Analysis Diakimansis

109
Κεφάλαιο 1 Σύνδεση με τα προηγούμενα... 1.1 Ο έλεγχος t για δύο κανονικούς πληθυσμούς ΄Εστω X ˜ =(X 1 ,...,X n ), Y ˜ =(Y 1 ,...,Y m ) δύο ανεξάρτητα τυχαία δείγματα από κανονικές κατανομές· X i ∼N (μ 1 2 ), i =1,...,n, και Y i ∼N (μ 2 2 ), i =1,...,m, με τις μέσες τιμές μ 1 2 και την (κοινή) διασπορά σ 2 να είναι άγνωστες παράμετροι. Ας υποθέσουμε ότι έχουμε το πρόβλημα ελέγχου τής H 0 : μ 1 = μ 2 κατά τής H 1 : μ 1 = μ 2 . ΄Οποιος έχει παρακολουθήσει το μάθημα τών Ελέγχων Υποθέσεων γνωρίζει ότι ο έλεγχος λόγου πιθανοφανειών απορρίπτει την H 0 σε επίπεδο σημαντικότητας (ε.σ.) α αν |t| := | ¯ X ¯ Y | S p 1 n + 1 m >t n+m2,α/2 , (1.1.1) όπου ¯ X = n i=1 X i /n, ¯ Y = m i=1 Y i /m είναι οι δύο δειγματικοί μέσοι, S 2 p = (n 1)S 2 X +(m 1)S 2 Y n + m 2 = n i=1 (X i ¯ X) 2 + m i=1 (Y i ¯ Y ) 2 n + m 2 είναι ο συνδυα- σμένος (pooled) αμερόληπτος εκτιμητής τής (κοινής) διασποράς και t n+m2,α/2 είναι το (α/2)ποσοστιαίο σημείο τής κατανομής t με n + m 2 ϐαθμούς ελευθερίας. (Για την κατασκευή του ελέγχου δείτε ΄Ασκηση 1.1.) Πριν ϑυμηθούμε γιατί αυτός ο έλεγχος έχει μέγεθος α, ας παρατηρήσουμε ότι ο (1.1.1) είναι ένας πολύ λογικός κανόνας απόρριψης τής μηδενικής υπόθεσης μ 1 = μ 2 υπέρ τής 1

description

maths

Transcript of Analysis Diakimansis

  • 1

    ...

    1.1 t

    X

    = (X1, . . . ,Xn), Y

    = (Y1, . . . , Ym)

    Xi N (1, 2), i = 1, . . . , n,

    Yi N (2, 2), i = 1, . . . ,m, 1, 2 ()

    2 .

    H0 : 1 = 2 H1 : 1 6= 2.

    H0 (..)

    |t| := |X Y |

    Sp

    1

    n+

    1

    m

    > tn+m2,/2, (1.1.1)

    X =n

    i=1 Xi/n, Y =m

    i=1 Yi/m ,

    S2p =(n 1)S2X + (m 1)S2Y

    n+m 2 =n

    i=1(Xi X)2 +m

    i=1(Yi Y )2n+m 2 -

    (pooled) ()

    tn+m2,/2 (/2) t n+m 2 .

    ( 1.1.)

    , (1.1.1)

    1 = 2

    1

  • 2 1.

    1 6= 2. , X 1 Y 2, 1 6= 2 .1 :

    : -

    X, Y ,

    X = Y .

    -

    . .

    , ,

    1 2

    . ,

    , |X Y |, 1 6= 2 .

    1 6= 2 |X Y | . . |x y| , 1 6= 2; 1 = 2 |x y| = 10 20 100;

    X, Y

    X N(1,

    2

    n

    ), Y N

    (2,

    2

    m

    )

    X, Y .

    X Y N(1 2, 2

    (1

    n+

    1

    m

    )).

    1 = 2 ( )

    X Y 0. , C > 0

    P(|X Y | > C) = 1 P(|X Y | 6 C)= 1 P(C 6 X Y 6 C)

    = 1 P( C1/n + 1/m

    6X Y

    1/n+ 1/m

    6C

    1/n + 1/m

    )

    = 1{

    (C

    1/n+ 1/m

    )

    ( C1/n+ 1/m

    )}

    1 , !

    ;

    2

  • 1.1. t 3

    = 2

    {1

    (C

    1/n + 1/m

    )}(1.1.2)

    > 0,

    .

    (z) = 1 (z), z, ( H0)

    X Y1/n+ 1/m

    N (0, 1)

    ( H0)

    X Y . : , C , X Y , C

    .

    , C ,

    |X Y | > C C

    |X Y | > C . , C

    |X Y | > C C , .. 5% 1%.

    . (

    ,

    .) -

    S2p

    2. ( 2

    S2p .)

    : (X Y )/{1/n + 1/m} ( ) ,

    (X Y )/{Sp1/n + 1/m} ( Sp

    ) !

    Sp . ,

    ! .

    1.1.1. t. Z N (0, 1), V 2p . Z/

    V/p t p ,

    tp.

    3

  • 4 1.

    Z =X Y

    1/n + 1/m

    V =(n+m 2)S2p

    2.

    . (

    ,

    .) ,

    . , 2n+m2

    ( H0) -

    (n1)S2X/2 2n1 (m1)S2Y /2 2m1. , H0,

    X YSp

    1n +

    1m

    d=

    ZV/(n +m 2) ,

    d= ,

    . 1.1.1 tn+m2

    tn+m2,/2

    . (1.1.1)

    (

    I) .

    1.2 p

    , -

    p (p-value). , (.. SPSS, R),

    p. p

    (significance).

    1.2.1. ( p) p

    .

    , : p -

    .

    , p :

    1.2.2. ( p - )

    T = T (X). (

    4

  • 1.2. p 5

    T C.) T (x) T

    p PH0{T > T (x)}.

    p. p

    . :

    (.. ).

    .

    p

    , -

    .

    1.2.1. ,

    H0 : 1 = 2 H1 : 1 6= 2 |t| t = (X Y )/{Sp

    1/n + 1/m}. H0,

    tn+m2. n = 8, m = 10

    t = (x y)/{sp1/n+ 1/m} = 2.02. p

    P(|tn+m2| > | 2.02|) = P(t16 < 2.02) + P(t16 > 2.02)= 0.030227 + 0.030227 = 0.060454.

    ( 1.1.) P(t16 > 2.02)

    MS Excel

    =tdist(2.02;16;1)

    1 2, Excel

    P(|t16| > 2.02).2

    1.2.1. , p

    , ,

    , p,

    .

    p .

    -

    2 MS Excel .

    2,02 2.02.

    , Excel

    ;.

    5

  • 6 1.

    2.02|t|

    2.02|t|

    P(t16 > 2.02) 0.0302

    1.1: 1.2.1, p

    t16 ( t ) t =2.02, |t| = 2.02, .

    : 1.2.1, -

    p

    .

    1.2.1 (). p 0.060454. 0.05 < p < 0.10,

    0.10

    0.05. , > 0.060454

    6 0.060454 .

    1.2.2. ( .) p , , .

    T H0 F0, 1.2.2,

    p = PH0{T > T (X)} = 1 F0{T (X

    )}.

    : X F F (X) 1 F (X) (0, 1),U(0, 1). , F X F1 . , x (0, 1),

    P{F (X) 6 x} = P{X 6 F1(x)} = F{F1(x)} = x

    P{1 F (X) 6 x} = P{F (X) > 1 x} = P{X > F1(1 x)} = 1 F{F1(1 x)} = x

    F (X) 1 F (X) U(0, 1). , H0, p U(0, 1). , p . ( , , p 1/2.)

    6

  • 1.3. 7

    .. - ,

    PH0( H0 ).

    , 1.2.1, H0 p . U U(0, 1) P(U < u) = u, u (0, 1), H0 p

    PH0( p < ) = ,

    , H0 p U(0, 1). p ( 0.060454 1.2.1) p.

    1.3 t

    t H0 : 1 = 2

    H1 : 1 6= 2 .. |tobs| > tn+m2,/2,

    tobs =x y

    sp

    1n +

    1m

    (observed, obs t)

    t =X Y

    Sp

    1n +

    1m

    .

    :

    1.3.1. H0

    100(1)% 12.

    . 100(1)% 12

    [X Y tn+m2,/2Sp

    1

    n+

    1

    m, X Y + tn+m2,/2Sp

    1

    n+

    1

    m

    ]

    ( ). , H0

    |t| 6 tn+m2,/2 tn+m2,/2 6 t 6 tn+m2,/2 tn+m2,/2 6

    X YSp

    1n +

    1m

    6 tn+m2,/2

    7

  • 8 1.

    tn+m2,/2Sp

    1

    n+

    1

    m6 X Y 6 tn+m2,/2Sp

    1

    n+

    1

    m

    X Y tn+m2,/2Sp

    1

    n+

    1

    m6 0 6 X Y + tn+m2,/2Sp

    1

    n+

    1

    m

    ,

    0 [X Y tn+m2,/2Sp

    1

    n+

    1

    m, X Y + tn+m2,/2Sp

    1

    n+

    1

    m

    ].

    , t

    /2- tn+m2,

    100(1 )% 1 2 H0

    .

    .

    1.3.1. ( ), -

    1 2 . ,

    1 2, 1 = 2 ( ) . ,

    , .

    1.4 t F

    |t| > tn+m2,/2 : /2-

    (0, 1). /2- t

    = 1 t,/2 t,0.5 = 0, . , t,/2 1 < 2

    1/2 = P(t > t,1/2) < P(t > t,2/2) = 2/2

    t,1/2 > t,2/2 (= 1)

    /2-

    t . ,

    |t| > tn+m2,/2

    8

  • 1.4. F 9

    t2 > t2n+m2,/2,

    (X Y )2S2p(

    1n +

    1m

    ) > t2n+m2,/2.

    :

    1.4.1. () W t W 2 F1, , F .

    () (0, 1) t2,/2 = F1,,, - F1, .

    . () Z N (0, 1) V 2 . ,

    Wd=

    ZV/

    ( t). , Z2 21,

    W 2d=Z2/1

    V/ F1,

    ( F1,).() , (0, 1) t,/2 > 0. W t ,

    = P(|W | > t,/2) = P(W 2 > t2,/2)

    t2,/2 - F1, () W 2.

    , 1 =

    2,

    t2 =(X Y )2S2p(

    1n +

    1m

    ) F1,n+m2. |t| > tn+m2,/2 t2 > t2n+m2,/2 = F1,n+m2,, ..

    (X Y )2S2p(

    1n +

    1m

    ) > F1,n+m2,. (1.4.3)

    () (1.4.3): F .

    9

  • 10 1.

    1.5

    X

    = (X1, . . . ,Xn) (n )

    Y

    = (Y1, . . . , Ym) (m ).

    , X

    Y

    .. ; n

    m. , .

    , Y .

    , Y

    1 Y

    2

    . , n1

    n2. n1

    Y

    1 = (Y11, . . . , Y1n1).

    n2 Y

    2 = (Y21, . . . , Y2n2). , Yij j

    i : Y1j Y2j .

    ,

    Yij, i = 1, 2, j = 1, . . . , ni.

    i 1 ( ), j

    1 n1. , i 2 ( ),

    j 1 n2.

    X Y . ,

    Y1 Y2. ,

    , . -

    Y11, . . . , Y1n1 . ,

    n1

    j=1 Y1j/n1.

    ( j) ( 1),

    Y1 (Y 1 ): .

    , n2

    j=1 Y2j/n2 Y2 (Y 2 ). ,

    Yi = 1ninij=1

    Yij

    10

  • 1.6. 11

    . ( !)

    1 = 2, ()

    , n + m (

    n1 + n2) ( 1.1).

    nX +mY

    n+m

    nX Xi mY Yi.

    , 2i=1

    nij=1 Yij . ;

    . i

    1 2, : i = 1

    i = 2. i = 1 n1

    j=1 Y1j

    i = 2 n2

    j=1 Y2j.

    . n1 + n2

    . ( i)

    ( j), Y .

    Y = 1n1 + n22

    i=1

    nij=1

    Yij

    .

    1.6

    , -

    . . ,

    ,

    :

    1.6.1. X .

    = X (error) X.

    .

    1.6.1. X N (, 2) + N (0, 2).

    . + X.

    1.6.1, X.

    , .

    11

  • 12 1.

    X = + ,

    + . , ( )

    .

    ,

    .

    1.6.2. . = X (residual) X.

    :

    , X

    X

    . , ,

    . , X

    , . ,

    -

    . ,

    . :

    -

    .

    .

    . Y

    1 =

    (Y11, Y12, . . . , Y1n1) N (1, 2), Y

    2 = (Y21, Y22, . . . , Y2n2)

    N (2, 2) .

