ΕΘΝΙΚΟΝ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΝ ΑΘΗΝΩΝ

ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ –ΤΟΜΕΑΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

‘ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΑΣΥΛΟ’

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : Ανδρέας ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : Σπυρίδων ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΣ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : Νικόλαος Α. Κανελλόπουλος

Αρ.Μητρ : 1340200300880

ΑΘΗΝΑ 2009

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή ……………………………………………………………………………………………………………………………………σελ.3

Τμήμα Α : Ιστορική Αναδρομή και Ελληνική Ρύθμιση……………………………………………………………….σελ.5

1.Από την αρχαιότητα έως την αναγέννηση ………………………………………………………………………………σελ.5

2. Ελληνική ρύθμιση……………………………………………………………………………………………………………………σελ.7

TMHMA Β: Πανεπιστημιακό Άσυλο Έννοιες και Προβληματισμοί…………………………….........…….σελ. 19

1.ΟΡΙΣΜΟΣ – ΣΗΜΑΣΙΑ …………………………………………………………………………………………………..………..σελ.19

2.ΕΠΕΜΒΑΣΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΥΝΑΜΗΣ……………………………………………………………………………………..….σελ.22

3.ΕΚΤΑΣΗ – ΧΩΡΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΑ ΠΟΥ ΚΑΛΥΠΤΕΙ ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΑΣΥΛΟ …………….…..….σελ.25

4.ΤΟ ΑΡΜΟΔΙΟ ΟΡΓΑΝΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΣΗ ΤΟΥ ΑΣΥΛΟΥ…………………………………………………………..……σελ.26

5.ΑΡΣΗ ΤΟΥ ΑΣΥΛΟΥ……………………………………………………………………………………………………………..…..σελ.28

6. «ΑΣΥΛΟ» ΚΑΙ ΑΡΘΡΟ 334 ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 3 ΤΟΥ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΚΩΔΙΚΑ……………………………………….σελ.30

7.ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΣΥΛΟ………………………….……....σελ.31

ΤΜΗΜΑ Γ : ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ………………………………………………………………………….……σελ.37

1.Κυριότερα Προβλήματα………………………………………………………………………………………….……..………σελ.37

2.Διάφορες Προτάσεις αντιμετώπισης των ανωτέρω προβλημάτων………………….……….…..………σελ.38

Επίλογος…………………………………………………………………………………………………………………..……..………..σελ.41

Περίληψη………………………………………………………………………………………………………………………….……….σελ.43

Λήμματα………………………………………………………………………………………………………………………….…………σελ.44

Νομολογία ………………………………………………………………………………………………………………………………..σελ.45

Βιβλιογραφία…………………………………………………………………………………………………………………………….σελ.46

3

Εισαγωγή

Η αναγνώριση ενός γενικού δικαιώματος ασύλου έχει ιστορική και μάλιστα οικουμενική

προέλευση , αφού πάντα «κάποιοι» κυνηγούσαν «κάποιους» κι αυτοί οι τελευταίοι

έψαχναν ένα καταφύγιο για να προστατευτούν.

To άσυλο (συνήθως ιεροί χώροι) αποτελούσε αφενός τόπο καταφυγής των πολιτικών

αντιπάλων του καθεστώτος και αφετέρου τόπο προσωρινής προστασίας των εγκληματιών.

Και στις δυο περιπτώσεις οι επικαλούμενοι το άσυλο στην ουσία αναγνώριζαν μια ανώτερη

θεϊκή δύναμη η οποία κατίσχυε της κρατικής εξουσίας και ταυτόχρονα γνώριζαν ότι το μόνο

που μπορούσαν να διεκδικήσουν ήταν «καλύτερους όρους διαπραγμάτευσης» με τους

διώκτες τους.

Το άσυλο επέτρεπε και στον δράστη αλλά και στην κοινωνία να «διευθετήσουν» με ηρεμία-

και όχι εν βρασμώ ή μέσα σε πάθη – τη διαφορά που είχε ανακύψει. Επρόκειτο για έναν

χώρο που έδινε χρόνο για διαβουλεύσεις στον καλυπτόμενο από «ασυλία» δράστη.

Δεν ήταν το άσυλο τόπος διάπραξης και σχεδιασμού νέων εγκλημάτων. Το άσυλο

«προστάτευε τον «εγκληματία» και δεν κατοχύρωνε το «έγκλημα»1.

Πολλά λέγονται στην χώρα μας για τους ιστορικούς και πολιτικούς λόγους που επέβαλαν

την νομική του αναγνώριση και προστασία , αλλά κανείς δεν λέει ότι το συγκεκριμένο

άσυλο κατοχυρώνεται για να προστατεύει τις συγκεκριμένες λειτουργιές ( ακαδημαϊκή

ελευθερία . διακίνηση ιδεών) , τα συγκεκριμένα πρόσωπα ( μέλη της πανεπιστημιακής

κοινότητας) και τους συγκεκριμένους χώρους. Κανείς δεν λέει ότι το άσυλο στην

1 Bλ. Καθημερινή , Γ. Πανούσης , Το πανεπιστημιακό άσυλο , 23/2/90

4

αρχαιότητα δεν καθαγιάζει τον διωκόμενο με τον ίδιο τρόπο που η «δημόσια δύναμη» δεν

καθαγιάζει τον δράστη.

Στη παρούσα εργασία θα ακολουθήσει μια λεπτομερής ανάλυση του άρθρου 3 του Ν

3549/2007 και θα παρατεθούν τα σχετικά προβλήματα και αδυναμίες που παρουσιάζει ο

θεσμός όπως και κάποιες ‘προτεινόμενες’ λύσεις.

5

Τμήμα Α : Ιστορική αναδρομή και Ελληνική ρύθμιση

1.Από την αρχαιότητα έως την αναγέννηση

Το πολιτικό άσυλο υφίσταται από αρχαιοτάτων χρόνων. Όχι με την έννοια των νόμων που

που ισχύουν σήμερα για τούς πρόσφυγες στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης και της

μαζικής μετανάστευσης. Ναοί και ιερά παρείχαν προστασία σε αρκετά άτομα τα οποία δεν

ήταν απαραιτήτως πολιτικά διωκόμενα αλλά και καταδιωκόμενα από την “λαϊκή

κατακραυγή” , όπως επίσης και κακοποιοί , δολοφόνοι κτλ. Από μια τέτοια ιστορική

περίπτωση προέκυψε η έκφραση “Κυλώνειο[ν] άγος” όταν κάποιοι σκότωσαν μέσα και

πλάι στην Ακρόπολη, σε ένα ιερό, της προστάτιδας των Αθηνών Πολιάδος Αθηνάς

υποστηρικτές ενός "ευγενή"(όπως λέγονταν τότε) Αθηναίου, του Κύλωνα, που ήθελε να

πάρει την εξουσία με επανάσταση2. Εξάλλου και ετυμολογικά άσυλο σημαίνει τόπο ιερό και

απαραβίαστο3.

Θεωρείται ότι η έννοια του ασύλου αποκτά μια πιο επίσημη μορφή με την επικράτηση του

Χριστιανισμού , η οποία επηρέασε και τα νομικά κείμενα και αυτά του Μ. Κωνσταντίνου,

αλλά και του Μ. Θεοδοσίου (Θεοδωσιανός Κώδικας) και του Ιουστινιανού(το "Corpus Juris

Civilis" ή ο Ιουστινιάνειος Κώδικας). Από την ανάληψη της εξουσίας εκ του Μ.Κωνσταντίνου

και έπειτα, έχουμε μία οπωσδήποτε προοδευτική έως ριζοσπαστική, με σημερινούς

πολιτικούς όρους, κοινωνικά χριστιανική επιρροή στην νομολογία και στο συγκεντρωτικό

2 Το περιστατικό αναφέρει ο ίδιος ο Θουκυδίδης στις "Ιστορίες".

3 Βλ. Lidell-Scot-Kωνσταντινίδη , Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης , 1904 , Δ. Δημητράκου , Μέγα Λεξικόν

της Ελληνικής Γλώσσης , Γ. Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας Β’ έκδοση 2005 , Τεγόπουλος

Φυτράκης Μείζον Ελληνικό Λεξικό

6

ρωμαϊκό διοικητικό πρότυπο. Με τον εκχριστιανισμό της αυτοκρατορίας οφείλουμε να

κατανοήσουμε και την θέσπιση του εκκλησιαστικού Άσυλου, η οποία έγινε μετά την μαζική

παρέμβαση μέρους της Διοίκησης της Εκκλησίας, κάποιων επισκόπων, οι οποίο γενικώς

παρενέβαιναν υπέρ των κατηγορουμένων και των θανατοποινιτών. Η αλήθεια είναι, ότι

ορισμένοι της πολιτικής εξουσίας, όπως ο ύπατος και πατρίκιος Ευτρόπιος, που ήταν

Αυλικός με αξίωμα ανώτατο στην κρατική διοίκηση θέλησαν να καταργήσουν(νομικά το

έπραξαν) το εκκλησιαστικό άσυλο. Στο σημείο αυτό υπήρχε μία έντονη αντιδικία με τον

Άγιο Ι. Χρυσόστομο, ο οποίος επιθυμούσε να υπάρχει Άσυλο για λόγους φιλανθρωπικούς.

Τελικώς, επειδή ο Ευτρόπιος ήταν ένας πολύ φαύλος άρχοντας που δήμευε περιουσίες,

πωλούσε δημόσιες θέσεις κ.λπ., προκάλεσε εκτός από την οξύτατη κριτική του

Χρυσόστομου, την μάνητα, την οργή σημαντικού μέρους του Λαού και έτσι, σε μία ειρωνεία

της Ιστορίας, αναγκάστηκε να καταφύγει σε Ναό και να ζητήσει άσυλο από τον ίδιο τον

Χρυσόστομο, ενώ από έξω λαϊκά πλήθη με τα δόρατά τους απειλούσαν να τον θανατώσουν.

Αυτός του το παρέσχε προθύμως και υπεράσπισε τον τότε εκπεσόντα του αξιώματός του

ικέτη Ευτρόπιο σθεναρά, γράφοντας ειδικούς λόγους για αυτό, τους «εις Ευτρόπιον».

Διαβάζοντας κανείς αυτούς τους λόγους, ανακαλύπτει, ότι η αναφορά στο Άσυλο είναι

οπωσδήποτε και ασαφώς, ευρύτερα φιλάνθρωπη, δεν έχει να κάνει μόνο με το ιερό του

Ναού. Πρέπει να τονίσουμε ,ότι το σχετικό με το πανεπιστήμιο Άσυλο βρίσκουμε ήδη από

την εποχή του Βεσπασιανού της Παλαιάς Ρώμης και μετά του Μ.Κωνσταντίνου.

Καθώς οδεύουμε προς την σύγχρονη και νεότερη εποχή καλό είναι να επισημάνουμε την

ύπαρξη πανεπιστημιακού Ασύλου στο πρώτο πανεπιστήμιο του Δυτικού Κόσμου, που είναι

το πανεπιστήμιο της Bologna, το οποίο ιδρύθηκε το 1088 στην Ιταλία. Αυτό το άσυλο

θεσμοθετήθηκε με ένα νομικό κείμενο το οποίο ονομάζεται Authentica Habita(ή Constitutio

Habita) και το οποίο έγινε νόμος το 1158, όπως ανακαλύπτουμε, από τον Φρειδερίκο - τον

7

πρώτο- Μπαρμπαρόσα . Σκοπός του νομικού κειμένου ήταν να ανακηρυχθεί το

πανεπιστήμιο χώρος των θεραπόντων, δηλαδή των υπηρετών, της Επιστήμης, δίχως καμία

άλλη εξωτερική εξουσία , να μπορεί να παρέμβει και να άρει αυτήν την ανεξαρτησία.

Εξουσία κοσμική τότε ασκούσε όχι μόνον το Κράτος, αλλά και ο Παπισμός, οι παπικές ή,

κατ'άλλους, ρωμαιοκαθολικές δομές4. Το άσυλο αυτό συνέχισε να υπάρχει και τους

επόμενους αιώνες, τουλάχιστον μέχρι το 1300 στα σημαντικότερα Δυτικά πανεπιστήμια,

όπως αυτό της Οξφόρδης, της Μπολόνια, του Cambridge και της Σορβόννης κ.α. Αξίζει να

σημειώσουμε και το ακόλουθο. Ότι το άσυλο αυτό υπήρξε μετεξέλιξη του εκκλησιαστικού

Ασύλου των Ναών των Παπικών Χριστιανών, που δεν υπαγόταν πλέον στην κρατική

εξουσία, όπως ακριβώς και οι τήβεννοι των πανεπιστημιακών ήταν μετεξέλιξη των ράσων.

2. Ελληνική ρύθμιση

Για την κατοχύρωση της ακαδημαϊκής ελευθερίας αναγνωρίστηκε το πανεπιστημιακό

άσυλο με τον νόμο 1268/1982 άρθρο 2 παράγραφοι 4-8 και τώρα πλέον με τον νόμο

3549/2007 άρθρο 3. Το πανεπιστημιακό άσυλο δεν μνημονεύεται ρητά στο σύνταγμα παρά

ταύτα η κατοχύρωση του πρέπει να θεωρηθεί ότι αποτελεί απόρροια της πλήρης

αυτοδιοίκησης των Α.Ε.Ι. και , σε τελική ανάλυση , της ίδιας της ακαδημαϊκής ελευθερίας.

Επομένως εδώ θα γίνει μια αναδρομή για να διαπιστώσουμε τι ίσχυε στα προηγούμενα

Συντάγματα σχετικά με την ακαδημαϊκή ελευθερία και τι ισχύει σήμερα.

4 Καθόλη την διάρκεια του μεσαίωνα τα πανεπιστήμια βρίσκονταν υπό τον έλεγχο της εκκλησιάς και του

ηγεμόνα και των οποίων η διδασκαλία ήταν δέσμια της πολιτικής και εκκλησιαστικής εξουσίας.

