1

Χριστοπούλου Καλλιόπη

Διαχείριση υδατικών πόρων

IIοούύννιιοοςς 22001133

2

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Σχολή Ν.Ο.Π.Ε., Τμήμα Π.Ε.Δ.Δ.

Τομέας Διοικητικής Επιστήμης

Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Κράτος και Δημόσια Πολιτική»

http://kdp.pspa.uoa.gr

ΘΕΣΜΟΙ και ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

(PSPA 131)

Καθηγήτρια: Γεωργία Γιαννακούρου

Διαχείριση υδατικών πόρων

Μέρος Β’

Χριστοπούλου Καλλιόπη

Α.Μ.: 12825

3

Περιεχόμενα

H πολιτική υδάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ..................................................................................... 6

Βασικά στοιχεία της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα ........................................................................ 7

Χάρτης λεκανών απορροής ποταμών Βαλκανικής Χερσονήσου ................................................. 9

Κατάσταση αναφοράς και συμμόρφωσης του Σχεδίου Διαχείρισης Λεκανών Απορροής

Ποταμών .......................................................................................................................................................... 12

Η αξιολόγηση των σχεδίων διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμών ................................. 16

Η πορεία υιοθέτησης της οδηγίας και οι αναφορές των σχεδίων διαχείρισης λεκανών

απορροής ποταμών……………………………………………………………………………………………………………………16

Στρατηγικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά της χημικής ρύπανσης των επιφανειακών

υδάτων ............................................................................................................................................................. 19

Ουσίες προτεραιότητας και νομοθεσία ............................................................................................... 20

Απαλλαγή από τις επικίνδυνες ουσίες (Οδηγία 76/464/EEC) ....................................................... 20

Οδηγία 2009/90/ΕC σχετικά με τις τεχνικές προδιαγραφές για τη χημική ανάλυση και

παρακολούθηση της κατάστασης των υδάτων ............................................................................... 21

Υπόγεια ύδατα ............................................................................................................................................... 22

Τα υπόγεια ύδατα στην Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα ................................................................. 24

Άλλες σχετικές Οδηγίες .............................................................................................................................. 27

Έρευνα .............................................................................................................................................................. 30

4

Οδηγία για τις πλημμύρες ......................................................................................................................... 31

Ιστορικό ............................................................................................................................................................ 32

Περιβαλλοντικές επιπτώσεις πλημμυρών ........................................................................................... 34

Λειψυδρία και ξηρασίες .............................................................................................................................. 35

Στόχοι ................................................................................................................................................................ 35

Δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ............................................................................................................. 35

Λειψυδρία και ξηρασία ............................................................................................................................... 36

Τι είναι η λειψυδρία; .................................................................................................................................... 36

Τι είναι η ξηρασία; ......................................................................................................................................... 37

Μια ελληνική περίπτωση ........................................................................................................................... 38

Τουρισμός ........................................................................................................................................................ 38

Πόσιμο νερό .................................................................................................................................................... 40

Νερό από τη βρύση: απαραίτητο για την υγεία ............................................................................... 40

Κρυμμένος Θησαυρός ................................................................................................................................. 41

Το νερό της βρύσης ..................................................................................................................................... 42

Παρεκκλίσεις από την οδηγία για το πόσιμο νερό ..........................................................................44

Ποιότητα υδάτων κολύμβησης ............................................................................................................... 46

Καθαρότερα ύδατα κολύμβησης ............................................................................................................ 47

Πρόγραμμα παρακολούθησης ποιότητας υδάτων κολύμβησης στις ακτές της Ελλάδας 47

5

Είδη ελέγχου ................................................................................................................................................... 49

Αναζητώντας την κατάλληλη περιοχή κολύμβησης ....................................................................... 49

Παραλίες με Γαλάζια Σημαία .................................................................................................................... 50

Οδηγία για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων ..................................................................... 51

Ευαίσθητες περιοχές στην Ευρωπαϊκή Ένωση .................................................................................. 52

Τήρηση προθεσμιών συμμόρφωσης ...................................................................................................... 54

Εφαρμογή στα κράτη μέλη........................................................................................................................ 55

Επαναχρησιμοποίηση λυμάτων .............................................................................................................. 55

Διαχείριση Ιλύος ............................................................................................................................................ 56

Η Οδηγία για τη νιτρορύπανση .............................................................................................................. 58

Ιστορικό ............................................................................................................................................................ 58

Συμπέρασμα .................................................................................................................................................... 65

Βιβλιογραφία – Πηγές ................................................................................................................................. 66

6

H πολιτική υδάτων

της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Η νομοθεσία για τα ύδατα της Ευρωπαϊ-

κής Ένωσης βασίζεται κυρίως στις ακό-

λουθες οδηγίες:

Η Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα (ΟΠΥ)

[Water Framework Directive (WFD)] θεσπίζει

ένα στρατηγικό πλαίσιο για την προστα-

σία όλων των υδάτων, δηλαδή των πο-

ταμών, των λιμνών, των παράκτιων και

των υπόγειων υδάτων με έναν εξαιρετι-

κά ολοκληρωμένο τρόπο. Προβλέπει ότι

όλα τα υδατικά συστήματα πρέπει να

πληρούν το πρότυπο της «καλής κατά-

στασης» μέχρι το τέλος του 2015. Η συ-

γκεκριμένη οδηγία εκσυγχρονίζει και α-

πλοποιεί την υφιστάμενη νομοθεσία της

Ευρωπαϊκής Ένωσης με την κατάργηση

διαφόρων δράσεων για τα ύδατα από το

Δεκέμβριο του 2013.

Σύμφωνα με την Οδηγία Πλαίσιο για τα

Ύδατα, έχουν θεσπιστεί συμπληρωματι-

κές οδηγίες για την προστασία των Υπο-

γείων Yδάτων (Groundwater) από τη ρύ-

πανση και τον περιορισμό της ποσότητάς

τους και Πρότυπα για την Ποιότητα του

Περιβάλλοντος [Environmental Quality

Standards (EQS)] που καθορίζουν τα κρι-

τήρια για τη χημική κατάσταση των υδά-

των.

Η Οδηγία για τα Αστικά Λύματα (Urban

Waste Water Directive) αποτελεί βασικό

στοιχείο της πολιτικής της Ευρωπαϊκής

Ένωσης για την επίτευξη των στόχων

της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα, κα-

θώς και της Οδηγίας Πλαίσιο για τη Θα-

λάσσια Στρατηγική (Marine Strategy

Framework Directive). Απαιτεί, τα λύματα

που δημιουργούνται από τους οικισμούς

να συλλέγονται και να υποβάλλονται σε

επεξεργασία πριν από την απόρριψή

τους στο φυσικό περιβάλλον. Αυστηρό-

τερη επεξεργασία πρέπει να εφαρμόζεται

όταν λύματα απορρίπτονται στις λεγόμε-

νες «ευαίσθητες περιοχές».

Η Οδηγία για τη Νιτρορύπανση (Nitrates

Directive) είναι επίσης σημαντική, γιατί

ρυθμίζει τη σχέση μεταξύ γεωργίας και

ποιότητας νερού. Προκειμένου να μειω-

θεί και να αποτραπεί η ρύπανση των υ-

δάτων που προκαλείται από τη χρήση

νίτρου στη γεωργία, τα κράτη μέλη πρέ-

πει να ελέγχουν τα ύδατα, στις ζώνες

που θεωρούνται ευπρόσβλητες στη νι-

τρορύπανση και στη συνέχεια και να ε-

7

φαρμόσουν προγράμματα δράσης και

κώδικες ορθής γεωργικής πρακτικής με

στόχο τη βελτίωση της διαχείρισης των

λιπασμάτων και τη μείωση της έκπλυσης

νιτρικών προς τα ύδατα. Επίσης, απαιτεί-

ται να συσταθούν προγράμματα παρα-

κολούθησης για να αξιολογηθεί η αποδο-

τικότητα των προγραμμάτων δράσης.

Ҩ Οι Οδηγία για τις Πλημμύρες

(Floods Directive) απαιτεί από τα

κράτη μέλη να αξιολογήσουν τους

κινδύνους πλημμύρας και να κα-

ταρτίσουν σχέδια διαχείρισης των

κινδύνων πλημμύρας μέχρι το

2015, με στόχο τη μείωση των κιν-

δύνων πλημμύρας για την αν-

θρώπινη υγεία, την οικονομική

δραστηριότητα, το περιβάλλον και

την πολιτιστική κληρονομιά.

Ҩ Η Οδηγία για το Πόσιμο Νερό και

το Νερό Κολύμβησης (Drinking and

Bathing Water Directives) απαιτεί

από τα κράτη μέλη δεσμευτικά

πρότυπα ποιότητας για την εξα-

σφάλιση ασφαλούς πόσιμου νερού

από τη βρύση και καθαρό νερό

για κολύμβηση, Επίσης, απαιτεί

παρακολούθηση της τήρησης των

κανόνων και ενημέρωση των κα-

ταναλωτών και του κοινού.

Ҩ Η Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια

Στρατηγική (Marine Strategy Frame-

work Directive), θεσπίζει ένα στρα-

τηγικό πλαίσιο για την προστασία

του θαλάσσιου περιβάλλοντος.

Προβλέπει ότι όλα τα θαλάσσια

ύδατα πρέπει να πληρούν το πρό-

τυπο της «καλής περιβαλλοντικής

κατάστασης» (good environmental

status) μέχρι το 2020, και ότι ο συ-

ντονισμός και η συνεργασία μετα-

ξύ των κρατών μελών είναι απα-

ραίτητος σε κοινές θαλάσσιες πε-

ριοχές. Για το σκοπό αυτό τα κρά-

τη μέλη πρέπει να καταρτί-σουν

τα απαραίτητα προγράμματα μέ-

τρων έως το 2015.

Βασικά στοιχεία

της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα

Ο βασικός στόχος της Οδηγίας Πλαίσιο

για τα Ύδατα είναι η επίτευξη «καλής κα-

τάστασης» για όλα τα νερά μέχρι το 2015.

Αυτό περιλαμβάνει την καλή οικολογική

και χημική κατάσταση των επιφανειακών

8

υδάτων, καθώς και την καλή ποσοτική

και χημική κατάσταση των υπόγειων υ-

δάτων.

Το κύριο μέσο για την εφαρμογή της Ο-

δηγίας Πλαίσιο για τα ύδατα είναι τα

σχέδια διαχείρισης των λεκανών απορ-

ροής ποταμών (River Basin Management

Plans) και τα συνοδευτικά Προγράμματα

Μέτρων (Programme of Measures).

Η διαδικασία σχεδιασμού ξεκινά με τη

μεταφορά της οδηγίας στην εθνική νομο-

θεσία και τις διοικητικές ρυθμίσεις, ακο-

λουθείται από το χαρακτηρισμό της πε-

ριοχής της λεκάνης απορροής του κάθε

ποταμού, την παρακολούθηση και αξιο-

λόγηση της κατάστασης, τον καθορισμό

στόχων, και, τέλος, την εκπόνηση προ-

γραμμάτων μέτρων και την εφαρμογή

τους.

Η παρακολούθηση και η αξιολόγηση της

αποτελεσματικότητας των μέτρων είναι

ζωτικής σημασίας καθώς οι πληροφορίες

που λαμβάνονται, συνδέουν τον ένα κύ-

κλο προγραμματισμού με τον επόμενο.

Τα Προγράμματα Μέτρων (Programme of

Measures) είναι τα εργαλεία για να φτά-

σουν οι λεκάνες απορροής σε επίπεδο

«καλής κατάστασης».

Η δυναμική της διαδικασίας σχεδιασμού,

καθώς και η επάρκεια και η αξιοπιστία

των σχεδίων διαχείρισης των λεκανών

απορροής των ποταμών [River Basin

Management Plans (RBMP)] εξαρτάται από

την καλή εφαρμογή κάθε ενδιάμεσου βή-

ματος.

9

Χάρτης λεκανών απορροής ποταμών Βαλκανικής Χερσονήσου

Χάρτης λεκανών απορροής ποταμών

Διεθνείς λεκάνες απορροής ποταμών (εντός ΕΕ)

Διεθνείς λεκάνες απορροής ποταμών (εκτός ΕΕ)

Εθνικές λεκάνες απορροής ποταμών (εντός της ΕΕ)

Χώρες εκτός ΕΕ

Παράκτια ύδατα

10

Η αναφορά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο

στις 14/11/2012, αναφέρει:

Η Ελλάδα βρίσκεται στο νοτιότερο άκρο της Βαλκανικής χερσονήσου στη νοτιοανατολική

Ευρώπη. Η έκτασή της είναι 131.957 τετραγωνικά χιλιόμετρα και περιλαμβάνει περισσότε-

ρα από 2.000 νησιά στο Αιγαίο και στο Ιόνιο πέλαγος, από τα οποία κατοικούνται περίπου

τα 165. Έχει πληθυσμό 11,2 εκατομμύρια και διαιρείται σε 13 Διοικητικές Περιφέρειες.

Λεκάνη απορροής

ποταμού

(River Basin District)

Όνομα Έκταση σε

τ.χμ.

Συνορεύει με …

GR01 Δυτική Πελοπόννησος 7.232 -

GR02 Βόρεια Πελοπόννησος 7.426 -

GR03 Ανατολική Πελοπόννησος 8.420 -

GR04 Δυτική Στερεά Ελλάδα 10.432 -

GR05 Ήπειρος 10.007 Αλβανία

GR06 Αττική 3.139 -

GR07 Ανατολική Στερεά Ελλάδα 12.268 -

GR08 Θεσσαλία 13.153 -

GR09 Δυτική Μακεδονία 13.585 Αλβανία, ΠΓΔΜ

GR10 Κεντρική Μακεδονία 10.147 ΠΓΔΜ

GR11 Ανατολική Μακεδονία 7.308 Βουλγαρία

GR12 Θράκη 11.159 Βουλγαρία, Τουρκία

GR13 Κρήτη 8.301 -

GR14 Νησιά Αιγαίου 9.118

Τέσσερις μεγάλοι ποταμοί πηγάζουν από γειτονικές χώρες. Οι ποταμοί Έβρος (GR12), Νέ-

στος (GR12) και Στρυμόνας (GR11) πηγάζουν από τη Βουλγαρία, ενώ ο ποταμός Αξιός

(GR10) πηγάζει στην ΠΓΔΜ (FYROM). Αυτά τα ποτάμια παρέχουν το 34% της συνολικής ε-

11

τήσιας εισροής και εκβάλλουν στην Ελλάδα. Ο ποταμός Αώος (GR05) πηγάζει στην Ελλάδα

και χύνεται στην Αδριατική (Αλβανία). Η Μεγάλη Πρέσπα (GR09) βρίσκεται στα σύνορα με

την Αλβανία και την ΠΓΔΜ (FYROM), ενώ η Μικρή Πρέσπα βρίσκεται κυρίως στην Ελλάδα,

ενώ ένα μικρό τμήμα της ανήκει στην Αλβανία.

Παρακάτω, παρατίθεται ο ορθός Πίνακας Λεκανών Απορροής Ποταμών και αρμόδιων

Περιφερειών σύμφωνα με την υπ’ αριθ. 706/16.07.10 απόφαση της Εθνικής Επιτροπής Υδά-

των, η οποία δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 1383/τ. Β’/02.09.2010, αλλά επειδή υπήρχαν λάθη επα-

ναδημοσιεύτηκε διορθωμένη στο ΦΕΚ 1.572/τ. Β’/28.09.2010.

12

Κατάσταση αναφοράς και συμμόρφωσης

του Σχεδίου Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών

Η Ελλάδα δεν έχει αναφέρει Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών στην Ευ-

ρωπαϊκή Επιτροπή.

Οι ελληνικές αρχές έχουν αναφέρει, ανεπίσημα, ότι η διαδικασία διαβούλευσης σχετικά με

τα σχέδια διαχείρισης για 10 λεκάνες απορροής ποταμών αναμένεται να ολοκληρωθούν

τον Οκτώβριο του 2012 και να εγκριθούν το Νοέμβριο του 2012.

Η διαβούλευση για τα σχέδια διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμών ακολουθεί το πα-

ρακάτω χρονοδιάγραμμα υλοποίησης:

Περιοχή λεκάνης απορροής ποταμού Η διαβούλευση ξεκίνησε στις …

GR01 21 Νοεμβρίου 2011

GR02 21 Νοεμβρίου 2011

GR03 21 Νοεμβρίου 2011

GR04 15 Οκτωβρίου 2011

GR05 15 Οκτωβρίου 2011

GR06 13 Ιανουαρίου 2012

GR07 13 Ιανουαρίου 2012

GR08 15 Οκτωβρίου 2011

GR09 30 Ιουλίου 2012

GR10 30 Ιουλίου 2012

GR011 18 Νοεμβρίου 2011

GR012 18 Νοεμβρίου 2011

GR013 Αναμενόταν να ξεκινήσει Νοέμβριο του 2012

GR014 Αναμενόταν να ξεκινήσει Νοέμβριο του 2012

13

Δύο δικαστικές αποφάσεις έχουν εκδοθεί

εις βάρος της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό

Δικαστήριο [European Court of Justice

(ECJ)]:

Ҩ Για παράλειψη υποβολής των εκ-

θέσεων που απαιτούνται σύμφω-

να με το άρθρο 5 της Οδηγίας,

σχετικά με το χαρακτηρισμό των

Περιοχών Λεκανών Απορροής Πο-

ταμών, την επισκόπηση των περι-

βαλλοντικών επιπτώσεων των

ανθρώπινων δραστηριοτήτων και

την οικονομική ανάλυση της χρή-

σης νερού1. Η Ελλάδα έκτοτε συμ-

μορφώθηκε και η υπόθεση έχει

κλείσει.

Ҩ Για την αποτυχία να εγκρίνει και

να υποβάλει σχέδια διαχείρισης

λεκανών απορροής ποταμών για

το σύνολο των λεκανών απορρο-

ής ποταμών2.

Ҩ Μια προδικαστική απόφαση έχει

εκδοθεί στην υπόθεση C-41/10 σχε-

τικά με τον Αχελώο.

1 Commission vs. Greece (Case C264/07, ruling of

31.1.2008) 2 Commission vs. Greece (Case C-297/11, ruling of

19.4.2012)

Ҩ Σε εθνικό επίπεδο, η κύρια αρμό-

δια αρχή είναι το Υπουργείο Περι-

βάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματι-

κής Αλλαγής, μέσω της Ειδικής

Γραμματείας Υδάτων. Με το Προε-

δρικό Διάταγμα 24/2010 ΦΕΚ 56/τ.

Α’/15.04.2010 καθορίστηκαν οι κύ-

ριες αρμοδιότητες της Ειδικής

Γραμματείας Υδάτων:

Ҩ Ο συντονισμός της διαχείρισης και

προστασίας των υδατικών πόρων.

Ҩ Η εφαρμογή της Οδηγίας Πλαίσιο

για τα ύδατα (Water Framework Di-

rective).