    Y11 = 1 + 11 Y21 = 2 + 21

    Y12 = 1 + 12 Y22 = 2 + 22...

    ...

    Y1n1 = 1 + 1n1 Y2n2 = 2 + 2n2

    11, . . . , 1n1 , 21, . . . , 2n2 n1 + n2 N (0, 2) . ( .

    n1 n2 .) 1.6.1,

    ij

    .

    12

  • 1.6. 13

    . -

    , . -

    Yij = i + ij, i = 1, 2, j = 1, . . . , ni,

    ij N (0, 2) . , i Yij ,

    ( )

    .

    . , Yij

    ( ), ij

    .

    1, 2 -

    Y1, Y2. , ij- ij = Yij i = Yij Yi, i = 1, 2, j = 1, . . . , ni. (1.6.4)

    i

    Cov(ij , ik) = Cov(Yij Yi, Yik Yi)= Cov(Yij , Yik) Cov(Yij , Yi) Cov(Yi, Yik) + Cov(Yi, Yi)= 0

    2

    ni

    2

    ni+2

    ni

    = 2

    ni6= 0,

    Cov(Yij , Yik) = 0 j 6= k ( Yij Yik )

    Cov(Yij , Yi) = Cov(Yij ,

    1

    ni

    ni=1

    Yi

    )=

    1

    ni

    ni=1

    Cov(Yij , Yi) =2

    ni

    Cov(Yij , Yi) = j Cov(Yij , Yij) =

    Var(Yij) = 2,

    Cov(Yi, Yi) = 2/ni ( ) Cov(Yi, Yi) = Var(Yi) = 2/ni.

    , ij ik ,

    ij ik . -

    .

    : 1.2.

    13

  • 14 1.

    1.7

    . , ,

    .

    , 1,

    , 2, + 2. , 2 = ( +

    2) = 2 1 1 = 2 1 6= 2 2 = 0 2 6= 0 . 1 0, i = + i, i = 1, 2, 1 = 2 1 = 2 = 0. , 1 = 0

    ,

    . ,

    1, 2 , 1, 2,

    1 0. .

    .

    . -

    1, 2. c [0, 1]

    = c1 + (1 c)2,1 = 1 = (1 c)(1 2),2 = 2 = c(2 1).

    i = + i, i = 1, 2, 1, 2

    c1 + (1 c)2 = 0. , 1, 2 , 1, 2

    1, 2. ( c = 1

    .)

    1 = 2 1 6= 2; ,

    1 = 2 = 0.

    ,

    1, 2

    1 = 2 = 0.

    14

  • 1.8. t 15

    , c = 1/2. , -

    1, 2 1 + 2 = 0 ( ;).

    1.6, Y

    1 = (Y11, . . . , Y1n1)

    Y

    2 = (Y21, . . . , Y2n2) N (1, 2) N (2, 2)

    Yij = + i + ij, i = 1, 2, j = 1, . . . , ni,

    ij N (0, 2), i = 1, 2, j = 1, . . . , ni, 1 + 2 = 0.

    1.8 t

    1.8.1

    t

    .

    .

    (

    :

    .)

    KolmogorovSmirnov. -

    . (

    1/n

    ) -

    (

    ). Fn F0 -

    , F0

    Dn = supxR

    |Fn(x) F0(x)|. (1.8.5)

    Dn

    F0 ( ),

    Dn . ( Glivenko-

    Cantelli.) .

    KolmogorovSmirnov

    ,

    .

    Lilliefors

    15

  • 16 1.

    ShapiroWilk. SPSS

    , Q-Q plot.

    1.8.2

    t

    () . 21 = 22

    F = S2X/S2Y (1.8.6)

    , , F n 1 m 1 . F < Fn1,m1,1/2 F > Fn1,m1,/2. ( 1.3.) ,

    t. , :

    ( )

    .

    ,

    t .

    (1.8.6) . SPSS

    , Levene

    .

    1.9 t SPSS

    SPSS

    . .

    ,

    ,

    g ml . ( )

    :

    37.2 41.7 32.1 38.3 40.5 39.4 53.2 40.8 43.7 45.4

    32.7 36.4 39.3 42.5 38.4 27.9 30.1 33.7 37.2 41.8

    .

    SPSS.

    16

  • 1.9. t SPSS 17

    1.9 SPSS.

    , t

    . SPSS

    Analyze > Compare Means > Independent-Samples T Test

    Test Variable Grouping Variable ( ). SPSS

    Grouping Variable Define Groups, Group 1 1 Group 2 2 Continue. OK :

    Group Statistics

    10 41.2300 5.57017 1.76144

    10 36.0000 4.83896 1.53021

    N Mean Std. Deviation

    Std. Error

    Mean

    17

  • 18 1.

    Independent Samples Test

    .005 .944 2.241 18 .038 5.23000 2.33329 .32794 10.13206

    2.241 17.655 .038 5.23000 2.33329 .32107 10.13893

    Equal variances

    assumed

    Equal variances

    not assumed

    F Sig.

    Levene's Test for

    Equality of Variances

    t df Sig. (2-tailed)

    Mean

    Difference

    Std. Error

    Difference Lower Upper

    95% Confidence

    Interval of the

    Difference

    t-test for Equality of Means

    , -

    : , ,

    ( )

    . -

    n = m = 10, x = 41.23, y = 36.00, sx 5.57 sy 4.84 sx/

    n 5.57/10 1.76

    sy/m 4.84/10 1.53, .

    .

    Levene

    . F ( ) p 0.944

    . (

    p

    .)

    t . -

    t = (X Y )/{Sp

    1n +

    1m

    } 2.241,

    t

    n+m 2 = 10 + 10 2 = 18 p 0.038:

    p = P(|t18| > |2.241|) = P(t18 < 2.241) + P(t18 > 2.241)= 0.0189 + 0.0189 = 0.0378 0.038

    ( 1.2).

    : t = 2.241.

    , SPSS t

    . p

    , .

    18

  • 1.9. t SPSS 19

    2.241|t|

    2.241|t|

    P(t18 > 2.241) 0.0189

    1.2: 1.9 p

    t18 ( t - ) t = 2.241, |t| = 2.241, .

    p 0.05, -

    . ,

    .

    SPSS. KolmogorovSmirnov (K-S)

    Analyze > Nonparametric Tests > Sample K-S

    Test Variable List -

    .

    -

    . .

    Exact. -

    : Asymptotic only ( ) , MonteCarlo ( ) Exact ( ).

    Exact Monte Carlo -

    . SPSS

    .

    , .

    K-S -

    . .

    : , -

    19

  • 20 1.

    . ,

    . SPSS,

    Data > Split File

    Compare groups Organizeoutput by groups. ( ,

    .) (

    ) Groups Based on.

    OK. , SPSS

    .

    Analyze all cases, do not create groups

    K-S :

    N

    Mean

    Std. Deviation

    Absolute

    Positive

    Negative

    Kolmogorov-Smirnov Z

    Asymp. Sig. (2-tailed)

    Exact Sig. (2-tailed)

    Point Probability

    Normal Parametersa

    Most Extreme Differences

    N

    Mean

    Std. Deviation

    Absolute

    Positive

    Negative

    Kolmogorov-Smirnov Z

    Asymp. Sig. (2-tailed)

    Exact Sig. (2-tailed)

    Point Probability

    Normal Parametersa

    Most Extreme Differences

    ,000

    ,984

    ,994

    ,420

    -,133

    ,090

    ,133

    4,83896

    36,0000

    10

    ,000

    ,904

    ,945

    ,526

    -,135

    ,166

    ,166

    5,57017

    41,2300

    10

    One-Sample Kolmogorov-Smirnov Test

    a. Test distribution is Normal.

    (

    ) ( ).

    p. p:

    (.945) (.904).

    . ( ,

    .

    .)

    p

    .

    20

  • 1.9. t SPSS 21

    p () K-S .984.

    () t .

    SPSS .

    .

    ; ;

    , SPSS

    F0

    ( ) N (y1, s21) Dn (1.8.5). ,

    .

    -

    Q-Q plot. Q-Q

    quantile-quantile (quantile = ).

    SPSS.

    Analyze > Descriptive Statistics > Q-Q Plots

    Variables , .

    .

    1.3 Q-Q plots, . -

    ,

    .

    , (

    .. -

    ). (

    )

    .

    , (

    ) .

    ( ) -

    . , -

    .

    -

    21

  • 22 1.

    Observed Value

    555045403530

    Ex

    pe

    cte

    d N

    orm

    al

    Va

    lue

    50

    45

    40

    35

    30

    Omada:Astheneis

    Normal Q-Q Plot of sygkentrosh

    Observed Value

    4540353025

    Ex

    pe

    cte

    d N

    orm

    al V

    alu

    e

    45

    40

    35

    30

    25

    Omada:Oxi astheneis

    Normal Q-Q Plot of sygkentrosh

    1.3: Q-Q plots 1.9.

    .

    . -

    Yij

    i ij. , n1 + n2 -

    ,

    . ( .)

    -

    .

    ij ij.

    SPSS

    .

    Data > Split File

    Analyze all cases, do not create groups.

    Analyze > General Linear Model > Univariate

    Dependent Variable Fixed Factor .( dependent variable, , fixed factor, -

    , .) Save

    Residuals > Unstandardized. Continue OK. SPSS .

    22

  • 1.9. t SPSS 23

    RES_1.

    .

    Q-Q Plots . :

    Observed Value

    151050-5-10

    Exp

    ecte

    d N

    orm

    al V

    alu

    e

    10

    5

    0

    -5

    -10

    Normal Q-Q Plot of Residual for sygkentrosh

    . -

    .

    Q-Q plot

    Q-Q plot. x1, x2, . . . , xn

    (

    ) F0.

    .

    x(1) 6 x(2) 6 . . . 6 x(n) .

    .

    , n n+1 :

    (, x(1)], (x(1), x(2)], . . . , (x(n1), x(n)], (x(n),). F0, x(1) ( n )

    n/(n + 1)- F0,

    1/(n + 1) n/(n + 1). F0

    , F10 (1/(n + 1)). ,

    x(2) ( n 1 ) (n 1)/(n + 1)- F0,

    23

  • 24 1.

    2/(n + 1) (n 1)/(n + 1). F10 (2/(n + 1)). , x(k) (

    k n k+1 ) (n k + 1)/(n + 1)- F0, k/(n + 1) (n k + 1)/(n + 1) F10 (k/(n + 1)).

    (x(k), F

    10 (k/(n + 1))

    ), k = 1, 2, . . . , n,

    . F0,

    . Q-Q plot

    ,

    .

    , -

    ( 2),

    . , -

    .3

    1.10

    1.1. t :

    X

    = (X1, . . . ,Xn), Y

    = (Y1, . . . , Ym), n,m > 2,

    , N (1, 2) N (2, 2). = (1, 2,

    2) = R2 (0,).

    H0 : 1 = 2

    H1 : 1 6= 2.

    () -

    (1.1.2) C = z/21/n+ 1/m z/2

    (/2)- .

    () H1 1, 2 X, Y

    3 SPSS (n k + 5/8)/(n + 1/4)- (n k + 1)/(n + 1).

    Q-Q Plots Van der Waerdens Proportion Estimation Formula. , n .

    24

  • 1.10. 25

    ,

    2 =

    ni=1(Xi X)2 +

    mi=1(Yi Y )2

    n+m=n+m 2n+m

    S2p.

    () H0 ()

    = (nX +mY )/(n +m)

    20 =

    ni=1(Xi )2 +

    mi=1(Yi )2

    n+m.

    :

    (n+m)20 = (n+m 2)S2p + {n(X )2 +m(Y )2} (1.10.7)= (n+m 2)S2p +

    nm

    n+m(X Y )2. (1.10.8)

    () x, y

    (x, y

    ) =

    maxH1

    L(1, 2, 2|x, y

    )

    maxH0

    L(1, 2, 2|x, y

    )=

    L(x, y, 2|x, y

    )

    L(, , 20 |x, y

    )

    .

    (1.10.8), C1 C2

    (x, y

    ) > C1 |x y|

    sp

    1

    n+

    1

    m

    > C2.

    1.2. ij (1.6.4). E(ij) = 0 Var(ij) = (1 1/ni)2.

    1.3. F pi: X

    = (X1, . . . ,Xn), Y

    = (Y1, . . . , Ym), n,m > 2,

    , N (1, 21) N (2, 22). = (1, 2,

    21 ,

    22) = R2 (0,)2.

    () 21 22

    21 =

    ni=1(XiX)2/n 22 =

    mi=1(YiY )2/m

    . , 21 = 22 =

    2, 2 (0,) , 2 20 = (n

    21 +m

    22)/(n +m).

