6 ' 'D. η.

DISSERTATIOD Ε

ADQUIESCENTIAIN

GUBERNATIONE DIVINA,

CtU A ΜVENIA AMPL. FAC. PHILOS. UPS.

Ρ R .£SID Ε

Doct. PL· iK0 NICOLAOCΗR ISTlKRΝlbl,Log. et Metaph. Prof. Reg. ε γ Ord.

Fac, Piiil. h. t. Dec.

PRO GRADUPUBLICO EXAMINI SUBJICIT

Henrichs Hasselhun, v. d. m.MEDELPADUS.

IN AUD. CAROL. MAJ. D. XI JUN» MDCCLKXVIT. %

Si Nous voulons étre keureux, ii fnut notis (wnnuonner a h conduitede In Providence. L' Hommf. content.

UPSALIvE) TYPIS EDM ANNIANIS.

Olooc γώς ω τίεπίςενκ», πετϊειβ-μ&ί, ort JWtöV !<?* ΤΨΉ&ξΟίύηκην" μου φυλάξει eis εκείνψ την ημεςαν.

2 Timot. ι. Cap. 12. ψ.

•f» ψ

V4;J

Α Α

§· Ι-

xiftere fummum Gubernatorem 5 cujus nutu atquepoteftate omnia ia univerfo mundo, maxima,minima, adminiilranrur, veritas ert adeo manife-

fta, uranemine> nirt qui opinionis errore vel furore po-tius Epicura:o iit correptus, atque omnia ordinata & re-gularia, iine fupremi cujusdam Numinis moderamine,casco cafu, contra omnem rationcm evenire contenderevelit, vel qui eo impietatis rtr progreiTus, ut fato faveatStoicorum, aut omnem Divinitatis abjecerit fenfum, in du-bium vocari queat. Docent namque Divintc non tantumlitterae, fed faniores quoque PhiJofophi, totius natura: aCreatore dependentiam, ejiisque cuncira mirifico ordinedirigenrem manum in fcriptis fuis venerabundi comme-morant. Et fane non procul qucerenda ratio agnofcen-di invirtbilem vim & efficaciam Naturse Auctoris & Gu-bernatoris, quoniam Ei, quicquid circa nos & in nobisert, debemus. Si ad exa&iflimum, quem in fuis motibusac mutationibus fervant corpora, tam organica, quaminorganica, ordinem, oculos animumque convertimus, quonafci obfervantur, crefcere, exftingui, dåre Ladfcantio ne-ceifum haberaus, mundum hunc, quo nihil potert eifenec difpoiitius ad ordinem, nec aptius ad utiiitatem, necornatius ad pulcritudinem, nec rnajus ad molem, nequeconrtrui iine provido Artifice, nec rtare tamdiu iine peri- -to Redlore potuirte /2)3 adeoque veneremur oportet Ar-

A 2 tifi-U. . I ■ .1 - ■ ■■

■ · ■ .. 4

λ) Lib. 3, Inftit, Cap. 19. Cap. X, de ha Oei,

4 De adquiefceniiatificem ill um atque Re£lorem, ut Potentiillmum, optimum,fapientiifimum. Quseflionem hanc omnino palmariam,neque inta£lam reliquit Cicero, multa fcilicer non minusfacundia quam fapientia inquit; Philofophi cum vidiiTentmotus mundi finitos Sc aequabiles, omniaque ratis ordi-nibus moderata, immutabilique conilantia, debueruntin-telligere, ineile aliquem, non folum habitatorem, in haccoelelli ac divina domo, fed etiam Re£lorem Sc Mode¬ratorem, Sc tanquam Archite£rum tanti operis tantiquemuneris b). Singula igitur, in mundo quae exifrunt, utvoluntati Dei praepotenri atque liberrimae debent origi·nem, ita ne per momentum quidem in fuo permanerentapte compofito flatu, fed plantae, herbae, bruta animan-tia, homines ipil, omniaque quotquot funt, mox in rui-nam Sc corruptelam prolaberentur, niii eadem, quae for-mavit Sc difpofuit, fuffulciret manus atque gubernaret.Et in iis quoque, quae per liberas agentium operationeseveniunt, mentem ii defigimus, eadem fefe praebet ra¬tio, nempe ut finem, in Divina gloria noilraque felici-tate pofitum, nunquam obrinerent, niii adcuratiilimumcauiTarum Sc effe£luum, in omnibus, maximis, minimis,adeifet conveniens moderamen. Non eil, ut multis huicrei inhaeream, dum fcilicet in tota rerum natura fparfacernuntur veiligia plane Divinae gubernationis, quaeadeoeil benigna, univerfälis adeo, ut ad minima quaeque Scea, quae a nobis contemtui habentur, aequali fe extendatfapientia atque cura c). Verum enimvero, quid uberio-rem nobis afferre poteil lastitiam Sc fiduciam in utraquefortuna, quam quod omnia dependeant, a GubernationeSummi Numinis? Hinc optimum folatium Sc robur inafperis rebus, moleilisque vitae conditionibus; intime nam-

que

b) Lib. II» de Nar, Deor.c) Vid. DiiTert. de univerfalitate gubernat. D;ae fub Celeber» Dom»

Pref. ventil..

in Gubernatione Divhice.