Ҩ Η παρακολούθηση της ποιότητας

και ποσότητας των υδάτων.Η νι-

τρορύπανση από τη γεωργία.

Ҩ Η διαχείριση και επαναχρησιμο-

ποίηση λυμάτων.

Ҩ Η εφαρμογή της Οδηγίας για τις

πλημμύρες.

Ҩ Οι ακτές κολύμβησης και τις γαλά-

ζιες σημαίες.

Ҩ Η εφαρμογή της Οδηγίας για τη

θαλάσσια στρατηγική.

Ҩ Τα διεθνή, διακρατικά και Μεσο-

γειακά θέματα υδάτων.

Η Ειδική Γραμματεία Υδάτων με κοινή

υπουργική απόφαση των Υπουργών Οι-

14

κονομικών – Διοικητικής Μεταρρύθμισης

και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης − Περι-

βάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλ-

λαγής αναδιαρθρώθηκε με την ΚΥΑ

322/ΦΕΚ 679/τ. Β’/22.03.2013.

Σε αποκεντρωμένο επίπεδο, η Ελλάδα

διοικείται από 7 Αποκεντρωμένες Διοική-

σεις, 13 αυτοδιοικούμενες περιφέρειες και

325 δήμους. Οι Αποκεντρωμένες Διοική-

σεις έχουν επικεφαλής το Γενικό Γραμμα-

τέα που διορίζεται από την Ελληνική Κυ-

βέρνηση.

Τα σχέδια διαχείρισης λεκανών απορροής

ποταμών για 14 περιοχές λεκανών απορ-

ροής ποταμών, παρασκευάστηκαν από

την Ειδική Γραμματεία Υδάτων του Υ-

πουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και

Κλιματικής Αλλαγής (η οποία αντικατέ-

στησε την Κεντρική Αρχή Υδάτων που

είχε συσταθεί στο τέως Υπουργείο Περι-

βάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων

Έργων (άρθρο 4 ν. 3199/2003). Το έργο

αυτό πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό

των πρώην «Περιφερειακών Διευθύνσε-

ων Υδάτων» με την άδειά τους, δεδομέ-

νου ότι οι «Περιφερειακές Διευθύνσεις

Υδάτων» ήταν οι αρμόδιες αρχές της Πε-

ριφέρειας για τον καθορισμό των λεκα-

νών απορροής ποταμών. Οι Περιφέρειες

αντικαταστάθηκαν από τις Αποκεντρω-

μένες Διοικήσεις το 2010, με το ν.

3852/2010, («Καλλικράτης»). Τα Σχέδια

Διαχείρισης λεκανών Απορροής ποταμών

και τα Προγράμματα Μέτρων πρέπει να

εγκριθούν από τον Υπουργό Περιβάλλο-

ντος.

Δεδομένου ότι τα σχέδια διαχείρισης λε-

κανών απορροής ποταμών για 14 περιο-

χές λεκανών απορροής παρασκευάστη-

καν από την Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων

και την Ειδική Γραμματεία Υδάτων του

Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και

Κλιματικής Αλλαγής, ακολουθήθηκε μια

εθνική προσέγγιση.

Για να αντιμετωπιστούν οι απαιτήσεις

της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα, ιδρύ-

θηκαν σε κάθε περιοχή λεκάνης απορρο-

ής ποταμού Περιφερειακές Διευθύνσεις

Υδάτων και Συμβούλια ή Περιφέρειες Υ-

δάτων, με ευθύνη την οργάνωση και το

συντονισμό των δραστηριοτήτων της

πολιτικής για τα ύδατα και την εκπόνηση

ειδικών Προγραμμάτων Υδάτων και Σχε-

δίων Δράσης, με συγκεκριμένα μέτρα, για

κάθε περιοχή λεκάνης απορροής.

15

Επίσης, η Ελλάδα έχει υπογράψει και κυ-

ρώσει Μνημόνια Συμφωνίας [(Memoranda

of Understanding (MoUs)] με αρκετές γει-

τονικές χώρες, με έμφαση στη διασυνο-

ριακή ρύπανση. Ο σκοπός αυτών των

μνημονίων, μεταξύ άλλων, είναι η δια-

κρατική συνεργασία σε τομείς κοινού εν-

διαφέροντος, όπως η ρύπανση των υδά-

των, η βιώσιμη διαχείριση της παράκτιας

ζώνης, η ρύπανση του εδάφους και της

ατμόσφαιρας, η διαχείριση των βιομηχα-

νικών και αστικών αποβλήτων, η διαχεί-

ριση του αστικού περιβάλλοντος, η α-

νταλλαγή επιστημονικής, τεχνικής και

νομοθετικής εμπειρίας, η οργάνωση εκ-

παιδευτικών σεμιναρίων κ.ά.

Τα μνημόνια περιλαμβάνουν:

Ҩ Μνημόνιο συμφωνίας και Συνερ-

γασίας για την Αειφόρο Ανάπτυξη

και το Περιβάλλον από το (πρώην)

Υπουργείο και το Υπουργείο Περι-

βάλλοντος και Χωροταξίας της

ΠΓΔΜ, το οποίο υπεγράφη στα

Σκόπια στις 09/04/2004. Το μνημό-

νιο δεν έχει επικυρωθεί από τη

Βουλή των Ελλήνων.

Ҩ Μνημόνιο Συμφωνίας για την

Προστασία του Περιβάλλοντος με-

ταξύ της Ελληνικής Δημοκρατίας

και της Δημοκρατίας της Βουλγα-

ρίας (ν. 3367/2005 ΦΕΚ 169/τ.

A’/06.07.2005).

Ҩ Συμφωνία μεταξύ της Κυβέρνησης

της Ελληνικής Δημοκρατίας και της

Κυβέρνησης της Δημοκρατίας της

Αλβανίας για τη θέσπιση μιας μό-

νιμης Επιτροπής για θέματα των

ελληνοαλβανικών υδατικών συ-

νόρων (ν. 3405/2005 ΦΕΚ 264/τ.

Α’/25.10.2005).

Ҩ Στις 14 Μαΐου 2010, το Υπουργείο

Περιβάλλοντος της Τουρκίας και

το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ε-

νέργειας και Κλιματικής Αλλαγής

της Ελλάδας υπέγραψαν κοινή δή-

λωση που επικεντρώνεται στη συ-

νεργασία για τη βιώσιμη ανάπτυξη

της λεκάνης απορροής του Έβρου,

την προστασία του θαλάσσιου πε-

ριβάλλοντος, την προστασία της

βιοποικιλότητας και τη συνεργασία

για την κλιματική αλλαγή και την

προσαρμογή στις επιπτώσεις της.

16

Η αξιολόγηση

των σχεδίων διαχείρισης

λεκανών απορροής ποταμών

Η αξιολόγηση των σχεδίων διαχείρισης

λεκανών απορροής ποταμών βασίζεται

στην υποβολή εκθέσεων από τα κράτη

μέλη, ηλεκτρονικά, μέσω του Συστήματος

Πληροφοριών για τα Ύδατα στην Ευρώ-

πη [Water Information System for Europe

(WISE)]. Η αξιολόγηση των εκθέσεων

(σχεδίων διαχείρισης λεκανών απορροής

ποταμών και συνοδευτικών εγγράφων)

είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που πε-

ριλαμβάνει την αξιοποίηση πλήθους πλη-

ροφοριών σε 21 γλώσσες.

Η αξιολόγηση της Επιτροπής θα είναι τό-

σο ακριβής όσο οι εκθέσεις των κρατών

μελών. Αναγνωρίζεται ότι η υποβολή εκ-

θέσεων είναι μια σημαντική δέσμευση

των κρατών μελών, ιδίως η ηλεκτρονική

υποβολή εκθέσεων στο WISE (Σύστημα

πληροφοριών για τα Ύδατα στην Ευρώ-

πη). Υπάρχουν παραδείγματα πολύ καλής

ποιότητας εκθέσεων, αλλά και περιπτώ-

σεις όπου οι αναφορές έχουν κενά ή α-

ντιφάσεις.

Η πορεία υιοθέτησης της οδηγίας

και οι αναφορές

των σχεδίων διαχείρισης

λεκανών απορροής ποταμών

23 κράτη μέλη έχουν υιοθετήσει και έ-

χουν αναφέρει στην Ευρωπαϊκή Επιτρο-

πή σχέδια διαχείρισης λεκανών απορρο-

ής ποταμών. 4 κράτη μέλη (Βέλγιο, Ελλά-

δα, Ισπανία και Πορτογαλία) είτε δεν έ-

χουν υιοθετήσει σχέδια ή έχουν υιοθετή-

σει ένα μέρος τους.

Συνολικά, η Επιτροπή έλαβε 124 Σχέδια

Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποτα-

μών (από τα αναμενόμενα 174).75% από

αυτά αφορούν διασυνοριακές λεκάνες

απορροής ποταμών.

Στο Βέλγιο, η Περιφέρεια της Φλάνδρας

(Flemish Region), η Περιφέρεια των Βρυ-

ξελλών (The Brussels-Capital Region) και η

ομοσπονδιακή κυβέρνηση (Federal Gov-

ernment) που είναι υπεύθυνη για τα πα-

ράκτια ύδατα, έχουν υιοθετήσει σχέδια.

Αναμένονται τα σχέδια για την περιφέ-

ρεια της Βαλλονίας (Walloon Region). Στην

Ισπανία, τα σχέδια διαχείρισης λεκανών

απορροής ποταμών Tinto Odiel y

17

Piedras, Guadalete y Barbate και Cuencas Andaluzas Mediterraneas, έχουν εγκριθεί αλλά δεν

έχουν δηλωθεί και μόνο το σχέδιο για την περιοχή λεκάνης απορροής ποταμού της Κατα-

λονίας (District of Catalonia) έχει υιοθετηθεί και να αναφέρεται.

Η Πορτογαλία και η Ελλάδα δεν έχουν ακόμα εγκρίνει ή αναφέρει σχέδια.

Στο παραπάνω σχήμα φαίνεται η κατάσταση έκδοσης των Σχεδίων διαχείρισης Λεκανών

απορροής ποταμών:

ΠΡΑΣΙΝΟ - Εγκεκριμένα

ΚΟΚΚΙΝΟ - Δεν έχουν υιοθετηθεί ή έχουν υιοθετηθεί εν μέρει.

18

Οι καθυστερήσεις στην έκδοση των πρώτων Σχεδίων διαχείρισης των λεκανών απορρο-

ής ποταμών σε ορισμένα κράτη μέλη έχει συνέπειες για τον δεύτερο κύκλο εφαρμογής

τόσο στο εσωτερικό των κρατών μελών που ενδιαφέρονται, όσο και για άλλες χώρες που

μοιράζονται λεκάνες απορροής με αυτές.

19

Στρατηγικές

της Ευρωπαϊκής Ένωσης

κατά της χημικής ρύπανσης

των επιφανειακών υδάτων

Η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης

προβλέπει μέτρα κατά της χημικής ρύ-

πανσης των επιφανειακών υδάτων σε

δύο άξονες:

Ҩ Την επιλογή και ρύθμιση των ου-

σιών προτεραιότητας της Ευρω-

παϊκής Ένωσης.

Ҩ Την επιλογή και ρύθμιση από τα

κράτη μέλη ουσιών εθνικής ή το-

πικής σημασίας (συγκεκριμένοι

ρύποι λεκανών απορροής ποτα-

μών).

Ο πρώτος άξονας αποτελεί την κύρια

στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης κα-

τά της χημικής ρύπανσης των επιφανεια-

κών υδάτων. Ορίζεται στο άρθρο 16 της

Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα

2000/60/EC. Απαιτεί τη δημιουργία ενός

καταλόγου ουσιών προτεραιότητας, που

παρουσιάζουν σημαντικό κίνδυνο για το

υδάτινο περιβάλλον σε ευρωπαϊκό επί-

πεδο. Επίσης, απαιτεί τον ορισμό ενός

υποσυνόλου επικίνδυνων ουσιών προτε-

ραιότητας, καθώς και την κατάθεση προ-

τάσεων για τους ελέγχους, για τη μείωση

των εκπομπών, των απορρίψεων και

των διαρροών όλων των ουσιών, καθώς

και για τη σταδιακή κατάργηση των εκ-

πομπών, των απορρίψεων και των διαρ-

ροών του υποσυνόλου των επικίνδυνων

ουσιών προτεραιότητας.

Προκειμένου να βελτιωθεί η ποιότητα

των στοιχείων παρακολούθησης που συ-

γκεντρώνονται στο πλαίσιο της Οδηγίας

Πλαίσιο για τα Ύδατα, η Επιτροπή εξέδω-

σε την Οδηγία 2009/90/EC με την οποία

θεσπίζονται τεχνικές προδιαγραφές για

τη χημική ανάλυση και παρακολούθηση

της κατάστασης των υδάτων.

Η ρύθμιση των χημικών ρύπων στο νερό

άρχισε με την Οδηγία 76/464/EEC. Η Ο-

δηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα περιλαμβάνει

μεταβατικές διατάξεις, έτσι ώστε η προη-

γούμενη νομοθεσία να εφαρμόζεται μέχρι

το τέλος του 2012.

20

Ουσίες προτεραιότητας

και νομοθεσία

Με την Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα

σχηματίστηκε ένας κατάλογος των ου-

σιών προτεραιότητας (παράρτημα Χ της

οδηγίας). Με την Απόφαση 2455/2001/EC

εκδόθηκε ο πρώτος κατάλογος, και με

την Οδηγία για τα Περιβαλλοντικά Πρό-

τυπα Ποιότητας [(Τhe Environmental

Quality Standards EQSD] 2008/105/EC κα-

θορίζονται τα πρότυπα ποιότητας, όπως

απαιτείται από το άρθρο 16 της Οδηγίας

Πλαίσιο για τα Ύδατα. Το Παράρτημα ΙΙ

της Οδηγίας για τα Περιβαλλοντικά Πρό-

τυπα Ποιότητας [(Environmental Quality

Standards Directive – EQSD αντικατέστησε

το παράρτημα Χ της Οδηγίας Πλαίσιο για

τα Ύδατα.

Τα κράτη μέλη οφείλουν να λάβουν με-

τρα για να πληρούν τα πρότυπα ποιότη-

τας (Environmental Quality Standards

Directive – EQSD) μέχρι το 2015 ως προς

τη χημική κατάσταση των υδάτων, σύμ-

φωνα με το άρθρο 4 της Οδηγίας Πλαίσιο

για τα Ύδατα. Γι’ αυτό, σύμφωνα με το

άρθρο 11, ένα πρόγραμμα μέτρων, πρέπει

να τεθεί σε λειτουργία μέχρι το 2012.

Απαλλαγή

από τις επικίνδυνες ουσίες

(Οδηγία 76/464/EEC)

Η κοινοτική πολιτική σχετικά με τις επι-

κίνδυνες ουσίες στα ευρωπαϊκά ύδατα

θεσπίστηκε πριν από σχεδόν τρεις δεκαε-

τίες με την οδηγία του Συμβουλίου σχετι-

κά με τη ρύπανση που προκαλείται από

απορρίψεις ορισμένων επικίνδυνων ου-

σιών (Οδηγία 76/464/EEC Council Directive

on pollution caused by discharges of certain

dangerous substances, που έχει κωδικο-

ποιηθεί ως 2006/11/ΕΚ2006/11/EC). Πολλές

ουσίες έχουν ρυθμιστεί με ειδικές οδηγίες

(που ονομάζονται «θυγατρικές») στη δε-

καετία του 1980 καθορίζοντας σε κοινοτι-

κό επίπεδο τις οριακές τιμές εκπομπών

και τους στόχους ποιότητας των επιφα-

νειακών και των παράκτιων υδάτων.

Στο πλαίσιο της αναδιάρθρωσης της πο-

λιτικής για τα ύδατα, η Οδηγία

76/464/EEC ενσωματώθηκε στην Οδηγία

Πλαίσιο για τα Ύδατα 2000/60/EC, η ο-

ποία εγκρίθηκε τον Σεπτέμβριο του 2000,

και η οδηγία 76/464/ΕEC θα καταργηθεί

πλήρως το 2013.

21

Οδηγία 2009/90/ΕC σχετικά με τις τεχνικές προδιαγραφές

για τη χημική ανάλυση και παρακολούθηση της κατάστασης των υδάτων

Με την Οδηγία της Επιτροπής 2000/60/EC, 21.08.2009, καθορίζονται τεχνικές προδιαγρα-

φές για τη χημική ανάλυση και παρακολούθηση της κατάστασης των υδάτων. Στόχος της

οδηγίας είναι η θέσπιση κοινών κανόνων ποιότητας για τη χημική ανάλυση και παρακο-

λούθηση των υδάτων, των ιζημάτων και των ζώντων οργανισμών που πραγματοποιού-

νται από τα κράτη μέλη.

22

Υπόγεια ύδατα

Τα υπόγεια ύδατα αποτελούν τη μεγαλύ-

τερη δεξαμενή γλυκού νερού στον κόσμο.

Περίπου το 97% των διαθέσιμων γλυκών

νερών της γης είναι υπόγεια. Το υπόλοι-

πο 3% αποτελείται κυρίως από επιφα-

νειακά ύδατα (λίμνες, ποτάμια, υγρότο-

ποι) και την υγρασία εδάφους.

Μέχρι τώρα, τα υπόγεια νερά κάλυπταν

ανάγκες ύδρευσης3, ανάγκες της βιομη-

χανίας (π.χ. ψυκτικό ύδωρ) και ανάγκες

της γεωργίας (άρδευση). Σήμερα, γίνεται

όλο και περισσότερο απαραίτητο τα υ-

πόγεια ύδατα να προστατευθούν για την

περιβαλλοντική αξία τους. Τα υπόγεια

ύδατα διαδραματίζουν έναν ουσιαστικό

ρόλο στον υδρολογικό κύκλο και είναι

πολύτιμη η αξία τους ως ρυθμιστικός

παράγοντας για τη διατήρηση υγροτό-

πων και ποταμών, ιδιαίτερα σε περιό-

δους ξηρασίας, γιατί εξασφαλίζουν τη

μόνιμη ροή των συστημάτων των επιφα-

3 Περίπου το 75% των κατοίκων της Ευρωπαϊκής

Ένωσης εξαρτώνται από τα υπόγεια αποθέματα

για την παροχή νερού για ανθρώπινη κατανάλω-

ση.

νειακών υδάτων, πολλά από τα οποία

χρησιμοποιούνται για υδροδότηση και

αναψυχή.

Σε πολλούς ποταμούς της Ευρώπης, πε-

ρισσότερο από το 50% της ετήσιας ροής

προέρχεται από υπόγεια ύδατα. Το κα-

λοκαίρι που το νερό λιγοστεύει, περίπου

το 90% της ροής ορισμένων ποταμών

μπορεί να είναι υπόγειας προέλευσης. Γι’

αυτό και η υποβάθμιση της ποιότητας

των υπόγειων υδάτων μπορεί να επηρε-

άσει άμεσα τα συνδεόμενα με αυτά υδα-

τικά και χερσαία οικοσυστήματα.