    () H0 : 21 =

    22

    H1 : 21 6= 22.

    (x, y

    ) =

    maxH1

    L(|x, y

    )

    maxH0

    L(|x, y

    )> C wn/2(1 w)m/2 < C , (1.10.9)

    w = n21/(n21 +m

    22) C, C

    .

    () g(w) = wn/2(1w)m/2 w (0, 1)

    25

  • 26 1.

    w < n/(n +m) w > n/(n +m).

    (1.10.9)

    w < C1 w > C2 (1.10.10)

    0 < C1 < C2 < 1 .

    () w s2X/s2Y , s

    2X , s

    2Y

    () .

    (1.10.10)

    s2X/s2Y < C3 s

    2X/s

    2Y > C4 (1.10.11)

    C3 < C4 .

    () H0 : 21 =

    22, S

    2X/S

    2Y

    Fn1,m1

    (X, Y) =

    1, S2XS2Y

    < Fn1,m1,1/2 S2XS2Y

    > Fn1,m1,/2,

    0,

    I .

    26

  • 2

    : , -

    . (

    ) , , .

    2.1 k > 2

    k > 2

    . .

    y11, . . . , y1n1 (n1 )

    y21, . . . , y2n2 (n2 )

    ...

    yk1, . . . , yknk (nk k- ).

    n = n1 + n2 + + nk. , -

    Y11, . . . , Y1n1

    Y21, . . . , Y2n2...

    Yk1, . . . , Yknk .

    , :

    i = 1, . . . , k, i , Yi1, . . . , Yini,

    ( ).

    27

  • 28 2.

    k .

    k .

    k 2.

    k

    k , -

    .

    1, . . . , k.

    n

    Yij N (i, 2), i = 1, . . . , k, j = 1, . . . , ni.

    Yij = i + ij,

    Yij = i + ij , i = 1, . . . , k, j = 1, . . . , ni,

    ij N (0, 2) ( ) . , k -

    k .

    Yi = 1ninij=1

    Yij

    i , i = 1, . . . , k.

    ( )

    Y = 1nki=1

    nij=1

    Yij .

    niYi = nij=1 Yij , k

    Y =ki=1

    ninYi , (2.1.1)

    .

    2.1.1. y1, . . . , ym

    m

    i=1 ciyi ci 0

    1 :m

    i=1 ci = 1. y1, . . . , ym

    yi. :

    yi ymin ci ciyi >

    ciymin i, m

    i=1 ciyi >m

    i=1 ciymin =

    yminm

    i=1 ci = ymin. ( yi .)

  • 2.2. 29

    2.2

    .

    -

    yij, i = 1, . . . , k, j = 1, . . . , ni.

    2.2.1.

    ki=1

    nij=1

    (yij y)2 =ki=1

    ni(yi y)2 +ki=1

    nij=1

    (yij yi)2. (2.2.2). yi

    ki=1

    nij=1

    (yij y)2 =ki=1

    nij=1

    (yij yi+ yi y)2

    =

    ki=1

    nij=1

    {(yij yi)2 + (yi y)2 + 2(yij yi)(yi y)}

    =

    ki=1

    { nij=1

    (yij yi)2 + ni(yi y)2 + 2(yi y)nij=1

    (yij yi)}

    =

    ki=1

    nij=1

    (yij yi)2 +ki=1

    ni(yi y)2

    ni

    j=1(yij yi) = 0 i ( ;). (2.2.2)

    yij y, ki=1nij=1(yij y)2, :

    ki=1 ni(yi y)2

    k k

    i=1

    nij=1(yijyi)2

    yij .

    . , k

    , ,

    .

    (2.2.2) Yij :

    ki=1

    nij=1

    (Yij Y)2 =ki=1

    ni(Yi Y)2 +ki=1

    nij=1

    (Yij Yi)2. , SST

    (Total Sum of Squares, ), SSB (Sum of Squares

  • 30 2.

    Between groups, ) SSW (Sum of

    Squares Within groups, ), .

    , SSTotal, SSBetween, SSWithin.

    .

    2.2.1. () SSB SSW .

    () SSW/2 2nk() E(SSB) = (k 1)2 +ki=1 ni(i )2, :=kj=1 njj/n.() 1 = = k SSB/2 2k1.

    . () (2.1.1) -

    k . S2i =ni

    j=1(Yij Yi)2/(ni 1),i = 1, . . . , k, k .

    SSW =

    ki=1

    (ni 1)S2i . (2.2.3)

    SSB SSW

    .

    k , SSB SSW

    .

    () m

    2, S2 (m 1)S2/2 2m1. Vi = (ni 1)S2i /2 2ni1, i = 1, . . . , k. SSW/2 =

    ki=1 Vi. k

    ( k ),

    k

    i=1 Vi -

    k

    i=1(ni 1) = n k.

    ()

    E(SSB) = E

    { ki=1

    ni(Yi Y)2}

    =ki=1

    niE{(Yi Y)2}

    =

    ki=1

    ni{Var(Yi Y) + [E(Yi Y)]2}. (2.2.4)

  • 2.2. 31

    (2.1.1) j

    j,

    E(Yi Y) = E(Yi) E(Y)= i E

    {kj=1njYj/n}

    = i k

    j=1njE(Yj)/n= i

    kj=1njj/n

    = i . (2.2.5)

    , i

    Cov(Yi, Y) = Cov(Yi,

    k=1

    nnY)=

    k=1

    nn

    Cov(Yi, Y)=nin

    Cov(Yi, Yi) = nin Var(Yi) = nin 2

    ni=2

    n,

    Var(Yi Y) = Var(Yi) + Var(Y) 2Cov(Yi, Y)=

    2

    ni+2

    n 2

    2

    n

    =

    (1

    ni 1n

    )2. (2.2.6)

    , (2.2.4)

    E(SSB) =

    ki=1

    ni

    {(1

    ni 1n

    )2 + (i )2

    }

    =

    ki=1

    (1 ni

    n

    )2 +

    ki=1

    ni(i )2

    = (k 1)2 +ki=1

    ni(i )2.

    () k

    . n

    S2 = SST/(n 1). W := (n 1)S2/2 = SST/2 2n1. 2m (1 2t)m/2, t < 1/2. W1 := SSB/

    2, W2 := SSW/2. ()

    () W2 2nk. ,

    W = W1 + W2

  • 32 2.

    , W ,

    W1, W2

    MW (t) = MW1(t)MW2(t)(1 2t)(n1)/2 = MW1(t)(1 2t)(nk)/2, t < 1/2,

    MW1(t) = (1 2t)(k1)/2, t < 1/2, 2k1.

    2.2.1. ( )

    () (

    ) () (

    ). () ()

    .

    2.2.1 :

    2.2.1. 1 = = k F := SSB/(k 1)SSW/(n k) Fk1,nk.

    . 2.2.1 W1 = SSB/2, W2 = SSW/

    2 -

    . 2nk 1 = = k 2k1. , 1 = = k,

    F =SSB/(k 1)SSW/(n k) =

    W1/(k 1)W2/(n k) Fk1,nk

    F .

    2.2.2.

    H0 : 1 = = k

    H1 : H0.

    () H0 ..

    F =SSB/(k 1)SSW/(n k) > Fk1,nk,.

    . ,

    = (1, . . . , k, 2) = Rk (0,).

  • 2.2. 33

    i ()

    , H0 0 = R (0,). ()

    (y

    ) =max

    L(|y

    )

    max0

    L(|y

    )=

    L(|y

    )

    L(0|y

    ),

    0, H0, H1

    L(|y

    ) =1

    n(2)n/2exp

    { 1

    22

    [ n1j=1

    (y1j 1)2 + +nkj=1

    (ykj k)2]}

    =1

    n(2)n/2exp

    { 1

    22

    ki=1

    nij=1

    (yij i)2}

    .

    0 = (0, 20) = (Y,SST/n).

    , H0

    n N (, 2). Y 2 Y n ( ). , H1 k

    , 1, . . . , k k

    Y1, . . . , Yk 2 2 =

    1

    n

    { n1j=1

    (Y1j Y1)2 + +nkj=1

    (Ykj Yk)2}=

    SSW

    n(2.2.7)

    ( 2.2). ,

    (y

    ) =

    1

    n(2)n/2exp

    { 1

    22

    ki=1

    nij=1

    (yij yi)2}

    1

    n0 (2)n/2

    exp

    { 1

    220

    ki=1

    nij=1

    (yij y)2}

    =

    1

    (SSW/n)n/2exp

    { 1

    2SSW/nSSW

    }

    1

    (SST/n)n/2exp

    { 1

    2SST/nSST

    }

    =

    (SST

    SSW

    )n/2

    C > 0,

    (y

    ) > C (SST

    SSW

    )n/2> C SST

    SSW> C2/n

  • 34 2.

    SSB+ SSWSSW

    > C2/n SSBSSW

    > C2/n 1

    SSB/(k 1)SSW/(n k) > C

    :=n kk 1 (C

    2/n 1).

    , .. (0, 1),

    = PH0{(Y) > C} = PH0(F > C)

    C = Fk1,nk, .

    2.2.2. , F

    E(F ) = E

    {SSB/(k 1)SSW/(n k)

    }

    =n kk 1E

    {SSB

    SSW

    }

    =n kk 1E(SSB)E

    {1

    SSW

    }

    ( SSB, SSW)

    =n kk 1

    {(k 1)2 +

    ki=1

    ni(i )2}

    1

    (n k 2)2( 2.2.1 E(1/2) = 1/( 2) > 2)

    =n k

    n k 2 +n k

    (k 1)(n k 2)ki=1

    ni(i )22

    .

    (nk)/(nk2) ( Fk1,nk)

    ni(i)2 =

    0, i ,

    1 = = k. , ni(i )2, i

    1, . . . , k,

    F .

    F

    , .

    F .

    2.3 (ANOVA Table)

    k > 2

    , -

    .

  • 2.3. 35

    ANOVA Table ANOVA ANalysis

    Of VAriance.

    k = 3

    (n1, n2, n3) = (4, 7, 5). n = 4 + 7 + 5 = 16.

    SSB = 65.5, SSW = 135.2 () SST = 200.7 = 65.5 + 135.2.

    SSB, SSW SST k 1 = 3 1 = 2,n k = 16 3 = 13 n 1 = 16 1 = 15, . ( 15 = 2 + 13 n 1 = (k 1) + (n k).) F SSB/(k 1) =65.5/2 = 32.75 SSW/(n k) = 135.2/13 = 10.40. , F = 32.75/10.40 3.149. :

    F

    65.5 2 32.75 3.149

    135.2 13 10.40

    200.7 15

    ,

    F2,13 F . F

    .

    , p. ,

    p P(F2,13 > 3.149) ( F

    F ).

    0.0767 Excel. ,

    Excel

    =fdist(3.149;2;13)

    Enter. p -

    0.05.

    : 0.1 ; (-

    0.1 F .)

  • 36 2.

    2.4 H0:

    H0 : 1 = = k k . k :

    ,

    . (

    ) .

    ,

    (k2

    )= k(k 1)/2, .

    ( )

    1 6= 2 1 6= 3 1 6= k2 6= 3 2 6= k...

    k2 6= k1 k2 6= kk1 6= k

    i j ,

    H0,ij : i = j H1,ij : i 6= j .

    ( ij i j.)

    i j, (

    )

    t .

    tij =Yi Yj

    Sij1/ni + 1/nj

    ,

    S2ij

    ( S2p),

    H0,ij |tij| > tni+nj2,/2. : -

    k ,

    2 = SSW/(n k). 2 S2ij k .

    () : 2

    24/(n k) S2ij 24/(ni + nj 2) ( 2.3). tij S

    2ij

    2;

    SSW k , 2

  • 2.4. 37

    Yi Yj . , (n k)2/2 2nk Yi Yj N (i j, 2(1/ni + 1/nj)). , H0,ij :i j = 0,

    tij =Yi Yj

    1/ni + 1/nj

    =(Yi Yj)/{1/ni + 1/nj}

    2/2d=

    N (0, 1)2nk/(n k)

    d= tnk.

    (

    !)

    , H0,ij H1,ij

    |tij| > tnk,/2. 1.3 100(1)% - i j. ,

    [Yi Yj tnk,/2

    1/ni + 1/nj , Yi Yj+ tnk,/2

    1/ni + 1/nj

    ](2.4.8)

    .

    , (k2

    )

    : (k2

    )

    . -

    -

    .

    .

    . ( (2.4.8)

    .) .

    2.4.1 LSD Fisher

    LSD least significant difference ( ).

    (2.4.8).

    YiYj ( i j , i = j)

    tnk,/2 1/ni + 1/nj . (2.4.9)

  • 38 2.