que convi£U effe poifumus, nihil unquam nobis accide-re Gubernatore vel infcio vei invito , Illumque o-mnia ad optimum dirigere finem. Fallunt igitur Sc fal-luntur quam maxime, qui do&rinam de gubernationeDivina admittere nolunt. Si a cafu quodam fortuito veiabfoluto & inevitabili fato fors noftra penderet, quammifera hominum conditio? Quolibet die acerrimos do-loris morfus fentiremus, Sc fub no&es, fpinofte recurfa-rent curae, quibus ne minimam quidem flatus noftri per-fe£tionem promotam reddere poflemus, neque uila no¬bis eifet exfpe£latio rerum meliorum. Ubinam nobis re·fugium, ut deiideriis noftris fatisfiat ? Quis omnia, qui¬bus indigemus , nobis fuppeditarét? Quis innumera,quibus pra^videndis Sc evitandis ipfi non fumus pares, a-verteret pericula? His inque conftitutis, quis opem por-rigeret? Quis animum noitrum demiiTum <ScopreiTum e-rigeret? Nuilam igitur benevolentiam nobis praeflant eon-temtores Religionis, quando perfvafos nos eile voiunt,do£lrinam de Providentia Divina nullius eile ponderis d).Animali ratione praedito, nihil optabilius/ nihil utilius, ju-cundius nihil effe poteft, qüam anirno atrento totius mun¬di contemplari gubernationem, eamque per iingulas par¬tes confiderare. Ita namqtie pervehimur ad cognitionemfupremi Numinis, quam fubfequitur admiratio , venera-tio atque optima pie Sc tranquille vivendi ratio, in hisutique poiita eft felicitas tanta, quanta in mortales cade-re poilit. Quoniam autem in gubernatione Divina ami-ce quaii confpirant innumerse eaeque fummae Numinisperfe&iones, quae illam intelle£hii finitoln multis imper-fcrutabilem efficiunt, caute omnino atque circumfpe£lenoftrum feramus Judicium, ne in cafibus rationis noftraefphaeram fuperantibus, parum prudentes >agamus judices.

A 3 Scia-

<?)*Vid, Rev, D. Docb 4nd, Axelsion, om Guds Råd och ρ. 3,

.6 De adquiefcentiaSciamus, neeeiTe eil, gubernationem Divinam non easdemfcqui regulas vel leges, qua? homines in fiiis negotüs: gu-bernat fcilicet Deusiiberrime, pro inknita, quae Ejus eilfapientia. Non igitur ad finitum nokrum captum vias Deimenfuremus. In his abstrafte fpeftatis, muira fsepe depre-hendimus, quae nefcimus, quomodo feparatim coniiderata,cum fapientia Sc bonitate fumma conciliari poilint, quodtarnen limitibus unice adfcribendum intelleftus nokri, cu¬

jus ope in hac vita non niii inadaequate, Sc partialiterpsripicere valemus pulcerrimum, quo fe fubfequimtur, o-dinem, antecedentia Sc confequentia, cauifae Sc fines, me¬dia Sc exitus. Unde etiam experientia haud laetiilimacommonkrat, mukös ejusmodi de gubernatione Divina fo-vere cogitationes, quae Summo Numini Ejusque perfeftio-nibus nullo modo conveniunt. Hinc impiae illae lacry-mae, quibus conqueruntur difpofitionem Divinam, dum fa-ta rerum humanarum ad illorum non femper volvunturdefideria, quibus fatisfieri non potuit falvis perfeftioni-bus Divinis, vel kante hominum communi felicitate., quaenumquam obtineretur, Ii omnia ad caecam nokram klie¬ren t voiuntatem. Hinc mirari non convenit, nos neque abomni miferia, molekiis omnibus in hac vita liberari polfe.Requirit namque Sc fapientia, qua cunfta dirigit guberna·tio Divina Sc ipfa hominum, quae depravata ek, conditio,variationem boni Sc mali phykci, Sc inde ortarum gra-tarum & ingrararum fenfationum, ut vivant continuo infpe Sc metu, unde in omni vitae genere validikima acci-pimus virtutis pietatisque incitamenta e). Sic in omnibusek Providentia Divina benigniffima. Optimum intendit fi-nem & laudatiffirnum. Summis igitur laudibus ek effe,-renda, veneranda quoque. Haec ek obligatio, quae inquocunque katu manet fanftikirnä. Permittit quidem Deus

O. M.

«·) Conf« Dom. Axelsion Lib, 2. Cap. 6, §■ 32.

in Gubernatione Divina. 7

Ο. Μ. non nunquam optima, nobis ut videntur, confiliaSc media fruilra cadere, virtutem ad tempus opprimi,probos ab hominibus pravis Sc flagitiofis malo adfici at-que laedi. Haec tarnen nemini fint offendiculo. Ab eo ,

qui omnia gubernat, ideoque ad hominum concurrit e-ventus, fapientiifimas ob cauflas permittuntur, ut dein-de ad optimum Sc gloriofum dirigantur finem. Noilrumeil omnia patienter Sc aequo animo perferre, inperfcru-tabilia & arcana gubernationis Divinae fata, pia involvereveneratione, voluntati Sc juri Dei nos iiibmittere, atqueilc in Ejus adquiefcere gubernatione, utpote optima, fa-Ientiifima. Ego, qui paternaeDei cura? tot tantaque de-eo beneficia, quique omnia in poiierum mea fata, be^

tiigniifimae Ejus gubernationi tutiifime commendo, ope-rse pretium duxr, in praefenti nonnuila de adquiefcentiain gubernatione Divina adferre. In hoc vero negotii)vires meas imbecillas haud parum fuperante, tuum OLL. favorem9 omni qua par eil modeitia, mihi ilipulor„

§4 IL

Genefin Sf notionem adquiefcentia in guber¬natione Divina explicat.