Παράλληλα, δεδομένου ότι τα συστήματα

επιφανειακών υδάτων τροφοδοτούνται

από τα υπόγεια ύδατα, η ποιότητα των

υπογείων υδάτων θα αντικατοπτρισθεί

τελικά στην ποιότητα των επιφανειακών

υδάτων. Για το λόγο αυτό, η υποβάθμιση

της ποιότητας των υπογείων υδάτων

μπορεί να επηρεάσει άμεσα τα συνδεόμε-

να υδατικά και χερσαία οικοσυστήματα,

εάν η φυσική εξασθένηση των ρύπων,

κάτω από την επιφάνεια, δεν είναι επαρ-

κής. Τα υπόγεια ύδατα κινούνται αργά

μέσα στο έδαφος και, επομένως, οι επι-

πτώσεις από τις ανθρώπινες δραστηριό-

τητες μπορεί να είναι σχετικά μακροπρό-

23

θεσμες. Αυτό σημαίνει ότι ρύπανση που

εμφανίστηκε δεκαετίες πριν, ανεξαρτή-

τως προέλευσης (γεωργικής, βιομηχανι-

κής ή ανθρωπογενούς) μπορεί να εξακο-

λουθεί να είναι επικίνδυνη για την ποιό-

τητα των υπογείων υδάτων.

Τα αποτελέσματα από τις δραστηριότη-

τες του παρελθόντος είναι εμφανή σε

πολλές περιοχές. Για παράδειγμα ορισμέ-

νες βιομηχανικές περιοχές ή λιμενικές ε-

γκαταστάσεις είναι δύσκολο ή ανέφικτο

να καθαρισθούν από τους ρύπους, ακό-

μα και με τη χρήση σύγχρονης τεχνολο-

γίας. Επιπλέον, η εμπειρία των τελευταί-

ων ετών έχει δείξει ότι τα μέτρα που

λαμβάνονται, στις περισσότερες περι-

πτώσεις, δεν είναι σε θέση να αφαιρέ-

σουν εντελώς όλους τους μολυσματικούς

παράγοντες και ότι οι πηγές ρύπανσης,

ακόμα κι αν αφαιρεθούν μερικώς, συνεχί-

ζουν να απελευθερώνουν ρύπους για μια

μακρά χρονική περίοδο. Είναι, συνεπώς,

προτιμότερο να προλαμβάνεται ή να πε-

ριορίζεται ο κίνδυνος ρύπανσης, παρά να

αντιμετωπίζονται οι συνέπειες.

Τέλος, τα υπόγεια ύδατα είναι «κρυφοί»

πόροι και υπερτερούν ποσοτικά των ε-

πιφανειακών, γι’ αυτό και είναι πολύ δυ-

σκολότερη η πρόληψη της ρύπανσης κα-

θώς και η παρακολούθηση και αποκατά-

σταση της ποιότητάς τους. Ο λεπτομερής

εντοπισμός και χαρακτηρισμός τους δεν

είναι εύκολη υπόθεση, ενώ συχνά δεν

υπάρχει συνειδητοποίηση ή/και ενδείξεις

κινδύνων ρύπανσης των υπογείων υδά-

των. Πρόσφατες εκθέσεις δείχνουν ότι η

ρύπανση από οικιακές, γεωργικές και

βιομηχανικές πηγές, στις περισσότερες

περιπτώσεις, αυξάνεται, είτε άμεσα, λόγω

των απορρίψεων λυμάτων, είτε έμμεσα

με τη χρήση λιπασμάτων ή εξαιτίας των

στραγγισμάτων από χώρους υγειονομι-

κής ταφής απορριμμάτων. Ενώ το μεγα-

λύτερο μέρος της ρύπανσης που εντοπι-

ζόταν έως σήμερα προερχόταν από συ-

γκεκριμένα σημεία, υπάρχουν ενδείξεις

ότι οι διάχυτες πηγές επηρεάζουν ολοένα

και περισσότερο τα υπόγεια ύδατα. Σύμ-

φωνα με τα τελευταία στοιχεία, οι συγκε-

ντρώσεις των νιτρικών ιόντων υπερβαί-

νουν τις ενδεδειγμένες τιμές, περίπου στο

ένα τρίτο των υπογείων υδατικών συ-

στημάτων της Ευρώπης.

24

Τα υπόγεια ύδατα στην Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα

Η Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα καθορίζει μια σειρά διαφορετικών, ενδιάμεσων σταδίων

που πρέπει να υλοποιηθούν, με στόχο την επίτευξη καλής ποσοτικής και χημικής κατά-

στασης μέχρι το 2015. Σύμφωνα με τις διατάξεις της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα, τα

κράτη μέλη οφείλουν:

Να καθορίσουν και να χαρακτηρίσουν τα συστήματα υπογείων υδάτων σε κάθε περιοχή

λεκάνης απορροής ποταμού. Ο χαρακτηρισμός αφορά στην κατανόηση των συστημάτων

και περιλαμβάνει την ανάλυση των πιέσεων (Pressures - P), και των επιπτώσεων (Impacts -

I) των ανθρώπινων δραστηριοτήτων (Driving forces - D), στην ποιότητα των υπόγειων

υδάτων (State - S), με στόχο τον προσδιορισμό των συστημάτων υπογείων υδάτων που

διατρέχουν τον κίνδυνο της μη επίτευξης των περιβαλλοντικών στόχων της Οδηγίας

Πλαίσιο (Responses – R) και αποτελεί τη βάση για την κατάρτιση των Σχεδίων Διαχείρισης

Λεκανών Απορροής Ποταμών. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να αξιολογηθούν οι κίνδυνοι που

συνδέονται με τις χρήσεις των υδάτων και τις αλληλεπιδράσεις με τα συνδεόμενα υδατι-

κά ή χερσαία οικοσυστήματα. Τα κράτη μέλη έπρεπε να πραγματοποιήσουν την ανάλυση

αυτή μεταξύ του 2004 και 2005 και να υποβάλουν τα αποτελέσματα στην Ευρωπαϊκή Επι-

τροπή.

25

Ҩ Να δημιουργήσουν μητρώα προστατευόμενων ζωνών, σε κάθε περιοχή λεκάνης

απορροής ποταμού, για τα υπόγεια ύδατα που χρειάζονται ειδική προστασία για

τη διατήρηση βιοτόπων και ειδών που εξαρτώνται άμεσα από το νερό. Τα μητρώα

πρέπει να περιλαμβάνουν όλα τα υδατικά συστήματα που προορίζονται για την

άντληση ύδατος για ανθρώπινη κατανάλωση και όλες τις προστατευόμενες ζώνες

που καλύπτονται από τις ακόλουθες Οδηγίες:

¢ Από την Οδηγία για τα Ύδατα Κολύμβησης.

¢ Τις ευπρόσβλητες ζώνες στο πλαίσιο της Οδηγίας για τη Νιτρορύπανση.

¢ Τις ευαίσθητες περιοχές στο πλαίσιο της Οδηγίας για την επεξεργασία των αστι-

κών λυμάτων.

¢ Τις περιοχές που προορίζονται για την προστασία βιοτόπων ή ειδών, που καθορί-

ζονται από τις Οδηγίες για τους Φυσικούς Οικότοπους και τα Πτηνά και τις περιο-

χές Natura 2000. Τα μητρώα ενημερώνονται κατά την αναθεώρηση των Σχεδίων

Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών.

Ҩ Να διαμορφώσουν δίκτυα παρακολούθησης των υπογείων υδάτων, ώστε να πα-

ρέχουν μια αξιόπιστη εκτίμηση της χημικής και ποσοτικής τους κατάστασης. Τα

προγράμματα παρακολούθησης έπρεπε να έχουν σχεδιασθεί και να λειτουργούν

μέχρι το τέλος του 2006. Η παρακολούθηση και συλλογή δεδομένων αποτελούν,

αναπόσπαστα τμήματα του κύκλου διαχείρισης των υδατικών πόρων.

Ҩ Να καταρτίσουν Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών για κάθε περιο-

χή λεκάνης απορροής ποταμού, τα οποία πρέπει να περιλαμβάνουν περίληψη των

πιέσεων και των επιπτώσεων της ανθρώπινης δραστηριότητας στην κατάσταση

των υπόγειων υδάτων, απεικόνιση των αποτελεσμάτων από τα προγράμματα πα-

ρακολούθησης, περίληψη της οικονομικής ανάλυσης των χρήσεων ύδατος, καθώς

και περίληψη των Προγραμμάτων μέτρων προστασίας, ελέγχου και αποκατάστα-

σης. Το πρώτα Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών θα έπρεπε να έ-

χουν δημοσιευθεί μέχρι το τέλος του 2009. Η αναθεώρηση σχεδιάζεται να πραγμα-

τοποιηθεί μέχρι το τέλος 2015 και, έκτοτε, κάθε έξι έτη.

26

Ҩ Να λάβουν υπόψη, μέχρι το 2010, την αρχή της ανάκτησης του κόστους για τις Υ-

πηρεσίες Ύδατος, συμπεριλαμβανομένου του κόστους για το περιβάλλον και τους

φυσικούς πόρους, σύμφωνα και με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει».

Ҩ Να σχεδιάσουν, μέχρι το τέλος του 2009, Πρόγραμμα Μέτρων για την επίτευξη των

περιβαλλοντικών στόχων της Οδηγίας (π.χ. έλεγχος άντλησης, μέτρα πρόληψης ή

έλεγχος ρύπανσης), το οποίο πρέπει να είναι έτοιμο προς εφαρμογή μέχρι το τέλος

του 2012. Ειδικότερα, τα βασικά μέτρα περιλαμβάνουν ελέγχους της άντλησης υπό-

γειων υδάτων, ελέγχους (μετά από άδεια) σχετικά με την τεχνητή ανατροφοδότη-

ση ή αύξηση των συστημάτων υπόγειων υδάτων (εφόσον δεν θέτει σε κίνδυνο την

επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων). Οι άμεσες απορρίψεις ρύπων στα υπό-

γεια ύδατα απαγορεύονται, υπό τις προϋποθέσεις μιας σειράς διατάξεων που α-

παριθμούνται στο Άρθρο 11 της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα. Το Πρόγραμμα Μέ-

τρων πρέπει να αναθεωρηθεί και, εάν είναι απαραίτητο, να ενημερωθεί μέχρι το

2015 και στη συνέχεια ανά εξαετία. Παρακάτω, συνοψίζονται τα κύρια βασικά και

συμπληρωματικά μέτρα που προβλέπονται από την Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα.

27

Άλλες σχετικές Οδηγίες

Οι Ευρωπαϊκές Οδηγίες για την προστασία των υπόγειων υδάτων από τη ρύπανση και

την επιδείνωση είναι τμήματα ενός γενικότερου ρυθμιστικού πλαισίου που έχει αναπτυ-

χθεί από τη δεκαετία του ‘90. Η έννοια της προστασίας των υπόγειων υδάτων, όπως α-

ντιμετωπίζεται από τα επιμέρους νομοθετήματα, είναι τώρα πλήρως ενσωματωμένη στην

Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα.

Τα διάφορα θεσμικά όργανα συνδέονται άμεσα με την Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα και

τη νέα Οδηγία για τα Υπόγεια Ύδατα. Αποτελούν τμήματα ενός συνόλου μέτρων που

πρέπει να υλοποιηθούν για την επίτευξη του στόχου «καλής περιβαλλοντικής κατάστα-

σης» μέχρι το τέλος του 2015. Όλα επιδιώκουν να αποτρέψουν ή να περιορίσουν τις εισα-

γωγές ρύπων στα υπόγεια ύδατα. Τα κύρια χαρακτηριστικά τους συνοψίζονται παρακά-

τω:

Ҩ Η Οδηγία για τη Νιτρορύπανση επιδιώκει τον περιορισμό και την πρόληψη της ρύ-

πανσης των υδάτων που προκαλείται από νιτρικά ιόντα που προέρχονται από

γεωργικές πηγές. Σύμφωνα με την Οδηγία αυτή, τα κράτη μέλη οφείλουν να προσ-

διορίσουν τις ευπρόσβλητες ζώνες όλων των περιοχών στην επικράτειά τους, των

οποίων τα ύδατα (επιφανειακά και υπόγεια) υφίστανται ή ενδέχεται να υποστούν

νιτρορύπανση, γεωργικής προέλευσης. Τέτοια ύδατα είναι εκείνα, μεταξύ άλλων,

τα οποία περιέχουν ή θα μπορούσαν να περιέχουν, εάν δε ληφθούν τα κατάλληλα

μέτρα, περισσότερα από 50 mg/l νιτρικών ιόντων. Τα προγράμματα δράσης για τη

Νιτρορύπανση αποτελούν ένα από τα βασικά μέτρα της Οδηγίας Πλαίσιο για τα

Ύδατα και ένα μηχανισμός για την αναστροφή των τάσεων της ρύπανσης από νι-

τρικά ιόντα.

Ҩ Η Οδηγία για την Επεξεργασία των Αστικών Λυμάτων επιδιώκει την προστασία

του περιβάλλοντος από τις αρνητικές επιπτώσεις της απόρριψης αστικών λυμά-

των και λυμάτων από ορισμένους βιομηχανικούς τομείς. Στο πλαίσιο αυτό, ο

28

προσδιορισμός των «ευαίσθητων περιοχών» αφορά κυρίως στα γλυκά ύδατα (ε-

κβολές ποταμών ή παράκτια ύδατα) όπου παρουσιάζεται ευτροφισμός, λίμνες και

ρέματα που καταλήγουν σε λίμνες/ταμιευτήρες με ασθενή εναλλαγή ύδατος, και

επιφανειακά γλυκά ύδατα προοριζόμενα για την άντληση πόσιμου νερού, τα οποία

θα μπορούσαν να περιέχουν νιτρικά ιόντα σε συγκέντρωση μεγαλύτερη από 50

mg/l). Οι συνδέσεις με το ρυθμιστικό πλαίσιο σχετικά με τα υπόγεια ύδατα αφο-

ρούν κυρίως στις υποχρεώσεις για την αποτροπή ή τον περιορισμό της εισαγωγής

ρύπων (αστικής προέλευσης) στα υπόγεια ύδατα.

Ҩ Η Οδηγία για τα Φυτοπροστατευτικά Προϊόντα και η Οδηγία για τα Βιοκτόνα αφο-

ρούν στην έγκριση, στη διάθεση στην αγορά, στη χρήση και στον έλεγχο στην Ευ-

ρωπαϊκή Ένωση, των εμπορικών φυτοπροστατευτικών και βιοκτόνων προϊόντων,

όπως φυτοφάρμακα, ζιζανιοκτόνα, ή μυκητοκτόνα. Έγκριση χορηγείται μόνο αν τα

προϊόντα δεν έχουν καμία επιβλαβή επίδραση στην ανθρώπινη υγεία ή στα υπό-

γεια ύδατα και δεν έχουν ανεπιθύμητες επιπτώσεις στο περιβάλλον, ιδιαίτερα στη

μόλυνση των υδάτων. Η νέα Οδηγία για τα Υπόγεια Ύδατα θέτει τις μέγιστες επι-

τρεπτές συγκεντρώσεις, ως ποιοτικά πρότυπα.

Ҩ Η Οδηγία για την Ολοκληρωμένη Πρόληψη και Έλεγχο της Ρύπανσης (IPPC) καθο-

ρίζει μέτρα με σκοπό την πρόληψη ή τη μείωση της ρύπανσης της ατμόσφαιρας,

των υδάτων ή του εδάφους. Η Οδηγία ισχύει για έναν σημαντικό αριθμό, κυρίως

βιομηχανικών δραστηριοτήτων υψηλής επικινδυνότητας, όπως ο ενεργειακός το-

μέας, η παραγωγή και η μεταποίηση μετάλλων, οι βιομηχανίες ορυκτών προϊόντων

και οι χημικές βιομηχανίες, οι εγκαταστάσεις διαχείρισης απορριμμάτων, η παρα-

γωγή τροφίμων καθώς και για μη βιομηχανικές δραστηριότητες, όπως η εκτροφή

ζώων. Καθιερώνει τους όρους για την έκδοση των αδειών για τις υπάρχουσες και

νέες εγκαταστάσεις. Οι άδειες περιλαμβάνουν απαιτήσεις για τη διασφάλιση της

προστασίας του εδάφους και των υπογείων υδάτων και καθορίζουν οριακές τιμές

εκπομπής ρυπαντικών ουσιών.

29

Ҩ Η Οδηγία για την Υγειονομική Ταφή των Αποβλήτων επιδιώκει την πρόληψη ή τον

περιορισμό των αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον,(και στα υπόγεια ύδατα),

της υγειονομικής ταφής των αποβλήτων. Προβλέπει όρους για την έκδοση των α-

δειών, εκτίμηση των επιπτώσεων και αποτελεί τμήμα των βασικών μέτρων της

Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα. Για κάθε περιοχή, πρέπει να προσδιορισθούν οι γε-

ωλογικές και υδρογεωλογικές συνθήκες. Οι περιοχές πρέπει να σχεδιασθούν με τέ-

τοιο τρόπο, ώστε να αποτραπεί η είσοδος αποβλήτων στα υπόγεια ύδατα καθώς

και η ρύπανση του εδάφους και των επιφανειακών υδάτων, με τη χρήση κατάλλη-

λων τεχνικών μεθόδων για την προστασία τους. Η Οδηγία καθιερώνει κριτήρια για

την ταφή αποβλήτων, λαμβάνοντας υπόψη την προστασία του περιβάλλοντος, και

των υπόγειων υδάτων.

Ҩ Άλλες Οδηγίες συνδέονται έμμεσα με το ρυθμιστικό πλαίσιο των υπογείων υδά-

των, όπως η Οδηγία Πλαίσιο για τα Στερεά Απόβλητα, η οποία προβλέπει τη δια-

χείριση των στερεών αποβλήτων, λαμβάνοντας υπόψη την προστασία του περι-

βάλλοντος και των υπόγειων υδάτων και η Οδηγία για τα Προϊόντα Δομικών Κα-

τασκευών, η οποία προβλέπει όρους για την αποτροπή της ρύπανσης.

30

Έρευνα

Η Συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊ-

κής Ένωσης προβλέπει ότι τα Προγράμ-

ματα Πλαίσια για την Έρευνα πρέπει να

εξυπηρετούν δύο κύριους στρατηγικούς

στόχους: Να παρέχουν μια επιστημονική

και τεχνολογική βάση για τη βιομηχανία

και να ενθαρρύνουν τη διεθνή ανταγω-

νιστικότητά της, ενώ, παράλληλα, να

προωθούν τις ερευνητικές δραστηριότη-

τες για την υποστήριξη των πολιτικών

της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για το λόγο αυ-

τό, τα Προγράμματα Πλαίσια έχουν σχε-

διασθεί με σκοπό να βοηθήσουν στην ε-

πίλυση προβλημάτων και να ανταπο-

κριθούν σε σημαντικές κοινωνικοοικονο-

μικές προκλήσεις που αντιμετωπίζονται

από την κοινωνία.