    , (2.4.9)

    () :

    .

    2.4.2 Bonferroni

    (..) . , -

    I12 I13 1 2 1 3 1 ,

    P(1 2 I12, 1 3 I13) < P(1 2 I12) = 1 . P(AB) 6 P(A) P(AB) >0.

    .

    P(AB) 6 P(A) +P(B).1 m > 2 :

    P(mi=1Ai) 6m

    i=1 P(Ai). (2.4.10)

    Bonferroni

    .

    ,

    (k2

    ) .

    m -

    1, . . . , m. , J1, . . . , Jm. ,

    P( mi=1 {i Ji}) = 1 P([ mi=1 {i Ji}])

    = 1 P( mi=1 {i Ji})( de Morgan)

    = 1 P( mi=1 {i / Ji})> 1mi=1P(i / Ji)

    ( Bonferroni ).

    J1, . . . , Jm 11, . . . , 1m , P(i / Ji) = i, i = 1, . . . ,m.

    P( mi=1 {i Ji}) > 1mi=1 i.

    1 A B . ,

    P(A B).

  • 2.4. 39

    m

    1, i . i = /m, i = 1, . . . ,m.

    , -

    m =(k2

    ) m =

    (k2

    ) .

    ,

    1/m, 1 . , k = 5 - 95% (

    1 = 0.95, = 0.05), 1/m = 0.995, m = (52) = 10.

    , Bonferroni

    m =(k2

    )

    [Yi Yj tnk,/(2m)

    1/ni + 1/nj , Yi Yj+ tnk,/(2m)

    1/ni + 1/nj .

    ](2.4.11)

    ,

    .

    2.4.3 Scheffe

    , -

    . ,

    k = 4 ,

    .

    1, 2, 3, 4,

    -

    ( ). ,

    ()

    1 + 22

    3 + 42

    ,

    21 + 2

    3 3 + 4

    2.

    4

    i=1 cii ci

    4

    i=1 ci = 0: ci 1/2, 1/2, 1/2 1/2

  • 40 2.

    2/3, 1/3, 1/2 1/2. , .

    , 1 2 4

    i=1 cii ci 1,

    1, 0 0.

    2.4.1. k

    i=1 cii ci ki=1 ci = 0 (contrast).

    ( ).

    2.4.1. C0 c= (c1, . . . , ck)

    k

    i=1 ci = 0.

    P

    ( cC0

    { ki=1

    ciYi (k 1)Fk1,nk,

    ki=1c

    2i /ni 6

    ki=1

    cii 6

    ki=1

    ciYi+ (k 1)Fk1,nk,

    ki=1c

    2i /ni

    })= 1 . (2.4.12)

    : (2.4.12) -

    c C0. (2.4.12)

    k

    i=1 cii

    1 c C0.

    . (2.4.12)

    P

    ( c

    C0

    {(k 1)Fk1,nk, 6

    k

    i=1ciYi ki=1 cii

    k

    i=1c2i/ni

    6

    (k 1)Fk1,nk,

    })= 1

    P

    ( c

    C0

    { [ki=1

    ci(Yi i)]2(k 1)2k

    i=1c2i/ni

    6 Fk1,nk,})

    = 1 .

    ( c

    C0

    c

    ) Fk1,nk, Fk1,nk,.2

    P

    (maxc

    C0

    [k

    i=1ci(Yi i)]2

    (k 1)2ki=1

    c2i/ni

    6 Fk1,nk,)= 1 .

    2

    .

  • 2.4. 41

    =

    k

    i=1nii/n. ( 2.2.1.)

    Y i, ki=1 ci(Y ) = 0., c

    C0,

    [k

    i=1ci(Yi i)]2

    (k 1)2ki=1

    c2i/ni

    =

    [k

    i=1ci{(Yi i) (Y )}]2(k 1)2k

    i=1c2i/ni

    ( 0 =

    k

    i=1ci(Y ))

    =

    [k

    i=1(ci/

    ni)ni{(Yi i) (Y )}]2

    (k 1)2ki=1

    c2i/ni

    (2.4.13)

    ( i ni).

    CauchySchwarz.

    2.4.1. ( CauchySchwarz) a1, . . . , ak, b1, . . . , bk

    ( ki=1

    aibi

    )26

    ( ki=1

    a2i

    )( ki=1

    b2i

    )

    ai bi ai = bi i = 1, . . . , k.

    (2.4.13) ai = ci/ni bi =

    ni{(Yii) (Y )}

    (k

    i=1c2i/ni)[

    k

    i=1ni{(Yi i) (Y )}2]

    (k 1)2ki=1

    c2i/ni

    =

    k

    i=1ni{(Yi i) (Y )}2

    (k 1)2 . (2.4.14)

    (2.4.14) . , CauchySchwarz

    ci = ni{(Yi i) (Y )}, i = 1, . . . , k.( c

    C0.) ,

    maxc

    C0

    [k

    i=1ci(Yi i)]2

    (k 1)2ki=1

    c2i/ni

    =

    k

    i=1ni{(Yi i) (Y )}2

    (k 1)2 .

    (2.4.14) Fk1,nk ( Fk1,nk, 1 ). .

    Xij = Yij i, i = 1, . . . , k, j = 1, . . . , ni.

    Xij N (0, 2). ( ),

    k

    i=1ni(Xi X)2/(k 1)

    k

    i=1

    ni

    j=1(Xij Xi)2/(n k)

  • 42 2.

    Fk1,nk. ,

    Xi = 1ninij=1

    Xij =1

    ni

    nij=1

    (Yij i) = 1ni

    { nij=1

    Yij nii}= Yi i,

    Xij Xi = (Yij i) (Yi i) = Yij Yi

    X = 1nk

    i=1

    niXi = 1nk

    i=1

    ni(Yi i) = 1n{ k

    i=1

    niYi k

    i=1

    nii

    }= Y .

    ,

    k

    i=1ni(Xi X)2/(k 1)

    k

    i=1

    ni

    j=1(Xij Xi)2/(n k) =

    k

    i=1ni{(Yi i) (Y )}2/(k 1)k

    i=1

    ni

    j=1(Yij Yi)2/(n k)

    .

    2.4.1. ,

    :

    P

    ( c

    Rk

    { ki=1

    ciYi kFk,nk,

    k

    i=1c2i/ni 6

    ki=1

    cii 6

    ki=1

    ciYi + kFk,nk,

    k

    i=1c2i/ni

    })= 1 . (2.4.15)

    c

    ci = 0.

    (2.4.15) k

    i=1ni(Yii)2/2 2k. (2.4.15) (2.4.12)

    c ( ci) :

    F k nk (2.4.12) k1 nk.3

    Scheffe,

    [Yi Yj

    (k 1)Fk1,nk,

    (1ni

    + 1nj

    ), Yi Yj+

    (k 1)Fk1,nk,

    (1ni

    + 1nj

    )]

    i, j

    .

    Scheffe -

    .

    .

    .

    3 :

    ci = 0 c

    (2.4.12) . , k n k

    (2.4.15), k 1 n k (2.4.12).

  • 2.4. 43

    2.4.4 Tukey

    Scheffe

    ( Scheffe )

    k

    . (

    .)

    n1 = = nk . n = k n k = k( 1). , q (

    k, n

    1 )

    P

    ( 16i

  • 44 2.

    ! , (2.4.16)

    , .

    max(Yi i)min(Yi i)

    k n ( F Scheffe). qk,n, , -

    Tukey

    [Yi Yj qk,n,/ , Yi Yj+ qk,n,/].

    qk,n,

    .

    2.5

    , k

    -

    ( SPSS).

    , ,

    .

    nj=1

    (xj x)2 =nj=1

    x2j nx2 =nj=1

    x2j 1

    n

    ( nj=1

    xj

    )2. (2.5.17)

    ( -

    .)

    F

    SSB =

    ki=1

    ni(Yi Y)2 SSW =ki=1

    nij=1

    (Yij Yi)2. SSW k (2.5.17). ,

    i, ni

    j=1(Yij Yi)2, - i , (2.5.17) ni n, Yij

    xj Yij ( Yi) xj ( x). nij=1

    (Yij Yi)2 =nij=1

    Y 2ij niY 2i =nij=1

    Y 2ij 1

    ni

    ( nij=1

    Yij

    )2

  • 2.5. 45

    SSW =

    ki=1

    nij=1

    (Yij Yi)2 =ki=1

    nij=1

    Y 2ij ki=1

    niY2i =

    ki=1

    nij=1

    Y 2ij ki=1

    1

    ni

    ( nij=1

    Yij

    )2.

    SSW k+1

    : ,k

    i=1

    nij=1 Y

    2ij , k

    ,n1

    j=1 Y1j, . . . ,nk

    j=1 Ykj.

    SSB

    SST =ki=1

    nij=1

    (Yij Y)2 SSB

    SSB = SST SSW.

    SST (2.5.17) -

    (

    ).

    SST =ki=1

    nij=1

    Y 2ij nY 2 =ki=1

    nij=1

    Y 2ij 1

    n

    ( ki=1

    nij=1

    Yij

    )2.

    -

    . k

    k

    i=1

    nij=1 Yij.

    F =SSB/(k 1)SSW/(n k)

    Fk1,nk.

    2.5.1. :

    1: 8, 10, 6

    2: 7, 9

    3: 11, 15, 9, 9

    4: 14, 16, 14, 12

    k = 4, n1 = 3, n2 = 2, n3 = n4 = 4 n = 3 + 2 + 4 + 4 = 13.

    ki=1

    nij=1

    y2ij = 82 + 102 + 62 + 72 + 92 + 112 + 152 + 92 + 92 + 142 + 162 + 142 + 122

  • 46 2.

    = 64 + 100 + 36 + 49 + 81 + 121 + 225 + 81 + 81 + 196 + 256 + 196 + 144

    = 1630,n1j=1

    y1j = 8 + 10 + 6 = 24,

    n2j=1

    y2j = 7 + 9 = 16,

    n3j=1

    y3j = 11 + 15 + 9 + 9 = 44,

    n4j=1

    y4j = 14 + 16 + 14 + 12 = 56,

    ki=1

    nij=1

    yij = 24 + 16 + 44 + 56 = 140.

    ,

    SSW =

    ki=1

    nij=1

    y2ij ki=1

    1

    ni

    ( nij=1

    yij

    )2= 1630

    (242

    3+

    162

    2+

    442

    4+

    562

    4

    )

    = 1630 (576

    3+

    256

    2+

    1936

    4+

    3136

    4

    )= 1630 (192 + 128 + 484 + 784)

    = 1630 1588 = 42,

    SST =

    ki=1

    nij=1

    y2ij 1

    n

    ( ki=1

    nij=1

    yij

    )2= 1630 140

    2

    13

    = 1630 1960013

    1630 1507.69 = 122.31

    SSB = SST SSW 122.31 42 = 80.31.

    F =SSB/(k 1)SSW/(n k)

    80.31/3

    42/9 26.77

    4.67 5.73.

    :

    F

    80.31 3 26.77 5.73

    42 9 4.67

    122.31 12

  • 2.5. 47

    3.86F3,9,0.05

    5.73F

    6.99F3,9,0.01

    p = P(F3,9 > 5.73) 0.0179

    2.1: 2.5.1, p -

    F3,9 F = 5.73. , p 0.01 0.05 - F 0.05- 0.01- F .

    F F3,9,0.05 = 3.86 F3,9,0.01 = 6.99.

    = 0.05

    ( F = 5.73 > 3.86)

    . = 0.01

    ( F = 5.73 6 6.99).

    0.05

    0.01, p

    0.01 0.05. , p

    P(F3,9 > 5.73) 0.0179 ( 2.1).

    2.5.1. F p Excel. 5%-

    =finv(0.05;3;9)

    p

    =fdist(5.73;3;9).

    : SSB, SSB F -

  • 48 2.

    ( e-class).

    SPSS; ( , . !)

    2.5.1. ()

    = 0.05. , -

    . 100(1 )% = 95% .