Antequam in gubernatione Divina adquiefcere pos-iimus, neceife eil, ut rite cognofcamus Gubernatorem,talem qualis eil, utpote qui Sc poffit Sc velit hominumveram ac duraturam promovere felicitatem. Huic co~

gnitioni, tanquam fulcro fuperilruitur di£la adquiefcen¬tia. Omnibus igitur mediis, ad hanc perducentibus eilutendum. Totius hujus univerfi Theatrum, eil fpeculumquafi, in quo infinitas Dei perfe&iones non folum ab-folute cognofcere, fed earum quoque evidentem ad nosrthtionem perfpicere poflumus. Creatione Sc guberna¬tione hi jus mundi, nihil commodi Deo aecedere pottiit;·

8 De adquiefcentiaillis namque ablatis, nihilominus fumma Dei beatitudomanfiiTet infinita. De Ente in fe perfe&iilimo aliter cre-dere non fas eil. Quando vero Deus non fuae perfe£lio-nis augendae cauffa condidit rnundum, ejusque in ie fu-fcipit gubernationem, aliis cpmmotum fuiife rationibusexiftimemus, neque aliae hae fuere, quam liberrima, fuasgeneri humano omnibusque creaturis inrelligentibus ma-nifeftandi perfe£tiones , voluntas, cum magnopere flagran¬ti Sc efficaciilima, bona creaturis conferendi unita prb-peniione Sc iludio, ut rationales praecipue creaturae inEjus gloria* agnirione conftantem Sc aeternam beatitudi-nem qusererent Sc invenirent. Eo minus de hac re du-bitare pium eil', quo certius, nihil in adfpe£tabili hocmundo occurrere , quod non fummi Artificis Sc Guber-natoris infinitam fapientiam, bonitatem, potenriam, Screliquas , quae funt perfeftiones, ampliifime manifeftat.Elinc perfvafiilimum nobis, fummum Gubernatorem o-mnia libi perfpe£ta habere, quae cum felicitate noilra velaugenda vel minuenda aliquem habeant nexum, Eumcujusque falutem tantum promotam Sc amplificatam vel¬ie, quantum fumma Ejus fapientia pro fine optimo per¬mittat; Eum denique qua jus Sc poteftatem nullis circum-fcriptum eife limitibus, hanc vero omnibus malis tollendisSc minuendis, omnibusque bonis fuppeditandis paremehe. Quid ? Quod qui fpatium praeteriti temporis, quc-ad longiilime fcilicet poteft, pia refpicit mente; Qui ,quae in omnibus ejus periodis, perfe£lionum Divinarum,bonitatis nempe, fapientiae, potentiae fpecimina, exper-tus fuerit, repetit; Qui, quibus vita ejus ornata fuerit,beneficiorum memoria tangitur; Qui in felicitatis fuaecauifas inquirit; Qui, quibus mirabiliter ereptus fuerit,pericula in mentem revocat ; Verbo: Qui omnium, éjquae contigiiTe expertus eil, fauftorum originem, fummotribuit Gubernatori, non potefl non tacita percelli ad-

mi-

in Gubernatione Div ina. 9

miratione , <Sc benigniilimam, noftra omnium quae verfatfata, inanum venerari devotiifima mente. Hic igitur gu-bernationis Divinas alumnus / propriae libi confcius imbe-ciilitaris, cognofcens iiuxam arque caducam rerum .huma-narum indolem, quam piena iint omnia calamitatum;convicdus de potentia Divina, cui nihil reiifcere poteft;de fcientia, qua Deus omnia diftinftiilime cognofcit &intime perfpicit, adeoque bona eriam quibus indigeat ho-mo, mala quibus urgeatur, de fapientia, qua media adoptimum finem obtinendum convenientiifima adcuratiili-me novitη convi£tus denique de fummi Gubernatoris na¬tura hominum amantiffima tanquam rerum a fe creata-rum, & beneficentiilima, ut rationibus humanis eademoptime profpiciat , adeo ut nullum verum bonum iit,quin ab eo exfpe&are liceat; facile inducitur ad bonaquoevis fperanda a tam benevolo Numine, & certo cer-rius comperit, Eum elfe folum dignum, fumma fiducia,coniiilente in lsetabunda illa mentis difpoiitione, qua il-bi perfvadet, fe fub Divina cura fore tutum & felicem /).Haec vera &j certa iiducia quoniam Divinarum niti-tur perfe&ionum Cognitionen palam eft, ab ea non pos-fe fejungi eum mentis ftatum, quo in Gubernationeadquiefcamus Divina. Confiftit haec adquiefcentia in eo,ut approbemus & aequo animo feramus, quae nobis fubProvidentia Divina obtingunt, qualia demumcunque no-bis videancur. Si namque nobis iit perfuafum, nihil fie-ri, niii quod Divino fit provifum coniilion nihil nobis,niii volente, finente & gubernante Deo, accidere poife;Eum vero nihil Juris ulli rei in nos conceifurum, quodvere miferos nos reddere poillt, verum per fapientiili-mara, benigniilimam, potentiffimam fuam gubernatio-nem omnia ea nobis clementiihme largiri, quae feliciratt

B no-

/) Vid. Bilf. Dilucid, Philof. §. 500«

10 De adquiejcentianoftrae perenni promovendx unquam infervire poifunt;non poteft fieri, quin mens ex turbido deducia in tran-quillitatem, plene in Divina adquiefcat ordinatione, E-jusque confilio & imperio fe toram permittat. In gu-bernatione Divina iic qui adquiefcit, ii conilantiori för~tis indulgentia frui ei non liceat, Γι Deus in aerumniseum verfari patiatur, ab omni inpatientia abstinen-dum putat, non in coelum probra eonjicit3 non fortu-nx iniquitatem ejulatu, planitibus criminatur, fedDeo,ut omnium volvcnti fata, ut felicitatis fux auclori Sc con-fervatori, omnisque mali deftru£lori, vel ad bonum fi-nem direftori,, fe rotum lubentiillme committit, certiiii-me confidens, Eum curatius. in rerum nexum infpicere,atque ipfum majori fide & amore, indigentix Sc feli-citati noftrx confulturum, Sc ad optimum exitum resomnes eile dire£turum.