8

Μείζονος σημασίας είναι η απόφαση του ΣτΕ η υπ’αριθ355/1943 ( Δίκη των τόνων) το οποίο

αποδέχτηκε την αρχή της ελευθερίας της ακαδημαϊκής ελευθερίας υπό το κράτος του τότε

ισχύοντος Σ 1911 με περιορισμούς διότι δεν υπήρχε η κατάλληλη συνταγματική διάταξη να

παράσχει στέγη ευπρόσωπη5 στην ελευθερία της ακαδημαϊκής ελευθερίας(βλ. άρθ. 14 Σ

1911)6.

Άρα για πρώτη φορά έχουμε κατοχύρωση της ακαδημαϊκής ελευθερίας στο Σ 1927 στο Γ

κεφαλαίο του με τον τίτλο ‘Δημόσιον Δίκαιον των Ελλήνων’ . Το άρθρο 21 Σ 1927 ορίζει τα

έξης : [ Η τέχνη και η επιστήμη και η διδασκαλία αυτών είναι ελεύθεραι , διατελούν δε υπό

την προστασίαν του κράτους , το οποίο συμμετέχει εις την επιμέλεια και εξάπλωσιν αυτών ]

. Επειδή όμως δεν έκανε ρητή μνεία στην αυτοδιοίκηση των Α.Ε.Ι. είχε ως αποτέλεσμα το

ΣτΕ να κάνει λόγο για μια ατελή και ατυχή αυτοδιοίκηση απορρέουσα από τη διάταξη για

την ακαδημαϊκή ελευθερία , μιας και η αυτοδιοίκηση7 θεωρήθηκε ως αναγκαία θεσμική

εγγύηση για την υλοποίηση της8 .

Το Σύνταγμα της 1 Ιανουαρίου 1952 είναι εκείνο του 1911 που αναθεωρήθηκε από την ΄Δ

Αναθεωρητική Βουλή των Ελλήνων που προήλθε από τις εκλογές της 31 του Μάρτη 1946.

Στο Σ 1952 παρατηρούμε ότι υπάρχουν διατάξεις που είτε πάρθηκαν από το Σ 1927 είτε

είναι εντελώς καινούργιες . Το άρθ. 16 του Σ 1952 ορίζει :

[ Η παιδεία τελεί υπό την ανώτατη εποπτεία του κράτους και ενεργείται δαπάνη αυτού ή

των οργανισμών της τοπικής αυτοδιοικήσεως.

5 Βλ Επιθεώρηση δημόσιου δικαίου και διοικητικού δικαίου , 1975 , Η ελευθερία της τέχνης , της

επιστημονικής έρευνας και της διδασκαλίας κατά του σχέδιο του νέου συντάγματος , Δημήτριος Ι. Κόρσος. 6 Βλ. ΣΕ 355/1943 ,’H αντιδικία των τόνων’ , 1944 . σελ 12 έπ.

7 Ενδεικτικά βλ. την υπ’ αρ. 252/1977 απόφαση του Σ.τ.Ε με την οποία ακυρώνει ως ανίσχυρο Π.Δ εκδοθέν

βάσει του άρθρου 64 του ν.5343/1932, με το οποίο επιτρέπεται διορισμός τακτικού καθηγητή χωρίς εκλογή

κατά την κανονική διαδικασία αλλά μετά την ισχύ του Συντάγματος του 1952. 8 Βλ. αντί άλλων Μ. Στασινοπούλου, Η ελευθερία γνώμης των καθηγητών των ανώτατων σχολών σε

επιστημονική επετηρίδα Παντείου, τόμος 3ος , Αθήναι 1957 σελ. 141-162 και 154

9

Εις πάντα τα σχολεία μέσης και στοιχειώδους εκπαιδεύσεως η διδασκαλεία αποσκοπεί την

ηθική και πνευματική αγωγή και την ανάπτυξη της εθνικής συνειδήσεως των νέων επί τη

βάσει των ιδεολογικών κατευθύνσεων του Ελληνοχριστιανικού πολιτισμού. Η στοιχειώδης

εκπαίδευση είναι για όλους υποχρεωτική , παρέχεται δε δωρεάν από το κράτος. Ο νόμος

ορίζει τα έτη της υποχρεωτικής φοιτήσεως τα οποία δεν δύναται να είναι λιγότερα των έξη.

Τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα αυτοδιοικούνται υπό την εποπτεία του κράτους ,οι

δε καθηγητές τούτων είναι δημόσιοι υπάλληλοι.

Επιτρέπεται , κατόπιν αδείας της αρχής , σε ιδιώτες μη στερημένους των πολιτικών

δικαιωμάτων και σε νομικά πρόσωπα η ίδρυση εκπαιδευτήριων λειτουργούντων κατά το

Σύνταγμα και τους νόμους ] .

Διαπιστώνουμε ότι καινούργια είναι η διάταξη αυτή που αφορά στην αυτοδιοίκηση των

ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων καθώς και τον καθορισμό των καθηγητών ως

δημοσίων λειτουργών. Οι διατάξεις, όμως, αυτές για τα Α.Ε.Ι σχετικοποιούνται από το

άρθρο 100 του ίδιου συντάγματος που κάνει λόγο για πίστη και απόλυτη αφοσίωση στην

πατρίδα9. Οι καθηγητές είναι δημόσιοι υπάλληλοι και ως εκ τούτου είναι αντίθετη με την

ιδιότητα τους η οποιαδήποτε πολιτική ή άλλη δραστηριότητα. Η ακαδημαϊκή ελευθερία,

από την άλλη, προστατεύεται εμμέσως από τις διατάξεις για την ελευθερία έκφρασης των

στοχασμών του άρθρου 14 χωρίς να γίνεται ξεχωριστή μνεία, μιας και δε συμπεριελήφθη η

αντίστοιχη διάταξη του συντάγματος του 1927.

Την περίοδο της δικτατορίας μια από τις πρωτοβουλίες10

του νέου καθεστώτος ήταν να

εκδοθεί η πέμπτη συντακτική πράξη ( Ε΄ της 9/14-6-1967) με σκοπό την {εξυγίανση} αλλά

9 Βλ. Κ. Στεριάδου , Η εξέλιξη των συνταγματικών ρυθμίσεων για θέματα ανώτατης εκπαίδευσης στην Ελλάδα

από το 1821 έως σήμερα,σελ.124-125 10

Μαντζούφας Π , Η Ακαδημαϊκή Ελευθερία , σελ. 146

10

και την αποκατάσταση της ευρυθμίας στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Το Σ

1968/1973 μεταξύ άλλων αναφέρει : [Τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα είναι

αυτοδιοικούμενα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, λειτουργούν υπό την εποπτεία του

κράτους και ενισχύονται οικονομικώς υπ’ αυτού. Οι καθηγητές των είναι δημόσιοι

υπάλληλοι. Αι αρχαί που εκλέγονται παρά των τακτικών καθηγητών αυτών. Την κρατικήν

εποπτείαν επί των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων ασκεί ο υπουργός Εθνικής Παιδείας

και Θρησκευμάτων διά Κυβερνητικού Επιτρόπου ως νόμος ορίζει.]

Ένα σημείο λοιπόν που πάρθηκε από το Σ 1952 είναι η διατήρηση της αυτοδιοίκησης των

Α.Ε.Ι. υπό την εποπτεία του κράτους. Αλλά το Σύνταγμα αυτό , που είχε σκοπό την

εγκαθίδρυση ανελεύθερης μορφής διακυβέρνηση δεν ήταν δυνατό παρά να παραλάβει

διατάξεις προς αυτό το σκοπό. Για να έχει η εκτελεστική εξουσία τον απόλυτο έλεγχο και

στην παιδεία περιέλαβε στο σχετικό για αυτήν άρθρο διάταξη κατά την οποία ο

προσδιορισμός των γενικών γραμμών της παιδείας γίνεται όπως ορίζει ο νόμος αλλά

ύστερα από γνώμη ενός συμβουλίου , που ονομάζεται συμβούλιο παιδείας και που όπως

εύκολα γίνεται αντιληπτό θα ορίζονταν από τους κατέχοντες την εκτελεστική εξουσία.

Ακόμη η ύπαρξη κυβερνητικού εκπροσώπου στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα σαν

εκπροσώπου του Υπουργού Παιδείας , καθιερώνοντας την εποπτεία αυτού και ο όρος ότι

αυτοί που διδάσκουν πρέπει να έχουν τα ηθικά και υλικά προσόντα που απαιτούνται για

τους δημοσίους υπάλληλους , δηλαδή την απόλυτη νομιμοφροσύνη προς το καθεστώς ,

είναι επιπλέον στοιχειό της αυταρχικότητας της εξουσίας και της θέλησης της να υποτάξει

την παιδεία στις επιδιώξεις της. Είναι προφανές λοιπόν ότι αναιρείται η έννοια της

αυτοδιοίκησης των Α.Ε.Ι, καθώς πρακτικά ο έλεγχος δεν είναι μόνο νομιμότητας αλλά και

11

σκοπιμότητας11

όπως για παράδειγμα οι περιπτώσεις των προγραμμάτων διδακτέας ύλης,

εξετάσεων κ.ά..

Η πιο κραυγαλέα περίπτωση περιστολής και καταπάτησης του πανεπιστημιακού ασύλου

στην σύγχρονη Ελληνική ιστορία σημειώθηκε εκείνη την χρονική περίοδο της επταετίας.

Πριν την είσοδο των τανκς στο πολυτεχνείο στις 15 Φεβρουαρίου λόγω επεισοδίων η

αστυνομία παραβιάζει το άσυλο και ξεκινά συλλήψεις όπου 11 φοιτητές παραπέμφθηκαν

σε δίκη ενώ σε 37 διακόπτεται η αναβολή τους και καλούνται στο στρατό. Η σύγκλητος του

πολυτεχνείου διαμαρτυρόμενη για την παραβίαση του ασύλου παραιτείται. Ακλουθεί η

κατάληψη της νομικής όπου η αστυνομία δεν τολμά να επέμβει ενώ στις 17 Νοέμβρη

αιφνίδια ένα τανκ κατεδαφίζει την πύλη του πολυτεχνείου. Πρόκειται για μια από τις πιο

μαύρες σελίδες της Ελληνικής ιστορίας καθώς η εισβολή οδήγησε σε φαλκίδευση της

δημοκρατίας και όλων των αρχών που στήριζαν το εκπαιδευτικό σύστημα12

.

Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, οι αρχές διοικήσεως των Πανεπιστημίων και οι αρχές

εκπαιδεύσεως διαβρώθηκαν και παραμορφώθηκαν. Έτσι, γίνονται προσπάθειες για την

αποκατάσταση της νομιμότητας στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Αυτό μαρτυρούν και

οι συντακτικές πράξεις που εκδίδονται για την ομαλοποίηση της κατάστασης κατά το 1974

υπό την κυβέρνηση της Εθνικής Ενότητας13

. Την 23η

Δεκεμβρίου το 1974, η κυβέρνηση Κ.

Καραμανλή συντάσσει σχέδιο Συντάγματος το οποίο ψηφίστηκε την 7η

Ιουνίου του 1975.

Μια σύγκριση των διατάξεων του Σ 1975 για την παιδεία τόσο με το κυβερνητικό σχέδιο

Συντάγματος , όσο και με τα προηγούμενα ελληνικά Συντάγματα και κυρίως αυτό του 1952

11

Δ.Κ. Ψαρρού, Η αναθεώρηση του συντάγματος. Πολιτική ανάλυση και νομική ερμηνεία εν συγκρίσει προς το

προϊσχύων σύνταγμα, Αθήναι 1969 σ.236

12 Βλ. Χρονικό του 2

ου

αιώνα, Εκδόσεις Δομική σελ. 1107, 1118. 13

Κ. Στεριάδου, Η εξέλιξη των συνταγματικών ρυθμίσεων για θέματα ανώτατης εκπαίδευσης στην Ελλάδα από

το 1821 έως σήμερα σελ.154

12

δείχνει ότι οι διατάξεις είναι ουσιωδώς τροποποιημένες. Οι αλλαγές που επήλθαν

αποτελούν κυρίως έργο της Β Υποεπιτροπής της Βουλής για την αναθεώρηση του

Συντάγματος. Ειδικότερα : H πρώτη παράγ. του άρθρου 16 αποδίδει τη διάταξη του άρθρου

21 του Συντάγματος του 1927 για την ακαδημαϊκή ελευθερία και την ελευθερία της τέχνης

και της επιστήμης , προσθέτοντας σε αυτά και την έρευνα. Η ανάπτυξη και προαγωγή τους

αποτελούν υποχρέωση του κράτους. Με το καθεστώς του Συντάγματος του 1952 η

ελευθερία θεωρείτο ότι προστατεύονταν από τις διατάξεις για την ελευθερία έκφρασης των

στοχασμών του άρθρου 14 του Συντάγματος14

.

Κατά τις συζητήσεις στην Ε Αναθεωρητική Βουλή ( υποεπιτροπές και ολομέλεια ) η

ακαδημαϊκή ελευθερία συνδέθηκε με την ανάγκη συνταγματικής κατοχύρωσης του

ακαδημαϊκού ασύλου.