    1 2, 1 3, 1 4, 2 3, 2 4 3 4. y1 = 24/3 = 8, y2 = 16/2 = 8, y3 = 44/4 = 11,y4 = 56/4 = 14, 2 = SSW/(n k) = 4.67 . LSD Fisher.

    tnk,/2 = t9,0.025 = 2.262. 95% 1 2

    [y1 y2 tnk,0.025

    1n1

    + 1n2 , y1 y2+ tnk,0.025

    1n1

    + 1n2

    ]

    =[8 84.67 2.262

    13 +

    12 , 8 8 +

    4.67 2.262

    13 +

    12

    ]

    [4.462, 4.462],

    1 3 [y1 y3 tnk,0.025

    1n1

    + 1n3 , y1 y3+ tnk,0.025

    1n1

    + 1n3

    ]

    =[8 114.67 2.262

    13 +

    14 , 8 11 +

    4.67 2.262

    13 +

    14

    ]

    [6.733, 0.733],

    1 4 [y1 y4 tnk,0.025

    1n1

    + 1n4 , y1 y4+ tnk,0.025

    1n1

    + 1n4

    ]

    =[8 144.67 2.262

    13 +

    14 , 8 14 +

    4.67 2.262

    13 +

    14

    ]

    [9.733, 2.267],

    2 3[y2 y3 tnk,0.025

    1n2

    + 1n3 , y2 y3+ tnk,0.025

    1n2

    + 1n3

    ]

    =[8 114.67 2.262

    12 +

    14 , 8 11 +

    4.67 2.262

    12 +

    14

    ]

    [7.233, 1.233],

  • 2.5. 49

    2 4[y2 y4 tnk,0.025

    1n2

    + 1n4 , y2 y4+ tnk,0.025

    1n2

    + 1n4

    ]

    =[8 144.67 2.262

    12 +

    14 , 8 14 +

    4.67 2.262

    12 +

    14

    ]

    [10.233, 1.767]

    3 4[y3 y4 tnk,0.025

    1n3

    + 1n4 , y3 y4+ tnk,0.025

    1n3

    + 1n4

    ]

    =[11 144.67 2.262

    14 +

    14 , 11 14 +

    4.67 2.262

    14 +

    14

    ]

    [6.456, 0.456].

    1 4 2 4, 1 2

    4. 1 2

    . (

    y1 y2.) 3

    1 3 2 3 3 4 .

    Bonferroni. () , -

    95%. , Bonferroni -

    () .

    95% Bonferroni

    tnk,0.025 tnk,0.025/m m

    .

    ( ), t9,0.025

    t9,0.025/6 t9,0.00417 3.364. MS Excel

    =tinv(0.05/6;9)

    Bonferroni

  • 50 2.

    :

    1 2 : [6.636, 6.636], 1 3 : [8.552, 2.552], 1 4 : [11.552, 0.448], 2 3 : [9.296, 3.296], 2 4 : [12.296, 0.296], 3 4 : [8.140, 2.140].

    ( !) , -

    1 4.

    2.5.2.

    . ,

    -

    . .. k 1 > 1

    placebo.

    k

    k1 . m = k 1 (k2) . , m

    .

    : 95% -

    Bonferroni

    . MS Excel.

    2.5.1. () Scheffe.

    Scheffe. -

    Scheffe ,

    k

    i=1 cii k

    i=1 ci = 0. -

    i j i, j, 1 22 33 + 44, 121 + 2 + 3 524.

    -

    , . , -

  • 2.6. 51

    tnk = t9 -

    0.05- ( = 0.05)

    Fk1,nk = F3,9 k 1 = 3, 3F3,9,0.05

    3 3.863 3.404. :

    1 2 : [6.715, 6.715], 1 3 : [8.618, 2.618], 1 4 : [11.618, 0.382], 2 3 : [9.371, 3.371], 2 4 : [12.371, 0.371], 3 4 : [8.202, 2.202].

    Bonferroni. ( .)

    :

    () , -

    . , 2.9, SPSS

    .

    ;

    () internet.

    One-way ANOVA example

    google, .

    -

    . : ,

    , .

    2.6 4

    -

    y x. ,

    (y) 1.20

    (x) , (y)

    (x) .

    4

    .

  • 52 2.

    y = h(x). (2.6.18)

    , y ,

    x. x . , x y

    .

    (2.6.18)

    .

    . ,

    (2.6.18). x

    , y

    Y x

    y. , x y

    (2.6.18),

    Y . , Y x:

    FY () = h( ;x).

    , , Y

    (2.6.18) .

    E(Y ) = h(x).

    ,

    , , x

    , Y

    E(Y ) = + x.

    . , x

    k ,

    Y () x.

    , ,

    k k .

    , x i, i = 1, . . . , k,

    Y

    E(Y ) = i.

  • 2.7. 53

    :

    (classification) (treatment).

    , -

    ( ) ,

    . , IQ, ,

    , , . ,

    . ,

    , , -

    , ,

    .

    , ,

    . ,

    . ,

    .

    2.7

    ( ) .

    -

    . , ()

    .

    2.7.1.

    , , ,

    () .

    - .

    k , .

    k () : -

    .

    k ;

    ;

  • 54 2.

    () , F ,

    k . ,

    ( ).

    -

    .

    . -

    .

    (

    one-way ANOVA)

    . , . -

    , . , . ( two-way ANOVA,

    three-way ANOVA .)

    ,

    k . ,

    , , ,

    , -

    .

    ( ). ,

    ,

    . , (

    ), -

    :

    . ,

    ()

    . .

    2.8

    , ()

    1, . . . , k k , k , -

    :

    1 = + 1

    2 = + 2...

    ...

    k = + k

    (2.8.19)

  • 2.8. 55

    , 1, . . . , k ( 1, . . . , k).

    : -

    , 1, . . . , k

    k :

    i i .

    , : k -

    k + 1 .

    , k = 2

    1 = + 1 2 = + 2.

    1 2 . , 1

    2;

    ! .

    , 1, . . . , k .

    ( )

    k ,

    . -

    .

    , 1, . . . , k

    . 1 = 0 k = 0 ki=1 i = 0. ( -

    , ) ( )

    . ,

    .

    2.8.1. k = 3

    .

    .

    .

    1 = 0.

    2.8.2.

    . -

    ( ),

  • 56 2.

    -

    . , 1, 2

    1 + 2 = 0.

    i , -

    . ,

    i .

    ,

    ki=1

    cii = 0.

    ( .) ci

    k

    i=1 ci 6= 0 1, . . . , k! k = 2:

    12 = 0 ( c1 = 1 c2 = 1, c1+c2 = 0), 1 = 2, .

    2.8.1

    , k 1, . . . , k

    1 = = k, i = j + i = + j i = j .

    ki=1 cii = 0, i

    0 =ki=1

    cii =ki=1

    ci1 = 1

    ki=1

    ci

    1 = 0, ci k

    i=1 ci 6= 0.

    H0 : 1 = = k = 0( ci).

    i

    H1 : i 6= 0 i.

    2.8.2

    .

    2.8.1. k

    i=1 cii = 0 k

    i=1 ci 6= 0, 1, . . . , k

    =

    ki=1 ciYiki=1 ci

    i = Yi , i = 1, . . . , k. (2.8.20)

  • 2.8. 57

    . i (2.8.19) ci, i =

    1, . . . , k,

    c11 = c1+ c11

    c22 = c2+ c22...

    ...

    ckk = ck+ ckk

    ki=1

    cii =

    ki=1

    ci +

    ki=1

    cii =

    ki=1

    ci

    k

    i=1 cii = 0, ,

    =

    ki=1 ciiki=1 ci

    k

    i=1 ci 6= 0. 1, . . . , k

    Y1, . . . , Yk, . , ,

    =

    ki=1 ciiki=1 ci

    =

    ki=1 ciYiki=1 ci

    .

    , i = i, i i = i Yi .

    , c1, . . . , ck.

    c1 6= 0 c2 = = ck = 0, 1 = 0,:

    = Y1, 1 = 0 () i = Yi Y1 i = 2, . . . , k., ,

    . -

    ,

    .

    : SPSS k = 0.

  • 58 2.

    ,

    ,

    Y, .

    ki=1 nii = 0

    =

    ki=1 niYiki=1 ni

    = Y i = Yi Y i = 1, . . . , k.: , :

    .

    k

    i=1nii; ,

    , ni,

    ! i.

    1, . . . , k

    k

    , 1, . . . , k.

    k

    i=1 i = 0 c1 = = ck = 1. ,

    =1

    k

    kj=1

    Yj i = Yi 1kk

    j=1

    Yj i = 1, . . . , k.

    2.9 SPSS

    SPSS. 2.5.1. ( 2.2.)

    SPSS

    Analyze > Compare Means > One-Way ANOVA

    Dependent List ( y) Factor (

    group). OK :

    ANOVA

    y

    80.308 3 26.769 5.736 .018

    42.000 9 4.667

    122.308 12

    Between Groups

    Within Groups

    Total

    Sum of

    Squares df Mean Square F Sig.

    ( 46.)

  • 2.9. SPSS 59

    2.2: 2.5.1 SPSS.

    F

    .

    . SPSS

    Analyze > Compare Means > One-Way ANOVA

    Options Homogeneity of variance test. Continue OK :

    Test of Homogeneity of Variances

    y

    .493 3 9 .696

    Levene

    Statistic df1 df2 Sig.

  • 60 2.

    SPSS Levene

    k = 4 .

    H0 : 21 =

    22 =

    23 =

    24 H1 : H0.

    p .696

    .

    Levene

    K ,

    Yij , i = 1, . . . ,K, j = 1, . . . , ni, Yij N (i, 2i ). ( K k k

    .) Levene

    H0 : 21 = = 2K H1 : H0

    1, . . . , K . (.. i =

    + i

    .) 1, . . . , K

    ij = Yij i, i = 1, . . . ,K, j = 1, . . . , ni, . Levene

    FLev =

    Ki=1 ni(Ui U)2/(K 1)K

    i=1

    nij=1(Uij Ui)2/(n K) ,

    Uij = |ij |, i = 1, . . . ,K, j = 1, . . . , ni. FLev () FK1,nK H0 . ( Levene

    Uij.)

    .

    Analyze > General Linear Model > Univariate

    y Dependent Variable group Fixed Factor - Save Residuals > Unstandardized. Continue OK. SPSS (

    )

  • 2.9. SPSS 61

    RES_1. Q-Q plot: (

    .)

    , .

    ! SPSS ,

    Levene;

    SPSS.

    , p .018

    H0 : 1 = 2 = 3 = 4 .. 5%. -

    SPSS 95%

    .

    Analyze > Compare Means > One-Way ANOVA

    Post Hoc. (

    .) .

    LSD, Bonferroni Scheffe .

    (

    .)

  • 62 2.

    .

    5%. Continue OK. SPSS .

    Multiple Comparisons

    Dependent Variable: y

    .000 1.972 1.000 -6.71 6.71

    -3.000 1.650 .398 -8.62 2.62

    -6.000* 1.650 .036 -11.62 -.38

    .000 1.972 1.000 -6.71 6.71

    -3.000 1.871 .497 -9.37 3.37

    -6.000 1.871 .066 -12.37 .37

    3.000 1.650 .398 -2.62 8.62

    3.000 1.871 .497 -3.37 9.37

    -3.000 1.528 .337 -8.20 2.20

    6.000* 1.650 .036 .38 11.62

    6.000 1.871 .066 -.37 12.37

    3.000 1.528 .337 -2.20 8.20

    .000 1.972 1.000 -4.46 4.46

    -3.000 1.650 .102 -6.73 .73

    -6.000* 1.650 .005 -9.73 -2.27

    .000 1.972 1.000 -4.46 4.46

    -3.000 1.871 .143 -7.23 1.23

    -6.000* 1.871 .011 -10.23 -1.77

    3.000 1.650 .102 -.73 6.73

    3.000 1.871 .143 -1.23 7.23

    -3.000 1.528 .081 -6.46 .46

    6.000* 1.650 .005 2.27 9.73

    6.000* 1.871 .011 1.77 10.23

    3.000 1.528 .081 -.46 6.46

    .000 1.972 1.000 -6.63 6.63

    -3.000 1.650 .614 -8.55 2.55

    -6.000* 1.650 .033 -11.55 -.45

    .000 1.972 1.000 -6.63 6.63

    -3.000 1.871 .860 -9.29 3.29

    -6.000 1.871 .064 -12.29 .29

    3.000 1.650 .614 -2.55 8.55

    3.000 1.871 .860 -3.29 9.29

    -3.000 1.528 .487 -8.14 2.14

    6.000* 1.650 .033 .45 11.55

    6.000 1.871 .064 -.29 12.29

    3.000 1.528 .487 -2.14 8.14

    (J) group

    2

    3

    4

    1

    3

    4

    1

    2

    4

    1

    2

    3

    2

    3

    4

    1

    3

    4

    1

    2

    4

    1

    2

    3

    2

    3

    4

    1

    3

    4

    1

    2

    4

    1

    2

    3

    (I) group

    1

    2

    3

    4

    1

    2

    3

    4

    1

    2

    3

    4

    Scheffe

    LSD

    Bonferroni

    Mean

    Difference

    (I-J) Std. Error Sig. Lower Bound Upper Bound

    95% Confidence Interval

    The mean difference is significant at the .05 level.*.