§. III.Ad adquiefcentiam in guhernatiene Divina, cognitofirmijßmo ejus fundamento} perfeclionibus fciL

Divinis > dein requiritur, ut trän-quilla ßt confcientia.

Debitam confcientix curam plurimum conducere adtranquille vivendum, neminem inflcias ire putaverim.Si narnque mala re£te dicatur confcientia y quando quisfentit fe Jura humana Sc Divina violaife, ideoque poe-nam in transgreflbres conftitutam fibi merito eife exti-mefcendam ; Bona vero, ubi homo re&e Sc fecundumlegem fefe gefliiTe animadvertit, atque adeo Ixtus prae-mium exfpe&at, vel certe refti confcius, nullam vindi-&am reformidat, luce clarius eil, adquiefcentiam in gu-bernatione Divina eximium elfe fru&um a bona confcien¬

tia

in Gubernatione Divina.

tia iufeparabilem. A juftiilimo Gubernatore, qui fapien-tiifime cun£ta adeo difponit, ut virtutes Sc vitia, pras-mia Sc poenae, naturali ordine fubfequantur, nihil få¬ne boni iibi polliceri poteil, qui mala cruciatur confci¬entia; fentit namque Éum offenfum, fuisque conatibusrelu£lantem. Poteil quidem ad tempus, non paucorumconfcientia alto quafi fomno fopita efle, adeo ut ilimu-los ejus, quantumcunque mali commiferint, nec per-petuo, nec pro magnitudine malefadorum fentiant. Sedadmodurn mutabilis eil horum tranquillitas; ea fc. qua:variis in fenius olim fe infmuavere blandimentis illece-brisque, teterrimis eos afficiunt moleiliis, & vehementio-res in mente excitant tumultus, quando evigilaverit de-mum horum confcientia. Ejusmodi homines, ii velpraeilantiiiimis natura: vel fortunae bonis abundare illiscontingeret, nulla tarnen iis conceditur adquiefcentia ,quoniam confcientia die no&equc eos accufat, terret,condemnat. Sub infauilis nova Sc majora mala animusimpurus extimefcit, & quando res laetae videntur, fcele-re tarnen contaminatus in metu vivit, Sc crudeli excru-ciatur animi vulnere. Id quod commonftrat, alia ut ta-eeam, exemplum Neronis, atrociffima fcilicet matris cae-de commiifa, de quo ita Svetonius: Sceleris confcientiam,quamquam Sc militum, Sc fenatus popwlique gratulatio-nibus confirmaretur, at ilatim aut poilea nunquam ferrepotuit, faspe confeifus, exagitari fe materna ipecie, ver-beribus furiarum ac taedis ardenribus. Hifce facile in«telligimus , eos qui vitiorum fordibus maculatam cir«cumferunt confcientiam , quae expergefa&a maximosadferre folet cruciatus, omni deilitutos efle requie»Sc nullam in gubernatione Divina experiri adquiefcen-tiam. Quamvis lento gradu ad vindi&am Divinaprocedat ira , tarditatem tarnen fupplicii gravitatcDeum efle compenfaturum, fuo merito metuunt im-

B 2 pro-

I 2 De adquiejcentiaprobi £·). Ad adquiefcentiarn igirur in gubernaiioneDivina requirirur ut bona fit confcientia; Quae certe eilrnurus ille, de quo ita canit Poeta :

Hic viurus aheneus eßo,Nil confcive fibi^ nulla pallejcere culpa b).

Paucis minime dici poteil, quantam in fuo pe£lore, inter-no mentis teilimonio iuffultus , ab inelinationibus Sc a£tio-nibus Deo gratis, fentiat pius animus tranquillitarem. Sum¬ma perfunditur lsetitia, Sc memoria re£le faclorurn noapoteil, quin ingeneret beatiilimam fecuritatem, in qua-cunque forte conilantem quietem. Egregia funt verbaCiceronis: magna vis eil confcientiae Sc magna in utram-que partem: ut neque timeant, qui nihil commiferint:Sc poenam femper ante oculos verfari putent, qui pec-carint i). Bonae confcientiae dulciliimus hic eil fru£tus,ut eadem qui gaudet, nihil metuat, quod ut malefa£lo-rum confe£laria refpici debet. Verum varia fibi pollice-ri poteil praemia, quoe nimirum vel a£liones naturaliterfequuntur bonas, vel quae ex occulta, benevola tarnenfummi legislatoris difpoiitione in eum redundat. San¬kta quippe morum integritas non poteil non gratiiiimaeife fummo Legislatori, ut ipfe fan£liilimus. Sno igiruramore ampleclitur eos, qui ad Ejus voluntatem fuas com·ponunt a£liones, quatenus in his fuarum intuetur perfe-£lionum imaginem. Qui fan£lam Sc illaefam omni nifufervare iludent confcientiam, etiam intime convi£li eifepoifunt paternse atque tenerrimi Dei amoris , Sc firmisftmaanimi cum fiducia, omnem rerum terrenarum Sc incon-ilantium curam Deo committere. Svaviilimo tranquillita-tis fenfu perfunduntur Sc eximiam a Divinis perfe£lioni-bus Sc beneficiis fentiunt dele£lationem. Unde etiam fieri

non

g) Val Max. L. I. p. m- 54. h) Horn. Epiftol, Lib» I. Epift, I»s) Vid» Örat» pro Tull» annio Mitojie· Cep, XXIII.

in Gubernatione Divina. 13

non poteft, quin mira animi alacriras ad difficillima quae»que obeunda Sc iuilinenda oriatur- Hinc intelligiturconicienriam re&e fa£lorum effe eximium adquieicentiaefulcrum, qua deftituti, propter continuos ilimulos malasconfcientias, homines ne fpirare quidern iine metu Nu·minis fervili poiTunr.