Την άποψη αυτή υποστήριξαν οι αγορητές της μειοψηφίας . Μεταξύ αυτών η εμπνευσμένη

και πάλλουσα από πνεύμα Ελευθερίας αγόρευση του Ε. Παπανούτσου , ο οποίος μεταξύ

άλλων υποστήριξε :{ {Η τέχνη και η επιστήμη , η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθεραι η

δε προώθησις και ανάπτυξις αυτών αποτελούν υποχρέωσιν του Κράτους . Δεν υπάρχει εδώ

κάποια ασυμφωνία . Μετά την τέλειαν όμως προστασία μας είναι να γίνει μια μικρή

προσθήκη , η εξής : {Η ακαδημαϊκή ελευθερία και το άσυλον είναι απαραβίασται}. Όταν

λέγωμεν ακαδημαϊκή ελευθερία και ακαδημαικόν άσυλον θα εννούμεν συγκεκριμένα ότι

είναι απαραβίαστα διότι ακριβώς ο πνευματικός χώρος είναι τέμενος της Ανώτατης

Εκπαιδεύσεώς μας } }15

. Την ανάγκη άλλωστε συνταγματικής κατοχύρωσης του ασύλου

14

Βλ. σχετικά Μ. Στασινόπουλου , Ελευθερία της γνώμης των καθηγητών των ανωτάτων σχολών (ακαδημαϊκή

ελευθερία) σ.141 επ. 15

Βλ. Ε. Παπανούτσου ,Πρακτικά των Συνεδριάσεων της Βουλής , σελ 493

13

υποστήριξαν ο γενικός εισηγητής της μειοψηφίας καθηγητής Δ. Τσάτσος , ο καθηγητής

Γ.Α.Μαγκάκης , ο αρχηγός της αντιπολίτευσης Α. Παπανδρέου και πολλοί άλλοι16

.

Ως προς το θέμα του πανεπιστημιακού ασύλου διατυπώθηκαν και τα ακόλουθα :

{ Το θέμα ακούγεται παράδοξα και είναι γεμάτο από μια μυθολογία. Λένε , ότι έρχεται από

τον μεσαίωνα. Δεν είναι όμως τόσον μυθολογική έννοια. Είναι θετικό δίκαιο και πολύ

συγκεκριμένο. Βεβαίως έρχεται από τον μεσαίωνα , όπως όμως τότε , τα Πανεπιστήμια ήταν

εκείνα που οδήγησαν στην αναγέννηση. Δεν είναι δε οι μεσαιωνικοί θεσμοί πάντοτε μέσα

στο σκοτάδι. Και ήταν και τότε το τρίπτυχο . Η αυτοδιοίκηση πρώτον , η Ακαδημαϊκή

Ελευθερία , η ελευθερία σκέψης δηλαδή , δεύτερον και το άσυλο τρίτον. Αυτό το τρίπτυχο

ήταν που έκανε τα Πανεπιστήμια κάστρα πολιτισμού μέσα στον μεσαίωνα. Το άσυλο ,

σήμερα , έχει εγκαταλείψει να σημαίνει τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο από το ότι

οι αστυνομικές αρχές ημπορούν να μπουν στα εκπαιδευτικά ιδρύματα μόνον αν τελεσθεί

αξιόποινος πράξη , όπως άλλωστε γίνεται και δια κάθε έκταση της επικράτειας. Δι’αλλους

όμως λόγους , όπως και δια λόγους επιβολής της τάξης , ημπορούν να μπουν μόνο αν τις

καλέσουν οι Πανεπιστημιακές αρχές . Δηλαδή καταλήγει εις το εξής συγκεκριμένο : Δια την

τήρηση της τάξης εντός των χώρων των ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων υπεύθυνες

είναι οι Πανεπιστημιακές αρχές , οι οποίες όταν το κρίνουν σκόπιμο δύναται να ζητήσουν

τη συνδρομή και άλλων αρχών. Αυτό είναι και τίποτα περισσότερο. Αυτό , όμως, το απλό

πράγμα βάσει της πικρότατης και φοβεράς πείρας του παρελθόντος , είναι πολύτιμων δια

την ολοκλήρωση του θεσμού του πανεπιστημίου , ως ελεύθερου θεσμού που είναι

απαραίτητος για ένα δημοκρατικό πολίτευμα. Έχουμε προβλέψει στο Σύνταγμα την

αυτοδιοίκηση και την ανεξαρτησία των ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων . Έχουμε την

16

Βλ. σχετικά Πρακτικά της Ολομέλειας σελ. 495 , 509 , 524 ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΑ Υποεπιτροπών σελ. 442 κ.ά.

14

Ακαδημαϊκή Ελευθερία , ας δώσουμε και το άσυλο. Με αυτή την συγκεκριμένη έννοια την

στενή. Ας γίνει μια ερμηνευτική δήλωση , υπό ποια έννοια εννοείται το άσυλο. Ότι

εννοείται υπό την έννοια , ότι όταν τελείται αξιόποινος πράξη , ημπορούν τα όργανα της

τάξεως να μπαίνουν ελεύθερα , όχι όμως και όταν πρόκειται για την τήρηση της τάξης17

} .

Τελικά το θέμα του ασύλου αφέθηκε να ρυθμιστεί με νόμο. Το ζήτημα , λοιπόν του

πανεπιστημιακού ασύλου ρυθμίζει ο ΝΟΜΟΣ-ΠΛΑΙΣΙΟ 1268/82 -Άρθρο 2 { Για τη δοµή και

λειτουργία των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυµάτων } :

1. Η ακαδημαϊκή ελευθερία στη διδασκαλία και την έρευνα καθώς και η ελεύθερη

διακίνηση των ιδεών κατοχυρώνεται στα Α.Ε.Ι.

2. Δεν επιτρέπεται η επιβολή ορισμένων μόνον επιστημονικών απόψεων και ιδεών και η

διεξαγωγή απόρρητης έρευνας.

3.(α) Ολοι οι εργαζόμενοι στα Α.Ε.Ι. όπως και οι φοιτητές είναι ελεύθεροι να εκφράζονται

συλλογικά μέσα από τα συνδικαλιστικά τους όργανα που διευκολύνονται στη λειτουργία

τους από τις Πανεπιστημιακές αρχές. "(β) Η ανάδειξη των εκπροσώπων των φοιτητών στα

πανεπιστημιακά όργανα γίνεται για ετήσια θητεία από το φοιτητικό σύλλογο για ετήσια

θητεία από το φοιτητικό σύλλογο κάθε τμήματος, ο οποίος λειτουργεί κατά τη δημοσίευση

του νόμου αυτού (Νόμ.1268/1982) είτε ως νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου είτε μέχρι

την έγκριση του καταστατικού ως ένωση προσώπων. Μέλη του φοιτητικού συλλόγου

μπορούν να είναι όλοι οι φοιτητές του τμήματος, εκτός από εκείνους που έχουν νομίμως

διαγραφεί. Η εκλογή των τακτικών και αναπληρωματικών μελών του διοικητικού

συμβουλίου του συλλόγου από τους φοιτητές του τμήματος και με βάση τον αριθμό των

ψήφων που συγκέντρωσε σε κάθε ψηφοδέλτιο, ο καθορισμός από το Δ.Σ. των τακτικών και

17

Αγορητής Γ. Α. Μαγκάκης , Πρακτικά Ολομέλειας , σελ. 509

15

αναπληρωματικών εκπροσώπων των φοιτητών στη γενική συνέλευση του τμήματος και στο

εκλεκτορικό σώμα που αναδεικνύει τον πρόεδρο τμήματος, τον κοσμήτορα και τις

πρυτανικές αρχές, καθώς και στα άλλα πανεπιστημιακά όργανα διενεργείται με το σύστημα

της απλής αναλογικής. Οι εκπρόσωποι των φοιτητών ορίζονται από το Δ.Σ. του συλλόγου,

ακόμη και αν αυτό δεν έχει συγκροτηθεί σε σώμα".

4. Γιά την κατοχύρωση της ακαδημαϊκής ελευθερίας, της ελεύθερης επιστημονικής

αναζήτησης και της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών, αναγνωρίζεται το Πανεπιστημιακό

Ασυλο.

5. Το Πανεπιστημιακό Ασυλο καλύπτει όλους τους χώρους των Α.Ε.Ι. και συνίστανται στην

απαγόρευση επέμβασης της δημοσίας δύναμης στους χώρους αυτούς χωρίς την πρόσκληση

ή άδεια του αρμοδίου οργάνου του Α.Ε.Ι., όπως αναφέρεται στη συνέχεια.

6. (α) Το όργανο αυτό είναι τριμελές και αποτελείται από τον Πρύτανη ή το νόμιμο

αναπληρωτή του και ανά ένα εκπρόσωποτου Διδακτικού - Ερευνητικού Προσωπικού

(Δ.Ε.Π.) και των φοιτητών. (β) Οεκπρόσωπος του Δ.Ε.Π., μαζί με έναν αναπληρωτή είναι

μέλη της Συγκλήτου και εκλέγονται από το σύνολο των συγκλητικών μελών του Δ.Ε.Π. Ο

εκπρόσωπος των φοιτητών μαζί με τον αναπληρωτή του είναι μέλη της Συγκλήτου και

εκλέγονται από το σύνολο των φοιτητών συγκλητικών. (γ) Το όργανο αυτό αποφασίζει μόνο

με ομοφωνία όλων των μελών του. Σε περίπτωση διαφωνίας συγκαλείται έκτακτα η

Σύγκλητος του Α.Ε.Ι. την ίδια μέρα προκειμένου να αποφασίσει σχετικά. Η τελική απόφαση

παίρνεται με πλειοψηφία των 2/3 του συνόλου των παρόντων. 7. Επέμβαση δημόσιας

δύναμης χωρίς την άδεια του αρμόδιου οργάνου του Α.Ε.Ι., επιτρέπεται μόνον εφ' όσον

διαπράττονται αυτόφωρα κακουργήματα ή αυτόφωρα εκγλήματα κατά της ζωής. 8. Οι

16

παραβάτες των διατάξεων της παρ. 5 γιά το Πανεπιστημιακό Ασυλο τιμωρούνται με

φυλάκιση τουλάχιστον 6 μηνών μετά από έγκληση του οργάνου της παρ. 6 ή της Συγκλήτου.

To άρθρο 2 του ΝΟΜΟΥ 1268/82 καταργείται όπως ρητά αναφέρει ο νέος ΝΟΜΟΣ-

ΠΛΑΙΣΙΟ 3549/07 – ΑΡΘΡΟ 318

για τη δομή και λειτουργία των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών

Ιδρυμάτων ο οποίος ορίζει τα εξής :

Ακαδημαϊκές ελευθερίες και ακαδημαϊκό άσυλο

1. Στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα κατοχυρώνεται η ακαδημαϊκή ελευθερία στην

έρευνα και διδασκαλία, καθώς και η ελεύθερη έκφραση και διακίνηση των ιδεών.

2. Δεν επιτρέπεται η επιβολή ορισμένων μόνον επιστημονικών απόψεων και ιδεών και η

διεξαγωγή απόρρητης έρευνας.

3. Το ακαδημαϊκό άσυλο αναγνωρίζεται για την κατοχύρωση των ακαδημαϊκών ελευθεριών

και για την προστασία του δικαιώματος στη γνώση, τη μάθηση και την εργασία όλων

ανεξαιρέτως των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας των Α.Ε.Ι., και των εργαζομένων σε

αυτά, έναντι οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει.

4. Το ακαδημαϊκό άσυλο καλύπτει όλους τους χώρους του Α.Ε.Ι. στους οποίους γίνεται

εκπαίδευση και έρευνα. Οι χώροι αυτοί καθορίζονται με απόφαση και ευθύνη της

Συγκλήτου για τα Πανεπιστήμια και της Συνέλευσης για τα Τ.Ε.Ι.. Δεν επιτρέπεται η

επέμβαση δημόσιας δύναμης στους παραπάνω χώρους, παρά μόνο κατόπιν πρόσκλησης ή

άδειας του αρμόδιου οργάνου του Ιδρύματος και με την παρουσία εκπροσώπου της

δικαστικής αρχής.

18

ΝΟΜΟΣ 3549/2007 - ΦΕΚ 69/Α'/20.3.2007

17

5. Αρμόδιο όργανο για την πρόσκληση ή άδεια της προηγούμενης παραγράφου είναι το

Πρυτανικό Συμβούλιο για τα Πανεπιστήμια και το Συμβούλιο για τα Τ.Ε.Ι., με δικαίωμα

ψήφου όλων των μελών τους. Τα όργανα αυτά συνέρχονται αμέσως, αυτεπαγγέλτως ή μετά

από καταγγελία. Το αρμόδιο όργανο αποφασίζει κατά πλειοψηφία, τηρουμένων των

διατάξεων του Εσωτερικού Κανονισμού του οικείου ιδρύματος και του Κώδικα Διοικητικής

Διαδικασίας.

6. Επέμβαση δημόσιας δύναμης χωρίς την άδεια του αρμόδιου οργάνου του Α.Ε.Ι.

επιτρέπεται μόνον εφόσον διαπράττονται αυτόφωρα κακουργήματα ή αυτόφωρα

εγκλήματα κατά της ζωής.

7. Οι παραβάτες των διατάξεων του άρθρου αυτού για το ακαδημαϊκό άσυλο τιμωρούνται

με φυλάκιση τουλάχιστον έξι (6) μηνών μετά από έγκληση του αρμόδιου οργάνου της

παραγράφου 5 του άρθρου αυτού ή της Συγκλήτου για τα Πανεπιστήμια και της

Συνέλευσης για τα Τ.Ε.Ι..

8. Το άρθρο 2 του ν. 1268/1982 και τα άρθρα 2 και 7 του ν. 1404/1983 (ΦΕΚ 173 Α΄)

καταργούνται.

9. Σε Α.Ε.Ι. που διοικούνται από Διοικούσα Επιτροπή, αυτή αποτελεί το αρμόδιο όργανο

της παραγράφου 5 του άρθρου αυτού.

Αυτό το οποίο τροποποιεί ,βασικά, ο νέος νόμος αφορά στην παράγραφο 6 του νόμου

1268/82 όπου πλέον σύμφωνα με την παράγραφο 5 του Ν 3549/2007 αντικαθίσταται ως

εξής : Αρμόδιο όργανο για την άρση του πανεπιστημιακού ασύλου καθίσταται το

Πρυτανικό Συμβούλιο για τα Α.Ε.Ι. και το Συμβούλιο για τα Τ.Ε.Ι. με δικαίωμα ψήφου όλων

των μελών τους. Τα όργανα αυτά συνέρχονται αμέσως , αυτεπαγγέλτως ή μετά από

18

καταγγελία. Το αρμόδιο όργανο πλέον αποφασίζει κατά πλειοψηφία τηρουμένων των

διατάξεων του Εσωτερικού κανονισμού του οικείου ιδρύματος και του Κώδικα Διοικητικής

Διαδικασίας .