Το Πρόγραμμα Πλαίσιο για την Έρευνα

(Research Framework Programme) είναι το

κύριο μέσο, με το οποίο η Ευρωπαϊκή

Ένωση υποστηρίζει δράσεις έρευνας και

τεχνολογικής ανάπτυξης. Το έβδομο

Πρόγραμμα Πλαίσιο, ξεκίνησε στα μέσα

του Ιανουαρίου 2007 και θα ολοκληρωθεί

μέχρι το τέλος του 2013. Το προηγούμενο

Πρόγραμμα Πλαίσιο έδωσε τη δυνατότη-

τα να χρηματοδοτηθούν τα κατάλληλα

προγράμματα. Όσον αφορά στα υπόγεια

ύδατα, οδήγησε στην προώθηση και την

ανάπτυξη του έργου «BRIDGE»

(Background cRiteria for the IDentification of

Groundwater thrEsholds), το οποίο είχε

σκοπό να αναπτύξει μια κοινή μεθοδολο-

γία, η οποία θα μπορούσε να χρησιμο-

ποιηθεί από τα κράτη μέλη, για τον κα-

θορισμό των ανώτερων αποδεκτών τι-

μών υπόγειων υδάτων. Η ανταλλαγή

πληροφοριών και εμπειριών που πραγ-

ματοποιήθηκε στο πλαίσιο αυτό, αποτέ-

λεσε τη βάση για την ανάπτυξη των κει-

μένων κατευθυντήριων γραμμών.

Στο έβδομο Πρόγραμμα Πλαίσιο (που ε-

γκρίθηκε επίσημα από το Ευρωπαϊκό Κοι-

νοβούλιο και το Συμβούλιο, τον Δεκέμ-

βριο του 2006), η θεματική ενότητα «Πε-

ριβάλλον» έχει προϋπολογισμό 1.890 εκα-

τομμυρίων ευρώ για την περίοδο 2007-

2013 (από έναν συνολικό προϋπολογισμό

50.521 εκατομμυρίων ευρώ). Καλύπτει ένα

μεγάλο φάσμα ερευνητικών δραστηριο-

τήτων σχετικά με τα ύδατα, μερικές από

τις οποίες, είτε έμμεσα είτε άμεσα, θα υ-

ποστηρίξουν την εφαρμογή της νέας Ο-

δηγίας για τα Υπόγεια Ύδατα.

31

Οδηγία για τις πλημμύρες

Η Οδηγία 2007/60/EC για την αξιολόγηση

και διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας

τέθηκε σε ισχύ στις 26 Νοεμβρίου 2007.

Απαιτεί από τα κράτη μέλη να αξιολογή-

σουν τον κίνδυνο πλημμύρας όλων των

υδάτινων ρεμάτων και ακτογραμμών, να

χαρτογραφήσουν την έκταση των πλημ-

μυρών και των περιουσιακών στοιχείων

και των ανθρώπων που κινδυνεύουν σε

αυτές τις περιοχές και να λάβουν τα κα-

τάλληλα και συντονισμένα μέτρα για τη

μείωση του κινδύνου πλημμύρας. Η οδη-

γία ενισχύει επίσης το δικαίωμα των πο-

λιτών να αποκτήσουν πρόσβαση στις

πληροφορίες και να έχουν λόγο στη δια-

δικασία σχεδιασμού.

Στόχος της οδηγίας είναι να μειώσει και

να διαχειριστεί τους κινδύνους από τις

πλημμύρες για την ανθρώπινη υγεία, το

περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονομιά

και την οικονομική δραστηριότητα. Η ο-

δηγία απαιτεί από τα κράτη μέλη τη διε-

ξαγωγή προκαταρκτικής εκτίμησης έως

το 2011 για τον προσδιορισμό των λεκα-

νών απορροής και τις αντίστοιχες παρά-

κτιες περιοχές που διατρέχουν κίνδυνο

πλημμύρας. Για αυτές τις ζώνες θα πρέ-

πει στη συνέχεια να καταρτίσουν χάρτες

κινδύνων πλημμύρας έως το 2013 και να

δημιουργήσουν σχέδια διαχείρισης κιν-

δύνων πλημμύρας που να εστιάζονται

στην πρόληψη, την προστασία και την

ετοιμότητα μέχρι το 2015. Η οδηγία ισχύει

για τα εθνικά ύδατα, καθώς και όλα τα

παράκτια ύδατα σε ολόκληρη την επι-

κράτεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η Οδηγία θα πρέπει να εκτελείται σε

συνδυασμό με την Οδηγία Πλαίσιο για τα

Ύδατα. Τα σχέδια διαχείρισης των κινδύ-

νων πλημμύρας θα πρέπει να συνδέονται

με τα σχέδια διαχείρισης λεκανών απορ-

ροής ποταμών, και να υπάρχει δημόσια

συμμετοχή στην προετοιμασία αυτών

των σχεδίων. Όλες οι αξιολογήσεις, χάρ-

τες και σχέδια που προετοιμάζονται

πρέπει να τίθενται στη διάθεση του κοι-

νού.

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να συντονίζουν

τις πρακτικές τους για τη διαχείριση των

32

κινδύνων πλημμύρας σε κοινές λεκάνες

απορροής ποταμών με τρίτες χώρες, και,

δείχνοντας αλληλεγγύη, δε θα πρέπει να

λαμβάνουν μέτρα που θα αύξαναν τον

κίνδυνο πλημμύρας στις γειτονικές χώ-

ρες. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβά-

νουν υπόψη μακροπρόθεσμες εξελίξεις,

συμπεριλαμβανομένης της κλιματικής αλ-

λαγής, καθώς και βιώσιμων πρακτικών

χρήσης γης στο πλαίσιο διαχείρισης των

κινδύνων πλημμύρας.

Η Ελλάδα άρχισε την προκαταρκτική ε-

κτίμηση των κινδύνων πλημμύρας για τις

λεκάνες απορροής ποταμών της χώρας

στις 16.02.2012. Η έκθεση προκαταρκτικής

αξιολόγησης κινδύνων πλημμύρας ολο-

κληρώθηκε και υποβλήθηκε στην ΕΕ στις

23.03.2012.

Στις 22.11.2012 ολοκληρώθηκε ο Προσδιο-

ρισμός των Ζωνών Δυνητικά Υψηλού

Κινδύνου Πλημμύρας στα 14 Υδατικά

Διαμερίσματα της χώρας και υποβλήθηκε

στην Ευρωπαϊκή Ένωση επικαιροποίηση

της έκθεσης Προκαταρκτικής Αξιολόγη-

σης Κινδύνων Πλημμύρας.

Επίσης έχει αναρτηθεί η προκαταρκτική

Αξιολόγηση Κινδύνων Πλημμύρας για τα

14 Υδατικά Διαμερίσματα της χώρας.

Ιστορικό

Μεταξύ του 1998 και του 2009, έπληξαν

την Ευρώπη περισσότερες από 213 μεγά-

λες ζημιογόνες πλημμύρες. Καταστροφι-

κότερες ήταν αυτές κατά μήκος του Δού-

ναβη και του Έλβα το καλοκαίρι του 2002.

Οι σοβαρές πλημμύρες του 2005, ενίσχυ-

σαν περισσότερο την ανάγκη για συντο-

νισμένη δράση. Μεταξύ του 1998 και του

2009, οι πλημμύρες προκάλεσαν στην Ευ-

ρώπη 1.126 θανάτους, τη μετακίνηση πε-

ρίπου μισού εκατομμυρίου ανθρώπων

και τουλάχιστον 52 δισεκατομμύρια €

οικονομική ζημία. (Πηγή: ΕΟΠ)

Οι καταστροφικές πλημμύρες θέτουν σε

κίνδυνο ζωές, προκαλούν ανθρώπινες

τραγωδίες και βαριές οικονομικές απώ-

λειες.

33

Οι πλημμύρες είναι φυσικά φαινόμενα,

αλλά μέσα από τα κατάλληλα μέτρα,

μπορούμε να μειώσουμε την πιθανότητά

τους και να περιορίσουμε τις επιπτώσεις

τους.

Εκτός από οικονομικές και κοινωνικές

ζημίες, οι πλημμύρες μπορεί να έχουν σο-

βαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, αν

π.χ. πλημμυρίσουν εγκαταστάσεις στις

οποίες υπάρχουν μεγάλες ποσότητες το-

ξικών χημικών ουσιών.

Οι πλημμύρες είναι φυσικά φαινόμενα,

επομένως, αναμένεται να συμβούν. Ό-

μως, πρέπει να γίνεται διάκριση μεταξύ

των κανονικών (ετήσιων) πλημμυρών

που έχουν ως αποτέλεσμα πολύ λίγες ή

καθόλου ζημιές και έκτακτα γεγονότα

που μπορεί να έχουν σοβαρές επιπτώ-

σεις.

Οι πλημμύρες μπορεί, επίσης, να έχουν

σημαντική θετική επίδραση στα οικοσυ-

στήματα των ποταμών, στην ανατροφο-

δότηση των υπογείων υδάτων και στη

γονιμότητα του εδάφους.

Σύμφωνα με το EM-DAT, το 43% των κα-

ταστροφών που συνέβησαν στην Ευρώ-

πη μεταξύ 1998 και 2002, ήταν πλημμύ-

ρες. Ο αντίκτυπος των πλημμυρών στην

οικονομία ποικίλλει σημαντικά από χώρα

σε χώρα, αλλά μπορεί να είναι πολύ βα-

ρύς για οικονομίες σε μεταβατικό στάδιο,

όπου πολλά πρέπει να γίνουν σε σχετικά

σύντομο χρονικό διάστημα.

Όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήμα,

από τις χώρες που επλήγησαν περισσό-

τερο από τις πλημμύρες μεταξύ του 1998

και του 2002, οι οκτώ βρίσκονται στην

Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη.

34

Από τις καταστροφικές πλημμύρες που

συνέβησαν στην Ευρώπη κατά την περί-

οδο 1998-2002, είναι προφανές ότι αρκε-

τές περιοχές τείνουν να πλημμυρίζουν

συχνά σε σχετικά σύντομες χρονικές πε-

ριόδους.

Περιβαλλοντικές επιπτώσεις

πλημμυρών

Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των

πλημμυρών που συμβαίνουν σε μεγάλους

ποταμούς, περιλαμβάνουν την απελευθέ-

ρωση μεγάλων ποσοτήτων ρύπων, ζη-

μιές σε βλάστηση λόγω τη διάρκειας της

παραμονής του νερού στο έδαφος, και

κινητοποίηση των μολυσματικών ουσιών

που υπάρχουν στο έδαφος.

Οι στιγμιαίες πλημμύρες μπορεί να προ-

καλέσουν εκτεταμένες καταστροφές, αν

και συνήθως έχουν ως αποτέλεσμα σχε-

τικά μικρή περιβαλλοντική ζημιά, που

σχετίζεται με τη διάβρωση του εδάφους

σε συνδυασμό με κατολισθήσεις. Είναι

σύνηθες φαινόμενο στις περιοχές της

Μεσογείου και στις ορεινές περιοχές, και

είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες για τους αν-

θρώπους, δεδομένου ότι συμβαίνουν

ξαφνικά και με ελάχιστη προειδοποίηση.

Διάχυτες πλημμύρες μπορούν, επίσης, να

έχουν επιπτώσεις στο περιβάλλον, διευ-

κολύνοντας, για παράδειγμα, τη διείσδυ-

ση μολυσμένων απορροών στους τοπι-

κούς υδροφόρους ορίζοντες.

35

Λειψυδρία και ξηρασίες

Ενώ η Ευρώπη θεωρείται ότι έχει επαρ-

κείς υδάτινους πόρους, η λειψυδρία και η

ξηρασία είναι όλο και πιο συχνό και δια-

δεδομένο φαινόμενο στην Ευρωπαϊκή

Ένωση. Η μακροπρόθεσμη ανισορροπία

που θα προκύψει από τη ζήτηση νερού

που υπερβαίνει τους διαθέσιμους πόρους

νερού δεν είναι πλέον ασυνήθιστη.

Εκτιμάται ότι μέχρι το 2007, τουλάχιστον

το 11% του πληθυσμού της Ευρώπης και

το 17% του εδάφους της είχε επηρεαστεί

από τη λειψυδρία, ανεβάζοντας το κό-

στος της ξηρασίας στην Ευρώπη τα τε-

λευταία τριάντα χρόνια σε 100 δισεκα-

τομμύρια ευρώ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή

αναμένει περαιτέρω επιδείνωση της κα-

τάστασης των υδάτων στην Ευρώπη, εάν

οι θερμοκρασίες συνεχίσουν να αυξάνο-

νται ως αποτέλεσμα της αλλαγής του

κλίματος. Το νερό δεν είναι πλέον πρό-

βλημα μόνο λίγων περιοχών, αλλά πλέον

αφορά και τα 500 εκατομμύρια Ευρω-

παίων.

Στόχοι

Ο κύριος γενικός στόχος της πολιτικής

της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι να εξ-

ασφαλιστεί η πρόσβαση σε επαρκείς πο-

σότητες νερού καλής ποιότητας για ό-

λους τους Ευρωπαίους, και να διασφαλι-

στεί η καλή κατάσταση όλων των υδατι-

κών συστημάτων σε ολόκληρη την Ευ-

ρώπη. Γι’ αυτό, οι πολιτικές και οι δράσεις

έχουν συσταθεί με σκοπό την πρόληψη

και τον περιορισμό της λειψυδρίας και

της ξηρασίας, με έμφαση στην εξοικονό-

μηση νερού.

Δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Η μεγάλη πρόκληση της λειψυδρίας και

της ξηρασίας έχει αναγνωριστεί στην α-

νακοίνωση «Η αντιμετώπιση του προ-

βλήματος της λειψυδρίας και της ξηρασί-

ας» από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή που

36

εκδόθηκε το 2007 [COM (2007) 414]. Τα

προβλήματα λειψυδρίας και ξηρασίας α-

ξιολογούνται μέσω ετήσιων εκθέσεων.

Λειψυδρία και ξηρασία

Η λειψυδρία και η ξηρασία είναι διαφορε-

τικά φαινόμενα, αν και το ένα ενδεχομέ-

νως να επιδεινώνει τις επιπτώσεις του

άλλου. Σε ορισμένες περιοχές, η σοβαρό-

τητα και η συχνότητα των ξηρασιών

μπορεί να οδηγήσει σε καταστάσεις λει-

ψυδρίας, ενώ η υπερεκμετάλλευση των

διαθέσιμων υδάτινων πόρων μπορεί να

επιδεινώσει τις συνέπειες της ξηρασίας.

Επομένως, προσοχή πρέπει να δίνεται

στις συνέργειες μεταξύ των δύο αυτών

φαινομένων, ιδιαίτερα σε λεκάνες απορ-

ροής ποταμών που πλήττονται από λει-

ψυδρία.

Τι είναι η λειψυδρία;

Η λειψυδρία εμφανίζεται όπου υπάρχουν

ανεπαρκείς υδατικοί πόροι για να ικανο-

ποιήσουν μακροπρόθεσμες απαιτήσεις.

Δηλαδή η ζήτηση νερού υπερβαίνει την

ικανότητα παροχής του φυσικού συστή-

ματος.

Προβλήματα διαθεσιμότητας νερού συ-

χνά εμφανίζονται σε περιοχές με χαμηλές

βροχοπτώσεις, αλλά και σε περιοχές με

υψηλή πληθυσμιακή πυκνότητα, με εντα-

τική άρδευση ή/και βιομηχανική δραστη-

ριότητα. Μεγάλες χωρικές και χρονικές

διαφορές στην ποσότητα του διαθέσιμου

νερού πάντως, παρατηρούνται σε ολό-

κληρη την Ευρώπη.

Ποταμός Έλβας, Δρέσδη, Άνοιξη 2007

Πέρα από την ποσότητα του νερού, κα-

τάσταση λειψυδρίας μπορεί να προκύψει

από οξεία θέματα ποιότητας του νερού

(π.χ. διάχυτη πηγή ρύπανσης), τα οποία

οδηγούν σε μειωμένη διαθεσιμότητα κα-

θαρού νερού.

37

Προς το παρόν ο κύριος τρόπος αξιολό-

γησης της λειψυδρίας είναι μέσω του Δεί-

κτη Εκμετάλλευσης Υδάτων [Water Exploi-

tation Index (WEI)] που εφαρμόζεται σε

διαφορετικές κλίμακες (π.χ. εθνικός, λε-

κάνης απορροής ποταμού). Ο Δείκτης

Εκμετάλλευσης Υδάτων είναι η μέση ζή-

τηση για γλυκό νερό διαιρούμενη με το

μακροπρόθεσμο μέσο όρο πόρων γλυκού

νερού. Δείχνει σε ποιο βαθμό η συνολική

ζήτηση νερού ασκεί πίεση στους διαθέσι-

μους υδάτινους πόρους σε μια δεδομένη

περιοχή και επισημαίνει τις περιοχές που

έχουν υψηλή ζήτηση νερού σε σχέση με

τους πόρους τους.

Τι είναι η ξηρασία;

Ξηρασία μπορεί να θεωρηθεί ως μια προ-

σωρινή μείωση της μέσης διαθεσιμότητας

νερού λόγω π.χ. ανεπαρκών βροχοπτώ-

σεων. Η ξηρασία μπορεί να συμβεί οπου-

δήποτε στην Ευρώπη, τόσο σε υψηλής

όσο και χαμηλής βροχόπτωσης περιοχές

και σε κάθε εποχή. Ο αντίκτυπος της ξη-

ρασίας μπορεί να επιδεινωθεί όταν εμ-

φανίζεται σε μια περιοχή με λίγους υδά-

τινους πόρους ή όπου οι υδάτινοι πόροι

δε διαχειρίζονται σωστά με αποτέλεσμα

τη μη ισορροπία μεταξύ της ζήτησης νε-

ρού και την ικανότητα παροχής του φυ-

σικού συστήματος.

Κατά τα τελευταία τριάντα χρόνια, οι ξη-

ρασίες έχουν αυξηθεί δραματικά σε αριθ-

μό και ένταση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο

αριθμός των περιοχών και των κατοίκων

που επλήγησαν από ξηρασία αυξήθηκε

κατά σχεδόν 20% μεταξύ του 1976 και

του 2006.

Αρκετοί δείκτες μπορούν να ληφθούν

υπόψη για να απεικονίσουν την σοβαρό-

τητα της εκδήλωσης της ξηρασίας. Το ε-

πίπεδο των βροχοπτώσεων μπορεί να

είναι ένας από αυτούς τους δείκτες.

Κύπρος, Ταμιευτήρες

38

Μια ελληνική περίπτωση

Η Βοχαϊκή πεδιάδα, μια στενή λωρίδα με-

ταξύ Κορίνθου και Κιάτου, γνώρισε αύ-

ξηση του πληθυσμού κατά 65% από το

1970, ενώ αναμένεται να συνεχιστεί η α-

νάπτυξή της τα επόμενα χρόνια. Κατά τη

διάρκεια του καλοκαιριού ο πληθυσμός

αυξάνεται κατά 25% λόγω της εισροής

των τουριστών και επισκέψεων το Σαβ-

βατοκύριακο από τους κατοίκους της

Αθήνας που βρίσκεται σε κοντινή από-

σταση. Καθημερινά, η κατά κεφαλήν χρή-

ση νερού υπολογίζεται στα 250 λίτρα το

καλοκαίρι και στα 200 λίτρα το χειμώνα.