§. IV.Ut in fingulis, quns flatus hominum fubeunt, ?nu«

tationibus, Divina agnofcenda direäio, itain bis omnibus fiß oftendat

adquiefcentia.Maximis O. Deus quotidie nos ornat benefxciis Si

fingulari amplcilitur amore, quo, cujusque indigentiae διcapacitati convenienter, felicitatem noilram promovet.Ad hanc vero confequendam non perinde eft, quomo-do vivamus, neque omnis propria abjicienda induftriaatque cura. Nam licet iit veriiiimum, Deum nobis o-mnia largiri, qua: ad vitam bene beateque tr-aducendamfpe£lant, non tarnen fapientias Ejus convenit, ut opere¬rar iine nobis Si iine mediis ordinariis. Noftrum igitureil: non temerariam in Deo collocare fpem Sc fiduciam,atque extraordinariam Ejus iine cauila exfpe&are dire>£Honem. Conceilit namque Deus vires Si per naturamrerum fuppeditavit media, quibus ipii felicirati atque in-columitati noilrae quodam modo confulere poifimus. Ha¬dem igitur tanquam beneficia Divina gratiifimo arripien-da animo, Sc quantum in noitra poiitum iit poteflare,diligenter atque prudenter adplicanda b). Hinc adqui-efcentia Sc in Divina ope confidentia non patitur vel ad-

B 3 mit-

Vid. Diflert. Celeb. Dom, Prasfid, de fapienri diredioue vit» Hu®«

14 De adqulejcentia♦mittit ignava otia, animique torporem; nam quoniamlex naturce, atque adeo ipfe Deus ad induftriam Sc dili-gentiam in noftris negotiis nos obligat: non certe veranec Deo grata efle poteft adquiefcentia, quae ab his le¬gis Divinse rationibus abhorret. Verum enim vero , licetpropria noftra inculcetur induftria , & prudentia in o-mnibus noftris negotiis iit admodum neceifaria, ne mo-re andabatarum, clauiis quaii oculis Sc per csecam fortemin functiones obeundas ruamus; licet media a Providen-tia Divina ordinata, quantum penes nos, fint arripiendaSc adhibenda; haec tarnen non totum conficiiint opus ,neque fines, quos intendimus, adeo in noftra poiiti funtpoteftate, ut eosdem ilne auxiliante Divina manu atquebenigna dire£lione adtingere queamus. Experti namquenovimus res noftras präster opinionem varios fortiri pos-fe exitus, qui nec noftrae tribuendi induftriae, nec ulla,fi vel fagaciilima, evitari potuerunt prudentia. Quaread fata hominum quisque paulo adcuratius attendens,haud raro videbit, plura prudenriiftmis accidere adverfa,quae alios non adeo circumipe£los quaii fugiunt, ut quamhabent folertiifimi prasfixam metam, quamque omni a-nimi impetu Sc ftudio obtinere laborant, feliciter tarnenattingere non liceat, quando limpliees homines Sc me·diocres, fortunae capiunt faftigium, etfi ordinaria mediahaud raro vel contemferint, vel ob ignorantiam negle-xerint. Hasc omnia manifefto fatis indicio oftendunt oc-cultam fubeife cauflam, quae fata regit humana, quam-vis non femper noftris congrua deiideriis; tarnen ad o-ptimum, quem longe antea praevidere non valemus, fi-nem. Hinc patet, neminem viribus conceftis Sc ordi-natis mediis, nifiquatenus in manu Dei fint, fecure fem¬per pofle confidere. Ne igitur fucceffu deftituantur co-natus noftri, irritique fiant, in altum animum extollereSc ad caerulea coeli templa manus tendere pium eil. Au-

xi-

in Gubernntione Divinn. IS

xilium, inquam, Divinum implorandum, & de feliciorivei profpero rerum noftrarum curfu calidiifima effunda-mus fu fp i ria. Hinc vero longe fepellenda illa impietas &fumma impudentia, qua pkira delideramus , quam qutetribui poffunt, auf ejusmodi bona, qute fi indignis indul-gere vellec Deus, ipfa aburendum föret bonirate. Quo-niam neque quid nobis vere profit, neque quid fapien-tiae ceterisque perfeÖuoriibus Divinis conveniat, per¬iphere valemus, prudentiiiimum & nobis optimum erit,ne minimum quidem a Deo vel exfpe&are vel expetere,nifi quod ipfe nobis profuturum fciat, & femper anirnoiniixum habere fapientiilimum illud Juvenalis prteceptumi

Permittes ipfis expendere mimimbus, quidConveniat nobis, rebus fit utile nofiris,Nam, pro jucundis, aptiffima queeque dabnnt DLCnrior eß Ulis botrio, quam fibi.