    2.5.

    2.10

    2.1. (2.2.2) .

    2.2.

    (2.2.7).

    2.3. () X1, . . . ,Xn, n > 2, N (, 2) S2 . Var(S2) = 24/(n 1).() 2 S2ij 36.

    k > 3

    ;

    () E(S2ij |2) = 2. ;

  • 2.10. 63

    2.4. 51.

    2.5. k , H0 : 1 = = k .. ,

    . Bonferroni, -

    100(1 )%() i j i < j() i j j = i 1.

    = 0.05, k = 5, n = 25,

    MS Excel.

  • 3

    Blocks

    3.1 , blocking

    (nuisance factor) -

    .

    () () .

    (

    ) (randomi-

    zation). -

    ( ) .

    ,

    ( ). -

    ( .. IQ

    ), (.. ) -

    . ,

    .

    -

    , ( )

    .

    . ..

    IQ -

    (Analysis of Covariance,

    ANCOVA). .

    -

    blocking. blocks -

    block.

    65

  • 66 3. Blocks

    Blocks

    1 2 3 4

    1 X X X X

    2 X X X X

    3 X X X X

    Blocks

    1 2 3 4

    1 X X X2 X X 3 X X X

    3.1: blocks . -

    X

    . .

    block,

    ( ) ,

    . (design)

    .

    block, (complete).

    (incomplete). , -

    (

    blocks)

    ( 3.1).

    3.2 Blocks

    -

    Blocks (Randomized Complete Block Designs, RCBD).

    (

    ) r c blocks. -

    . ,

    :

    Blocks

    1 2 . . . j . . . c

    1 Y11 Y12 . . . Y1j . . . Y1c

    2 Y21 Y22 . . . Y2j . . . Y2c...

    ......

    ......

    i Yi1 Yi2 . . . Yij . . . Yic...

    ......

    ......

    r Yr1 Yr2 . . . Yrj . . . Yrc

  • 3.2. Blocks 67

    N = r c. (row) r (

    ) (column) c blocks. (

    r c row column.)

    :

    N = rc .

    Yij, i = 1, . . . , r, j = 1, . . . , c, -

    .

    N .

    ij Yij ,

    ij = + i + j . (3.2.1)

    , i

    j block (

    ), i i j j block. ,

    , :

    c blocks, ()

    (

    i).

    r -

    block ( j).

    ,

    1, . . . , r 1, . . . , c.

    ri=1

    i = 0

    cj=1

    j = 0

    . ,

    ( ).

    , SPSS r = 0 c = 0.

    Yij = + i + j + ij, i = 1, . . . , r, j = 1, . . . , c,

    r

    i=1 i =c

    j=1 j = 0 ij, i = 1, . . . , r, j = 1, . . . , c,

    N (0, 2) . ij

  • 68 3. Blocks

    Yij .

    , (errors).

    , , 1, . . . , r

    () ( ).

    , , i -

    .

    i = 0 . ,

    H0 : 1 = = r = 0 H1 : i 6= 0 i.

    Yi Y.

    Yi = 1cc

    j=1

    Yij , i = 1, . . . , r, Y = 1Nr

    i=1

    cj=1

    Yij .

    Yj = 1rr

    i=1

    Yij , j = 1, . . . , c.

    .

    3.2.1. yij , i = 1, . . . , r, j = 1, . . . , c,

    () :

    ri=1

    cj=1

    (yij y)2 =

    c

    ri=1

    (yi y)2 + rc

    j=1

    (yj y)2 +r

    i=1

    cj=1

    (yij yi yj + y)2.. yi, yj y

    ri=1

    cj=1

    (yij y)2 =r

    i=1

    cj=1

    (yij yi+ yi yj + yj y+ y y)2

    =

    ri=1

    cj=1

    {(yi y) + (yj y) + (yij yi yj + y)}2. (3.2.2)

    (+ + )2 = 2 + 2 + 2 + 2 + 2 + 2

  • 3.2. Blocks 69

    , , (3.2.2),

    ri=1

    cj=1

    {(yi y)2 + (yj y)2 + (yij yi yj + y)2+

    2(yi y)(yj y) + 2(yi y)(yij yi yj + y)+

    2(yj y)(yij yi yj + y)}

    = c

    ri=1

    (yi y)2 + rc

    j=1

    (yj y)2 +r

    i=1

    cj=1

    (yij yi yj + y)2 . ,

    i j

    .

    cj=1

    (yij yi) =c

    j=1

    yij cyi =c

    j=1

    yij c 1c

    cj=1

    yij = 0 i, (3.2.3)

    ri=1

    (yij yj) =r

    i=1

    yij r yj =r

    i=1

    yij r 1r

    ri=1

    yij = 0 j, (3.2.4)

    ri=1

    (yi y) =r

    i=1

    yi r y =r

    i=1

    1

    c

    cj=1

    yij r 1rc

    ri=1

    cj=1

    yij = 0 (3.2.5)

    cj=1

    (yj y) =c

    j=1

    yj c y =c

    j=1

    1

    r

    ri=1

    yij c 1rc

    ri=1

    cj=1

    yij = 0. (3.2.6)

    (3.2.3) (3.2.6)

    cj=1

    (yij yi yj + y) =c

    j=1

    (yij yi)c

    j=1

    (yj y) = 0 (3.2.7) (3.2.4) (3.2.5)

    ri=1

    (yij yi yj + y) =r

    i=1

    (yij yj)r

    i=1

    (yi y) = 0. (3.2.8) :

    ri=1

    cj=1

    2(yi y)(yj y) = 2r

    i=1

    (yi y)c

    j=1

    (yj y) = 0 (3.2.6),

    ri=1

    cj=1

    2(yi y)(yij yi yj + y) = 2r

    i=1

    (yi y)c

    j=1

    (yij yi yj + y) = 0

  • 70 3. Blocks

    (3.2.7)

    ri=1

    cj=1

    2(yj y)(yij yi yj + y) = 2c

    j=1

    (yj y)r

    i=1

    (yij yi yj + y) = 0 (3.2.8).

    , Yij, i = 1, . . . , r, j = 1, . . . , c,

    :

    ri=1

    cj=1

    (Yij Y)2 =

    cr

    i=1

    (Yi Y)2 + rc

    j=1

    (Yj Y)2 +r

    i=1

    cj=1

    (Yij Yi Yj + Y)2.,

    SSTotal =

    ri=1

    cj=1

    (Yij Y)2

    :

    SSTreatment = c

    ri=1

    (Yi Y)2

    SSBlock = rc

    j=1

    (Yj Y)2

    SSError =

    ri=1

    cj=1

    (Yij Yi Yj + Y)2.

    , blocks , ,

    Yij + i + j + ij .

    Yi = 1cc

    j=1

    Yij =1

    c

    cj=1

    (+ i + j + ij)

    =1

    c

    (c+ ci + 0 +

    cj=1

    ij

    )= + i + i,

    Yj = 1rr

    i=1

    Yij =1

    r

    ri=1

    (+ i + j + ij)

    =1

    r

    (r+ 0 + rj +

    ri=1

    ij

    )= + j + j,

  • 3.2. Blocks 71

    Y = 1rcr

    i=1

    cj=1

    Yij =1

    rc

    ri=1

    cj=1

    (+ i + j + ij)

    =1

    rc

    (rc+ 0 + 0 +

    ri=1

    cj=1

    ij

    )= +

    Yi Y = (+ i + i) (+ ) = i + i,Yj Y = (+ j + j) (+ ) = j + j ,Yij Yi Yj + Y = (+ i + j + ij) (+ i + i) (+ j + j) + (+ )

    = ij i j + .

    c

    ri=1

    (Yi Y)2 = cr

    i=1

    (i + i)2,r

    ci=1

    (Yj Y)2 = rc

    j=1

    (j + j)2

    ri=1

    cj=1

    (Yij Yi Yj + Y)2 =r

    i=1

    cj=1

    (ij i j + )2. i

    , j

    blocks .

    E(SSTreatment) = E

    {c

    ri=1

    (i + i)2}

    = c

    ri=1

    E{(i + i)2}

    = cr

    i=1

    {Var(i + i) + [E(i + i)]2}

    = (r 1)2 + cr

    i=1

    2i

    Var(i + i) = Var(i) + Var() 2Cov(i, )= Var(i) + Var() 2Cov

    (i, 1rc

    rk=1

    cj=1

    kj

    )

  • 72 3. Blocks

    = Var(i) + Var() 2Cov(i, 1r

    rk=1

    k)

    = Var(i) + Var() 2r Cov(i, i)= Var(i) + Var() 2r Var(i)=

    2

    c+2

    rc 2

    2

    rc

    =1

    c

    (1 1

    r

    )2

    E(i + i) = E(i) E() + i = 0 + 0 + i = i. , ( !)

    E(SSBlock) = (c 1)2 + rc

    j=1

    2j

    E(SSError) = (r 1)(c 1)2.

    .

    3.2.1. , -

    :

    ()SSError2

    2(r1)(c1).

    () 1 = = r = 0, SSTreatment2

    2r1.

    () 1 = = c = 0, SSBlock2

    2c1.() .

    .

    . .

    3.2.1. H0 : 1 = = r = 0,

    F =SSTreatment/(r 1)

    SSError/[(r 1)(c 1)] Fr1,(r1)(c1).

    . -

    F .

  • 3.2. Blocks 73

    3.2.1.

    H0 : 1 = = r = 0 H1 : i 6= 0 i

    F > Fr1,(r1)(c1),.

    . .

    , i, j 2. -

    .

    .

    3.2.2.

    :

    = Yi = Yi Y, i = 1, . . . , r,j = Yj Y, j = 1, . . . , c,

    2 =1

    rc

    ri=1

    cj=1

    2ij

    ij = Yij (+ i + j) = Yij Yi Yj + Y ij-.. ( , i, j

    2).

    logL(|y

    ) = rc2

    log 2 rc2

    log(2) 122

    ri=1

    cj=1

    (yij i j)2, ,

    Rr+c+1 (0,) ri=1 i = 0

    cj=1 j = 0.

    logL 2 -

    . r =

    r1k=1 k c = c1k=1 k

    logL =

    1

    2

    ri=1

    cj=1

    (yij i j)

    ilogL =

    1

    2

    { cj=1

    (yij i j)c

    j=1

    (yrj +

    r1k=1

    ak j)}

  • 74 3. Blocks

    =1

    2

    { cj=1

    (yij i j)c

    j=1

    (yrj r j)}, i = 1, . . . , r 1,

    jlogL =

    1

    2

    { ri=1

    (yij i j)r

    i=1

    (yic i +

    c1k=1

    k

    )}

    =1

    2

    { ri=1

    (yij i j)r

    i=1

    (yic i c)}, j = 1, . . . , c.

    0 =

    ri=1

    cj=1

    (yij i j) =r

    i=1

    cj=1

    yij rc cr

    i=1

    i rc

    j=1

    j

    i j

    =1

    rc

    ri=1

    cj=1

    yij = y. i

    0 =c

    j=1

    (yij i j)c

    j=1

    (yrj r j)

    =

    ( cj=1

    yij c ci c

    j=1

    j

    )( c

    j=1

    yrj c cr c

    j=1

    j

    )

    = c(yi i yr+ r), i = 1, . . . , r 1,

    r i = yr yi, i = 1, . . . , r 1. (3.2.9) i 1 r 1

    (r 1)r r1i=1

    i = (r 1)yrr1i=1

    yi rr = ryr

    ri=1

    yi r = yr y (3.2.10)

    y = ri=1 yi/r. (3.2.10) (3.2.9)

    i = yi y, i = 1, . . . , r 1, . j = yj y, j = 1, . . . , c. logL

    2 2 . ( !)

  • 3.3. 75

    3.2.1. 3.2.1 -

    logL. 3.4.

    3.2.2.

    blocks.

    H0,Block : 1 = = c = 0 H1,Block : j 6= 0 j.

    H0,Block ..

    FBlock =SSBlock/(c 1)

    SSError/[(r 1)(c 1)] > Fc1,(r1)(c1),.

    3.2.3.

    SSTreatment = cr

    i=1

    (Yi Y)2 = cr

    i=1

    2i ,

    SSBlock = r

    cj=1

    (Yj Y)2 = rc

    j=1

    2j

    SSError =

    ri=1

    cj=1

    (Yij Yi Yj + Y)2 =r

    i=1

    cj=1

    2ij .

    , H0 : 1 =

    = r = 0

    F = c(c 1)r

    i=1 2ir

    i=1

    cj=1

    2ij

    ,

    i i

    .