Στη γεωργία χρησιμοποιείται το 80% της

ζήτησης νερού της περιοχής, αρδεύοντας

περίπου 45 km2 από το Μάιο έως τον Ο-

κτώβριο για την υποστήριξη της καλλιέρ-

γειας εσπεριδοειδών, ελιάς, βερίκοκου και

αμπελιών.

Τόσο η δημόσια παροχή νερού, όσο και οι

γεωργικές απαιτήσεις της περιοχής κα-

λύπτονται κατά κύριο λόγο από τα υπό-

γεια ύδατα, (υπάρχουν περίπου 1.500 πη-

γάδια και γεωτρήσεις). Η άντληση υπό-

γειων υδάτων υπερβαίνει την επανα-

φόρτιση. Στην εκτίμηση του υδατικού ι-

σοζυγίου για την περίοδο 2000-2001, για

παράδειγμα, παρατηρείται έλλειμμα 15

εκατομμύρια m3, αντανακλώντας υπέρ-

βαση 38% των ανανεώσιμων πόρων

γλυκού νερού. Το αποτέλεσμα είναι η

στάθμη του νερού να έχει μειωθεί σημα-

ντικά σε πηγάδια και γεωτρήσεις, που

οδηγεί σε εμβάθυνση αυτών που εξακο-

λουθούν να λειτουργούν. Επιπλέον, επο-

χιακά, έχει παρατηρηθεί θαλασσινό νερό

να εισβάλλει στον υδροφόρο ορίζοντα.

Τουρισμός

Ο τουρισμός μπορεί να αυξήσει σημαντι-

κά τη χρήση νερού κατά τους θερινούς

μήνες και ιδιαίτερα στις νότιες ευρωπαϊ-

39

κές παράκτιες περιοχές που ήδη αντιμε- τωπίζουν λειψυδρία. Οι τουρίστες

χρησιμοποιούν νερό όχι μόνο σε τρόφιμα,

ποτά και προσωπική υγιεινή, αλλά και σε

εγκαταστάσεις αναψυχής όπως πισίνες,

πάρκα νερού και γήπεδα γκολφ. Συνή-

θως, χρησιμοποιούν περισσότερο νερό

από τους ντόπιους ανά κάτοικο. Ο Ορ-

γανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και

Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), αναφέρει ότι η κατά

κεφαλήν χρήση νερού από τους τουρί-

στες σε πολυτελή ξενοδοχεία στην Ελλά-

δα είναι κατά μέσο όρο 450 λίτρα/ημέρα.

Μη τουριστική χρήση του νερού στο σπί-

τι κυμαίνεται μεταξύ 100 και 200 λίτρων

ανά άτομο ανά ημέρα σε όλη την Ευρώ-

πη.

Το 2008, η Κύπρος παρέλαβε περισσότερα από

30 δεξαμενόπλοια με νερό από την Ελλάδα.

40

Πόσιμο νερό

Υψηλής ποιότητας, ασφαλές και επαρκές

πόσιμο νερό είναι απαραίτητο για την

καθημερινή ζωή μας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει μια ιστορία πά-

νω από 30 χρόνια στην πολιτική του πό-

σιμου νερού. Η πολιτική αυτή εξασφαλίζει

ότι το νερό που προορίζεται για ανθρώ-

πινη κατανάλωση μπορεί να καταναλω-

θεί με ασφάλεια και αυτό αντιπροσωπεύ-

ει ένα υψηλό επίπεδο προστασίας της

υγείας. Οι κύριοι άξονες της πολιτικής

αυτής είναι:

Ҩ Η ποιότητα του πόσιμου νερού να

ελέγχεται με πρότυπα βασισμένα

στα τελευταία επιστημονικά στοι-

χεία.

Ҩ Η αποτελεσματική παρακολούθη-

ση, αξιολόγηση και επιβολή ποιό-

τητας στο πόσιμο νερό.

Ҩ Η παροχή στους καταναλωτές ε-

παρκούς, έγκαιρης και κατάλληλης

ενημέρωσης.

Νερό από τη βρύση:

απαραίτητο για την υγεία

Ας φανταστούμε να έπρεπε να περπατή-

σετε για ώρες για να φτάσουμε σ’ ένα

πηγάδι ή να περιμένουμε στην ουρά στο

λάστιχο για να πάρουμε νερό εμείς και η

οικογένειά μας, από το οποίο θα πίναμε,

θα μαγειρεύαμε και θα πλέναμε. Σίγουρα

μετά, δε θα είχαμε χρόνο ή ενέργεια για

να κάνουμε οτιδήποτε άλλο. Ή αν, ίσως,

χρειαζόταν βράσιμο πριν γίνει ασφαλές

για χρήση.

Δυστυχώς, αυτή είναι η πραγματικότητα

για ένα περίπου δισεκατομμύριο ανθρώ-

πους σε όλο τον κόσμο που δεν έχουν

πρόσβαση σε πόσιμο νερό ή αποχέτευση.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό

Υγείας, η χρήση βρώμικου νερού για κο-

λύμβηση, πλύσιμο, κατανάλωση ή προε-

τοιμασία τροφίμων ευθύνεται για το 10%

41

των παγκόσμιων ασθενειών. Τα μικρά

παιδιά βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυ-

νο: οι ασθένειες που σχετίζονται με τη

διάρροια εκτιμάται ότι προκαλούν 1,8 ε-

κατομμύρια θανάτους ανθρώπων κάθε

χρόνο.

Στην Ευρώπη, είμαστε εξαιρετικά τυχεροί.

Η αποχέτευση, δηλαδή η ασφαλής απο-

μάκρυνση των ανθρώπινων απορριμμά-

των και του χρησιμοποιημένου νερού,

και η παροχή καθαρού νερού στα νοικο-

κυριά έχει παίξει σημαντικό ρόλο στη

βελτίωση της δημόσιας υγείας, αφανίζο-

ντας ασθένειες όπως τη χολέρα, τον τυ-

φοειδή πυρετό και τη δυσεντερία, αυξά-

νοντας το προσδόκιμο ζωής.

Κρυμμένος Θησαυρός

Για τα τρία τέταρτα των Ευρωπαίων, το

νερό της βρύσης προέρχεται από υπόγεια

ύδατα. Είναι, δηλαδή, νερό που βρίσκεται

αποθηκευμένο κάτω από το έδαφος α-

νάμεσα σε χώμα και βράχους. Τα υπόγεια

ύδατα είναι επίσης η πηγή για τα περισ-

σότερα επιφανειακά ύδατα, καθώς ανα-

βλύζουν μέσα από πηγές και υγροτόπους

και παρέχουν στα ποτάμια το 50% της

ροής τους το χρόνο.

Αλλά αυτός ο κρυμμένος θησαυρός κιν-

δυνεύει. Σε πολλές χώρες, χρησιμοποιού-

με περισσότερο νερό από όσο οι πηγές

μπορούν να αναπληρώσουν, ξεπερνώ-

ντας το ρυθμό της φύσης.

Επίσης, η αυξημένη ζήτηση από την τα-

χεία ανάπτυξη του τουρισμού σε ορισμέ-

νες περιοχές έχει προκαλέσει εισβολή θα-

λασσινού νερού σε παράκτιες ζώνες γλυ-

κού νερού.

Σχεδόν ο μισός πληθυσμός της Ευρώπης

ζει σε χώρες υπό «πίεση ύδατος» (water

stressed countries) και η λειψυδρία πλήττει

33 λεκάνες απορροής ποταμών της Ευ-

ρωπαϊκής Ένωσης.

Η κατάχρηση των παροχών νερού είναι

μόνο η μία πλευρά του προβλήματος. Η

άλλη είναι η απειλή της ποιότητας των

υπόγειων υδάτων από τη ρύπανση που

προκαλείται από τη γεωργία, τη βιομη-

χανία, τις διαρροές στις αποχετεύσεις ή

στις σηπτικές δεξαμενές.

Καθώς έχουμε περισσότερη επίγνωση

του προβλήματος από ποτέ, προστατεύ-

ουμε την ποιότητα των υπογείων υδά-

42

των καλύτερα σήμερα από ότι κατά το

παρελθόν, αλλά θα μπορούσαμε να κά-

νουμε περισσότερα για να σταματήσει η

ρύπανση πριν συμβεί.

Το έδαφος κάτω από τα πόδια μας μπο-

ρεί να φαίνεται αρκετά σταθερό, όταν

περπατάμε σε αυτό, αλλά λειτουργεί ό-

πως ακριβώς ένα σφουγγάρι που απορ-

ροφά τα πάντα -από τα βαρέα μέταλλα

των μπαταριών μέχρι όλες τις ουσίες που

βρίσκονται σε λιπάσματα, πλαστικά, και

προϊόντα καθαρισμού. Έτσι μολύνουμε το

νερό που μας τροφοδοτεί κι από το ο-

ποίο εξαρτόμαστε. Καθώς το νερό κινεί-

ται πολύ αργά μέσα στο υπέδαφος, μπο-

ρεί να χρειαστούν δεκαετίες για να περά-

σει η μόλυνση στους υδροφόρους ορίζο-

ντες.

Το νερό της βρύσης

Το νερό της βρύσης γενικά δεν έχει γεύ-

ση, χρώμα και μυρωδιά. Μπορεί να φαί-

νεται απλό, αλλά χρειάζεται πολλή δου-

λειά. Οι εταιρείες ύδρευσης είναι υπεύθυ-

νες για τη διασφάλιση ασφαλούς πόσιμου

νερού και παρέχουν ενημερωμένες πλη-

ροφορίες σχετικά με την ποιότητα του

νερού στους λογαριασμούς και στις ιστο-

σελίδες τους. Φυσικά, χρεώνουν χρήματα

για την κάλυψη των δαπανών της παρά-

δοσης ενός εξαιρετικού προϊόντος.

Η Οδηγία για το πόσιμο νερό 98/83/ΕC

του Συμβουλίου, της 03.11.1998, σχετικά με

την ποιότητα του νερού που προορίζεται

για ανθρώπινη κατανάλωση, αφορά την

ποιότητα του νερού που προορίζεται για

ανθρώπινη κατανάλωση. Στόχος της εί-

ναι η προστασία της ανθρώπινης υγείας

από τις δυσμενείς επιπτώσεις που οφεί-

λονται στη μόλυνση του νερού που προ-

ορίζεται για ανθρώπινη κατανάλωση, μέ-

σω της εξασφάλισης ότι είναι υγιεινό και

καθαρό.

Η οδηγία για το πόσιμο νερό εφαρμόζε-

ται:

Ҩ Σε όλα τα συστήματα διανομής

που εξυπηρετούν περισσότερα

από 50 άτομα ή παροχή άνω των

10 m3/ημέρα, αλλά και τα συστή-

ματα διανομής που εξυπηρετούν

λιγότερα από 50 άτομα ή παροχή

μικρότερη από 10m3 ανά ημέρα, αν

το νερό διατίθεται ως μέρος της

οικονομικής δραστηριότητας.

43

Ҩ Στο πόσιμο νερό από βυτιοφόρα.

Ҩ Στο πόσιμο νερό σε φιάλες ή δο-

χεία.

Ҩ Στο νερό που χρησιμοποιείται στη

βιομηχανία μεταποίησης τροφί-

μων, εκτός αν οι αρμόδιες εθνικές

αρχές κρίνουν ότι η ποιότητα του

νερού δεν μπορεί να επηρεάσει

την υγιεινή των τροφίμων στην

τελική μορφή τους.

Η οδηγία για το πόσιμο νερό δεν ι-

σχύει:

Ҩ Για το φυσικό μεταλλικό νερό που

αναγνωρίζεται ως τέτοιο από τις

αρμόδιες εθνικές αρχές, σύμφωνα

με την Οδηγία 80/777/ΕEC του

Συμβουλίου, της 15.07.1980, σε

συνδυασμό με τη νομοθεσία των

κρατώ μελών και με την οδηγία

2009/54/ΕC του Συμβουλίου της

18.06.2009, που την κατήργησε.

Ҩ Για νερά που θεωρούνται ως φάρ-

μακα κατά την έννοια της οδηγίας

65/65/ΕEC του Συμβουλίου, της

26.01.1965, που καταργήθηκε με

την οδηγία 2001/83/ΕC, της

06.11.2001, περί κοινοτικού κώδικα

για τα φάρμακα που προορίζονται

για ανθρώπινη χρήση.

Η οδηγία προβλέπει τις βασικές ποιοτικές

προδιαγραφές σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Ένα σύνολο 48 μικροβιολογικών, χημικών

δεικτών θα πρέπει να παρακολουθούνται

και να ελέγχονται τακτικά. Σε γενικές

γραμμές, οι κατευθυντήριες γραμμές της

Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (World

Health Organization) για το πόσιμο νερό

και η γνωμοδότηση της Επιστημονικής

Συμβουλευτικής Επιτροπής (Commission's

Scientific Advisory Committee) της Ευρω-

παϊκής Επιτροπής χρησιμοποιείται ως ε-

πιστημονική βάση για τα πρότυπα ποιό-

τητας του πόσιμου νερού.

Κατά τη μετάφραση της οδηγίας για το

πόσιμο νερό στην εθνική τους νομοθεσία,

τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης

μπορούν να περιλαμβάνουν πρόσθετες

απαιτήσεις, π.χ. να ρυθμίζουν πρόσθετες

ουσίες που αφορούν την επικράτειά τους

ή να θεσπίζουν αυστηρότερα πρότυπα.

Τα κράτη μέλη δεν επιτρέπεται, ωστόσο,

να καθορίσουν χαμηλότερα πρότυπα,

καθώς το επίπεδο προστασίας της αν-

θρώπινης υγείας θα πρέπει να είναι η ίδιο

σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

44

Τα κράτη μέλη μπορούν, για περιορισμέ-

νο χρονικό διάστημα να απομακρυνθούν

από τα πρότυπα χημικής ποιότητας που

ορίζονται στην οδηγία (παράρτημα I).

Αυτή η διαδικασία ονομάζεται «παρέκ-

κλιση».

Παρεκκλίσεις μπορεί να χορηγηθούν, με

την προϋπόθεση ότι δεν συνιστούν δυ-

νητικό κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία

και εφόσον η παροχή νερού ανθρώπινης

κατανάλωσης στη συγκεκριμένη περιοχή

δεν μπορεί να διατηρηθεί με κανέναν άλ-

λο εύλογο τρόπο.

Η οδηγία απαιτεί επίσης την τακτική ενη-

μέρωση των καταναλωτών. Επιπλέον, η

ποιότητα του πόσιμου νερού πρέπει να

κοινοποιείται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή

κάθε τρία χρόνια. Η Επιτροπή αξιολογεί

τα αποτελέσματα της παρακολούθησης

της ποιότητας του νερού με βάση τα

πρότυπα της οδηγίας για το πόσιμο νερό

και μετά από κάθε κύκλο εκθέσεων πα-

ράγει μια συνθετική έκθεση, η οποία συ-

νοψίζει την ποιότητα του πόσιμου νερού

και τη βελτίωση της σε ευρωπαϊκό επίπε-

δο.

Παρεκκλίσεις

από την οδηγία για το πόσιμο νερό

Σύμφωνα με το άρθρο 9 της οδηγίας για

το πόσιμο νερό, τα κράτη μέλη μπορούν,

για περιορισμένο χρονικό διάστημα, να

αποκλίνουν από τα χημικά πρότυπα ποι-

ότητας που προβλέπονται στο παράρτη-

μα I. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται «πα-

ρέκκλιση». Παρέκκλιση μπορεί να χορη-

γηθεί, με την προϋπόθεση ότι δεν συνι-

στά δυνητικό κίνδυνο για την ανθρώπινη

υγεία και εφόσον η παροχή νερού αν-

θρώπινης κατανάλωσης στη συγκεκριμέ-

νη περιοχή δεν μπορεί να διατηρηθεί με

κανέναν άλλο εύλογο τρόπο.

Κατά κανόνα, δύο είδη παρεκκλίσεων ε-

πιτρέπονται από την οδηγία. Καθένα από

αυτά περιορίζονται χρονικά σε μέγιστη

περίοδο τριών ετών. Οι διοικητικές και

διαχειριστικές προδιαγραφές που λαμβά-

νονται υπόψη είναι:

Ҩ Οι λόγοι της παρέκκλισης.

Ҩ Η συγκεκριμένη παράμετρος, τα

σχετικά αποτελέσματα της προη-

γούμενης παρακολούθησης, και η

ανώτατη επιτρεπόμενη τιμή βάση

της παρέκκλισης.

45

Ҩ Η γεωγραφική περιοχή, η παρεχό-

μενη ποσότητα νερού κάθε μέρα, ο

θιγόμενος πληθυσμός, και κατά

πόσον ή όχι επηρεάζεται κάποια

επιχείρηση παραγωγής τροφίμων.

Ҩ Ένα κατάλληλο σύστημα παρακο-

λούθησης, με αυξημένη συχνότητα

παρακολούθησης, εφόσον απαι-

τείται.

Ҩ Σύνοψη του προγράμματος των

απαιτούμενων επανορθωτικών

ενεργειών, στο οποίο συμπεριλαμ-

βάνονται χρονοδιάγραμμα εργα-

σιών, εκτίμηση κόστους και διατά-

ξεις για επανεξέταση.

Ҩ Η αιτούμενη διάρκεια της παρέκ-

κλισης.

Η πρώτη και η δεύτερη παρέκκλιση απο-

τελούν ευθύνη των κρατών μελών. Όταν

ένα κράτος μέλος χορηγεί μια πρώτη ή

μια δεύτερη παρέκκλιση που αφορά πα-

ροχή άνω των 1.000 m³ ημερησίως κατά

μέσο όρο ή εξυπηρετούνται περισσότερα

από 5.000 άτομα, ενημερώνει την Επι-

τροπή, παρέχοντας τις πληροφορίες που

αναφέρονται παραπάνω. Οι διατάξεις

των παρεκκλίσεων υπόκεινται στο γενικό

δικαίωμα ελέγχου από την Επιτροπή

σχετικά με την εφαρμογή των οδηγιών

από τα κράτη μέλη και, ενδεχομένως, η

Επιτροπή να κινήσει διαδικασία για πα-

ράβαση.

Η Οδηγία προβλέπει τη δυνατότητα χο-

ρήγησης τρίτης παρέκκλισης για τρία ε-

πιπλέον έτη, το πολύ.

Ισχύουν οι ίδιες διοικητικές και διαχειρι-

στικές προδιαγραφές που ισχύουν για

την πρώτη ή τη δεύτερη παρέκκλιση. Σε

τέτοια περίπτωση, η Επιτροπή είναι αυτή

που αποφασίζει για το αν πρέπει ή όχι να

χορηγηθεί παρέκκλιση.