Immo, bene admodum auefor Galliens ita inquit: 11jaut tousjours fe préfenter ä Dien comme des aveugles, quitendent la main pour Je iaijjer condnire: Von η2 va pas loinJans broncher 3 quänd on s ectaire joi - meme ; la hmiere desJens eß fiJombre, que fi Γοη η* a point d"* autre flambeau, oneonrt bazard cP nne clmte mortelle /). Deiideria noftra fem¬per voluntati Divinse fubjicienda eique convenienter attem-peranda, 111 eaque eo magis eil adquiefcendum, quo cer-tius eft, Deum ut indulgentiilimum Patrem & optimum,amicum nobiseum agere.. Quam faepiifime in fortuna no-ftra form anda ipii fallimur & nubem pro Junone am·ple&i nitimur. Vehementi, inquam, flagramus defide-rio, hoc vel illud repraefentatum bonum nobis aequiren-rendi, unde maximam nobis pollicemur jucunditaremyfelicitatem. Proindeut e jus evadamus participes, omnemimpendimus operam. Deus vero, qui melius cognofcit

res;

φ Vid, Livré de i' art de bien viv re,

ιβ De adquiefcentiares circumftantes 3 earumque nobis vel utilem vel inuti-lem connexionem, efficit, ut fpes noilra irrita evadat,ut oleum & opetam perdamus. Dein vero non fine ad-miratione obfervamus exitum exoptatiffimum , Veras no¬llras felicitati convenientiilimum , quodque in barathrummiferiarum detruii effemus, niii Deus noilroram defide-riorum impletionem benevole impediviifet. Hinc firmi-ter eredamus illum ilatum, in quo gubernatio Divinanos colloeavit vel in poilerum coliocaverit, femper es-fe optimum. Si vero optimus, nihil eil, quare in eo-dem non adquiefcamus <Sc Epi£leti aifentiamus effato: Nonpoftulabo pofl hac , ea qua fiunt, arbitvatu meo fieri, fedßfapiam, ita fievi quahhet velim, ut fiunt.Ex adverfa fortuna, quatenus Divinas fuam debet ori-

ginem gubernationi, minime perturbetur adquiefcentia.Ad praefentis hujus mundi fcenam admodum male fe prae-paravit, qui conilantem exfpe£lat fortis favorem,! dumfeil, ea eil conditio vitas humanas, ut a multiplicibus, qui-bus urgemur calamitatibus, liberari non poiiimus. Si nam-que omnia abeifent incommoda, proprer judicii huma-ni imbecillitatem , multas ianas proborum de Deo cogi*tationes in periculum venirent; facile- in peflilentiifimumillum induceremur errorem , probitatem non adeo eileneeeifariam. Quid? quod facile dubitaremus, an aliquadetur Providentia & jufta adminiilratio Divina, varia i-gitur experiri nobis contingit adverfa Sc asrumnarumconcurfum. Illa, quam heic inculcamus, adquiefcentianon abfolvitur iloicorum u7tocbiicc feu ut ita dicamus, in-feniibilitate, aut animo, ad bonum Sc malum prorfus in¬different]., fed potius patientia, qua ex amore Se fubmis-fione erga Deum & firmiffima Ejus benevolentiac con-vi&ione, temperamus noilrae triilitise Sc asquo animo per·ferimus incommoda, etfi naturae noilrae fint ingrata.Dixit olim Theognides:

ToK*

in Giibernatione Divina. i?

Τολμαν χξ7] $ίόα<τι Ssoi Βνητΰϊνυ βξοτοΊ'σι.Nos etiarn eidem heic adiiipularnur. Stimmum Deo,

. JL _ Jut Creatori, comperit jus ae rebus humanis diiponendiSc pro fua fapientia illis aut feliciorem reddendi cur-fum, aut hunc impediendi Sc informnia immittendi. Sum-·mo igitur gradu inepta foret horum querela, inprimisdum novimus, Deum pro infinita fua bonitate femperintendere teternam noilram felicitatem. Quemadmodumcum amariiiimo medicamento corporis fcepe connexaeil fanitatis reilitutio , ita adverfae fortunae cafus, fsepead fortunam majorem praeparat viam, atque in illis, quasacerba nobis videntur, abfcondita funt rerum laetiilima-rum femina. Itaque, qui non de Divina dubitat boni¬tate nec ullius iibi confcius eil criminis, is, in corrobo-rando <3c erigendo animo fuo, adverfa,quae patitur, qua-tenus a Divina difpoiitione Sc permiiHone pendent, Sca Deo propitio Sc noilras augendae felicitatis cupidiiiimo,ad exoptatum diriguntur finem, non nifi ut juila, ut fu-turjs felicitatis fubiidia Sc quaii praefagia refpicit, quan-do nihil eil, quod impedit, quin uti fas eil, laetiffimusconquiefcat in gremio Divino, Sc patienter ferat, quibusobruitur, malorum onera. Qui vero vitiorum fordibusfunt maculati, a juiliiiima gubernatione Divina minime ex-fpeflent feliciorem rerum fuarum curfum. J-li namqueii ordinem fatorum Sc iniquioris fortis cauifas Sc quaiianteceiliones accuratius examinare velintj fäcile videbuntfe ipfos eile in culpa fuorum, quibus premuntur malo¬rum. Inde vero fequitur nullam illis eile rationem con-querendi de Providentia Divina, quia nonniii natura¬lem fru£lum fuorum fa£torum metunt atque ut transgres-fores legis Divinae poenam fuorum flagitiorum juftiiil-mam luunt. In his vero tanto magis Divinam vener-a-bunda mente agnofcant dire£lionem, quanto certius eil,ilatum, in quo collocati funt, aerumnofum, elfe optimum,

C fi

De adquiefcentiafi unquam perducantur ad eam convi£tionem, ut impiavita Deo non placeat, nec impunita dimittatur. Sic ele¬ganter loquitur Carpovius: Multi lahem vitiarum, quibuscontaminati Junt, prtus non animadvertunt, quam fenfuspra-fentis calamitatis, praterita vita fpatiu??i eis in meuternrevocet m).