19

TMHMA Β: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΑΣΥΛΟ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ

1.ΟΡΙΣΜΟΣ – ΣΗΜΑΣΙΑ

Το άρθρο 16 παράγ. 1, α’ του Συντάγματος ορίζει ότι « Η τέχνη και η επιστήμη , η έρευνα

και η διδασκαλία είναι ελεύθερες. Η ανάπτυξη και προαγωγή τους αποτελεί υποχρέωση

του κράτους». Την υποχρέωση αυτή του κράτους υλοποίησε ο εκτελεστικός Ν 1268/82 ο

οποίος αντικαταστήθηκε πλέον από τον Ν 3549/2007 « Για την δομή και την λειτουργιά των

Α.Ε.Ι. , ο οποίος αναγνώρισε το «πανεπιστημιακό άσυλο» που συμβάλει στην

«κατοχύρωση της ακαδημαϊκής ελευθερίας , της ελεύθερης επιστημονικής αναζήτησης και

της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών ( άρθρο 3 Ν 3549/2007 βλ. όμοιες διατάξεις για τα

Τ.Ε.Ι. σε άρθρο 2 παράγ. 3 Ν 1404/1983 ). Η μείζονα εγγύηση προστασίας του εν λόγω

«ασύλου» που «καλύπτει όλους τους χώρους των Α.Ε.Ι.» , συνίσταται αφενός στην

«απαγόρευση επέμβασης της δημόσιας δύναμης» και αφετέρου στην συνδρομή , ως

προϋπόθεση της νόμιμης επέμβασης , της «πρόσκλησης ή άδειας» του αρμόδιου

διοικητικού οργάνου του Α.Ε.Ι.

Επομένως η έννοια του «πανεπιστημιακού ασύλου» έχει δυο σημασίες19

:

α. Άσυλο σημαίνει την ακαδημαϊκή ελευθερία , δηλαδή ελευθερία διδασκαλίας , έρευνας

και διακίνησης ιδεών μέσα στο πανεπιστήμιο.

19

Βλ. Θέμης Λαζαρίδης , Ο Δρόμος για την αναγέννηση του Ελληνικού πανεπιστημίου , σελ 115

20

Η ελευθερία της διδασκαλίας στα Πανεπιστήμια (άρθρο 16 παραγ.1 εδ. α. ) έχει δυο

όψεις20

:

1. Με τις σχετικές συνταγματικές διατάξεις θεσπίζεται μια ατομική ελευθερία που

έγκειται κυρίως στο ότι : στο περιεχόμενο της συνυφασμένης με την επιστημονική

έρευνα διδασκαλίας δεν πρέπει να τίθενται περιορισμοί ή να ασκούνται επηρεασμοί

είτε νομικής είτε διοικητικής είτε τεχνικής είτε ιδεολογικής υφής από οποιονδήποτε

και προπάντων από την κρατική εξουσία. Ακόμη περισσότερο : η κρατική εξουσία

οφείλει να αίρει τους οποιουσδήποτε άμεσους ή έμμεσους περιορισμούς ,

δεδομένου ότι η ανάπτυξη και η προαγωγή της επιστημονικής έρευνας και

διδασκαλίας αποτελεί υποχρέωση του κράτους (άρθρο 16 παραγ.1). Έτσι

αναγνωρίζεται ένα ατομικό δικαίωμα που θεμελιώνει αξίωση ιδίως έναντι της

κρατικής εξουσίας , να σέβεται και να εξασφαλίζει την ανεμπόδιστη και

ανεπηρέαστη διαδικασία κτήσης και μετάδοσης των επιστημονικών γνώσεων , όπως

ειδικότερα πραγματοποιείται με την (πανεπιστημιακή) διδασκαλία.

2. Ιδρύεται μια θεσμική εγγύηση , η οποία προστατεύει οργανωτικά και λειτουργικά

την ελευθερία της ακαδημαϊκής διδασκαλίας , όπως διεξάγεται στα Α.Ε.Ι. Η θεσμική

προστασία της , που συνδέεται και με την «πλήρη αυτοδιοίκηση» των Α.Ε.Ι. , αφορά

ιδίως το περιεχόμενο και την επιστημονική μέθοδο της διδασκαλίας , δηλαδή τις

επιστημονικές θέσεις και απόψεις και γενικότερα την συναφώς αδέσμευτη σκέψη

και την ανεμπόδιστη έκφραση της. Αυτό σημαίνει εν πρώτοις , ότι δεν επιτρέπεται η

θέσπιση περιορισμών είτε με νόμο είτε με διοικητική πράξη είτε με υπουργικές

εγκύκλιους, οδηγίες ,συστάσεις κτλ. Αλλά ούτε και με αποφάσεις διοικητικών αρχών

ή συλλογικών οργάνων των Α.Ε.Ι. Θα αντέβαιναν στο Σύνταγμα οποιασδήποτε

20

Bλ. Α. Ι. Μάνεσης , Συνταγματική θεωρία και πράξη , 1980-2000 τομ.2 σελ.655 , 656

21

μορφής διατάξεις που δεν θα επέτρεπαν τη διδασκαλία ορισμένων θεωριών ή

αντιλήψεων ή που θα επέβαλλαν ποινικές και πειθαρχικές κυρώσεις ή διοικητικά

μέτρα ή θα συνεπάγονταν εν γενει δυσμενεις συνέπειες για παρόμοιους λόγους

αποκλείοντας πχ από την διδασκαλία στα Α.Ε.Ι. πρόσωπα που θα ήταν – ή

αντίστροφα δεν θα ήταν- φορείς ορισμένων επιστημονικών , κοσμοθεωρητικών ,

βιοθεωρητικών , θρησκευτικών , κοινωνικοπολιτικών κ.ο.κ. αντιλήψεων.

Η ελευθερία της διδασκαλίας αποτελεί πλέον στην εποχή μας , μια πολιτισμική ιστορική

κατάκτηση την οποία το ισχύον Σύνταγμα απλώς επικυρώνει . Βάσει αυτού ο

πανεπιστημιακός διδάσκαλος είναι εξορισμού ελεύθερος να καθορίζει το περιεχόμενο της

διδασκαλίας του , υποστηρίζοντας οποιεσδήποτε21

θέσεις και απόψεις κρίνει ορθές

σύμφωνα με τα πορίσματα της επιστημονικής έρευνας του. Ακόμη περισσότερο δικαιούται

και οφείλει να αντιμετωπίζει κριτικά τις καθιερωμένες απόψεις , διατυπώνοντας

αξιολογικές κρίσεις. Διδασκαλία περιγραφική απλώς , άχρωμη , άοσμη και «φρόνιμη» , που

αποφεύγει να θίξει νευραλγικά σημεία , κακώς κείμενα ή αμφιλεγόμενα , για να μην

εκτεθεί ο διδάσκων , είναι, καθώς έχει τονίσει ο επίτιμος πρόεδρος του ΣτΕ και πρώην

πρόεδρος της δημοκρατίας Μιχ. Στασινόπουλος «έν άψυχον ομοίωμα διδασκαλίας , το

οποίον δεν ικανοποιεί τον σκοπόν δι’ον η ακαδημαική ελευθερία καθιερώθει». Εξ άλλου ,

το περιεχόμενο , καθώς και το ύφος της διδασκαλίας είναι , έως ένα σημείο , συνάρτηση

του χαρακτήρα ή της ιδιοσυγκρασίας του διδάσκοντος. Χωρίς να παύει να είναι

αντικειμενικός ο πανεπιστημιακός δάσκαλος μπορεί , ωστόσο , να μην είναι ψυχρός

ερευνητής και αδιάφορος διδάσκων. Αντίθετα , δικαιούται και οφείλει να είναι παλλόμενος

ερευνητής και εμπνευσμένος- και εμπνέων- δάσκαλος.

21

Βλ. και Θεμη Λαζαριδη, , Ο Δρομος για την αναγεννηση του Ελληνικου Πανεπιστημιου , σελ 116

22

β. Άσυλο σημαίνει την απαγόρευση εισόδου της αστυνομίας ή άλλης δημόσιας δύναμης

στα Α.Ε.Ι. και Τ.Ε.Ι.

2.ΕΠΕΜΒΑΣΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΥΝΑΜΗΣ22

Ως «δημόσια δύναμη»23

νοείται εκείνη η «δύναμη» ( ομάδα οργάνων ή ένα και μόνο

όργανο) που ασκεί καταναγκασμό, δηλαδή οι Ε.Δ. , η ΕΛ.ΑΣ. και όλα τα βοηθητικά όργανα

τα οποία επικουρούν τα κύρια όργανα της δημόσιας αστυνόμευσης .

Ο όρος ¨δημόσια δύναμη» απαντάται στο Σύνταγμα ως «ένοπλη δύναμη» (άρθρο 45) και

ως «στρατιωτική δύναμη» ( άρθρο 27 παρ. 2 ). Ακόμη και στο ΝΔ 794/1871 «Περί δημοσίων

συναθροίσεων» γίνεται λόγος για «δημόσια δύναμη» και για «συμπράττοντα όργανα» ως

προς την «χρήση όπλων» (άρθρο 8) . Εξάλλου στον Ν 29/1943 «Περί των περιπτώσεων ,

καθ’ας επιτρέπεται η χρήσις των όπλων υπό της Δημόσιας Δυνάμεως» , μνημονεύεται ο

υπόψη όρος και ορίζεται ότι η «χρήση όπλων» μπορούν να κάνουν οι «συμπράττοντες», με

τα αστυνομικά όργανα , «στρατιωτικοί» και τα «όργανα της αγροφυλακής και δασικής

Υπηρεσίας» (άρθρα 1 και 3).

Κατ’ακολουθια , κοινο γνωρισμα της «δημοσιας δυναμης» είναι η νομιμη χρηση των οπλων.

Με άλλες λεξεις ως «δημοσια δυναμη» εννοουμε την «δημοσια ενοπλη δυναμη».

Οι αλλαγές όμως στην μορφή με την οποία ασκείται η εκτελεστική εξουσία ( ίδρυση ΝΠΔΔ

ή ΝΠΙΔΔ ) οδήγησε στον νομοθετικό χαρακτηρισμό του συνόλου της ως «δημόσιου τομέα» (

άρθρο 1 παραγ.6, Ν 1256/1982 όπως επανοριοθετήθηκε με το άρθρο 51 του Ν 1892/1990 ).

Πραγματικά σήμερα νόμιμη χρήση όπλων μπορούν να κάνουν και όργανα ΝΠΔΔ ή και

ΝΠΙΔΔ του «δημοσίου τομέα».

22

Βλ. Α.Ι. Τάχος , Ειδικό Διοικητικό Δίκαιο ,Τεύχος 3 , σελ 72 , 73 , 74 23

Βλ. Κ .Ασπρογέρακα-Γρίβα , Η κατάσταση στα Πανεπιστήμια της Ελλάδας μετά το νόμο-πλαίσιο, Αθήνα

1984, σελ.164-167

23

Έτσι «δημόσια δύναμη» αποτελούν τα όργανα του Κράτους ή ΝΠΔΔ ή ΝΠΙΔΔ του

«δημοσίου τομέα» τα οποία βάσει νόμου ειναι αρμόδια να ασκούν υλική ή ψυχολογική βία

και με την χρήση όπλων. Συνεπώς «δημόσια δύναμη» αποτελούν τα όργανα που ανήκουν

στις Ε.Δ., στο Λ.Σ. στην ΕΛ.ΑΣ. και στις υπηρεσίες που ασκούν αστυνομική εξουσία και με

χρήση όπλων.

Τα όργανα του Π.Σ. δεν μπορεί να θεωρηθούν , καταρχήν ότι αποτελούν «δημόσια δύναμη»

καίτοι ανήκουν στα «Σώματα Ασφαλείας» , διότι δεν προβλέπεται από το νόμο ότι μπορούν

να ασκήσουν υλική βία και με χρήση όπλων. Μόνο στην περίπτωση κατά την οποία τα

όργανα του Π.Σ. , χρησιμοποιηθούν ως «συμπράττοντα» με όργανα της κατά κυριολεξία

«δημόσιας δύναμης» λ.χ. με την χρήση υδραντλιών για καταιονισμό , τότε μπορεί να

θεωρηθούν ότι αποτελούν «δημόσια δύναμη».

Ο όρος «επέμβαση» σημαίνει «αστυνομική» δράση , προληπτική ή κατασταλτική , για την

επιβολή της δημόσιας τάξης.

Προφανώς ο νόμος αναφέρεται στην απαγόρευση της άσκησης ενεργειών καταναγκασμού ,

δηλαδή βίας υπό δυο μορφές . Ψυχολογικού καταναγκασμού , που ενεργείται χωρίς

άσκηση υλικής βίας και υλικού καταναγκασμού που ενεργείται με άσκηση υλικής βίας στην

οποία περιλαμβάνεται και η ένοπλη.

Ο καταναγκασμός αφορά τον αμιγή διοικητικό , όσο και εκείνον που αναφέρεται στην

εκτέλεση δικαστική απόφασης όχι μόνο ποινικού δικαστηρίου λ.χ. σύλληψη οφειλέτη προς

το Δημόσιο από δικαστικό επιμελητή.

Δεν συνιστά «επέμβαση» της «δημόσιας δύναμης» όταν αυτή γίνεται με δικαστικό ένταλμα

ή δικαστική απόφασης βάσει της οποίας κάποιος έχει καταδικαστεί για αδικήματα ένεκα

24

των οποίων ο νόμος επιτρέπει την «επέμβαση» , όπως , επίσης είναι νόμιμη η σύλληψη

χωρίς την άδεια του Α.Ε.Ι. διωκόμενου δράστη των εγκλημάτων που ορίζει το άρθρο 2

παράγραφο 7 του Ν 1268/82 ο οποίος κατέφυγε σε ‘χώρο’ Α.Ε.Ι.