Με Απόφαση, η Επιτροπή θα εγκρίνει (ή

θα απορρίψει), την αίτηση παρέκκλισης

και θα αναφέρει τα μέτρα που πρέπει να

ληφθούν προκειμένου να προστατευθεί η

δημόσια υγεία.

46

Ποιότητα υδάτων κολύμβησης

Κάθε καλοκαίρι, εκατομμύρια Ευρωπαίοι

πηγαίνουν στις παραλίες για να απολαύ-

σουν τον ήλιο και να δροσιστούν. Για να

μπορούν να διαλέγουν σε ποια παραλία

θα κολυμπήσουν, δημοσιεύεται μια ετή-

σια έκθεση σχετικά με την ποιότητα των

παράκτιων και γλυκών υδάτων κολύμ-

βησης, όπως αναφέρεται από τα κράτη

μέλη για τα ύδατα κολύμβησης που βρί-

σκονται στην επικράτειά τους. Η έκθεση

συντάσσεται από την Ευρωπαϊκή Επι-

τροπή και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό

Περιβάλλοντος [European Environment

Agency (EEA)].

Η βιομηχανία, η γεωργία, η αλιεία, ο του-

ρισμός και δραστηριότητες αναψυχής

(όπως κωπηλασία), και οι παράκτιες πε-

ριοχές μεγάλου πληθυσμού ρίχνουν από-

βλητα στη θάλασσα, που μπορούν να

αποτελέσουν σοβαρή απειλή για το θα-

λάσσιο περιβάλλον και τελικά για τους

κολυμβητές.

Κολύμβηση σε βρώμικο νερό μπορεί να

προκαλέσει στομαχικές διαταραχές, ανα-

πνευστικές λοιμώξεις και παθήσεις του

δέρματος.

Τα απορρίμματα είναι ένα ακόμη πρό-

βλημα. Αποτσίγαρα, πλαστικές σακούλες

και πώματα εμφανίζονται στις παραλίες

συνεχώς.

Τα αποτσίγαρα είναι το πιο συνηθισμένο

σκουπίδι. Πάνω από 4,5 τρισεκατομμύρια

απορρίπτονται ως σκουπίδια κάθε χρό-

νο, σε όλο τον κόσμο. Ο χρόνος αποσύν-

θεσής τους μπορεί να φτάσει τα 25 χρό-

νια. Καθώς κατασκευάζονται από ένα

τύπο πλαστικού, τα φίλτρα περιέχουν

ένα τοξικό υπόλειμμα από όλες τις

χημικές ουσίες που βρίσκονται στα τσι-

γάρα, όπως αρσενικό, μόλυβδο, βενζόλιο

και φορμαλδεΰδη. Αυτές οι χημικές ουσί-

ες μπαίνουν στις πλωτές οδούς και τη

θάλασσα, όπου τα πουλιά και τα θηλα-

στικά της θάλασσας τα τρώνε, γιατί τα

εκλαμβάνουν ως τρόφιμα.

47

Καθαρότερα ύδατα κολύμβησης

Τα ύδατα κολύμβησης στην Ευρώπη έ-

χουν γίνει καθαρότερα από το 1970, όταν

άρχισε ο έλεγχος ποιότητας. Τα πράγμα-

τα βελτιώθηκαν αρκετά μετά το 1990, κυ-

ρίως, χάρη στην καλύτερη αντιμετώπιση

των λυμάτων. Πιο πριν, μεγάλες ποσότη-

τες ανεπεξέργαστων ή μερικώς επεξερ-

γασμένων λυμάτων απορρίπτονταν κατά

κόρον στα ύδατα της Ευρώπης.

Οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν

λάβει ακόμη περισσότερα μέτρα από το

2006 για τη βελτίωση της ποιότητας των

υδάτων κολύμβησης, για την προστασία

της υγείας και του περιβάλλοντος. Οι κα-

νόνες ισχύουν για όλα τα ύδατα όπου

κολυμπά μεγάλος αριθμός ανθρώπων,

(λίμνες, των ποτάμια, παραλίες, φράγμα-

τα και ταμιευτήρες). Δεν ισχύει, ωστόσο,

για τα ύδατα που χρησιμοποιούνται για

άλλες δραστηριότητες αναψυχής, μη κο-

λυμβητικούς σκοπούς, για παράδειγμα

surfing ή ιστιοπλοΐα, ή στις πισίνες.

Το 2011, 21.000 περιοχές κολύμβησης ε-

λέγχθηκαν σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Τα δύο τρίτα από αυτά ήταν παράκτια

ύδατα, ενώ το υπόλοιπα ποτάμια και λί-

μνες. Το 92,1% των υδάτων κολύμβησης

στην Ευρωπαϊκή Ένωση πληρούν τις ε-

λάχιστες προδιαγραφές ποιότητας των

υδάτων που καθορίζονται από τις Οδη-

γίες για τα ύδατα κολύμβησης. Το ποσο-

στό των υδάτων κολύμβησης με άριστη

ποιότητα (ή συμμόρφωσης με τις αυστη-

ρότερες ενδεικτικές τιμές) αυξήθηκε κατά

3,5% σε σχέση με το 2010, φθάνοντας τα

77,1%. Το ποσοστό των μη συμμορφούμε-

νων υδάτων κολύμβησης ήταν μόλις

1,8%. Μόνο το 1% των υδάτων κολύμβη-

σης χαρακτηρίστηκαν ακατάλληλα (208

περιοχές).

Πρόγραμμα παρακολούθησης

ποιότητας υδάτων κολύμβησης

στις ακτές της Ελλάδας

Η ποιότητα των νερών κολύμβησης στις

ακτές της Ελλάδας παρακολουθείται συ-

στηματικά από το 1988, σύμφωνα με την

Οδηγία 76/160/ΕEC «περί της ποιότητας

υδάτων κολύμβησης», στο πλαίσιο του

«Προγράμματος παρακολούθησης ποιό-

τητας νερών κολύμβησης στις ακτές της

Ελλάδας».

48

Στόχος του Προγράμματος είναι η προ-

στασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και

της δημόσιας υγείας των λουομένων, η

συμμόρφωση με την Οδηγία 76/160/ΕEC

και η σταδιακή αντικατάστασή της από

την Οδηγία 2006/7/ΕC μέχρι το 2014, η

οποία έχει εκδοθεί και ενσωματωθεί στο

Εθνικό Δίκαιο και υιοθετεί νέους μικρο-

βιολογικούς δείκτες.

Το «Πρόγραμμα» επαναλαμβάνεται κάθε

έτος, κατά τη διάρκεια της κολυμβητικής

περιόδου, από το Μάιο έως τον Οκτώ-

βριο και τα αποτελέσματά του, καθώς και

η Ετήσια Έκθεση Παρακολούθησης, κοι-

νοποιούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Παρακολουθούνται κυρίως οι ακτές που

συγκεντρώνουν σημαντικό αριθμό λουο-

μένων, οι ακτές που παρουσιάζουν ιδιαί-

τερο ενδιαφέρον από κάθε άποψη (ανα-

πτυξιακό, αισθητικό, τουριστικό περιβαλ-

λοντικό κ.λ.π.) και αυτές που δέχονται

έντονες περιβαλλοντικές πιέσεις. Στις συ-

στηματικά παρακολουθούμενες ακτές

γίνονται δειγματοληψίες και εργαστηρια-

κές αναλύσεις των υδάτων, καθώς και

μακροσκοπικός έλεγχος του νερού και

της ακτής γενικότερα.

Η επιλογή των παρακολουθούμενων πε-

ριοχών και σημείων δειγματοληψίας έχει

γίνει από την Ειδική Γραμματεία Υδάτων

του Υ.Π.Ε.Κ.Α., σε συνεργασία με τις Κε-

ντρικές και Νομαρχιακές συναρμόδιες

Υπηρεσίες της χώρας.

Η παρακολουθούμενη ποιότητα των υ-

δάτων κολύμβησης σύμφωνα με το

«Πρόγραμμα παρακολούθησης της ποιό-

τητας νερών κολύμβησης στις ακτές της

Ελλάδας» των προηγούμενων ετών ήταν

εξαιρετική, με το σύνολο πρακτικά των

δειγμάτων που εξετάστηκαν να βρίσκο-

νται σε συμμόρφωση τόσο με τα επιτα-

κτικά, όσο και με τα ενδεικτικά όρια της

Οδηγίας 76/160/ΕEC.

Κατά το έτος 2011 παρακολουθήθηκαν

2.155 αντιπροσωπευτικά σημεία σε 40

Νομούς της χώρας και η αξιολόγηση διε-

νεργήθηκε σύμφωνα με τις επιταγές της

νέας Οδηγίας 2006/7/ΕC, η οποία βασίζε-

ται στο σύνολο των ποιοτικών δεδομέ-

νων της τελευταίας τετραετίας (2008-

2011). Από τα αποτελέσματα της παρακο-

λούθησης του έτους 2011 και ειδικότερα

μετά την αξιολόγηση που πραγματοποι-

ήθηκε, διαπιστώθηκε ότι όλες οι παρακο-

λουθούμενες ακτές ήταν κατάλληλες για

49

κολύμβηση και μάλιστα το 94,80% των

παρακολουθούμενων σημείων ταξινομεί-

ται στην κατηγορία «εξαιρετικής ποιότη-

τας», το 4,22% χαρακτηρίζεται «καλής

ποιότητας», το 0,74% ταξινομείται στην

κατηγορία «επαρκούς ποιότητας» και μό-

λις το 0,23% των σημείων ταξινομείται

στην κατηγορία «ανεπαρκούς ποιότη-

τας».

Είδη ελέγχου

Οι περισσότερες περιοχές κολύμβησης

πρέπει να ελέγχονται τουλάχιστον τέσ-

σερις φορές κατά τη διάρκεια της κολυμ-

βητικής περιόδου, ξεκινώντας πριν από

την εποχή που αρχίζει. Τα δείγματα νε-

ρού ελέγχονται για τα επίπεδα δύο βα-

κτηρίων: Ε-coli και Εντερόκοκκο. Και τα

δύο βακτήρια βρίσκονται στο έντερο τό-

σο των ανθρώπων όσο και των ζώων,

και διατηρούν τη χλωρίδα του φυσιολο-

γικά υγιή. Ωστόσο, η παρουσία τους στο

νερό δείχνει ότι το νερό είναι μολυσμένο

από λύματα ή απόβλητα κτηνοτροφίας.

Το κολύμπι σε μολυσμένα νερά είναι κίν-

δυνος για την υγεία, ειδικά όταν

οι άνθρωποι καταπίνουν περιττώματα.

Δεν είναι όλα τα στελέχη Ε-coli επιβλαβή,

αλλά μερικά μπορούν να προκαλέσουν

σοβαρές στομαχικές διαταραχές. Σε σπά-

νιες περιπτώσεις, η μόλυνση από βακτή-

ρια Ε-coli μπορεί να οδηγήσει σε ασθέ-

νειες απειλητικές για τη ζωή.

Τα ύδατα κολύμβησης αξιολογούνται αν

κινδυνεύουν από άλλες πηγές ρύπανσης,

που μπορούν να επηρεάσουν την υγεία

των λουομένων, όπως τα κυανοβακτήρια

(cyanobacteria), τα οποία μπορεί να είναι

επιβλαβή σε περίπτωση κατάποσης και

μπορούν να προκαλέσουν δερματικά ε-

ξανθήματα, ή τα μακροφύκη (macro

algae) ή/και το θαλάσσιο φυτοπλαγκτόν

(marine phytoplankton).

Αναζητώντας την κατάλληλη

περιοχή κολύμβησης

Η πλατφόρμα Eye on Earth παρέχει, σε

πραγματικό χρόνο, δεδομένα για την

ποιότητα των υδάτων κολύμβησης με το

50

πρόγραμμα Waterwatch. Διαδραστικός

χάρτης δείχνει την ποιότητα των υδά-

των των περιοχών κολύμβησης σε 28

χώρες στην Ευρώπη.

Παραλίες με Γαλάζια Σημαία

Η Γαλάζια Σημαία δημιουργήθηκε στη

Γαλλία το 1985. Σήμερα, 41 χώρες συμμε-

τέχουν στο πρόγραμμα. Το 2010, 3.450

παραλίες βραβεύτηκαν με Γαλάζια Σημαία

(http://www.blueflag.org).

Η Γαλάζια Σημαία είναι ένα πολύ γνωστό

σήμα, το οποίο χορηγείται από την ΜΚΟ

Ίδρυμα για την Περιβαλλοντική Εκπαί-

δευση [Foundation for Environmental

Education (FEE)] σε καθαρές παραλίες και

μαρίνες. Για αποδοθεί γαλάζια σημαία, οι

παραλίες πρέπει να πληρούν αυστηρές

προδιαγραφές ως προς την ποιότητα του

νερού και την καθαριότητα. Θα πρέπει,

επίσης, να έχουν τουαλέτα, κανόνες για

το κάμπινγκ, έλεγχο των σκύλων, ασφα-

λή πρόσβαση, εξοπλισμό έκτακτης ανά-

γκης, πληροφορίες για το περιβάλλον και

εκπαίδευση των χρηστών.

Στην Ελλάδα, το Ίδρυμα για την Περιβαλ-

λοντική Εκπαίδευση εκπροσωπείται από

την Ελληνική Εταιρία Προστασίας της

Φύσης (ΕΕΠΦ). Η Ελληνική Εταιρία Προ-

στασίας της Φύσης συνεργάζεται με το

ΥΠΕΚΑ και, ειδικότερα, κάνει χρήση των

επίσημων δημοσιοποιημένων αποτελε-

σμάτων του προγράμματος παρακολού-

θησης της ΕΓΥ για τη συμμετοχή των εν-

διαφερόμενων φορέων διαχείρισης των

ακτών στο διεθνές εθελοντικό πρόγραμ-

μα «ΓΑΛΑΖΙΕΣ ΣΗΜΑΙΕΣ» (BLUE FLAGS).

Το 2011 βραβεύθηκαν με Γαλάζια Σημαία,

με βάση την αξιολόγηση των αποτελε-

σμάτων του 2010, 387 ακτές και 9 μαρί-

νες.

51

Οδηγία για την επεξεργασία

των αστικών λυμάτων

Η Οδηγία του Συμβουλίου 91/271/EEC,

σχετικά με την επεξεργασία αστικών λυ-

μάτων εκδόθηκε στις 21.05.1991, προκει-

μένου να προστατευθεί το υδάτινο περι-

βάλλον από τις αρνητικές επιπτώσεις της

απόρριψης των αστικών λυμάτων και

από ορισμένες βιομηχανικές απορρίψεις.

Στις 27.02.1998, η Επιτροπή εξέδωσε την

Οδηγία 98/15/EC που τροποποιούσε την

Οδηγία του Συμβουλίου 91/271/ΕEC, προ-

κειμένου να αποσαφηνιστεί σε σχέση με

τις απορρίψεις από σταθμούς επεξεργα-

σίας αστικών λυμάτων σε ευαίσθητες πε-

ριοχές όπου παρουσιάζεται ευτροφισμός.

Η Απόφαση 93/481/EEC της Επιτροπής,

εγκρίθηκε στις 28.07.1993 και καθορίζει

τις πληροφορίες που τα κράτη μέλη θα

πρέπει να παρέχουν στην Επιτροπή κατά

την υποβολή εκθέσεων σχετικά με την

εφαρμογή της Oδηγίας, σύμφωνα με το

άρθρο 17 και προσδιορίζει τη μορφή με

την οποία θα πρέπει να παρέχονται οι

πληροφορίες.

Στην Ελλάδα η Οδηγία 91/271/EEC «για

την επεξεργασία και διάθεση αστικών

λυμάτων», όπως αυτή τροποποιήθηκε με

την Οδηγία 98/15/ΕΕ έχει ενσωματωθεί

στο εθνικό δίκαιο με την Κ.Υ.Α.

5673/400/1997 (Φ.Ε.Κ. 192/τ. Β’/14.03.1997)

με τίτλο «Μέτρα και Όροι για την επεξερ-

γασία των Αστικών Λυμάτων».

Η Οδηγία για την Επεξεργασία Αστικών

Λυμάτων [Urban Waste Water Treatment

(UWWT)] ζητά από τα κράτη μέλη να

προσδιορίσουν τις ευαίσθητες περιοχές.

Αυτές είναι:

Ҩ Περιοχές με γλυκό νερό, εκβολές

ποταμών και παράκτια ύδατα ό-

που παρουσιάζεται ευτροφισμός ή

ενδεχομένως να παρουσιαστεί, αν

δε ληφθούν μέτρα προστασίας.

Ҩ Επιφανειακά γλυκά ύδατα προορι-

ζόμενα για άντληση πόσιμου νε-

ρού, τα οποία περιέχουν ή είναι

πιθανόν να περιέχουν περισσότε-

ρο από 50 mg/l νιτρικών ιόντων.

Ҩ Περιοχές όπου είναι αναγκαία πε-

ραιτέρω επεξεργασία των λυμά-

των για την τήρηση άλλων Οδη-

γιών του Συμβουλίου, όπως οι

Οδηγίες για τα ύδατα ιχθύων, τα

ύδατα κολύμβησης, τα ύδατα για

οστρακοειδή, την Οδηγία περί της

52

διατηρήσεως των αγρίων πτηνών

και των φυσικών οικοτόπων, κ.λπ.

Ο σωστός χαρακτηρισμός των ευαίσθη-

των περιοχών είναι το πρώτο κρίσιμο

στάδιο εφαρμογής της οδηγίας, καθώς η

περιγραφή της χρήσης των υδάτων υπα-

γορεύει και το είδος της επεξεργασίας

των λυμάτων που θα πρέπει να τεθεί σε

εφαρμογή.

Ευαίσθητες περιοχές

στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Δεκαπέντε κράτη μέλη (Αυστρία, Βέλγιο,

Τσεχία, Δανία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουα-

νία, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Ολλανδία,

Πολωνία, Σλοβακία, Σουηδία, Φινλανδία,

Βουλγαρία και η Ρουμανία) έχουν προσ-

διορίσει ολόκληρο το έδαφός τους ως

ευαίσθητη περιοχή.

Έντεκα κράτη μέλη (Κύπρος, Γερμανία,

Ουγγαρία, Σλοβενία, Ισπανία, Γαλλία, Ελ-

λάδα, Ιρλανδία, Ιταλία, Πορτογαλία και

Ηνωμένο Βασίλειο) έχουν χαρακτηρίσει

συγκεκριμένα υδατικά συστήματα και τις

λεκάνες απορροής τους, ως ευαίσθητες

περιοχές.

Η Μάλτα έχει ορίσει ολόκληρη την επι-

κράτειά της, ως μια κανονική περιοχή.

Περίπου 1.150 (στις 01.01.2003) επιμέρους

υδατικά συστήματα έχουν χαρακτηρισθεί

ως ευαίσθητες περιοχές, μαζί με τις λεκά-

νες απορροής τους.

Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ε-

ντοπίσει, επιπλέον, 104 υδάτινες μάζες

που πιστεύει ότι έχουν ευτροφισμό ή

διατρέχουν κίνδυνο ευτροφισμού και θα

πρέπει να χαρακτηρίζονται, ευαίσθητες.

Είναι η Βόρεια Θάλασσα, οι ακτές του Βο-

ρειοανατολικού Ατλαντικού, της Βαλτικής

και της Βόρειας Αδριατικής, μαζί με ένα

σημαντικό αριθμό άλλων εσωτερικών

υδάτων και εκβολών ποταμών.

Η Οδηγία ορίζει την ελάχιστη αναγκαία

τεχνική υποδομή σε δίκτυα αποχέτευσης

και εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμά-

των που πρέπει να διαθέτουν οι πόλεις

και οι οικισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης,

ανάλογα με τον πληθυσμό και τον απο-

δέκτη των επεξεργασμένων λυμάτων.

Διακρίνει τους υδάτινους αποδέκτες α-

στικών λυμάτων σε τρεις κατηγορίες: σε

κανονικούς, ευαίσθητους και λιγότερο

ευαίσθητους.

53

Επίσης, καθορίζει τα ανώτατα επιτρεπτά

όρια των ποιοτικών χαρακτηριστικών

των επεξεργασμένων λυμάτων που πρέ-

πει να επιτυγχάνονται στις εκροές των

εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων

και, παράλληλα, προβλέπει συγκεκριμένα

χρονικά όρια, μέσα στα οποία, οι οικισμοί

που εμπίπτουν στις διατάξεις της, οφεί-

λουν να ολοκληρώσουν την απαιτούμενη

σε κάθε περίπτωση υποδομή συλλογής,

επεξεργασίας και διάθεσης των αστικών

τους λυμάτων.

Η οδηγία για την επεξεργασία των αστι-

κών λυμάτων ορίζει ως οικισμό μια πε-

ριοχή όπου ο πληθυσμός ή/και οι οικονο-

μικές δραστηριότητες είναι επαρκώς συ-

γκεντρωμένες, ώστε τα αστικά λύματα

να μπορούν να συλλέγονται και να διο-

χετεύονται σε μια αστική μονάδα επεξερ-

γασίας λυμάτων ή σε τελικό σημείο α-

πόρριψης.

Το μέγεθος ενός οικισμού από την άποψη

του παραγόμενου ρυπαντικού φορτίου

μετριέται σε «ισοδύναμο πληθυσμού»

[population equivalent (p.e.)] και είναι το

άθροισμα του οργανικού βιοαποικοδομή-

σιμου φορτίου που παράγεται από ένα

άτομο ανά ημέρα.

Στην Ελλάδα, η κατηγορία των κοινοτή-

των με πληθυσμούς κάτω των 2.000 κα-

τοίκων εκτιμάται ότι αντιστοιχεί σε περί-

που 2,5 εκατομμύρια «ισοδύναμο πληθυ-

σμό». Για τις περιπτώσεις αυτές, δεν είναι

θεσμικά απαιτητή η κατασκευή δικτύων

αποχέτευσης, αλλά η εφαρμογή «κατάλ-

ληλων» συστημάτων διαχείρισης και επε-

ξεργασίας των λυμάτων. Η ευελιξία αυτή,

ειδικότερα ως προς την προσφερόμενη

δυνατότητα αποφυγής κατασκευής εκτε-

ταμένων και δυσανάλογα δαπανηρών σε

τέτοιες περιπτώσεις δικτύων αποχέτευ-

σης, προσφέρει ευκαιρίες για εφαρμογή

ρεαλιστικών επιλογών, που βασίζονται

σε αποκεντρωμένα συστήματα επεξερ-

γασίας και εν γένει διαχείρισης των λυ-

μάτων. Τα συστήματα αυτά μπορεί κατά

περίπτωση να αποδειχθεί ότι προσφέ-

ρουν το βέλτιστο συνδυασμό οικονομικής

και χωρίς εξειδικευμένες απαιτήσεις λει-

τουργίας και προστασίας του υδάτινου

και ευρύτερου περιβάλλοντος, κάτι που

δεν εξασφαλίζεται με το, κατά κανόνα

εφαρμοζόμενο, σύστημα των βόθρων.

54

Τήρηση προθεσμιών συμμόρφωσης

Η τήρηση των προθεσμιών και δεσμεύσεων που έθετε η Οδηγία παρουσίασε α-

ντικειμενικές δυσκολίες στην Ελλάδα, γεγονός που οφείλεται, κυρίως, στην καθυστέρηση

ως προς την εναρμόνιση της εθνικής νομοθεσίας με την Οδηγία. Η Ελλάδα έχει δύο φορές

παραπεμφθεί στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για καθυστέρηση συμμόρφωσης:

Commission versus Case Number Date of judgement

Greece C-161/95 28/03/1996

Germany C-297/95 12/12/1996

Italy C-302/95 12/12/1996

Belgium C-236/99 06/07/2000

Italy C-396/00 25/04/2002

Spain C-419/01 15/05/2003

Greece C-119/02 24/06/2004

Belgium C-027/03 8/07/2004

France C-280/02 23/09/2004

France C-191/04 16/06/2005

Spain C-416/02 08/09/2005

Spain C-121/03 08/09/2005

Luxembourg C-452/05 23/11/2006

Italy C-293/05 30/11/2006

UK C-405/05 25/01/2007

55

Εφαρμογή στα κράτη μέλη

Από τον Ιανουάριο του 1999, η Ευρωπαϊ-

κή Επιτροπή έχει δημοσιεύσει τρεις εκθέ-

σεις σχετικά με την εφαρμογή της Οδηγί-

ας 91/271/EEC και την πρόοδο που έχουν

σημειώσει τα κράτη μέλη. Με βάση την

τρίτη έκθεση, η οποία δημοσιεύθηκε το

2004 και παρουσιάζει τα έργα που είχαν

υλοποιήσει τα κράτη μέλη μέχρι το τέλος

του 2000, προέκυπτε ότι, σε επίπεδο Ευ-

ρωπαϊκής Ένωσης, το 65% περίπου του

παραγόμενου οργανικού φορτίου, υφί-

στατο επεξεργασία σύμφωνα με τις απαι-

τήσεις της Οδηγίας.

Μία ομάδα χωρών (Γερμανία, Αυστρία,

Δανία και Ολλανδία) είχαν επιτύχει συμ-

μόρφωση για το 100% των λυμάτων, η

Σουηδία και η Μεγάλη Βρετανία για το

75-85%, ενώ για την Ιρλανδία την Πορτο-

γαλία, το Βέλγιο το Λουξεμβούργο και

την Φινλανδία, το ποσοστό συμμόρφω-

σης δεν ξεπερνούσε το 35%. Η Ελλάδα, με

την Ισπανία, τη Γαλλία και την Ιταλία εί-

χαν επιτύχει ένα μέτριο ποσοστό συμ-

μόρφωσης που αντιστοιχούσε στο 50%

των λυμάτων.

Ωστόσο, ήδη από το 2008, σύμφωνα με

πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επι-

τροπής, στις περισσότερες χώρες της Ευ-

ρωπαϊκής Ένωσης των 15 (και της Ελλά-

δας) παρατηρούνται υψηλά ποσοστά

συμμόρφωσης που υπερβαίνουν το 85%,

τόσο για τα αποχετευτικά δίκτυα όσο και

για τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυ-

μάτων. Σημαντική υστέρηση παρουσιά-

ζουν οι 12 νέες χώρες (Έκθεση Ευρωπαϊ-

κής Επιτροπής, 2011).

Επαναχρησιμοποίηση λυμάτων

Το σκεπτικό της επαναχρησιμοποίησης

κατάλληλα επεξεργασμένων αστικών ή

βιομηχανικών λυμάτων παρουσιάζει εγ-

γενή οφέλη που σχετίζονται με την εξοι-

κονόμηση υδατικών πόρων, την προ-

στασία του περιβάλλοντος και οικονομι-

κά οφέλη.

Ωστόσο, η επαναχρησιμοποίηση λυμάτων

απαιτεί έναν ολοκληρωμένο και ορθολο-

γικό σχεδιασμό, που λαμβάνει υπόψη

τους ενδεχόμενους κινδύνους και περιο-

ρισμούς.

56

Είναι πλέον αναγνωρισμένο ότι τα θρε-

πτικά συστατικά των λυμάτων έχουν α-

μελητέα συνεισφορά στην εξοικονόμηση

λιπασμάτων και ότι το βασικό πλεονέ-

κτημα έγκειται στην εξοικονόμηση νερού.

Κατά συνέπεια, το αναμενόμενο όφελος

συσχετίζεται άμεσα με τη διαθεσιμότητα

υδατικών πόρων και, επομένως, η σκο-

πιμότητα της επαναχρησιμοποίησης θα

πρέπει να αξιολογείται σε συνάρτηση με

τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εκάστο-

τε περιοχής.

Η επαναχρησιμοποίηση των λυμάτων,

όμως, υπόκειται σε σοβαρούς περιορι-

σμούς που υπαγορεύονται από διαπι-

στωμένους, αλλά και θεωρητικούς κινδύ-

νους, οι οποίοι δεν γίνονται αποδεκτοί ,

ιδίως σε χώρες με υψηλά επίπεδα ασφά-

λειας ως προς τα θέματα της δημόσιας

υγείας.

Το γενικό συμπέρασμα που έχει προκύψει

μετά από πολύχρονες διεθνείς έρευνες

δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικό για την

άμεση επαναχρησιμοποίηση του νερού

προς πόση, ενώ σοβαροί ενδοιασμοί υ-

πάρχουν και για τον εμπλουτισμό υπό-

γειων υδροφορέων που τα νερά τους

προορίζονται για πόση.

Καλύτερες προοπτικές παρουσιάζει η ε-

παναχρησιμοποίηση για άρδευση, για α-

στικές χρήσεις (εκτός πόσης), το περια-

στικό πράσινο, τη δημιουργία ή τον ε-

μπλουτισμό υδατίνων σωμάτων για α-

ναψυχή και για ορισμένες βιομηχανικές

δραστηριότητες.

Διαχείριση Ιλύος

Η διάθεση της παραγόμενης, από τους

βιολογικούς καθαρισμούς, ιλύος (λυματο-

λάσπης) στους ΧΥΤΑ θα πρέπει να ελαχι-

στοποιηθεί και για το σκοπό αυτό, πα-

ράλληλα με την αξιοποίηση της ξηραμέ-

νης ιλύος από την Ψυττάλεια και σύντο-

μα και από την ΕΕΛ Θεσσαλονίκης με τη

μορφή καυσίμου, προωθείται η αξιοποίη-

ση και πρόσθετων ποσοτήτων, κατά

57

προτίμηση στη γεωργία. Για την εξυπηρέ-

τηση του στόχου αυτού έχει καταστρω-

θεί ένα Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης της ι-

λύος, με βάση το οποίο έχει ολοκληρωθεί

η προετοιμασία και βρίσκεται στο στάδιο

υπογραφών από τους αρμόδιους υπουρ-

γούς σχετικής ΚΥΑ για τους όρους και τις

προϋποθέσεις αξιοποίησης της ιλύος. Με

την ΚΥΑ αυτή εκσυγχρονίζεται και επε-

κτείνεται το υφιστάμενο από το 1991 θε-

σμικό πλαίσιο.

58

Η Οδηγία για τη νιτρορύπανση

Ιστορικό

Το καθαρό νερό είναι ζωτικής σημασίας

για την υγεία και την ευημερία του αν-

θρώπου και για τα φυσικά οικοσυστήμα-

τα. Η διαφύλαξη της ποιότητας του νε-

ρού είναι ένας από τους πρωταρχικούς

στόχους της ευρωπαϊκής περιβαλλοντι-

κής πολιτικής.

Δεδομένου ότι οι πηγές νερού δεν ανα-

γνωρίζουν την ύπαρξη εθνικών συνό-

ρων, είναι απαραίτητη μια πανευρωπαϊ-

κή προσέγγιση για την αντιμετώπιση των

προβλημάτων ρύπανσης. Η οδηγία του

1991 για τη νιτρορύπανση αποτελεί μία

από τις πρώτες νομοθετικές πράξεις

της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αποβλέ-

πουν στον περιορισμό της ρύπανσης και

στη βελτίωση της ποιότητας του νερού.

Το άζωτο είναι στοιχείο καίριας σημασίας

για τη ζωή στη γη και ο κύκλος του αζώ-

του είναι ένας από τους σημαντικότε-

ρους θρεπτικούς κύκλους για τα φυσικά

οικοσυστήματα. Τα φυτά απορροφούν

άζωτο από το έδαφος, ενώ τα ζώα, με τη

σειρά τους, τρώνε τα φυτά. Όταν πεθαί-

νουν και αποσυντίθενται, το άζωτο επι-

στρέφει στο έδαφος, όπου τα βακτηρίδια

το μετατρέπουν και ο κύκλος αρχίζει από

την αρχή.

Ενώ το άζωτο αποτελεί θρεπτικό συστα-

τικό που συμβάλλει στην ανάπτυξη των

φυτών και καλλιεργειών, οι υψηλές συ-

γκεντρώσεις του είναι επιβλαβείς για τον

άνθρωπο και τη φύση. Η χρήση νι-

τρικών ενώσεων στα οργανικά και χημι-

κά λιπάσματα αποτέλεσε τη μεγαλύτερη

πηγή ρύπανσης του νερού στην Ευρώπη.

Στα επιφανειακά νερά και ιδίως στις λί-

μνες και στους κλειστούς κόλπους, η πα-

ρουσία αυξημένων συγκεντρώσεων αζω-

τούχων και φωσφορικών ενώσεων, με τη

συνδρομή της ηλιακής ακτινοβολίας, ενι-

σχύει, την ανάπτυξη υδρόβιας βλάστησης

και φυτικών μικροοργανισμών στο νερό

59

(φυτοπλαγκτόν), δημιουργώντας με τον

τρόπο αυτό το φαινόμενο του ευτροφι-

σμού.

Με τον όρο αυτό περιγράφεται η υπερ-

βολική ανάπτυξη ζιζανίων και φυκών

που δημιουργούν συνθήκες ασφυξίας,

μειώνοντας το διαλυμένο οξυγόνο στα

βαθύτερα στρώματα του νερού και απο-

στερώντας το από τα ψάρια, πλήττοντας

φυσικά οικοσυστήματα. Ταυτόχρονα,

παράγονται ενώσεις που προσδίδουν

δυσάρεστη οσμή στο νερό. Περίπου στο

33% των σταθμών παρακολούθησης στα

ποτάμια και τις λίμνες της Ευρώπης επι-

σημαίνονται σημεία ευτροφισμού, όπως,

επίσης, και σε ορισμένα παράκτια ύδατα.

Για πρώτη φορά, η κατανάλωση ανόργα-

νων λιπασμάτων μειώθηκε σταδιακά στις

αρχές της δεκαετίας του 1990 και σταθε-

ροποιήθηκε την τελευταία τετραετία

στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 15, πλην

όμως στο σύνολο των 27 κρατών μελών,

η κατανάλωση αζώτου αυξήθηκε κατά

6%. Οι γεωργικές δραστηριότητες ευθύ-

νονται για πάνω από το 50% των συνο-

λικών απορρίψεων αζώτου στα επιφα-

νειακά ύδατα.

Στα υπόγεια ύδατα, η νιτρορύπανση εμ-

φανίζεται κυρίως με τη μορφή αθροιστι-

κής συσσώρευσης νιτρικών, τα οποία σε

ορισμένες περιπτώσεις φθάνουν σε επί-

πεδα που είναι απαγορευτικά για τη

χρήση του νερού για σκοπούς ύδρευσης.

Ως οριακή τιμή έχει καθορισθεί από την

Ελληνική και Διεθνή νομοθεσία η συγκέ-

ντρωση των 50 mg/l, ωστόσο ακόμα και

σε μικρότερες συγκεντρώσεις (μεγαλύτε-

ρες από 25 mg/l), δημιουργείται προβλη-

ματισμός για μακροχρόνια χρήση του νε-

ρού για πόση.

Η οδηγία 91/676/EEC για τη νιτρορύπαν-

ση αποβλέπει στην προστασία της ποιό-

τητας του νερού σε ολόκληρη την Ευρώ-

πη, αποτρέποντας τη ρύπανση των υπό-

γειων και επιφανειακών υδάτων από νι-

τρικές ενώσεις που προέρχονται από πη-

γές γεωργικής φύσεως και προάγοντας

τη χρήση καλών γεωργικών πρακτικών.

60

Η Οδηγία 91/676/EEC για την προστασία

των υδάτων από τη νιτρορύπανση γε-

ωργικής προέλευσης εναρμονίστηκε με

την Εθνική Νομοθεσία με την ΚΥΑ 161690/

1335 / 1997 (ΦΕΚ 519/τ. B’/25.06.1997).

Στο διάστημα μεταξύ 2004 και 2007, οι

συγκεντρώσεις νιτρικών ενώσεων στα

επιφανειακά ύδατα σταθεροποιήθηκαν ή

μειώθηκαν, με βάση τις παρατηρήσεις,

στο 70% των υπό παρακολούθηση πε-

ριοχών. Η ποιότητα, στο 66% των περιο-

χών παρακολούθησης των υπογείων υ-

δάτων, παρέμεινε σταθερή ή βελτιώθηκε.

Συνολικά, τα κράτη μέλη κατάρτισαν πά-

νω από 300 προγράμματα δράσης, τα

οποία συνεχώς βελτιώνονται. Στην Ευ-

ρωπαϊκή Ένωση των 27, το 39,6% του

εδάφους υπόκειται στην εφαρμογή αυ-

τών των προγραμμάτων.

Η στάση των γεωργών σε σχέση με την

προστασία του περιβάλλοντος γίνεται

ολοένα και πιο θετική, με την υιοθέτηση

νέων τεχνικών, όπως η επεξεργασία της

κοπριάς.

Με την αξιοποίηση στοιχείων ποιότητας

των επιφανειακών και υπογείων υδάτων

και σύμφωνα με τα κριτήρια της Οδηγίας

91/676/EEC, καθορίστηκαν με την ΚΥΑ

19652/ 1906/ 1999 (ΦΕΚ 1575/τ. Β’/

05.08.1999) ως ευπρόσβλητες από νιτρο-

ρύπανση γεωργικής προέλευσης ζώνες,

οι περιοχές του Θεσσαλικού Πεδίου, του

Κωπαϊδικού Πεδίου, του Αργολικού Πεδί-

ου και της Λεκάνης του Πηνειού Ηλείας.

Το Σεπτέμβριο του 2001 έγινε επικαιρο-

ποίηση και συμπλήρωση του καταλόγου

των ευπρόσβλητων ζωνών, με την ΚΥΑ

20419/2522/18.09.2001 (ΦΕΚ 1212/τ.

