγούμενα φάρμακα

bull Επιλέξτε οικονομικά σκευάσματα

bull Παρέχετε σαφείς γραπτές και προφορικές οδηγίες

bull Συζητήστε με τον ασθενή σχετικά με τη συμμόρφωσή του στην αγωγή

bull Προσαρμόστε τα σκευάσματα στις ανάγκες και τον τρόπο ζωής του ασθενούς

bull Συμπεριλάβετε τον ασθενή στη θεραπεία

bull Χρησιμοποιήστε συμπεριφορικές στρατηγικές (συστήματα υπενθύμισης συνθηματι-κές λέξεις βελτίωση του αυτοελέγχου ενημέρωση για την πρόοδο του ενίσχυση της προσπάθειάς του)

Copyright copy European Society of Cardiology 2011 - All Rights ReservedThe content of these European Society of Cardiology (ESC) Guidelines has been pub-lished for personal and educational use only No commercial use is authorized No part of the ESC Guidelines may be translated or reproduced in any form without written permission from the ESC Permission can be obtained upon submission of a written re-quest to ESC Practice Guidelines Department 2035 route des Colles - Les Templiers - BP179 - 06903 Sophia Antipolis Cedex - France

Disclaimer The ESC Guidelines represent the views of the ESC which were arrived at after careful consideration of the available evidence at the time they were written Health profes-sionals are encouraged to take them fully into account when exercising their clinical judgment The guidelines do not however override the individual responsibility of health professionals to make appropriate decisions in the circumstances of the individ-ual patients in consultation with that patient and where appropriate and necessary the patientrsquos guardian or carer It is also the health professionalrsquos responsibility to verify the rules and regulations applicable to drugs and devices at the time of prescription

copy 2011 The European Society of CardiologyNo part of these Pocket Guidelines may be translated or reproduced

in any form without written permission from the ESC

The following material was adapted from the ESCEAS Guidelines for the Management of dyslipedaemias (European Heart Journal 2011 1769-1818 - doi 101093eurheartjehr158 and Atherosclerosis 217S (2011) S1-S44 -

doi 101016jatherosclerosis201106012)

To read the full report as published by the European Society of Cardiology visit our Web Site at

wwwescardioorgguidelines

For more informationwwwescardioorgguidelines

For more informationwwwescardioorgguidelines

EUROPEAN SOCIETY OF CARDIOLOGY2035 ROUTE DES COLLESLES TEMPLIERS - BP 179

06903 SOPHIA ANTIPOLIS CEDEX - FRANCE PHONE +33 (0)4 92 94 76 00 FAX +33 (0)4 92 94 76 01

E-mail guidelinesescardioorg

For more informationwwwescardioorgguidelines

EUROPEAN SOCIETY OF CARDIOLOGY2035 ROUTE DES COLLESLES TEMPLIERS - BP 179

06903 SOPHIA ANTIPOLIS CEDEX - FRANCE PHONE +33 (0)4 92 94 76 00 FAX +33 (0)4 92 94 76 01

E-mail guidelinesescardioorg