Συνεπώς η είσοδος στους ‘χώρους’ Α.Ε.Ι. οργάνου «δημόσιας δύναμης» για την εκτέλεση

άλλης (διοικητικής ή δικαστικής) υπηρεσίας ή για ιδιωτικούς λόγους , δεν αποτελεί

«επέμβαση».

Ακόμη , δεν μπορεί να συνιστά «επέμβαση» , η είσοδος και η δράση οργάνων του Π.Σ. όταν

αφορά κατάσβεση πυρκαγιών ή παροχής βοήθειας λόγω καταστροφών. Διότι η δράση αυτή

των οργάνων του Π.Σ. είναι άσχετη με ό,τι θέλει να προστατεύσει ο νόμος με το θεσμό του

«ασύλου» στα Α.Ε.Ι.

Περαιτέρω , γεννιέται το ερώτημα , αν στην έννοια του όρου «επέμβαση» περιλαμβάνεται

και η δράση που αφορά την συλλογή πληροφοριών από όργανα «δημόσιας δύναμης» ή

Υπηρεσίας που ιδρύθηκε για να εξυπηρετεί , εξορισμού , «δημόσια δύναμη» όπως είναι η

ΕΥΠ.

Η συλλογή πληροφοριών θα μπορούσε να συνιστά επέμβαση μόνο εφόσον θα αποτελούσε

ενέργεια που θα παρεμπόδιζε τους σκοπούς για τους οποίους καθιερώθηκε το άσυλο στα

Α.Ε.Ι. Διότι όπως ρητά ορίζει το Σύνταγμα «Η ακαδημαϊκή ελευθερία και η ελευθερία της

διδασκαλίας δεν απαλλάσσουν από το καθήκον της υπακοής στο Σύνταγμα» ( άρθρο 16

παρ. 1 εδ. γ).

Ειδικότερα η συλλογή πληροφοριών δεν μπορεί να συνιστά «επέμβαση» εφόσον γίνεται

αυστηρά στο πλαίσιο του Συντάγματος και των νόμων. Στην περίπτωση που δεν γίνεται έτσι

είναι πολύ δύσκολο ή και ανέφικτο , να αποκαλυφθεί η παρανόμια κατά την συλλογή

25

πληροφοριών όταν ενεργείται μυστικά , δηλαδή όχι με την επίσημη μέθοδο της

«συνδρομής».

3.ΕΚΤΑΣΗ – ΧΩΡΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΑ ΠΟΥ ΚΑΛΥΠΤΕΙ ΤΟ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΑΣΥΛΟ

Το «άσυλο» το οποίο έμμεσα προκύπτει από τις συνταγματικές διατάξεις , αφορά τόσο την

«ιδιωτική» όσο και την δημόσια ζωή του ενγένει εκπαιδευτικού προσωπικού των Α.Ε.Ι., όσο

και των φοιτητών εφόσον το ίδιο το Σύνταγμα ορίζει ότι η παιδεία των Ελλήνων έχει ως

σκοπό «και την διάπλαση τους σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες». (άρθρο 16 παράγ.

2 ) Το πανεπιστημιακό άσυλο , όμως , στηρίζεται στο αντικειμενικό γεγονός τους χώρου

και όχι στο υποκειμενικό γεγονός της ιδιότητας των προσώπων24

. Έτσι το άσυλο καλύπτει

τόσο τα πρόσωπα που έμμεσα σχετίζονται με τον σκοπό του νόμου λ.χ. οι διοικητικοί

υπάλληλοι των Α.Ε.Ι. όσο και τρίτα πρόσωπα. Με άλλα λόγια η παραμονή εντός του χώρου

του Α.Ε.Ι. αρκεί για να ισχύσει η προστασία του ασύλου25

.

Το άσυλο «καλύπτει» όλους τους χώρους των Α.Ε.Ι. Οι όροι «όλοι» και «χώροι» , αφορούν

τους χώρους εκείνους στους οποίους συντελείται , κύρια ή βοηθητικά , «η κατοχύρωση της

ακαδημαϊκής ελευθερίας , της ελεύθερης επιστημονικής αναζήτησης και της ελεύθερης

διακίνησης ιδεών».

Έτσι περιλαμβάνονται στους χώρους των Α.Ε.Ι. όλοι οι χώροι που προορίζονται για

διδασκαλία και έρευνα , για στέγαση διοικητικών υπηρεσιών , για στέγαση και σίτιση

φοιτητών, για στέγαση των φοιτητικών συλλόγων κτλ. Δηλαδή καλύπτονται από το άσυλο

όχι μόνο οι κύριοι χώροι των κτηρίων των Α.Ε.Ι. , αλλά κα οι κλινικές , τα εργαστήρια , τα

24

Βλ. Α.Ι. Τάχος , Ειδικό Διοικητικό Δίκαιο ,Τεύχος 3 , σελ 70. 25

Βλ. Ιωάννης Μ. Βαρβιτσιώτης, Η Ελλάδα μπροστά στο 2000 σελ. 90. Κατά τον οποίο το άσυλο καθιερώθηκε

για να παρέχει προστασία μόνο στα μέλη (διδάσκοντες και διδασκόμενους) της πανεπιστημιακής κοινότητας.

Άρα, δεν καλύπτει με προστασία τρίτα, άσχετα με την πανεπιστημιακή οικογένεια, πρόσωπα αφού δεν

θεσπίστηκε γι’ αυτούς

26

μουσεία κ.τ.λ. και οι ενδιάμεσοι χώροι τους. Είναι αδιάφορο αν αυτοί οι χώροι είναι

καλυμμένοι ή ακάλυπτοι , περιφραγμένοι ή απερίφρακτοι , ως και αν ανήκουν στα Α.Ε.Ι. ή

όχι (π.χ. μίσθωση από ιδιώτη). Για λόγους ιστορικούς θεωρούνται ως χώροι καλυπτόμενοι

από το άσυλο , τα προπύλαια του Πανεπιστήμιου Αθηνών και η πλατεία Χημείου της

Θεσσαλονίκης. Είναι ‘ευκόλως εννοούμενο’ ότι οι χώροι δεν είναι απαραίτητο να κείτονται

στο γύρω συγκρότημα του Α.Ε.Ι.

Ιστορικής σημασίας είχε χαρακτηριστεί26

η απόφαση της συγκλήτου του Α.Π.Θ η οποία

ομόφωνα αποφάσισε ότι το άσυλο δεν καλύπτει τους ανοικτούς χώρους του πανεπιστημίου

κατά τις νυκτερινές ώρες εφόσον δεν αναπτύσσονται σε αυτούς ακαδημαϊκές λειτουργιές

( π.χ. θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες ή άλλες ανάλογες εκδηλώσεις).

4.ΤΟ ΑΡΜΟΔΙΟ ΟΡΓΑΝΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΣΗ ΤΟΥ ΑΣΥΛΟΥ

Σύμφωνα με τον Ν 1268/82 η είσοδος δημόσιας δύναμης στα Α.Ε.Ι επιτρέπεται ύστερα από

πρόσκληση ενός τριμελούς οργάνου που αποτελείται από τον πρύτανη ή το νόμιμο

αναπληρωτή του, έναν εκπρόσωπο Δ.Ε.Π. και έναν εκπρόσωπο φοιτητών.

Ο εκπρόσωπος του Δ.Ε.Π. μαζί με έναν αναπληρωτή είναι μέλη της συγκλήτου και

εκλέγονται , από το σύνολο των συγκλητικών μελών του Δ.Ε.Π. Ο εκπρόσωπος των

φοιτητών μαζί με τον αναπληρωτή του είναι μέλη της συγκλήτου και εκλέγονται από το

σύνολο των φοιτητών συγκλητικών.

Το όργανο αυτό αποφασίζει μόνο με ομοφωνία όλων των μελών του και σε περίπτωση

διαφωνίας συγκαλείται έκτακτα η σύγκλητος του Α.Ε.Ι. την ίδια μέρα προκειμένου να

26

Βλ. Το Βήμα, Άρθρο - Άσυλο ή Ασυδοσία , Ιωάννης Μ. Βαρβιτσιώτης , Κυριακή 22 Νοεμβρίου 1998

27

αποφασίσει σχετικά. Η τελική απόφαση παίρνεται με πλειοψηφία των 2/3 του συνόλου των

παρόντων.

Στην πρακτική εφαρμογή των παραπάνω διατάξεων έχει ασκηθεί δριμεία κριτική. Όπως

μπορεί κανείς εύκολα να αντιληφτεί για να κληθεί η δημόσια δύναμη απαιτείται συμφωνία

και των τριών μελών του οργάνου. Όμως είναι σχεδόν βέβαιο ,έως απόλυτο, όπως έχει

αποδείξει η ιστορία ότι είναι αδύνατο να συμφωνήσει ο εκπρόσωπος των φοιτητών να

προσκληθεί η αστυνομία. Το ίδιο δύσκολο είναι να συμφωνήσει και ο πρύτανης αφού οι

πρυτάνεις που εκλεχτήκαν με το καθεστώς του Νόμου-Πλαισίου , εκλέχτηκαν από φοιτητές

και είναι φυσικό να μην έχουν ούτε τη διάθεση ούτε το σθένος να διαφωνήσουν με αυτούς.

Έτσι το θέμα παραπέμπεται στην Σύγκλητο η οποία συνέρχεται μετά την λήξη της

συνεδριάσεως του τριμελούς οργάνου και αφού τηρηθούν οι νόμιμες προϋποθέσεις

συγκλήσεως της. Η απόφαση όμως της συγκλήτου πρέπει να ληφθεί με πλειοψηφία 2/3 των

μελών της , που είναι αδύνατο να επιτευχτεί αν δεν συμφωνήσει ο φοιτητής και οι πέντε

μεταπτυχιακοί υπότροφοι , που είναι μέλη της , γιατί οι συμμετέχοντες στην σύγκλητο

πρυτάνεις , αντιπρυτάνεις , πρόεδροι τμημάτων κτλ είναι στη μεγίστη πλειοψηφία τους

«συνεργάσιμοι» καθηγητές που δεν τολμούν να διαφωνήσουν με τους «προϊστάμενους»

τους φοιτητές27

. Κύριο πεδίο της κριτικής συνιστά και ο χρόνος που χρειάζεται για να

συγκληθεί το συγκεκριμένο όργανο αφού τα περισσότερα εγκλήματα είναι στιγμιαία ,

πραγματώνονται σε μικρό χρονικό διάστημα ( π.χ. καταστροφή ή κλοπή αντικειμένων του

πανεπιστήμιου). Με βάση τα παραπάνω ο δράστης του εγκλήματος θα παρακαλείται ,

εγγράφως ή προφορικώς , να περιμένει την απόφαση του αρμόδιου οργάνου , χωρίς να

μετακινηθεί από τον τόπο του εγκλήματος ούτως ώστε να καταστεί δυνατή η σύλληψη

του!!!

27

Βλ. Κ.Α. Γρίβα , Η κατάσταση στα πανεπιστήμια της Ελλάδας μετά το νόμο πλαίσιο , ΑΘΗΝΑ 1984

28

Με τον νέο Ν 3549/2007 ( άρθρο 3 παρ. 5 ) προβλέπεται ότι αρμόδιο όργανο για την άρση

του πανεπιστήμιου ασύλου «είναι το Πρυτανικό Συμβούλιο για τα πανεπιστήμια και το

Συμβούλιο για τα Τ.Ε..Ι με δικαίωμα ψήφου όλων των μελών τους. Τα όργανα αυτά

συνέρχονται αμέσως , αυτεπαγγέλτως ή μετά από καταγγελία». Ο νέος νόμος όπως

φαίνεται δεν δίνει λύση στο πρόβλημα της διαπλοκής των φοιτητών με τα μέλη Δ.Ε.Π. αλλά

και στο πρόβλημα της ταχύτητας λήψης αποφάσεως άρσης του ασύλου. Μόνο η εκλογή του

Πρύτανη και των αντιπρυτάνεων από το σύνολο της πανεπιστημιακής κοινότητας θα

μπορούσε να οδηγήσει σε αποτελεσματική εφαρμογή του νόμου. Αξίζει τέλος να σημειωθεί

πως όμοιες διατάξεις με αυτές του άρθρου 2 παρ. 4-8 υπάρχουν και για τα Τ.Ε.Ι στο άρθρο 3

του ν.1404/1983 ενώ στο άρθρο 1 παρ. 1 του ίδιου νόμου αναφέρεται πως τα Τ.Ε.Ι είναι

Ν.Π.Δ.Δ. και αυτοδιοικούνται στα πλαίσια του νόμου αυτού και του εσωτερικού

κανονισμού ενώ η άμεση εποπτεία ανήκει στον Υπουργού Εθνικής Παιδείας28

.

5.ΑΡΣΗ ΤΟΥ ΑΣΥΛΟΥ

Το πανεπιστημιακό άσυλο αίρεται σε δυο μόνο περιπτώσεις όπως ρητά ορίζει ο νόμος.

α. Με «πρόσκληση ή «άδεια» από το αρμόδιο όργανο του Ιδρύματος και με την παρουσία

εκπροσώπου της δικαστικής αρχής. (άρθρο 3 παραγ.4 Ν 3549/2007)

Η «πρόσκληση29

» αφορά πρωτοβουλία του αρμόδιου οργάνου του Α.Ε.Ι. , ενώ η «άδεια»

αφορά πρωτοβουλία , δηλαδή αίτηση του αρμόδιου οργάνου της «δημόσιας δύναμης».