B’/14.09.2001) συμπεριλαμβάνοντας και τις

περιοχές της Λεκάνης του Στρυμόνα, του

Κάμπου Θεσσαλονίκης – Πέλλας - Ημαθί-

ας και της Πεδιάδας Άρτας – Πρέβεζας.

Το Νοέμβριο του 2010 έγινε επικαιροποί-

ηση και συμπλήρωση του καταλόγου των

ευπρόσβλητων ζωνών, με την ΚΥΑ

106253/08.11.2010 (ΦΕΚ 1843/τ. Β’), συμπε-

ριλαμβάνοντας και τη λεκάνη απορροής

του ποταμού Ασωπού Βοιωτίας.

Η γεωργία εξακολουθεί να προκαλεί τα

περισσότερα προβλήματα στην ποιότητα

του νερού, γι’ αυτό χρειάζεται ακόμη να

καταβληθούν μεγάλες προσπάθειες, προ-

κειμένου να αποκατασταθεί η ποιότητα

των νερών στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

61

Η οδηγία για τη νιτρορρύπανση εντάσσε-

ται σε ένα συνολικό πλαίσιο νομοθεσίας

της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προ-

στασία του περιβάλλοντος και συνδέεται

στενά με άλλες πολιτικές της Ευρωπαϊκής

Ένωσης που αφορούν το νερό, τον α-

τμοσφαιρικό αέρα, την αλλαγή του κλί-

ματος και τη γεωργία, ενώ η εφαρμογή

της ωφελεί όλους αυτούς τους τομείς:

Ο περιορισμός των νιτρικών ενώσεων

αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της Οδη-

γίας Πλαίσιο για τα Ύδατα, η οποία θε-

σπίζει μια συνολική, διασυνοριακή προ-

σέγγιση στο ζήτημα της προστασίας των

υδάτων, με άξονα τις περιοχές λεκανών

απορροής ποταμών, με σκοπό την επί-

τευξη καλής κατάστασης των συστημά-

των υδάτων της Ευρώπης το αργότερο

μέχρι το 2015.

Ҩ Η νέα οδηγία για τα υπόγεια ύδα-

τα (2006) επιβεβαιώνει την απαγό-

ρευση υπέρβασης του ορίου των

50 mg/l όσον αφορά τις συγκε-

ντρώσεις νιτρικών ενώσεων. Πολ-

λά κράτη μέλη έχουν θεσπίσει αυ-

στηρότερα όρια, προκειμένου να

επιτύχουν καλή κατάσταση.

Ҩ Ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα

και του εδάφους: Οι κτηνοτροφι-

κές και οι γεωργικές δραστηριότη-

τες προκαλούν, μεταξύ άλλων, εκ-

πομπές αμμωνίας (NH3), οι οποίες

έχουν αντίκτυπο στην υγεία του

ανθρώπου και στο περιβάλλον,

δεδομένου ότι συμβάλλουν στη

διαδικασία οξίνισης του εδάφους,

στον ευτροφισμό των υδάτων και

στη ρύπανση της κατώτερης α-

τμόσφαιρας με όζον από κοινού με

άλλους ρύπους (διοξείδιο του θεί-

ου, οξείδια του αζώτου και πτητι-

κές οργανικές ενώσεις).

Η πλήρης εφαρμογή της οδηγίας για τη

νιτρορρύπανση αναμένεται να συμβάλει

στον περιορισμό των εκπομπών αμμωνί-

ας κατά 14 % το 2020 σε σχέση με τα επί-

πεδα του 2000, δεδομένου ότι τα μέτρα

που περιορίζουν, για παράδειγμα, τις πο-

σότητες διασπειρόμενων λιπασμάτων

επιδρούν θετικά τόσο στις απώλειες νι-

τρικών ενώσεων προς τα ύδατα, όσο και

στις εκπομπές αμμωνίας στην ατμόσφαι-

ρα.

Ҩ Κλιματική αλλαγή: Όλες οι δρα-

στηριότητες που σχετίζονται με

62

την κτηνοτροφία και τη χρήση λι-

πασμάτων προκαλούν την αποδέ-

σμευση υποξειδίου του αζώτου

(N2O) και μεθανίου (CH4), αερίων

θερμοκηπίου με δυναμικότητα πα-

γκόσμιας θέρμανσης 310 και 21

φορές, αντίστοιχα, υψηλότερη απ’

ό,τι το διοξείδιο του άνθρακα

(CO2). Εάν εφαρμοστεί πλήρως, η

οδηγία για τη νιτρορύπανση θα

μπορούσε να περιορίσει, για πα-

ράδειγμα, τις εκπομπές N2O κατά

6% μέχρι το 2020, σε σύγκριση με

τα επίπεδα του 2000 και να συμ-

βάλει στην άμβλυνση της κλιματι-

κής αλλαγής.

Ҩ Η κοινή γεωργική πολιτική υπο-

στηρίζει την Οδηγία για τη νιτρο-

ρύπανση με παροχή άμεσων μέ-

τρων στήριξης και αγροτικής ανά-

πτυξης. Για παράδειγμα, πολλά

κράτη μέλη έχουν συμπεριλάβει

μέτρα διαχείρισης των θρεπτικών

ουσιών, όπως είναι οι ευρύτερες

ζώνες ανάσχεσης γύρω από υδα-

τορέματα, και άλλες περιβαλλοντι-

κές πρωτοβουλίες για τις οποίες οι

γεωργοί μπορούν να αποζημιω-

θούν. Η άμεση στήριξη προϋποθέ-

τει την πολλαπλή συμμόρφωση με

την περιβαλλοντική νομοθεσία της

Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Σύμφωνα με το άρθρο 4 της Οδηγίας

91/676/ΕEC «για την προστασία των υδά-

των από τη νιτρορρύπανση γεωργικής

προέλευσης» θεσπίστηκε με την ΥΑ

85167/820/20.03.2000 ο «Κώδικας Ορθής

Γεωργικής Πρακτικής για την προστασία

των νερών από νιτρορύπανση γεωργικής

προέλευσης» (ΦΕΚ 477/τ. Β’ /06.04.2000).

Σκοπός του Κώδικα, σε ότι αφορά τα λι-

πάσματα και ειδικότερα τα αζωτούχα,

είναι να βοηθήσει τους γεωργούς να ε-

φαρμόσουν πρακτικές φιλικές προς το

περιβάλλον . Ιδιαίτερα ο κώδικας στοχεύ-

ει:

63

Ҩ Στην αποτροπή της ρύπανσης των

υπογείων και επιφανειακών υδά-

των από τη συσσώρευση νιτρικών

λόγω βαθιάς διήθησης ή επιφα-

νειακής απορροής.

Ҩ Στην παροχή οδηγιών για τη σω-

στή διαχείριση των υδάτων (συ-

στήματα άρδευσης, εξοικονόμηση

νερού, κ.λπ.)

Ҩ Στο χειρισμό - διάθεση των κτηνο-

τροφικών αποβλήτων με στόχο

την προστασία του περιβάλλοντος

και της Δημόσιας υγείας.

Στην Οδηγία για τα αστικά λύματα (1991)

καθορίζονται πρότυπα για τη συλλογή

και επεξεργασία των λυμάτων που προ-

έρχονται από νοικοκυριά και από ορι-

σμένους βιομηχανικούς τομείς.

Νέες τεχνολογίες, όπως η επεξεργασία

της κοπριάς, γίνονται ευρύτερα γνωστές

και αντιπροσωπεύουν νέους τρόπους

αντιμετώπισης της ρύπανσης.

Από τις εκθέσεις διαπιστώνεται έντονο

ενδιαφέρον για τις πρωτοβουλίες επε-

ξεργασίας της κοπριάς. Σε περιοχές με

μεγάλη πυκνότητα εκτρεφόμενων ζώων

και υψηλά πλεονάσματα θρεπτικών συ-

στατικών, οι γεωργοί προχωρούν σε επε-

ξεργασία της υγρής κοπριάς που παρά-

γεται στις επιχειρήσεις τους, προκειμένου

να διευκολύνεται η μεταφορά και η δια-

χείρισή της. Οι τεχνικές κυμαίνονται από

τον απλό διαχωρισμό σε στερεά και υ-

γρά, μέχρι την αποξήρανση, τη λιπασμα-

τοποίηση ή την αποτέφρωση στερεών

κλασμάτων και το φιλτράρισμα με βοή-

θεια μεμβράνης ή τη βιολογική επεξεργα-

σία, ώστε να καταστεί δυνατή η επανα-

φορά του καθαρισμένου υγρού μέρους

στα υδατικά συστήματα. Αυτό συνδυάζε-

ται, συχνά, με διεργασίες χώνευσης σε

εγκαταστάσεις βιοαερίου για την παρα-

γωγή ενέργειας.

Ομάδες γεωργών έχουν επενδύσει σε

συνεταιριστικές εγκαταστάσεις, ιδίως στο

Βέλγιο, την Ολλανδία και την Ισπανία. Οι

κτηνοτρόφοι πειραματίζονται, επίσης, με

νέες τεχνικές διατροφής όπως είναι οι

δίαιτες χαμηλής περιεκτικότητας σε άζω-

το και οι προηγμένες πρακτικές διατρο-

φής, που βελτιώνουν την αποδοτικότητα

64

της ζωοτροφής και τον περιορισμό της

απέκκρισης θρεπτικών συστατικών.

Γενικά, η έκθεση για την περίοδο 2004–

2007 χαρακτηρίζει «θετική» την πορεία

προς τον καθαρισμό των υδάτων. Στην

Ευρωπαϊκή Ένωση, η ποιότητα των υδά-

των βελτιώνεται και τα προγράμματα

δράσης βελτιώνονται σε ποιότητα και

αποτελεσματικότητα. Η επιφάνεια του

εδάφους της Ευρωπαϊκής Ένωσης που

υπόκειται στην εφαρμογή προγραμμά-

των δράσης έχει αυξηθεί, ιδίως στην Ευ-

ρωπαϊκή Ένωση των 15, όπου έφθασε

στο 44,6 % της συνολικής επιφάνειας. Ει-

δικότερα από το 2004 και μετά, το Βέλγιο,

η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Ισπανία έ-

χουν αυξήσει το μέγεθος των ευπρό-

σβλητων ζωνών τους. Ωστόσο, σε πολλές

περιφέρειες χρειάζεται περαιτέρω επέ-

κταση. Συνολικά, το 70 % των επιφανεια-

κών υδάτων «κινούνται» προς τη σωστή

κατεύθυνση, όπως εξάλλου το 66% των

υπογείων υδάτων. Οι μειώσεις του αριθ-

μού των εκτρεφόμενων ζώων και της

χρήσης λιπασμάτων έχουν θετικό αντί-

κρισμα, πλην όμως η γεωργία αποτελεί

ακόμη μια μεγάλη πηγή διοχέτευσης α-

ζώτου στα επιφανειακά ύδατα.

Πολλά κράτη μέλη χρειάζεται να ανα-

βαθμίσουν τις προσπάθειές τους όσον

αφορά την παρακολούθηση, τον εντοπι-

σμό σημείων σημαντικής μόλυνσης και

την εφαρμογή αυστηρότερων προγραμ-

μάτων δράσης.

65

Συμπέρασμα

Σήμερα, η οικονομική ανάπτυξη, η αύξη-

ση του πληθυσμού και η υποβάθμιση του

περιβάλλοντος θέτει ως προτεραιότητα

τη βιώσιμη εκμετάλλευση των πόρων.

Όμως, κανένας πόρος δεν είναι πιο θεμε-

λιώδης για την ευημερία μας εκτός από

το νερό.

Η αλλαγή του κλίματος θα έχει άμεσες

επιπτώσεις στην ανθρώπινη κοινωνία,

επηρεάζοντας την ποιότητα και τη δια-

θεσιμότητα του γλυκού νερού, αυξάνο-

ντας τη συχνότητα και τη σοβαρότητα

των ξηρασιών και των πλημμυρών. Επί-

σης αποτελεί σοβαρή απειλή για τη λει-

τουργία των οικονομιών και των οικο-

συστημάτων μας.

Χρηματοδοτούμενες από την Ευρωπαϊκή

Ένωση έρευνες για την ολοκληρωμένη

διαχείριση των πόρων, μας δίνουν τη

δυνατότητα να προβλέψουμε με μεγαλύ-

τερη ακρίβεια τις επιπτώσεις της ανθρώ-

πινης δραστηριότητας και τις αλλαγές

που σχετίζονται με το κλίμα, και να κα-

τευθυνθούμε προς τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Οι τεχνολογίες νερού, που περιλαμβά-

νουν τεχνικές εξοικονόμησης ύδατος,

προσεγγίσεις για την πρόληψη και την

επαναχρησιμοποίηση, διαδικασίες καθα-

ρισμού, εργαλεία, συστήματα παρακο-

λούθησης και ελέγχου, τεχνικές πρόβλε-

ψης πλημμυρών κ.ά., θα μας βοηθήσουν

να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα καλύ-

τερα.

Η αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού, η

αστικοποίηση, η ρύπανση, η υπερεκμε-

τάλλευση και η κλιματική αλλαγή ασκούν

πιέσεις στους υδάτινους πόρους μας, ι-

δίως στις αναπτυσσόμενες χώρες. Γι’ αυ-

τό είναι πιο σημαντικό από ποτέ, να ανα-

γνωριστεί η διασύνδεση των συστημά-

των νερού στον κόσμο.

66

Βιβλιογραφία – Πηγές

Ҩ A Blueprint to Safeguard Europe's Water Resources, European Commission, Brussels,

14.11.2012, SWD(2012) 381 final, Commission Staff Working Document, Executive Sum-

mary of the Impact Assessment, Accompanying the document Communication From the

Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social

Committee and the Committee of the Regions, {COM(2012) 673 final} {SWD(2012) 382 fi-

nal}

Ҩ Bathing water results 2011 – Greece, EEA, European Environment Agency

Ҩ Compliance Costs of the Urban Wastewater Treatment Directive, Final report, September

2010, COWI A/S

Ҩ Effectiveness of urban wastewater treatment policies in selected countries: an EEA pilot

study, EEA Report No 2/2005

Ҩ EU research, Water European Commission, Directorate-General Environment

Ҩ European bathing water quality in 2011, EEA, European Environment Agency Report No

3/2012

Ҩ Freshwater Quality, The European Environment State And Outlook 2010, ΕΕΑ, European

Environment Agency

Ҩ Handbook on good practices for flood mapping in Europe, EXCIIMAP, European exchange

circle on flood mapping, , Prepared by EXCIMAP (a European exchange circle on flood

mapping), Endorsed by Water Directors, 29-30 November 2007

Ҩ Map of National and International River Basin Districts, Version 29 October 2012

Ҩ Mapping the impacts of recent natural disasters and technological accidents in Europe,

EEA, Copenhagen, 2003, European Commission, Directorate-General Environment

Ҩ Mediterranean Wastewater Reuse, Report Produced by the Mediterranean Wastewater

Reuse Working Group (MED WWR WG), November 2007

Ҩ Protection of Water Resources, Directorate D - Water, Marine Environment & Chemicals

ENV.D.1

Ҩ River Basin Management Plans, Member state: Greece, European Commission, Brussels

14.11.2012 (SWD 2012) 379 Final 11/30, Commission staff working document, Accompany-

67

ing the document Report from the Commission to the European Parliament and the

Council on the implementation of the Water framework Directive 2000/60/EC {COM

(2012) 670 final}

Ҩ River Basin Management Plans, Report from the Commission to the European Parliament

and the Council on the Implementation of the Water Framework Directive (2000/60/EC),

(Text with EEA relevance) {SWD(2012) 379 final}, European Commission, Brussels,

14.11.2012, COM(2012) 670 final

Ҩ Roadmap - Fitness Check – Freshwater Policy, Brussels, D(2011)

Ҩ Sixth Commission Summary on the Implementation of the Urban Waste Water Treatment

Directive, European Commission, Brussels, 7.12.2011, Sec(2011) 1561 Final, Commission

Staff Working Paper

Ҩ Water resources across Europe — confronting water scarcity and drought, EEA, European

Environment Agency, Report No 2/2009

Ҩ Water scarcity and droughts in the European Union, European Commission, Environment,

Report from the Commission to the European Parliament and the Council, Third Follow

up Report to the Communication on water scarcity and droughts in the European Union

COM (2007) 414 final, SEC(2011) 338 final

Ҩ Water: Under Pressure, How big is the problem with Water Scarcity & Droughts in the EU?

– Available data and indicators, Peter Kristensen, EEA

Ҩ Would you drink your wastewater?, European Union, 2012

Ҩ Ανακαθορισμός των αρμοδιοτήτων των Υπουργείων και τροποποιήσεις του π.δ.

189/2009, Εφημερίς της Κυβερνήσεως, Τεύχος Πρώτο, Αρ. Φύλλου 56, 15 Απριλίου

2010, Προεδρικό Διάταγμα υπ’ αριθ. 24

Ҩ Διάρκεια κολυμβητικής περιόδου για το έτος 2013, Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέρ-

γειας & Κλιματικής Αλλαγής, Ειδική Γραμματεία Υδάτων, Διεύθυνση Διαχείρισης &

Προστασίας Υδάτινου Περιβάλλοντος, Τμήμα Θαλασσίων Υδάτων & Τεχνολογιών

Περιβάλλοντος, 08.04.2013, αριθ. πρωτ.: 190066

Ҩ Διορθώσεις Σφαλμάτων, Διόρθωση σφάλματος στην υπ’ αριθ. 706/16.07.10 απόφαση

της Εθνικής Επιτροπής Υδάτων που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 1383/τ. Β’/02.09.2010, Ε-

φημερίς της Κυβερνήσεως, Αρ. Φύλλου 1572, 28 Σεπτεμβρίου 2010, Τεύχος Δεύτερο

68

Ҩ Η οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη νιτρορύπανση, Ιανουάριος 2010, European

Commission, DG Environment

Ҩ Καθορισμός των Λεκανών Απορροής Ποταμών της χώρας και ορισμού των αρμό-

διων Περιφερειών για τη διαχείριση και προστασία τους, Εφημερίς Της Κυβερνήσε-

ως, Αρ. Φύλλου 1383, Τεύχος Δεύτερο, 2 Σεπτεμβρίου 2010, Αποφάσεις

Ҩ Κοινή Θέση αριθ. 33/2006 που καθορίστηκε από το Συμβούλιο της 23ης Νοεμβρίου

2006 για την έκδοση της οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου,

για την αξιολόγηση και τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας (2006/C 311 E/02),

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 19.12.2006, C 311E/10

Ҩ Οργάνωση της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέρ-

γειας και Κλιματικής Αλλαγής, Εφημερίς Της Κυβερνήσεως, Τεύχος Δεύτερο, Αρ.

Φύλλου 679, 22 Μαρτίου 2013, Αποφάσεις

Ҩ Προστασία των Υπόγειων Υδάτων στην Ευρώπη, Η Νέα Ευρωπαϊκή Οδηγία Για Τα

Υπόγεια Ύδατα – Ενοποίηση Του Κοινοτικού Ρυθμιστικού Πλαισίου, European

Communities, 2008