§. V.Quamvis Gubernatio Divina in pluribus fit in«

explicabilis; in eadem tamenadquiefcendum.

Varia rerum humanarum occurrunt fata, quibus in-veftigandis omnino fumus impares, quaeque adquiefcen-tiae haud raro irnpedimenra eife folent. Limites ifti, qui¬bus nos in praefenti tra&atione circumfcripti fumus, nonpermittunt, ut in ardua hac re fimus verboiiores. Abantiquiffimis inde temporibus maxime agitata fuit quae-iiio, quaeque multis crucem fixit de fatis proborum, &improborum. Experientia, inquiunt nonnulli, quotidiearguit, ut improbis bene fit, probis male, ut3 qui vir-tuti fe totos confecrarunt, omnibus fortunas ornamentisdeftituti, fub onere multarum calamitatum ingemifcant,vitiis autem quibusvis inouinati, quique libidine magis 3quam ratione reguntur , multis bonis externis haud ra¬ro abundent & feliciter aevum aganr. Sed ita fere fen-tiunt animi tantum perimbecilli & cognitione benignis-iimae & fapientiilimte gubernationis Divinae nondum fatisfirmati, quare, quando quae ratio fit eorum quae fiunt3excogitare non valent, dubii haerent, an ea cum boni-tate & fapientia fumma conciliari poffint. In cogitatio-nibus fibi impie fingunt Deum vel ut immifericordem ,cui nullam opem eis ferre placet, vel ut dormientem3qui

wj Theof Natur. Ρ. χι. g. 1112,

in Gubematione Divina*

qui a gtibernaculis recefllt, cetera , quce ejusdern Tuntfurfuris, ut taceam. Quare Deum, a quo nihil planeexfpe£lant commodi , 6c qui oranem illorum abjeciifevidetur curam, nullo profequi poflunt amore , necullam in Eo collocare Ppem 6c fiduciam. Guberna-tioni vero Divinae 6c perfe&ionibus, quas in eademoccurrunt infinitis , multo convenientius loquitur Se-neca in Libro, cui titulus eil: Quare bonis viris multamala accidant, cum fit Providentia: Deus> inquit homi-nes pro liberis habet: fed corruptos vitiofos luxuviofe acdelicate patitur viverequin, non putat emendatione fua di-gnos. Bonos autem quos diligit caßigat fapius afßduislaboribus ad ufum vivtutis exercet, nec eos cuducis ac mor-taIihus bonis corrumpi ac depravari finit. Perivafiifimumnobis fit, Deum omnium hominum fpecialiilimam age-re curam, 6c iiio amore, plane fingulari gradu, com-ple£ti probos, qui funt fideles. Sed Papientias Ejus mi-nime convenit, ut hi ab omnibus liberentur incommo-dis. His probi haud raro premuntur, quia nexui caus-Parum naturalium , qui miraculo alias eilet reftringendus,ita interdum implicata funt, ut fapienter removeri ne-queant. Permittente Deo, experiri illis contingit inju-rias, perfecutiones , calumnias, imo mille tasdia ab invi-dis Sc vitiofis profecla hominibus, quorum quippe liber-tati alias non eilet locus. Cetera aerumnofia brevitatisergo iit omittam. Non tarnen eil, quod omni prorPusbonitate, rePpe&u bonorum, carere dicamus iila mala,cum multa, quafi virtutum iint matres Sc officiorum ér-ga Deum optimas nutrices. Eadem namque patienter per-petiendo, perduci poflunt ad majus peccatorum odium,majorem coram Deo in precibus iubje&ionem 6c humili-tatem, majorem in Deum fiduciam, majus veri boni de-Piderium, 6c poft liberationem, ad laetiifimam gratiaruma&ionem, Sic nulla eil ratio in fiac re querendi de gu~

ber-

D-ß adqmefcent ia,bernatione Divina, inprimis dum omnia amara Sc gra-via ranto majori patientia a probis ferenda, quanto cer-tius eil, Deuin pro laboribus Sc hujus vicse serumnisterna conilituiile praemia n) Sc bonam tandem cauifamtriumphaturam. Interea, ii verum eil, quod fane veris-fimum, Deum eiTe illud bonum, illumque fontem, ex quovera Sc fumma hauritur Felicitas, faepiiUme errore deci-pimur, quando probos propter aöiidliones infelices Scmiferos judicamus. Illorum quia conjundlio <& cum Deointima amicitia coniiituit ilatum illum feliciiiimum, inquo, rejefla & repudiata omnis vanas fortunse ambitio-ne, mente tranquilla, ex perfectionibus Divinis tantampercipiunt voluptatem, quanta hujus mundi acerbitatesperfeele condire poilit. Heureux donc, ait Celeb. Formey,tnille fois heureux celui, ä qui Dien e(i ici bas tcutes cbofes,puisqi? il porte en lui mérne la fource (Tun honheuv , quine finira jamais.