28

Π. Πούλης , Δίκαιο της εκπαίδευσης , σελ.57 29

Βλ. Α.Ι. Τάχος , Ειδικό Διοικητικό Δίκαιο , Τεύχος 3 , 1990

29

Τόσο η πρόσκληση όσο και η άδεια μπορούν να αφορούν όλους τους χώρους του Α.Ε.Ι. ή

και ορισμένο μόνο χώρο του.

Αντίθετα , είναι νόμιμη η σύλληψη προσώπου και χωρίς την άδεια του Α.Ε.Ι. όταν τούτο

καταζητείται βάσει δικαστικού εντάλματος ή δικαστικής απόφασης βάσει της οποίας έχει

ήδη καταδικαστεί για αδικήματα ένεκα των οποίων ο νόμος επιτρέπει επέμβαση της

«δημόσιας δύναμης» χωρίς την ενλόγω άδεια. Διότι , εφόσον ο νόμος επιτρέπει το μείζον (=

«επέμβαση» όταν διαπράττονται αυτόφωρα εγκλήματα που ορίζει) , ασφαλώς επιτρέπει

και το ελάσσων (= «επέμβαση», δηλαδή σύλληψη όταν επιβεβαιώνεται δικαστικώς ότι

έχουν διαπραχτεί εγκλήματα όμοια , στο «χώρο» του Α.Ε.Ι. ή άλλου και ένεκα των οποίων

επιβλήθηκε ποινή.)

β. Επέμβαση δημόσιας δύναμης χωρίς την άδεια του αρμόδιου οργάνου του Α.Ε.Ι.

επιτρέπεται μόνον εφόσον διαπράττονται αυτόφωρα κακουργήματα ή αυτόφωρα

εγκλήματα κατά της ζωής.(άρθρο 3 παραγ.6 Ν 3549/200730

)

Με βάση τον Π.Κ. και τους ειδικούς ποινικούς νόμους αυτόφωρα κακουργήματα είναι λ.χ.

η πώληση ή διάθεση ναρκωτικών (άρθρο 5, Ν 1729/1987) , ο εμπρησμός ( άρθρο 264 Π.Κ.) ,

η πρόκληση έκρηξης ( άρθρο 270 Π.Κ.) , η κατασκευή , προμήθεια ή κατοχή εκρηκτικών

υλών ή βομβών και ακόμη η μεταφορά ή φύλαξη τους ( αρθρο 272 Π.Κ.) ο βιασμός ( άρθρο

336 Π.Κ.) η κατάχρηση σε ασέλγεια (άρθρο 338 Π.Κ.)

Επίσης δεν απαιτείται άδεια εισόδου της δημόσιας δύναμης όταν τελούνται αυτόφωρα

εγκλήματα κατά της ζωής ( κακουργήματα ή πλημμελήματα), λ.χ. η ανθρωποκτονία και η

30

Για το ενλόγω ζήτημα χρήσιμη είναι και η άποψη της νομολογίας ως προς την έννοια του «αυτόφωρου»

εγκλήματος , το οποίο τελείται και όταν βρίσκεται στο στάδιο της απόπειρας και μπορεί να είναι διαρκές ( Βλ.

ΒουλΠλΛ,αρ 660/1966 . ΠΧρ, 1967 , 503 , ΠληΞανδ 95/1967 , Πχρ , 1967 , 628 και ΓνΕισΑΠ (Κ.ΣΤΑΜΑΤΗ)

1/1984 , Πχρ , 1984 , 98 )

30

απόπειρα της (άρθρα 42 και 299 Π.Κ.), η έκθεση σε κίνδυνο άλλου ( άρθρο 306 Π.Κ.) , η

παράλειψη λύτρωσης από κίνδυνο ζωής ( άρθρο 307, Π.Κ.)31

Στην πράξη όμως θα προκύψουν περιπτώσεις όπου θα είναι δικαιολογημένη η είσοδος

αστυνομικών οργάνων σε «χώρους Α.Ε.Ι.» χωρίς «πρόσκληση ή άδεια», λ.χ. για εξακρίβωση

της ύπαρξης εκρηκτικού μηχανισμού που αποδεικνύεται κακοήθης φάρσα. Έτσι , δεν

μπορεί να ελεγχτεί η νόμιμη είσοδος τους «χωρίς άδεια» παρά μόνο όταν θα έχει

διαπραχτεί το έγκλημα της έκρηξης (ως αυτόφωρο κακούργημα ή έγκλημα κατά της ζωής)

με όλες τις δυσμενείς συνέπειες για την ζωή , την ακεραιότητα και την υγεία των ανθρώπων

αλλά και την καταστροφή των εγκαταστάσεων.

6. «ΑΣΥΛΟ» ΚΑΙ ΑΡΘΡΟ 334 ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 3 ΤΟΥ ΠΟΙΝΙΚΟΥ

ΚΩΔΙΚΑ32

Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι μετά την τροποποίηση του άρθρου 334 παράγ. 3 Π.Κ.

(με τον Ν 410/1976) το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας , υιοθέτησε την έννοια του «ασύλου

των πανεπιστημιακών χώρων» όπως μαρτυρά και η γνωμοδότηση του Ευ. Μπλέτσα το

1977.

Το άρθρο 334 παράγ. 3 ορίζει ότι διαπράττει το ποινικό αδίκημα της διατάραξης της

οικιακής ειρήνης «όποιος εισέρχεται παράνονα , σε κατάστημα ή χώρο …. ή νομικού

προσώπου δημοσίου δικαίου ….ή παραμένει στους χώρους αυτούς παρά την θέληση της

Υπηρεσίας που τους χρησιμοποιεί…» . Πραγματικά οι διατάξεις αυτές αφορούν τρίτους-

ιδιώτες ή και τους φοιτητές των Α.Ε.Ι. που «εισέρχονται παράνομα» ή τυχόν «παραμένουν»

παρά την θέληση της υπηρεσίας δηλαδή των κεντρικών οργάνων των Α.Ε.Ι.(Σύγκλητος ,

Πρυτανικό Συμβούλιο ή πρύτανης). Η περίπτωση της παραμονής παρά την θέληση η οποία

31

Βλέπε και Ι. Μανωλεδάκη , Άσυλο ή Άλλοθι , Το Βήμα , 17/9/06 32

Βλ. Α.Ι. Τάχος , ό.π. σελ.74

31

θα πρέπει να γίνει γνωστή , αφορά κατάληψη των Α.Ε.Ι. από φοιτητές. Εξάλλου η

«παράνομη είσοδος» και η «παραμονή» παρά την θέληση της Υπηρεσίας Α.Ε.Ι. μπορεί αν

αφορά και τα αστυνομικά όργανα, όταν τυχόν εισέρχονται και «παραμένουν» χωρίς να

συντρέχουν οι νόμιμες προϋποθέσεις για την παραβίαση του πανεπιστημιακού ασύλου.

7.ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΠΕΡΑ ΑΠΟ

ΤΟ ΑΣΥΛΟ

Ενώ όπως είδαμε παραπάνω το άσυλο θεσπίστηκε με σκοπό την προστασία της

ακαδημαϊκής ελευθερίας εντούτοις το ίδιο το Σύνταγμα θέτει ορισμένους περιορισμούς στο

οικείο άρθρο 16 που αφορούν στο «καθήκον υπακοής στο Σύνταγμα» , την ιδιότητα του

«δημοσίου λειτουργού» και την οργάνωση και λειτουργιά των Α.Ε.Ι. «υπό την εποπτεία

του κράτους» .

Τα όρια της ακαδημαϊκής ελευθερίας προσδιορίζονται από το «καθήκον υπακοής στο

Σύνταγμα». Είναι σημαντικό ότι το Σύνταγμα κάνει λόγο για «υπακοή» και όχι για

«πίστη»33

. Σίγουρα θα προτιμούσαμε να μην είχε θεσπιστεί τέτοια «ρήτρα» που με την

σχετική της ασάφεια είναι περιοριστική της ακαδημαϊκής ελευθερίας. Παρά την σχετική

ασάφεια τους , η εννοιολογική διαφορά είναι ουσιώδης ιδίως από νομική άποψη σε ό,τι

αφορά στις έννομες συνέπειες τους. Βασικά μας ενδιαφέρει το αποτέλεσμα ,που είναι το

ίδιο είτε πρόκειται για υπακοή είτε για πίστη. Και αυτό οφείλεται στην τήρηση του

Συντάγματος που είναι καθήκον όλων των πολιτών. Η χρήση του ενός ή του άλλου όρου δεν

παύει να έχει ιδιάζουσα σημασία. Η υπακοή εντοπίζεται σε εξωτερική συμπεριφορά ,

σύμφωνη με το Σύνταγμα , αντικειμενικά και εύκολα εξακριβώσιμη και ελεγκτή. Και

απολήγει στην τήρηση του Συντάγματος κατά τρόπο αρνητικό δηλαδή στην μη παραβίαση

του. Άλλωστε και ο καθιερωμένος όρκος των εν γένει δημοσίων υπαλλήλων και λειτουργών

33

Βλ. Κείμενα – Για μια Δημοκρατική Παιδεία , Α. Μάνεσης σελ 15-16

32

αφορά στην υπακοή απλώς και όχι στην πίστη στο Σύνταγμα. Με χρήση του όρου υπακοή ο

συντακτικός νομοθέτης αρκείται στην εξωτερική συμμόρφωση του συγκεκριμένου

προσώπου προς τις επιταγές του Συντάγματος , αδιαφορώντας προς τα εσωτερικά κίνητρα.

Αν το Σύνταγμα υιοθετούσε τον όρο «πίστη» αυτό θα μπορούσε να σημαίνει δυο

πράγματα. Κατά μια εκδοχή , ο συντακτικός νομοθέτης θα ενδιαφερόταν και για το

ενδιάθετο φρόνημα για την εσωτερική στάση συνείδησης απαιτώντας την ένθερμη και εκ

πεποιθήσεως τήρηση του Συντάγματος , που θα ισοδυναμούσε με πίστη «έργω

εκδηλουμένην» Η εισαγωγή όμως ηθικών , δηλαδή ιδεολογικών , στοιχείων στην εκτίμηση

της τήρησης του Συντάγματος θα παρείχε τη δυνατότητα στον κοινό νομοθέτη , και ίσως με

εξουσιοδότηση του και στη διοίκηση , να καθορίσει τρόπους εξωτερίκευσης , διαπίστωσης

και έλεγχου της πίστης προς το Σύνταγμα. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή , ο συντακτικός

νομοθέτης μη αρκούμενος στον αρνητικό απλώς χαρακτήρα της προσωπικής τήρησης του

Συντάγματος θα απαιτούσε επιπλέον θετική μέριμνα του συγκεκριμένου πολίτη για την εκ

μέρους και των άλλων τήρηση του Συντάγματος. Όσο και αν αυτό το περιεχόμενο πίστης

προς το Σύνταγμα στοιχειοθετεί καθήκον των Ελλήνων πολιτών – άρα και των ακαδημαϊκών

δασκάλων ως πολιτών – τούτο δεν μπορεί να ενταθεί και να εκπληρωθεί στο πλαίσιο της

επιστημονικής έρευνας και διδασκαλίας. Όχι μόνο γιατί η ελευθερία της επιστημονικής

έρευνας και διδασκαλίας είναι ουσιαστικά ελευθερία της αμφιβολίας και της

αμφισβήτησης , όχι μόνο γιατί οποιαδήποτε πίστη , αφού στηρίζεται εξ ορισμού σε

εξωλογικά στοιχεία , είναι ασυμβίβαστη με την επιστήμη και δεν αποτελεί απλώς

περιορισμό αλλά άρνηση της επιστήμης , η οποία είναι γνώση και δουλεύει με την

απόδειξη , αλλά και γιατί η θέσπιση της ρήτρας «πίστη» στο Σύνταγμα , ως ορίου της

ακαδημαϊκής ελευθερίας θα μπορούσε να ερμηνευτεί σαν καθιέρωση , σε ένα πεδίο

κατεξοχήν ευαίσθητο , «της αρχής της σκοπιμότητας» η οποία θεσπίζοντας την υπεροχή του

33

«κρατικού συμφέροντος» αποτελεί τον αντίποδα της «αρχής της νομιμότητας» και του

«κράτους δικαίου» είναι δε γνώρισμα του «αστυνομικού κράτους». Σε κάθε περίπτωση

ενόψει και της συνταγματικά κατοχυρωμένης υποχρέωσης του κράτους για την ανάπτυξη

και προαγωγή της επιστήμης ισχύει σχετικά με το καθήκον υπακοής στο Σύνταγμα ο

κανόνας « δεν υπάρχει ανυπακοή στο Σύνταγμα χωρίς ταυτόχρονη

αντιεπιστημονικότητα34

». Το «καθήκον στο Σύνταγμα» δεν αποκλείει την επιστημονική

κριτική , όχι μόνο των κατ’ιδιαν διατάξεων και θεσμών του , ακόμη και των θεμελιωδών ,

αλλά και της ουσίας και της όλης δομής , καθώς και των κοινωνικοοικονομικών βάσεων και

των πολιτικών λειτουργιών και εκδηλώσεων της κρατικής εξουσίας που είναι οργανωμένη

με Σύνταγμα. Επίσης το «καθήκον υπακοής» δεν σημαίνει υπακοή σε οδηγίες και διαταγές ,

θέσεις και γνώμες των εκάστοτε κυβερνόντων ή οποιονδήποτε κρατικών οργάνων ,

περιοριστικές της επιστημονικής έρευνας και διδασκαλίας. Ούτε με νόμο ούτε με διοικητική

πράξη ούτε με δικαστική απόφαση είναι δυνατό να απαγορευτεί ή να υπαγορευτεί στους

ακαδημαϊκούς δάσκαλους η υποστήριξη ορισμένων επιστημονικών θεωριών ή απόψεων.