    F : i

    . i

    H0

    r

    i=1 2i

    . ,

    2:

    . F

    ,

    . FBlock ;

  • 76 3. Blocks

    3.3

    SSTotal =

    ri=1

    cj=1

    (Yij Y)2 =r

    i=1

    cj=1

    Y 2ij (r

    i=1

    cj=1 Yij

    )2rc

    rc

    .

    r

    i=1

    cj=1

    (Yij Y)2 =r

    i=1

    c(Yi Y)2 +r

    i=1

    cj=1

    (Yij Yi)2(

    ). ,

    SSTreatment = c

    ri=1

    (Yi Y)2

    =r

    i=1

    cj=1

    (Yij Y)2 r

    i=1

    cj=1

    (Yij Yi)2

    =

    { ri=1

    cj=1

    Y 2ij (r

    i=1

    cj=1 Yij

    )2rc

    }{ r

    i=1

    cj=1

    Y 2ij r

    i=1

    (cj=1 Yij

    )2c

    }

    =1

    c

    ri=1

    ( cj=1

    Yij

    )2 1rc

    ( ri=1

    cj=1

    Yij

    )2.

    SSBlock =1

    r

    cj=1

    ( ri=1

    Yij

    )2 1rc

    ( ri=1

    cj=1

    Yij

    )2.

    ,

    SSError = SSTotal SSTreatment SSBlock.

    ,

    r

    c

    .

  • 3.3. 77

    3.3.1. r = 3 c = 4 blocks.

    1 2 3 4

    1 5 8 4 4

    2 7 10 6 5

    3 7 11 7 5

    -

    :

    1 2 3 4

    1 5 8 4 4 21

    2 7 10 6 5 28

    3 7 11 7 5 30

    19 29 17 14 79

    ,

    ri=1

    cj=1

    = 52 + 82 + + 52 = 575.

    , ,

    SSTotal = 575 792

    12 575 520.08 = 54.92

    SSTreatment =1

    4(212 + 282 + 302) 79

    2

    12 441 + 784 + 900

    4 520.08

    =2125

    4 520.08 = 531.25 520.08 = 11.17

    SSBlock =1

    3(192 + 292 + 172 + 142) 79

    2

    12 361 + 841 + 289 + 196

    3 520.08

    =1687

    3 520.08 562.33 520.08 = 42.25

    SSError 54.92 11.17 42.25 = 1.5.

    F =SSTreatment/(r 1)

    SSError/[(r 1)(c 1)] 11.17/2

    1.5/6 5.585

    0.25 22.34.

    F blocks

    FBlock =SSBlock/(c 1)

    SSError/[(r 1)(c 1)] 42.25/3

    1.5/6 14.083

    0.25 56.33.

    :

  • 78 3. Blocks

    . F

    11.17 2 5.585 22.34

    Blocks 42.25 3 14.083 56.33

    1.50 6 0.25

    54.92 11

    F F2,6,0.01 = 10.92. F = 22.34 > 10.92, .. 1% ( H0 : 1 = =r = 0 .. = 0.01). blocks

    , F3,6,0.01 = 9.78 FBlock = 56.33 > 9.78.

    3.4 SPSS

    :

    ( ) 1 r

    1, blocks 1 c

    . ,

    ( block)

    .

    Analyze > General Linear Model > Univariate

    Dependent Variable Fixed Factor(s) . OK, Model -

    Custom ( Full Factorial). Factors & Covariates - Model.

    ( SPSS),

    Build Terms (Type) Main Effects ( Interaction) Model. Continue OK.

    .

    1 -

    ( ) ValueLabels.

  • 3.5. 79

    3.5

    3.1. H0 : 1 = = r = 0 .. .

    () H0.

    3.2. : Var(ij), Cov(ij, ij), Cov(ij , ij), i 6= i j 6= j. Cov(ij , ij).

    3.3. , i j .

    . Yij, i = 1, . . . , r, j = 1, . . . , c,

    .

    3.4.

    , :

    h = h(x1, . . . , xm) , m m ij- h2/(xixj). m m aij (y1, . . . , ym) 6= (0, . . . , 0)

    mi=1

    mj=1 aijyiyj < 0.

    logL , 1, . . . , r1, 1, . . . , c1 ( r c -

    )

    .

    3.2.2.

  • 4

    4.1

    -

    . ,

    , . ,

    :

    ;

    ;

    ;

    , -

    ;

    :

    4.1.1.

    .

    4.1.1.

    :

    . ,

    .

    4.1.2. -

    . -

    , :

    ,

    ( , -

    , , )

    .

    81

  • 82 4.

    ,

    , , ,

    , .

    , .

    , -

    . , (

    1) . -

    ,

    .

    .

    r > 2 c > 2 .

    i j

    nij .

    Yij1, Yij2, . . . , Yijnij .

    4.1 .

    i j ij-.

    ij- nij > 1 Y :

    , .

    , Y241 24- (-

    ).2

    N =

    ri=1

    cj=1

    nij

    . ,

    nij n i, j, (balanced data). ,

    (balanced design). -

    (unbalanced) .

    ( n = 1) -

    (without replications). (

    1 ,

    .2 -

    ,

    : Y3,10,4 Y3104.

  • 4.1. 83

    1 2 . . . j . . . c

    1

    Y111

    Y112...

    Y11n11

    Y121

    Y122...

    Y12n12

    . . .

    Y1j1

    Y1j2...

    Y1jn1j

    . . .

    Y1c1

    Y1c2...

    Y1cn1c

    2

    Y211

    Y212...

    Y21n21

    Y221

    Y222...

    Y22n22

    . . .

    Y2j1

    Y2j2...

    Y2jn2j

    . . .

    Y2c1

    Y2c2...

    Y2cn2c...

    ......

    ......

    i

    Yi11

    Yi12...

    Yi1ni1

    Yi21

    Yi22...

    Yi2ni2

    . . .

    Yij1

    Yij2...

    Yijnij

    . . .

    Yic1

    Yic2...

    Yicnic...

    ......

    ......

    r

    Yr11

    Yr12...

    Yr1nr1

    Yr21

    Yr22...

    Yr2nr2

    . . .

    Yrj1

    Yrj2...

    Yrjnrj

    . . .

    Yrc1

    Yrc2...

    Yrcnrc

    4.1: :

    r B c . ij-, i j nij -.

    blocks

    .) , nij > 0

    i, j, (complete)

    (incomplete). ,

    .3 ,

    .

    :

    3 ..

    , . , ,

    ,

    ( ) .

  • 84 4.

    i, j, ij- .

    rc .

    ij-

    .

    rc .

    Yijk N (ij, 2), i = 1, . . . , r, j = 1, . . . , c, k = 1, . . . , nij,

    ij, i = 1, . . . , r, j = 1, . . . , c, 2 . ,

    ( )

    ij (

    ).

    .

    .

    4.2

    ,

    ij = + i + j + ()ij , i = 1, . . . , r, j = 1, . . . , c. (4.2.1)

    , ij- ,

    , i i

    , j j ,

    ()ij

    i j . ()

    .. . i

    (main effects) , j

    ()ij (interaction).

    , , ()

    : 1 + r + c + rc

    rc . ,

    .

    ri=1

    i = 0,

    cj=1

    j = 0,

    ri=1

    ()ij = 0, j,c

    j=1

    ()ij = 0, i. (4.2.2)

    .

    (4.2.2) rc. ,

  • 4.2. 85

    i j . (

    c j)

    ()ij c ( j)

    r 1 ( r ). , (1 + r + c+ rc) (1 + 1 + c+ r 1) = rc.

    (4.2.1) (4.2.2)

    .

    . (4.2.1) j

    cj=1

    ij =

    cj=1

    {+ i + j + ()ij} = c+ ci + 0 + 0 (4.2.3)

    (4.2.2). i

    ri=1

    cj=1

    ij =

    ri=1

    (c+ ci) = rc+ 0

    =1

    rc

    ri=1

    cj=1

    ij = . (4.2.4) (4.2.3)

    i =1

    c

    cj=1

    ij = i .

    j = j .,

    ()ij = ij i j

    = ij (i ) (j )= ij i j + .

    Yijk = + i + j + ()ij + ijk, i = 1, . . . , r, j = 1, . . . , c, k = 1, . . . , nij ,

    r

    i=1 i =c

    j=1 j =r

    i=1()ij =c

    j=1()ij = 0 ijk, i = 1, . . . , r,

    j = 1, . . . , c, k = 1, . . . , nij , N (0, 2) . , ijk .

  • 86 4.

    ,

    N :=r

    i=1

    cj=1

    nij > rc+ 1

    ( ).

    .

    :

    . i

    1cj=1 nij

    cj=1

    nijk=1

    Yijk = Yi. nij = n, i, j ( ),

    Yi = 1cnc

    j=1

    nk=1

    Yijk.

    . j

    1ri=1 nij

    ri=1

    nijk=1

    Yijk = Yj. nij = n, i, j,

    Yj = 1rnr

    i=1

    nk=1

    Yijk.

    .

    ij

    1

    nij

    nijk=1

    Yijk = Yij. nij = n, i, j,

    Yij = 1nn

    k=1

    Yijk.

    Y = 1Nr

    i=1

    cj=1

    nijk=1

    Yijk.

  • 4.2. 87

    (

    ) ij

    ij , ij = Yij, ij

    2,

    2 =1

    N

    ri=1

    cj=1

    nijk=1

    (Yijk Yij)2. , i, j ()ij ij -

    =1

    rc

    ri=1

    cj=1

    ij =1

    rc

    ri=1

    cj=1

    Yij,

    i =1

    c

    cj=1

    ij = 1c

    cj=1

    Yij 1rcr

    s=1

    cj=1

    Ysj, i = 1, . . . , r,

    j =1

    r

    ri=1

    ij = 1r

    ri=1

    Yij 1rcr

    i=1

    ct=1

    Yit, j = 1, . . . , c,

    ()ij = ij i j = Yij 1cc

    t=1

    Yit 1rr

    s=1

    Ysj+ 1rcr

    s=1

    ct=1

    Yst,i = 1, . . . , r, j = 1, . . . , c.

    :

    = Y,i = Yi Y,j = Yj Y

    ()ij = Yij Yi Yj+ Y( !). ijk-

    ijk = Yijk {+ i + j + ()ij} = Yijk Yij. Yijk,

    i,j,k aijkYijk. ,

    E

    ( ri=1

    cj=1

    nk=1

    aijkYijk

    )=

    ri=1

    cj=1

    nk=1

    aijkE(Yijk) =

    ri=1

    cj=1

    nk=1

    aijkij

  • 88 4.

    , Yijk,

    Var

    ( ri=1

    cj=1

    nk=1

    aijkYijk

    )=

    ri=1

    cj=1

    nk=1

    a2ijkVar(Yijk) = 2

    ri=1

    cj=1

    nk=1

    a2ijk.

    4.2. -

    .

    4.3

    nij = n, i, j, N = rcn.

    .

    4.3.1. yijk, i = 1, . . . , r, j = 1, . . . , c,

    k = 1, . . . , n, ()

    ri=1

    cj=1

    nk=1

    (yijk y)2 = cnr

    i=1

    (yi y)2 + rnc

    j=1

    (yj y)2+

    nr

    i=1

    cj=1

    (yij yi yj+ y)2 +r

    i=1

    cj=1

    nk=1

    (yijk yij)2. (4.3.5). yi, yj, yij y -

    ri=1

    cj=1

    nk=1

    (yijk y)2 =

    =

    ri=1

    cj=1

    nk=1

    (yijk yi+ yi yj+ yj yij+ yij y+ y y)2

    =r

    i=1

    cj=1

    nk=1

    {(yi y) + (yj y) + (yij yi yj+ y) + (yijk yij)}2

    (4.3.6)

    (+ + + )2 = 2 + 2 + 2 + 2 + 2 + 2 + 2 + 2 + 2 + 2

    , , , (4.3.6),

    ri=1

    cj=1

    nk=1

    {(yi y)2 + (yj y)2 + (yij yi yj+ y)2 + (yijk yij)2

  • 4.3. 89

    + 2(yi y)(yj y) + 2(yi y)(yij yi yj+ y)

    + 2(yi y)(yijk yij) + 2(yj y)(yij yi yj+ y)

    + 2(yj y)(yijk yij) + 2(yij yi yj+ y)(yijk yij)}. i, j, k (4.3.5)

    . ,

    ri=1

    cj=1

    nk=1

    (yi y)(yij yi yj+ y)

    =

    ri=1

    (yi y)n

    k=1

    cj=1

    (yij yi yj+ y)

    =

    ri=1

    (yi y) n( c

    j=1

    1

    n

    nk=1

    yijk c 1cn

    cj=1

    nk=1

    yijk

    c

    j=1

    1

    rn

    rs=1

    nk=1

    ysjk + c1

    rcn

    rs=1

    cj=1

    nk=1

    ysjk

    )

    = 0

    i . (

    .)