Ad improbos qnod attihet, quorum fortima multiseil offendiculo, feiendum eil neque illos omnibus pror-fus incommodis carere, & praeterea, fi adcurate ad un-guem illos noiTemus, tanta béatitate cumulati faspe noncifent dicendi, ac vulgo dici fölet, adeo ut etiam heicnulla fit ratio de Divina querendi gubernatione, quam-yis fapientiae Dei magis conveniat, non aiiiduis plagispeccantes compefcere, nec ilatim poil delidla poenas im-mittere, cum iic miraculorum ingens föret numerus, Siprteterea, quod probe obfervandum eil , Deo non con-gruum eft, ut juilitias Ejus ex rigore fuo exercendse, inhac hominum vita genuinus iit locus. Quse enim tumeifet libertatis Sc virtutis locus ? Prasterea quac tum ad-fpicienda föret horribilis tragoedia in mundi theatro?Quid videremus? nihil, nifi reorum fördes Sc urbium cla-

des,

η) Ladant, Lib. VI. Iniiit. Cap. 4.

in Gubernatione Bhina. 11

des, nihil, nifi totarnm exitia gentium Sc iubjeftas teflisfaces. Summa igirur veneratione infinitam Dei ofcularifas eil: bonitatem, mifericordiam Ejus, quae immenfa eil,duratione perpetua, numero infinita. Diuturnam lucis u-furam indigniifimis permittit, non illis ut anfam praebeatlongiorem malitiae progreiiionem faciendi , verum ut velbcneficiis alliciantur ad converlionem, adeoque verse fe~licitatis metam attingant, vel etiam propter alios finesgloria Ejus in seternum digniifimos. Verum eiiim vero *quando Deus ita gubernat, quod credimus femper fieri,ut Ejus obtineantur, nobis non femper antea perfpe&ifines, nihil eil:, cur in Ejus gubernatione non adquie-fcamus de ab omni impia querela modeile abilineamus.-*

§. Vi.Adquiefcentia in Gubernatione Divina animo ut in-generetur, non fufficiunt rationss philofopbicai.aut folanotitia Dei naturalis, fed neceffe eft ut nobis Jubfidiottccedant lumen revehmonis £? vires fupernaturates.

Solo rationis lumine intelligere pofiumus. exiilen-tiam fummi cujusdam Numinis, a cujus nutu, invifibili vi& fapientiilima direftione res, earumque eventus pen-dent omnes. Hunc totius hujus univerfi Gubernatorem,propter infinitas, quse Ejus funt, perfecliones, omni cul-tu eife digniifimum , Sc tanta mentis profequendum ve¬neratione , quanta ad adquiefeentiam in Ejus gubernatio¬ne requiratur, facile etiam intelligimus. Intelligimus , in-quam, Summi Gubernatoris in nos, ut Ejus creaturas,dominium adeo eife illimi-tatum, ut nullum nobis com-

petat jus, fapientiflimum Ejus ineufandi regimen. Intel¬ligimus denique Deum proprer amorem nobis optimeconfulere, & tantum in nos boni conferre, quantumfalva Ejus fapientia, fieri poilit. Haec omnia fola ratio-ne vel ex Theologia natural i intelligere poilumus; uanp

C 3 ralis

tz De adquiefcentia in Guhernatione Divina.ralis tarnen haec cognitio, nifi Divina verirate alia cor'roboretur, tantum neutiquam virtutis habet, ut per e-dam, unde debita in gubcrnatione Divina adquiefcentiafit oriunda, & omni carentem dubitatione , fpem & fduciam in Deo collocandam excitare Sc coniirmare vleat. Qiiilibet ad fe ipfum adtendens, non poteitanimadvertere fe a tenera usque infantia adeo epravatum, ut non rantum omni careat habitu,diones fuas legi Divin<3e conformiter coinponet> ιpotius legi Divinse contraria adpetat. Hinc miliar; .1Deo fiduciam collocare audemus. Mulra namque negli¬gentia, multorum malefadorum confcientia, nolrros con-tur'oat animos; unde perterrefadi, nihil perfede bonipromittere nobis poifumus, verum omni Divina bonita-te nos indignos plane fentimus, nihil eft mali, quodmerito non extimefcimusj Deum quia, & quidem rede,quamdiu debita non interceiferit fatisfadio, vel fcelerumcommLTorum venia non ilt impetrata tanquam kefum po-tentiilimum Sc juftiilimum nobis reprsefentamus vindicem.Hinc impii in facro Codice mavi furenti, quod non quiefcere pccfl·, οίΐΐ-milanrur . & nuHam habere pacem a Domino dicuntur. Ff. 57. v. ao t21- Medium vero efficnx, quod Deum decer, expiandi peccara, pacemreftifuendi <St in gratiam cum Deo redenndi , pliilofophia plane igno·rat Sc ratio humana excogirnre nefcit. Sane qnocunque fe vertir ani-mus, Divina revelat'one ron iliuftratus, omnia efle tenebrofa, dnlia Scpericulis plena deprehendit- Necefle igitur eft , ut Cognition! noflrze natu·rali, fubfidio accedat religio revelata, qua; defe£him cognitionis naturalisfupplere Sc congenitam depravationem mntare poifir. Docet religio hitcChriiliana , homines Spirirualiter generaros per fidem in raeiiruiri fanftis-fimi nofti i Solvatoris Jefii Chrifli , a rearu atque dominio peecafi liberavipoiTe. His vero feliciter fublatie, non poteft fieri, quin illorum Ioco oria-tur fvaviflirna pox cum Deo ^ Iseta confcientia, unde animtis a priftinomiferando, in illum tranquillitatis felicem fe translatum fentit itarnm , quohorao fua forte femper contentus, ornm'a fortuna; contemnere poifir lu-dibria, pari in utraque fortuna liare faftigio, hilari excipare fronte, outea benigniftjtno proficifcuntur Gubernatore, Sc fpe atque fiducia fuffulrus-

ex. animo dicere: Jehova efl: quod Ei videkitur , faciet. l, Som. 3:18=-ΎΑ Ν Τ UM