Σχετικά με την παράγραφο 2 του άρθρου 16 που ρυθμίζει τους «σκοπούς της παιδείας»

δεν μπορούμε να κάνουμε δεκτό ότι έχει σαν σκοπό τον περιορισμό της ακαδημαϊκής

ελευθερίας με την έννοια π.χ. ότι δεν θα ήταν επιτρεπτό να υποστηριχτούν και να

διδαχτούν επιστημονικές θεωρίες και γνώμες ασυμβίβαστες με ορισμένες θρησκευτικές ή

και γενικότερα «παραδεδομένες» απόψεις ή με κατεστημένες κοσμοθεωρητικές ή

βιοθεωρητικές αντιλήψεις. Εάν λοιπόν η σχετική με τους σκοπούς της παιδεία διάταξη είχε

την έννοια ότι ο ακαδημαϊκός δάσκαλος δεν δικαιούται να προβαίνει σε επιστημονικές

έρευνες και ανακοινώσεις και σε διδασκαλία των πορισμάτων των ερευνών του παρά μόνο

αν έτσι συμβάλει στην ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνειδήσεως αυτό δεν θα

34

Βλ. ό.π. Α. Μάνεσης Κείμενα για μια Δημοκρατική Παιδεία

34

αποτελούσε περιορισμό αλλά αναίρεση της ακαδημαϊκής ελευθερίας που θεσπίζεται στην

παραγ.1 του άρθρου 16 του Συντάγματος.

Περιορισμοί από την οργάνωση και λειτουργιά προκύπτουν για την μέθοδο της έρευνας

και της διδασκαλίας35

. Διακρίνοντας ανάμεσα στην διανοητική και οργανωτική μέθοδο , ως

προς την διανοητική μέθοδο ο ακαδημαϊκός επιστήμονας έχει τη συνταγματικά

κατοχυρωμένη ελευθερία να επιλέξει οποιαδήποτε «διανοητική» μέθοδο έρευνας και

προσέγγισης της επιστημονικής αληθείας , χωρίς να δεσμεύεται από οδηγίες , υποδείξεις ,

υπαγόρευσεις ή απαγορεύσεις και χωρίς να υπόκειται στον έλεγχο οποιασδήποτε εξουσίας.

Από άποψη «οργανωτικής» μεθόδου έρευνας υφίσταται περιορισμοί. Έτσι π.χ. ορισμένα

πειράματα πρέπει να γίνονται σύμφωνα με τον κανονισμό του οικείου εργαστηριού , ενώ

άλλα , επικίνδυνα , δεν επιτρέπεται να γίνουν σε πανεπιστημιακά εργαστήρια , ούτε είναι

δυνατό να εφαρμοστούν ορισμένες μέθοδοι θεραπείας σε αρρώστους στις

πανεπιστημιακές κλινικές. Περιορισμοί υπάρχουν και ως προς την «οργανωτική» μέθοδο

διδασκαλίας αν .π.χ. αυτή θα γίνεται «από καθέδρας» σε μεγάλο ακροατήριο ή σε μικρή

ομάδα εργασίας ,αν θα είναι εξάμηνη ή ετήσια , αν θα πραγματοποιείται με μορφή

φροντιστηρίων , αν θα προβλέπονται υποχρεωτικές ή μη ασκήσεις εργαστηριακές , γραπτές

ή προφορικές , αν θα υπάρχει ή όχι βαθμός προόδου , όλα αυτά καθώς και το πρόγραμμα

σπουδών και το ωράριο διδασκαλίας , ρυθμίζονται με τρόπο μάλλον ενιαίο και δεσμευτικό

για τους διδάσκοντες από τον οργανισμό Α.Ε.Ι. ή τον κανονισμό του τμήματος , σχολής. Οι

παραπάνω «οργανωτικοί» περιορισμοί που προκύπτουν από τη θεσμοθετημένη ένταξη της

επιστημονικής έρευνας και διδασκαλίες στα Α.Ε.Ι. οροθετούν και σχετικοποιούν την

ακαδημαϊκή ελευθερία.

35

Βλ. ό.π. Α. Μάνεσης Κείμενα για μια Δημοκρατική Παιδεία

35

Μια άλλη μορφή περιορισμού αφορά στην αυτολογοκρισία36

που πληθώρα

πανεπιστημιακών επιβάλλουν στον εαυτό , εν ονόματι του «ρεαλισμού» που υπαγορεύει η

ακαδημαϊκή σταδιοδρομία στις περισσότερες σχόλες . Εκούσια θύματα είναι οι νεότεροι

πανεπιστημιακοί , που βλέποντας ότι η εξέλιξη τους στις ανώτερες βαθμίδες είναι

εξασφαλισμένη ακόμη και με μέτριες επιδόσεις , δεν αναζητούν τον νεωτερισμό , ούτε την

πρόκληση , μια και κάτι τέτοιο θα μπορούσε να τους κοστίσει ακριβά. Έτσι υπάρχουν

περιπτώσεις πανεπιστημιακών που αναγκάζονται να γράψουν ή να πουν πράγματα που δεν

πιστεύουν με σκοπό να μην προκαλέσουν τον ή τους «ισχυρούς» των σχολών τους από τους

οποίους και εξαρτώνται. Όσο για τους παλαιότερους η έλλειψη κάθε κίνητρου για

φαντασία και δημιουργικότητα μετά την άνοδο στην ανώτατη καθηγητική βαθμίδα ,

συμπληρώνει την εικόνα ενός καθολικά αποδεκτού κορπορατισμού και μιας προϊούσας

«δημοσιουπαλληλοποίησης». Τέτοια φαινόμενα συναντάμε και στα καλυτέρα

πανεπιστήμια του κόσμου , όμως η υπέρμετρη «τυποποίηση» της πανεπιστημιακής

σταδιοδρομίας μετά το 1982 , με τα έντονα γραφειοκρατικά χαρακτηριστικά της , επέτεινε

το φαινόμενο μια και η εύκολη οδός των μικρών διακινδυνεύσεων είναι κατά κανόνα

ασφαλέστερη.

Άλλη κατηγορία περιορισμών της ακαδημαϊκής ελευθερίας περιλαμβάνει τα συνήθη πλέον

περιστατικά παρεμπόδισης37

της λειτουργιάς των πανεπιστημιακών οργάνων και της

διεξαγωγής μαθημάτων και εξετάσεων , εν ονόματι της διεκδίκησης αιτημάτων

εκπαιδευτικού αλλά και γενικότερου πολιτικού χαρακτήρα. Πρόκειται για την πιο

‘καθημερινή’ παραβίαση της ακαδημαϊκής ελευθερίας , η οποία συνδυάζεται με την χρήση

36

Βλ. Ν.Κ. Αλιβιζάτος , Πέρα από το 16 το πριν και το μετά , σελ78 έπ. 37

Βλ. Άρθρο Α. Χατζή , Το Πανεπιστήμιο πρέπει να μένει πάντα ανοικτό , Η Καθημερινή , 10/6/08

36

βίας , φυσικής και ψυχολογικής , σε βάρος όσων δεν συμμερίζονται τις απόψεις εκείνων

που ακολουθούν τις πρακτικές αυτές , είτε είναι διδάσκοντες είτε διδασκόμενοι.

Μια χαρακτηριστική κατηγορία περιορισμών αποτελεί η αυθαίρετη παρεμπόδιση της

διεξαγωγής εκδηλώσεων σε πανεπιστημιακούς χώρους , για να μην θιγούν τα στερεότυπα

και οι ‘ευαισθησίες’ ορισμένων. Έτσι , η ματαίωση της δημόσιας συζήτησης του συλλογικού

τόμου Η μαύρη βίβλος του κομμουνισμού , στο Πανεπιστήμιο Μακεδονία , το 2001 , ήταν

μεν ακραίο , όχι όμως μεμονωμένο επεισόδιο . Το ίδιο και αιφνίδια διακοπή του

ερευνητικού προγράμματος κοινωνικής ψυχολογίας της καθηγήτριας Μίκας Χαρίτου-

Φατούρου στο Α.Π.Θ. , το 1988 ,η οποία μάλιστα είχε συνοδευτεί με παραπομπή σε δίκη

της ίδιας και συνεργάτης της για πρόκληση… σωματικής βλάβης σε βάρος φοιτητών και

στρατευσίμων που συμμετείχαν σε αυτό. Στο πανεπιστήμιο θα πρέπει να μπορεί να μιλήσει

ελεύθερα αν κληθεί και ο Πλεύρης και ο Κουφοντίνας38

.

38

Βλ. Άρθρο Α. Χατζή , Το Πανεπιστήμιο πρέπει να μένει πάντα ανοικτό , Η Καθημερινή , 10/6/08

37

ΤΜΗΜΑ Γ : ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

1.Κυριότερα Προβλήματα

Εδώ θα γίνει αναφορά σε μερικά από τα κυριότερα προβλήματα39

που αντιμετωπίζει

σήμερα η πανεπιστημιακή κοινότητα και συνδέονται άμεσα με το θεσμό του ασύλου. Ένα

από τα βασικότερα να και όχι άμεσα συνδεόμενο μόνο με το πανεπιστήμιο είναι το ζήτημα

των κουκουλοφόρων. Αν και η αστυνομία έχει πολλές ευκαιρίες να τους συλλάβει δεν το

κάνει με αποτέλεσμα να διατυπώνονται απόψεις σύμφωνα με τις οποίες η αστυνομία

χρησιμοποιεί σαν άλλοθι το άσυλο με σκοπό να μην κάνει τίποτα. Η ανάθεση της

αρμοδιότητας για την άρση του ασύλου στο πρυτανικό συμβούλιο ασφαλώς θα αποτελέσει

μια μεγάλη βοήθεια αρκεί η σύγκληση του να γίνεται αστραπιαία. Η κατάργηση του ασύλου

λύνει το πρόβλημα ή τουλάχιστον αφαιρει το άλλοθι της αστυνομίας. Οι καταλήψεις και το

κλείσιμο των πανεπιστημίων σε περίοδο δημοκρατίας είναι απαράδεκτες από κάθε άποψη ,

έστω και αν γίνονται με αγαθές προθέσεις . Αν οι καταλήψεις , τα πανεκπαιδευτικά

συλλαλητήρια , οι απεργίες , βελτίωναν το πανεπιστήμιο , η Ελλάδα θα έπρεπε να έχει το

καλύτερο εκπαιδευτικό σύστημα της Ευρώπης ! . Πάλι η άρση του ασύλου από το

πρυτανικό συμβούλιο θα μπορούσε να αποτελεί λύση αν θα μπορούσε να εξασφαλίσει την

πλειοψηφία των μελών του , όμως κάτι τέτοιο είναι σχεδόν απίθανο αν δεν αλλάξει άρδην

ο τρόπος εκλογής των πρυτάνεων και των αντιπρυτάνεων. Πριν 3 χρόνια μια ομάδα έκανε

διάρρηξη στο Α.Π.Θ. και άρχισε να φορτώνει υπολογιστές σε φορτηγό.40

Όταν κάποιοι

39

Βλ. Θ. Λαζαρίδης , Ο δρόμος για την αναγέννηση του Ελληνικού Πανεπιστημίου σελ.121-124 40

Βλ. Ελευθεροτυπία , Β.Παπαναστασούλη , Επιδρομή με θύματα φοιτητή και άσυλο , 27/2/06

38

φοιτητές τους αντιλήφτηκαν προσπάθησαν να τους σταματήσουν , με αποτέλεσμα να

ακολουθήσει συμπλοκή και να τραυματιστεί σοβαρά ένας φοιτητής. Δηλαδή οι φοιτητές

προσπάθησαν οι ίδιοι να περιφρουρήσουν το άσυλο και παραλίγο να σκοτωθούν. Με την

κατάργηση μόνο του ασύλου θα είχαν την δυνατότητα οι φοιτητές να καλέσουν άμεσα την

αστυνομία , αφού η σύγκληση του πρυτανικού συμβουλίου είναι πρακτικά αδύνατη σε

τέτοια περιστατικά (κλοπές, καταστροφές) που εξελίσσονται σε πολύ γρήγορο χρονικό

διάστημα. Βίαιες συμπεριφορές όπως διαπληκτισμοί μεταξύ των συνδικαλιστών φοιτητών ,

χτισίματα γραφείων καθηγητών , προπηλακισμοί καθηγητών , ρίψη τουρτών σε πρυτάνεις,

κλειδώματα της συγκλήτου , στέρηση του δικαιώματος της ελεύθερης έκφρασης όπως και

τα κοινά ποινικά αδικήματα για τα οποία έγινε λόγος ανωτέρω δεν είναι ικανά να

αντιμετωπιστούν με το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο (άσυλο – πρυτανικό συμβούλιο).

2.Διάφορες Προτάσεις αντιμετώπισης των ανωτέρω

προβλημάτων41

Άποψη Α : “To πανεπιστημιακό άσυλο είναι ιερή , αδιαπραγμάτευτη δημοκρατική

κατάκτηση και είναι απαραίτητο για την διασφάλιση της ελεύθερης διακίνησης ιδεών και

την απρόσκοπτη τέλεση της έρευνας και της διδασκαλίας χωρίς κρατικές παρεμβάσεις”

(Π.Ο.Σ.Δ.Ε.Π. , αριστερίζοντες φοιτητές κ.ά.) Η άποψη αυτή συγκρούεται με την λογική του

μέσου κοινού ανθρώπου. Σε μια δημοκρατική χωρά η διακίνηση των ιδεών αποτελεί

αναφαίρετο δικαίωμα σε όλη την επικράτεια , γιατί να χρειάζεται ειδική ρύθμιση για τα

πανεπιστήμια ? Έχει δείξει καμιά διάθεση η αστυνομία για δίωξη ιδεών τα τελευταία 25

τουλάχιστον χρόνια ? Και αν θέλει να συλλάβει έναν αντιφρονούντα δεν θα μπορούσε να το

κάνει έξω από το πανεπιστήμιο ? Μια δικτατορία που δεν σέβεται το σύνταγμα θα σεβαστεί

41

Βλ. Θ. Λαζαρίδη , Ο δρόμος για την αναγέννηση του Ελληνικού Πανεπιστημίου , σελ 119 -121

39

τον νόμο για το άσυλο ? Δηλαδή τα τανκς δεν θα έμπαιναν στο Πολυτεχνείο το 1973 αν

υπήρχε ο νόμος για το πανεπιστημιακό άσυλο ?