    , Yijk, i = 1, . . . , r, j = 1, . . . , c, k = 1, . . . , n,

    :

    ri=1

    cj=1

    nk=1

    (Yijk Y)2 = cnr

    i=1

    (Yi Y)2 + rnc

    j=1

    (Yj Y)2+

    n

    ri=1

    cj=1

    (Yij Yi Yj+ Y)2 +r

    i=1

    cj=1

    nk=1

    (Yijk Yij)2.

    SST =

    ri=1

    cj=1

    nk=1

    (Yijk Y)2

    :

    SSA = cn

    ri=1

    (Yi Y)2,

  • 90 4.

    SSB = rnc

    j=1

    (Yj Y)2,

    SSAB = n

    ri=1

    cj=1

    (Yij Yi Yj+ Y)2

    SSE =

    ri=1

    cj=1

    nk=1

    (Yijk Yij)2.

    , ,

    .

    . ,

    ri=1

    cj=1

    nk=1

    (Yijk Y)2 = cnr

    i=1

    2i + rnc

    j=1

    2j + nr

    i=1

    cj=1

    ()2

    ij +r

    i=1

    cj=1

    nk=1

    2ijk.

    4.2 .

    .

    :

    , ,

    . ,

    :

    ,

    H0,A : 1 = = r = 0 H1,A : i 6= 0 i.

    ,

    H0,B : 1 = = c = 0 H1,B : j 6= 0 j.

    ,

    H0,AB : ()ij = 0 i, j H1,AB : ()ij 6= 0 i, j.

  • 4.3.

    91

    nij = n, i, j

    2

    (rc)2

    ri=1

    cj=1

    1

    nij

    2

    rcn

    i i2

    (rc)2

    {(r 1)2

    cj=1

    1

    nij+

    rs=1s 6=i

    cj=1

    1

    nsj

    }(r 1)2

    rcn

    j j2

    (rc)2

    {(c 1)2

    ri=1

    1

    nij+

    ri=1

    ct=1t6=j

    1

    nit

    }(c 1)2

    rcn

    ()ij ()ij2

    (rc)2

    {(r 1)2(c 1)2 1

    nij+ (r 1)2

    ct=1t6=j

    1

    nit+ (c 1)2

    rs=1s 6=i

    1

    nsj+

    rs=1s 6=i

    ct=1t6=j

    1

    nst

    }(r 1)(c 1)2

    rcn

    nij = n, i, j

    SSA = cn

    ri=1

    2i (r 1)2 + cnr

    i=1

    2i SSB = rn

    cj=1

    2j (c 1)2 + rnc

    j=1

    2j

    SSAB = n

    ri=1

    cj=1

    ()2

    ij (r 1)(c 1)2 + nr

    i=1

    cj=1

    ()2ij SSE =

    ri=1

    cj=1

    nk=1

    2ijk (N rc)2

    4.2: .

    ,

    .

  • 92 4.

    ( )

    .

    4.3.1. nij = n, i, j n > 2. , :

    ()SSE

    2 2Nrc.

    () 1 = = r = 0, SSA2

    2r1.

    () 1 = = c = 0, SSB2

    2c1.

    () ()ij = 0, i, j, SSAB2

    2(r1)(c1).() .

    4.3.1. ()

    . : SSE

    rc

    2.

    .

    4.3.1. () H0,A : 1 = = r = 0,

    FA =SSA/(r 1)SSE/(N rc) Fr1,Nrc .

    () H0,B : 1 = = c = 0,

    FB =SSB/(c 1)SSE/(N rc) Fc1,Nrc .

    () H0,AB : ()ij = 0, i, j,

    FAB =SSAB/[(r 1)(c 1)]

    SSE/(N rc) F(r1)(c1),Nrc .

    . -

    F .

    4.3.1. ()

    H0,A : 1 = = r = 0 H1,A : i 6= 0 i

    FA > Fr1,Nrc,.()

    H0,B : 1 = = c = 0 H1,B : j 6= 0 j

  • 4.4. SPSS 93

    FB > Fc1,Nrc,.()

    H0,AB : ()ij = 0 i, j H1,AB : i 6= 0 i, j

    FAB > F(r1)(c1),Nrc,.

    ( ),

    . H0,AB,

    , .

    H0,A H0,B

    . , ,

    H0,A .

    , (

    ) .

    . ,

    .

    H(A)0,j : i + ()ij = 0, i = 1, . . . , r, H(A)0,j : i + ()ij 6= 0 i

    j = 1, . . . , c. , j

    ..

    F(A)j =

    nr

    i=1(Yij Yj)2/(r 1)SSE/(N rc) > Fr1,Nrc,. (4.3.7)

    F(A)j

    (

    r 1 ) - j

    . SSE/(N rc) (

    4.3).

    4.4 SPSS

    SPSS

    : ,

  • 94 4.

    .

    Analyze > General Linear Model > Univariate

    Dependent Variable Fixed Factor(s) . OK .

    - . Options Homogeneity Tests: SPSS . Continue - . Save, Unstandardized Residuals Continue. , SPSS ijk.

    . , Plots.

    . (

    ) Horizontal Axis ( ) SeparateLines. Add. A B. , Add. -

    B A. ( , )

    .

    Continue. OK .

    . -

    Battery Design Experiment ( e-class). Design and Analysis of Experiments

    (Montgomery, 2005). :

    .

    ( )

    . ,

    . .

    , (15oF),

    (70oF) (125oF) oF Fahrenheit.

    .

    . .

    . SPSS

  • 4.4. SPSS 95

    hours. k i

    j , yijk. i 1 r = 3

    : (

    SPSS material). j 1 c =3 :

    ( SPSS temperature). ,

    k 1 n = 4 ,

    .

    , SPSS -

    :

    Sig.FMean SquaredfType III Sum of Squares

    Corrected Model

    Intercept

    material

    temperature

    material * temperature

    Error

    Total

    Corrected Total 3577646,972

    36478547,000

    675,2132718230,750

    ,0193,5602403,44449613,778

    ,00028,96819559,361239118,722

    ,0027,9115341,861210683,722

    ,000593,739400900,0281400900,028

    ,00011,0007427,028859416,222a

    SourceSource

    Tests of Between-Subjects Effects

    Dependent Variable:Battery Life in Hours

    a. R Squared = .765 (Adjusted R Squared = .696)

    . material -

    , temperature

    ,

    materialtemperature , Error Corrected Total

    . : 2 = 3 1 ( ), 4 = (3 1)(3 1) 36 3 3 = 27 .

    , p 0.019.

    F(r1)(c1),Nrc F4,27 ( FAB H0,AB)

    3.560 ( FAB):

    PH0,AB(FAB > 3.560) = P(F4,27 > 3.560) = 0.019.

    , -

    0.019 ( p).

    5%,

    .

  • 96 4.

    . .

    :

    Temperature (F)

    125oF70oF15oF

    Esti

    mate

    d M

    arg

    inal

    Mean

    s

    150

    125

    100

    75

    50

    3

    2

    1

    Material Type

    Estimated Marginal Means of Battery Life in Hours

    Temperature (F)

    125oF70oF15oFE

    sti

    mate

    d M

    arg

    inal M

    ean

    s

    150

    125

    100

    75

    50

    3

    2

    1

    Material Type

    Estimated Marginal Means of Battery Life in Hours

    ( SPSS -

    .)

    . , (

    ) -

    .

    .

    . -

    . ,

    .

    ,

    .

    .

    , -

    :

    . , -

    ( ),

    .

    , -

    .

    , H0,A H0,B

  • 4.4. SPSS 97

    p 0.0005.4

    -

    .

    Sig.df2df1F

    ,529278,902

    Levene's Test of Equality of Error Variancesa

    Tests the null hypothesis that the error variance of the dependent variable is equal across groups.

    a. Design: Intercept + material + temperature + material * temperature

    Dependent Variable:Battery Life in Hours

    p 0.529.

    .

    Analyze > Descriptive Statistics > Explore

    Dependent List ( RES_1). Display Plots ( ) Plots. None (

    boxplot), Stem-and-Leaf ( )

    Normality plots with tests. Continue OK. SPSS

    Sig.dfStatistic Sig.dfStatistic

    Shapiro-WilkKolmogorov-Smirnova

    Residual for hours ,61236,976,200*

    36,106

    Tests of Normality

    a. Lilliefors Significance Correction

    *. This is a lower bound of the true significance.

    : Kolmogorov-

    Smirnov ( -

    Shapiro-Wilk.

    ( p 0.2 0.612 ).5 -

    qq plot:

    4 p

    .000. .000 ! .

    0.0005 .001. 0.0005.

    5 . -

    .

    .

  • 98 4.

    . , :

    .

    Observed Value

    50250-25-50-75

    Exp

    ecte

    d N

    orm

    al

    3

    2

    1

    0

    -1

    -2

    -3

    Normal Q-Q Plot of Residual for hours

    H(A)0,j

    H(A)

    0,j,

    j = 1, 2, 3.

    . , j = 1, :

    15oF

    ;

    SPSS , , -

    H(A)

    0,j. () ,

    . SPSS,

    OK ( , )

    Paste. OK

    . ( )

    ,

    OK. ( Paste SPSS ,

    .)

    File > New > Syntax

    :

    UNIANOVA hours BY material temperature/METHOD=SSTYPE(3)

  • 4.4. SPSS 99

    /INTERCEPT=INCLUDE/CRITERIA=ALPHA(0.05)/LMATRIX "Material difference at 15oF"material 1 -1 0 material*temperature 1 0 0 -1 0 0 0 0 0;material 1 0 -1 material*temperature 1 0 0 0 0 0 -1 0 0;material 0 1 -1 material*temperature 0 0 0 1 0 0 -1 0 0

    /LMATRIX "Material difference at 70oF"material 1 -1 0 material*temperature 0 1 0 0 -1 0 0 0 0;material 1 0 -1 material*temperature 0 1 0 0 0 0 0 -1 0;material 0 1 -1 material*temperature 0 0 0 0 1 0 0 -1 0

    /LMATRIX "Material difference at 125oF"material 1 -1 0 material*temperature 0 0 1 0 0 -1 0 0 0;material 1 0 -1 material*temperature 0 0 1 0 0 0 0 0 -1;material 0 1 -1 material*temperature 0 0 0 0 0 1 0 0 -1

    /DESIGN=material temperature material*temperature.

    . ( ) SPSS

    DESIGN

    ,

    material temperature (material*temperature). -

    hours BY material temperature, material temperature . LMATRIX

    . SPSS

    15oF (j = 1), 70oF (j = 2) 125oF (j = 3).

    . H(A)

    0,1

    1 + ()11 = 2 + ()21 = 3 + ()31 = 0. (4.4.8)

    3 + ()31 = 0 SPSS

    i, j ()ij

    SPSS

    r = 0, c = 0, ()rj = 0 j, ()ic = 0

    i. , (4.4.8)

    {1 2}+ {()11 ()21} = 0, (4.4.9){1 3}+ {()11 ()31} = 0, (4.4.10){2 3}+ {()21 ()31} = 0. (4.4.11)

    ,

    SPSS, (4.4.8)

  • 100 4.

    . SPSS material

    (1, 2, 3)

    material*temperature

    (()11, ()12, ()13, ()21, ()22, ()23, ()31, ()32, ()33

    ).

    (4.4.9)

    1,1, 0, -, 1, 0, 0,1, 0, 0, 0,0, 0, , . (4.4.10)

    1, 0,1 1, 0, 0, 0, 0, 0,1, 0, 0 . , (4.4.11) 0, 1,1 0, 0, 0, 1, 0, 0,1, 0, 0. LMATRIX:

    . LMATRIX 70oF 125oF.

    SPSS ,

    Run Current.

    :

    Test Results

    Dependent Variable: Battery Life in Hours

    886.167 2 443.083 .656 .527

    18230.750 27 675.213

    Source

    Contrast

    Error

    Sum of

    Squares df Mean Square F Sig.

    Test Results

    Dependent Variable: Battery Life in Hours

    16552.667 2 8276.333 12.257 .000

    18230.750 27 675.213

    Source

    Contrast

    Error

    Sum of

    Squares df Mean Square F Sig.

    Test Results

    Dependent Variable: Battery Life in Hours

    2858.667 2 1429.333 2.117 .140

    18230.750 27 675.213

    Source

    Contrast

    Error

    Sum of

    Squares df Mean Square F Sig.

    LMATRIX (

    H(A)

    0,1, H

    (A)

    0,2 H

    (A)

    0,3). 15oF 125oF

    () -

    . , 70oF .

    ,

    Contrast Results (K Matrix).