Άποψη Β : “Να διατηρηθεί το άσυλο αλλά να περιέλθει η δικαιοδοσία για την άρση του στο

πρυτανικό συμβούλιο” ( επιτροπή Βερέμη, Υπουργός Παιδείας Μ. Γιαννάκου κ.ά.) Η

πρόταση αυτή βασίστηκε στο σκεπτικό ότι η τριμελής επιτροπή ασύλου δεν έχει συγκληθεί

ποτέ λόγω απουσίας του φοιτητικού εκπροσώπου κι έτσι δεν μπορεί να ληφθεί σύμφωνη

απόφαση. Η πρόταση αυτή αν και κινούμενη σε σωστές κατευθύνσεις δεν προβλέπει τίποτα

για τα εκτατά περιστατικά , περιστατικά που μπορεί να τελεστούν αργά την νύκτα

(διάρρηξη , κλοπή ) θα περιμένει η αστυνομία να συγκληθεί το πρυτανικό συμβούλιο ?

Άποψη Γ : “Να εφαρμοστεί ο νόμος” (Μ. Σταθόπουλος , Ε. Βενιζέλος κ.ά.) Άποψη στην

οποία πολλοί αντέδρασαν και όχι μόνο φοιτητές αλλά και πρυτάνεις , ακόμη και ο

δικηγορικός σύλλογος Θεσσαλονίκης. Ο νόμος δεν έχει εφαρμοστεί εδώ και 25 χρόνια θα

εφαρμοστεί τώρα ?

Άποψη Δ : Να αναλάβει η ίδια η πανεπιστημιακή κοινότητα την περιφρούρηση του ασύλου.

Εδώ όμως τίθεται το ερώτημα , με ποιο τρόπο θα γίνεται η περιφρούρηση ? Με περιπολίες

των φοιτητών ή των καθηγητών ? Διάβασε ανωτέρω για τραυματισμό φοιτητή στην

προσπάθεια του να εμποδίσει κλοπή υπολογιστών από το πανεπιστήμιο. Τη νύκτα των

φοιτητικών εκλογών του 2008 ομάδα τριάντα άγνωστων ατόμων παραβίασαν , βανδάλισαν

και έκλεψαν γραφεία καθηγητών στο Ο.Π.Α. Οι φοιτητές που είχαν τη νύκτα εκείνη την

ευθύνη ασφάλειας του πανεπιστημίου έδειξαν πλήρη αδιαφορία42

.

42

Ανακοίνωση του Πρύτανη του Ο.Π.Α. http://greek-academics-initiative.blogspot.com/2008/04/blog-

post.html

40

Άποψη Ε43

: Η καλύτερη λύση θα ήταν να αποκτήσει κάθε ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα τη

δική του ιδιαίτερη αστυνομική υπηρεσία (πανεπιστημιακή αστυνομία), υπαγόμενη στις

πρυτανικές αρχές, έτσι ώστε να μπορεί να αντιμετωπίζει με τα δικά του μέσα όσους

παρανομούν στους χώρους του. Άλλωστε η αυτοδιοίκηση των ΑΕΙ σημαίνει ακριβώς ότι

αυτά διαχειρίζονται τις υποθέσεις τους με τα δικά τους το καθένα όργανα. Αν ωστόσο η

ίδρυση πανεπιστημιακής αστυνομίας θεωρηθεί - για δημοσιονομικούς ή άλλους λόγους -

ανέφικτη, τότε απομένει μόνο η τροποποίηση της διαδικασίας παροχής άδειας για την

επέμβαση της δημόσιας δύναμης στους πανεπιστημιακούς χώρους.

43

Βλ. Το Βήμα , Κώστας Χ. Χρυσόγονος , Να ιδρυθεί πανεπιστημιακή αστυνομία , 17/9/06

41

Επίλογος

Tα πανεπιστήμια πέρα από τον εκπαιδευτικό τους σκοπό, έχουν σημαντικό κοινωνικό και

πολιτικό ρόλο. Πρέπει να αποτελούν χώρο ελεύθερου προβληματισμού , τόπο όπου

ζυμώνονται νέες ιδέες , ρηξικέλευθες , ακόμη και επαναστατικές. Αυτό είναι ο σκοπός για

τον οποίο θεσπίστηκε το πανεπιστημιακό άσυλου με τον Ν 1268/82 . Σήμερα όμως αρκετοί

εννοούν να χρησιμοποιούν σε πρώτη ευκαιρία και ατιμώρητα το πανεπιστημιακό άσυλο ,

μια πράξη για την οποία θα πρέπει να αντιληφτούν ότι δεν καλύπτεται από το ‘λαϊκό

αίσθημα’ και ότι οι βανδαλισμοί , που εντός του Ασύλου διαπράττουν , δεν καλύπτονται

από κανενός είδους ‘ασυλία’.

Η εξασφάλιση , εν πάση περιπτώσει , δεν επιτυγχάνεται με την επιβολή κυρώσεων όταν

πλέον έχει ήδη παραβιαστεί . Αυτό που έχει σημασία είναι η ‘πρόληψη’ της παραβίασης

,ώστε να φανούν άξιοι οι φυσικοί φορείς των αρμοδίων οργάνων των Α.Ε.Ι. της εξαιρετικής

προνομίας που τους εμπιστεύτηκε ο νομοθέτης . Παράλληλα και η επέμβαση των οργάνων

της δημόσια δύναμης πρέπει να επιχειρείται χωρίς υπεκφυγές στις περιπτώσεις που ο

νόμος δεν απαιτεί ως προϋπόθεση στην χορήγηση άδειας εισόδου.

Εκείνοι οι οποίοι σκίζουν τα ιμάτια τους εν ονόματι του ασύλου ίσως θα ήταν χρήσιμο να

ξαναδιαβάσουν ιστορία για να διαπιστώσουν ότι στην Convention Nationale44

του 1792 η

Γαλλική Επανάσταση κατήργησε όλα τα ισχύοντα άσυλα , αφού ο «νόμος είναι το άσυλο

όλων των πολιτών».

Τελικά αν δεν έχουμε νομοθέτες , νόμους και τηρητές των νόμων , κανένα άσυλο δεν

πρόκειται να σώσει κανέναν από την επερχόμενη ΑΝΟΜΙΑ.

44

Bλ. Καθημερινή , Γ. Πανούσης , Το πανεπιστημιακό άσυλο , 23/2/90

42

Παράρτημα

43

Περίληψη

Το άρθρο 16 παράγ. 1 του Συντάγματος ορίζει ότι « Η τέχνη και η επιστήμη ,η έρευνα και η

διδασκαλία είναι ελεύθερες ,η ανάπτυξη και η προαγωγή τους αποτελεί υποχρέωση του

κράτους». Την υποχρέωση αυτή του Κράτους υλοποίησε ο νόμος 1268/82 ο οποίος στο

άρθρο 2 αναγνώρισε το «Πανεπιστημιακό Άσυλο» για την κατοχύρωση της ακαδημαϊκής

ελευθερίας ενώ ταυτόχρονα απαγορεύει την είσοδο «δημόσιας δύναμης» στους χώρους

που καλύπτονται από αυτό. Το «άσυλο» καλύπτει όλους τους χώρους των Πανεπιστημίων

στους οποίους γίνεται διδασκαλία και έρευνα. Βέβαια ο νόμος προβλέπει δυο περιπτώσεις

άρσης του ασύλου είτε με πρόσκληση ή χορήγηση άδειας από το αρμόδιο όργανο του

Πανεπιστημίου είτε χωρίς άδεια στην περίπτωση κατά την οποία διαπράττονται αυτόφωρα

κακουργήματα ή αυτόφωρα εγκλήματα κατά της ζωής. Παρά τις εγγυήσεις που παρέχει ο

νόμος πληθώρα περιστατικών αποδεικνύει ότι ο θεσμός του ασύλου παραμένει

ανοχύρωτος και χρήζει αναγκαίου επαναπροσδιορισμού.

44

Summary

Article 16 paragraph 1 of the Constitution defines that ‘art and science, research and

teaching are free and that their growth and promotion constitute obligation of state’. This

obligation of state materialized by the law 1268/82 which in article 2 recognized the

‘Academic Asylum’ for the consolidation of academic freedom while simultaneously it

prohibits the entrance of ‘public force’ in the spaces that are covered by this. ’Asylum’

covers all the spaces of the Universities where teaching and research are taking place.

However the law forecasts two cases of lifting of asylum either with invitation or issuing of

authorization from the responsible body of the University, or without authorization in case

flagrant felonies or flagrant crimes at life are committed. Despites the guarantees that it

provides, abundance of incidents proves that the institution of asylum remains unprotected

and requires necessary redefinition.

Λήμματα

Ακαδημαϊκή Ελευθερία ,Άρθρο 16, Άρση Πανεπιστημιακού Ασύλου , Αυτόφωρα Εγκλήματα

Δημόσια Δύναμη , Ελευθερία Διδασκαλίας , Νόμος 1269/82 , Νόμος 3549/2007

Πανεπιστημιακό Άσυλο ,Περιορισμοί Ακαδημαϊκής Ελευθερίας, Πρυτανικό Συμβούλιο Α.Ε.Ι.

Συμβούλιο Τ.Ε.Ι. , Σύνταγμα

45

Νομολογία

ΣΕ 355/1943 ‘Δίκη των Τόνων’ , 252/1977 ΣΕ (Ολομ.) ‘διορισμός καθηγητή χωρίς εκλογή’ ,

2216/1977 ΣΕ (Ολομ.) ‘πρύτανης κατά υπουργού παιδείας’ , ΠλημΑΘ 16505/1982 , πχΡ

1982, 556, 2786/1984 ΣΕ (Ολομ.), περί συνταγματικότητας του Ν 1268/82, 2798/1984 ΣΕ

(Ολομ.) ένταξη καθηγητή της φιλοσοφικής σχολής του Ε.Κ.ΠΑ. , 2800/1984 ΣΕ (Ολομ. ),

ένταξη καθηγητή της οδοντιατρικής σχολής του Ε.Κ.ΠΑ , 4/1989 ΓνΜδ ΕισΠρ. Πατρ. ‘περί

επίδοσης ποινικού δικογράφου σε φοιτητική εστία’ 7/1989 ΓνΜδ ΕισΑΠ ‘ πανεπιστημιακή

κλινική εγκατεστημένη σε νοσοκομεία δεν υπάγεται στο άσυλο’ 1/2003 ΓνΜδ ΕισΑΠ ‘ περί

χώρου φοιτητικής εστίας του Ε.Μ.Π. που δεν καλύπτεται από το άσυλο’

46

Βιβλιογραφία

• Αλιβιζάτος Ν. , Πέρα από το 16 το πριν και το μετά , εκδ. Μεταίχμιο Αθήνα 2007

• Ασπρογέρακα – Γρίβα Κ. Η κατάσταση στα Πανεπιστήμια της Ελλάδας μετά τον

νόμο πλαίσιο , Αθήνα 1984

• Βαρβιτσιώτης Ι. Η αναγκαία αναθεώρηση – Για ένα σύγχρονο Σύνταγμα , Αθήνα

2006

• Βέγλερη Φ. Ο νόμος 1268 του 1982 και η νομική γλώσσα , 1984

• Το Βήμα , Άσυλο και Ασυδοσία , Ι.Μ.Βαρνιτσιώτης , 22/11/98

• Το Βήμα , Άσυλο ή Άλλοθι , Ι.Μανωλεδάκη 17/9/06

• Το Βήμα , Κ.Χρυσόγονος , Να ιδρυθεί πανεπιστημιακή αστυνομία , 17/9/06

• Δημητρόπουλος Α. Συνταγματικά Δικαιώματα , Αθήνα 2008

• Ελευθεροτυπία , Β.Παπαναστασουλη , Επιδρομή με θύματα φοιτητή και άσυλο ,

27/2/06

• Η Καθημερινή ,Χατζής , Το Πανεπιστήμιο πρέπει να μένει πάντα ανοικτό 10/6/08

• Κόρσος Δ. Επιθεώρηση Δημόσιου και Διοικητικού Δικαίου , 1975

• Λαζαρίδης Θ. Ο Δρόμος για την αναγέννηση του Ελληνικού Πανεπιστήμιου , Αθήνα

2008

• Μάνεσης Α. Συνταγματική Θεωρία και Πράξη , 1980-2000 , Τομ. 2

• Μάνεσης Α. Για μια Δημοκρατική Παιδεία , Κείμενα

• Νόμος 1268/82

• Νόμος 3549/2007

47

• Πανούσης Γ. Το τέλος μια πανεπιστημιακής εποχής ( άρθρα 1989-1991) , Αθήνα

1991

• Πουλής Π. Δίκαιο της Εκπαίδευσης , Αθήνα 1999

• Σκουρή Β. Δίκαιο της Παιδείας , Αθήνα 1988

• Στεριάδου Κ. Η εξέλιξη των συνταγματικών ρυθμίσεων για θέματα ανώτατης

εκπαίδευσης στην Ελλάδα από 1821 έως σήμερα , Αθήνα 1993

• Ταλιαδόρου Α. Η μεταρρύθμιση στην ανώτατη εκπαίδευση ( 1974-1982) , Αθήνα

1983

• Τάχος Α. Ειδικό Διοικητικό Δίκαιο – Τεύχος 3 , Δίκαιο της Δημόσιας τάξης

• Τσίτος Α. Ελληνικά Πανεπιστήμια Δομή και Λειτουργιά

• Φραγκοπούλου Ε. Η παιδεία και η συνταγματική της κατοχύρωση , Αθήνα 1986

• Χρυσογόνος Τ. Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα , Γ’ έκδοση 2006